ELEMENTY GRY AKTORSKIEJ – SM II stopnia

Amelia Jankiewicz

PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU

Elementy gry aktorskiej

Warszawa 2015

© Centrum Edukacji Artystycznej Strona 1

Spis treści

Wstęp

Cele kształcenia – wymagania ogólne

Cele kształcenia – wymagania szczegółowe

Treści nauczania

Formy sprawdzania osiągnięć ucznia

Opis umiejętności ucznia na zakończenie etapu kształcenia

Opis warunków niezbędnych do realizacji programu

Uwagi do materiału nauczania – komentarz metodyczny z propozycjami ćwiczeń

Sylwetka absolwenta

Ogólna koncepcja programu

Praca na lekcji i w domu

Propozycje repertuarowe

Zakończenie

Bibliografia

3

4

5

7

12

15

16

17

28

30

33

35

37

38


WSTĘP

Elementy gry aktorskiej to nowy przedmiot na specjalności wokalistyka w szkole muzycznej

drugiego stopnia, wprowadzony wraz z innymi zmianami w szkolnictwie artystycznym od

roku szkolnego 2014/2015. Wdrożenie tego przedmiotu wiąże się z nowymi

doświadczeniami, poszerzaniem umiejętności, zgłębianiem nowej wiedzy przez ucznia –

o sobie i świecie poprzez sztukę. Materiał nauczania, odpowiednio rozłożony w cyklu

kształcenia czteroletniego, pozwala uczniowi osiągnąć poziom umożliwiający poznanie

podstawowych technik aktorskich, stylów gry, pojęć oraz praktyki związanej z: ruchem

scenicznym, ćwiczeniami poszerzającymi bazę emocji, siłą kreacji, budowaniem postaci

scenicznej, a także istotą wszelkich tych działań, czyli prawdą sceniczną.

Ten bogaty wachlarz wiedzy, praktyki i umiejętności jest nierozerwalnie połączony z główną

specjalnością, czyli śpiewem solowym (co w najsilniejszym stopniu uwidacznia się na

najwyższym stopniu kształcenia wokalnego w Akademii Muzycznej, a później w zawodowej

praktyce scenicznej). Najnowsze realizacje operowe czy musicalowe stawiają wokalistę-

śpiewaka w ruchowo i emocjonalnie rozbudowanej sytuacji scenicznej.


CELE KSZTAŁCENIA – WYMAGANIA OGÓLNE

1. Kształcenie umiejętności wykonywania elementów gry aktorskiej

Uczeń poznaje najważniejsze pojęcia z dziedziny teatru, uczy się podstawowych zasad

zachowań i umiejętności aktorskich, związanych z prezentacją sceniczną.

2. Rozwój wrażliwości emocjonalnej i wyobraźni artystycznej

Uczeń wykorzystuje własne doświadczenia, przeżycia, wyobraźnię i wrażliwość

w przekazywaniu emocji i uczuć.

3. Umiejętność operowania środkami wyrazu w interpretacji tekstu mówionego

i utworu wokalnego

Uczeń umiejętnie posługuje się środkami wyrazu i wykorzystuje je na scenie w interpretacji

zadań wokalnych i aktorskich.

4. Umiejętność współpracy w zespole podczas wykonywania zadań scenicznych

W realizacji zadań scenicznych uczeń twórczo współpracuje zarówno z akompaniatorem, jak

i z partnerami scenicznymi.


CELE KSZTAŁCENIA – WYMAGANIA SZCZEGÓŁOWE

1. Kształcenie umiejętności wykonywania elementów gry aktorskiej

Uczeń:

1) zna podstawowe pojęcia z dziedziny teatru;

2) stosuje podstawowe zasady zachowania sceniczno-estradowego podczas koncertów,

przesłuchań, prezentacji konkursowych oraz realizacji małych form scenicznych;

3) wykonuje beztekstowe etiudy aktorskie;

4) wykonuje etiudy z tekstem;

5) zna i stosuje elementarne zasady gestu i ruchu scenicznego w zadaniach aktorskich.

2. Rozwój wrażliwości emocjonalnej i wyobraźni artystycznej

Uczeń:

1) posługuje się wyobraźnią twórczą w interpretacji zadań scenicznych;

2) tworzy i wyraża stany emocjonalne w zależności od zadań scenicznych;

3) czerpie pomysły twórcze z obserwacji otoczenia;

4) komplementarnie wykorzystuje swoje predyspozycje psychofizyczne w kreacji scenicznej;

5) koncentruje się podczas występu na wykonywanym zadaniu;

6) inspiruje współtwórców prezentacji scenicznych i estradowych.

3. Umiejętność operowania środkami wyrazu w interpretacji tekstu mówionego

i utworu wokalnego

Uczeń:

1) analizuje tekst utworu, nad którym pracuje;

2) posługuje się środkami wyrazu odpowiednimi do charakteru interpretowanego tekstu;

3) odczytuje podtekst i posługuje się nim;


4) łączy środki wyrazu muzycznego i pozamuzycznego z interpretacją tekstu;

5) wykorzystuje w działaniach scenicznych umiejętności zdobyte na innych przedmiotach;

6) buduje dramaturgię występu scenicznego.

4. Umiejętność współpracy w zespole podczas wykonywania zadań scenicznych

Uczeń:

1) współpracuje z akompaniatorem, jako współtwórcą prezentacji estradowej;

2) współpracuje z partnerami scenicznymi podczas wykonywania ansambli wokalnych,

realizuje zadania aktorskie w formie monologu i dialogu scenicznego;

3) stosuje zasady współpracy z realizatorami i współwykonawcami koncertu estradowego,

pokazu scenicznego (np. dyrygent, reżyser, zespół akompaniujący).


TREŚCI NAUCZANIA

TREŚCI HASŁA PROGRAMOWE OPIS OSIĄGNIĘĆUczeń:

Wiadomości wstępne –wprowadzenie do zajęć

Specyfika przedmiotu, pojęcia teoretyczne (elementy gry aktorskiej i związane z nimi pojęcia)

- zna i rozumie cel przedmiotu,- poznaje etapy nauki,- gromadzi i analizuje pojęcia związane z warsztatem pracy aktora

Podstawowe narzędzia w pracy aktora

Ciało–głos–umysł – baza do pracy scenicznej

Znaczenie: obserwacji, słuchania, skupieniaoraz zaufania

- rozumie znaczeniei działanie mechanizmów budujących podstawy aktorstwa,- wykonuje proste zadaniai zabawy aktorskie, a inspiracje czerpie z obserwacji najbliższego otoczenia,- wykonuje ćwiczenia wykorzystujące wszystkie zmysły,- trenuje osiąganie stanu szybkiej koncentracji,- buduje relacje oparte na zaufaniu podczas zabaw, ćwiczeń

Mimika–gest–improwizacja

Definicje

Krótka charakterystyka zjawisk, praktyka

- zna, definiuje, charakteryzuje pojęcia: mimika, gest, improwizacja,- zna zasady i rodzaje improwizacji,- pracuje nad doskonaleniem wstępnej techniki ruchu,- w pełni angażuje się w wykonywane zadania ruchowe


Wyobraźnia na scenie - samodzielnie tworzy postaci, proste sytuacje sceniczne,- inspiruje współtwórców,- angażuje się w otrzymane zadanie, - wykazuje aktywność, samodzielność, twórczą postawę w podejmowanych działaniach,- prezentuje i uzasadnia swoją drogę analityczno-interpretacyjną,- zapamiętuje i realizuje uwagi nauczyciela,- porównuje swoje obserwacje ze spostrzeżeniami pozostałych uczniów

