OCHRONA DZIECI PRZED PRZEMOCĄ Jak organizować kampanię...

OchrOna dzieci przed przemOcą

OCHRONA DZIECI PRZED PRZEMOCĄ

Jak organizować kampanię przeciw karom fizycznym wobec dzieci

Monika SajkowSka

Łukasz Wojtasik

Fundacja Dzieci Niczyje 2004


I. KARY FIZYCZNE - POWSZECHNE DOŚWIADCZENIE DZIECIŃSTWA 3II. KAMPANIE SPOŁECZNE PRZECIWKO KARANIU FIZYCZNEMU DZIECI 5

Koniec z biciem dzieci 5Dzieciństwo bez przemocy 7Dzień sprzeciwu wobec bicia dzieci 10

III. ROLA KAMPANII SPOŁECZNYCH W ZAPOBIEGANIU STOSOWANIU KAR FIZYCZNYCH WOBEC DZIECI 11

Planowanie kampanii społecznej 12Analiza sytuacji. Diagnoza skali problemu i postaw społecznych 13Cele i oczekiwane rezultaty kampanii 15Adresaci kampanii 16

IV. DZIAŁANIA REALIZOWANE W RAMACH KAMPANII 17Kampania medialna

1.1 Kontakty z mediami • Lista mediów • Osoby odpowiedzialne za kontakty z mediami• Pakiet materiałów dla dziennikarzy• Informacje w Internecie• Kiedy kontaktować się z mediami?• Jak informować - informacje prasowe i konferencje prasowe• Etyka współpracy z mediami

171717181818181919

1.2 Reklamy społeczne• Współpraca z agencją reklamową• Treść reklam• Formy reklam

20212122

1.3 Ewaluacja Kampanii Medialnej 23Działania lokalne

• Koalicja• Debaty lokalne• Ambasadorzy kampanii• Opracowanie lokalnej diagnozy problemu • Sprawozdania z działań lokalnych

242425262831

KONKLUZJE 31

SPIS TREŚCI


Stosowanie kar fizycznych wobec dzieci jest jednym z elementów ugruntowanej przez tradycję i prawo relacji pomiędzy rodzicami a dzieckiem, którą warunkuje społeczna po-zycja dziecka. Pozycja ta ewoluowała od niebytu1 do zredukowanej formy uczestnictwa w świecie kontrolowanym przez dorosłych. Tradycja niezaprzeczalnej władzy ojcowskiej przez wieki była obecna zarówno w życiu codziennym, jak i w obowiązujących prawach. Dzieci nieposłuszne można było karać chłostą lub innymi karami cielesnymi czy pozba-wieniem majątku rodzinnego i wyrzuceniem z rodziny W teologii chrześcijańskiej przez wieki postrzeganie dziecka wyznaczały przekazy biblijne, eksponujące bezwzględną wła-dzę ojca, oraz pisma św. Augustyna, które przedstawiają dziecko jako symbol zła, istotę niedoskonałą, kapryśną, obarczoną ciężarem grzechu pierworodnego. Święty Augustyn usprawiedliwia wszelkie kary cielesne wobec dzieci jako służące prostowaniu tego, co zdeformowane i złe.2

Świat się zmienia. Społeczna pozycja dziecka i wynikające z niej normy obyczajowe i prawne regulujące stosunki pomiędzy rodzicami i dziećmi podlegają jednak ewolucji znacznie wolniejszej niż systemy polityczne i gospodarcze. Dostrzeżenie znaczenia dzie-ciństwa, wyłonienie się ruchu wokół praw dziecka to doświadczenia ostatnich dziesię-cioleci, które jednak nie wszędzie przyniosły prawne i moralne gwarancje ochrony dzieci przed przemocą ze strony dorosłych.

Zainteresowanie organizacji międzynarodowych i instytucji europejskich zaowoco-wało wprawdzie dokumentami, które potępiają stosowanie kar fizycznych wobec dzieci i ustalają standardy ochrony praw dzieci3. Ciągle jednak ustawodawstwa wielu krajów nie uwzględniają prawnego zakazu fizycznego dyscyplinowania dzieci, a praktyka wy-chowawcza rodziców pokazuje, że niemal powszechnie odwołują się oni do kar fizycz-nych. Dowodzą tego wyniki badań diagnozujących doświadczenia kar fizycznych w dzie-ciństwie. Niezależnie od rejonu Europy zdecydowana większość rodzin praktykuje bicie dzieci – kar fizycznych doświadczało 91% dzieci w United Kingdom, 93% w Chorwacji, 75% w Rumunii i 80% w Polsce.

