Doktryny Polityczno-prawne (Egzamin)

7/22/2019 Doktryny Polityczno-prawne (Egzamin)

1/39

1Doktryny polityczno-prawne (egzamin)

Doktryny polityczno-prawne (egzamin)

Rzzia I. Przemit histrii ktryn plitycznych i prawnych

1. Zakres i podstawy metodologiczne przedmiotu Przemit uksztatwany w XIX w. w nawizaniu glniejszeg rbku filzficzneg, majceg za

przedmiot funkcjonowanie paostwa i prawa.

Przyjmowanie rnych nazw(terminy niesatysfakcjnujce): histria filzfii specznej, histriafilzfii paostwa i prawa (zbyt szerkie ujcie), histria iei specznych.

Sama efinicja terminu ktrynabuzi wtpliwci, uznaje si, e s t pgly zawierajceschematycznie przestawin wizj rzeczywistci plitycznej, z zasay nieajc si myfikwadoraz wykluczajc jakieklwiek zmiany.

Silne tendencje do oddzielenia problematyki doktryn politycznych od prawnych(rbneprzedmioty), ale nie me istnied paostw bez prawa wic na gruncie yaktycznym rzzia bybysztuczny.

1) Historia doktryn politycznychanaliza pglw w ziezinie funkcjnwania paostwa,prblematyka pwstania paostwa, prawiwci jeg funkcjnwania i rganizacji, cele zasanicze.

2) Historia doktryn prawnychanaliza rzwju myli w ziezinie pwstania i funkcjnwania prawa.Def. Doktryny polityczne i prawnes t histrycznie uwarunkwane pgly wyjaniajce cele, zasadypwstania, rganizacji raz funkcjnwania paostwa i prawa.

2. Pwizania z innymi przemitami Przyjta przez ustawawc np. kncepcja praw czwieka staje si ecyujc paszczyzn inspiracji

w kreowaniu konkretnych instytucji prawnych.

1) Histria ktryn plitycznych i prawnych bezpreni czy si z pjawiajcym si becnieprzemitem zwanym filzfi prawa.

o Filzfia prawa zajmuje si gwnie aksjlgi prawnicz(metafizyka prawa).o Ujmuje szky prawa naturyw trzech paszczyznach:

a) Terie wzce niezmiennci praw naturyistnienie staeg katalgu prawwyprwaznych z istty czwieka,

b) Terie zakaajce zmiennd treci i niezmiennd frmypraw naturyrelatywizacjakatalgu praw natury miejsca i czasu ich wystpwania,

c) Terie stjce na stanwisku ynamiczneg rzwju praw naturystad samej ieipraw natury, zmiennie interpretwanych przez czwieka w rnych epokachhistorycznych.

2) Historia doktryn politycznych i prawnych pozostaje w bezprenich zwizkach z prawemkonstytucyjnym. Ustawawca knstytucyjny zazwyczaj wczeniej wuje si knkretnejktryny plitycznej, by pniej ksztatwad ju instytucjeustrojowe.

3) Silne pwizania z prawem mizynarwym(wojna sprawiedliwa, niesprawiedliwa, filozofiapokoju etc.).

4) Zwizki ktryn z prawem karnym(np. kncepcje praw czwieka).5) Pwizania ktryn z prawem cywilnym(np. paszczyzna efinicji prawa wasnci).3. Rnrnd pracwao przemitu histrii ktryn plitycznych i prawnychA. Szka iealistycznainterpretuje histri ktryn plitycznych z punktu wizenia nisci iroli,

jak grywa w yciu specznym krelna iea.o Inywiualnd twrcy doktrynyidealizm subiektywny,o Rla iei biektywnych, istniejcych niezalenie paostwa i speczeostwa idealizm

obiektywny(katalg biektywnie istniejcych iei).o Np. Platn, szka heglwska

B. Szka scjlgicznaprzyjmuje krelne zjawisko yciaspeczneg, naajc mu pstawwrl wprocesie formowania i interpretacji doktrynpolitycznych.


2/39


o Wysoka abstrakcyjnd w klasyfikacji epkhistrycznych, ustalaniu kryteriw ceny yciaplityczneg czy wskazywaniu perspektyw rzwju speczneg.

o Np. Ludwik Gumplowicz, Herbert SpencerC. Szka materialistycznastawia sbie za cel przeamanie traycyjneg ualizmu, rzpatrujceg w

rnych paszczyznach baawczych materialne pstawy rganizacji speczeostwawzglempolityczno-instytucjonalnej nabuwy.

o Pkrelenie klaswej rganizacji speczeostwai wskazanie antagonizmwzrodzonych wtoku walki klasowej.

o Sia mtryczna = walka przeciwieostwo Np. Fryderyk Engels, Karol Marks

4. Funkcje doktryn politycznych1) Funkcja tumaczenia zjawisk ycia paostwwegsprwaza si pszukiwania genezy i wyjaniania

rg pwstania raz funkcjnwania paostwa i prawa.2) Funkcja krytyki paostwa lub pejmwanych ecyzji plitycznych(funkcja pzycyjna).3) Funkcjawskazywania perspektyw rzwju speczeostwa i paostwa(funkcja prgnstyczna).4) Dktryny plityczne urzeczywistniaj funkcj integracji pstaw specznych, plegajc na

jenczeniu znaczcej plitycznie siy specznej wk prgramu krelnej szky teretycznej.

5. Problem negacji i kontynuacji w doktrynach politycznych Zakres krytycznej analizyprzeprwaznej przez nw szk ktrynaln wzglem rbku szk

dotychczasowych. Proponowanie nowatorskich modyfikacjinegacjazawartej w treci klejnejdoktryny politycznej (negacja wartci, ustaleo, warunkw, met etc.). Ustalenie sfery krytycznegniesienia wzglem pglw pprzenich.

Problem kontynuacji, znaczajcy biektywn kniecznd przejmwania zaeo i rbkutychczaswych szk ktrynalnych. Stanowisko uwarunkowane dotychczasowym sposobempojmowania badanej problematyki.

Przykaem wystpwaniazjawiska kontynuacji i negacjikazuje si wic prawie kaa ktrynapolityczna.

cise pwizanie zasakontynuacji i negacji. Dnisd problemurwnczesnci ktrynpolitycznych.6. Klasyfikacja doktryn politycznych i prawnych Niestrd kryteriwwystpujcych przy pszczeglnych prbach systematyzacji. Z chronologicznego punktu widzeniahistri ktryn plitycznych pzielid memy na ziay

pwiaajce frmacjm speczn-ekonomicznym.

Pzia na doktryny rewolucyjne, konserwatywne i reakcyjne. Pstaw tej klasyfikacji stanwiwanie si kryterium rewolucjijak zjawiska grywajceg nis rl w ynamizwaniustsunkw specznych i plitycznych.

a) Doktryny rewolucyjnekniecznd zwycistwa rewlucji specznej jak racjnalnej przesankiprzeksztacenia frmacji speczn-ekonomicznej.b) Doktryny konserwatywnewanie si iei pstpujak czynnika myfikujceg i

sknalceg stsunki speczne na zasazie stpniwych, a wic ewlucyjnych przemian.c) Doktryny reakcyjnewuj si formacji przedrewolucyjnejjak wzrca ksztatwania

stsunkw speczn-plitycznych i gsparczych (mylenie kontrrewolucyjne).

W rnieniu doktryn politycznych mwimy czasem o tzw. programach politycznych. Dtycz oneprblematyki paostwa i prawa, ptraktwanej w perspektywie praktycznych propozycji z zamiaremraneg lub przyszeg zastswania. Nie rzwijaj gbszej strny mylenia teretycznego.

Postawy interpretacji konkretnej doktryny politycznejwybrana metoda posiada charakterdogmatyczny, a inna rewizjonistyczny.

a) Stanowisko dogmatycznekonsekwentne przyjmowanie wzorcw zalecanych w doktryniepolitycznej, bez krytycznego zastanawiania si, na ile mg w gle byd zastswane.


3/39


b) Postawa rewizjonistycznapuszcza mliwd ejcia nawet pstawwych zaeoktryny, myfikujc je niekiey pstaci w statecznej frmie niewiele przypminajcychzaenia wyjciwe.

Trudn statecznie przeszid, ktra z pwyszych szk jest lepsza, raczej bie w sumie psiaajwicej wa ni zalet.

Podstawowe metody poznania i badaniaprzedmiotu: historycznai problemowa.7. Pjcie rewlucji ktrynalnej Rewolucja doktrynalnaradykalna zmiana wiatpglu wzglem czaswych szk mylenia

filozoficznego i politycznego. Dknuje si niec wczeniej rewlucji specznej, w tku rewlucjieknmicznej, przy jrzewaniu zasaniczych si specznych.

Rewlucja specznazmiana w knfiguracji grup specznych, tzn. jeli nwa klasa w rezultacieprcesw rewlucyjnych uzyska waz.

Rewolucja ekonomicznaradykalna zmiana w sposobach produkcji, c pciga za sb zmianwzorcw organizacyjnych i prawnych.

Rewolucja politycznadotyczy samego faktu przejcia wazyprzez ekip reprezentujc na przykadparti plityczn czy maswyruch speczny.

Wypakm kntrrewlucji pwiaaj doktryny reakcyjnepszukujce argumentacjiprzemawiajcej za wprwazeniem przkw przerewolucyjnych.

Prof. Grzegorz Leopold Seidler (UMCS)pracwa metlgiczne pstawy ktryn, przy analizie niememy zapmnied sytuacji politycznejhistoria (np. proces Sokratesa). Analizwanie wpywu ktryny naspeczeostw i jenstk. Dktryny wywieraj wpyw nie tylk na plityk , ale take na zjawiska uwaane zapolityczne(polityzacja). Dktryny plityczne nie mg byd analizwane w erwaniu kultury.Definicja: Historia doktryn politycznychhistrycznie uwarunkwane mniemania i pgldy na stosunkispeczne, w tym paostw i praw.

Systematyzacja:

a) Doktryny antyczne(Grecja, Rzym, Wschd, Chiny),b) Doktryny feudalne(reniwiecze),c) Doktryny kapitalistyczne(od kocareniwiecza XX w. ).

Pzia pmcniczy iea czwieka:a) Homo harmonicus(harmonia)starytnd, w szczeglnci Grecja,b) Homo hierarhicus(hierarchia speczna) ustrj feudalny,c) Homo naturalis(pstadczwieka = zbuwad iealny system paostwwy) okres renesansu,d) Homo liberum(XVIII-XIX w.)rozwj liberalizmu, ekonomiczny i polityczny,e) Homo socialisideologia komunizmu, socjalizmu,f) Homo aberrans et viae nestiuspka czwieka zagubineg, zezrientwaneg ielgicznie

ielgie ttalitarne (speczeostw, paostw przewaa na jenstk).

RzziaII. Myl plityczna starytnej Grecji kresu klasyczneg

Ataraksjatzn. pczucie spkju i bezpieczeostwa, jaki pwinn wizad si z funkcjnwaniempoprawnie zorganizowanej struktury politycznej.

Eunomia(gr. eunomiadobre prawo)iea breg ustrju Anomia(gr. anomiazy ustrj) le zrganizwane paostw

Sfici

Szk sfistw(gr. sophistikosmrzec) atuje si na V-IV w. p.n.e. Sfici (sophiawieza) nawizywali problemw politycznych. Nauczali za pienize,

gosili wszechstrnnd wiezy, jej praktyczn przyatnd. Rzwijali umiejtnciretoryczne(rethormwca) plegajce na waciwym brze argumentw. Dciekali praw


4/39


poprzez yskusji balanie lub brn argumentw(nazywano ich burzycielami praw iautorytetw).

Gsili, i nie ma prawd wiecznychi niepwaalnych(konwencjonalizm), caa natmiastwieza jest wzglnai zalena klicznci.

Relatywizm poznawczyprawda jest zalena punku wizenia. Izosteniakaemu twierzeniu mna przypisad inne twierdzenie z nim rwno silne. Sensualizmkaa wieza pchzi wraeo zmyswych. Zainicjwali yskusj na zaletami i wadami poszczeglnych form ustrojowych, gwnie

mnarchii i emkracji. Ustrj plis traktwali jak rezultat wiameg ziaania.

Wyeksponowali relacj mizy prawem natury a prawem pzytywnym. Katalog fundamentalnych problemwfilzfii paostwa i prawa.

Protagoras z Abdery

o Czwiek jest miar wszystkich rzeczy, istniejcych, e istniej, i nieistniejcych, e nieistniej. (antropocentryzm)

o Indywidualistyczne rozumieniewsplnta pwinna byd zrganizwana stswanie potrzeb jednostki.Iea jenci, ktrej su paostw i praw raz pjcie indywidualizmujednostkiwz ialektyki tych czynnikw.

o Pierwsza pstad terii umwy specznejuznawa, e natura luzka jest za.o Wieczna stadpznaneg wiata.o Praw i sprawieliwdwzglnejak kryteria bra i za.o Wacapwinien knsultwad nrmy ze speczeostwem.o Pwcigliwe stanwisk wzglem prawa naturyteg, c szlachetne lub haniebne nie

musimy bynajmniej nsid natury. Dbr sam plega na pinii, pinie za s barz

rne i wielka jest rzbiend mniemao luzkich.

Gorgiasz z Leontinoj

o Kierunek zwany okazjonalizmemnie ma zasa wsplnie bwizujcych ca specznd.o Zjawisko pluralizmu moralnegofunkcjnwanie w speczeostwie kilku rnrnych

systemw moralnych.

o Postacie tzw. zielnciczyli zlnci zachwania si zgnie z interesem wasnym inajbliszych.

o Paostwo= charakter umownyo Paradoks Gorgiaszanie ma nic, gyby nawet c by, t byby niepznawalne. Gyby

nawet by pznawalne t i tak wiezy tym nie uaby si nam przekazad.