Pamięć i wyobraźnia emocjonalna –emocje i uczucia/autentyzm na scenie

- zna i potrafi nazwać uczucia i emocje,- poszukuje istoty autentyzmu, prawdy scenicznej,- wyrabia umiejętność empatii,- potrafi wyrażać emocje na scenie,- dąży do autentyczności i prawdy scenicznej

Etiuda beztekstowa –forma, konstrukcja

Formy teatralne – rys zagadnienia

- definiuje pojęcie formy teatralnej, wymienia jej przykłady,- konstruuje łatwe etiudy ruchowe na zadany temat,- zna budowę etiudy,- potrafi zadać etiudę innym uczniom,- stanowi źródło inspiracji dla współtwórców

Ruch sceniczny – praca z rekwizytem

Szkicowanie sytuacji scenicznej

- definiuje pojęcia: ruch sceniczny, rekwizyt, sytuacja sceniczna,- rozwija ekspresję ciała


Przestrzeń sceniczna –przestrzeń teatralna

poprzez ćwiczenia ruchowe, plastykę ruchu,- stosuje poznane ćwiczenia rozwijające rozumienie ruchu,- zna i stosuje kodeks ruchu na scenie(jako aktor i wokalista),- zna i świadomie stosuje zasadę „bycia” na scenie

- zna zasady budowania przestrzeni scenicznej,- zna i umiejętnie wykorzystuje pojęcie „postawy otwartej”,- trenuje samodzielnie „opanowanie przestrzeni”,- zna i wykorzystuje technikę budowania relacji przestrzennych aktor–widz,- dostrzega możliwości kształtowania przestrzeni scenicznej z partnerem scenicznym lub rekwizytem,- umiejętnie ocenia warunki sceniczne (głosowe, ruchowe),- kontroluje pracę ciała na scenie,- dostrzega i koryguje błędy swoje, kolegów

Etiuda z tekstem (na bazie samogłosek/wyliczanek-rymowanek/tekstów improwizowanych/utworów poetyckich)

- czyta ze zrozumieniem, analizuje i interpretuje tekst,- tworzy zarys sytuacji scenicznej, wykorzystując swoje doświadczenie sceniczne,- odnajduje kreatywne rozwiązania sceniczne,- dąży do puenty

Dykcja - dba o kulturę żywego słowa na scenie i w życiu codziennym,


- świadomie i regularnie ćwiczy dykcję,- wykorzystuje swoją wiedzęi praktykę z przedmiotu dykcja i interpretacja

Budowanie postaci scenicznej

Rys psychologiczny – cele, motywy działania

- potrafi dostrzec i nazwać swoje warunki psychofizyczne,- umie świadomie wykorzystać swoje wadyi zalety w budowaniupostaci,- tworząc postać, odpowiada na pytanie: Kim jestem?- twórczo wyszukuje, buduje motywy działania postaci w przestrzeni sceniczneji relacji z partnerem scenicznym

Partnerowanie Sposoby istnienia na scenie – formy scenicznej wypowiedzi(monolog, dialog, mówienie chóralne), podtekst

- rozumie pojęcia: monolog, dialog, mówienie chóralne, podtekst,- realizuje zadania aktorskie w formie monologu i dialogu scenicznego,- zna i rozumie przyczyny swojego działania scenicznego,- stosuje zasady współpracy z realizatorami i współwykonawcami pokazu scenicznego, koncertu estradowego,- uświadamia sobie współistnienie z innymi twórcami w przestrzeni scenicznej,- odnajduje mechanizmy psychologiczne w działaniu postaci

Praca z tekstem Analiza i interpretacja tekstu literackiego - potrafi czytać ze

zrozumieniem,


- odnajduje, interpretuje podteksty,- posługuje się środkami wyrazu odpowiednimi do charakteru interpretowanego tekstu,- łączy środki wyrazu muzycznego i pozamuzycznego,- samodzielnie dokonuje analizy i interpretacji materiału tekstowego, wykorzystując wiedzę ogólną

Sceniczne abc Zasady zachowania scenicznego, terminologia teatralna

- zna i rozumie terminy z zakresu teorii i historii teatru,- zna, rozumie i wykorzystuje w praktyce terminy dotyczące techniki gry aktorskiej,- zna i stosuje podstawowe zasady zachowania sceniczno-estradowego na zajęciach oraz w czasie prezentacji scenicznych przed publicznością,- aktywnie uczestniczy w kulturze, w różnych formach życia muzycznego, a także teatralnego,- reprezentuje szkołę na konkursach recytatorskich

Techniki towarzyszące Technika:- relaksu,- zapamiętywania,- radzenia sobie ze stresem

- poznaje, doskonali, stosuje techniki wspomagające, wspierające umiejętność występowania przed publicznością, komisjami egzaminacyjnymi


FORMY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Ocenianie osiągnięć ucznia i monitorowanie jego postępów przez pedagoga oraz przez

komisję powinno odbywać się w ciągu całego roku szkolnego

podczas przesłuchań śródrocznych i egzaminów końcowych. Ocena jest

odzwierciedleniem zdolności ucznia, ale także jego postawy w trakcie kolejnych etapów

kształcenia. Ocenianie przeprowadzane jest zgodnie z zawartym w statucie szkoły

Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania. Uczeń i rodzice powinni być poinformowani

o wymaganiach edukacyjnych, programach przesłuchań i egzaminów oraz o kryteriach

oceniania. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej zgodnie z zasadami oceniania

kształtującego, tzn.:

- wyszczególnia i docenia dobre elementy pracy, zadania, aktywności ucznia;

- odnotowuje to, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia;

- wskazuje, w jaki sposób uczeń powinien poprawić zadanie;

- ukierunkowuje dalszą pracę ucznia.

Ocenianie powinno odbywać się za pomocą różnych narzędzi, technik i metod nauczania, tak

by w polu obserwacji znalazły się wszystkie obszary aktywności ucznia, ale też by dać

szansę uczniom o różnych możliwościach i uzdolnieniach. Można tu wskazać:

- obserwację zachowań ucznia (np. uczestnictwa w pracy zespołowej);

- monitorowanie udziału, zaangażowania i zakresu wykonywanych przez ucznia zadań

praktycznych;

- rozmowy z uczniem, w których wyjaśnia zastosowane przez siebie procedury (np. sposób

analizy i interpretacji tekstu dramatycznego, kreacji aktorskiej itp.);

- aktywność na zajęciach albo jej brak, niewykonywanie poleceń nauczyciela;

- przygotowanie do zajęć;

- wykonywanie zadań dodatkowych.


Oceniając prace twórcze, należy w szczególności brać pod uwagę wysiłek wkładany przez

ucznia w wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze specyfiki tego przedmiotu,

nie wszyscy bowiem uczniowie mają rozwinięte zdolności aktorskie czy recytatorskie w takim

samym stopniu.

Na zajęciach elementy gry aktorskiej bieżącej ocenie podlegają:

- przygotowanie do lekcji;

- aktywne uczestnictwo w zajęciach;

- zdolność analizy i syntezy zadań;

- twórcze i samodzielne rozwiązywanie problemów;

- praktyczne ćwiczenia artystyczne, różnorodne zadania twórcze, w których uczniowie

wykorzystują i prezentują swoje pasje i uzdolnienia (recytacje, improwizacje itp.);

- motywacja do twórczej pracy (aktywność i inicjatywa przejawiana na zajęciach).