Jednak mimo długotrwałego procesu dostosowywania legislacji narodowych do mię-dzynarodowych konwencji oraz powolnych zmian zachowań dorosłych wobec dzieci w wymiarze stosowania kar fizycznych, w ostatnim czasie rośnie zainteresowanie opi-nii publicznej przeciwdziałaniem stosowaniu takich kar. Chociaż bicie dzieci penalizuje tylko 9 krajów europejskich4, blisko 60% obywateli państw Unii Europejskiej uważa, że cielesne karanie dzieci to forma przemocy. Tyle samo twierdzi, że każda forma przemocy wobec dzieci powinna być karana.5

I. KARY FIZYCZNE - POWSZECHNE DOŚWIADCZENIE DZIECIŃSTWA

3

1 Rzymski pater familias miał prawo decydować o życiu i śmierci swoich dzieci. Mógł dziecko zabić lub porzu-cić i, jak pokazuje historia korzystał z tego prawa dość często. W średniowieczu dzieci do lat pięciu nie były uwzględniane w spisach ludności. Społeczne zaistnienie po ukończeniu przez dziecko pięciu lat tożsame było z wkroczeniem w dorosłość.

2 Św. Augustyn (1977), O państwie Bożym. Tom 2, PAX, Warszawa.3 Newell Peter, Eliminating corporal punishment: a human rights imperative for Europe’s children, Counsil of Europe,

2003.4 Austria, Dania, Finlandia, Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania, Włochy, Chorwacja, Łotwa.5 Eurobarometr: Attitudes to Violence Against Women and Children. http://europa.eu.int.


Przykłady doświadczeń krajów, które zmierzyły się z legislacją dotyczącą bicia dzie-ci, pokazują, jak silną rolę opiniotwórczą ma prawo i działania edukacyjne adresowane do dorosłej części społeczeństwa. Zmierzyły - ponieważ zazwyczaj znaczna część opinii społecznej w okresie poprzedzającym zmianę prawa uznawała konieczność stosowania kar fizycznych wobec dzieci oraz, co w związku z tym oczywiste, sprzeciwiała się usta-wowemu zakazowi takich kar. Kiedy w 1979 roku w Szwecji, pierwszym kraju, w którym zakazano kar fizycznych wobec dzieci, wprowadzano do kodeksu rodzinnego ten za-kaz, blisko połowa dorosłych Szwedów popierała stosowanie fizycznego karcenia dzieci, a 70% protestowało przeciw ustawie.6 Zamierzeniem ustawodawcy szwedzkiego nie było stawianie rodziców przed sądem czy rozbijanie rodziny, lecz zmiana mentalności społecznej, oficjalny sprzeciw wobec przemocy i siły jako instrumentom kształtowania stosunków międzyludzkich. Przed (od 1966 r !) i po wprowadzeniu zmian legislacyjnych prowadzono wieloletnie przygotowania legislacyjne i kampanię edukacyjną adresowaną do rodziców. Dwadzieścia lat po wprowadzeniu prawnego zakazu bicia dzieci jedynie 10% obywateli sprzeciwiało się wprowadzonej ustawie i tyle samo popierało kary fizycz-ne w wychowaniu dzieci.

Edukacja społeczna jest kluczem do zmiany postaw, a tym samym, w dalszej perspek-tywie, zmiany zachowań. Kampanie społeczne pokazujące szkodliwość stosowania kar fizycznych i alternatywne sposoby dyscyplinowania dzieci nie przynoszą wprawdzie na-tychmiastowych rezultatów, ale, jak pokazuje przykład Szwecji, mogą być skutecznych narzędziem doprowadzania do pożądanych zmian.

Ten poradnik powstał w zespole praktyków, który planował oraz realizował narodo-wą kampanię przeciwko biciu i innym formom krzywdzenia dzieci w Polsce. Pozytywna ocena przekazów i organizacji kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” oraz jej wymierne rezultaty sprawiły, iż zostaliśmy zaproszeni do podzielania się naszymi doświadczeniami i wiedzą na temat organizowania kampanii społecznych, których celem jest zrównanie praw dzieci i dorosłych do ochrony nietykalności cielesnej, a tym samym ochrona prawa dziecka do szczęśliwego dzieciństwa.

