11

Biuletyn Integracji SpołecznejWojewództwa Zachodniopomorskiego

Nr ( )/2012Egzemplarz bezpłatnywww.projektrops.wzp.pl

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

SPIS TREŚCI

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Start kampanii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Materiały konferencyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

O prowadzących . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Jak nas widzą, tak nas piszą. Wizerunek publiczny pracowników socjalnych.

Portret pracowników socjalnych w świetle najnowszych badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Od opieki do pomocy – pracownik socjalny w okresie przemian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Wizerunek pracownika socjalnego w mediach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Pracownik socjalny jako zawód społecznego zaufania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Pracownik socjalny animatorem społeczności lokalnej – czyli jak zmienia się

charakter pracy socjalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Podwójne Święto Pracowników Socjalnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Pracownicy socjalni w liczbach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Problem samobójstw wśród młodzieży w Zachodniopomorskiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Ogólnopolskie seminarium Obserwatoriów Integracji Społecznej

pn. „Ewaluacja Oceny zasobów pomocy społecznej” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Droga do polskich standardów superwizji pracy socjalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

Biuletyn Integracji Społecznej

Województwa Zachodniopomorskiego

Nr 4(13)/2012

Egzemplarz bezpłatny

Wydawca:

Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego

Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej

ul. Korsarzy 34, 70-540 Szczecin

Zespół redakcyjny:

Dorota Rybarska-Jarosz, Marzena Kareńska, Stanisław Kałamaga

Siedziba redakcji:

ul. Starzyńskiego 3–4, p. III, pok. 311

70-506 Szczecin

tel./fax 91 42 53 635

www.projektrops.wzp.pl

Zdjęcie na okładce:

Skład i druk: PPU Multigraf s.c., ul. Bielicka 76 C, 85-135 Bydgoszcz, tel. 52 340 41 37

Nakład: 1000 egz.

Biuletyn przygotowywany w ramach projektu systemowego

Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej „Profesjonalne kadry – lepsze jutro”.

3

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

3

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

Szanowni Czytelnicy!

Koniec roku to czas, który sprzyja podsumowa-

niom dotychczasowych osiągnięć i budowa-

niu planów na przyszłość. Przy ocenie projek-

tu systemowego ROPS „Profesjonalne kadry – lepsze

jutro” w 2012 r. pierwszoplanową rolę gra kampania

społeczna: „Praca socjalna to sztuka mądrego poma-

gania”, i tej właśnie kampanii poświęcony jest niniej-

szy numer Biuletynu Integracji Społecznej.

Zadaniem kampanii było promowanie zawo-

du pracownika socjalnego, uwypuklenie wartości

i wielowymiarowości jego pracy, a przede wszyst-

kim wzmocnienie jego wizerunku w świadomości

społecznej. Zależało nam na zaakcentowaniu pozy-

tywnych stron tego zawodu: wartości, jakie wnoszą

w przestrzeń społeczną pracownicy socjalni, ofero-

wanego przez nich wsparcia. Kampania ukazywała współczesną rolę pracownika socjalnego, który od dawna

jest już kimś więcej niż dystrybutorem zasiłków, zapomóg i dodatków. Pracownik socjalny ma być animato-

rem środowiska, swoistym trenerem życia, doradcą dla dorosłych i oparciem dla dzieci.

Kampania spotkała się z dużym zainteresowaniem, nie tylko ze strony środowiska związanego z pomocą

społeczną, ale także ze strony instytucji i osób, które dotychczas nie miały z nią bliższego kontaktu. Okaza-

ła się ważnym i potrzebnym przedsięwzięciem o charakterze społeczno-edukacyjnym. Mam nadzieję, że

świadczy to o krzepnięciu idei społeczeństwa obywatelskiego, jak również o dużej potrzebie interdyscypli-

narnego dialogu oraz rosnącym znaczeniu pracy socjalnej jako środka prowadzącego do osiągania pożąda-

nych społecznie zmian.

W imieniu twórców i realizatorów kampanii „Praca socjalna to sztuka mądrego pomagania” oraz swoim

własnym serdecznie dziękuję za przychylność, żywy i szeroki odzew oraz społeczną wrażliwość. W pierw-

szej kolejności dziękuję pracownikom socjalnym województwa zachodniopomorskiego za to, że pomagają

w mądry sposób. Prawdziwym sensem pomocy socjalnej jest zmotywowanie podopiecznych do aktywno-

ści i samodzielnego działania, co przyniesie korzyść ich rodzinom, a w szerszym wymiarze całej społeczności

lokalnej.

Kończąc życzę Państwu zdrowych, wesołych i rodzinnych świąt Bożego Narodzenia oraz spełnienia wszel-

kich planów zawodowych i osobistych w nowym rok u!

Olgierd GeblewiczMarszałek Województwa Zachodniopomorskiego

4

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

PRACA SOCJALNA TO SZTUKA MĄDREGO POMAGANIA

Start kampanii

Otwarcie konferencji. Od prawej Magdalena Kochan,

Robert Łuchniak, Dorota Rybarska-Jarosz

Debata z udziałem dziennikarzy

Samorząd Województwa Zachodniopomorskie-

go od lat wspiera pracowników socjalnych w ich pra-

cy poprzez organizowanie szkoleń oraz prowadzenie

specjalistycznego doradztwa dla kadr pomocy i  in-

tegracji społecznej. Wynikiem tej współpracy była

realizacja kampanii społecznej, która miała podkreślić

znaczenie zawodu pracownika socjalnego, jako za-

wodu społecznego zaufania.

Konferencja inaugurująca kampanię społeczną

realizowaną pod hasłem: „Praca socjalna to sztuka

mądrego pomagania. Warto ją docenić” odbyła się 18

września 2012 r. w Szczecinie.

– Pracownik socjalny, wykonując swoje obowiązki,

łączy wrażliwość motyla z wytrzymałością słonia. Pra-

cownicy socjalni to grupa zawodowa, której należy się

szacunek i uznanie za codzienną trudną pracę u pod-

staw – powiedziała Magdalena Kochan – Poseł na

Sejm RP, otwierając konferencję.

Znaczenie zawodu pracownika socjalnego pod-

kreśliła również Dorota Rybarska-Jarosz – dyrektor

Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej: – Pra-

cownicy socjalni dostają coraz więcej zadań i na coraz

wyższym poziomie. Muszą być coraz większymi specja-

listami. I to wysokiej klasy, z rozległą wiedzą, choćby psy-

chologiczną. Stawia się im niesłychanie wysokie wyma-

gania i oczekiwania, ale o tym mało kto wie.

Ważnym punktem programu był panel dysku-

syjny dotyczący wizerunku pracownika socjalnego

z  udziałem wszystkich prelegentów oraz przedsta-

wicieli regionalnych mediów. W panelu udział wzięli:

dr Magdalena Dudkiewicz – Uniwersytet Warszawski,

Magdalena Popłońska-Kowalska – Laboratorium In-

nowacji Społecznej CAL, Beata Pawłowicz – ekspert

Stowarzyszenia CAL, Hubert Gorczyca – reżyser oraz

przedstawiciele mediów: Monika Adamowska – Ga-

zeta Wyborcza i Anna Gniazdowska – Kurier Szcze-

ciński. Prowadzącym konferencję oraz moderatorem

panelu dyskusyjnego był Robert Łuchniak – dzienni-

karz, aktor.

Podczas konferencji odbyła się premiera reporta-

żu o pracownikach socjalnych z naszego regionu pt.

„Sztuka mądrego pomagania” (scenariusz i realizacja:

Joanna Klimkowska-Kronic i Joanna Tryniszewska),

który został przyjęty przez uczestników konferencji

z uznaniem, a nawet wzruszeniem.

Twarzą kampanii została Marta Klubowicz, która

w serialu TVP „Głęboka woda” grała rolę pracownika

socjalnego.

Kampania była realizowana, na zlecenie Urzędu

Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomor-

skiego przez Agencję Espresso oraz Stowarzyszenie

Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL, w ra-

mach projektu systemowego Regionalnego Ośrod-

ka Polityki Społecznej „Profesjonalne kadry – lepsze

jutro” współfi nansowanego ze środków PO KL w ra-

mach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Marzena KareńskaRegionalny Ośrodek Polityki Społecznej

5

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

Przed konferencją. Od lewej: Renata Kijko, Kamila Wróbel,

Stefan Kujawski, Anita Spychalska-Mlak

Uczestnicy konferencjiPremiera reportażu

Premiera spotu TV

Dorota Rybarska-Jarosz w rozmowie z dziennikarkami:

Anną Gniazdowską i Moniką Adamowską

Przed konferencją, Piotr Szeszko wita zaproszonych gości

5

6

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

PRACA SOCJALNA TO SZTUKA MĄDREGO POMAGANIA – MATERIAŁY KONFERENCYJNE

Wprowadzenie

Robert Łuchniak moderator, aktor, dziennikarz Radia dla Ciebie

Słynny trener Kazimierz Górski dał się zapamię-

tać nie tylko z najwspanialszych chwil polskiej

piłki. Dziennikarze do dzisiaj pamiętają Pana

Kazimierza jako prezesa PZPN, który nazbyt głośno

zwrócił się do Michała Listkiewicza, ówczesnego

podwładnego, z prośbą o zaspokojenie ciekawości

przedstawicieli mediów następującymi słowami:

„Panie Misiu! Pan wyjdzie do hien!”. Zapewne prezes

tej cudownej instytucji, który nie miałby w dorob-

ku Wembley, mistrzostw z 1974 roku i wielu wspa-

niałych sukcesów, zostałby przez media zniszczony.

Poległby na wieki wieków każdy, kto sprawuje naj-

O prowadzących:

Robert Łuchniak

Aktor, dziennikarz Radia dla Ciebie, zaangażowany

w tematykę społeczną, pełnił rolę moderatora części

panelowo-dyskusyjnej dotyczącej wizerunku pra-

cownika socjalnego na przykładzie serialu „Głęboka

woda” na konferencji pt. „Aktywna polityka społecz-

na – konferencja pracowników socjalnych – Incydent

czy proces?” w listopadzie 2011 r.

Magdalena Dudkiewicz

Doktor, socjolog, adiunkt w Instytucie Stosowa-

nych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskie-

go, gdzie prowadzi zajęcia dotyczące przygotowania

i realizacji projektów badawczych, organizacji po-

zarządowych (w tym społecznego public relations)

i animacji kultury w środowisku lokalnym. Badacz

organizacji pozarządowych, instytucji pomocy spo-

łecznej oraz instytucji kultury w społecznościach

lokalnych, a także medialnego wizerunku działań

pomocowych. Sekretarz redakcji kwartalnika „Trzeci

Sektor”, ekspert Instytutu Spraw Publicznych.

Magdalena Popłońska-Kowalska

Pedagog pracy socjalnej, ekspertka, trenerka, su-

perwizorka animacji i współpracy środowiskowej. Re-

prezentuje Laboratorium Innowacji Społecznej CAL.

Od 2009 roku ekspertka ds. polityki społecznej w pro-

jekcie „Tworzenie i rozwijanie standardów usług po-

mocy i integracji społecznej”, którego celem jest opra-

cowanie innowacyjnego standardu organizowania

społeczności lokalnej/środowiskowej pracy socjalnej.

Beata Pawłowicz

Ekspertka CAL, trenerka, superwizorka posiadają-

ca szeroką wiedzę i kompetencje w zakresie animacji

społeczności lokalnej. Posiadaczka certyfi katu jakości

szkoleń I stopnia Stowarzyszenia Trenerów Organizacji

Pozarządowych oraz dyplomu tutorki III edycji Progra-

mu Liderzy Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.

Hubert Gorczyca

Reżyser, dziennikarz, autor reportaży o tematyce

społecznej, dwukrotny laureat ogólnopolskiego kon-

kursu „Oczy Otwarte” dla dziennikarzy zajmujących

się problematyką niepełnosprawności, współautor

kampanii „Zawsze Pomocni” promującej pracę socjal-

ną realizowanej dla MCPS.

7

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

mniejszy chociaż mandat w działalności publicznej!

Panu Kazimierzowi się upiekło. Ale kto z nas jest Pa-

nem Kazimierzem?!