Nauczyciel powinien stosować podczas zajęć różnorodne formy sprawdzania umiejętności

ucznia, uwzględniając jego indywidualne potrzeby. Przykładowe formy sprawdzania

osiągnięć ucznia to:

- ocena ustna (merytoryczne uwagi formułowane przez nauczyciela);

- ocena widzów (zachowanie aprobujące lub dezaprobujące i wypowiedzi

prezentowane przez innych uczniów obserwujących dokonania „aktorów” na zajęciach,

egzaminach, koncertach);

- samoocena ucznia;

- udział i miejsce w konkursach szkolnych, pozaszkolnych.

Preferowaną formą pracy na lekcjach z przedmiotu elementy gry aktorskiej jest tryb

ćwiczeniowy, zakładający czynny udział uczniów w realizacji poszczególnych zagadnień.

Metoda problemowa i ćwiczeniowa pozwala na bieżące ocenianie postępów uczniów

podczas pracy na lekcji. Ważnym czynnikiem jest wzajemna obserwacja uczniów podczas

wykonywania zadań aktorskich.


Bardzo istotna jest praca własna ucznia w domu, gdyż na lekcjach nauczyciel inspiruje,

nakreśla, wskazuje drogę do osiągnięcia celu, ale sam proces osiągania go może przebiegać

tylko poprzez samodoskonalenie i poszukiwanie przez ucznia.

Każdy semestr kończy się egzaminem, który jest publiczną prezentacją osiągnięć ucznia i jego

pracy. Ten sposób oceniania wystawia ucznia na dodatkowy stres, ale daje też możliwość

publicznej prezentacji umiejętności, a w efekcie końcowym ma prowadzić do odczuwania

satysfakcji i przyjemności.


OPIS UMIEJĘTNOŚCI NA ZAKOŃCZENIE ETAPU KSZTAŁCENIA

Na zakończenie etapu edukacyjnego uczeń posiada wiedzę i umiejętności w zakresie

szeroko rozumianej analizy i interpretacji tekstu, tworzenia postaci i sytuacji scenicznej.

Uczeń:

- wymienia, definiuje i stosuje różne rodzaje aktywności teatralnej: improwizacje, etiudy

dramatyczne, recytacje indywidualne i zbiorowe, czytanie z podziałem na role, dramę,

estradę „jednego wiersza”, inscenizowanie wybranych scen z powieści, nowel, ballad;

- potrafi nazwać środki wyrazu aktorskiego;

- posługuje się podstawowymi terminami z zakresu historii teatru, teorii dramatu

oraz praktyki scenicznej;

- zna i stosuje podstawowe zasady związane z pracą nad małą formą teatralną, co oznacza:

przygotowanie poprzez analizę, ćwiczenie tekstu i sytuacji;

- współtworzy sytuacje sceniczne krótkich form teatralnych;

- świadomie i umiejętnie kontroluje emocje;

- rozpoznaje i określa elementy dzieła teatralnego oraz budowę utworu dramatycznego;

(analiza dzieła teatralnego), a także warsztat pracy aktora;

- interpretuje wykonywane utwory zgodnie z ich stylem i przeznaczeniem, tzn. zdobywa

umiejętność wyrażania własnej opinii na temat dzieła teatralnego, popartą wiedzą

i doświadczeniem;

- dba o kulturę żywego słowa na scenie i w życiu codziennym;

- świadomie i regularnie ćwiczy dykcję;

- zna i eliminuje niewłaściwe zachowania sceniczne;

- prezentuje wnioski z analizy tekstu, przedstawia i uzasadnia własne stanowisko

interpretacyjne, wykorzystując także technikę informacyjną i komunikacyjną;

- samodzielnie wyszukuje, dokonuje wyboru i oceny informacji dotyczących

opracowywanego tekstu literackiego.


Grupa:

- tworzy zgrany zespół „aktorów” i buduje relacje oparte na zaufaniu;

- prezentuje małe formy teatralne na uroczystościach, koncertach szkolnych;

- ponosi odpowiedzialność za efekty wspólnej pracy.

OPIS WARUNKÓW NIEZBĘDNYCH DO REALIZACJI PROGRAMU

Zgodnie z ramowym planem nauczania zajęcia przedmiotu elementy gry aktorskiej odbywają

się w niewielkich grupach. Przedmiot jest realizowany w wymiarze

jednej godziny tygodniowo w ciągu czterech lat. Do realizacji przedmiotu konieczna jest

przestrzeń w postaci przestronnej sali, jeśli to możliwe z nienaganną akustyką. Przydatne

byłyby również w sali lekcyjnej: lustro, sprzęt CD umożliwiający

odtwarzanie na zajęciach muzyki, a także DVD lub Internet

pozwalające podpatrywać osobowości sceniczne na szklanym ekranie.


UWAGI DO REALIZACJI MATERIAŁU NAUCZANIA – komentarz metodyczny

z propozycjami ćwiczeń

Każdy nauczyciel powinien kształtować ucznia w kategoriach osobowościowych

i społecznych, a więc wychowywać człowieka o bogatej, różnorodnej i zintegrowanej

osobowości, otwartego na innych ludzi i na najwyższe wartości.

Celami nadrzędnymi nauczania przedmiotu elementy gry

aktorskiej są:

- poszerzanie wiedzy o świecie i człowieku, zwłaszcza w sferze emocjonalnej i uczuciowej;

- przełamywanie stereotypów i klisz myślowych;

- pogłębianie zakresu doświadczeń osobistych;

- wypracowanie zasad i wzorców, a co za tym idzie – kształtowanie poczucia własnej

wartości;

- przełamywanie barier psychicznych, przede wszystkim nieśmiałości, lęku przed oceną

i wystąpieniem publicznym.

Przedmiot powinien wyzwalać radość współtworzenia i przyjemność obcowania z

pozostałymi uczestnikami aktu twórczego, a w efekcie końcowym z publicznością. Zajęcia

mają stymulować ucznia do pokonywania własnych słabości, a także wspierać rozwój

wyobraźni, pomysłów interpretacyjnych – elementów pożądanych w popisach aktorskich, a także wokalnych.

Nadrzędną ideą przedmiotu winno być wspieranie rozwoju świadomego i wszechstronnego

wokalisty. Kilka pierwszych zajęć powinno być poświęconych wstępnemu poznaniu

osobowości uczniów, ich wrażliwości. Zajęcia powinny dawać uczniom poczucie komfortu,

psychicznego bezpieczeństwa, prowadzić do budowania zaufania między uczniami a nauczycielem, w czym pomocne są proste, często pełne humoru zabawy teatralne, pozornie

niewymagające dużego skupienia, szerokiego wachlarza umiejętności i doświadczenia


aktorskiego.

W czasie tych spotkań nauczyciel pobudza w uczniach naturalny (choć często zagłuszony)

zmysł obserwacji, intuicji, poszukiwanie własnych uczuć, a także sięganie do swoich

doświadczeń emocjonalnych, poprzez przypominanie i ponowne przeżywanie osobistych,

zaistniałych w przeszłości sytuacji.