Takie kampanie organizowane są w różnych krajach świata od ponad dwudziestu lat. Ich organizatorzy realizują swoje cele za pomocą różnych metod, propagując różnie brzmiące przekazy medialne. W pierwszym rozdziale poradnika przedstawiamy przy-kłady kampanii, w których przyjęto odmienne strategie działania. W kolejnych rozdzia-łach koncentrujemy się na tym, co w organizowaniu tego typu kampanii jest uniwersal-ne. Przedstawiamy zasady planowania i organizacji kampanii, które, jak pokazało nasze doświadczenie, porządkują pracę organizatorów i zwiększają prawdopodobieństwo sku-teczności podejmowanych działań.

Kampanijne programy opracowane na bazie prezentowanych w poradniku zasad mogą, co oczywiste, zawierać różne formy oddziaływań i wpisywać w nie różną treść. W teście oprócz uniwersalnych wskazań, przywołujemy również jako ilustrację ich zastosowania, konkretne rozwiązania i narzędzia zastosowane w polskiej kampanii „Dzieciństwo bez przemocy”. Liczymy na to, że okażą się one inspirujące. Jak w każdym działaniu, pozna-wanie doświadczeń innych, zarówno sukcesów, jak i błędów pozwala nam skuteczniej realizować nasze przedsięwzięcia.

6 Durrant J.E.(1999) Evaluating the Success of Sweden’s Corporal Punishment Ban. Child Abuse and Neglect. Vol.23, nr 5

4


Poniżej zaprezentowane zostaną wybrane kampanie społeczne poświęcone problema-tyce stosowania kar fizycznych wobec dzieci. Kryterium wyboru stanowiły: komplek-sowość kampanii, wyrażająca się połączeniem działań lokalnych inicjowanych przez organizatorów kampanii z różnorodnymi przekazami medialnymi oraz zasięg kampa-nii – prezentowane inicjatywy mają charakter ogólnonarodowy bądź międzynarodowy. Kampanie spełniające powyższe kryteria organizowano w różnych krajach świata, ponie-waż organizacje i instytucje zajmujące się problemem krzywdzenia dzieci, dawno już do-ceniły rolę opinii społecznej w zapobieganiu różnym formom tego zjawiska. Nie sposób przedstawić tu wszystkich takich inicjatyw. Zaprezentowane więc zostaną trzy kampanie, wybrane ze względu na ich szeroki zasięg, wielowymiarowość i wartość merytoryczną:Ø Koniec z biciem dzieci (Hitting Children Must Stop. FULL STOP) – największa brytyjska

kampania poświęcona problemowi stosowania kar cielesnych wobec dzieci, zorga-nizowana w 2002 r.

Ø Dzieciństwo bez przemocy – pierwsza polska kampania społeczna poświęcona proble-mowi krzywdzenia dzieci, w której wiele miejsca poświęcono również biciu dzieci przez rodziców.

Ø Dzień sprzeciwu wobec bicia dzieci (SpankOut Day) – kampania nakłaniająca rodziców i opiekunów do zaniechania stosowania kar fizycznych wobec dzieci, od 1998 r. orga-nizowana corocznie w Stanach Zjednoczonych w dniu 30 kwietnia. Od 2003 r. kam-pania ma charakter międzynarodowy.

II. KAMPANIE SPOŁECZNE PRZECIWKO KARANIU FIZYCZNEMU DZIECI

5

Koniec z biciem dzieci (Hitting Children Must Stop. FULL STOP)

Organizator tej największej brytyjskiej kampanii poświęconej problemowi bicia dzieci - NSPCC (National Society for Prevention of Cruelty to Children) – już od kilku lat, z wielkim rozmachem prowadzi narodową akcję FULL STOP. Ma ona na celu przeciwdziałanie róż-nym formom krzywdzenia dzieci. W działania inicjowane przez NSPCC zaangażowane są inne organizacje pozarządowe, indywidualni profesjonaliści zajmujący się problema-tyką krzywdzenia dzieci, politycy, instytucje rządowe, gwiazdy świata kultury i sportu oraz tysiące wolontariuszy.

Za początek kampanii dotyczącej kar fizycznych przyjęto dzień 5 maja 2002 r. Na po-czątek maja przypada bowiem Dzień Dziecka, corocznie organizowany przez NSPCC. Odbywające się w tym czasie rozliczne imprezy dla dzieci oraz akcje charytatywne na rzecz NSPCC i związane z tym zainteresowanie mediów uznano za najlepszy czas na prezentację nowych przedsięwzięć.