Pracownicy pomocy społecznej zapewne bacz-

nie śledzą, albo i sami doświadczyli sytuacji, kiedy

w jakiejś rodzinie stało się coś złego. Do pracowni-

ków socjalnych biegną z kamerami, mikrofonami sta-

da dziennikarzy i każą się tłumaczyć – obojętne, czy

tragedia dotyczyła ich klientów, czy nie. To wytwarza

dystans, niechęć i ostrożność. Czy jednak używając

owych trzech wymienionych postaw jako narzędzi,

uda się poprowadzić właściwą komunikację? Za-

pewne nie. Ba! Nie da się również użyć mediów do

dotarcia ze swoim komunikatem do określonej spo-

łeczności i swoich władz! A i to, przy poprowadzeniu

umiejętnej polityki informacyjnej, jest jak najbardziej

możliwe! Trzeba tylko mieć świadomość paru me-

chanizmów i wiedzieć jak działają media. Zatem jako

dziennikarz zdradzę parę tajemnic kuchni medialnej,

mając pełną świadomość, że Ameryki nie odkrywam.

Czego nie lubią dziennikarze? Zbywania ich. Od-

mawiania współpracy. Udawania, że nic się nie stało,

kiedy już wszyscy wiedzą, że się stało. Traktują to nie

jako wyraz bezradności, ale jako dowód winy. Każ-

dy spec od PR podpowiadałby wyznaczenie osoby

odpowiedzialnej za kontakty z mediami. Ale to nie

zawsze jest możliwe – rzecznik w strukturach poja-

wia się dość wysoko, czasem taką osobę wyznacza

się nieformalnie, ale to dodatkowe obciążenie bez

gratyfi kacji, a pójść do radia na audycję na żywo po

godzinach pracy, czy odbierać częste telefony w ja-

kiejś sytuacji kryzysowej to jednak duże obciążenie.

Warto zatem być gotowym na sytuację, w której to

nam samym przyjdzie udzielać wyjaśnień.

Co lubią dziennikarze? Mają uznanie dla urzędni-

ków, funkcjonariuszy publicznych, którzy „potrafi ą

przyjąć na klatę”! Brać dziennikarska często spoty-

ka się ze sobą w różnych sytuacjach zawodowych,

wymienia się informacjami, wspomaga kontaktami

pomimo przynależności do konkurujących ze sobą

redakcji. I dzieje się tak częściej, niż to się wydaje

konsumentom mediów. Wiadomość, że jest ktoś, kto

o danej sprawie potrafi mówić prosto, odważnie, da-

wać nadające się do cytowania „setki”, rozchodzi się

szybciej niż sama wiadomość o sprawie. Jeśli dzienni-

karze kogoś takiego nie znajdą, będą szukać winne-

go! Kogoś, kogo przedstawią jako osobę „odpowie-

dzialną za”.

Warto zatem być gotowym na kontakt z dzienni-

karzem. Można taką gotowość w sobie wytworzyć,

jeśli przemyślimy swoje pryncypia. Jeśli sami dla sie-

bie sformułujemy cele, określimy jasno przeszkody

na drodze do ich realizacji. Można to sformułować

na piśmie i samemu sprawdzić, jak to brzmi. Czy

jest sformułowane krótko, treściwie? To jest rodzaj

gotowca, którego zawsze można użyć, uzupełniając

o komentarz i wyjaśnienia do sytuacji, na temat której

przyjdzie nam się wypowiadać.

Teraz parę słów na temat owego „krótko i treś-

ciwie”. Dziennikarz pracuje przeważnie w pośpie-

chu. Zwłaszcza w mediach elektronicznych. Ma nad

sobą wydawcę, szefa redakcji – ci gonią go termina-

mi. Chcą mieć materiał na już. Jeśli w wypowiedzi,

w tzw. „setce” dostanie trafne sformułowanie, myśl

oddającą sedno sprawy, to chętnie za tym pójdzie

w serwisie informacyjnym, tzw. leadzie artykułu czy

nawet tytule. W ten sposób nasza wypowiedź może

zaważyć na sposobie przedstawiania zdarzenia, prob-

lemu w mediach. Pisałem o gotowcu. Dziennikarz też

lubi gotowce. Warto o tym pamiętać. Jeśli pisałem

o możliwości użycia mediów do realizacji swoich ce-

lów, to na tym to właśnie polega.

Teraz z innej strony: nietrudno zauważyć, że

w mediach najczęściej dostajemy złe wiadomości.

To ma swoje głębokie wytłumaczenie. Nie wnikając

w zawiłości komunikacji i ludzkiej psychiki – narze-

kamy na ten fakt, szydzimy nawet z dziennikarzy, ale

sami mimo to skupiamy swoją uwagę na tego typu

doniesieniach. Taka natura rzeczy. Media w końcu na-

leżą do świata szeroko rozumianego przemysłu roz-

rywkowego, muszą sprzedawać emocje. Dziennikarz

powtarza: działam w interesie publicznym! Właściciel

jego stacji czy gazety, na pamiątkę słowa entertain-

ment, często posługuje się gładkim infotainment. A je-

śli mamy jakiś pozytywny przekaz? Jeśli udało nam

się coś dobrego? Jeśli mamy sukces w postaci zin-

tegrowania społeczności wokół jakiejś sprawy? Jeśli

udało nam się wspólnymi siłami rozwiązać jakiś prob-

lem? Czy zainteresują się?

Głęboko w pamięć zapadły mi słowa pewnego

wójta, który audycję na żywo nagle zakończył taki-

mi słowami: „Cieszę się, że panowie do nas przyje-

chali! Nam się wydawało, że do takich jak my media

przyjeżdżają dopiero jak jakieś dzieci znajdą zakopa-

ne w beczkach…” Pamiętam, że odjęło mi mowę.

Działo się to w jednej z najmniejszych i najbiedniej-

8

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

szych gmin na Mazowszu, gdzie jednak wójt robił

dobrą robotę. Sami mieszkańcy przyszli opowiadać,

co im leży na sercu, ale i jak sobie potrafi ą poradzić

z problemami. Chwalili wójta, ale i innych lokalnych

liderów. Miałem wrażenie, że może i biednie w tej

gminie, ale ludzie żyją tam na swój sposób szczęśli-

wie. Przeczuwałem to jadąc tam z wozem satelitar-

nym i byłem niezmiernie zadowolony, że szczątkowa

wiedza i intuicja mnie nie zawiodły, że mogę pokazać

coś dobrego, pozytywnego. Ale te słowa na koniec!

Zadowolenie przemieniło się w zawstydzenie. Jed-

nak koniec końców to moje doświadczenie jest do-

wodem, że dobre rzeczy też mogą stanowić obiekt

zainteresowania mediów!

Bo jeśli coś się udało, to rozmowa pokazuje i suk-

ces, i przeszkody. Jest znakomitą life story! Wiem, że

organizacje pozarządowe, pracownicy socjalni, lokal-

ni liderzy potrzebują wsparcia, czasem wymagane-

go w różnych programach odzwierciedlenia swoich

działań w mediach. TVN 24 może nie przyjedzie, ale

już przedstawiciele mediów lokalnych? To są przecież

wasi sąsiedzi, koledzy. Do nich dotrzeć stosunkowo

PRACA SOCJALNA TO SZTUKA MĄDREGO POMAGANIA – MATERIAŁY KONFERENCYJNE

Jak nas widzą, tak nas piszą. Wizerunek publiczny pracowników socjalnych. Portret pracowników socjalnych w świetle najnowszych badań

dr Magdalena DudkiewiczInstytut Stosowanych Nauk Społecznych UW,

Instytut Spraw Publicznych

łatwo. Im zależy choćby na jakości życia w swoim

otoczeniu. To z ich portali ci więksi czerpią pomysły

na własne działanie.

Jest jeszcze inna kategoria mediów – media pub-

liczne. To one, by funkcjonować, muszą wypełniać

swój program misją. Mamy oczywiście do nich pre-

tensje, że tego nie robią i nie płacimy abonamentu,

a one misji nie realizują, nie mając wpływów z abo-

namentu – kwadratura koła. Ale proszę mi wierzyć

– misja jest skrupulatnie zliczana w każdej stacji tele-

wizyjnej, radiowej regionalnej. To są też wasi natural-

ni sprzymierzeńcy. To do nich należy się dobijać, tak

by kształtować swój wizerunek i wspierać swoje cele.

Prędzej czy później sami do was przyjdą!

Na koniec jeszcze jedna obserwacja. Serial „Głę-

boka woda”. Mam wrażenie, że tak dobrze przyjęty

przez większość pracowników socjalnych. To właśnie

była realizacja misji publicznej w najlepszym wyda-

niu. Bo przecież gdzie szukać tematów prawdziwie

oddających życie w Polsce, jeśli nie w doświadcze-

niach pracowników socjalnych?

Działania pomocowe z defi nicji dotyczą trud-

nych tematów, takich, o których często wo-

lelibyśmy zapomnieć. Tym ważniejsze jest

budowanie wobec nich poparcia społecznego,

pokazanie, że ci, którym się pomaga, i ci, którzy po-

magają, to ludzie jak wszyscy, ze swoimi kłopotami,

dylematami, rozterkami, ułomnościami. Nie da się

przekonać ludzi do czegokolwiek, akcentując róż-

nice – przekaz instytucji pomocowych musi opie-

9

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

ki medialne w sytuacjach kryzysowych, zamiast prze-

myślanej i profesjonalnej polityki medialnej instytucji

pomocy społecznej.

Nie jest celem tego wystąpienia „wybielanie”

mediów, lecz pokazanie, jak z tym niełatwym part-

nerem można współpracować, w sytuacji, gdy dość

powszechne narzekanie raczej do niczego nie pro-

wadzi. Zostanie sformułowanych kilka kluczowych

postulatów w zakresie:

charakteru przekazu dotyczącego problemów

społecznych – przyjaznego i formułowanego

„normalnym”, a nie urzędowym lub, co gorsza,

stygmatyzującym językiem;

potrzeby i sposobów budowania PR i profesjo-

nalnych relacji z mediami.

Badania pokazały, że pracownicy socjalni niski

status społeczny swojej profesji uważają za jeden

z istotnych czynników utrudniających im działanie,

i że dostrzegają konieczność zmian w tym zakre-

sie. Dotyczy to zarówno reakcji „zwykłych ludzi”, jak

i pozycji w strukturze instytucji publicznych, prze-

de wszystkim działających w środowisku lokalnym.

Istotnym problemem są często relacje z władzami

samorządowymi, które pomoc społeczną traktują

raczej jako miejsce spychania najtrudniejszych kwe-

stii, niż jako partnera w kształtowaniu strategii roz-

wiązywania problemów społecznych. Stanowi to

poniekąd konsekwencję postrzegania problemów

społecznych jako zagadnienia wstydliwego, bez zro-

zumienia, że podejście do nich może stanowić istot-

ny komponent rozwoju lokalnego, równie ważny jak

obdarzana szczególną uwagą infrastruktura, taka jak

drogi czy kanalizacja.

Budowanie wizerunku i zarządzanie nim oczy-

wiście nie rozwiąże podstawowych strukturalnych

problemów polskiego systemu pomocy społecznej,

takich jak przerost biurokracji, przeciążenie zadania-

mi z innych systemów (zwłaszcza ochrony zdrowia

i edukacji), czy zbyt słaby nacisk na pracę socjal-

ną z jednoczesnym skupieniem przede wszystkim

na funkcji ratowniczej, postrzeganej głównie przez

pryzmat wsparcia fi nansowego. Działania PR nie są

„zamiast” reformy funkcjonowania, jednak zaniecha-

nia w tym obszarze z całą pewnością nie ułatwiają

działania pracownikowi socjalnemu, a jedynie zwięk-

szają frustrację i stres niejako „z defi nicji” przypisany

do wykonywania tego zawodu.

rać się na wskazaniu podobieństw, tego, co łączy

wszystkich członków społeczeństwa, niezależnie od

ich aktualnej sytuacji życiowej.

Wystąpienie dotyczy znaczenia dobrej komuni-

kacji ze społeczeństwem zarówno instytucji pomo-

cy społecznej, jak i poszczególnych pracowników

socjalnych. Zawarte w nim zostały wyniki analiz

przeprowadzonych w oparciu o badania jakościo-

we i ilościowe, zrealizowane w projekcie „Tworzenie

i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji

społecznej”, dotyczące tego, co sami pracownicy so-

cjalni sądzą o wizerunku społecznym swojej grupy

zawodowej. Sformułowane zostały rekomendacje

zarówno pod adresem traktowania tej problematy-

ki przez media, jak i koniecznych działań PR-owych,

które powinny zostać podjęte przez instytucje po-

mocy społecznej.