Podstawowe narzędzia w pracy aktora

Pomimo atmosfery pozornej zabawy, prostych – czasem w odczuciu podopiecznych

banalnych – zadań, nauczyciel wprowadza w świat podstawowych narzędzi

pracy aktora. Te najbliższe, najbardziej naturalne, dane nam z początkiem naszego istnienia,

to głos i ciało, na bazie których powstają i rozwijają się kolejne treści, umiejętności

uznawane za istotę treningu aktorskiego.

Nauczyciel wprowadza kolejne treści stopniowo, aczkolwiek technika aktorska to tworzywo

wielowarstwowe, działające na zasadzie naczyń połączonych, a to oznacza, że w dość

szybkim tempie należy wprowadzać kolejne elementy.

Zamieszczona w programie tabela prezentuje proces wprowadzania kolejnych

treści i haseł programowych, a także osiągnięć uczniów, wynikających z kolejnych etapów

rozwoju edukacyjnego.

„Podstawowe narzędzia w pracy aktora” to najbardziej obszerny dział, od którego należy

zacząć. Nauczyciel wykorzystuje naturalne predyspozycje uczniów oraz zwyczajne

sytuacje „z życia wzięte”. Służy temu ogrom ćwiczeń – tych popularnych oraz autorskich.

W tym miejscu zacytuję zaledwie ich niewielką część.

Elementy gry aktorskiej podlegają wspólnym celom ogólnym i szczegółowym,

natomiast droga do ich osiągnięcia uzależniona jest od wrażliwości, subiektywnych wyborów

oraz umiejętności nauczyciela prowadzącego.


Ćwiczenia wstępne:

Gry i zabawy integracyjne mają za zadanie uczyć pracy w grupie, wytwarzać zaufanie między

rówieśnikami, umożliwiać łatwe nawiązywanie kontaktu, budować pewność siebie.

Zabawy i zadania oparte są na pracy wszystkich zmysłów oraz na sferze pozawerbalnej,

cielesnej. Prowadzą do łamania schematu stereotypowego myślenia, przez co uruchamiają

kreatywne, nietypowe procesy rozwiązywania problemów twórczych przez uczniów.

Proponuję rozpocząć zadaniami wykonywanymi przez uczniów w grupie w tym samym

czasie. Pozwala to oswajać się z przestrzenią, obecnością innych uczestników. Pozornie

jednoczesne wykonywanie ćwiczeń pozwala ukryć uczestnikom niepewność, nieśmiałość.

Uczniowie czują się bezpieczniej, gdyż ich zdaniem, nie są obserwowani przez innych.

Kolejnym etapem jest praca w parach bez kontaktu fizycznego, który powoli z ostrożnością

i wyczuciem należy wprowadzać.

Uczniowie czują także, przynajmniej w fazie wstępnej, trudność w wykorzystywaniu

pozasłownych form prezentacji siebie. Z czasem jednak, wraz z regularnym treningiem

niewerbalnych form komunikacji, przekraczają krępującą granicę i zaczynają odczuwać

swobodę w wykonywaniu podobnych zadań. Warto zatem powracać co jakiś czas do

ćwiczeń, zabaw z pierwszych tygodni nauczania, np. na kolejnym etapie edukacji.

Jest to swoistego rodzaju test ukazujący stopień rozwoju skupienia, koncentracji,

obserwacji uczniów, a także ich dojrzałości.

1. Kartka

Uczniowie ustawiają się w dowolnym miejscu sali. Nauczyciel staje na krześle z dużą kartką

papieru. Prosi uczniów, aby przyjrzeli się bardzo uważnie i stali się takimi samymi

białymi kartkami. Nauczyciel animuje przedmiot – z początku powoli nim porusza, delikatnie

dmucha, potrząsa, by później kartkę silne, gwałtownie zgniatać, zwijać

w kulkę, podrzucać, drzeć na kawałki. Uczniowie odzwierciedlają ruchem zjawiska,


które przytrafiają się kartce. Wykonują zadanie w milczeniu i pełnej koncentracji.

2. Przedstaw się

Zadanie opiera się na różnorodnych formach aktywności artystycznej. Uczniowie

przedstawiają się tylko za pomocą: gestu – ruchu – zmyślonej melodii – słów.

3. Dostrzeż mnie

Grupa uczniów na znak nauczyciela stara się skupić na sobie uwagę, wykorzystując ciało

i głos.

4. Uścisk dłoni

Uczeń z zawiązanymi oczami ściska kolejne dłonie swoich kolegów, próbując odgadnąć

poprzez dotyk, czyją rękę ściska.

5. Człowiek – kolor – instrument

Uczniowie znajdują się w kole. Zamykają oczy i w myślach starają się przywołać

osoby stojące najbliżej – po ich lewej oraz prawej stronie. Kojarzą z nimi

konkretne kolory. Następnie na tej samej zasadzie starają się wyobrazić sobie

określone instrumenty muzyczne. Jest to również ćwiczenie na skojarzenia.

6. Krąg ciszy

Nauczyciel prosi, by uczniowie usiedli w kręgu, zamilkli i zamknęli oczy. Po kilku minutach

nauczyciel przerywa milczenie i pyta uczniów o wrażenia zmysłowe (przede wszystkim

słuchowe), których doznali. Uczestnicy prowadzą też rozmowę dotyczącą łatwości

koncentracji, skupienia się na sygnałach dochodzących poprzez inny niż wzrokowy kanał

zmysłowy.

7. Szybko czy wolno

Uczniowie stają na obwodzie większego koła, w którego środku znajduje się niewielki

przedmiot (np. długopis). Po kolei każdy uczeń podchodzi z zamkniętymi oczami do środka

koła, z zamiarem schwytania i podniesienia przedmiotu.


Mimika, gest, improwizacja

1. Disco miny

Uczniowie stają w okręgu i kolejno przekazują sobie miny – robią to bardzo szybko,

mechanicznie, starając się o coraz to nowsze pomysły.

2. Figura za figurą

Uczniowie stoją w kole, jeden z nich w szybkim tempie wbiega do środka i prezentuje

figurę. Wybiegając, wybiera kolejnego kolegę, który wbiega, prezentując figurę poprzednika,

a następnie swoją. Zabawa polega na prezentacji dwóch figur przez każdego z wbiegających

do środka.

3. Guma do żucia

Uczniowie przekazują sobie niewidzialną gumę do życia. Każdy nadaje jej specyficzny

charakter poprzez wykorzystanie pamięci zmysłów oraz emocje towarzyszące jej

przekazywaniu. Uczestnicy wykorzystują przede wszystkim mimikę, gest.

4. Handlarz

Jeden uczeń zostaje wędrownym handlarzem, przybywa do obcego miasta i próbuje

sprzedać swoje towary. Nie zna języka, więc gestami i intonacją próbuje wytłumaczyć

potencjalnym klientom, co chce im sprzedać.

5. Lustro

Przykład ćwiczenia w parach bez kontaktu cielesnego. Uczniowie stają naprzeciwko siebie.

Jeden z nich wprawia w ruch poszczególne części ciała, drugi naśladuje zadane ruchy,

sprawiając wrażenie ruchu odbitego w lustrze.

6. Mistrz i pacynka

Przykład ćwiczenia w parach z kontaktem cielesnym. Jeden z uczniów poprzez dotyk palcami

wskazującymi delikatnie pobudza do ruchu ciało pacynki, tzn. drugiego ucznia. Ruch jest

bardzo wolny i płynny. Po jakimś czasie role się odwracają.


