Dysfunkcja narządu słuchuSłuch jest jednym z najważniejszych zmysłów. Dzięki niemu człowiek rozwija zdolność mowy i komunikacji z otoczeniem, czerpie radość z muzyki, a w sytuacji zagrożenia wychwytuje jego oznaki. Słuch pozwala dostrzec zdumiewającą różnorodność dźwięków otaczającego świata.

Narząd słuchu i jego czynności

• Słyszenie polega na odbiorze bodźców akustycznych (słuchowych) znajdujących się w otaczającej rzeczywistości oraz przekazaniu ich do odpowiedniej partii komórek nerwowych w płacie skroniowym kory mózgowej, zwanym ośrodkiem słuchowym, gdzie powstają wrażenia i spostrzeżenia słuchowe.

• Bodźce akustyczne, zwane dźwiękami tworzone są przez falę powietrza wywołane przez przedmioty drgające.

• Receptory słuchowe znajdujące się w części wewnętrznej ucha reagują na bodźce, w wyniku czego powstają słabe impulsy elektryczne przenoszone do ośrodka słuchowego poprzez nerwy słuchowe.

Anatomia narządu słuchu

• Ucho jest częścią odbiorczą narządu słuchu. Składa się ono z trzech części:

• Ucha zewnętrznego (zewnętrzna część ucha - małżowina uszna, przewód słuchowy zewnętrzny); jego zadaniem jest odbieranie dźwięków otoczenia i kierowanie ich do dalszej części narządu słuchu;

• Ucha środkowego (tworzy je błona bębenkowa i trzy kosteczki słuchowe – młoteczek, kowadełko, strzemiączko); ucho środkowe przekazuje dźwięki w postaci drgań mechanicznych do ucha wewnętrznego.

• Ucha wewnętrznego wypełnione płynem ucho wewnętrzne czyli ślimak zawiera komórki słuchowe, które poruszają się w odpowiedzi na docierające drgania mechaniczne co powoduje powstawanie impulsów elektrycznych. Nerw słuchowy przekazuje impulsy elektryczne z komórek słuchowych do ośrodków słuchowych w mózgu. W uchu wewnętrznym mieszczą się także kanały półkoliste stanowiące narząd równowagi.

Uszkodzenie narządu słuchu

• Narząd słuchu podobnie jak inne narządy organizmu może ulec uszkodzeniu na skutek różnych czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Należą do nich czynniki: genetyczne, dziedziczne wrodzone, chorobowe i urazy.

• W zależności od części narządu słuchu, która jest uszkodzona rozróżnia się trzy podstawowe rodzaje uszkodzeń słuchu: typu przewodzeniowego, zmysłowo- nerwowego oraz centralne zaburzenie słuchu.

• Również wraz z wiekiem słuch ulega stopniowemu pogorszeniu i osoby w wieku podeszłym gorzej słyszą.

Uszkodzenie narządu słuchu

• Czynniki dziedziczne – głuchota dziedziczna określana jako taka tylko wtedy gdy występuje również u innych członków tej samej rodziny. Dzielimy ją na: dziedziczną dominującą występuje często w sprzężeniach z innymi upośledzeniami, nie zawsze ujawnia się od urodzenia oraz dziedziczną recesywną nie musi pojawiać się w każdej generacji

• Czynniki wrodzone: przyczyny mogą być różne: choroby matki w czasie ciąży (grypa, świnka, różyczka),choroby toksyczne uszkadzające płód, leki zaburzenia hormonalne, konflikt serologiczny na tle niezgodności czynnika Rh u matki i dziecka.

Uszkodzenie narządu słuchu

• Nabyte: (czynniki chorobowe, urazy): spowodowane przyczynami występującymi w czasie porodu lub dalszego rozwoju jednostki np. masa urodzeniowa ciała < 1500 g oraz wiek płodowy < 33 tyg. ciąży, niedotlenienie wewnątrzmaciczne i okołoporodowe, punktacja w skali Apgar < 3 w 1 minucie życia oraz < 5 w 5 min. życia, hiperbilirubinemia > 18 mg%, sztuczna wentylacja >7 dni, pobyt na oddziale intensywnej terapii i pobyt w inkubatorze > 10 dni. W okresie porodu słuch dziecka może ulec uszkodzeniu na skutek urazów powodujących silne krwawienia i niedotlenienie oraz w konsekwencji urazów mechanicznych związanych z przebiegiem porodu.