Najważniejsze wyniki badania autowizerunku pra-

cowników socjalnych pokazały, że dostrzegają oni

niski prestiż swojej profesji i instytucji, które repre-

zentują. Twierdzili m. in., że ich praca jest postrzegana

przez społeczeństwo jako „marnowanie publicznych

pieniędzy na darmozjadów” oraz, że zdaniem spo-

łeczeństwa ich praca to „odbieranie dzieci”. Istotna

kwestia to kanały informacji, jakie wskazywali pra-

cownicy socjalni – za najważniejsze źródła informo-

wania społeczeństwa o ich pracy uznali benefi cjen-

tów pomocy oraz media ogólnopolskie.

Referat dotyczy też możliwości skutecznego

kształtowania publicznego wizerunku pracowników

socjalnych i instytucji pomocy społecznej. Jednym

z zasadniczych kanałów informowania o tych dzia-

łaniach są media – niestety, jak dotąd przez osoby

związane z systemem pomocy społecznej raczej nie-

traktowane jako potencjalny partner, lecz jako wróg,

a w najlepszym razie jako zagrożenie, którego najle-

piej jest unikać.

Przedstawione zostaną najważniejsze wyzwania

w tym zakresie, dotyczące zarówno dbałości o wy-

soką jakość bezpośrednich kontaktów z samymi be-

nefi cjentami pomocy społecznej, jak i formułowania

spójnego przekazu kierowanego przez środowisko

pracowników socjalnych do mediów, co wymaga ak-

tywnego, przemyślanego i świadomego kreowania

wizerunku i budowania reputacji. Niestety, jak dotąd

działania te ograniczają się raczej do reagowania

(często nieprzygotowanego i defensywnego) na ata-

10

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

PRACA SOCJALNA TO SZTUKA MĄDREGO POMAGANIA – MATERIAŁY KONFERENCYJNE

Od opieki do pomocy – pracownik socjalny w okresie przemian

Magdalena Popłońska-KowalskaLaboratorium Innowacji Społecznej CAL

Pomoc społeczna w Polsce posiada bardzo

głębokie korzenie, które sięgają XV wieku,

kiedy to funkcje opiekuńcze realizowane były

przez zakony i stowarzyszenia zakonne. Stopniowo

do działalności zakonów zaczęły włączać się osoby

świeckie. Okres ten to także podjęcie pierwszych

działań ustawodawczych, które starały się uregu-

lować działalność opiekuńczą państwa polskiego

(statut wiśnicki (1347 rok) Kazimierza Wielkiego trak-

tujący o sprawowaniu opieki nad upośledzonymi,

prawo do żebrania z 1496 roku, na mocy którego

wydawane były świadectwa uprawniające do że-

brania, 1526 rok – ustawa psychiatryczna określająca

i regulującą kwestie związane z opieką nad chorymi

psychicznie).

W kolejnych latach coraz intensywniej zajmowa-

no się uregulowaniami prawnymi, czego efektem

jest Konstytucja Szpitalna z 1775 roku, która powołała

do życia Komisję stanowiącą centralny nadzór nad

dobroczynnością.

Wiek XIX to zdecydowany rozwój działalności

różnych stowarzyszeń i organizacji społecznych, któ-

re uzupełniały działalność instytucji państwowych

w zakresie pomocy społecznej. Spośród różnych

towarzystw działających na terenie Polski wymienić

można: Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności,

Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Towarzystwo Opieki

nad Ubogimi Matkami i ich Dziećmi, Warszawskie

Towarzystwo Higieniczne, Towarzystwo Higieny

Praktycznej, Towarzystwo Przeciwgruźlicze. Z fun-

duszy społecznych powstały szpitale wyznaniowe,

górnicze, lazarety (szpitale wojskowe), szpitale miej-

skie, prowincjonalne itp. Do fabryk wprowadzano

stopniowo inspektorów czuwających nad bezpie-

czeństwem i higieną pracy robotników, organizowa-

no też ambulatoria, wprowadzano porady akusze-

ryjne dla ciężarnych robotnic, organizowano płatne

urlopy itd.

Rok 1923 to pierwsza ustawa o opiece społecznej,

w której była mowa o zaspokajaniu ze środków pub-

licznych niezbędnych potrzeb życiowych tych osób,

które trwale lub chwilowo własnymi środkami ma-

terialnymi lub własną pracą uczynić tego nie mogą,

jak również zapobieganiu współcześnie określanemu

wykluczeniu społecznemu. Zgodnie z ustawą w krę-

gu zainteresowań pozostawały obszary związane

m.in. z macierzyństwem i opieką nad niemowlęta-

mi, sierotami, dziećmi zaniedbanymi, opuszczonymi,

przestępcami, starcami, inwalidami, nieuleczalnie

chorymi, kalekami, upośledzonymi umysłowo, ofi ara-

mi wojennymi, więźniami. Ustawa poruszała również

kwestie związane z ograniczaniem żebractwa, włó-

częgostwa, nierządu i alkoholizmu.

Obok obowiązującego ustawodawstwa w Polsce

nadal była realizowana opieka/pomoc prowadzona

przez różnego rodzaju stowarzyszenia, fundacje itp.

Rok 1928 to przełom w obszarze współczesnego

pracownika socjalnego – pojawiają się opiekunowie

społeczni, wybierani przez rady gminy na okres 3 lat,

którzy korzystają z ochrony prawnej podczas wy-

konywania obowiązków. Osoby te miały obowiązek

współdziałania z samorządami oraz gminami, a także

z komisjami opieki społecznej.

Lata 40. XX wieku to czas ratownictwa w pomocy

społecznej, spowodowany koniecznością niesienia

pomocy ofi arom wojny. To okres powstawania do-

mów noclegowych, schronisk itp.

11

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

Od roku 1945 pomocą społeczną zajęły się rów-

nież instytucje takie jak: Ministerstwo Pracy i Opieki

Społecznej oraz wydziały opieki w urzędach woje-

wódzkich, a także Komitety Opieki Społecznej. Za-

dania ratownicze i opiekuńczo-pomocowe pełniły

także różnego rodzaje organizacje, m.in. Polski Czer-

wony Krzyż czy Towarzystwo Pomocy Dzieciom.

Kolejne lata to kolejny czas dokonywanych zmian

w zakresie opieki społecznej. Lata 50. to okres reor-

ganizacji i likwidowania wielu organizacji i stowarzy-

szeń, postrzeganych jako wrogów systemu. To także

czas powołania Polskiego Komitetu Pomocy Spo-

łecznej, dziennych domów pomocy społecznej, to

także okres powołania do życia Ośrodków Opieku-

na Społecznego, funkcjonującego w każdej gminie,

aż do czasów reformy w 1990 roku. Do obowiązków

opiekuna społecznego należało m.in.: współdziała-

nie z organami gminnymi w zakresie wykonywania

opieki społecznej, udzielanie pomocy potrzebującym

w ramach obowiązujących przepisów, udzielanie

w nagłych przypadkach pomocy doraźnej, składa-

nie komisji sprawozdań z własnej działalności. Przy-

czyną powstania ustawy i powołania do działalności

opiekuna społecznego były zmieniające się i rosnące

potrzeby rozwoju pracy społecznej. Potrzebni byli or-

ganizatorzy życia gospodarczego i społecznego, któ-

rych głównym zadaniem było: informowanie, uczenie

podstaw, popularyzowanie, pokazywanie wzorców

życia w porozbiorowej rzeczywistości. W tych warun-

kach powstał obraz pracownika socjalnego – instruk-

tora, praktyka aktywizującego obywateli kraju.

Kolejnym ważnym krokiem w historii pomocy

społecznej i pokazania zmian, jakie następują, jest

utworzenie w latach 60. XX wieku Ministerstwa Zdro-

wia i Opieki Społecznej (1960 r.), a także powstanie

pierwszych szkół pracowników socjalnych.

Lata 80. i 90. przyniosły w Polsce wiele nowych

zjawisk w sferze społecznej. Wraz ze zmianą ideologii

państwa zmienia się również jego polityka społecz-

na, która rozumiana jest jako szczególny rodzaj ak-

tywności politycznej, określający ramy oddziaływań

państwa w kierunku poprawy bytu jego społeczno-

ści. Odpowiedzią państwa na zmieniającą się rzeczy-

wistość było utworzenie nowego systemu pomocy

społecznej, który zaczął funkcjonować w oparciu

o ustawę z dnia 29 listopada 1990 roku. Kolejne lata

potwierdziły słuszność tej decyzji i ukazały zmieniają-

cą się instytucję pomocy społecznej z mało dotych-

czas wykształcona kadrą, która z roku na rok stawała

się coraz bardziej profesjonalna i wykształcona. Poja-

wiły się także nowe wyzwania – praca socjalna, która

traktowana jest jako zaplanowany, przemyślany i za-

projektowany proces obejmujący wszystkie niezbęd-

ne i możliwe dla danej sytuacji formy pomocy.

Współczesna pomoc społeczna nakierowana na

pomoc, a nie opiekę, stoi także przed koniecznoś-

cią dokonania zmian. Zmiany te to przede wszyst-

kim standaryzacja obszarów pomocowych zarówno

w zakresie pracy z jednostką czy grupą, ale także

z szeroko pojęta społecznością lokalną. Zmieniająca

się w sposób zdecydowany rzeczywistość wymusza

niejako na pracownikach socjalnych pracę nie tylko

face to face z klientem, ale także osadzanie go w spo-

łeczności lokalnej, w której funkcjonuje.

Bardzo ważnym aspektem związanym z wykony-

waną pracą socjalną jest kwestia docenienia i korzy-

stania z superwizji, która na ten moment znajduje się

na „Przedmieściach pracy socjalnej”.

PRACA SOCJALNA TO SZTUKA MĄDREGO POMAGANIA – MATERIAŁY KONFERENCYJNE

Wizerunek pracownika socjalnego w mediach

Hubert Gorczycareżyser, autor kampanii społecznych

Wizerunek pracownika socjalnego w me-

diach… To nie jest temat na zbyt długie

rozważania, ponieważ wizerunek ten

jest albo bardzo zły, albo po prostu go nie ma, i ta

konkluzja jest powszechnie znana, przynajmniej

osobom, które mają jakikolwiek styk z obszarem

polityki społecznej w naszym kraju. Jest jednak

sens pochylenia się nad zagadnieniem, dlaczego

12

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

wizerunek pracownika socjalnego jest zły i jak go

zmienić.

Rzecz pierwsza, również powszechnie znana, to

fakt, że media od zarania dziejów karmią się infor-

macją złą lub kontrowersyjną. W poprawnym wyko-

nywaniu obowiązków przez pracownika socjalnego

nie ma niczego nadzwyczajnego, nie ma zatem po-

wodu realizowania serwisów informacyjnych, a o fi l-

mach dokumentalnych nie wspomnę, poruszających

temat pracy socjalnej. Myślę jednak, że problem jest

bardziej złożony. Porównajmy dla przykładu infor-

macje przedzierające się do nas z pierwszych stron

gazet i z radiowych oraz telewizyjnych programów

informacyjnych w kontekście wizerunku urzędników

i pracowników reprezentujących swoje instytucje i za-

wody – policjantów, lekarzy, strażaków, górników itd.

Czy wizerunek wyżej wymienionych służb cierpi na

tym, że: bandyta zbiegł z miejsca popełnienia prze-

stępstwa, pacjent zmarł w drodze do szpitala, stra-

żacy mimo wielu prób nie ugasili ognia, a górnicy

zmarli w gruzach zawalonej kopalni? Moim zdaniem

nie. Być może jednak dlatego, że reprezentanci wyżej

wymienionych zawodów funkcjonują w świadomo-

ści potocznej i wywołują określone skojarzenia, do-

dajmy, że zazwyczaj pozytywne. Lekarz to człowiek,

który ratuje ludziom życie – nawet jeśli usłyszymy

w telewizji o profesorze, który przyjął łapówkę, poli-

cjant zaś przestrzega prawa i pilnuje porządku, nawet

jeśli w trakcie pełnienia służby zabił przypadkową

osobę. Dlaczego zatem pracownik socjalny w starciu

z rzeczywistością medialną jest na straconej pozy-

cji? Może dlatego, że nie jest zaliczany do zawodów

zaufania publicznego, i to w mojej ocenie stanowi

klucz do dalszych rozważań.

Pracownik socjalny nie jest zaliczany do zawodów

zaufania publicznego, bo opinia publiczna nie wie, że

taki zawód istnieje. Wpływa na to wiele czynników.