Rzwj szky sfistw

Pjcie problematyki prawa naturywyprowadzonych w drodze racjonalnego poznaniaczwieka ijeg ptrzeb. Dystans istniejcy mizy prawem pisanym, a wymgami prawa natury.

Hippiasz z Elidy

o Wizja wielkiej wsplnoty ludzkiejwszyscy jak krewni i wspbywatele wiata.Pstawpkrewieostwa jest praw natury.

o Prawo naturykrywa i frmuuje mrzec, bcy rac wacy.o Prawa pisane s zmienne, czst niesprawieliwe praw natury za pwiaa harmnii

luzkich pwizao. wiamd cigeg napicia mizy tymi prawami.o Teorie egalitarystyczne


5/39


Antyfon Sofista

o Prawa pisanew sztuczny spsb pwane ycia, a praw natury bwizuje samprzez si.

o Czsta sprzeczndmizy zaleceniami prawa pisaneg, a zachwaniem partym na prawienatury.

o Prawo naturynajbarziej pstawwy wzrzec pstpwania czwieka.Sokrates

o Rzwj filzfii greckiej zwizany by ze zbyczami emkracji ateoskiej:a) Isegoriawlnd swab) Isonomiapczucie rwnci wszystkich bywateli.

o Nauczamzie ateosk raz prwazi dyskusjez przygodnym rozmwcami. Poszukiwanieprawdy poprzez zaawanie pytao i uzielanie pwiezi. Denie zastswania tzw.sztuki pniczejjcia przez myliciela ustaleo niepwaalnych. Zasada potrjnegofiltra:

1) Filtr pewnci,2) Filtr dobra,3) Filtr pytecznci.

o Postawa moralna oparta na patriotyzmie i szacunku dla prawa(nawet niesprawiedliwego).Oskarny bezbnd i ksztacenie mziey w uchu mieszania autrytetw skazanyzsta na kar miercinie uciek pmim mliwci.

o Krytykwa sfistwza pbieranie pat twierzc, e nauczanie jest bywatelskimbwizkiem.

o Prpagwanie iei pczenia si w czwieku pikna i bra(gr. kalokagatia, kalospikny, kagathsdobry). Istota cnoty(aretezielnd).

o Zasa pstpwania jenstki, grup, specznci pwinna byd cnota umiarkowania(wiaectw jrzaci mralnej i uchwejpniejszy zty rek Arysttelesa).

o Sprawieliwd i pracazasay krelajce rzwj jenstki.Pstulat, aby kaa jenstkawyknywaa prac uyteczn la plis.

o Sprawieliwdumiarkwanie i pszanwanie gnci innych, prawrznd i pczuciewspziaania ze zbirwci.

o Trzy determinanty:1) Wiezied c jest sprawieliwci t znaczy byd sprawieliwym,2) Cnotat wieza, a wieza t mrd,3) Lepsza jest jenstka, ktra wiamie czyni z tej, ktra niewiamie si g

dopuszcza.

o Wyrni cztery podstawowe formy ustrojowe:1) Monarchiapanowanie krla(basileus), przebiegajce zgnie z prawami raz

pszanwaniem wli i gnci panych.2) Przeciwieostwem jest tyrania, gdzie waca(thyrannos) amie bwizujce prawa, nie

birc p uwag pinii panych (zasaa samowola).3) Arystokracjazmierza do zabezpieczenia interesw zbirwci, czyli polis.

Niebezpieczeostwem jest mliwd egeneracji i pwstania plutokracji(rzynajbgatszych), pierajcej si na eniu elitarnej grupy niephamwanegbgacenia si (zasaa egoizm).

4) Demokracjagwarantuje kaemu bywatelwi praw stpu wazy. Nie byzwlennikiem tej frmy rzw, gy aje na szans piastwania urzw luzimniepsiaajcym kwalifikacji.


6/39


o Relatywizm Sokratesaprba uwiamienia, e sprawne wyknywanie wazy jestnajwznilejsz sztuk. Wieza i cnty pwinny suyd wsplnemu bru elitarne formyrzw.

o Prekursordialektyki(sztuki prowadzenia rozmw), dwie metody:a) Elenktycznazbijanie argumentw przez prwazenie sprzecznci w prwnaniu

do twierdzenia pierwotnego.b) Majeutycznaszka rzenia myli.

Rzzia III. Iealizm Platna

1. Osbwd filzfa Platn (a waciwie Arystkles) by uczniem Sokratesa, by przy nim w mmencie wyania i

wyknania kary mierci, c ugruntwa jeg pgly nnie emkracji.

W gaju bhatera Akaemsa w Atenach zay szk zwan Akaemi Platosk. Dziea z zieziny myli plitycznej: Paostw(Politeia), Prawa(Nomoi) oraz dialog Polityka.2. Zaenia metlgiczneo Idealizm obiektywnypstawwe zaenie metlgiczne platoskiej terii paostwa i

prawa. Wyrni wa wiaty:a) Ideirzeczywisty i godny poznania,b) Materialnystrzegany przez luzi, jest tylk biciem wiata iei.

o Mit jaskini platoskiejtumaczenie caej metlgii filzfa.o Niezalend uszy ciaa, na braz iei i wiata rzeczywisteg. wiamd i wieza

luzka rzwijaj si rg wybywania z uszy pjd ju tam immanentnie tkwicych.o Trzy gwne skaniki uszy:

1) Rozum,2) Energia(uczucie),3) Panie.

o Bg-Demiurgwielki budowniczy, stwrzy wiat w parciu pczucie harmnii. Z czasemnastpi pwlny prces egeneracji (pesymizmpodobnie w spojrzeniu na sprawypolityczne).

o Denie poznania Absolutui tworzenia na podstawie wyprwazneg t rg modelupaostwa iealnegtzw. sofokracjimgceg przeciwstawid si egeneracji (kreli wizjutopiipolitycznej).

o Skrajnd niejak wch bytwsknaci wiata iei i jeg bicia w strzeganejprzez nas rzeczywistci.

3. Klasyfikacja ustrojwo Teza egeneracji paostwawpyw na klasyfikacj ustrjw.o Ujcie w dwch problemach:1) Idealnej polisw formie wizji skrajnie racjnalnych rzw.2) Kilka wyszczeglnionych form politycznych, ulegajcych stpniwej egeneracji:

a) Timokracjawzrwana na wczesnej Sparcie, gzie przewaay wjskwe rygry ycia icige enie zbywania zaszczytw. Wa jest kierwanie luzi nie tylerzskiem, ile ambicj. Prwazi te przewagi wjwnikw na filzfami.

b) Oligarchiapwstaa w rezultacie egeneracji timkracji. Celem sta si bgacenie,pzia na grup zamnych i mas bienych luzi.


7/39


c) Demokracjawynik walki rwnd i stp wazy. Niekmpetencja iprzypakwd sb sprawujcych rzy (zanik cnt obywatelskich, niepewnd,baagan, brak zaufania).

d) Tyraniaprzejcie wazy przez demagoga(przewrt plityczny). Zniechcenie zanarchizwanych rzw luu. Jest t kocwe staium egeneracji ustrjwej,

nastpuje cakwity zanik cnt.

4. Historiozofia i krytyka demokracjio Histrizfia parta na nasilaniu si w klejnej frmie stopnia degeneracji moralnej.o Pszukiwanie ra ynamizujceg estrukcyjny prces pgbiania si zepsucia ustrjw.o Istnienie w plis wch paostwpwiaajcych biegunm bgactwa i nzy.o Wady ustroju demokratycznego:

1) Gra majtkwawalka ludu przeciw bogactwu.2) Ustrj demokratyczny ustanowiony w drodze zamachu, podobnie jak oligarchia czy tyrania.

Rewlucja znacza uycie siy niebcej argumentem na rzecz susznci.3) Umliwienie luwi ppanicia w sza wlnci. Demoralizacja obywatela, co sprzyja

destabilizacji.4) Prowadzenie do oglnej egeneracji sbwci czwieka.5) Brak gwarancji jakiejklwiek stabilnciwyzwlenie skrajnci w krzystaniu z wlnci

(rozpasanie ni prowadzi do tyranii).

5. Filzfia sprawieliwcio Dsknad ustrju mierzy si sprawieliwci stsunkw specznych i plitycznych,

bcych jeg pstaw.o Klasyfikacja platoskich wypowiedzi w czterech grupach:

1) Sprawieliwd w sbwci czwiekapiera si na czterech cnotach kardynalnych:I. Mrci(sophia),II. Mstwie(andreia),III. Umiarkowaniu (sofrosene),IV. Samym poczuciu sprawieliwci(dikaiosyne, czwieksprawieliwy rzwija si

harmonijnie).

2) Stpieo pgwacenia sprawieliwci dpowiada stopniowi degeneracji ustrojwpolitycznych. Mizy eniami jenstki, a celami wyznacznymi przez paostwpgbia si ysharmnia.

3) Opracowanie wizji idealnej polisracjnalna rganizacja caci prwazi signiciaiei sprawieliwci.

4) Absolutfunkcjnujcy w wiecie iei. Sprawieliwd jak byt iealny, stanwicynajwysz i najsknalsz wykani miar pstpwaniaczwieka razzrganizwania zbirwci.

6. Wieza i wazao Pytanie: Czy jest jakie wyjcie ze staium najniszeg, jakim jest tyrania?

- Platn przewiywa ujawnienie si mrca(ma stanu), ktry mgby uratwad plis.o Racjonalna wizja idealnej polis(ziePaostw)naczelne zasady: Dobroi Rozum.

Umliwiajce uniknicia upaku pprzez emralizacj.o Pzia speczeostwana grupy (stswanie skanikw uszy, znajujcych wyraz w

postawach ludzkich):

a) Filozofowie(rozum),b) Wojownicy(odwaga),c) Lud(zaspokojenie potrzeb naturalnych).


8/39


o Organizacja nowej polis= elitarna, hierarchiczna i sformalizowana.o Najwysza waza naleed pwinna filozofw-mrcw(sophokratia) twrzcych

arystkracj w znaczeniu elity kultury i ucha.o Elita wiedzyientyfikuje si z elit wazy.o Postulat rwnouprawnienia kobietpuszczanie najwyszych stanwisk.o

ycie w warunkach kmunizmubejmujceg wsplnt br, wsplnt rzinn (np.pary kojarzone na zasadzie losowania).o Dbr jenstkwe pwinn byd pprzkwane pwszechnemu, a szczcie bywatela

pwinn wynikad z rzwju caej plis.o Model wychowawczyniezwykle surwy, pewneg stpnia zbliny spartaoskieg.o Dochodzenie do kompromisu w poszukiwaniu kolejnej wersji ustroju polisw schykwym

kresie Platn zwtpi w urzeczywistnienie ustrju iealnej plis (pracwa bardziejprzystpn wizj paostwa w ziele Prawa).

Paostwwizja ustrju sknaeg Prawaprzystpna wizja paostwa

Pwstaje jak rezultat pziau pracy paostw

rlnicze, z czasem pwstaje byczajwd, kultreligijny. Pjawia si te chciwd i speczeostw

staje si speczeostwem knsumpcyjnym. Niespite

waz czy prawem.

Speczeostw przestawine p zagazienaczele pasterze z gr, cz siw krelne grupy,wyksztaca si ustrj np. arystokracja.

Platon raczej ceni mnarchi(przy czym tutaj rzz

filzfwie), krytykuje emkracj.

Ustrj mieszany(polega na istnieniu pewnych

elementw monarchii, arystokracji, demokracji).

Istniej elementy trjpziau wazy(wazaswnicza, chd jeynie wspmniana, Raa Ncna elementy wazy ustawawczej i wazywykonawczej).

Edukacjastranicy mieli przechzid przezkrelne stpnie eukacji (astrlgia, ialektyka,

matematyka, itp.). Stranicy pwstania ieidobra.

Edukacjatak samo tylko stranicy baaniawzajemnych relacji mizy czterema cntami

kardynalnymi.

Paostw przyrwnane uszy. Dusza luzka przez Platna przyrwnana rywanu (wnica t rzum,ponadt mstw i panie). Paostw pzielne na trzy klasy:1. rzemielnicy i rlnicypanie;2. stranicy i wjwnicymstw;3. stranicy i filzfwierozum

Iealne paostw (utpia)byt balansujcy nakrawzi cigeg cierania si wch wiatw, musibyd w cigej gtwci brny prze wrgiemzewntrznym i wewntrznym). Mamy czynienia zespeczeostwem zamknitym speczeostw parte

na inynierii specznej. Jedna klasa me narzucidreguy innej klasie(przeciwieostwem jestspeczeostw emkratyczne).

Paternalizmparty m.in. na tym, e wystpujeprymat bra jenstki na brem paostwa.

Jedynie stranicy mg sprawwad waz. Waz mg sprawwad wszyscy rli mczyni(zasaa rwnci).

Eugenikawszystk piera si na selekcjispeczeostwa. Naley zajmwad si tylk zrwymibywatelami, ci ktrzy nie s zrwi niech umieraj.

17-20 lat gimnastyka; 20-35 eukacja z filzfi; 35-50 nisze urzy; >50 wysze urzy

Cae paostw spajaj prawa, bceodpowiednikiem rozumu.


9/39


Rzzia IV. Realizm Arystotelesa (Stagiryta)

1. Osbwd filzfa Stagiryta uczestniczy w pracach Akaemii Platoskiej, by uczniem Platona.

Wychwywa Aleksanra, syna krla maceoskieg Filipa, twrc pierwszeg imperium wiatweg.Zay wasn szk zwan Lykein, part na miennych zaeniach metlgicznych niAkaemia Platoska.

Prujc p Hellazie bserwwa ustrje pszczeglnych polispisa ustrje pna 150 paostwgreckich (Ustrj polityczny Aten).