• Po urodzeniu dziecka: przewlekłe zapalenie ucha środkowego, zapalenie opon mózgowych, silne urazy mechaniczne, akustyczne, wady rozwojowe zwłaszcza w obrębie głowy i szyi.

Ubytek słuchu typu przewodzeniowego

• Charakteryzuje się uszkodzeniem zlokalizowanym w rejonie ucha zewnętrznego lub środkowego, prowadzącym do zaburzenia przewodzenia dźwięku do ucha wewnętrznego.

• Zablokowanie lub deformacja ucha środkowego powodują, że kosteczki słuchowe nie mogą drgać w sposób prawidłowy

• Tego rodzaju ubytki słuchu są zwykle lekkiego lub umiarkowanego stopnia, powodują upośledzenie słuchu maksymalnie na poziomie 60-70 decybeli.

• Ubytki typu przewodzeniowego mogą mieć charakter okresowy. W wielu przypadkach interwencja farmakologiczna lub chirurgiczna może poprawić słuch w zależności od specyfiki konkretnego przypadku.

• W ubytkach typu przewodzeniowego najczęściej stosowane są aparaty słuchowe.

Ubytek słuchu typu zmysłowo - nerwowego

• Charakteryzuje się wadą zlokalizowaną w rejonie ucha wewnętrznego (ślimaka), polegającą na zniszczeniu lub uszkodzeniu słuchowych komórek receptorowych. Taki ubytek słuchu ma charakter trwały.

• Ucho wewnętrzne (ślimak) nie funkcjonuje prawidłowo i nie jest w stanie przetwarzać dźwięków w impulsy elektryczne, konieczne do pobudzenia nerwu słuchowego.

• Tego rodzaju ubytek słuchu, zwany także niedosłuchem odbiorczym może być stopnia od lekkiego do głębokiego.

• Leczenie chirurgiczne nie umożliwia poprawy słuchu, terapie farmakologiczne skutkują tylko w niektórych przypadkach.

• W ubytkach słuchu typu zmysłowo – nerwowego od lekkiego do znacznego stopnia przeważnie stosowane są aparaty słuchowe.

• Ubytki słuchu stopnia znacznego i głębokiego zazwyczaj wymagają zastosowania systemu implantu ślimakowego.

Centralne zaburzenie słuchu

• Charakteryzuje się uszkodzeniem lub zniszczeniem nerwu słuchowego. Nerw słuchowy jest zniszczony lub uszkodzony, a więc sygnały elektryczne nie mogą być przewodzone do mózgu.

• Oznacza to całkowitą i trwałą utratę słuchu.• Ponieważ w tym przypadku nerw słuchowy nie jest w

stanie przewodzić informacji dźwiękowej do mózgu, zarówno aparaty słuchowe jak i systemy implantu ślimakowego nie znajdują zastosowania.

Co to jest badanie słuchu?• Postęp technologiczny sprawił, że dysponujemy możliwością badań

diagnostycznych, które pozwalają na dokładne wykrycie i określenie uszkodzenia słuchu osoby badanej, bez względu na jej wiek.

Obecnie każde nowo narodzone dziecko w Polsce poddawane jest przesiewowemu badaniu słuchu (Screening słuchu), które pozwala na wstępne ustalenie, czy ma ono problemy ze słuchem. Jeżeli badanie screeningowe wykaże jakiekolwiek nieprawidłowości, wdrażana jest pełna diagnostyka słuchu (tympanometria, otoemisja akustyczna, BERA).

Starsze dzieci i osoby dorosłe najczęściej poddawane są badaniom audiometrycznym słuchu (zwane też badaniem tonalnym progowym). Jest to standardowe badanie słuchu, które na pewno nie jest szkodliwe i nie jest bolesne. Progi słyszenia dla poszczególnych dźwięków przedstawia się następnie w postaci prostego wykresu, zwanego audiogramem. Odczyt audiogramu pozwala określić, czy osobie badanej potrzebne są aparaty słuchowe.