Najważniejszy z nich ma wymiar historyczny – pra-

cy socjalnej w PRL-u po prostu nie było, zapomniano

o niej także w czasie przemian ustrojowych ostat-

niego dwudziestolecia. Nie ma symboli, na których

można oprzeć wizerunek pracownika socjalnego, nie

ma na czym zbudować wyobrażeń. Z punktu widze-

nia dziennikarzy, bo oni są najważniejsi w procesie

przekazów medialnych, jest to bardzo ważne unie-

dogodnienie, co za chwilę spróbuję udowodnić.

Najpierw musimy pamiętać, że mass media, na

które zawsze składały się w kolejności: prasa, radio i te-

lewizja, a od kilku lat również internet, nie są tworami

bezosobowymi. Ludzie, którzy tworzą mass media, to

po kolei: właściciele stacji nadawczych i wydawnictw,

prezesi i członkowie zarządu, producenci, wydawcy,

dziennikarze–speakerzy, dziennikarze–redaktorzy,

dziennikarze–reporterzy oraz członkowie ekip reali-

zacyjnych: fotografowie, grafi cy, operatorzy kamer,

dźwiękowcy, montażyści itd. Wszystkie osoby tworzą

pewien łańcuch produkcyjny i wszystkie mają wpływ

na ostateczny kształt informacji, która dociera do od-

biorcy. Z moich obserwacji i doświadczeń wynika,

że trudno ocenić, kto w całym procesie kreowania

informacji na co dzień odgrywa kluczową rolę. Ope-

rator słucha redaktora, redaktor wydawcy, wydawca

producenta, producent zaś realizuje zazwyczaj po-

litykę zgodną z linią swojego pracodawcy. Między

wszystkimi osobami zachodzą oczywiście interakcje

i sprzężenia zwrotne i daleki jestem od wygłoszenia

tezy, że w Polsce nie ma wolnych mediów, bo taki

wniosek można by na podstawie moich spostrzeżeń

wysnuć. Bardziej zależy mi na uświadomieniu opinii

publicznej, a może w pierwszej kolejności pracowni-

kom ośrodków pomocy społecznej, że chcąc dotrzeć

do szerokiej rzeszy odbiorców z pozytywnym wize-

runkiem pracownika socjalnego, trzeba sobie zadać

pytanie – od czego i od kogo zacząć? A zadanie nie

jest łatwe. Poprosić zaprzyjaźnionego redaktora z ga-

zety lokalnej, żeby napisał artykuł o festynie w gminie

13

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

z udziałem osób zagrożonych wykluczeniem, które

przy zaangażowaniu pracowników socjalnych starają

się zintegrować z tą tzw. zdrową częścią społeczeń-

stwa, nie będzie trudne. Ale to wydarzenie o charak-

terze lokalnym nie zmieni wizerunku pracownika so-

cjalnego w wymiarze globalnym. Poza tym jesteśmy

w niekomfortowej sytuacji, gdyż prosimy dziennikarza

o artykuł, a dziennikarz jest od tego, aby tematy na ar-

tykuły znajdować samemu. Czy zatem znajdzie redak-

tor coś ciekawego w Miejskim lub Gminnym Ośrodku

Pomocy Społecznej na co dzień, bez zaproszenia, czy

przyjdzie jedynie w obronie skrzywdzonego klienta

pomocy społecznej, który z byle jakiego powodu po-

skarży się mediom na „złe potraktowanie”?

Jak inaczej możemy zatem przemycić do opi-

nii publicznej pozytywny wizerunek pracownika

socjalnego? Może zrobić wielką akcję promocyjną

z artykułami sponsorowanymi, fi lmami reklamowy-

mi i billboardami. Wtedy kontakt z zaprzyjaźnionym

redaktorem wydaje się zbyteczny – wszak za pienią-

dze można kupić przestrzeń reklamową i działać na

zasadzie: klient płaci – klient wymaga. Jednak akcja

określona w czasie, która nie zostanie podtrzymana

w przekazach publicystycznych i debacie publicznej

na łamach mediów, może nie zostać zapamiętana.

Jak zatem wkręcić się z tematyką pracy socjalnej do

programów o charakterze talk-show nadawanych

w sztandarowych stacjach telewizyjnych w wyso-

kiej porze oglądalności? Kto ma o to zabiegać i kto

ma tam wystąpić? I czy dziennikarz speaker noszący

znamiona gwiazdy da sobie narzucić poprowadze-

nie audycji na temat, który nie wzbudza żadnych

emocji?

Jednym z ciekawych rozwiązań promocji pra-

cy socjalnej jest serial „Głęboka woda” emitowany

w Telewizji Polskiej. Dobry krok w dobrym kierunku

z jednym spostrzeżeniem – produkcja telewizyjna

dofi nansowana ze środków ministerialnych. Dlacze-

go nie bezpośrednio z budżetu telewizji lub środków

komercyjnych jak w przypadku innych seriali? Czy to

potwierdza zasadę, że wszystko można kupić, a zło

sprzedaje się samo? Czy znajdą się twórcy, którzy

sami z siebie stworzą scenariusz godny serialu lub

fi lmu fabularnego, który będzie poruszał mało me-

dialne aspekty pracy socjalnej?

Pozwolę sobie zakończyć rozważania stwier-

dzeniem, że nie powinniśmy w pierwszej kolejności

zajmować się wizerunkiem pracownika socjalnego

w mediach, lecz wizerunkiem pracownika socjalne-

go w ogóle. Pomyślmy nawet o jednakowym stroju

lub przynajmniej jednakowej kolorystyce stroju – bia-

ły kitel, niebieski mundur kojarzą się jednoznacznie.

Stwórzmy standardy pracy socjalnej i o każdej próbie

ich wcielenia w życie informujmy opinię publiczną

– oczywiście za pomocą mediów. Dziennikarze to

obserwatorzy, sami wyciągają wnioski i komentu-

ją, niezależnie od tego, co usłyszą na konferencji

prasowej. Twórzmy powoli obraz, który dotrze do

wyobraźni dziennikarzy – najważniejszego ogniwa

w procesie produkcji informacji, docierajmy do nich

w sposób łagodny i nienachalny.

Zadanie rozłożone w czasie, ale przyniesie efekt.

PRACA SOCJALNA TO SZTUKA MĄDREGO POMAGANIA – MATERIAŁY KONFERENCYJNE

Pracownik socjalny jako zawód społecznego zaufania

Magdalena Popłońska-KowalskaLaboratorium Innowacji Społecznej CAL

Zgodnie z defi nicją: „Zaufanie wobec jakiegoś

obiektu jest to wiedza lub wiara, że jego działa-

nia, przyszły stan lub własności okażą się zgodne

z naszym życzeniem. Jeśli takiej pewności nie mamy,

to zaufaniu towarzyszy także nadzieja (…) W przypad-

ku relacji międzyludzkich zaufanie dotyczy najczęściej

uczciwości drugiej strony wobec nas, co niekoniecznie

oznacza uczciwość wobec innych, np. w grupie prze-

stępczej. Zaufanie może, ale nie musi być odwzajem-

nione; jest jedną z podstawowych więzi międzyludz-

kich, zarówno w rodzinie, jak i grupach społecznych,

i bywa szczególnie cenne w sytuacjach kryzysowych”

14

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

Dodając do tej defi nicji określenie „społeczne”

– powstaje swoiste zapytanie, czym ono jest?

Według sondażu TNS OBOP z 2007 roku, zaufanie

do innych przejawia tylko 14% Polaków. Na poziomie

98% pojawia się zaufanie do rodziny i znajomych.

Zdecydowanie nie ufamy decydentom, radnym, wła-

dzy, a także instytucjom w naszym Państwie, zajmu-

jącym się sprawami obywatela, co niestety przerzu-

cane jest na reprezentujących dany urząd osoby.

W kręgu naszego społecznego zaufania znajdują

się osoby reprezentujące tzw. profesje, jak np. lekarz

czy prawnik. Zawody te związane są z reprezento-

waniem określonych wartości społecznych. Zdaniem

Roberta Mertona, na pojęcie profesji składają się takie

wartości społeczne jak wiedza, intelekt, sprawność

techniczna, osiągnięte umiejętności, a także połą-

czenie wiedzy i sprawności nakierowanych na służbę

innym (R. Merton, 1960, cyt. za D. Trawkowska, 2006).

Wszystkie te wartości, płaszczyzny wydają się

niezbędne, aby mówić o profesji, która stanowi kan-

wę zarówno dla myślenia, jak i mówienia o społecz-

nym zaufaniu.

W dzisiejszej rzeczywistości społecznej, w do-

bie zmieniającego się klienta, problemów, potrzeb,

zasobów pracownik socjalny musi wykazywać

się profesjonalizmem. Podstawę do tego stanowi

wszechstronne wykształcenie nie tylko wyłącznie te-

oretyczne, ale także zdobyte umiejętności w zakresie

np. komunikacji, nawiązywania prawidłowych relacji,

podejmowania decyzji i szybkiej interwencji, posta-

wienia diagnozy, oceny sytuacji klienta itp.

Konieczne jest także zdobycie doświadczenia

i praktyki oraz posiadanie specyfi cznych predyspo-

zycji osobowościowych. Obszary wiedzy, w jakich

powinien sprawnie poruszać się pracownik socjalny,

to głównie psychologia, prawo, psychiatria, pedago-

gika oraz polityka społeczna. Prócz teoretycznych

wiadomości, ważne jest posiadanie konkretnych

umiejętności. Pracownik socjalny, profesjonalista, po-

winien posiadać umiejętność sprawnego działania,

czyli organizowania pracy, czasu i koordynowania

działań zmierzających do zaspokojenia potrzeb klien-

tów. Do wyżej przedstawionego modelu profesjona-

listy, prócz wiedzy i umiejętności, zaliczamy również

postawy pożądane w danym zawodzie, a dotyczące

głównie relacji pracownik socjalny–klient. Do postaw

tych należą: otwartość, cierpliwość, życzliwość, lojal-

ność, wyrozumiałość i tolerancja. Osobną, aczkolwiek

niezwykle istotną cechą profesjonalizmu jest utrzy-

manie etycznych standardów nie tylko w pracy za-

wodowej, ale także w życiu osobistym.

Wszystkie te wymienione zagadnienia, obszary

wydają się oczywistą przesłanką dla określenia zawo-

du pracownika socjalnego jako zawodu społecznego

zaufania, co niestety nie koreluje z opiniami pracow-

ników socjalnych.

W opinii pracowników socjalnych (badanie włas-

ne na potrzeby niniejszego opracowania – sierpień

2012) reprezentowany i wykonywany zawód niestety

nie jest zawodem społecznego zaufania. W wypo-

wiedziach respondentów pojawiają się takie określe-

nia jak: „pracownik socjalny – intruz, a nie sojusznik,

rozdawacz pieniędzy, nieprofesjonalista dla mediów,

sądów…”

Wypowiedzi pokazują, że pracownicy socjalni

nie określają swojego zawodu na poziomie zaufania

społecznego, co zdeterminowane jest dodatkowo

zwiększoną biurokracją, niedookreśleniem standar-

dów pracy, brakiem wsparcia chociażby w postaci

superwizji.

Z drugiej strony podczas badania pracownicy

wskazali na wiele aspektów, które mogą i świadczą

o zaufaniu społecznym, a przejawiają się m.in. taki-

mi określeniami jak: specjalista od rozwiązywania

problemów, telefon zaufania, empatia, chęć niesienia

pomocy i wsparcia, osoba do której zawsze można

zwrócić się o pomoc….”

Co więc należy zrobić, aby pracownik socjalny był

zawodem społecznego zaufania?

Na to pytanie jako odpowiedź, ale także zaprosze-

nie do indywidualnej refl eksji – wskazówki przedsta-

wione przez jedną z respondentek badania:

1. Nie wysłuchuj klienta w biegu.

2. Zachęcaj do aktywnej współpracy.

3. Doradzaj, pokazuj prawidłowe wzorce.

4. Bądź uprzejmy.

5. Bądź profesjonalny.

6. Bądź autentyczny.

7. Bądź konsekwentny w działaniu.

8. Zapraszaj do rozmowy.

9. Uśmiechaj się.

10. Czasami wskazuj palcem.

15

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

PRACA SOCJALNA TO SZTUKA MĄDREGO POMAGANIA – MATERIAŁY KONFERENCYJNE

Pracownik socjalny animatorem społeczności lokalnej – czyli jak zmienia się charakter pracy socjalnej

Beata PawłowiczEkspertka CAL

Społeczność lokalna od zarania dziejów jest

jednym z najbardziej elementarnych czynni-

ków wpływających na kształtowanie i funk-

cjonowanie człowieka (a także szerszych zbiorowo-

ści). Zgodnie z koncepcją kręgów środowiskowych

J. Pietera najważniejszym środowiskiem wycho-

wawczym i socjalizacyjnym dla człowieka jest rodzi-

na, a zaraz po niej środowisko lokalne. Dopiero na

kolejnym miejscu znajduje się środowisko okoliczne,

przechodzące w kulturę i społeczeństwo globalne.