2. Zaenia metlgiczneo Metlgia pwizana ze zdobywaniem wiedzy wyprowadzonej z faktw.o Orzuci iealistyczn metlgi platoskwiat iei t fikcja prwazca

utpistycznych wizji przyszci. Pwizanie terii z wiaczalnie pznawanrzeczywistci.

o Orzuca wiez apriryczn, szczeglnie w wietle yskusji wk platoskich zaeo prawdzie idealnej i obiektywnej.

o Pznanie wiata i prawa wynikad pwinn z obserwacji praktyki.o Metoda indukcji( szczegu gu)idedukcji ( gu szczegu)poznanie jak

najwikszej ilci faktw ajcych pstawy uglnieo.o Zasaa zteg rkawybieranie mizy skrajnciami przez frmwanie

umiarkowanego stanowiska.

o Esencjalizm:a) Cechy istotne,b) Cechy akcydentalne (dodatkowe).

o Teleologia(teleoscel)wszystk ma swj wewntrzy cel, ktry naley signd.3. Teria speczeostwao Zrnicwanie struktury specznejstanowisko obrony systemu niewolniczego. Teoria

ludzi z natury skazanych na niewolnictwo i poddanych rozkazom. Przna rla kbiety.o Specznd luzi wlnych:

a) Znakomiciprzywileje, bogactwa,b) Ludpatrzcy z paniem na warstwy zamne,c) Stanrenimiejsce mizy skrajnciami (gwarant racjnalnych wlnci, rzecznik

pstpu, cnoty obywatelskie).o Czwiek z natury jest istt paostwwc ycia w speczeostwie. Pstawa

rganizacji speczeostwa = rodzina. Dwa zasadnicze elementy: wolnii niewolni.o Trzy rodzaje zwizkw mizy lumi:

1) Pana i niewolnika,2) Ma i ny3) Ojca i dzieci4) (atkwy zwizek) tzw. gospodarstwosby pracujce wchz w ska rziny.

o Ojciec jako gwa rzinypwinien pstpwad zgnie z prawem, pczuciem susznci czynaturalnie pjmwan sprawieliwci.

4. Pwstanie i cele paostwao Teria pwstania paostwa w spsb naturalny, jak najwysza(po rodzinie, gospodarstwie)

formazorganizowania.


10/39


o Czwiek jest istt paostww(zoon politikon)zmierza ycia w grupie. Wsplnotajakorezultat naturalneg zachwania si jenstki.

o Arystteles by przeciwnikiem terii umwy specznej, paostw t rezultat i uglnieniecech tkwicych w naturze czwiekai zbiorwci jenstek.

o Celem paostwa jest zrganizwanie luzim breg ycia(pczucia bezpieczeostwa,dostatku materialnego, warunkw rozwoju duchowego).

o Paostw pwstaje la umliwienia ycia, a istnieje, aby ycie by breo Paostw me signd samwystarczalnd(autarkia) eknmiczn, uchw. Jenstka

w normalnym rozwoju do tego celu nie dojdzie.

o Zarys terii pziau waz, trzy czynniki:1) Obraujcy2) Rzzcy(wykonywanie aktw)3) Szcy(wyroki w zgodzie z prawem pisanym i naturalnym)4) * Kntrlujca (waza neutralna)

5. Klasyfikacja Poliso Systematyzacja ustrojwsze platoskieg zaenia egeneracji paostwa.o Dwa kryteriapodstawowe przy ocenie ustrojw:

a) Kt rzzi: jednostka, grupa czy g,b) Jak rzzi: brze czy le.

Jednostka Mniejsza grupa Wiksza grupa

Ustrje bre (rzsne) Monarchia Arystokracja Politea

Ustroje zdegenerowane

(ze)Tyrania Oligarchia Demokracja

o Najwiksza sympatia w stsunku politeifrma pwstaa z wymieszania emkracji zligarchi (minacja stanu renieg).

o Brak knsekwencji w pglachZ natury jeni luzie nastawieni s na rzy krlewskie, ainni na rzy w ramach ustrju zwaneg plite, a w knsekwencji kaa z tychform

ustrjwych jest la nich sprawieliwa i krzystna.

o Przeciwstawienie monarchii tyraniina zasazie rzsnych i zegenerwanych rzwjenstki. Mnarcha pwinien gwarantwad pszanwanie prawa i gnci panych.Tyraniapwstaje rg egraacji i nauycia wazy, b jej przejcia przez emaggw.Ustrj ten przeciwny naturze czwieka, najgrszy b sprzyja pgwaceniu praw.

o Arystokracjarzy nale grupy wybitnych bywateli, wyrniajcych si majtkiem,urzeniem i gln gtwci suenia plis. Oligarchiaprzewaga uzyskana przeznajbgatszych, nietrwad rzw, brak rzsku i umiaru, stwarzanie pdstaw

rganizwania alszych zamachw na waz.o Wiele wad w demokracji, gzie waza naleca luu nie zawsze prwazi rezultatw

sucych luwi. Og niezlny prwazenia ugfalwej i perspektywicznej plityki.o Najbarziej waciwa frma politea. Rwnwaga bgatych i luu przez minacj klasy

reniej. Przewaaj cnoty obywatelskie, stabilizacja rzw raz ich rzsek,poszanowanie praw.

6. Filzfia sprawieliwcio Sprawieliwdfunamentalna zasaa mylenia Arysttelesa. Rzsna rganizacja

ustrju zmierzad pwinna jej zagwarantwania.o Dwie postacie:

a) Oglna (formalna)zagwarantowana normami prawnymi.


11/39


b) Szczegwa (materialna)odpowiada poczuciu obywatelaw zakresie suszncipziau praw i bwizkw. Pjcie sprawieliwci szczegwej zieli alej na dwiegrupy:

Sprawieliwd wyrwnujcarwne prawa i bwizki la wszystkich. Sprawieliwd wymierzajca (prprcjnalna)bierze p uwag pewne walry

indywidualne jednostki.o Dla prawnika nisa wyaje si sprawieliwd w sensie instytucjnalnymczy si z

pjciem prawci. Oznacza n umiejtnd interpretacjiglnych pstanwieo prawaoraz cnotumliwiajc usuwanie wszelkich luk pczyninych przez ustawawc.

() Prawd t krektura prawa, gzie n niemaga na skutek zeg sfrmuwania

(Etyka nikomachejska).

o Idea sprawieliwci plitycznej opartej na rzach prawa. Wszyscy luzie pwinni bydjenakw pprzkwani prawu. Stanwi wykanik iei prawrznci.a) Sprawieliwd przyrznapwiaa pjciu praw naturalnych.b) Sprawieliwd stanwinapiera si na ecyzjach ustawawcy.

o Wizanie kncepcji praw natury z czwiekiem. Psiaaj ne swe r w uszyjednostki. Wspzalend prawa stanwineg z prawem natury. Sprawieliwd iniesprawieliwd wyznaczaj pstawwe kryteria pstpwania.

o Koncepcja Arystotelesa wyprowadzona z bserwacji zachwao luzkich.o Iea sprawieliwcipsiaa wzglem ustrju waciwci ptencjalne. Prawiwe frmy

ustrjwe nsz si waciweg czytywania i stswania miar sprawieliwci.

7. Prawo naturyo Rzecznik teorii praw naturalnychwyprowadzonych z samej natury czwiekai rzsneg

jeg pstpwania. Prawo natury posiada cechy zjawiska obiektywnego.o Pszukiwanie re prawa natury w sbwci czwiekaobserwacja jego wymogw w

rzsnym i umiarkwanym yciu.o Praw wasncizasaa naturalneg zachwania si czwieka(apteza wasnci).o Prawo pisanenie zawsze przewiuje wszystkie sytuacje, wwczas naley skrzystad z zasa

susznci.

Rozdzia VI. Myl plityczna Marka Tuliusza Cycerna(Arpinata)

o y w kresie przemuprzejcia rzw republikaoskich jenwadztwa. Gruntowniewyksztacny. Mwca, pisarz, filozof oraz przedstawiciel rzymskiej doktryny prawno-politycznej. Jego dorobek krelany jak eklektyzmnawizywa wielu podstawowychkierunkw myli starytnej Grecji(stoicyzm, sceptycyzm, platonizm).

o Dziea: O paostwie(De republica) i traktat O prawach(De legibus), O pwinnciach(Deofficis).

o Ukazanie recepty na szczliwe yciemierd nie jest czym zym, recept na bl jestpanwanie umysu na ciaem.

o Szuka recepty na zahamwanie upaku republikaoskiej frmyrzww Rzymie.Zapatrzony w starorzymskie instytucje i zwyczaje. Uzasania trwad i racjnalnd frmrepublikaoskich. Wyraz gbkieg patriotyzmu, zwizek jenstki z paostwem jakpodstawowy i zasadniczy.

o Prawo naturypstawwe pjcie, wyjania pwstanie rziny, grupy specznej czypaostwwej. Czwiek jest z natury istt uspecznin. [jak u Arystotelesa]

o Baania na natur czwiekawzi ich pchzenia i zgnci z prawami bskimi.Cycern pwiaa si za niewolnictwem, teoria ludzi przeznaczonych do niewoli (acz zalecaagne ich traktwanie). [podobnieArystoteles]


12/39


o Organizacja paostwwajak najwyszy wyraz wsplnty. Paostw spenia rwnczeniefunkcje ochrony prawjednostki i stabilnego rozwojucaci iea sprawieliwci. Paostwt take rganizacja bska (mistycyzm).

o Republikaoskie sympatieArpinaty: Paostw (res publica) jest t rzecz luu (res ppuli).Elementy paostwa:

a)

Res populigrmaa ca wsplnego celu,b) Gromada zespolona w celu przestrzegania prawa,c) Luzie cz si w grup z pwu wrzneg w nich instynktu speczneg.

o Idea obywatelstwa wszechwiatweg(civis totius mundi)stpnie czenia si luzi wgrupy:

zwizek kbiety z mczyznwsplnota domowapaostw-miast (jend narwa)luzkd (jak zbirwd speczna)

o Prawostjce na stray bezpieczeostwa wsplneg bytowania. Czynnikiem immanentnymw zjawisku paostwa i prawa jest wazawynikajca nie tylk z lgiczneg przku, ale takez praw natury.

prawa naturyprawo naturalne lex humanum(ius gentiumoraz ius civile).

oWaza paostwwanajpeniej reprezentowana przez organyzwierzchnie. Knieczndzagwarantwania bywatelm przez paostw pikneg i szlachetneg ycia.

o Iea prawrznci() urznik jest mwicym prawem, praw za milczcymurznikiem.Praw natury ma rl krygujc w stsunku prawa pisanego

o Odkrycie teorii wojen:a) sprawiedliwych(np. zyskanie zagarnitych br, ukaranie nieprzyjaciela za agresj) ib) niesprawiedliwych .

o Frmy paostwa(nawizanie Stagiryty) zieli na ustrje bre i ze. Zwolennik formymieszanej(forma permixta), gwarantujcej uzia we wazy mnarsze, arystkracji i luwi(brak konsekwencjiuwaa, e minwad pwinna arystkracja). Idea zgody stanw i klas

bry ustrj pwinien gwarantwad warunki pgbiania takiej zgy. W praktycewspziaanie dwch stanw: senatorskiego i ekwitw.

o Sprawieliwd:a) Teoretycznaczwiekwi naley si t wszystk, c wynika z zasay susznci,b) Praktycznasprwaza si paostwa i wazy, znacza zachwanie si rzzcych by

kierwali si w granicach uprawnieo, karzc zych i nagrazajc brych.o Stwrzy pstawwy zakres terminlgii acioskiejw zakresie nauki paostwie, prawie,

polityce, ekonomii.

Rzzia VIII. Myl plityczna witeg Augustyna

1. Osbwd filzfa i mety Aureliusz Augustyn (z Tagasty)w mci by p wpywem filzfii neplatnizmui

epikureizmu, nalea religijnej sekty manichejczykw. Przyj wiar chrzecijaoskorazwicenia kapaoskie, sze z czasem stanwiska biskupa Hippony.

Dzie: O paostwie bym(De civitate Dei)zawar w nim wasn wizj ialektyki rzwjuwiata.

Reprezentuje pstaw tecentrycznujmwa istt Bga persnalistycznie. wiat nastaczajcy jest zieem bskim, st w. Augustyn nie rnia filzfii telgii(traktwa je w jenci wiezy).

Creatio ex nihilopowstanie z niczego, prarwszystkiego. Stanowisko woluntaryzmu w dziedzinie etykigszc, e czwiek ksztatuje swe

pstpwanie w rezultacie wiamych i swbnie pejmwanych aktw woli.a) Wlnd frmalnamliwd wybru przez jenstk mizy brem i zem.


13/39


b) Wlnd mralnasprwaza si unikania za, a czynienia dobra (prowadzi doobcowania z Bogiemstateczny cel ycia, stpieo pierwszy t mrd, a sidmy tobjao ba).

Pesymistyczna wizja wiataczwiek z natury jest zy b skany grzechem pierwrnym.Zsta stwrzny jak byt sknay, ale wlna wla prwazia g grzechu.

Dwie drogi:a) Misierzieb) Pliwd

Tumaczy bieg wyarzeo histrycznych, jak walkmizy paostwem bym(civitas Dei),a paostwem ziemskim(civitas terrena). Paostw be symbol dobroci, przebaczenia imici. Paostw ziemskie (szatana) t sielisk grzechu, za i nienawici. Bieg histrii tciga i ttalna wjna mizy tymipaostwamiprzyszd kryje stateczne zwycistwpaostwa Chrystusa (tryumf dobrana zem).