Tympanometria

Tympanometria jest obiektywną metodą określającą poziom sztywności błony bębenkowej zwanej inaczej impedancją akustyczną ucha. Przy zmieniającym się ciśnieniu statycznym w przewodzie słuchowym rejestruje się wychylenia błony bębenkowej. Badanie pozwala na ocenienie stanu ucha środkowego (sztywność układu kosteczek (przy występowaniu otosklerozy lub tympanosklerozy), istnienie bezpowietrzności lub płynu w jamie bębenkowej (w przewlekłej niedrożności trąbki słuchowej lub w stanach pozapalnych ucha środkowego) oraz ucha wewnętrznego.

Tympanometria

Wskazaniami do wykonania tego badania są:

• niedosłuch przewodzeniowy przy niezmienionej błonie bębenkowej lub z widocznym płynem w jamie bębenkowej.

• niedosłuch przewodzeniowy przy złej drożności trąbki słuchowej.

• niedosłuch przewodzeniowy z niemożliwością oceny jego przyczyny w innych badaniach.

• niedosłuch odbiorczy.• niedowład nerwu twarzowego.

BERA

BERA - badanie potencjałów słuchowych wywołanych czyli BERA polega na działaniu określonym bodźcem na receptory narządów zmysłu wyzwalające w odpowiednim obszarze kory mózgowej aktywność bioelektryczną (potencjał wywołany). Badanie takie daje obiektywną ocenę słuchu i określa miejsce uszkodzenia słuchu. Wartość tego badania jest szczególna u niemowląt we wczesnej diagnostyce niedosłuchu, co wiąże się z właściwym aparatowaniem w najwcześniejszym okresie życia, oraz we wczesnej diagnostyce guza nerwu słuchowego u dorosłych.

BERA

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza, a wskazaniami są:

• podejrzenie uszkodzenia słuchu u niemowląt i małych dzieci

• podejrzenie guza nerwu statyczno-słuchowego• podejrzenie symulacji głuchoty czy

niedosłuchu• monitorowanie przebiegu wybranych operacji

neurochirurgicznych

Stopnie uszkodzenia słuchu

• Normalne słyszenie 0 – 20 dB• Obniżona wrażliwośc słuchowa (lekki ubytek słuchu)

20 – 40 dB• Uszkodzenie stopnia średniego 40 -60 dB• Uszkodzenie stopnia znacznego 60 – 80 dB• Uszkodzenie stopnia ciężkiego 80 -100 dB• Brak odpowiedzi z pól słuchowych powyżej 100 dB

Niedosłuch, a głuchota

• Niedosłuch definiuje się jako uszkodzenie słuchu, które można skorygować przy pomocy aparatu wzmacniającego (słuchowego) nie powodując większych trudności i ograniczeń w porozumiewaniu się z osobami słyszącymi; osoby z lekkimi i umiarkowanym uszkodzeniem słuchu.

• Głuchotę definiuje się jako całkowite zniesienie czynności narządu słuchu (słyszenia) lub głębokie ich uszkodzenie, które pomimo korekcji przy pomocy aparatów wzmacniających utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia porozumiewanie się z osobami słyszącymi; osoby ze znacznym i głębokim uszkodzeniem słuchu

Rozwój mowy u dziecka z wadą słuchu

Rozwój mowy dziecka niesłyszącego zależy od:• wieku w którym nastąpiła utrata słuchu• stopnia uszkodzenia słuchu• momentu w którym została wykryta wada słuchu• momentu w którym dziecko zaczęło nosić aparaty słuchowe• czasu w którym została rozpoczęta efektywna rehabilitacja słuchu i

mowy• współwystępowania innych wad• poziomu rozwoju intelektualnego dziecka• poziomu pamięci słuchowej• kultury językowej środowiska wychowawczego• przygotowania rodziców do świadomego kształtowania mowy

dziecka, ich umiejętności i chęci współpracy ze specjalistami

Głuchota prelingwalna

• Okres od urodzenia do 18 miesiąca życia to czas przygotowywania do rozwoju mowy. W tym czasie dzieci uczą się, że mowa ma znaczenie – na coś wskazuje, ostrzega, uspakaja itp. Obserwują, że dzięki mowie można zaspakajać różne potrzeby. Jest to czas pierwszych prób celowego używania własnego głosu. Dzieci słyszą, że różne natężenia głosu powodują odmienne reakcje otoczenia. Jest to okres kształtowania się melodii, rytmu i akcentu.