Społeczność lokal na jest niezwykle istotnym

podmiotem dla życia człowieka, ale o tym, jaki jest

jej wpływ, decyduje przede wszystkim jej jakość.

Może ona posiadać potencjał, dzięki któremu moż-

liwe jest rozwiązywanie istniejących problemów, ale

też to właśnie w niej mogą tkwić źródła problemów.

Dobrze zorganizowana i aktywna społeczność lokal-

na jest nie tylko ważnym elementem społeczeństwa

demokratycznego, ale także najlepszym czynnikiem

wsparcia dla swoich członków w trudnych sytua-

cjach. Może ona zareagować, gdy komuś dzieje się

krzywda, i wspierać tych, którzy sobie nie radzą.

W naszym kraju, na skutek poprzedniego ustroju, ale

także przemian społeczno-ekonomicznych po 1989

roku, takich aktywnych, prężnie funkcjonujących

społeczności lokalnych jest niewiele. Większość,

żeby wrócić do swojej doniosłej roli, potrzebuje ze-

wnętrznego wsparcia. Tu pojawia się przestrzeń dla

działań pracownika socjalnego jako organizatora

społeczności lokalnej. Koncentrowanie się jedynie

na pracy indywidualnej i pracy z rodziną nie jest

wystarczającym wsparciem dla osób wykluczonych

lub zagrożonych wykluczeniem. Praca ze społecz-

nością lokalną, zorganizowanie jej w taki sposób,

aby funkcjonowała w oparciu o aktywność i odpo-

wiedzialność swoich członków, uzupełnia mecha-

nizmy wsparcia i prowadzi do utrwalenia zmian

w ludziach.

Podejmowanie przez pracowników socjalnych

zbyt dużej liczby czynności rozproszonych wprowa-

dza pewien chaos, obciąża pracownika dodatkowy-

mi zadaniami, sprawia wrażenie małej skuteczności

działań. Konieczna jest profesjonalizacja działań,

prowadzenie ich w sposób systematyczny, zgodny

z określoną metodyką.

Optymalne wydaje się wyróżnienie trzech pod-

stawowych ról społeczno-zawodowych, które orga-

nizator społeczności lokalnej (OSL) powinien w sobie

łączyć:

Pracownik socjalny jako animator lokalny mo-

bilizuje ludzi do działania bez przejmowania

przywództwa, wspiera tworzenie inicjatyw spo-

łecznych i grup obywatelskich oraz rozwój wo-

lontariatu;

Pracownik socjalny jako organizator sieci spo-

łecznych (networker) tworzy sieci współpracy,

16

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

buduje lokalne partnerstwa, kojarzy różne lokal-

ne zasoby, pełni funkcje mediacyjne i pośredni-

czące;

Pracownik socjalny jako lokalny polityk społecz-

ny to planista, aktywny uczestnik procesu two-

rzenia i wdrażania lokalnej polityki społecznej,

obejmującej lokalne strategie rozwiązywania

problemów społecznych i programy aktywiza-

cji; uczestniczy też w przygotowywaniu i wdra-

żaniu kampanii społecznych.

Pracownik socjalny musi dokonać zasadniczych

zmian:

zmienić, często stosowany obecnie, paradyg-

mat pracy „dla ludzi” w podejście praca „z ludź-

mi i przez ludzi”.

zmiana wektora myślenia o pomocy społecznej

od bierności do partycypacji. Podstawą zmiany

jest podejście do człowieka jako podmiotu oraz

uznanie, że w procesie zmiany nie można go po-

strzegać w oderwaniu od jego środowiska życia,

które ma zasadniczy wpływ na jego funkcjono-

wanie (Opis Modelu OSL).

przejście od perspektywy klienta do perspekty-

wy partnera, ponieważ tylko partnerskie podej-

ście do pracy ze społecznością lokalną pozwala

na budowanie relacji na pozytywach i wzajem-

nym szacunku, bez względu na defi cyty partne-

ra (Opis Modelu OSL).

Celem działania pracownika socjalnego w roli ani-

matora społecznego jest udzielanie pomocy innym

w tworzeniu struktur niezbędnych do rozwiązania

problemu, włączenie się do społeczności, wzmoc-

nienie więzi i solidarności. Animator sam nie podej-

muje działań, jedynie stymuluje do działania grupę

lub społeczność. Jest to rola aktywna, ale nie dyrek-

tywna, gdyż animator stara się traktować członków

społeczności jako osoby odpowiedzialne za swój

rozwój i rozwój środowiska (Opiła, 2007, s. 95).

Animator pomaga ludziom poprzez edukowanie,

inspirowanie, motywowanie, wspiera także rozwią-

zywanie problemów i zaspokajanie potrzeb jednost-

kowych i społecznych, opierając się na współpracy,

poszanowaniu poglądów i wzajemnym zaufaniu.

Najważniejsze zadania animatora lokalnego to:

ułatwianie kontaktów, doprowadzenie do lep-

szego poznania się mieszkańców i tworzonych

przez nich grup i środowisk,

animowanie wśród mieszkańców dyskusji doty-

czących ważnych aspektów codziennego życia,

a zwłaszcza nierozwiązanych lokalnych proble-

mów,

wyszukiwanie i wspieranie liderów lokalnych,

diagnozowanie potencjału lokalnego środowi-

ska,

inicjowanie powstawania grup obywatelskich,

motywowanie grup i środowisk do podejmo-

wania aktywności ukierunkowanych na dobro

wspólne,

budowanie lokalnych koalicji,

moderowanie sytuacji edukacyjnych w środo-

wisku,

pobudzanie energii potrzebnej do podjęcia

i podtrzymania działania przez osobę/grupę.

Do profesjonalizacji działań w społeczności lo-

kalnej, a tym samym ich skuteczności, może dopro-

wadzić jedynie wyspecjalizowanie się pracowników

socjalnych do roli organizatora społeczności lokal-

nej, w której podstawowym komponentem jest rola

animatora lokalnego. Zasadne jest powoływanie

w ośrodkach zespołów OSL, w których grupa wy-

specjalizowanych pracowników socjalnych profesjo-

nalnie zajmuje się w określonym czasie pracą z daną

społecznością lokalną, oczywiście z udziałem pra-

cownika socjalnego, w którego rejonie społeczność

funkcjonuje.

Z wykorzystaniem materiałów:

Ramowy model środowiskowej pracy socjalnej / organizowania

społeczności lokalnej, autorzy: B. Bąbska, M. Dudkiewicz, P. Jor-

dan, T. Kaźmierczak, E. Kozdrowicz, M. Mendel, M. Popłońska

– Kowalska, M. Rymsza, B. Skrzypczak

Pracownik socjalny jako organizator społeczności lokalnej, opra-

cowanie A. Książek, redakcja merytoryczna E. Kozdrowicz

17

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

PRACA SOCJALNA TO SZTUKA MĄDREGO POMAGANIA

Podwójne Święto Pracowników SocjalnychWojewódzkie obchody Dnia Pracownika Socjalnego, połączone z podsumowaniem kampanii spo-łecznej „Sztuka mądrego pomagania”, odbyły się 23 listopada w Teatrze Polskim w Szczecinie.

Ponad 300 osób – przedstawicieli instytucji

pomocy i integracji społecznej – przyjęło za-

proszenie Wojewody Zachodniopomorskiego

i Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego.

Na konferencji obecni również byli parlamentarzyści

oraz przedstawiciele Policji, edukacji i duchowień-

stwa, którzy na co dzień współpracują z pracowni-

kami socjalnymi.

Gospodarzami konferencji byli: Marcin Zydoro-

wicz – Wojewoda Zachodniopomorski oraz Anna

Mieczkowska – Członek Zarządu Województwa Za-

chodniopomorskiego. – Pracownik socjalny w wie-

lu krajach jest zawodem o wysokim prestiżu. W Polsce

mamy tu jeszcze wiele do zrobienia. Zarząd Wojewódz-

twa, chcąc podkreślić rolę i znaczenie tego zawodu,

podjął decyzję o realizacji kampanii społecznej mającej

na celu wzmocnienie wizerunku pracownika socjalnego.

– rozpoczęła swoje wystąpienie Anna Mieczkowska.

– Dziś, z okazji Dnia Pracownika Socjalnego, w imieniu

własnym oraz Zarządu Województwa, życzę wszystkim

Państwu – siły wewnętrznej do trudnej pracy z drugim

człowiekiem. Niech satysfakcja zawodowa towarzyszy

Wam jak najczęściej – nie szczędziła wyrazów uznania

pracownikom socjalnym pani Marszałek. Głos zabrał

również Senator Sławomir Preiss, który wskazując na

znaczenie pracy socjalnej oraz szlachetność tego za-

wodu, również złożył życzenia pracownikom socjal-

nym w dniu ich święta. List od Magdaleny Kochan

– Posłanki na Sejm RP – z równie ciepłymi słowami

odczytała Dorota Rybarska-Jarosz – Dyrektor Regio-

nalnego Ośrodka Polityki Społecznej.

W tym uroczystym dniu na ręce Marszałka życze-

nia i podziękowania dla służb pomocy społecznej na-

desłali również: prof. zw. dr hab. Bogusław Liberadzki

– Poseł do Parlamentu Europejskiego, Grażyna Anna

Sztark – Senator RP, dr Piotr Zientarski – Senator RP, Statuetka

Uczestnicy konferencji

Marcin Zydorowicz i Anna Mieczkowska

w trakcie wręczania listów gratulacyjnych

18

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

Stanisław Gawłowski – Poseł na Sejm RP, Marek Hok

– Poseł na Sejm RP, Andrzej Lewandowski – Poseł na

Sejm RP oraz Paweł Wiśniewski – Przewodniczący

Rady Programowej Konwentu Centrów i Klubów In-

tegracji Społecznej. O pracownikach socjalnych z wo-

jewództwa zachodniopomorskiego pamiętała rów-

nież Marta Klubowicz, która została twarzą kampanii.

Ku radości gości życzenia od aktorki, płynące prosto

z serca, zostały wyemitowane podczas konferencji.

Podczas uroczystości wręczone zostały Statuetki

dla Pracowników Służb Społecznych Województwa

Zachodniopomorskiego oraz 12 wyróżnień Woje-

wody Zachodniopomorskiego i Marszałka Woje-

wództwa Zachodniopomorskiego. Uczestnicy mogli

również poznać osoby odznaczone Krzyżem Zasługi

przez Prezydenta RP oraz wyróżnione przez Ministra

Pracy i Polityki Społecznej za wybitne, nowatorskie

rozwiązania w zakresie pomocy społecznej w roku

2012. Członek Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Dzieci

– Jan Rosół wręczył odznaczenia „Przyjaciel dziecka”.

Uroczystość uświetniły występy: Krzysztofa Piase-

ckiego, który wszystkich wprowadził w dobry humor

oraz zepołu Gienka Loski, który zadziwił mocą swo-

jego głosu. Konferencję profesjonalnie poprowadził

Dariusz Baranik – dziennikarz TVP Szczecin.

Spotkanie było również okazją do podsumowania

ponaddwumiesięcznej kampanii społecznej „Sztuka

mądrego pomagania. Warto ją docenić” realizowa-

nej w ramach projektu systemowego Regionalne-

go Ośrodka Polityki Społecznej UM WZ. Z tej okazji

zaprezentowany został fi lm, który w telegrafi cznym

skrócie ukazał wszystkie najważniejsze działania pod-

jęte w ramach kampanii. Wśród nich należy przede

wszystkim wymienić: 4 emisje reportażu „Sztuka

mądrego pomagania” oraz 120 emisji spotu reklamo-

wego w TVP Szczecin; 240 emisji spotów radiowych

w Polskim Radio Szczecin; 240 emisji spotów radio-

wych w Polskim Radio Koszalin oraz 9000 wyświetleń

animowanych reklam na wielkoformatowych ekra-

nach LED w centrum Szczecina i Koszalina.

Kampania społeczna „Praca socjalna to sztuka

mądrego pomagania. Warto ją docenić” cieszyła się

w naszym regionie dużą popularnością i stała się

przykładem dobrej praktyki na skalę kraju.