Nie mna ientyfikwad paostwa beg czy ziemskieg z jakimklwiek knkretnympaostwem, s t tylk symble wsplnty luzi. Istniej w kaej wsplnciewiernych.

Wizja paostwa begstwarza kryterium ocenykaeg paostwa realnie istniejceg.2. Praca i cnoty kardynalneo Filozofia pracytrzy pstawy czwieka wbec ycia:

1) Pasywnazwizana z lenistwem, nie jest gna czwieka,2) Aktywnapraca wzbgacna kntemplacj refleksja na wielkci ziea beg

(rolnikkntakt z natur).3) Kontemplacyjna

o Obwizek pracy, w. Pawe:Kt nie chce pracwad, niech nie je.o Praca niewolnicza(opera servilia) t zajcia wyknywane w zej intencji. Praca wolna(opera

salutis) znacza ziaalnd suc kreacji nwych wartci.

o Cztery cnoty kardynalne:1) Sprawieliwdmid suca wycznie rzstrzyganiu spraw knfliktwych,2) Rztrpndumiejtnd rzwizywania prblemw plegajcych naniesieniu

pomocy,

3) Mstwprzezwycianie trunci pitrzcych si prze wyznacznym celem,4) Umiarkowanieawanie si celwi mici wraz z umiejtnci pnszenia

wyrzeczeo.o Traktwa je cznie, jak pchne mici, ktra jest przesank rzwoju jednostkowego

oraz zbiorowego.

3. Filzfia sprawieliwcio Sprawieliwdjedna z cnt kardynalnych, wysuwana jest na cz bk mici,

ntlgiczny atrybut mralneg funkcjnwania jenstki. Sprawieliwd to poczucieania kaemu teg, c susznie mu si naley. Ujmowana w czterech znaczeniach:a) Sprawieliwd ba jest wiez najwysz i pwszechn. Pjcie wyprwazi z

filozofii stoicko-cyceroskiej i napeni treciami chrzecijaoskimi. Bezwzglndsprawieliwci bskiej czyni pzstae stpnie sprawieliwci wzglnymi.

b) Sprawieliwd aksjlgicznakatalog wspominanych cnt fundamentalnychwyznaczajcych zasay i cele pstpwania czwieka. Filzfia chrzecijaoska naajeprzyjtej aksjlgiipstad mistyczn, w najalszych celach zbliajc j Bga.

c) Sprawieliwd specznaumiejtnd harmnijneg ksztatwania zachwaozintegrowanych jednostek, zmierzajcych urzeczywistniania wsplnych celw.Wlndjako zasada urzeczywistniania pwszechnej sprawieliwci.


14/39


d) Sprawieliwd prawnaley u re wsplneg przku, paostw za bczwizkiem luu ustanawia zasay specznej i waczej rganizacji.

o Definicja paostwalu jest wielk rzumn grma, zespln przez zgn jend wumiwanych przez si sprawach.Gwarantwany przez paostw przekkazuje sipkjem, a ten aje wyraz sprawieliwci w rganizacji ycia jenstki i paostwa.

4. Teria paostwao Rzzia funkcji cesarskich i kcielnychraz pwinnci bywatelskich.o Paostw zapewnia wewntrzny przeki pczucie bezpieczeostwa. Chrzecijanin szanuje

nakazy paostwa, chyba e s sprzeczne z prawem bym.o Rzymskie pjcieRespublicapwiaajce greckiejplistraktuje jako:

1) Zespobywatelistanwicych rganizacj plityczn,2) Organizacj samej wsplnoty,3) Partycypacj we wsplncie speczn-politycznej(posiadanie obywatelstwa).

o W pjmwaniu paostwa przyj efinicj Cycernai Arystotelesaa)

Paostw t res populizbir jednostekpsiaajcych wsplny cel, zwizanie prawem,b) Cele paostwa: przek, jend, karanie herezji, ziaanie na pstawie prawaboskiego,

c) Waca= piekun (gwarantujcy wytyczne paostwa).o W pracy De Trinitatepitnuje zaprzeczenie pczucia sprawieliwcimajce estrukcyjne

skutki.

o Paostw nie musi legitymwad si pczuciem sprawieliwci. Czasami paostw staje sitzw. biczem bym. Ustrj paostwa nie jest spraw najwaniejsz chzi spenianiepodstawowych funkcji. Dwie pstacie waztwa:a) Opiekaprzebiega w granicach rzsku i praw naturalnych,b) Tyrania(despotia)zecywany sprzeciw gy narusza prawa bskie.

Jednostka Mniejsza grupa Wiksza grupa

Dbre rzy Krlestwo Grupa optymatw Caa grupa

Ze rzy Tyrania Spiskujca klika Brak paostwa

5. Paostw a Kcio Rzwaania na zasawspziaania paostwa i Kciapcztkw zakaa rzzia.o Paostw i Kci rni si w wielu pstawwych kwestiach, np.: natur, celami czy

trwaci instytucji. Paostw nsi si spraw materialnych, a kci uchwych.Stabilnd kcia parteg na nauce i prawach wiary kntrastuje z labilnci paostwa.

o W nieingerencjiupatrywad naley wsplne krzyci z chwil wkraczania paostwa w sprawykcia lub dwrotnie:kci zyskuje mczennikw, a paostw traci hnr.

o Kcisuy pmcprzy frmwaniu pstaw mralnych, ksztatwaniu katalgu wartcietycznych. Oziauje na speczeostw, na paostw za preni uformowanie tzw.augustynizmu politycznego.

o Z czasem (na tle walki z herezj)w. Augustyn uzna, e naleaby wykrzystad waz.Paostw jak pmcnik kcia w urzeczywistnianiu pstawwych zaao.

6. Pokj i teoria prawao Idea pokojufunamentalna zasaa rganizacji paostwa w stsunkach wewntrznych i

zewntrznych. W plityce wewntrznej urzeczywistnianie trzech celw:a) Przkub) Jenci


15/39


c) Pokojuo Naley ustanwid pkj we wasnym sumieniu, a wic zabid wjn w wiecie wasnej

osobowci.o Pomimo tego wybuchaj wjnypzia na sprawiedliwei niesprawiedliwe(bella iusta et

iniusta). D pierwszych nale wjny brnne raz gy chzi si swich praw czy

wyrwnuje krzywy. Kniecznd utrzymania armii.o Teoria prawakniecznd psiaania przez paostw pewnych instrumentw

umliwiajcych siganie zaao. Prawo pisaneustanwine przez waz paostww.Sprawieliwdurzeczywistniania przez praw stad si pwinna stj jenci i harmnii.

o Prawo pisane znajduje swojer w prawie bskim.prawo boskie (lex aeterna)prawo naturalne (lex naturalis)prawo doczesne (lex

temporalis)

o Prawo boskiecharakteryzuje si pnaczaswci i oznacza sknad.o Prawo naturywpisane przez Opatrznd w usz luzk, wsplnewszystkim ludziom.o Prawo doczesnezblia si rzymskieg pjcia iuris civilis, nie zawierajc iealnej

sprawieliwci, plega cigym zmianm. Opiera si na zewntrznych cenach

pstpwania czwieka.o Uwiamienie granic mizy prawem a mralnci.7. Rzina i speczeostwo Nauka speczna w. Augustynapiera si na pszanwaniu gnci i rwnci czwieka.o Zwolennik wsplnoty dbrna wzr rganizacji pierwszych gmin chrzecijaoskich.o Wasnd prywatnarzbuza inywiualne pragnienia bgactwa i tumi wartci uszy

luzkiej. W rezultacie umnci natury luzkiej wasnd inywiualna przkuje stsunkispeczne.

o Iea rwnciprwazi uznania pwszechnci pracy, ptpieniem nierbstwa iwyzysku pracy cudzej (niewolniczej).

o Pracawzi gnci i przyatnci czwieka.o Ptpienie niewlnictwazaprzeczenie gnci, rwnci, natura uczynia wszystkich

wlnymi. Niewlnictw zrzi si z grzechu i naley paostwa szatana.o Rodzinapodstawowa komrka, nawizania startestamentweg patriarchalizmu.8. Dynamika systemuo Augustiaoska antrplgiatraktwanie czwieka, speczeostwa i paostwa jak pzstajcych w

cigym ruchu. Upatrywanie stateczneg zwycistwa paostwa beg.o Gszenie zwycistwa nweg systemu wartci.o Pstad w. Augustyna zamyka kres starytnciotwarcie nowych perspektyw rozumowania w

zakresie zasa rganizacji speczeostwa i paostwa.

Rzzia IX. wity Tmasz z Akwinu i rzwj myli reniwiecznej

Jan z Salisbury i papalizm

o Teria zwierzchnictwa papiestwa na waz cesarsk. Spr papiea Grzegrza VII zHenrykiem IV inwestytur, argumenty mawiajce wazy cesarskiej przesanek bskich.Namiestnikiem bym na ziemi jest papie.

o Papaliciwzili przewagi wazy uchwnej na wieck. Jenym z ich przestawicieliby Jan z Salisbury


16/39


o Dzie: traktat Polycraticusgruntwnie systematyzujcy i rzwijajcy argumentacjpapalistyczn. Ksi tzw.princeps, ktry spenia niszy urz kapaoski. Rycerstwowykrzystywane tylk brny wiernych prze herezj. Rzwaania cile teretyczne.

o Nawizanie praw naturypwiaay pczuciu luzkiej sprawieliwci i rzskwi.o Paostw przypmina rganizm czwieka(rganiczna teria paostwa)pprzez spenianie

funkcji pwiaajcych jeg naturalnym ptrzebm. Elementy pzstaj w zgnci razjenci:- gwa ksi- czy, uszy, jzyk urznicy lub zarzcy prwincji- sercesenat- boczkidoradcy- brzuch, jelitapoborcy skarbowi- stopyrlnicy i rzemielnicy- rce wojsko- rami krwawe rami Bga- mieczsymbl wazy

- otoczka (dusza)wymiar wewntrzny, suy krelenia kleruo Monarchawiamd, e sprawuje psannictw la celw wyszych. Suga i stranik

luu, suchanie rad duchownych, banie cad republiki. Waza panujcegpwinna bydsilna i sprawna.

o Jeeli waca naruszy prawa naturyt mna uznad g za tyrana. Ocen rzw pwinn sifrmwad strnie, zwaajc na tzw. bicz byniekiey waca jest tyranem z wliBoga. Dojrzewanie wiamci prawa pru speczeostwatylko w stosunku do tyrana zwasnej wli (nie przysuguje luwi).

o Waza pchzia Bga, ksi musia chrnid Kci.o Doktryna papalizmurozwj w XIII stuleciu, papie jak niekwestionowany zwierzchnik

uchwieostwa. Teria wch mieczy w. Pitrazakaaa, e Bg a wa mieczesymblizujce waz kcieln i wieck, a papie jeen z tych mieczy aje w rcepanujceg(ma wic take praw g ebrad).

o Hierokratyzmskrajna postawa w uzasadnieniu przewag papiea na wacami wieckimi.o Prawo kanonicznewzorowane w fundamentalnych zasadach na prawie rzymskim,

zajmwan si nim na uniwersytetach. Normy z materiaw biblijnych, patrystyka, decyzjesoborowe, ekretay(decyzje i ustawy papieskie).

Myl plityczna witeg Tmasza z Akwinu

1. Wstp Kniecznd pracwania nwej interpretacji myli Stagiryty, dostosowanej do potrzeb i wymogw

wczesneg wiata chrzecijaoskieg. Kci chcia przed si na doktryniew wikszym stpniuskierowanej na praktyk.

w. Tmasz z Akwinuminikanin, by przeknany kniecznci pgzenia realistycznej filzfiiArysttelesa z gmatyk chrzecijaosk. Sptka si z przychylnci papiea.

Synteza dorobku: Suma teologiczna(Summa theologiae), Suma przeciw poganom(Summa contragentiles), traktat O wazy mnarchw, kmentarz pierwszej ksigi PolitykiArystotelesa.

2. Metlgia i nauki speczne Akwinatyo Wizja hierarchii i harmnii wiataw jenci ze sferami uchwymi i Bgiem. Wszechwiat

przypomina wielk pirami, u ktrej pstaw ley materia czterech ywiw, wyej wiat

rlin i zwierzt, alej czwiek, a wszystk wieoczy Bg.