• Jeżeli dziecko urodzi się głuche lub utraci słuch przed 18 miesiącem życia mówimy o głuchocie prelingwalnej, która powoduje najpoważniejsze zaburzenia w rozwoju mowy.

Głuchota postlingwalna

• Mówiąc o dzieciach z głuchotą postlingwalną mamy na myśli dzieci, u których częściowa lub całkowita utrata słuchu nastąpiła po 18 miesiącu życia – często jest to wynikiem poważnej choroby lub wypadku.

• Wada słuchu może mieć charakter postępujący – dziecko dobrze słyszało w pierwszych latach życia, a potem stopniowo traciło słuch.

Skutki głuchoty postlingwalnej zależne są od tego na jakim etapie rozwoju mowy było dziecko w momencie utraty słuchu.

Osoby późnoogłuchłe

Utrata słuchu nastąpiła po 12 roku życia. Osoby te potrafią czytać ze zrozumieniem i mają opanowany podstawowy zasób słownictwa ze wszystkich dziedzin życia.

Głuchota jednostronna

Polega ona na tym, że dziecko gorzej słyszy na jedno ucho, a stopień tego ubytku może być różny.

• Uszkodzenie lewostronne: zasadniczym problemem może stać się kontrolowanie emocji. Lewostronna percepcja zapewnia bowiem możliwość analizy danych o emocjach zawartych w wypowiedzi – barwa głosu, jego natężenie, melodia pozwalają ocenić emocjonalne stany u osób z najbliższego otoczenia. Brak tych informacji może powodować u dziecka stan niepewności. W nauce dziecko może preferować przedmioty ścisłe; trudności z językiem polskim mogą mogą wynikać z braku umiejętności całościowego postrzegania problemów i dostrzegania zagadnień estetycznych i emocjonalnych. Mogą pojawić się także trudności z percepcją muzyki za którą odpowiada prawa półkula (lewe ucho); dziecko może mieć trudności z poczuciem rytmu, odtwarzaniem melodii piosenek, nauką gry na instrumentach.

Głuchota jednorodna

• Prawostronne uszkodzenie słuchu – gdy powstały one u dzieci w okresie rozwoju mowy, mogą wystąpić trudności w przyswajaniu mowy i kształtowaniu się umiejętności komunikacyjnych; mogą pojawić się problemy w przyswajaniu wiedzy wymagającej logicznego porządkowania faktów (lewa półkula); może okazać się potrzebna pomoc w przyswajaniu ortografii, nauczaniu przedmiotów ścisłych – matematyki, fizyki, chemii, koncentracji uwagi na wybranych zagadnieniach – uczeń łatwo może się wyłączyć z toku lekcji, przenosić uwagę na inne zagadnienia

Lekki ubytek słuchu Zaburzenia w rozwoju mowy i

odbiorze dźwięków• Nie słyszy mowy cichej i szeptu• Nie słyszy mowy w hałaśliwym

otoczeniu• Ma problemy z różnicowaniem

głosek dźwięcznych, bezdźwięcznych

• Mogą wystąpić zaburzenia w artykulacji niektórych głosek

Specyficzne trudności szkolne dziecka

• Ma trudności ze zrozumieniem tekstów wypowiadanych cicho lub szeptem

• Ma problemy ze śledzeniem toku lekcji

• Nie zawsze wie co należy robić• Sprawia wrażenie, że ma

trudności z koncentracją uwagi• Ma trudności w analizie i syntezie

słuchowej słów, co może powodować problemy w nauce czytania i pisania

• Popełnia błędy podczas pisania ze słuchu; często myli głoski dźwięczne i bezdźwięczne