Marzena KareńskaRegionalny Ośrodek Polityki Społecznej

Dorota Rybarska-Jarosz, Dariusz Baranik

Laureci konkursu

Wyróżnieni

19

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

19

Gienek Loska Band

Gratulacje od gospodarzy W kuluarach

Krzysztof Piasecki podczas występu

20

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

OSOBY ODZNACZONE KRZYŻEM ZASŁUGI

PRZEZ PREZYDENTA RP

Grażyna Matysiak-Domachowska – Kierow-

nik Środowiskowego Domu Samopomocy w Osi-

nie – Złoty Krzyż Zasługi,

Beata Karlińska – Dyrektor Powiatowego Cen-

trum Pomocy Rodzinie w Policach – Złoty Krzyż

Zasługi.

LAUREACI NAGRODY MINISTRA PRACY

I POLITYKI SPOŁECZNEJ ZA WYBITNE,

NOWATORSKIE ROZWIĄZANIA W ZAKRESIE

POMOCY SPOŁECZNEJ W ROKU 2012

Nagrody indywidualne:

Alicja Krycka-Sumińska – Dyrektor Powiatowe-

go Centrum Pomocy Rodzinie w Drawsku Pomor-

skim, za propagowanie rodzicielstwa zastępczego

oraz wspieranie rodzin wsytuacjach kryzysowych,

Mirosława Zielony – Dyrektor Powiatowego

Centrum Pomocy Rodzinie w Koszalinie, za wdra-

żanie innowacyjnych przedsięwzięć umożliwia-

jących realizację opieki nad dzieckiem i rodziną

oraz nowatorskie działania w zakresie pomocy

społecznej.

Wyróżnienie indywidualne:

Bożena Burlingis – opiekunka w Miejsko-

-Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Bobo-

licach, za profesjonalną działalność na rzecz osób

starszych i niepełnosprawnych oraz społeczną

wrażliwość.

LAUREACI STATUETKI

„PATRON”:

Stowarzyszenie „Wyprzedzić Czas” i Dom

Pomocy Społecznej w Bornem-Sulinowie

Kategoria: „Wydarzenie Roku” – VIII Ogólnopolski Fe-

stiwal Piosenki Żołnierskiej Seniorów i Osób Niepełno-

sprawnych,

Teresa Szczerbińska – Dyrektor Miejskiego

Ośrodka Pomocy Społecznej w Świdwinie

Kategoria: „Nowoczesne, skuteczne zarządzanie po-

mocą społeczną”,

Dział Wsparcia Rodziny i Animacji Społecz-

nej w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej

w Szczecinku

Kategoria: „Animator Działający na rzecz Środowiska

Lokalnego”,

ks. Sławomir Kokorzycki – Dyrektor Ośrodka

Wspierania Rodziny w Korytowie

Kategoria: „Animator Działający na rzecz Środowiska

Lokalnego”,

Czesław Frost – Przewodniczący Stowarzyszenia

na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektual-

ną, Ruchową i z Autyzmem w Radowie Wielkim

Kategoria: „Szczególne i Innowacyjne Osiągnięcia

w Pomocy i Integracji Społecznej”.

OSOBY ODZNACZONE PRZEZ

TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ DZIECI:

Monika Rygiel – Główny Specjalista w Powia-

towym Centrum Pomocy Rodzinie w Stargardzie

Szczecińskim,

Danuta Jaworska – Kierownik Ośrodka Pomocy

Społecznej w Suchaniu,

Anna Gnosowska – Pracownik Socjalny

w Placówce Opiekuńczo-Wychowawczej „Dom

dla Dzieci” w Gryfi cach,

Zdzisław Wudarczyk – Dyrektor Domu Dziecka

w Czernicach.

21

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

OSOBY WYRÓŻNIONE PRZEZ WOJEWODĘ

ZACHODNIOPOMORSKIEGO I MARSZAŁKA

WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO

Irena Idzikowska – Dyrektor Domu Pomocy

Społecznej w Myśliborzu – za wieloletnią pracę

w pomocy społecznej, profesjonalizm, bardzo

dobrą organizację pracy zespołu, tworzenie pozy-

tywnego wizerunku Domu oraz zaangażowanie,

wrażliwość i ciepło,

Barbara Bartoszewicz – Dyrektor Wielofunk-

cyjnej Placówki Opiekuńczo-Wychowawczej

w Szczecinie – za zaangażowanie w pomaganie

dzieciom i młodzieży, którzy nie otrzymują wspar-

cia w rodzinach biologicznych, przeprowadzenie

reformy systemu instytucjonalnej opieki zastęp-

czej w Mieście Szczecinie, a także wrażliwość, ot-

wartość, walkę o prawa i godność każdego krzyw-

dzonego dziecka,

Kazimiera Latawiec – Kierownik Ośrodka Po-

mocy Społecznej w Golczewie – za wieloletnią

pracę w pomocy społecznej, stworzenie profe-

sjonalnego Ośrodka zajmującego się systemowo

rozwiązywaniem problemów społecznych, ak-

tywność, zaangażowanie oraz życzliwe podejście

do klienta,

Anita Ukleja – Kierownik Ośrodka Pomocy Spo-

łecznej w Dolicach – za podejmowanie inicjatyw

mających na celu kompleksową pomoc osobom

w środowisku lokalnym, otwartość na zmiany

i nowe zadania oraz kreowanie dobrego wizerun-

ku Ośrodka,

Barbara Felska – Kierownik Gminnego Ośrodka

Pomocy Społecznej w Rąbinie – za realizację kom-

pleksowych, niekonwencjonalnych i unikalnych

w skali regionu projektów i działań o charakterze

środowiskowym, a także przeprowadzanie sku-

tecznych kampanii społecznych,

Agnieszka Zielińska-Opar – Pracownik Socjal-

ny w Ośrodku Pomocy Społecznej w Resku – za

zaangażowanie w pracę socjalną, wielość podej-

mowanych inicjatyw i działań środowiskowych

oraz aktywizowanie i włączanie społeczności lo-

kalnej w proces dialogu i partnerstwa,

Edyta Brysik – Pracownik Socjalny w Gminnym

Ośrodku Pomocy Społecznej w Grzmiącej – za

wdrażanie w życie innowacyjnych i systemowych

form działania na rzecz środowisk potrzebujących

wsparcia, w szczególności rodzin niepełnych i ma-

tek z niepełnosprawnymi dziećmi, zaangażowanie

w pracę socjalną i projektową oraz stały i systema-

tyczny rozwój zawodowy,

Jacek Wróbel – Starszy Pracownik Socjalny

w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Kosza-

linie – za efektywną pracę socjalną na rzecz osób

bezdomnych ukierunkowaną na wyjście z bez-

domności, umiejętność słuchania i empatię oraz

zdolność rozwiązywania najtrudniejszych proble-

mów,

Jacek Ciechowicz – Główny Specjalista w Miej-

skim Ośrodku Pomocy Rodzinie w Szczecinie – za

ponadprzeciętną wytrwałość i aktywność, su-

mienne wykonywanie obowiązków związanych

z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie oraz

twórcze podejście do poszukiwania rozwiązań,

Krystyna Jaworska – Dyrektor Powiatowego

Centrum Pomocy Rodzinie w Goleniowie – za

poprawienie jakości i organizacji pracy, efektyw-

ną pracę na rzecz minimalizacji wykluczenia spo-

łecznego w powiecie oraz kompetencje, nowa-

torstwo i przewidywanie długotrwałych skutków

podjętych działań,

Ariadna Ornatek – Terapeuta w Powiatowym

Dziennym Domu Samopomocy Ośrodku Rehabi-

litacyjno-Kulturalnym w Drawsku Pomorskim – za

tworzenie pozytywnego wizerunku Domu Samo-

pomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi

oraz tworzenie przyjaznej i twórczej atmosfery dla

jego uczestników, pomoc w rozwiązywaniu ich

codziennych problemów,

Stowarzyszenie Ludzi Bezdomnych i Samot-

nych Matek z Dziećmi w Stargardzie Szcze-

cińskim – za wieloletnią bezinteresowną działal-

ność na rzecz osób bezdomnych i znajdujących

się w trudnej sytuacji życiowej, za budowanie sy-

temu wsparcia dla osób bezdomnych oraz działa-

nia zmierzające do przeciwdziałania zjawisku wy-

kluczenia społecznego.

22

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

Pracownicy socjalni w liczbachPrezentowane poniżej dane pochodzą ze sprawozdań MPiPS-03 oraz z raportu OZPS (Ocena zaso-bów pomocy społeczny). Stan zatrudnienia oraz pozostałe informacje dotyczą pracowników socjal-nych zatrudnionych w ośrodkach pomocy społecznej oraz powiatowych centrach pomocy rodzinie w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku. W analizie nie ujęto pracowników socjalnych zatrudnionych w środowiskowych domach samopomocy, schroniskach dla bezdomnych i centrach integracji społecznej, w domach pomocy społecznej i innych placówkach.

Wwojewództwie zachodniopomorskim

w 2011 roku w jednostkach organizacyjnych

pomocy społecznej1 zatrudnionych było

6 760 osób. Najwięcej zatrudnionych było w ośrod-

kach pomocy społecznej – 2 762 osoby i w domach

pomocy społecznej – 2 493 osoby oraz w placówkach

opiekuńczo-wychowawczych – 837 osób.

W powiatowych centrach pomocy rodzinie za-

trudnionych było ogółem 269 pracowników, z czego

28% (75 osób) stanowią pracownicy socjalni. W okre-

sie ostatnich 5 lat poziom zatrudnienia w PCPR-ach

wzrósł w sumie o 89 osób (50%), w tym wzrost pra-

cowników socjalnych o 27 osób (56%). Przeciętnie

w PCPR-ach zatrudnionych było w 2011 roku 4 pra-

cowników socjalnych, przy czym rozpiętość stanu za-

trudnienia waha się od 1 pracownika w PCPR w Łob-

zie do 7 pracowników socjalnych w PCPR w Gryfi cach.

Z danych oceny zasobów pomocy społecznej za rok

2011 wynika, że na 10 pracowników socjalnych za-

trudnionych w PCPR-ach 9 legitymuje się wykształ-

ceniem wyższym. Ponadto 10 pracowników posiada

specjalizację 1. stopnia w zawodzie, 1 pracownik spe-

cjalizację 2. stopnia w zawodzie oraz 13 osób specjali-

zację z organizacji pomocy społecznej.

Zatrudnieni w ośrodkach pomocy społecznej

stanowią 41% ogółu zatrudnionych w jednostkach

organizacyjnych pomocy społecznej. Spośród 2 762

pracowników OPS-ów 929 (1/3) osób zatrudnionych

jest na stanowiskach pracownika socjalnego. Naj-

więcej pracowników socjalnych zatrudnionych jest

na stanowiskach: pracownik socjalny – 374 osoby,

1 Wg sprawozdania MPiPS-03 jednostkami organizacyjnymi pomocy społecz-

nej są: ROPS, PCPR-y, OPS-y, KIS-y, DPS-y, placówki specjalistycznego porad-

nictwa, placówki opiekuńczo-wychowawcze, ośrodki adopcyjno-opiekuńcze,

ośrodki interwencji kryzysowej, ośrodki wsparcia, środowiskowe domy samo-

pomocy.

starszy pracownik socjalny – 273 osoby oraz specjali-

sta pracy socjalnej – 224 osoby. W porównaniu z ro-

kiem 2007 stan zatrudnienia w OPS-ach w woj. za-

chodniopomorskim wzrósł o 420 osób (18%), w tym

wzrost liczby zatrudnionych pracowników socjal-

nych o 143 osoby (18%).

Wykres 1. Pracownicy socjalni zatrudnieni w PCPR-ach w 2011 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie MPiPS-03

Na przestrzeni lat odnotowano także wzrost od-

setka pracowników socjalnych posiadających wy-

kształcenie wyższe. W 2011 roku ponad 60% pra-

cowników socjalnych zatrudnionych w ośrodkach

pomocy społecznej w województwie zachodniopo-

morskim posiadało wykształcenie wyższe. Ponadto

prawie 1/3 pracowników socjalnych z OPS posiadała

specjalizację 1. stopnia w zawodzie, a specjalizacją 2.

stopnia w zawodzie legitymowało się ok. 2% pra-

cowników. Z kolei specjalizację z organizacji pomocy

społecznej posiadało w 2011 roku blisko 8% pracow-

ników socjalnych OPS.