17/39


o Wewntrzna harmnia sbwci czwiekausza z ciaem musz pzstad w jenci.Sprawy materialne grywaj rl nis materia jest jednak bierna.

o Prymat nauk teologicznychlgika raz filzfia peniy tylk rl suebn.o Byt skaa si z:

a) Istoty(essentia)iealna zasaa krelajca jend zjawisk,b)

Istnienia(existentia)materialny i dostrzegalny czynnik bytu.

o Kniecznd istnienia istty kaeg zjawiska, czyli kniecznd istnienia istty wiata(Boga).

o Pid ww istnienia Bga, zwizanych z:1) Ruchem,2) Niesamzielnci wiata,3) Jeg przypakwci,4) Stpniami sknaci,5) Celwci przyry.

o Ornianie wiezy wiary. Poszukiwanie jednej na zasadzie drugiej jest niecelowe. Aktwiezy jest zieem rozumu, a akt wiary funkcjnuje w paszczynie emocji psychicznej.

oPgly specznezaenie naturalneg uczestnictwa czwieka w speczncirganizujcej si na zasadzie glneg przku wiata. Prces uspecznianiazawiera dwiecechy:

a) Celwd(rzumna wlnd)b) Przek(organizacja)

o Celem wewntrznym speczncijest br kaeg z jej cznkw, celemzewntrznymbr caej luzkci.

o Genetyczny przek specznci: rodzinawiemiastospecznd paostwwao Zasada hierarchiipprzkwanie jenstki bwizkm specznym. Nie ma jenak

przeciwstawienia mizy brem jenstki i zbirwci. Wielostopniowa strukturaspecznci luzkiejod jednostki do oglnoludzkiej wsplnty. Specznci te s sbiepprzkwane, ale przy zachwaniu autnmii.

o Waza= gwarant przku speczneg(kniecznd istnienia wypywa z praw natury).o Oejcie traycyjneg pziau na stan uchwieostwa, szlachty i chpstwa. Grupy na

zasadzie praw nabytychpprzez urzenie i zieziczenie (uwzglnienie rkwprodukcji):

a) Optymaci(optimes)wieccy i uchwni feuawie,b) Ludzie honoru(populus honorabilis)posiadacze mniejszych fortun,c) Biedni ludzie(populus villis)niepsiaajcy majtku.

o Okrelenie celu zbirwegprzez paostw, ktreg cae speczeostw mia yd.3. Praca i teria paostwao Idea pracyrzwinicie, naturalna ptrzeba czwieka prwazi celw jakim s

szczliwe i gne ycie.o Mna mwid wrcz bwizku pracyniezalenie zawu i miejsca w hierarchii

specznej kaa praca pwinna kierwad ku Bgu. Speczny pzia pracy na zasaziehierarchiikierwnictw luzi mrych i wytrwad w spenianiu bwizkw pzstaych.

o Organizatrem pracy jest paostw, psiaajce bwizek rzumneg i rzeczweg jejzorganizowania. Gwarantowanie pwszechnci pracy.

o Teria susznej pacy(sprawieliwej zapaty) za prac na zasazie zawarcia umowy owiaczenie pracypmizy lumi wlnymi(zalki buruazyjnej kncepcji rganizacjiprukcji). Sprawieliwa paca gwarantwad pwinna: utrzymanie siebie, rziny,pczynienia szcznci.


18/39


o Teria paostwazasada i iea wazypchzi Bga. Waza t zrozumieniepprzkwania sijednych luzi rugim. Ustrj ustanawiaj luzie i ich spraw jestwywanie si instytucjigwarantujcych a, sprawieliwd.

o Idee fundamentalne(pstawwe cele i enia; tzw. unitas ordinis):a) Przek(ordo)b)

Pokj(pax)

c) Sprawieliwd(iustitia)o Wyrane sympatie Akwinaty w stsunku monarchii(przeciwstawianie tyranii). Osoba

monarchystaje si instytucj symblizujc a i sprawieliwd. Mnarcha pwinienpsiaad uprawnienia, pamitajc e waza suy bru gu.

o Waza dwie kategorie:a) Sprawiedliwaparta na rzach jenlitych,b) Niesprawiedliwarz party na eniu wacy zaspkjenia partykularnych

interesw, waza le nabyta lub nauywana.o W wypadku, gdy panujcy sprzeniewierzy si zasampani mg wypwiezied mu

psuszeostw (zalecanie pwcigliwci), p zasigniciu opinii autorytetw(duchowni).o

Klasyfikacja ustrojw:a) Dobre: mnarchia, rzy ptymatw, pliteab) Ze: tyrania, oligarchia, demokracja

o Rzzia Kcia paostwanie znacza graniczenia waz uchwnych tylko do sprawwyznaniwych. Ocenianie plityki wacy, przewaga mralna papiea.

o Traktat o krlowaniu krlowi Cypruukazania najwaniejszych cech prawziweg krla. Usby zstajcej krlem buz si cechy zwykeg czwieka.

Alegoria morza(umys mnarchy), statku(monarcha) i burzy(waza), portprzeznaczeniat zakoczenie wazy.

Pejcie wazy strony psychologicznej. Paradoksskupienie jak najwikszej ilci wazy w rkach mnarchy = presja.

o Teoria wojny sprawiedliwejprzesanki: wypwieziana przez wac, zasaa susznci(strna, ktrej wjn wypwiezian musiaa byd winna), uczciwy zamiar(stanie na straybra, z walk przeciwk zu).

4. Teoria prawa Akwinatyo Cechy prawa (lex)rzprzzenie rzumu, ktre psiaa element wli panujceg,

ustanowione przez suwerena, opatrzone sankcji promulgowanespeczeostwu.o Opiera si na hierarchicznym usystematyzowaniu norm rangi moralnej i filozoficznej.

prawo boskie (lex aeterna)prawo natury (lex naturalis)prawo ustanowione przez ludzi

(lex humana) i prawo kanoniczne (lex divina)

o Najwyej sti prawo boskieniezmiennei najsknalsze, zapis sprawieliwci. W kaejepce czwiek naaje temu prawu kreln interpretacj. Dynamiczna interpretacjaprawazmiennd czytywania treci praw bskich przez frmuwanie praw pisanych.

o Dwa atkwe przki: prawo narodwlub ludw(ius gentium) oraz prawa paostwwe(ius civile).

o Prawo boskiecharakter transcendentalny, prawo naturyza piera si na wykryciu wnaturze luzkiej zapisu rzsnych zasa pstpwania i zachwania. Kcime ad,aby praw ustanwine przez paostw by zgne z prawem natury.

o Pstawwe sknnci umliwiajceodczytywanie prawa wiecznego:1) Denie ptrzymywania ycia,2) Przeuanie gatunku,3) Sknnd wspziaania ze speczeostwem.

o Czwiek= istta speczna i plitycznao Ius gentiumczd praw pszczeglnych narw, ktra jest wsplna wszystkim.


19/39


o Ius civilefakt ustanowienia konkretnych normprzy zbwizaniu pwanych ichprzestrzegania. rem me byd prawo pisanelub zwyczajowe(zwierzchnictwo tegopierwszego).

5. Sprawieliwdo Sprawiedliwy przek speczn-polityczny. Pjcie prawa i sprawieliwci w

nierzerwalnym zwizku, iusdaje wyraz zakresowi praw ludzi, a lexznacza bwizywaniejakiej zasay prawnej.

o Katalog cnt:a) Cnoty intelektualne(wieza, mrd, rztrpnd),b) Cnotymoralne(sprawieliwd, umiarkwanie, mstw),c) Cnotykardynalne(3 mralne rztrpnd),d) Cnotypokrewne(hjnd, prawd, przyjacielskd).

o Trzy pjcia sprawieliwci:a) Zmienna(commutativa)stsunek mizy pszczeglnymi jenstkami w

speczeostwie.b) Rozdzielcza(distributiva)zesp praw i bwizkw przyznanych specznci.c) Prawna(legalis)wrtnd pprzeniej, piera si na stsunku jenstki i jej praw

zbirwci.o Kaa czynnd sprawieliwa psiaa krelne cechy: brwlnd (brak u Stagiryty),

stad, niewzruszalnd.o Owywanie si zasay zteg rka. Denie Akwinaty do wyrwnania zachzcych

rnic(np. na tle wasnci).o Filzfie Akwinaty i Arysttelesa maj charakter dynamiczny.

Rzzia X. Kniec reniwiecza

Marsyliusz z Padwy

o PrzeciwieostwJana z Salisbury, zwlennik wazy wieckiej.o Podj nawczas rewlucyjn teri suwerennci luu. Wykawi ktryny

luwaztwa pwicne by jeg gwne zie Obroca Pkju(Defensor pacis).o Sama efinicja luupsiaaa u Marsyliusza treci emkratycznebejmwaa

wszystkich ludzi zamieszkujcych paostw z rzuceniem rnic stanwych, przywilejw,urzenia czy zamnci.

o Suwerennd luupodstawowa zasadarganizacji nwczesneg paostwa. Wyjcie zzaenia specznej natury czwieka. Niezbne jest paostw bce w stanie panwadumnci luzkiej natury, gwarantujc bezpieczeostw i pkjwy rzwj zbirwci.

o Waza paostwwawspierania na woli suwerennego ludu(prawodawcalegislator).Uzia wszystkichobywateliw pwywaniu rganw i stanwieniu prawa.a) Suweren pierwotnylud uprawniony do przyjmowania ustaw, interpretacji prawa, a

take jeg zmiany.b) Suweren wtrnyzstay mu elegwane uprawnienia stanwienia prawa.

o Przewaga rzw luwychnad elitarnymiild mniej wyksztacneg luu me bydpowikszna takich rzmiarw, i zlny jest n szid sprawy na rwni, a nawet lepiej

tych, ktrzy s barziej uczeni.

o Iea suwerennci luu jak gwarancja wlnci bywatelskich. Kay pmitsprzeciwiajcy si luwaztwu wystpuje przeciw wlnci.

o Organizacja paostwwazie wli luu, pwstae w prcesie uszej ewlucji.mae rzinygminypaostw (zbirwd najsknalsza)

o Nikt nie posiada przewagi nad innymi, ani waca, ani rz.


20/39


o Cztery rzaje paostwa:a) Terytrium zne z civitatesspite jen waz,b) Na czele kaeg miasta sti krl (brak jenej wazy),c) Pczenie a i b terytrium spite jenwaz, w kaym miecie barni, ksita,d) Waza suwerenna naleca luu.

oPzia speczeostwa na szed grup:1) Sprawujcych waz,2) Rolnikw,3) Rzemielnikw,4) Finansistw,5) Wojskowych,6) Kapanw.

o Kaa grupa psiada twrczy uzia w funkcjnwaniu paostwa.o Teria rzuwybieralndprzez lu. Staa kontrola nad jego poczynaniami, egzekutywa

pwinna byd silna i sprawa. Nie by zwlennikiem frm pziau wazy.o Prekursr zasay prawrznciwaza zwizana prawem.o

Pzia waz: ustawawcza, wyknawcza, swnicza. Nie by t klasyczny pziastana gruncie wazy jenlitej. Waza wyknawcza t tylk funkcja wazy sensu largo.o Kwestia frmy rzu nie bya wana, me t byd mnarchia lub jakaklwiek inna frma.o Dpuszcza myl delegacji suwerennych praw luduna rzecz rzu wraz z mliwci

przelania caci lub czci zakresu uprawnieo z ustawawstwa na egzekutyw.o Teoria prawazabarwienia pozytywistyczne , hierarchia re:

a) Prawa beb) Prawo naturyc) Prawo pisane

o Sprawieliwd i praw bestanwi kreln teri zaleceo i zakazwpstpwania(brak mcy wicej). Praw musi mied frm pisan, ustanwin przez ustawawc,nakaz suwerena zabezpieczny sankcj(promulgacja). *pniej J. Austin+

o Wola ustawodawcy i przymusczyli sankcja naana przez paostwa przeszao fakcieistnienia samego prawa. Zerwanie z dualizmem prawa ludzkiegoi idealistycznie

pjmwanych re prawa.o cieka legislacyjnainicjatywa (zgszenie prjektu), ebata publiczna w grnie bywateli,

przyjcie, uchwalenie przez zgromadzenia i nadanie sankcji prawnej.o Prblem paostwa i Kciakniecznd utrzymania przewagi rzuna rganizacj

kcieln. Prawa kcielne nie psiaaj mcy wicej w stsunkach paostwwych. Kcijak czd paostwa(funkcj). Przemawiaj wzgly praktyczneoraz obiektywnie ocenianiebr paostwa i bywateli. *nawizania Arysttelesa i Awerresa+

o Prymat filozofiina telgi.o Myli Marsyliusza w wielu sprawach wyprzezaj wczesne pjcia przygotowanie pod

buruazyjne ktryny polityczne(zwiastowanie doktryny T. Hobbesa).o Iea suwerennci luukontynuowana przez J. Bodinusa, J. J. Rousseauo Koncepcja prawa stanowionegostaa si zrbem mylenia pzytywistyczneg.

Nominalizm Wilhelma Ockhama

o Ufrmwa system mylenia uerzajcy w filzfi plityczn Kciaoraz zasadyrganizacyjne uchwieostwa.

o Rzprawy pwicne logice(Suma logiczna), komentarze.o Zaenia metlgicznenminalizm przyjmujcy, e istniej tylk konkretne byty

indywidualne(nomina), poznawane wiaczalnie. Pjcia glne(universalia), ni9-epsiaajc takich cech, pwinny byd rzucne.


21/39


o W baaniach naley zmierzad pznania knkretneg bytu inywiualneg, rzucajcwszystko to co zaciemnia proces poznaniatzw. brzytwa Ockhama.

o Rozrnienie aktw wiezy(poznanie) od aktw wiary. Dwa zupenie mienne, niemajcewsplneg cznika znania czwieka.

o Indywidualizm politycznyzagwarantowanie katalogu podstawowych praw jednostceluzkiej (wlnd, rwnd, suwerennd bywatela).

o Sprzeciwia si terimpapalistycznym.o Teria paostwabskie jest praw ustanwienia wazy przez speczeostw. Luzie z

natury rz si wlni i rwni.o Iea suwerenncigrywa inn rl ni u Marsyliusza raz ustanwiny przek

polityczny sankcjnuje stabilnd rganizacji paostwwej.a) Wlnd w sensie filzficznymmliwd czynienia wszystkieg, nawet wbrew

zaleceniom rozumu czy nakazom Boga.

b) Wlnd w sensie plitycznymkniecznd ustanwienia instytucjnalniezagwarantowanego katalogu praw i wlnci bywatelskich.

o Frma najwaciwsza = paostw suwerennestja suwerennci t panujcy(brocapraw, zabezpiecza interes zbirwci).

o Kniecznd sprawieliwych i rzsnych rzw panujceg, funkcje zasadnicze:1) Karanie winnych,2) Ustanawianiepraw,3) Gwarantowaniesprawieliwci.

o Poddanimg wypwiezied waz i balid wac si gyby zaprzeczy regum rzsku.o Teoria prawawszechmc i abslut Bga, wbec luzi psuguje si krelnymi

prawiciami. Wyrnienie pjd:a) Praw besuma nakazw i zakazw z Pisma witeg,b) Prawo naturalnesuma wybraeo pwiaajcych naturalnemu rzumwi,c) Prawo ludzkiezgne z prawem bym i naturalnym, ale w sprawach niebjtych

przez nie mna ustanawiad wlne reguy.o Teorie indywidualistycznekniecznd zagwarantwania kaejjednostce praw

niezbywalnych(prar kncepcji praw czwieka i praw pmitwych).o Teologiczny charakter doktrynyBgjak istta transcenentna (niepznawalna), majca

wymiar zewntrzny. Bg jak istta nieplegajca prawu, ktre sam twrzy.o Stsunek paostwa Kciaeklektyzmpjd, rzrnienie:

a) Kcia Bga(oparcie na prawach bych bjawinych, wieczny),b) Kcia Rzymskieg(ustanowiony przez ludzi, omylny, doczesny i zmienny).

o Kci By strni praw paostwwychnieprzumieniem byby ubieganie si wazuchwnych prergatywy w zakresie stsunkw paostwwych.

o Myl Ockhama wywara wpyw na ielgi kncyliaryzmu, teri gszc przewag wazysbru w Kciele (w Plsce rzecznikiem teg nurtu by Pawe Wkwic).