Średni ubytek słuchu

Zaburzenia w rozwoju mowy i odbiorze dźwięków

• Nie słyszy wypowiedzi z dalszej odległości

• Nie korzysta z rozmów w gwarnym pomieszczeniu

• Nie nadąża za tokiem dłuższej rozmowy

• Nie korzysta z informacji, które są skierowane bezpośrednio do niego

• Nie słyszy intonacji wypowiedzi• Nie rozumie dużej części audycji

radiowych i telewizyjnych, tekstów piosenek, nagrań

Specyficzne trudności szkolne dziecka

• Ma mniejszą wiedzę ogólną• Nie nadążą za tokiem lekcji• Z trudem korzysta z lekcji

prowadzonych metodą pogadanki i dyskusji

• Ma trudności z rozumieniem pytań i poleceń

• Ma trudności z właściwą interpretacją wypowiedzi nacechowanych emocjonalnie

• Ma trudności z czytaniem i ze zrozumieniem dłuższych tekstów

Średni ubytek słuchu

• Nie rozumie tekstów filmów zagranicznych z dubbingiem

• Niewiele korzysta z przedstawień teatralnych

• Ma zaburzoną artykulację głosek dźwięcznych, szumiących (sz, ż, cz, dż), syczących (s,z,c,dz) ciszących (ś,ź,ć,dź)

• Ma znaczne problemy z analizą i syntezą słuchową

• Ma uboższe słownictwo – popełnia błędy gramatyczne w mowie

• Ma osłabioną pamięć słuchową

• Ma trudności z przyswajaniem abstrakcyjnych pojęć i nowych terminów oraz języka obcego

• Popełnia błędy w prawidłowym zapisie wyrazów – myli głoski o podobnym brzmieniu

• Ma problemy z formułowaniem poprawnych gramatycznie wypowiedzi

• Popełnia liczne błędy językowe w wypowiedziach pisemnych

• Odpowiada ustnie i pisemnie w sposób uproszczony, krótko, schematycznie, często nie na temat

•

Poważny ubytek słuchu Zaburzenia w rozwoju mowy i

odbiorze dźwięków• Słaby rozwój mowy we wszystkich jej

zakresach• Dziecko nie zauważa, nie różnicuje, a

w związku z tym nie reaguje na adekwatnie na dźwięki z otoczenia

• Mowę odbiera głównie na drodze wzrokowo – słuchowej

• Nie korzysta z wypowiedzi innych uczniów w klasie

• Ma bardzo słabą pamięć słuchową

Specyficzne trudności szkolne dziecka

• Ma znacznie ograniczony zasób wiedzy ogólnej , powodujący istotne problemy w opanowaniu wiadomości ze wszystkich przedmiotów nauczania

• Ma znacznie ograniczony zasób słownictwa biernego i czynnego

• Ma trudności z prawidłowym formułowaniem wypowiedzi pisemnych

• Robi bardzo dużo błędów językowych, które sprawiają, że wypowiedzi stają się niekomunikatywne

• Rzadko i niechętnie wypowiada się na lekcji

• Mówi niewyraźnie co powoduje, że jego wypowiedzi mogą być niezrozumiane

Głęboki ubytek słuchuZaburzenia w rozwoju mowy i

odbiorze dźwięków

• Słaby rozwój mowy we wszystkich jej zakresach: leksykalnym, gramatycznym, artykulacyjnym oraz w zakresie rozumienia mowy

• Głos jest często głuchy bądź piskliwy, zdarza się wymowa nosowa

• Często zakłócony jest rytm mowy, melodia, akcent i właściwa intonacja

• Dziecko mówi bądź zbyt szybko, bądź nadmiernie przeciąga głoski

• Mowę odbiera głównie na drodze wzrokowej

Specyficzne trudności szkolne dziecka

• Ma trudności z komunikowaniem się, często nie jest rozumiane przez otoczenie

• Z trudem nawiązuje kontakty społeczne

• Ma bardzo ograniczoną wiedzę , bowiem korzysta tylko z zapisu graficznego i odczytywania mowy z ust

• Ma tendencję do mechanicznego uczenia się na pamięć bez rozumienia treści

• Odpowiada na pytania odtwarzając wyuczone fragmenty

Protezy

Aparaty słuchowe• Urządzenia elektroniczne zasilane baterią• Składa się z mikrofonu, wzmacniacza,

słuchawki• Nie przywraca on normalnej zdolności

słyszenia, wpływa jednak na znaczne zrekompensowanie ubytku słuchu

Implanty

Implant ślimakowy • Rodzaj protezy słuchowej, która zmienia dźwięki

na impulsy prądu elektrycznego, a następnie doprowadza je do zakończeń nerwu słuchowego.