Wyobraźnia na scenie

1. Wyobrażone otoczenie

Każdy ma wyobrazić sobie, że jest: w muzeum, na ulicy, w lesie, na dyskotece, na placu

sportowym itp. Wybrana osoba pokazuje gestami, w jakim miejscu była. Pozostali uczestnicy,

obserwując, próbują to odgadnąć.

2. Rower – rekwizyt widmo

Nauczyciel prosi uczniów, żeby oczami wyobraźni zobaczyli swój rower, obejrzeli go, założyli

łańcuch, przejechali się itp. Nauczyciel zaprasza po kolei każdego ucznia do próby wykonania

tych samych czynności przy niewidzialnym rowerze (rower można zamienić na inne

przedmioty: walizkę, piłkę, drzwi).

3. Maszyny

Grupa uczniów tworzy ze swoich ciał i głosów działającą maszynę – rzeczywistą lub

zmyśloną.

4. Ilustracje

Nauczyciel czyta głośno znany tekst, np. „Lokomotywę” Jana Brzechwy. Zadaniem grupy jest

ilustrować czytane słowa. Można poprosić młodzież, aby działała wspólnie: wtedy razem są

pociągiem, każdym wagonem lub kiełbasą. Mogą także pracować indywidualnie. Ćwiczenie

przeprowadza się w całej sali.

Pamięć emocjonalna

1. Trzy krzesła

Na środku sali stoją trzy krzesła, przykładowo krzesło: śmiechu, złości, apatii. Każdy uczeń po

kolei siada na każdym z nich na kilka chwil i ulega ustalonym wcześniej emocjom.

2. Konflikt

Uczniowie próbują w parach budować sytuacje konfliktowe związane z bliskimi im

problemami. Celem ćwiczenia jest konstruowanie: psychologii postaci, próba wejścia w rolę


oraz doprowadzenie do rozwiązania problemu.

3. Moc emocji

Jedna osoba staje w środku, pozostałe rozpraszają się po sali. Uczeń znajdujący się w

środku zamyka oczy i stara się zachować neutralne emocje. Pozostali uczniowie podchodzą

wolno do środka, wytwarzając negatywne emocje, które starają się przekazać osobie

z zamkniętymi oczami. Modyfikacją ćwiczenia może być polecenie osobom zbliżającym się,

by generowały pozytywne emocje.

Etiuda beztekstowa

1. Scenki-sytuacje

Prowadzący dzieli grupę na dwa zespoły. Jedna grupa improwizuje, druga – ogląda.

Nauczyciel nakreśla sytuację sceniczną: może to być przystanek, przedział w pociągu,

poczekalnia u dentysty/weterynarza. Ważne, by było to miejsce, gdzie spotykają się nieznani

sobie ludzie. Uczniowie z grupy improwizującej wymyślają albo otrzymują od prowadzącego

informację na temat swojej postaci – powinny składać się na nią: wiek, płeć (czasem

dziewczyny grają chłopców lub odwrotnie), status społeczny, sytuacja życiowa. W zależności

od wieku i zaawansowania zadania mogą być bardziej lub mniej skomplikowane. Sytuacje

i towarzyszące im emocje powinny być wyraziste (wręcz skrajne).

Ruch sceniczny/przestrzeń sceniczna

1. Siatkówka na Księżycu

Zabawa w technice slow motion. Uczniowie grają w piłkę, pobudzając prawidłową pracę mięśni, zmysłów. Wszystko odbywa się w bardzo wolnym tempie.

2. Młodość – starość

Uczniowie dokonują przeistoczenia ze sprawnego, gibkiego ciała w ciało chore,

niedomagające, umierające.


3. Codzienność – wprawki z rekwizytami

Zabawa z krzesłem, stołem, drzwiami – uczniowie ćwiczą sposoby siadania, otwierania,

przestawiania, wchodzenia na krzesło, przez drzwi.

Etiuda z tekstem

Praca nad wybranymi krótkimi tekstami. Uczeń – prócz zdobytych podstawowych

umiejętności, nadal podlegającym szlifom i nieustającym ćwiczeniom – wchodzi w świat

analizy i interpretacji tekstu.

Etiudy początkowo powinny bazować tylko na samogłoskach – wspaniałych, sugestywnych

wyrazicielach emocji, następnie na wyliczankach, wierszykach dykcyjnych, dziecięcych.

Walorem tych form jest zazwyczaj rytm, który można dodatkowo wykorzystać w warstwie

ruchowej etiudy.

Dykcja

Prawidłowa wymowa, korekta wad wymowy, ćwiczenia dykcyjne realizowane są w

ramach oddzielnego przedmiotu dykcja i interpretacja.

Ta pierwsza, najbardziej podstawowa warstwa praktyczna w elementach gry

aktorskiej może być dowolnie kształtowana przez nauczyciela. Pierwszy semestr warto

wypełnić swobodnymi zabawami, które niosą ze sobą duże możliwości rozwoju uczniów.

Ważnymi elementami zajęć są:

- aktywny udział uczniów we wszelkich działaniach (grupowych, indywidualnych);

- wzajemna obserwacja;

- omówienie, komentarz nauczyciela.

Sądzę, że cenne jest także współuczestnictwo nauczyciela we wspólnych zabawach

i ćwiczeniach.

Każdy semestr kończy się przesłuchaniem. W krótkim czasie musi powstać owoc wspólnej


lekcyjnej pracy.

Istotą pierwszego egzaminu jest współdziałanie sceniczne uczniów, w którym każdy

z nich ma równoważną rolę. Dobrym materiałem są wierszyki dla dzieci J. Tuwima,

J. Brzechwy, łamańce dykcyjne, wyliczanki. Uczniowie aktywnie uczestniczą w poszukiwaniu

nowych podtekstów, w budowaniu zbiorowego ruchu scenicznego. Można sięgnąć do formy

„teatr jednego wiersza”, a wdzięcznego materiału poszukiwać np. wśród rytmicznej poezji

Ś. Karpińskiego, M. Białoszewskiego, B. Jasieńskiego.

Drugi semestr powinien być kontynuacją pracy na bazie zabawy. Nauczyciel może także,

jeśli uzna za właściwe, podjąć próbę ukierunkowania pracy nad krótkimi scenami

klasycznymi. Dobrym repertuarem są znane z lekcji języka polskiego dramaty:

„Balladyna” J. Słowackiego, „Antygona” Sofoklesa, „Mąż i żona”, „Śluby panieńskie”

A. Fredry, „Romeo i Julia” W. Szekspira, „Świętoszek” Moliera (jeśli to możliwe

korzystajmy z nowszych przekładów).

Proponuję, aby sceny z dramatów klasycznych zostały odczytane we współczesnych i bliskich

uczniowi sytuacjach scenicznych. W początkowej fazie ma to na celu pokazanie uczniowi

istoty świadomego kształtowania postaci scenicznej – w myśl pytania: Kim jestem?

Uczniowie z pomocą nauczyciela odnajdują motywy działań swojej postaci. Na bazie

tekstów budują rys charakterologiczny, uczą się rozumieć zachowanie, reakcje i relacje

z innymi postaciami scenicznymi. Pierwsze próby sceniczne odarte są z blichtru teatralnego:

kostiumu, rekwizytu. Elementy scenografii stanowią ewentualnie stoły, krzesła.

Uczniowie początkowo czują się „nieswojo” w tak ubogiej przestrzeni.

Nauczyciel jest świadomy, iż dla każdego ucznia co innego będzie trudnością –

wynika to z indywidualnej konstrukcji psychicznej, wieku, stanu fizycznego. Rozważne

zaplanowanie, zwłaszcza pierwszego roku nauki, umożliwia uczniowi naturalny rozwój

i harmonijne doskonalenie umiejętności.

Nauczyciel powinien dokonywać doboru materiału dopiero po wnikliwym rozpoznaniu


predyspozycji ucznia, co jest trudne, gdyż przedmiot ten nie jest kontynuacją wcześniejszych

etapów nauczania. Nauczyciel poznaje ucznia w czasie trwania roku szkolnego. W przypadku

konieczności przeprowadzania korekty złych nawyków interpretacyjnych lub sposobów

realizacji tekstu podstawą powodzenia będzie dobrze dobrany materiał repertuarowy.

W trosce o wszechstronny rozwój wszystkich środków wykonawczych w grze aktorskiej

ucznia oraz stymulowanie jego słabszych stron, należy nie tylko dobrać odpowiedni dla niego

repertuar, ale umożliwić mu również doskonalenie w dziedzinie, do której wykazuje

szczególne zamiłowanie i predyspozycje.

Warto czasem wybrać zarówno utwór trudniejszy, który wpłynie pobudzająco na rozwój

umiejętności, jak i utwór łatwiejszy – sprzyjający większej spontaniczności i kreatywności

w interpretacji. Stałe opracowywanie zbyt trudnych utworów rodzi zobojętnienie na błędy,

niemożność zrozumienia istoty procesu twórczego przedmiotu.

W kolejnych klasach nauczyciel sięga po materiał tekstowy, który będzie właściwy dla

uczniów. W indywidualnym planie pracy z uczniem należy uwzględnić:

- cel pracy nad utworem,

- wymagania końcowe,

- różnorodność zagadnień i problemów w nich zawartych,

- stopień trudności („wyzwania sceniczne”),

- przewidywany czas na realizację.

Nauczyciel zawsze ma na uwadze możliwości każdego ucznia

oraz uwzględnia jego indywidualne potrzeby edukacyjne, tym bardziej że w szkole

muzycznej drugiego stopnia utrudnieniem w realizacji zajęć może być różnica wieku

uczniów (np. gimnazjalista i student). W takiej sytuacji szczególne znaczenie będzie miało

różnicowanie metod nauczania i ich dobór stosownie do wieku uczniów, ich możliwości

psychofizycznych oraz tempa uczenia się. Dotyczy to zwłaszcza doboru odpowiedniego

repertuaru, stąd określanie go w sztywnych ramach tytułów nie ma sensu.


Pewne jest, że należy wybierać teksty dobre, zarówno klasycznych, jak i współczesnych

dramaturgów, o wyrazistej konstrukcji i klarownej kompozycji dramatycznej (początek –

konflikt – zakończenie). Nauczyciel w celach edukacyjnych, ćwiczeniowych ma prawo

ingerować w oryginalny tekst, np. dokonując skrótów. Wskazane jest także zaprezentowanie

uczniom, jak dokonywać takich skrótów materiału tekstowego, jak wybierać wątki.

Cenne jest także tworzenie przez nauczyciela scenariuszy dla klasy III i IV, w których

spotykają się różne rodzaje literackiej wypowiedzi, jak również włączają się

sceniczne elementy śpiewu i tańca (co budzi w uczniach wielki entuzjazm).

Program nauczania przedmiotu elementy gry aktorskiej został pomyślany

w ten sposób, aby nauczyciel, biorąc pod uwagę indywidualne predyspozycje uczniów, mógł

dobrać odpowiednie dla nich zadania, metody i formy nauczania.

Kluczowe w procesie edukacyjnym jest wprowadzanie materiału nauczania systemem od

ogółu do szczegółu, czyli od intuicji do wiedzy i umiejętności. Tak prowadzony uczeń będzie

mógł kształtować zaufanie do swoich obserwacji, nabywanych umiejętności, będzie

samodzielnie i świadomie podejmował decyzje związane z procesem samodoskonalenia,

samokształcenia.

Materiał nauczania zawarty jest w tabeli w celu wyraźnego zilustrowania

podejmowanych treści oraz możliwości kształtowania kolejności tematycznej,

problematycznej. Proces kształtowania zdolności aktorskich podlega ciągłemu rozwojowi,

gdyż jest procesem samodoskonalenia, a ten tak naprawdę nigdy się nie kończy. Ważne jest,

aby zaszczepić podstawy, które uczeń będzie mógł rozwijać w kolejnych etapach edukacji

samodzielnie. Istotne jest stosowanie różnego rodzaju metod aktywizujących: analizy

przypadku, scenek dramowych, inscenizacji, odgrywania ról, metod związanych z

gromadzeniem, weryfikacją i opracowywaniem pomysłów.

Nie wolno jednak rezygnować ze sprawdzonych, „tradycyjnych” metod, jak krótki wykład,

zwłaszcza z teorii teatru czy dramatu.


Nie zapominajmy także o doskonaleniu umiejętności samodzielnego docierania przez

uczniów do informacji. Dlatego też zadania kierowane do młodzieży powinny zmuszać ją do

wyszukiwania, gromadzenia i przetwarzania wiadomości z książek, prasy, Internetu i innych

źródeł elektronicznych.

Jedna godzina zajęć w tygodniu (około 34 jednostek lekcyjnych w roku szkolnym) to

stosunkowo mało w porównaniu z ogromem materiału. Myślę, że teoria powinna ustąpić

miejsca praktyce.

Na koniec nauczyciel powinien pamiętać, aby stwarzać uczniom możliwości publicznego

prezentowania efektów pracy w ramach zajęć artystycznych, włączając odpowiednie

prezentacje w organizację szkolnych i środowiskowych uroczystości i imprez,

oraz stymulować ucznia do udziału w koncertach, przeglądach i konkursach recytatorskich.

SYLWETKA ABSOLWENTA

Sylwetkę absolwenta charakteryzują jego osiągnięcia w zakresie wykonywania zadań

aktorskich, współdziałania na scenie z partnerem, z wykorzystaniem wiedzy oraz

umiejętności interpretacyjnych, samodzielności w podejmowanych działaniach oraz

aktywnej postawy dążącej do samodoskonalenia.

WYKONAWSTWO

1. Stałe dążenie do autentyzmu scenicznego poprzez obserwację, słuchanie, wyrażanie emocji.

2. Sprawne operowanie aparatem gry (ciałem, głosem) oraz świadome operowanie różnorodnymi stylami, technikami aktorskimi z szerokim wykorzystaniem środków interpretacyjnych.

3. Praktyczna znajomość fragmentów literatury dramatycznej.

4. Znajomość cech stylu różnych epok, charakterystycznych dla nich form i środków wyrazu.

5. Umiejętność publicznej prezentacji scen – panowanie nad tremą podczas występów.


6. Umiejętność inteligentnego reagowania na błędy i sprawnego korygowania ich podczas występu.

7. Umiejętność gry z partnerem.

8. Umiejętność improwizacji.

SAMODZIELNOŚĆ

1. Twórczy, aktywny stosunek do realizacji zamierzonych celów.

2. Umiejętność samodzielnej pracy w domu.

3. Umiejętne planowanie kolejnych etapów pracy nad utworem.

4. Świadomość celu pracy i umiejętność wyboru odpowiednich środków i strategii ćwiczenia.

5. Umiejętność posługiwania się metodami zapamiętywania i sposobami przygotowania scen do publicznego występu.

6. Umiejętność samodzielnego zdobywania i integrowania wiedzy z innych przedmiotów

i wykorzystywania jej w pracy.

7. Umiejętność merytorycznej oceny jakości i efektów pracy domowej oraz własnej gry.

8. Umiejętność samodzielnego czytania utworu, rozwiązywania problemów techniczno-wykonawczych i interpretacyjno-analitycznych.

9. Umiejętność samodzielnego opracowania i wykonania utworów o mniejszym stopniu

trudności.

POSTAWA

1. Stała potrzeba poszerzania wiedzy i umiejętności, dążenie do samodoskonalenia.

2. Aktywna postawa w stosunku do realizacji celów.

3. Umiejętność twórczej współpracy z pedagogiem i z członkami zespołu.

4. Żywe uczestnictwo w kulturze, zwłaszcza w życiu muzycznym.


OGÓLNA KONCEPCJA PROGRAMU

Punktem wyjścia do powstania koncepcji programu jest przydatność elementów

gry aktorskiej w szeroko rozumianej praktyce wokalnej.

Wokalista po szkole muzycznej drugiego stopnia powinien być wyposażony w podstawową

wiedzę i umiejętności zgodnie z zapisem w podstawie programowej: „uczeń wykorzystuje

wiedzę ogólnomuzyczną oraz umiejętności do zrozumienia i wykonywania utworów

muzycznych”, w przypadku omawianego przedmiotu utwór muzyczny zastąpiony zostanie

oczywiście utworem literackim. Istotą kształcenia aktorskiego jest: z jednej strony

indywidualizacja w pracy nad emocjami, odrzucenie wstydu, ogólnie rozumiana gotowość

sceniczna, z drugiej strony otwartość na współtworzenie, współuczestniczenie z innymi

uczniami w pracy scenicznej, która ma przede wszystkim charakter zbiorowy. Sukces

absolwenta zależy od jego potencjału, rozwiniętych cech otwartości społecznej, chęci do

wspólnej podróży twórczej oraz pracy grupowej.

Treści podstawy programowej przedmiotu zakładają zdobycie przez ucznia wiedzy

służącej do dogłębnej, krytycznej analizy i interpretacji dzieła literackiego przez poznanie

podstawowej terminologii, pojęć oraz umiejętności posługiwania się nimi w praktyce.

Co więcej, wachlarz zdobytych narzędzi i umiejętności szeroko pojętej analizy i interpretacji

dzieła literackiego umożliwia analizę treściową i emocjonalną dzieła wokalnego. W ten

sposób przedmiot główny, jakim jest śpiew solowy, jest uzupełniany przez elementy

gry aktorskiej. Uczeń po zakończeniu cyklu kształcenia w szkole muzycznej drugiego

stopnia jest gotowy do świadomej pracy z reżyserem nad krótkim spektaklem dyplomowym

z elementów gry aktorskiej, a także do przygotowania się na studia wyższe o

profilu artystycznym (np.: Akademia Muzyczna, Akademia Teatralna). Ponadto po

zakończeniu nauki w szkole muzycznej drugiego stopnia uczeń jest zdolny do:

- samodzielnej analizy i interpretacji dzieła literackiego (dramatycznego);


- łączenia i wykorzystywania w działaniach praktycznych wiedzy z zakresu przedmiotów

pokrewnych (dykcja i interpretacja);

- wyszukiwania, dokonywania wyboru i oceny niezbędnych informacji.

Program nauczania przedmiotu elementy gry aktorskiej został opracowany w

oparciu o zatwierdzoną przez MKiDN Podstawę programową z dnia 2 lipca 2014 roku (Dz.U. z

2014 roku, poz. 1039). Zawiera wszystkie cele i szczegółowe efekty kształcenia

przedstawione w podstawie programowej dla tego przedmiotu.

Program może stać się podstawą w realizacji działań edukacyjnych lub być inspiracją

i uzupełnieniem w dotychczasowej pracy.

Poniższy program określa podstawowy poziom, minimum osiągnięć absolwenta.

Program składa się z materiału nauczania zawierającego zadania związane z kształceniem

i doskonaleniem elementów techniki gry aktorskiej, której składową jest szeroka paleta

tematyczna, gdyż aktorstwo to dziedzina wielotworzywowa. Treści materiału nauczania ujęte

są problemowo i obejmują zagadnienia związane z elementami techniki gry, interpretacją,

pracą nad utworem i wykonaniem publicznym. Poszczególne działy materiału nauczania

uszeregowane są metodycznie. Problemy do pokonania są wprowadzane sukcesywnie, bez

podziału na kolejne lata nauki, co umożliwia nauczycielowi planowanie pracy i realizację

kolejnych zadań dopasowanych indywidualnie do grupy uczniów. Dla wyrazistości program

zawarty jest w tabeli.

W programie umieszczono zaledwie rys sugestii repertuarowej. Nauczyciel może

wzbogacać repertuar o inne utwory, z zachowaniem staranności w zakresie wartości

dydaktycznej i artystycznej.

Założeniem programu jest wspomaganie rozwoju uczniów w zakresie:

- kształtowania osobowości i uzdolnień artystycznych oraz nabywania umiejętności z szeroko


pojętej prezentacji scenicznej;

- wzmacniania poczucia własnej wartości u uczniów, pobudzania ich do twórczych działań

i aktywnego udziału w życiu kulturalnym, kształtowania postawy tolerancyjnej, postawy

promowania pozytywnych zachowań, takich jak: odpowiedzialność, wytrwałość,

kreatywność i umiejętność pracy w zespole.

Treści programowe realizowane są w cyklu 4-letnim, w wymiarze 1 jednostka lekcyjna

tygodniowo.

Co więcej, program przeznaczony dla uczniów o specjalności śpiew solowy może być też

wykorzystywany w ponadpodstawowym szkolnictwie powszechnym na zajęciach

dodatkowych w innych placówkach kształcenia artystycznego.


PRACA NA LEKCJI I W DOMU

Zadaniem nauczyciela jest motywowanie, aby z lekcji na lekcję uczniowie rozwijali wiedzę,

umiejętności, samoocenę, samodzielność i dobre nawyki w pracy domowej, a także

rozbudzanie i pogłębianie aktywności, zaangażowania i pasji uczniów.

Sprawdzając wyniki pracy domowej, warto, nie przerywając uczniom, wysłuchać

proponowanej interpretacji danego fragmentu tekstowego, omówić przedstawione

wykonanie oraz efekty pracy domowej i dopiero wtedy przystąpić do wnikliwej,

konsekwentnej pracy nad poszczególnymi elementami.

Po omówieniu, stosując różnorodne metody w zależności od etapu pracy nad utworem,

nauczyciel pracuje wspólnie z uczniem nad doskonaleniem wykonania:

- rozbudzając zainteresowania poprzez wzmiankę o twórcy danego tekstu, epoce, stylu;

- stosując ćwiczenia doskonalące technikę wykonawczą – celowe, urozmaicone, dobrane do

indywidualnych potrzeb, zmierzające do pokonania trudności;

- wyjaśniając merytorycznie zagadnienia dotyczące interpretacji;

- dokonując na koniec syntezy uwag dotyczących prawidłowej pracy domowej.

Atmosfera na lekcji, sposób zwracania uwagi na popełnione błędy winny motywować ucznia

do pracy nad sobą i zadanym materiałem. Ważne jest, by uczeń nie stał się wierną kopią

nauczyciela, by potrafił samodzielnie myśleć i czuć. Nauczyciel jest drogowskazem, nie

podaje gotowych rozwiązań interpretacyjnych. Pozostawia strefę wolności wyboru uczniom,

pamiętając jednocześnie, że zbyt tolerancyjne podążanie za wrodzonymi zdolnościami

wychowanków może prowadzić do samowoli, gry chaotycznej i amatorskiej.

Podczas indywidualnych zajęć pedagog winien wskazać drogę do integracji wiedzy z innych

przedmiotów, powiązania wiedzy z praktyką, stymulować do samodzielnego poszerzania tej


wiedzy, umożliwiającej głębszą interpretację.

Nauczyciel powinien zachęcać i stwarzać okazje do podejmowania prób samodzielności:

- stosować formę półsamodzielnej pracy na lekcji;

- dać uczniowi szansę wpływu na wybór repertuaru spośród kilku wskazanych przez siebie

utworów;

- umożliwić podjęcie decyzji co do sposobów pracy nad tekstem, sceną;

- nie zawsze od razu wskazywać usterki, poczekać, aż uczeń sam uświadomi sobie błąd;

Praca na lekcji pod kierunkiem nauczyciela powinna owocować umiejętnością

systematycznego wysiłku, koncentracji, samokontroli własnej gry oraz być przekazem

entuzjazmu i radości z osiąganych efektów ćwiczenia.

Ćwiczenie

Jak wiemy, czasu samodzielnej pracy w domu jest niewspółmiernie więcej niż czasu

pracy z pomocą nauczyciela. Efektywna praca w domu zawsze jest wynikiem właściwie

ukierunkowanej pracy na lekcji. Uczniowie powinni znać cel ćwiczenia, sposoby pracy

i spodziewane rezultaty. Należy wdrażać ich do stałej kontroli podczas wykonywania

zadań w domu, do intelektualnej reakcji na popełnione błędy, rzeczowego opisu efektów

pracy domowej oraz do merytorycznej oceny własnej pracy. Trzeba zapoznać ich z

metodami świadomego opanowywania utworu na pamięć, sposobami i etapami

przygotowania utworu do publicznej prezentacji.

Należy zapobiegać mechaniczności w pracy domowej, wybrane sposoby ćwiczenia stosować

indywidualnie dla każdego ucznia, nie trzymając się zawsze sztywnych reguł, unikać

jednostajności sposobów pracy i jednorodności problematyki.

Jednak głównym problemem pracy domowej przedmiotu elementy gry aktorskiej jest małe

prawdopodobieństwo pozaszkolnych spotkań uczniów pracujących ze sobą w grupie.


PROPOZYCJE REPERTUAROWE

Poniższy spis tytułów jest jedynie propozycją i można go zmieniać, dowolnie kształtować, w

myśl zasady dostosowania repertuaru do możliwości techniczno-wyrazowych uczniów.

Problem może stanowić feminizacja klasy, co silnie warunkuje dobór tekstów. Aby uniknąć

powielania, powtarzania materiału, który dobierany jest indywidualnie do predyspozycji

ucznia lub uczniów, warto sięgnąć do kompilacji tekstów i tworzenia krótkich scenariuszy.

W trakcie całego cyklu nauczania nauczyciel wykorzysta od 6 do 8 krótszych bądź dłuższych

fragmentów scenicznych (scen, monologów, kolaży).

1. Wiersze dla dzieci i nie tylko, jako baza tekstowa etiud:

- J. Tuwim, J. Brzechwa, D. Gellner.

- „Fioletowa Krowa” – antologia angielskiej i amerykańskiej poezji niepoważnej.

- „Łamańce z dedykacją”, B. Toczyska.

2. Sceny, monologi z dramatów klasycznych i romantycznych:

- „Antygona”, Sofokles.

- „Balladyna”, J. Słowacki.

- „Jak wam się podoba”, „Poskromienie złośnicy”, „Romeo i Julia”, W. Szekspir.

- „Księżniczka na opak odwrócona”, Calderón de la Barca.

- „Ożenek”, M. Gogol.

- „Skąpiec”, Molier.

- „Śluby panieńskie”, „Mąż i żona”, A. Fredro.

3. Sceny, monologi z dramatów współczesnych:

- „Czwarta siostra”, J. Głowacki.


- „Ekspres Meridian”, J. Solović.

- „Lekcja”, E. Ionesco.

- „Merylin Mongoł”, N. Kolada.

- „Pierwszy raz”, M. Walczak.

- „Pigmalion”, G.B. Shaw.

- „Siostrunie”, D. Goggin.

- „Zima pod stołem”, R. Topor.

- „Żołnierz królowej Madagaskaru”, St. Dobrzański, J. Tuwim.

4. Kolaże tekstów:

- „Cygańska dola”, wiersze Papuszy, fragmenty dialogowe z „Dym się rozwiewa”

J. Milewskiego.

- „Laboratorium centralne”, surrealizm, dadaizm M. Jacoba.

- „Domysły rzeczywistości”, kompilacja poezji M. Białoszewskiego z tomu „Obroty rzeczy”.

5. Dialogi, monologi z tekstów epickich:

- „Owoc żywota twojego”, E. Ostrowska.

- „Pamiętniki Adama i Ewy”, M. Twain.

- „Panna Nikt”, T. Tryzna.

- „Skrzywdzeni i poniżeni”, F. Dostojewski.


ZAKOŃCZENIE

Powyższy program nauczania ELEMENTY GRY AKTORSKIEJ jest jedną z

propozycji, jaka może być realizowana na lekcjach tego przedmiotu. Przedstawione tu

pomysły są formą inspiracji dla pedagoga.

Propozycje merytoryczne, ćwiczenia, metody służyć mają przede wszystkim uczniom – ich

usystematyzowanemu i wielokierunkowemu rozwojowi. Proces zgłębiania wiedzy

i umiejętności uczniów to proces ciągły. Takim procesem jest także stałe udoskonalanie

warsztatu pracy przez nauczyciela. A to, być może w niedalekiej przyszłości, spowoduje

zmiany w programie. Z biegiem czasu materiał tu zawarty będzie ewoluował, a tym samym

stanie się bardziej przydatny w nauczaniu.


BIBLIOGRAFIA

Czechow M.A., O technice aktora, Kraków 1995.

Janus-Sitarz A., Lekcje teatru, Kraków 1999.

Kosiński D., Słownik teatru, Kraków 2006.

Kudliński T., Vademecum teatromana, Warszawa 1976.

Rybotycka L., Gry dramatyczne. Teatr młodzieży, Warszawa 1986, Warszawa 1985.

Siedlecki A., Być aktorem. Podstawy techniki aktorskiej, Rzeszów 2010.

Siedlecki A., Sekrety techniki aktorskiej. Jak uczyć?, Rzeszów 2007.

Stanisławski K., Praca aktora nad sobą, cz. 1–2, Warszawa 1954.


ELEMENTY GRY AKTORSKIEJ – SM II stopnia

Documents

Transcript of ELEMENTY GRY AKTORSKIEJ – SM II stopnia