Rzzia XI. Renesans w myli plitycznej

Niccolo Machiavelli

o Urzi si we Florencji, stuiwa literatur greck-rzymsk, by sekretarzem DrugiejKancelariiprwazi sprawy wjny i aministracji.

o Dziea: Ksi, Sztuka Wojenna, Rzmylania na pierwszym ziesiciksigiem histriiRzymu Liwiusza.

o Zaenia metlgicznewizja penych energii stsunkw specznych i plitycznych. Caywszechwiat pzstaje w ruchu. Pstawwym celem czwieka jest zachwanie ycia ienie pwikszenia majtku.


22/39


o Si sprawcz ziaania jenstki jest jej interes. Dziejowe wspzawnictwbogatych iptnych z bienymi.

o Jenstki autentycznie zielne sigaj sukces.o Machiavelli jest historykiem wojenu ich pstaw ley zabrczd narw i paostwa.

Histria t najwikszanauczycielka ycia.o

Interpretacja losw jednostki (narodw)oparta na dialektyce przemianw pjciu Virturaz fatalistycznie pmylanej frtuny.a) Virtucaksztat cech sbwci czwieka(nie bya t cnta). Rzaj zielnci

jenstki w pknywaniu trunci i wykrzystywaniu czynnikw sprzyjajcych wasnyminteresom.

b) Fortunapojmowana obiektywnie, zbieg historycznych wypadkw. Jednostka musiprzystswad si frtuny, ziaa zazwyczaj na jej niekrzyd. Sukces zaley wasnych umiejtnci.

o Teretyk nwczenie pmylanej plityki(szka skuteczneg ziaania). Plitykarozpatrywana z punktu etycznego i praktycznego. Dobra i skuteczna politykat ziaalndnastawiona na signicie wyznacznych celw, nie majca nic wsplneg z mralnci.

oMitycznyksipwinien ziaad skutecznie, aby zjenczyd Wchy(uformowanie podstawnowoczesnego patriotyzmu).

o Teria paostwarozwj cykliczny, proceswznszenia i rzkau. Zefiniwanie simgcych wyprwazid Wchy z upaku i zjenczyd.

o Klasyfikacja form politycznych(wychodzi z arystotelesowskiej systematyki). Najlepszymbyby ustrj wzrwany na wymieszaniu frm prawiwych(republica mixta).Republikaoskafrma me zapewnid stabilnd i prawrznd, przewag uzyskujinteresy luu. Gwarantwanie wlnci, rwnci, mliwci bgacenia si.

o Jenstka yspnujc ptn virtu, wujca si autrytarnych frm wazy meprwazid wyznacznychcelw politycznych.

o Nwy ksi (principe nuovo)wzrzec sbwci, jenstka mgca pknad trunci iprzeciwnci histryczne. Kncepcja przestawina take w ujciu psychlgicznym.

o Ksie me jd wazyna rne spsby:a) W drodze przychylnci mnych alb speczeostwa,b) W drodze zray lub pstpu,c) Siwe przejcie wazy(musi wygasid krew awneg wacy zawienie

przeciwnikw jednym ruchem).

o Sprawy traycyjnej mralnci schz na alszy plan cel kazuje si najwyszym bremi jemu pprzkwujemy rki.

o Armia, wojskocztery rzaje: wasne, najemne, psikwe i mieszane. Armia parta nadyscyplinie, ziaanie myl i czynem. Kay nwy waca w pierwszej klejnci musi zrbidrekonesans terenu.

o Sztuka rzzeniaurasta rangi jeneg z pstawwych prblemw. Wyjcie z zaeniazej natury czwiekaluzie s buni, zawistni. Waca pwinien bad pzryszeregzasa krelajcych spsb sprawwania wazy.

o Zdecydowanie w stosowaniu przemocy i brutalnej siy. Przyjemnci naley rzzieladumiarkwanie, rzrzutnd prwazi zrujnwania. Ksi pwinien cieszyd siszacunkiem, a przynajmniej wywywad lk.

o Umiejtne psugiwania si natur zwierzcia i czwieka. Pwinn si byd lwem i lisembolew nie umie unikad sie, a umie brnid si prze wilkami. Trzeba byd lisem, by wiezied,

c sia, i lwem, by pstrach buzid u wilkw.

o Zastosowanie terroruwskazanie luzi pwiezialnych za z. Orniad naley wrgwsbistych wrgw paostwa (br pwszechne).

o Makiawellowska polityka stosowanarepublikaoskie sympatie, antyfeualna pstawa,yktatrskie rzy miay speniad rane cele.


23/39


o Realizm myli Flrentczyka, podbudowany skrajnym racjonalizmem(odrzucenie wszelkichgmatw). Gbki humanizmsucy bru czwieka i speczeostwa walka zprzywilejami oparta na inywiualistycznych cenach paostwa.

Tomasz More (Morus)

o y w dobie rozwoju Anglii, wkraczajcej w kapitalistyczn rg. Okres zastrzenia siknkurencji i bezwzglnci walki, pauperyzacja szczeglnie chpw. Przeknanie Mrusa zych rzach wacw i arystkracji.

o Przestawi iealnie zrganizwane paostwamylenie utpistyczne. Dzie:Ztaksieczka najlepszym ustrju paostwa i nwej wyspie Utpii.

o Opisa istniejcy na alekiej wyspie wzorzec idealnego ustroju. Wizja utopijnego komunizmurbnych prucentw, minacja stsunkw rzemielnicz-rolniczych. Obwizywaniepwszechnci pracy, korzystanie z wszystkich dbr z umiaremwzgly egalitarne.

o Kultywowanie tradycyjnych wartci mralnychopartych na wizach rzinnych. Paostwwpaja mieszkaocm nwy system wartci (praca, gziwe ycie, wyeliminwanie

pieniza).o Organizacja waz parta na prstym wybrze i rtacji urznikw, podstawowe

uprawnienia zgrmazenia luweg. Prwazenie pkjwej plityki, ecywanie sitylko na wojny obronnelub wyzwalanie obcych ludw(dopuszczenie kolonialnych

podbojw lub interwencji w obronie szlakw handlowych).

o Hwanie zasazie wlnci i tlerancji religijnej(ale z wyczeniem ateistw).Nabeostwa charakteryzuj si prstt.

o Nawizanie iealistycznych knstrukcji Platna. Utpia Mrusa staa siprogramemprawiwych stsunkw specznych wyraz wiary w mliwd rzsnegzrganizwania ustrju speczneg, gsparczeg i plityczneg.

o Racjonalistyczna postawaMorusa (kryteria rozumu i natury), nowy humanizm.Jean Bodin

o Dzie: Szed ksig Rzeczypsplitejnwczesnd myli prawn-politycznej.o Okres twrczci w czasach wychzenia Francji z feualnej anarchii, wybuch wjen

religijnych, spory tyczce istty wazy.o Metodologianawizanie zaeo Machiavelleg, e wiedza prawnicza i plityczna suy

praktyce paostwwej. Prblemy pwizao mizy ustrjem eknmicznym i religijnym austrojem politycznym. Poszukiwania zalenci mizy warunkami gegraficznymi aknfiguracj instytucji plitycznych.

o Teria paostwakoniecznd istnienia naturalnych zwizkw, jakim s rodziny. Nie bypewny jak rg pwsta paostwo (przez umw speczn czy przemc). Paostwgwarantuje bezpieczeostwi sprawieliwdraz stabilnd mraln ycia rzinneg.

o Bezwzglna chrna praw wasncipostawy kontemplacyjne.o Pprzkwanie zmysw rzumwi, ziki rztrpnci czwiek naleycie cenia

stsunki mizyluzkie i przez wiez pznaje przyr i religi, chz pznaniamrci(cnta najwysza).

o Definicja paostwasprawiedliwy rznad rodzinami, z waz suwerennna czele.Sprawieliwd w paostwie gwarantuje rz jak wyknawca prawa bskieg i naturalneg.

o Iea suwerenncicentralne miejsce, zjawisko obiektywnezwizane z kaym paostwem.Niezalena knkretnej konfiguracji instytucjonalnej, immanentnie zawartaw istociepaostwa i prawa.

o Waza suwerenna cechy:a) Cigd,b) Niepzielnd,


24/39


c) Niepzbywalnd,d) Niegranicznd,e) Bezwarunkwd,f) Niezalend.

o Suwerennci graniczyd nie mna, trwa na tak ug, jak ug istnieje paostw.o

Ktklwiek jest suwerenem w spenianiu swjej funkcji, pzstaje niezaleny na zewntrzorazw plityce wewntrznej.o Formy ustrojowe(w zalenci trybu pwania wacy):

a) Jednostkamonarchia,b) Grupaarystokracja,c) Wszyscydemokracja.

o Sympatie skaniay Binusa ku monarchii(inkrpruje suwerennd, symbl jendhistorycznej, narodowej czy politycznej).

o Cech suwerennci jest waza stanwienia prawa. Z jenej strny twierzi, e suweren wtworzeniu prawa jest nieskrpwany, z rugiej uznawa jeg plegd prawu bskiemu inatury.

oTeoria prawaprawo posiada frm rzkazawcz, areswan przez mnarch panych. Praw pzytywne pwinn byd sprawiedliwena zasazie zgnci z prawemboskim i prawami natury.

o Filzfia sprawieliwcizmiana suwerena wie si zawsze ze zmian systemusprawieliwci.a) Sprawieliwd arytmetycznaenie rwneg pziau br i krzyci,b) Geometrycznazaenie nierwnci, przewaga arystkracji na luem,c) Harmonicznaczy pane cechy, wymieszanie ustrju emkratyczneg i

arystokratycznego.

o Sprawieliwci nazywamy waciwy pzia nagr i kar, i teg, c si prawnie naleykmu.

o Suweren i poddaniwyznaczaj knfiguracj prblemw funkcjnwania paostwa.Obywatelepzstaj w sytuacji paostwa bceg stanem naturalnym musz sipprzkwad wli suwerena jeli jeg waza jest legalna (przestrzeganie praw).

o Kci i uchwieostwoceniane s z punktu wizenia zaao wazy paostwwej. Papienie me byd zwierzchnikiem suwerennych mnarchw, uchwieostw nie ma prawa dowazy jurysykcyjnej. Paostw nie pwinn wawad si w spry religijne.

o Rzecznik silnych monarchii narodowychgrunt dla polityki suwerennych monarchw.Niegraniczna waza znaczad me jej wykrzystanie celem krzewienia pstpu,dobrobytu i rozwoju.

Rzzia XII. Dktryny plityczn-prawne XVII wieku

Francis Bacon

o Dziea: NovumOrganum,Zasady prawao Przedstawiciel XVII wiecznego empiryzmu.o Zaenie tkwicych w umyle ili, czyli mylnych wybraeo tyczcych taczajcej

rzeczywistci.o Klasyfikacja idoli:

1) Plemienner w naturze czwieka, ru, caej luzkci.2) Jaskininawizanie platoskieg pisu jaskini, specyficzne la knkretneg czwieka. 3) Rynkurezultat bcwania luzi mizy sb, uywanie pjd wielznacznych.4) Teatruurjenia wprwazne umysu pprzez zune ktryny filzficzne (utpistyczne

brazy rzeczywistci).o Przeciwziaajc ilm nauka pwinna byd cakwicie wlna, parta na wiaczeniu

weryfikowanym w praktyce.


25/39


o Umys psiaa tenencj ppeniania bw:a) Konserwatyzmjak naturalna sknnd,b) Czwiek wli zajmwad si tym c twierzce,c) Uleganie sm gwatwnymi radykalnym,d) Podleganie uczuciomraz wasnej wli,e) ciad, nieulnd, zuzenia zmysw,f) Kierwanie si nieweryfikowalnych abstrakcji.

o Pstawwy cel luzkci= uksztatwanie wiezy empirycznej.o Przeciwstawianie antycypacji(twierzenia apriryczne) tumaczeniu przyry partemu na

empirycznym poznaniu.

o Teria paostwaglryfikacja centralistycznie pmylanej wazy, sprawwanej przez mnarch.Najbarziej nise ecyzje pwinny byd pejmwane przez krla w parlamencie rwnowagawazy mizy klasami i stanami.

o Umiejtnd rzzenia t umiejtnd przewiywania skutkw. Ppry rzu: religia, sy,administracja, skarbwd.

o Walka z nzinterwencjnizm paostwwy, likwiacja niestatku. Gwarantowanie liberalizmu,mliwd wypwiaania swjeg zania raz ziaania na rzecz utrzymania pczucia pewnej nazieina ppraw bytu.

o Katalg zasa breg rzzeniaidea umiarkowania. Pwierzanie urzw luzimkompetentnym, doskonalenie prawa.

o Stopniowe reformy, chyba e ziaania rewlucyjne niezbne.o Podatkipbierane za zg panych (parlamentu).o Cztery way urznikw: pieszad, przekupstw, pryskliwd i mikkd.o Przestawienie utpijneg speczeostwa w ziele Nowa Atlantyda. Centralnym organem jest tzw.