23

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

Wykres 1. Pracownicy socjalni zatrudnieni w OPS-ach w 2011 r.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie MPiPS-03

Na podstawie art. 110 pkt 11 ustawy o pomocy

społecznej z dnia 12 marca 2004 r. „ośrodek pomo-

cy społecznej zatrudnia pracowników socjalnych

proporcjonalnie do liczby ludności gminy w stosunku

jeden pracownik socjalny na 2 tys. mieszkańców, nie

mniej jednak niż trzech pracowników”2.

Spośród 114 ośrodków pomocy społecznej w wo-

jewództwie zachodniopomorskim 11 OPS-ów za-

trudnia mniej niż 3 pracowników socjalnych (gminy:

Siemyśl, Ostrowice, Stara Dąbrowa, Wałcz, Warnice,

Bielice, Kozielice, Lipiany, Nowogródek Pomorski, Ce-

dynia, Boleszkowice), nie spełniając tym samym na-

rzuconego ustawą kryterium – nie mniej niż trzech

pracowników socjalnych.

Najwięcej pracowników socjalnych zatrudnio-

nych było w MOPR w Szczecinie (206 pracowników

socjalnych), najmniej zaś w GOPS-ach w Wałczu

i w Bielicach – po jednym pracowniku socjalnym.

Warto zaznaczyć, że 50% ośrodków pomocy spo-

łecznej w woj. zachodniopomorskim zatrudniało

w 2011 roku nie więcej niż 4 pracowników socjalnych.

Jedynie 25% OPS-ów zatrudniało 7 bądź więcej pra-

cowników socjalnych.

2 Dz.U. z 2009 nr 175, poz. 1362.

Mapa 1. Kryterium ustawowe zatrudniania nie mniej niż trzech pracowników socjalnych w OPS.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie MPiPS-03

t

24

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

Analizując kryterium ustawowe „ośrodek pomocy

społecznej zatrudnia pracowników socjalnych pro-

porcjonalnie do liczby ludności gminy w stosunku je-

den pracownik socjalny na 2 tys. mieszkańców” można

zauważyć, że w 2011 roku 71% OPS-ów w Zachodnio-

pomorskiem spełniało to kryterium. Pozostałe OPS-y,

chcąc dostosować standardy zatrudnienia pracow-

ników socjalnych do kryteriów ustawowych, powin-

ny zwiększyć odpowiednio liczbę zatrudnionych

pracowników socjalnych (w większości przypadków

wystarczy powiększyć kadrę o 1 bądź 2 pracowników

socjalnych).

W 50% OPS-ów liczba mieszkańców gminy przy-

padająca na 1 pracownika socjalnego nie przekraczała

1 774 osób. Warto zaznaczyć, że rozpiętość tego wskaź-

nika jest bardzo duża – od 568 osób na 1 pracownika

socjalnego w gminie Nowe Warpno do 12 715 osób

w gminie wiejskiej Wałcz.

O ile warunku zatrudniania co najmniej 3 pracow-

ników socjalnych nie spełniają głównie małe gminy

wiejskie, o tyle kryterium dot. liczby mieszkańców na

1 pracownika socjalnego nie spełniają zarówno gmi-

ny wiejskie, miejsko-wiejskie, jak i miejskie, a nawet

1 miasto na prawach powiatu (Koszalin).

Mapa 2. Kryterium ustawowe zatrudniania pracowników socjalnych w OPS proporcjonalnie do liczby ludności gminy w sto-

sunku jeden pracownik socjalny na 2 tys. mieszkańców.

Źró dło: Opracowanie własne na podstawie MPiPS-03

25

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

Zgodnie z nowym brzmieniem ust. 11 i dodanego

ust. 12 w art. 110 ustawy o pomocy społecznej (wejdzie

w życie z dn. 1.01.2015 r. – Dz.U. z 2011 r. nr 81, poz. 440)

„ośrodek pomocy społecznej zatrudnia pracowników

socjalnych proporcjonalnie do liczby ludności gmi-

ny w stosunku jeden pracownik socjalny zatrudniony

w pełnym wymiarze czasu pracy na 2000 mieszkańców

lub proporcjonalnie do liczby rodzin i osób samotnie

gospodarujących, objętych pracą socjalną w stosunku

jeden pracownik socjalny zatrudniony w pełnym

wymiarze czasu pracy na nie więcej niż 50 rodzin

i osób samotnie gospodarujących”.

Mapa 3. Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej na 1 pracownika socjalnego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie MPiPS-03

W 2011 roku przewidziane w ustawie kryterium

„jeden pracownik socjalny zatrudniony w pełnym wy-

miarze czasu pracy na nie więcej niż 50 rodzin i osób

samotnie gospodarujących” spełniało zaledwie 10

na 114 OPS-ów. W 50% OPS-ów na jednego pracow-

nika socjalnego przypadało więcej niż 83 rodziny,

26

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

a w 25% OPS-ów ww. kryterium przekroczone było

ponad dwukrotnie – ponad 100 rodzin na 1 pracow-

nika socjalnego. Podobnie jak w przypadku wskaźni-

ka dotyczącego liczby mieszkańców przypadającej

na 1 pracownika socjalnego również wskaźnik opi-

sujący liczbę rodzin korzystających z pomocy spo-

łecznej przypadających na 1 pracownika socjalnego

charakteryzuje się dużą rozpiętością – od 30 rodzin

korzystających z pomocy społecznej na 1 pracowni-

ka socjalnego w gminie Nowe Warpno do 213 rodzin

w gminie Suchań, 252 rodzin w gminie Mieszkowice,

285 w gminie Kozielice oraz 625 rodzin w gminie wiej-

skiej Wałcz.

W pozostałych jednostkach organizacyjnych po-

mocy społecznej liczba zatrudnionych pracowników

socjalnych jest trudna do zweryfi kowania. Z danych

szacunkowych wynika, że w domach pomocy spo-

łecznej zatrudnionych jest około 50 pracowników so-

cjalnych, zaś w placówkach opiekuńczo-wychowaw-

czych około 30 pracowników socjalnych3.

Shivan FateDariusz Dziechciarz

Obserwatorium Integracji Społecznej

Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej

Problem samobójstw wśród młodzieży w Zachodniopomorskiem

W październiku 2012 r. ruszyła kampania społeczna, realizowana przez Urząd Marszałkowski Woje-wództwa Zachodniopomorskiego, której celem jest ukazanie wpływu przemocy i agresji na zacho-wania samobójcze młodzieży oraz osób do 25. roku życia na terenie województwa zachodniopo-morskiego.

Według danych Komendy Wojewódzkiej

Policji w Szczecinie w latach 2009–2011

w województwie zachodniopomorskim

odnotowano 689 zamachów samobójczych, z czego

459 skutecznych. W grupie wiekowej 15–19 lat w la-

tach 2009–2011 odnotowano 31 prób samobójczych,

z czego 14 śmiertelnych. W grupie wiekowej 20–24

lata – 51 prób, z czego 27 zakończonych zgonem.

Według Bogusława Brzuchalskiego, lekarza Oddzia-

łu Psychiatrii Dzieci i Młodzieży w SPSZOZ „Zdroje”

w Szczecinie, wśród pacjentów hospitalizowanych

z powodu prób samobójczych 3 do 5 razy częś-

ciej wywiad obciążony był przemocą rodzinną niż

w grupie pacjentów hospitalizowanych z innych

powodów. Dane te są zatrważające i wskazują na

potrzebę przeciwdziałania problemom przemocy,

a tym samym próbom samobójczym.

Poprzez realizację kampanii Samorząd Woje-

wództwa chce wpłynąć na zwiększenie świadomo-

ści społecznej związanej z zagrożeniami wynikający-

mi z przemocy w rodzinie i agresji rówieśniczej oraz

wskazać jak niezmiennie ważne są prawidłowe wzor-

ce rodzinne i środowiskowe. Kampania realizowana

jest pod hasłem „SamObójStwo. Potrzeba POMOCY,

nie ŚMIERCI”. Na jej potrzeby stworzona została strona

internetowa www.sos.wzp.pl, na której dostępne

są produkty kampanii (plakat, ulotka), informacje

o projekcie oraz materiały edukacyjne.

Zespół Wydziału Współpracy Społecznej

3 Szacunek na podstawie rozpoznania i wiedzy pracowników Obserwatorium

Integracji Społecznej.

27

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

Ogólnopolskie seminarium Obserwatoriów Integracji Społecznej pn. „Ewaluacja Oceny Zasobów Pomocy Społecznej”

Zgodnie z nowelizacją ustawy o pomocy spo-

łecznej, z dnia 12 marca 2004 r., dokonanej

zmianą z dnia 18 marca 2011 r. (Dz.U. nr 81,

poz. 440), gminy, powiaty i samorząd wojewódzki są

zobligowane do opracowywania corocznie Oceny

Zasobów Pomocy Społecznej. Ujednolicone narzę-

dzie do oceny zasobów pomocy społecznej zastą-

piło krytykowany w środowiskach instytucji pomo-

cy i integracji społecznej Bilans potrzeb w zakresie

pomocy społecznej. Praktycy postulowali brak celo-

wości sporządzania tego dokumentu, który z uwa-

gi na niedostosowany termin nie miał praktycznej

użyteczności w planowaniu budżetu na realizację

zadań zleconych. W związku ze zmianami legislacyj-

nymi Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej wraz

z Instytutem Rozwoju Służb Społecznych w Warsza-

wie opracowało i wdrożyło w bieżącym roku ujed-

nolicone, elektroniczne narzędzie dostępne w sta-

tystycznej aplikacji centralnej do zbierania danych

i generowania raportów o stanie pomocy społecz-

nej na poziomie każdego samorządu.

Intencją autorów koncepcji narzędzia Oceny Za-

sobów Pomocy Społecznej było przede wszystkim

utworzenie aplikacji, która dostarczać będzie włoda-

rzom praktycznej i rzetelnej wiedzy na temat potrzeb

i konieczności zaangażowania środków fi nansowych

do realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej. Po-

nadto dane generowane w systemie miały ułatwiać

ewaluację efektywności podejmowanych działań

i ocenę ewentualnych barier, które uniemożliwiają

prawidłową realizację zadań z obszaru pomocy spo-

łecznej na wszystkich szczeblach samorządów oraz

na poziomie ministerstwa.

Wdrożeniu narzędzia towarzyszył szereg spotkań

z praktykami w celu weryfi kacji zaprojektowanej apli-

kacji.

Zespół Obserwatorium Integracji Społecznej, któ-

ry w Regionalnym Ośrodku Polityki Społecznej jest

odpowiedzialny za opracowanie Oceny Zasobów Po-

mocy Społecznej, wraz z Instytutem Rozwoju Służb

Społecznych współorganizował w województwie

zachodniopomorskim konsultacje ujednoliconego

narzędzia wykorzystującego elektroniczną aplikację

SAC. W spotkaniach wzięli udział przedstawiciele in-

stytucji pomocy społecznej z całego województwa,

już wtedy zgłoszono wiele rekomendacji oraz zasyg-

nalizowano ewentualne trudności związane z wdro-

żeniem tego innowacyjnego narzędzia – z punktu

widzenia praktyków, pracowników, którzy na co

dzień zajmują się sprawozdawczością w ośrodkach

pomocy społecznej i powiatowych centrach pomo-

cy rodzinie.

Nowością dla praktyków, oprócz możliwości wy-

korzystania jednolitego narzędzia, była możliwość

automatycznego pobierania danych z wybranych

modułów Statystycznej Aplikacji Centralnej, Banku

Danych Lokalnych GUS, Ministerstwa Edukacji Na-

rodowej oraz z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych

i Administracji i inne instytucje.

W obecnej edycji Oceny Zasobów Pomocy Spo-

łecznej samorządy nie były zobligowane do wykorzy-

Otwarcie seminarium – Anna Mieczkowska, Członek Zarządu

Województwa Zachodniopomorskiego

28

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

stania ujednoliconego, aczkolwiek jeszcze niedosko-

nałego narzędzia. W okresie od 1 marca do 30 czerwca

2012 roku przeprowadzono pilotaż, który miał na celu

wychwycenie ewentualnych niespójności systemu,

zarekomendowanie nowych formuł, niezbędnych do

zliczania i porównywania danych. Proces ten dostar-

czył jednocześnie wielu informacji o potrzebach, jakie

w zakresie rozwoju tego narzędzia istnieją, pozwolił

ocenić przydatność wykorzystanych źródeł danych

i zweryfi kować potrzeby w tym zakresie.

Ostatecznie, w skali ogólnopolskiej, dziewięć wo-

jewództw opracowało i zatwierdziło Ocenę Pomocy

Społecznej w Systemie Aplikacji Centralnej. Natomiast

w województwie zachodniopomorskim na 114 gmin

i na 21 powiatów tylko jedna jednostka nie zdecydo-

wała się na przekazanie danych w nowej formule.