Główne cele kampanii to:– przekonanie społeczeństwa do tego, że kary fizyczne są złą metodą wychowawczą,– edukacja rodziców w zakresie dobrego rodzicielstwa, – lobbing na rzecz prawnej ochrony dzieci przed karami fizycznymi. Jednym z elementów kampanii było przeprowadzenie badań zjawiska karania fizycz-

nego dzieci. Ich wyniki stały się, obok ogólnej idei kampanii, jedną z głównych informacji przekazywanych w mediach w związku z majowym Dniem Dziecka. Badania nie doty-czyły skali fizycznego krzywdzenia dzieci, dane na ten temat znane były bowiem wcze-śniej, a uznanie ich za alarmujące stało się podstawą do planowania omawianej kampanii. Głównym przedmiotem zainteresowania badaczy były postawy dorosłych wobec stoso-wania kar fizycznych oraz wpływ stosowania kar fizycznych wobec dziecka na samych


rodziców. Raport z badań zatytułowany został Bicie dzieci boli również rodziców, okazało się bowiem, że ponad trzy czwarte rodziców stosujących kary fizyczne (79%) odczuwa zwią-zany z tym dyskomfort. Siedmiu na dziecięciu rodziców odczuwa smutek (73%), 67% – żal, 65% rodziców męczy poczucie winy. Badania pokazały również, że blisko połowa rodziców stosujących kary fizyczne (44%) nie uważa, że jest to dobra metoda wychowaw-cza, a ponad połowa bije dzieci z powodu frustracji (49%) lub złości (56%). Ponadto wy-kazano istotną zależność między stosowaniem kar fizycznych a doświadczaniem ich w dzie-ciństwie (NSPCC 2002a).

Za główną ideę kampanii przyjęto myśl, że stosowanie kar fizycznych wobec dzieci jest nieracjonalne. Prezentowane badania istotnie ją potwierdziły; pokazały również, że rodzi-ce potrzebują informacji, jak wychowywać bez bicia i jak panować nad złością i frustracją. W wywiadach prasowych i telewizyjnych oraz w przygotowanych materiałach pracow-nicy i partnerzy NSPCC częstokroć zwracali więc uwagę na potrzebę uruchomienia rzą-dowych programów edukacyjnych, dotyczących dobrego rodzicielstwa. W ramach samej kampanii wydana została broszura dla rodziców Jak zachęcić dziecko do lepszego zachowania – poradnik dobrego rodzica, w której zawarto informację o pozytywnym rodzicielstwie, ra-dzeniu sobie ze złymi emocjami oraz skrytykowano stereotypy dotyczące pozytywnego wpływu kar fizycznych na wychowanie dziecka (NSPCC 2002b). Broszura dystrybuowa-na była w dziesiątkach tysięcy egzemplarzy.

Głównym nośnikiem idei kampanii NSPCC były reklamy prezentowane przez miesiąc na billboardach w całym kraju oraz spot radiowy emitowany w dziesiątkach lokalnych i krajowych rozgłośniach przez 2 tygodnie. Plakaty przygotowane przez renomowaną agencję reklamową Saatchi & Saatchi wykorzystywały stylistykę ilustracji z książek dzie-cięcych dla przedstawienia realnych sytuacji fizycznego karania dzieci przez rodziców.

Pierwszy z czterech prezentowanych plakatów pokazuje chłopca popychającego inne dziecko na placu zabaw. Napis głosi: Niestety, bicie dzieci niczego dobrego ich nie uczy. Drugi pokazuje zezłoszczoną matkę uderzającą swoje dziecko w głowę. Tekst na plakacie: Jeżeli bicie jest skuteczne, czemu wciąż bijesz? zwraca uwagę na nieskuteczność kar fizycznych. Ko-lejny plakat dotyczy niebezpieczeństwa eskalacji stosowania kar fizycznych. Rodzic bijący pasem płaczące dziecko – Co zrobisz, gdy klapsy przestaną działać?. Ostatni z serii plakatów dotyczy emocjonalnych, odroczonych efektów bicia dzieci. Przedstawia przestraszoną i nieszczęśliwą dziewczynkę w sypialni. Napis: Jest bita, bo się moczy. Moczy się, bo jest bita.

6

©NSPCC, London; design by Saatchi & Saatchi.


Reklama radiowa rozpoczyna się od pogodniej, świątecznej, dziecięcej piosenki o chłopcu, który właśnie zabiera się do jedzenia ciastka. Nagle piosenka się urywa. Narra-tor opisuje sytuację, w której chłopiec zostaje uderzony przez matkę w twarz za to, że nie używa łyżki. Chłopiec widząc, że jego młodszy brat również nie używa sztućców, ude-rza go. Dalej informacja: Bicie dzieci jest niedopuszczalne. Nie zawsze łatwo jest być rodzicem. W razie problemów wychowawczych zadzwoń do NSPCC...