Dm Salmna, speczeostw zrganizwane na zasaach nwczesnej prukcji i knsumpcji.

Tommaso Campanella

o Dzie: Paostw Socao Wstpem utpii bya kncepcja uniwersalistycznej mnarchii chrzecijaoskiejpod

zwierzchnictwem papiea. Pstulat utwrzenia jenej wielkiej wsplnty chrzecijaoskiej.o Paostw Soca nawizuje platoskiej pliteioraz utopii Morusa. Zbuwane na ksztat paostwa

miasta a architekturze obronnej.

o Rezygnacja z prawa wasnci na rzecz wsplnty br zapewnienie harmnii i chrzecijaoskiejmici blinieg. Ideologia patriotyczna.

o Obywatele wyrzekli si wjny prwazc tylk ziaania brnne.o Pwszechnd pracywyknywanej przez kaeg. Praca gwarantuje gnd i stp zaszczytw.o Kult naukipstawa rganizacji stsunkw specznych. Nauczanie parte na zasazie

pwszechnci. Badania naukowenastawine na pznanie ycia, biecych prblemw czwieka.Zagwarantwanie mziey wszechstrnneg wyksztacenianauka jak jend pznania.

o ycie speczne pane jest rygrmhierarchiczna struktura caci(na wzr klasztorw).o Na czele stoi Wielki Metafizyk(Soce) wybierany z grna 25 kapanw. Stanwi n usbienie cnt,

sprawuje kierwnictw za pmc trzech wsprzcw(Mc, Mrd, Mid). W paostwie Socanie istnieje rodzina w tradycyjnym znaczeniu, rzmnaanie si stswnie zaleceo wazy.o Elementy demokratycznegwarantuje Zgromadzenie Ludowerli bywatele. Przestawia

yczenia, skargi, wyraa sugestie tyczce kanyatw na stanwiska, wypwiaanie si w sprawachwojny (idea wojny sprawiedliwej).

o Wymiar sprawieliwcipraw jest zwize i prste.o Wizja oparta na skrajnym racjonalizmie, kreacyjnej roli wiedzy. Zhumanizowanainterpretacjazasad

organizacji paostwa i speczeostwa.o Ustrj paostwa wyprkwanymizy arystkracj (na ksztat platoskiej sfkracji) aelementami

demokratycznymi.

Myl plityczna Hugna Grcjusza

o Reprezentant XVII-wiecznej szky prawa natury.


26/39


o Dziea: O prawie wojny i pokoju(De iure belli ac pacis), O wlnci mrzo Rewlucja w Nierlanach aa waz w rce nwej klasy zwycistw buruazji, jako

pierwowzr rewolucji angielskiej.

o Grcjusz zmierza racjonalnej interpretacji ideologii prawa naturyniezalenej aksjomatw wyznaniowych. Wyprowadzenie z natury czwieka zasa psiaajcych walr

nieprzemijalnci i niezaprzeczalnci.o Nawet Bg nie me g [prawa natury]zmienido ra pznania prawa naturypoznanie specznej natury czwieka. Z drugiej strony

poznanie w sposb aposteriorycznyprzez lezenie pwszechnych zasa zaakceptwanychprzez ludzi.

o Treci praw naturypoznawane racjonalniei obiektywniekatalg praw natury kazuje siknieczny nrmalneg funkcjnwania czwieka i speczeostwa.

o Podstawowe i samoistne prawa natury:1) Obwizek pszanwania cuzej wasnci,2) Obwizek wynagradzania szkd,3) Obwizek dotrzymywania umw(pacta sunt servanda),4)

Obwizek pnszenia kary za ppenine przestpstwa.

o Przeniesienie pwyszych zasad na grunt prawa mizynarweg. Pstulwa przyjciezasay wlnci mrz.

o Koncepcja wojny sprawiedliwej(w sytuacji zagrenia praw natury) i niesprawiedliwej.Wjny naley prwazid w spsb humanitarny, szczzajc przeciwnika(nie brad wniewol kbiet i zieci).

o Gzi si z istnieniem niewlnictwaprzeciwnik rwnouprawnienia narodw.o Ustrj politycznywtpienie w mliwd wypracwania iealnych wzrcw. Kaa frma

niesie za sb niebezpieczeostw wypaczeo.o Lu pwinien ecywad frmie rzw(nawizanie terii suwerennci luu).

Oanie suwerennci przez lu jenstce pwuje jeg zwizanie umw. Me jd powstania rzw abslutnych(take rg pbju).

o Kncepcja umwy specznejcharakter speczny, scjalny (societatis), subiektywny.wiame nawizanie umwyw celu ania swich uprawnieo na rzecz suwerena(nie maznaczenia kt nim bzie bwizek pszanwania praw).

o Iea pszanwania umw wie te mnarchgyby ama pstanwienia lu mewypowiedzied psuszeostw.

o Teoria prawaGrcjusza nawizuje rzymskich konstrukcji prawa podmiotowego. Na tlebwizujceg prawa wyrnia szczeglny zakres uprawnieoprzysugujcych knkretnejosobie.

o Klasyfikacja praw podmiotowych:a) Uprawnieniewaza w stsunku siebie nazywana wlnci,b) Prawa podmiotowewaza w stsunku innych (np. waza jcwska),c) Prawa ajce wazna rzeczami w spsb peny lub niepeny.

Myl plityczna Thmasa Hbbesa

o Dziea: rzprawa Elementy prawa(uzasadnienie utrzymania abslutnej wazy), traktat Oobywatelu, Lewiatan.

o Metoda badawczasprwazenie iei w sprawach speczn-politycznych na wzr pjdgeometryczno-matematycznych. Wypracowanie zasad poprawnego rozumowania,

pierajcych si na analizie i syntezie.o System teoretyczny, trzy ziay:

a) Filozofii przyrodyb) Filzfii czwiekac) Filzfii paostwa


27/39


o Stan naturalnyhipoteza oparta na analizie skanikw sbwci czwieka.Mtryczne siy pstpwe czwieka tkwi w sprzecznci:a) Nigdy nienasyconego pragnienia bogactw, zaszczytw i wazy.b) Nieustannego strachuprze niebezpieczeostwem mierci.

o Kncepcja namitnci, ruchy:a)

Wegetatywnecharakter nierzmylny, czd czynnci yciwych,b) Zwierzce(rzmylne) mowa.

o Pozostawienie ludzi sobie samych w tym stanie skazuje ich na cig walk. Stan natury topstad anarchii, tczceg si nieustannie knfliktu mizy wszystkimi, trzy waciwci:1) Abslutna wlnd,2) Czwiek krzysta tylk z uprawnieonie psiaajc bwizkw,3) Skrajny subiektywizmkay jest szi wasneg pstpwania.

o Hobbes kwestinuje tez, e czwiek jest z natury istt uspecznin. W pewnymmmencie czwiek zauwaa bezsens dzikiego bytowania, uwiaamiajc sbie knieczndzorganizowania si w zbirwd.

o Umwa speczna(jedna)wyjcie pyktwane rzskiem, zawierana na zasadziekay z kaym, pwierza si waz suwerenwi. Zrzeczenie si praw swej naturalnejwlnci, przekazujc je suwerenowi. Jeg waza jest niepzielna iniezbywalna(niezalenie czy jest t jenstka czy zbirwd).

o Pwstaje paostw zwane Lewiatanem(miertelnym bgiem), ktremu wszyscy sbezwzglnie pprzkwani. Zawarcie umwy specznej znacza koniec stanu anarchiii signicieycia uprzkowanego.

o Idea prawawola suwerenakrelajca zasay funkcjnwania speczeostwa i paostwa.o Zasay funkcjnwania speczeostwa: zachwanie spkju, bwizek trzymywania

umw, bwizek rezygnwania z prawa i przestrzegania zasa wspycia.o rem prawa jest wla suwerena, jenstrnnie przeszajca spsbie zachwania si

w speczeostwie.o Waza abslutna= suweren, bejmuje wszystkie zieziny ycia speczneg, bezwzglne

pprzkwanie si jeg wli.o Alternatyw jest anarchiaz, znaczajce kres paostwa.o Uzasadnienie absolutyzmuwazy z pwaniem si na legitymacj wazy mnarchy na

pstawie umwy specznej (a nie z wli bskiej). Wystarczy by waza bya abslutna ijenlita, inkrprujca suwerenna prawa.

Liberalizm Jhna Lckea

o Rzecznik liberalizmu politycznego i ekonomicznego[Dr Dbrwski nie zgaza si z tez, eLcke by prekursrem liberalizmu b ka nacisk na g, klektywizm, co jestzaprzeczeniem skupienia si na jenstce+.

o Tabula rasaniezapisana tablica (nie uy teg krelenia jak pierwszy Arystoteles,Tomasz z Akwinu), wszelka wiedza pchzi z wiaczenia(empiryzm)

o Prace: Dwa traktaty rzzie, List o tolerancjio Stan naturyprzestawia si miennie ni u Hbbesa. Rzsek ppwiaajcy zasay

pstpwania zgne z prawem natury sprawia, e bytwanie jenstek i grup staje siznne. Sia rzskuna tyle znaczna, i skania czwieka poszanowania praw natury.

o Wszyscy s sbie rwnipraw naturalne. Bg wypsay wszystkich w jenakwy katalgpraw naturalnych.

o Praw wasnci stanwi niepwaalny i nienaruszny kann rganizacji ycia czwieka(wkmpnwane w natur luzk). Gwarantuje swbne yspnwanie majtkiem,stanowi barier ziaania innych wbec sby waciciela.a) Wasnd sensu largowlnd, ycie,b) Wasnd sensu strictomajtek, bytek materialny.


28/39


o Uzasanienie prawa wasnci pracziki niej czwiek me przywaszczad pruktyprzez siebie stworzone.

o Pytanie: Czy istniej granice wasnci?- Czwiek me yspnwad wcami swej pracy.

o Mim krzyci bytwania w stanie natury luzie pstanwili z nieg wyjd i pwierzydsprawieliwd wazy publicznej.

o Umwa specznawyraz pszukiwania przez czwieka skuteczniejszych rkw chrnypraw wasnych. Czwiek przystpuje umwy, gy chrni na pstawwe wartci.Sensem umowy jest ochrona praw naturalnych. W przeciwieostwie Hbbesa umwa uLockea nie pozbawia wszystkich praw.

o Pwstanie specznci wymaga zgy kaeg bywatela, staje si aktem spenienia wliposzczeglnych jednostek. Dwa rodzajeumw:

a) Umwa pwstaniu speczeostwa,b) Umwa tyczca pwstania paostwapwuje rz.

o U Hobbesa rzpa rzuwiza si z pwrtem specznci do zdziczenia, u Lockea toniebezpieczeostw nie istnieje. W przypaku zerwania umwy, pwujemy klejn waz.

oJeeli rz narusza pstanwienia umwy, lu me wypwiezied waz (w skrajnymprzypadkurewolucja).

o Paostwna podstawie umowy uzyskuje kmpetencj represjnwania luzinaruszajcychprawa natury.

o Pzia wazygwarancja pszanwania wlnci. Dziedziny(w nawiasie kierunki) wazy:a) Ustawodawstwo(legislatywa)b) Wykonaniepraw(egzekutywa)c) Prawomizynarwe(waza feeralna)

o Zasadnicza linia pziau mizy legislatyw, a pzstaymi wazami, w szczeglnciegzekutyw (gy np. wyknawcza me si czyd z feeracyjn).

o Waza swniczaumieszczona w egzekutywie.o Iea pziau wazyu Lockea nie wi si z rwnwaeniem waz przewaga wazy

ustawodawczej(parlament pprzkwany prawu natury i prawu pzytywnemu).o Idea tolerancjioddzielenie kcia paostwa, niezalend i autnmicznd wszystkich

wyznao, swba uprawiania kultw religijnych (uchylna wbec niewierzcych).Pszanwanie nietykalncii witci wasnci prywatnej.

o Djrzay wyka pstawwych zasad i celw rozwoju formacji kapitalistycznej.Rzzia XIII. Dktryny plityczn-prawne wieku Owiecenia

Liberalizm arystokratyczny Monteskiusza

o Dziea: Listy perskie, O duchu prawo Wskazywa sknnci mnej wczenie anglomanii(cenia pczenie wlnci

plitycznej z mnarchi).o Meta baaouwzglnienie wielu czynnikw, skaajcych si na ustrj polityczny i

gsparczy kaeg z paostw. Nie chzi stwrzenie wzrcw iealneg ustrju, a ouwiamienie wpywu wywieraneg przez rwisk gegraficzne na prawa, byczaje imralnd aneg naru.

o Kae paostw ma specyficzny ustrj, a jeg rerganizacja musi przebiegad w zgnci zuchem naru.

o Prekursor komparatystyki w prawiefrmy ustrjwe nie s rezultatem ziaaoprzypakwych lecz wynikiem prawiwci rzwju naru.

o Duch praw i polityka prawapzstaj w zwizku z racjonalizmemi relatywizmem. Duchpraw znacza zrzumienie wspzalenci mizy prawem, a rwiskiem gegraficznym,religi, byczajwci etc.