• Impulsy są dalej przewodzone do ośrodków centralnych w mózgu oraz rozpoznawane jako wrażenia słuchowe

• Implanty ślimakowe mogą być wszczepiane jednostronnie lub obustronnie

występujących dość powszechnie typu zaburzeniach słuchu określanego jako częściowa głuchota.

Źródło: www.ichs.pl

Implanty

Implant pionowy• Stosowany jest w rodzajach głuchoty,

których przyczyną jest uszkodzenie nerwu słuchowego

• Zadaniem elektrody umieszczonej w pniu mózgu, jest bezpośrednia stymulacja jąder nerwu słuchowego

System FM

Bezprzewodowy system komunikacji FM • Służy ulepszeniu komunikacji między

nauczycielem, a uczniem w niesprzyjających warunkach akustycznych

• Eliminując pogłos i hałasy z otoczenia pozwala na bardziej komfortowe rozumienie mowy

• Składa się z nadajnika wychwytującego głos mówiącego i wysyłającego go za pomocą fal radiowych bezpośrednio do odbiornika połączonego z aparatem słuchowym

inspiro nadajnik Dynamic FM dla nauczycieli do

Nauczanie mowy

Metoda kombinowana

stanowi celowy i świadomie wypracowany sposób nauczania z wykorzystaniem elementów z czterech podstawowych metod (oralnej, słuchowej, daktylnej i migowej) stosowanej w procesie dydaktycznym rozwijania mowy dzieci głuchych.

Fonogesty

To ruchy dowolnej (prawej lub lewej) ręki zharmonizowane z głośnym i wyraźnym mówieniem na specjalnych zasadach.

Ich celem jest ułatwienie dziecku z uszkodzonym słuchem rozumienia wypowiedzi dzięki lepszemu rozpoznawaniu jej elementów.

Istota fonogestów polega na umożliwieniu rozróżniania sylab między którymi nie można dostrzec różnic obserwując ruchy narządów mowy, ponieważ układy warg i języka widoczne na zewnątrz są identyczne lub bardzo podobne, mimo, że powstające dźwięki są różne.

W skład systemu fonogestów wchodzą:- 9 układów palców do wykonania - spółgłoski - 5 miejsc blisko twarzy, w których dłoń zatrzymuje się na krótką chwilę - lokacje dłoni - samogłoskiI,U - policzek; E,O - usta; spółgłoska, po której nie ma samogłoski - obok; Ę, Ą - broda; A, Y - szyja

Obraz 1.

Tu widać lokacje dłoni dla samogłosek, a w lokacji 3 (obok twarzy) pokazuje się każdą spółgłoskę, po której nie ma samogłoski.

Obraz 2. Taki jest układ palców dla każdej samogłoski, przed którą nie ma spółgłoski.

Ta ilustracja pokazuje układy palców dla spółgłosek.

Oto przykłady zastosowania fonogestów podczas wypowiadania pojedynczych głosek

Tak układa się dłoń podczas wypowiadania przykładowych sylab.

A tutaj już całe wyrazy.

Daktylografia

Pisanie palcami, za pomocą znaków alfabetu palcowego dla osób niesłyszących. Na uwagę zasługuje fakt, że ten rodzaj specjalnego pisma, w przeciwieństwie do braille'a, ma różne wersje w zależności od kraju pochodzenia np. inna jest wersja polska, a inna angielska itd.

System językowo - migowy

Język migowy (termin potoczny)

System językowo - migowy (termin specjalistyczny)

Zespół środków stosowanych przez ludzi niesłyszących w porozumiewaniu się pomiędzy sobą i z ludźmi słyszącymi, obejmujący właściwe danym środowiskom słownictwo oraz sposób przekazywania znaków migowych

W skład słownictwa migowego wchodzą:- znaki określające pojęcia (znaki migowe ideograficzne)- znaki określające poszczególne litery i liczby (daktylograficzne)

Dziękuję za uwagę