Wszystkie edukacyjne elementy kampanii (plakaty, broszury i spot radiowy) w trafny sposób ukazywały bezsensowność kar fizycznych oraz zagrożenia związane z ich sto-sowaniem. Broszura pokazywała dodatkowo alternatywne do bicia, pozytywne metody wychowawcze. Autorzy kampanii zwracali jednak uwagę na fakt, że nawet najlepsze re-klamy społeczne i programy edukacyjne nie wystarczą, w sytuacji gdy karanie fizycz-ne jest prawnie dozwolone. Problemu delegalizacji kar fizycznych dotyczyła duża część komunikatów medialnych, towarzyszących obchodom Dnia Dziecka i samej kampanii, w których krytykowano archaiczne zapisy obowiązującego prawa brytyjskiego i powo-ływano się na przykłady wielu państw europejskich, które prawnie gwarantują dzieciom pełną ochronę przed karami fizycznymi.

Obecność w mediach przekazów na temat obchodów Dnia Dziecka i związanej z nimi kampanii przeciwko biciu dzieci była przedmiotem szczególnej troski pracowników NSPCC. Wiadomo bowiem, że obok reklamy społecznej przekazy medialne mają najwięk-szy zasięg i stanowią nierozłączny i kluczowy element wszelkich kampanii społecznych.

Przebieg i społeczna ocena kampanii stały się przedmiotem analiz socjologicznych. Ba-dania przekazów medialnych związanych z kampanią i ich odbioru przez mieszkańców Wielkiej Brytanii pokazały, że informacje o obchodach Dnia Dziecka, organizowanego przez NSPCC, i kampanii przeciwko biciu dzieci przekazywała głównie regionalna i lo-kalna prasa (53% przekazów). W okresie od lutego do lipca 2002 r. (głównie w maju) w brytyjskiej prasie ukazały się 453 artykuły związane z inicjatywą NSPCC. W toku badań wyróżniono pięć podstawowych komunikatów odbieranych przez obywateli Wielkiej Brytanii (w nawiasach podano procent dorosłych, którzy odebrali dany przekaz):

• Bicie dzieci jest złe i nieskuteczne (63%)• Rząd powinien się zająć reformą prawa, dotyczącego ochrony praw dzieci (62%)• Skończyć z biciem dzieci (57%)• Rodzice biją dzieci z bezradności (43%)• Stosowanie kar fizycznych nie ma sensu (28%)Przekaz związany z obchodami Dnia Dziecka i kampanią dotarł do 65% dorosłych miesz-

kańców Wielkiej Brytanii, co uznać należy za bardzo dobry wynik. Co więcej, aż 53% bada-nych odebrało co najmniej trzy z wyżej prezentowanych komunikatów (NSPCC 2002c) .

Na podstawie dostępnych danych należy stwierdzić, że brytyjska kampania Hitting Chil-dren Must Stop odniosła pożądany efekt – zwróciła uwagę mediów, decydentów i opinii spo-łecznej na problem karania fizycznego dzieci i zainicjowała długofalowe działania na rzecz edukacji i zmiany prawodawstwa, dotyczących stosowania kar fizycznych wobec dzieci.

Dzieciństwo bez przemocy

Ogólnokrajowa kampania społeczna Dzieciństwo bez przemocy, zorganizowana przez Państwową Agencję ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Fundację Dzieci Ni-czyje oraz Pogotowie „Niebieska Linia”, a w warstwie medialnej przez agencję McCann Ericson Polska, to pierwsze profilaktyczne przedsięwzięcie związane z przeciwdziała-niem krzywdzeniu dzieci, realizowane w Polsce na tak dużą skalę.

7


Kampania, po kilku miesiącach prac koncepcyjnych, rozpoczęła się w marcu 2001 r. uroczystą konferencją w Pałacu Prezydenckim w Warszawie. Udział przedstawicieli pol-skiego rządu i kancelarii prezydenta w spotkaniu dotyczącym problemu krzywdzenia dzieci w Polsce pozwolił na medialne nagłośnienie kampanii. W czasie konferencji zawią-zano koalicję na rzecz kampanii, do której finalnie przystąpiło ponad 800 osób prywat-nych i wiele organizacji. Działania pod hasłem Dzieciństwo bez przemocy trwały blisko rok – do lutego 2002 r.