29/39


o Stanowione prawoma chrnid plityczn wlnd bywatela. Wlndto prawoczynieniawszystkiego tego, na c ustawy pzwalaj.

o Poszanowanie prawajest nie tylk gwarancj wlnci, lecz w rwnym stpniubezpieczeostwa jenstki. Program ustawodawczyzmierzajcy racjnalnegprzeksztacenia stsunkw specznych odpowiednia polityka sankcji.

oZachowanie zteg rkawazy umiarkwanej.

o Systematyzacja ustrojwoparta na dwch kryteriach:a) Natury rzustruktura rganizacyjna paostwa,b) Zasay rzutryb jeg ziaania.

o Trzy rzaje rzw:1) Republikaoskiwaza naley naru (demokracja) lub czci naru (arystokracja),2) Monarchicznywaza jenstki (ceniania najwyejprzez Monteskiusza),3) Despotycznyjeen czwiek, bez zbwizao i bez prawie, paje wszystk swej

wli i zachciance.

o Zasady demokracji: cnta, skrmnd i pczucie rwnci (traktwanie tej frmy jaknierealnej).

oZasady arystokracji: umiarkwanie, walry gy rzzcy stanwi szerkie cia speczne.

o Natur mnarchiis rzy zgne z prawem, a hnr jest zasa. Gwarancjaumiarkowanych rzw, partych na pszanwaniu wlnci i prawrznci. Mnarchia

jest najbarziej praktyczn frmsprawwania wazy.o Natur esptiijest samwla wacy, a zasa strach i pejrzliwd panych.o Pzia wazzmierzajc naania terii wyrazu praktycznegostwarza wraenie, e

pisuje ustrj praktycznie istniejcy, t jest ustrj angielski.a) Waza ustawawczadwuizbowy parlament (bikameralizm),b) Waza wyknawczamonarcha (monocefalizmalbo bicefalizmbecnie wystpuje w

RP dwa elementy egzekutywy: Prezydent i Rada Ministrw),

c) Waza swaniezawise sy(sziwie tylk ustami ustaw).o Pzia waz nie pwinien znaczad ich separacji, waze musz si uzupeniad,

kntrlwad i hamwad.a) Hamulce wewntrzne: izba nisza wybierana przez wszystkich, izba wysza zieziczna,

waza wyknawcza sunita twrzenia praw.b) Hamulce zewntrzne: monarcha nie odpowiedzialny politycznie (kontrasygnata

ministrw), praw zwywania i raczania psiezeo parlamentu dla monarchy, ktryzsta sunity prawawstwa, a wypsany tylk w wet.

o Incompatibilitaszasaa niepczalnci stanwisk:a) Formalnab) Materialna(nie bya w czasach Mnteskiusza nazwana, chcia wystpwaa) dotyczy

zakazu partycypwania w spkach, instytucjach skarbu paostwa.o Rozwj doktryny liberalizmuenie przy zachwaniu traycyjnych frm ustrjwych

znacznej myfikacji rganizacji paostwa.

Myl plityczna Jeana Jacquesa Russeau

o Prace: Umwa speczna, Emil, Ekonomikapolityczna, UwagiorzziePolski.o Przedstawiciel raykalneg skrzya myli wieceniwejwalka z despotyzmem.o Oparcie zasad ustrojowych na emkracji bezpreniejskrajne teorie demokratyczne,

pjcie suwerennci luu z iei suwerennci jednostki.o Stan naturyprzepaostwwy kres bytwania, czwiek yspnwa wlnci

naturaln. By t czas spkju, harmnii, bce byy namitnci zwizane z wasnci czyegoizmem. Wlnd i rwndstaj si pnapaostwwymi i pnaczaswymi naturalnymiprawamiczwieka.


30/39


o Klski ywiwejak klicznd zmuszajca czenia si w grupy. Pierwszym stadiumbya rodzina, stwarzajca warunki, ktre s prapcztkiem cech rzwinitych przezspeczeostw.

o Pwstanie paostwarozwj wytwrczci. Gy czwiek zauway, e wygniej jestpsiaad wiksz ild br materialnych, pcz yd rzszerzenia majtku. Poczucie

prawa wasnci sta si przyczyn nierwnci i pziau speczeostwa. *sytuacja zblinado stanu natury u Hobbesa]o Zasugi Russeau:

1) Wskazanie, e rzwj wytwrczcista si przyczyn przeksztaceo ycia speczneg,2) Nawietlenie rli ksztatujceg siprawa wasnciw frmwaniu si grup

specznych.o Speczeostw pragnc wyjd z pwstaeg chasu zgzi si na zawizanie wazy

politycznej. Dalszy rzwj speczeostwa i paostwa t pknywanie klejnych staiwdegeneracji moralnej i politycznej.

o Umwa specznahiptetyczne zaenie, tumaczce pwstanie paostwa i prawa.Suwerennie ziaajce jenstkizgziy si na przeksztacenie swej naturalnej wlnci w

wlnd speczn. Zachwanie i rzwinicie naturalnych praw czwieka (wlnd irwnd).o Krytykwa pprzenie terie umwy, szczeglnie Grcjusza i Hbbesa zakaajce

zrzeczenie si przez lu swich uprawnieo na rzecz suwerena.o Stanowisko skrajnie demokratycznych procedur.o Klauzul umwyjestzupene anie si kaeg czwieka ze wszystkimi jeg

uprawnieniami caej specznci (). Rwnd wszystkichajcych sw mc na rzeczzbirwci, za c w zamian kay trzymuje wielkrtnd takich aktw przez mczbirwci. Zyskanie wlnci specznej.

o Akt umwy specznejraz signity, nie wymaga pwtrzenia ani krekty. Umowa wymagaod jednostek aktywnego uczestnictwaw stanowieniu prawa i decydowaniu o wszystkich

sprawach wsplnoty.

o Wola powszechnazasaa rganizacji ciaa plityczneg w sensie jrzaci bywatela stawiania interesu zbirwci pna swym wasnym. Prwazi teg, e stosowanieprawaprzez jenstk jest suchaniem wasnej wli (czyli zachwaniem wlnci).

o Prawo bce biektywizacj wlnci staje si gwarancj, a proces formowania prawa dajewyraz racjonalistycznej postawiejednostki. Idealizowana utpia paostwa-ojczyzny.

o Wola powszechna staje si treci ynamizujc ycie speczne, jenstka zmierzajca wasneg szczcia czyni t przez enie szczcia gu.

o Suwerennd luuoparto na suwerennci jenstki. Tylk wlni bywatele zlni s ustanowienia prawodawstwa zgneg z wl pwszechn. Lud-suwerenme twrzydprawa gwarantujce wlnd.

o Wszelka ustawa, ktrej lu we wasnej sbie nie uzna, jest nie wana, nie jest wcaleustaw

o Suweren pwinien sprawwad ustawiczn kntrl na rzem. Frma rzu nie jest wanachodzi o to, by rz wyknywa ustawy.

o Legalizacja wlncisuwerennd luu jest suwerennci prawn, pwiaajcnaturalnym ptrzebm rganizacji ycia speczneg. Suwerenndjest niezbywalnai niepodzielna.

o Wychowanie obywatelskiedostswane jest wymgw ycia w zbirwci,przywizanie ieau paostwa-ojczyzny.

o Jenstka angaujca si w zabieganie br wsplne, ksztatujc wzorzec obywatela-patrioty.


31/39


Rzzia XIV. Szka histryczna

1. Reakcja ktrynalna na wielk rewlucj francusk Nowa epoka kapitalizmuszky ktrynalne plemizujce z rbkiem ielgii wieceniwej. Wyksztacenie si buruazji i prletariatu ynamizujcy rzwj speczny. Szka histrycznaprzywrcenie awnej aksjlgii , prawy bjawine (wiara jak r prawy).

Ptpienie rewlucji, ideologia ewolucyjnego rozwoju.

Ideologia narodowapstp party pjcie ucha histrii.Ustawawca pwinien pznadhistri, by mc stanwid akty prawne.

Doktryna teokratw francuskich

A. Louis de Bonaldpjcie praw naturalnych. Bgjak twrca przku speczneg tylk paostwkatolickie ma humanistyczny sens. Przek ycia paostwweg (terie paternalistyczne) trzyczynniki: rzina, paostw i religia. Stopniowy i harmonijny rozwj. Paostw jak:

waca, ministrowie i nard (substancja bierna).

B. Joseph de Maistrespeczeostw i paostw zrganizwane przez Opatrznd. Dwzi, especzeostw jest naturalnie podzielone na stany. Atakwa teri umwy specznejwaza(abslutna) panujceg t przejaw wli bskiej.

C. Juan Donoso-Cortesatakowa ktryn scjalistw utpijnych. Kniecznd utrzymania absolutnejwazypanujceg jak gwaranta przku krytykwa zbycze liberalne(prawo wyborcze czyuprawnienia parlamentu). Wyraz bezdusznej reakcjipanujcej w Eurpie.

Ewolucyjny konserwatyzm Edmunda Burke

o Walczy rozwj parlamentaryzmui ukrcenie absolutyzmu w Anglii. Rzecznikautnmizacji klnii amerykaoskich.

o Praca:Rzwaania na rewlucj francuskrewolucja burzy podstawowe zasadymralnci, plityki, etyki.Knfrntwa j z pjciem naru.

o Nard= cad pwstaa w tyglu histrii, zesplna uchem i traycj, jenstki zewiamci przynalenci. Bez wiezy histrycznej, pznanie teraniejszci jestniepene. Rewlucja ezrganizuje przek.

o Myl antyinywiualistycznamaa rla jenstkiwbec pjcia naru.o Rewolucja= samzagaa i unicestwienie traycji, nie me egrad pzytywnej rli w

rzwju paostwa.o Umiarprzy krczeniu rg pstpu.

Romantyzm polityczny w Niemczech

o Liczne ksistwa niemieckie ce nieplegci.o Uczuciejak czynnik wyzwalajcy jenstk.o Glryfikacja paostwa= wyraz eo gu.o Iealizuje pzia stanowy, nawizania reniwiecznej myli.o Mnarchia republikaoska= iea ustrjwy, silne akcenty narwe.o Nurty: pstpwywizja paostwa rzbuwanej aktywnci jenstek (F. Schleiermacher, F.

Schlegel) i reakcyjnykatolicka doktryna polityczna (F. von Baader, A. Muller), akcenty antysemickie, -monarchia organiczno-stanowa.

2. Oglne zaenia szky histrycznej Skncentrwanie si na historii, tradycji, zwyczajachnarodowych orazpjciu naru.


32/39


Krytyczne stanowisko wobec Rewolucji Francuskiej. Szka pwiaa prgramwi pruskiej drogi do kapitalizmy.1) Pjcie narodui ducha historii. Nard t jend zbirwa parta na wspziaaniu stanw.

Traycja stanwi wytyczn la ustawawcy. Duch naruwyrasta z tradycji.

2) Antyindywidualizmhistrycznie najpierw frmwa si nar, a pniej stany czy prawajenstki. Czwiek jest pruktem rwiska.3) Prwazenie gbkich baao histrycznychplemika z myleniem wieceniwym.4) Irracjonalizmszky cieo fieistyczny, paostw pwizane z religi (spaja ucha i

mralnd narw). Krytyka wieceniweg racjnalizmu(rzuca prawy bjawine).5) Orzucenie wieceniwych abstrakcjinp. rozum, jednostka czy prawa natury.3. Czwi przestawiciele szky histrycznej Niemiecka szka histryczna zwana szk prfesrsk. Baania na histri prawaw szczeglnci rzymskieg i cywilneg, raz histri instytucji

politycznych. Dyskusja wbec heielberskieg pstulatu prf. A. Thibauta, ktry wystpi z prjektem

unifikacji systemw prawa bwizujceg w paostwach niemieckich. Zsta skrytykwanyprzez szk, wujc si traycji i ucha naru.

Gustaw von Hugo

o Dziaa w Getynze, praca: Ustawy nie s jeynym rem praw juryycznycho Obok prawa stanowioneg nis rl grywa prawo zwyczajowe(psiaajce tak sam

jak nie wiksz mc wic).o System prawa= uga traycjaksztatwania przez speczeostw pewnych zasa

pstpwania.o Prawa zwyczajowe= pwszechnie znane i aprbwane zasay; inkrpruj ucha naru.o Przyjcie nweg systemu ustawawczeg spwuje erwanie si traycji i

naruszenie spjnci ucha naru.o W przypaku sprzecznci prawa pisaneg ze zwyczajwym wiaczy t nieznajmci

histrii przez ustawawc (bwizuje zwyczajwe).o Nardnie me byd pany naciskm legislacyjnym. Ustawawca nie me rywad si

od tradycji. Plemika z ielgi wieceniw(gdzie prawo to instrument przeksztacaniastsunkw specznych), preni chzi brn instytucji feudalnych w Prusach.

Friedrich Carl von Savigny

o Prf. prawa w Marburgu, Berlinie, by pruskim ministrem sprawieliwci.o Rozwj prawa= prces ywiwy. Prawo zwyczajowejak ywy symbl traycji.

Ustawodawca pwinien utrwalad przez praw utrwalne w traycji prawiwci uchanarodu.

o Nie istnieje prawo ponadczasowe(ponadnarodowe)by przeciwny uchwaleniu jenlitegniemieckiego kodeksu cywilnego.

o Pjawienie si stanu prawniczegwiedza o prawie jako rzaj rzwaaospekulatywnych.

a) Element polityczny(wi prawa z yciem) ib) Element techniczny(nauka prawa jak ziezina myli).


33/39


o Nowoczesny prawnik= psiaa zmys histryczny(wskazywanie ywtnych prblemw)isystematyczny (baanie pwizao traycyjn-historycznych). Niedorozwj nauki niemieckiej(nierzwj aparatury pjciwej) na przeszkzie pracwania keksu.

o Krytyka Savignyeg przez heglistw (glryfikwali rewlucj).Georg Friedrich Puchta

o Wykaa w Mnachium, Lipsku, praca: Prawo zwycz

Doktryny Polityczno-prawne (Egzamin)

Documents

Transcript of Doktryny Polityczno-prawne (Egzamin)