W odpowiedzi na duże wątpliwości praktyków

odnośnie ostatecznej formy narzędzia zespół Obser-

watorium Integracji Społecznej w dniach 12–14 wrześ-

nia 2012 r. w Szczecinie zorganizował ogólnopolskie

seminarium poświęcone ewaluacji I edycji Oceny

Zasobów Pomocy Społecznej. Uczestnikami trzydnio-

wego spotkania w Szczecinie byli przede wszystkim

pracownicy Obserwatoriów Integracji Społecznej

z 14 województw, którzy na szczeblu regionalnym

są odpowiedzialni za sporządzanie Oceny Zasobów

Pomocy Społecznej. Pierwsze dwa dni seminarium

poświęcone zostały kwestiom związanym z wdro-

żeniem ujednoliconego narzędzia oraz badaniom

i możliwością wykorzystania zasobów statystyki pub-

licznej. Wśród prelegentów znaleźli się przedstawicie-

le Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Instytutu

Rozwoju Służb Społecznych, którzy podsumowali

I edycję OZPS oraz poinformowali o planach mody-

fi kacji narzędzia. Intencją organizatorów było również

pokazanie trudności w wykorzystaniu aplikacji, jakie

pojawiały się na poziomie gmin i powiatu, stąd obec-

ność wśród prelegentów przedstawicieli Miejskiego

Ośrodka Pomocy Rodzinie w Szczecinie oraz Gmin-

nego Ośrodka Pomocy Społecznej w Policach. Trzeci

dzień spotkania został w całości poświęcony pracy

warsztatowej, na której wypracowano wspólne reko-

mendacje dotyczące przyszłego kształtu narzędzia,

dotyczyły one następujących kwestii:

Zmian legislacyjnych, w tym weryfi kacji dat ob-

ligujących samorządy do przekazania raportów

Zmian defi nicyjnych, ułatwiających interpretację

danych

Uzupełnienia formularzy o dane dotyczące re-

alizacji zadań wynikających z Ustawy o rodzinie

i pieczy zastępczej

Zaproponowano opracowanie jednego formu-

larza dla gmin, powiatów i miast na prawach

powiatu

Rekomendacje natury technicznej, bardzo

szczegółowe, dotyczące poszczególnych tabel

w formularzu.

Wypracowane wspólnie rekomendacje zostały

formalnie przekazane do Instytutu Rozwoju Służb

Społecznych oraz do Ministerstwa Pracy i Polityki

Społecznej.

Jako organizatorzy seminarium chcemy serdecz-

nie podziękować uczestnikom i prelegentom za

udział i wytężoną pracę. Mamy nadzieję, że wspólnie

wypracowane rekomendacje przyczynią się do pod-

niesienia jakości narzędzia OZPS.

Agata Wilińska-OnyśkoShivan Fate

Obserwatorium Integracji Społecznej

Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej

Uczestnicy seminarium na Wałach Chrobrego w Szczecinie

Praca nad rekomendacjami

29

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

SŁOWO OD DORADCY DS. SUPERWIZJI I AKTYWNEJ INTEGRACJI

Droga do polskich standardów

superwizji pracy socjalnej

Superwizja w polskiej pracy socjalnej jest zjawiskiem nowym. Pierwszą inicjatywę wprowadze-nia jej do programów doskonalenia kadr pomocy społecznej zapoczątkowali w 1993 r. pracownicy Departamentu Szkolenia Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej w oparciu o brytyjskie materiały szkoleniowe. Dotychczas wdrażano ją sporadycznie i w ograniczonym zakresie czasowym, zależnie od nastawienia do tej kwestii kierownictwa ośrodków pomocy społecznej i ich możliwości fi nanso-wych. Sytuacja zmieniła się wraz z wejściem w życie Ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. oraz ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej fi nan-sowanych ze środków publicznych.

Od dnia 31.12.2013, w myśl art. 121a ww. Usta-

wy, pracownikom socjalnym będzie przy-

sługiwać prawo do korzystania z superwizji

jako formy doskonalenia swojej pracy, zaś samorzą-

dy będą zobowiązane do zabezpieczenia środków

fi nansowych na realizację tego celu. Ustawodawca

nie sprecyzował jednak dotychczas wytycznych

i standardów superwizji pracy socjalnej, minimum

programowego dla szkolenia superwizorów pracy

socjalnej. Nie określono również sposobu i trybu

szkolenia superwizorów oraz trybu nadawania cer-

tyfi katu i odpłatności związanej z jego uzyskaniem,

w związku z tym nie ma wzoru certyfi katu oraz

ewentualnej listy certyfi kowanych superwizorów.

Nieokreślenie podmiotów uprawnionych do pro-

wadzenia szkoleń upoważniających do prowadze-

nia superwizji pracy socjalnej, zasad i trybu prowa-

dzenia nadzoru merytorycznego nad szkoleniami

dla superwizorów może stwarzać szerokie pole in-

terpretacji zapisów ustawy i w rezultacie nawet za-

szkodzić idei superwizji pracy socjalnej.

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, wycho-

dząc naprzeciw opisanym powyżej wymaganiom

ustawowym, zainicjowało projekt pod nazwą „Su-

perwizja pracy socjalnej”, który na zlecenie Centrum

Rozwoju Zasobów Ludzkich realizuje Wyższa Szkoła

Pedagogiczna TWP w Warszawie. Jest to projekt sy-

stemowy w ramach Działania 1.2 Programu Opera-

cyjnego Kapitał Ludzki współfi nansowanego z Eu-

ropejskiego Funduszu Społecznego. W ramach tego

projektu przedstawiciele Regionalnego Ośrodka

Polityki Społecznej mieli przyjemność uczestniczyć

w konferencji pt. „Superwizja pracy socjalnej – od

idei do działania”, która odbyła się w siedzibie WSP

TWP w Warszawie 12 listopada 2012 roku.

Konferencja była ofi cjalnym otwarciem projek-

tu i zarazem rozpoczęciem pracy nad stworzeniem

standardu superwizji pracy socjalnej. W konferencji

wzięli udział przedstawiciele Ministerstwa Pracy i Po-

lityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludz-

kich, Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej (CAL),

Wyższej Szkoły Pedagogicznej TWP w Warszawie,

Uniwersytetu Łódzkiego, Uniwersytetu Mikołaja Ko-

pernika w Toruniu, Politechniki Śląskiej oraz eksper-

ci zagraniczni z Finlandii, Portugalii, Włoch, Niemiec

i Ukrainy. Nie zabrakło również pracowników socjal-

nych i kadry zarządzającej z ośrodków pomocy spo-

łecznej z całej Polski, pracowników organizacji poza-

rządowych, przedstawicieli administracji terenowej,

przedstawicieli środowisk akademickich i administra-

cji państwowej.

Goście z zagranicy podzielili się historią rozwoju

systemu pomocy społecznej w swoich krajach, two-

rzenia standardów superwizji i doświadczeniami wy-

nikających z jej stosowania na przestrzeni wielu lat.

Każdy z prelegentów podkreślał korzyści dla rozwoju

zawodowego pracowników socjalnych, którzy korzy-

stają z regularnego wsparcia superwizyjnego w roz-

30

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

wiązywaniu problemów pojawiających się w ramach

wykonywanej pracy, zarówno w kontekście pracy

z klientem oraz organizacji, w której pracują. W Fin-

landii, Portugalii, Włoszech i Niemczech funkcjonu-

ją bardzo zbliżone standardy zarówno w procesie

kształcenia oraz certyfi kowania superwizorów, jak

i podejścia do superwizji w praktyce. Wypracowanie

owych standardów zajęło jednak wiele lat, co poma-

ga zrozumieć trudności, z jakimi borykamy się na tym

tle w Polsce.

W drugiej części konferencji odbyły się warsztaty

w czterech grupach tematycznych:

„Zarządzanie procesem superwizyjnym” dla kie-

rowników jednostek pomocy i integracji spo-

łecznej

„Superwizja pracy socjalnej” dla pracowników

socjalnych instytucji pomocy i integracji spo-

łecznej

„Perspektywy i bariery rozwoju superwizji” dla

pracowników organizacji pozarządowych,

przedstawicieli administracji terenowej, wolon-

tariuszy i administracji państwowej

„Standard superwizji” dla środowisk akademi-

ckich i Kolegiów Pracowników Służb Społecz-

nych

Ideą tych warsztatów była wymiana opinii i do-

świadczeń uczestników związanych z superwizją, co

ma pomóc w wyznaczeniu standardów superwizji

pracy socjalnej w Polsce. Jak się okazało, opinie były

różne, podobnie jak doświadczenia poszczególnych

osób. Głównie dominował podział na zwolenników

ustalenia ścisłych standardów superwizji pracy socjal-

nej podobnych do tych, jakie obwiązują w psycholo-

gii, i ich oponentów. Wszyscy zgadzali się co do tego,

że superwizor powinien mieć doświadczenie zawo-

dowe ściśle związane z pracą socjalną. Wskazane jest,

by osoba taka posiadała umiejętność sprawnego ko-

munikowania się, znajomość faz rozwoju grupy i jej

dynamiki, wiedzę z zakresu psychologii umożliwia-

jącą dostrzeganie własnych reakcji i rozumienia ich

pochodzenia. Ponadto musi ona jednocześnie po-

trafi ć wnikać w świat interpersonalnych lub intrapsy-

chicznych doświadczeń superwizantów. Panowała

również zgoda co do zakresu zadań składających się

na superwizję. Ich celem powinno być kompleksowe

zaspokojenie potrzeb pracowników socjalnych w za-

kresie rozwoju zawodowego, stałej/cyklicznej ewalu-

acji, zapewnienie informacji zwrotnej i innych form

komunikacji niezbędnych dla utrzymania ciągłości

rozwoju, a przede wszystkim praktyczne wsparcie

psychiczne i merytoryczne w wypełnianiu obowiąz-

ków zawodowych, oferowane zarówno bezpośred-

nio przez superwizora, jak i udzielane przez grupę

współpracowników, przy odpowiednim ukierunko-

waniu i pomocy superwizora.

Konferencja uświadomiła uczestnikom, jak wiele

pracy czeka szeroko rozumiane środowisko pomocy

społecznej w Polsce i jak wiele brakuje nam, by osiąg-

nąć standardy, jakie stworzono w krajach, gdzie su-

perwizja jest stałym i naturalnym elementem wspar-

cia pracowników. Bo choć profesjonalizacja kadr

pomocy społecznej rozpoczęła się wraz z począt-

kiem lat dziewięćdziesiątych, kwestia problemów

zawodowych pracowników socjalnych, badania tych

problemów i poszukiwanie metod ich rozwiązywania,

w polskim systemie pomocy społecznej nie istniała.

Także reforma administracyjna z 1999 roku i zmiana

struktur organizacji pomocy społecznej nie stały

się impulsem do przyjrzenia się efektywności pracy

społecznej z punktu widzenia rozwiązywania proble-

mów tej konkretnej grupy zawodowej. Konieczność

„nadrobienia” powstałych zapóźnień nie jest rzeczą

oczywistą ani dla wszystkich zarządzających insty-

tucjami pomocy społecznej, ani dla organów je pro-

wadzących, ani dla samych pracowników. To już na

starcie superwizji rodzi wobec niej nieufność. W efek-

cie superwizja, która jest jednym z podstawowych

podejść do profesjonalnego rozwiązywania proble-

mów pracowników pomocy społecznej, pozostaje

na uboczu zarówno w organizacji pracy socjalnej, jak

i w badaniach nad tą pracą. Jesteśmy zatem zobo-

wiązani przyspieszyć rozwój polskiej superwizji, jed-

nak z zapewnieniem maksymalnie wysokiej jej jako-

ści, bez uciekania się do wygodnych rozwiązań „na

skróty”, w myśl idei, że lepsze jest cokolwiek niż nic.

Na powszechność superwizji o najwyższych standar-

dach w praktyce polskich pracowników socjalnych

z pewnością przyjdzie czas, dlatego cieszy inicjatywa

Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w postaci

projektu systemowego, realizowanego przez Wyższą

Szkołę Pedagogiczną TWP i Stowarzyszenie CAL.

Ziemowit PawlukRegionalny Ośrodek Polityki Społecznej

32

BIU

LE

TY

N I

NT

EG

RA

CJI

SP

OŁ

EC

ZN

EJ

Biuletyn współfi nansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego