1

Elastyczność popytu i podażyWYKŁAD 4

2

Wrażliwość popytu i podaży na zmiany ceny towaru, cen substytutów i dóbr komplementarnych oraz dochodów nabywców jest wyrażana liczbowo za pomocą współczynników elastyczności.

Znajomość elastyczności popytu jest kluczowym elementem przy określaniu polityki cenowej każdej marki produktu.

Współczynniki elastyczności

3

Popyt elastycznyPopyt na dobro X

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 20 40 60 80 100 120 140

Sprzedana ilość (szt)

Cen

a d

ob

ra X

(zł

)

Podwyższenie ceny o 10 zł powoduje spadek sprzedaży o 20 szt

4

Popyt nieelastycznyPopyt na dobro X

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 20 40 60 80 100 120 140

Sprzedana ilość (szt)

Cen

a d

ob

ra X

(zł)

Podwyższenie ceny o 10 zł powoduje spadek sprzedaży o 5 szt

5

Prosta elastyczność cenowa Elastyczność cenowa jest to współczynnik określający, jak

zmiana ceny produktu wpłynie na zmianę sprzedaży. Prosta cenowa elastyczność popytu (ang. price elasticity of

demand - EPD) na dobro opisuje wrażliwość popytu na dobro na zmiany jego ceny.

EDP to stosunek względnej zmiany zapotrzebowania (ΔQ1/Q1 do, bardzo małej, względnej zmiany ceny danego dobra (ΔP/P)

PP

QQEPD /

/ 11

cenyzmiana

waniazapotrzebozmianaEPD _%

_%lub

6

Przykład elastyczności cenowej Współczynnik elastyczności cenowej popytu jest

zwykle ujemny.

7

Przypadki zaprzeczające działaniu prawa popytu

Paradoks Veblena (efekt snoba) – Polega ono na zwiększaniu rozmiarów popytu na dobra luksusowe wraz ze wzrostem ich ceny. To zjawisko wynika z potrzeby pokazania przez najbogatsze jednostki swojego statusu materialnego poprzez posiadanie rzadkich dóbr luksusowych.

W przypadku paradoksu Veblena wykres popytu będzie bardziej przypominał wykres podaży.

8

Paradoks Giffena Niektóre relatywnie tanie dobra podstawowe,

zwłaszcza najtańsze rodzaje żywności mają dodatnią elastyczność cenową popytu, tzn. popyt na nie wzrasta pomimo (i na skutek) wzrostu ich ceny.

Dzieje się tak dlatego, że zmniejszone realne dochody ubogich warstw ludności powodują zmniejszenie spożycia lepszych gatunków żywności i kompensowanie tego ubytku zwiększoną konsumpcją niższych gatunków (tzw. dóbr Giffena).

9

Obliczanie współczynnika elastyczności

Na przykład: liczba-2/3 w 5 wierszu jest ilorazem względnych zmian popytu i ceny, które są równe odpowiednio 1/6 i 1/4. A zatem dla wzrostu ceny z 4 do 5 współczynnik EPD wynosi:

(-l/6)/(l/4)=2/3.

10

Liniowa funkcja popytu Analizując rynek dobra X, posługujemy się

przykładem liniowej funkcji popytu o wzorze ogólnym Q1 = a*P+b,

gdzie Q1 to zapotrzebowanie; P - cena; a - stały współczynnik kierunkowy linii popytu,

który mierzy jej nachylenie; b - współczynnik wskazujący, w jakiej odległości od

początku układu współrzędnych linia popytu przetnie oś poziomą

11

im wyższa jest cena, P, tym większa jest wartość bezwzględna współczynnika EPD

wielkość i kierunek zmiany ceny, ΔP, nie wpływają na elastyczność EPD. (Uwaga: To ustalenie dotyczy tylko liniowych funkcji popytu).

jeśli cena, P, dąży do zera, współczynnik elastyczności, EPD, także dąży do zera.

gdy zapotrzebowanie, Q1 się zmniejsza, zmierzając do

zera, EPD spada do -∞.

12

Przy jakiej cenie producent zarobi najwięcej?

Popyt na zabiegi kosmetyczne

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 20 40 60 80 100 120 140

Liczba zabiegów

Cen

a za

bie

gu

Utarg = 40szt * 70zł = 2800 zł

Utarg = 20szt * 80zł = 1600 zł

Utarg = 60szt * 60zł = 3600 zł

13

Cena a wielkość utargu Utarg całkowity (TR, ang. total revenue) to cena P

razy sprzedana ilość Q Zmiana ceny o ΔP powoduje zmianę ilości o ΔQ. Zatem warunkiem wzrostu utargu przy wzroście

ceny jest EPD > - 1, a przy spadku ceny EPD < - 1.

Wartość EPD= -1 jest wartością graniczną. Kiedy cena, rosnąc osiąga poziom P=b/(-2*a), utarg osiąga maksimum. Dalsze podwyżki ceny prowadzą do jego spadku.

14

15

Od czego zależy wrażliwość popytu na zmiany ceny Poziom ceny Przy niskiej cenie określona zmiana, np. podwyżka ceny o

5%, powoduje na ogół słabszą reakcję nabywców niż analogiczna podwyżka przy wysokiej cenie.

Wysokość dochodu Ludzie ubożsi na ogół silniej reagują na zmiany ceny,

zwłaszcza dóbr droższych. Dostępność substytutów Dostępność bliskich substytutów zwiększa wrażliwość

nabywców na podwyżkę ceny danego dobra. Gusty nabywców Przywiązanie do konsumpcji określonych dóbr zmniejsza

reakcję na podwyżkę ceny.

16

Rodzaj dobra Popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny na zmiany

cen aniżeli popyt na dobro luksusowe. Szerokość zdefiniowania kategorii dobra Popyt na owoce jest mniej elastyczny niż popyt na konkretny

gatunek owoców, Długość okresu pomiaru W dłuższym okresie reakcja popytu na zaistniałą zmianę ceny

jest pełniejsza niż w okresie krótkim (możliwość pełniejszego dostosowania się nabywców do zmienionej ceny - np. przez wykorzystanie substytutów).

Czynnik psychologiczny - końcówki ceny Np. podwyżka ceny z 3,49 zł na 3,99 zł będzie mniej

zauważalna i niż podwyżka z 3,50 zł na 4 zł.

Od czego zależy wrażliwość popytu na zmiany ceny (2)

17

Mieszana elastyczność cenowa popytu Popyt na dane dobro może być uzależniony od

cen innych dóbr. Np.: Popyt na samochody a cena paliwa Popyt na komputery a ceny odstępu do Internetu Popyt na bilety komunikacji miejskiej a cena

przejazdów taksówką Popyt na terapie naturalne a ceny świadczeń

medycznych

18

Mieszana elastyczność cenowa popytu Współczynnik mieszanej elastyczności

cenowej popytu (ang. cross price elasticity of demand) Eij to stosunek względnej zmiany popytu na dobro „i” do małej względnej zmiany ceny innego dobra „j”

jj

iiij PP

QQE

/

/

19

Poziom tego współczynnika zależy, od charakteru i siły związku obu dóbr.

Elastyczność mieszana popytu jest na ogół dodatnia w przypadku dóbr substytucyjnych, a ujemna w przypadku dóbr komplementarnych.

20

21

Przykład

Epd= 0 popyt sztywny - elastyczność zerowa Epd>-1 Epd<1 popyt nieelastyczny - elastyczność niska Epd(-1;0) Epd (0;1) Epd=-1 Epd=1 popyt jednostkowy (proporcjonalny) Epd<-1 Epd>1 popyt elastyczny - elastyczność wysoka Epd(-∞;-1) Epd (1;) Epd=- Epd= popyt doskonale elastyczny elastyczność nieskończenie wielka

22

Dochodowa elastyczność popytu Współczynnik dochodowej elastyczności popytu

(ang. income elasticity of demand) (EID) jest to stosunek względnej zmiany zapotrzebowania na dobro do małej względnej zmiany dochodu nabywców.

II

QQEID /

/ 11

Poziom tego współczynnika zależy przede wszystkim od dostępności substytutów i dóbr komplementarnych, a także od zróżnicowania ich jakości.

23

24

Popyt o wysokiej elastyczności wyraża krzywa o małym nachyleniu (płaska).

Popyt nieelastyczny wyraża krzywa o dużym nachyleniu (stroma).

Elastyczność a nachylenie krzywej popytu

25

Elastyczność cenowa podaży Współczynnik elastyczności cenowej podaży (ang.

price elasticity of supply) (EPS) dobra to stosunek względnej zmiany jego ilości oferowanej na rynku do małej względnej zmiany jego ceny.

PP

QQEPS /

/ 22

jest zwykle liczbą dodatnią. Duży wpływ na jego wysokość ma technika produkcji.