Kampania nie była poświęcona wyłącznie zjawisku karania fizycznego dzieci. Dotyczy-ła szeroko rozumianego zjawiska przemocy domowej wobec najmłodszych. Adresowana była do rodziców, profesjonalistów pracujących z dziećmi oraz ogólnie – opinii publicz-nej. Jej adresatami byli również przedstawiciele władz lokalnych i centralnych, od których decyzji zależą konkretne rozwiązania polityki społecznej wobec problemu krzywdzenia dzieci.

Za podstawę planowania kampanii, prócz praktycznej wiedzy na temat zjawiska krzywdzenia dzieci w Polsce, posłużyły nieliczne badania skali tego zjawiska. Przygoto-wane materiały podawały m.in., iż:

– 60% dorosłych Polaków stosuje kary fizyczne wobec swoich dzieci do 19. roku życia;– co szósty 12-latek przyznaje, że w wyniku przemocy ze strony rodziców doznał ura-

zów, takich jak siniaki, zadrapania;– blisko 23% polskich studentów przyznaje, że w ich domach przynajmniej kilkakrotnie

dochodziło do przemocy fizycznej (www.przemoc.pl).Dane te zostały wzbogacone dzięki, przeprowadzonym już w ramach kampanii, pierw-

szym ogólnopolskim badaniom zjawiska krzywdzenia dzieci. Wyniki tych badań dowio-dły, iż mimo stosunkowo niskiego odsetka zwolenników kar fizycznych (36%), aż 80,4% rodziców stosuje wobec swoich dzieci klapsy, 24,8% – bicie pasem, 7,8% – bicie w twarz (Fluderska, Sajkowska 2001). Te i inne wyniki badań w pełni potwierdziły zasadność dzia-łań podejmowanych w ramach kampanii.

Za ogólne cele kampanii Dzieciństwo bez przemocy przyjęto:– zwiększenie społecznego zaangażowania w sprawy przeciwdziałania przemocy wo-

bec dzieci;– edukację społeczną na temat zjawiska krzywdzenia dzieci i sposobów radzenia sobie

z tym problemem;– promocję pozytywnych rozwiązań merytorycznych, organizacyjnych i prawnych

związanych z przeciwdziałaniem przemocy wobec dzieci;– motywowanie społeczności lokalnych i instytucji do podejmowania działań na rzecz

dzieci krzywdzonych;– zmianę postaw rodzicielskich i rozwijanie konstruktywnych umiejętności wycho-

wawczych rodziców.Cele realizowano w dwojaki sposób. Pierwszy nurt to działania lokalne, polegające

przede wszystkim na organizacji lokalnych debat dotyczących problemu krzywdzenia dzieci. Organizatorzy zaprosili do współpracy 550 „ambasadorów” kampanii. Osoby te, przeszkolone i zaopatrzone w materiały (plakaty, ulotki, kasety wideo), przygotowywa-ły i prowadziły 230 debat na terenie całej Polski. Uczestniczyli w nich przedstawiciele władz lokalnych, pracownicy służb, instytucji i organizacji pozarządowych zajmujących się pracą z dziećmi oraz media. Efektem tych spotkań w wielu przypadkach, poza ogól-nym zapoznaniem uczestników ze specyfiką problemu krzywdzenia dzieci, było podjęcie konkretnych działań na rzecz pomocy dzieciom krzywdzonym i zaniedbywanym przez najbliższych.

8


Drugi nurt to działania medialne. Organizatorzy wraz z agencją reklamową McCann Ericson, która wolontarystycznie włączyła się w działania kampanijne, przygotowali medialną oprawę kampanii, na którą składały się plakaty, billboard, dwie reklamy radiowe i spot telewizyjny.

Spot telewizyjny przedstawiał dziewczynkę karmiącą misia: No jedz misiu... – prosi ła-godnie dziewczynka. Jednak w momencie, kiedy jedzenie spada z łyżki i brudzi misia, dziewczynka zaczyna szarpać zabawkę i krzyczeć: Widzisz, co zrobiłeś? Nie gap się tak tępo!!! Ogłuchłeś? Odpowiadaj, kretynie!!!... Zachowanie dziewczynki odzwierciedla agresję, jaką często u dorosłych wzbudza nieuwaga lub naturalna niesforność dzieci. Na zakończenie spotu głos lektora informuje: Tysiące polskich dzieci są ofiarami przemocy w domu. Wspieraj kampanię „Dzieciństwo bez przemocy”.

Kampanijny billboard przedstawiał ostatni kadr filmu – przestraszone dziecko siedzące w kącie, i napis: Tysiące polskich dzieci są ofiarami przemocy w domu. Nie bądź obojętny wobec ich cierpienia. Na plakatach zatytułowanych Litania, obok zdjęcia tej samej dziewczynki, poja-wia się apel do rodziców: Szanuj mnie, żebym szanowała innych... Uczę się życia od ciebie.

Tekst Litanii, czytany przez dzieci, stanowił również treść pierwszej z dwóch reklam radiowych. W drugiej zwrócono uwagę na problem przemocy wobec dzieci, stosując przekaz negatywny. Przedstawia ona obelżywe wypowiedzi rodzi-ców, kierowane do dzieci: Ty gówniarzu. Ty tępaku... Dosyć cię mam... Do niczego się nie nadajesz... Spot kończy głos lektora: Uważaj, dziecko się uczy życia od ciebie ...

Prezentacja materiałów medialnych trwała od 30 mar-ca do 31 lipca 2001 r. W tym czasie wyeksponowano w całej Polsce około tysiąca billboardów. Na przystankach autobusowych i tramwajowych pojawiło się ponad 3 tys. plakatów, a mniejsze formaty Litanii (A1, A4) wydruko-wano i rozesłano w liczbie ponad 20 tys. egzemplarzy do placówek i instytucji na terenie całego kraju. Reklama te-lewizyjna i spoty radiowe emitowane były przez dziesiąt-ki stacji telewizyjnych i radiowych.

9


Według badań OBOP, przeprowadzonych w listopadzie 2001 r. na zlecenie organizato-rów kampanii, społeczny odbiór przekazów medialnych był wysoki. Reklamę telewizyjną widziało dwie trzecie Polaków powyżej 15. roku życia (66%). Jedna trzecia (33%) zauwa-żyła billboard, a jedna piąta (20%) plakat przystankowy. Pierwszy spot radiowy (Litania) słyszało 30% Polaków, drugi – 16%. Respondenci przytaczanych badań bardzo wysoko ocenili kampanię Dzieciństwo bez przemocy. Aż 96% z tych, którzy zauważyli działania kampanii, uznało je za potrzebne (Sajkowska 2002) .

W ramach podsumowań efektów kampanii organizatorzy przeprowadzili również analizę przekazów prasowych opisujących jej realizację. Ustalono, że w okresie od marca do czerwca 2001 r. w 200 ogólnopolskich i lokalnych dziennikach będących przedmiotem badań ukazało się 130 artykułów dotyczących kampanii, których łączna powierzchnia wyniosła aż 4 m2!

Dzień sprzeciwu wobec bicia dzieci (SpankOut Day)

Amerykańska kampania SpankOut day (dosłownie Dzień bez kar fi-zycznych) różni się nieco od wyżej opisanych przedsięwzięć. Nie jest to ciąg działań realizowanych zgodnie ze ściśle określonym scenariu-szem. Jest to idea corocznego „święta”, zwracającego uwagę na pro-blem stosowania kar fizycznych wobec dzieci, bazującego na różno-rodnych inicjatywach oddolnych.

Celem obchodów SpankOut Day jest – jak w przypadku większości kampanii tego typu – propagowanie idei wychowania bez kar fizycznych, edukacja opiekunów w zakresie alterna-tywnych metod wychowawczych oraz lobbing na rzecz prawnego zakazu karania fizycznego dzieci. Różnorodne akcje lokalnie organizowane w ramach Dnia bez kar fizycznych wykorzystu-ją media, reklamę społeczną i rozmaite formy oddziaływań edukacyjnych.

Pomysłodawcą i głównym animatorem SpankOut Day jest organizacja EPOCH – USA7 i jej główna placówka Center of Effective Discypline (Centrum Skutecznego Wychowania) z Ohio (USA). Kampania realizowana jest corocznie już od 5 lat.

Proklamacja SpankOut DayPonieważ...Wszystkie dzieci potrzebują opieki i zasługują na to, by wychowywać się w środowi-sku wolnym od kar fizycznych,Miliony dzieci każdego dnia cierpią z powodu doświadczania kar fizycznych w imię dobergo wychowania,Karanie fizyczne prowadzi do utrwalenia złych wzorców opartych na stosowaniu przemocy,Zapobieganie przemocy fizycznej wobec dzieci powinno opierać się na promowaniu efektywnych, wolnych od przemocy metod wychowawczych,Proces wychowawczy powinien opierać się na edukacji, a nie na karaniuogłaszamy w dniu 30 kwietnia obchody dnia bez kar fizycznych (SpankOut Day), w którym podejmowane będą działania profilaktyczne i edukacyjne adresowane do dorosłych, dotyczące właściwego wychownia najmłodszych.

7 Organizacja EPOCH – End Physical Punishment of Children (Skończyć z Karaniem Fizycznym Dzieci) została zaprezentowana w tym numerze kwartalnika.

10


W organizacji obchodów SpankOut Day w różnych miejscach kraju pomocne są wska-zówki i materiały udostępniane przez CED w formie folderów i na stronach interneto-wych – www.stophitting.com. Twórcy kampanii proponują w nich formy aktywności, które organizacje włączające się do kampanii mogą podejmować w dniu 30 kwietnia, jak np. dystrybuowanie wśród rodziców i nauczycieli materiałów edukacyjnych publikowa-nych przez CED, zainteresowanie problemem kar fizycznych lokalnych mediów, kiero-wanie do władz lokalnych i centralnych petycji dotyczących prawnego sankcjonowania kar fizycznych, ekspozycję plakatów i billboardów z hasłami dotyczącymi idei zaniecha-nia kar fizycznych wobec dzieci oraz organizowanie innych przedsięwzięć dotyczących zapobiegania temu zjawisku.

Autorzy serwisu internetowego przytaczają przykłady najciekawszych minionych ini-cjatyw lokalnych realizowanych w ramach SpankOut Day, jak kampania billboardowa Nigdy nie bij dzieci (It’s Never Right to Hit a Child) oraz dystrybucja materiałów edukacyj-nych Ręce nie służą do bicia (Hands Are Not For Hitting) wśród nauczycieli katolickich szkół podstawowych (Colubus, Ohio), dystrybucja materiałów edukacyjnych wśród personelu jednostki wojskowej Fort Jackson (Columbia), organizacja festynu pod hasłem Rodziciel-stwo bez przemocy (Non-Violent Parenting) (Los Angeles) i wiele innych.

Z roku na rok rośnie zainteresowanie obchodami SpankOut Day i wydaje się, że dzień ten na stałe wpisał się do kalendarium świąt obchodzonych w USA, w każdym razie do czasu, kiedy karanie fizyczne dzieci jest w tym kraju postrzegane jako znaczący problem społeczny. Inicjatywa ta zyskała uznanie również poza granicami Stanów Zjednoczonych, stąd pomysł organizatorów na poszerzenie zasięgu tej kampanii. Od 2001 r. jest ona jest wydarzeniem międzynarodowym, obchodzonym w wielu krajach na całym świecie.

III. ROLA KAMPANII SPOŁECZNYCH W ZAPOBIEGANIU STOSOWANIU KAR FIZYCZNYCH WOBEC DZIECI

Stosowanie kar fizycznych wobec dzieci wielu rodziców uznaje za skuteczną, społecz-nie akceptowaną metodę wychowawczą, której sami doświadczyli jako dzieci, którą sto-sują ich sąsiedzi i znajomi. Biją dzieci nie dlatego, że chcą je skrzywdzić, poniżyć lub zranić. Biją ponieważ wierzą, że kary fizyczne uczą dzieci pozytywnych zachowań, chro-nią je przed zagrożeniami. Nie znają innych sposobów komunikowania dziecku swojego niezadowolenia. Nigdy nie zastanawiają się, co czuje ich dziecko, doświadczające bicia bądź oczekujące na lanie, które nieuchronnie nastąpi.

Poprawa sytuacji dzieci, wobec których rodzice stosują kary fizyczne wymaga więc zmiany postaw społecznych wobec takich oddziaływań wychowawczych oraz dostar-czenia rodzicom wiedzy na temat ich negatywnych konsekwencji. Kluczowa kwestią jest również edukacja rodziców w zakresie alternatywnych metod wychowawczych. Zmiana postaw i działania edukacyjne mogą być realizowane w indywidualnych kontaktach ro-dziców z profesjonalistami, za pośrednictwem lektur czy też sporadycznych przekazów mediów. Jednak społeczny zakres takich oddziaływań musi wiązać się z ich szerokim rezonansem i powszechną dostępnością przekazu. Dlatego też zorganizowane działania prewencyjne, dotyczące zaniechania stosowania kar fizycznych wobec dzieci coraz czę-ściej przybierają formę kampanii społecznych – ograniczonych w czasie, zróżnicowanych w formie przekazów, najczęściej bazujących na reklamie społecznej, adresowanych do określonej grupy odbiorców.

11


Organizacja i przeprowadzenie dobrze zaplanowanej kampanii społecznej na rzecz wyeliminowania kar fizycznych wobec dzieci może naprawdę wiele zmienić w zakre-sie społecznego dostrzeżenia problemu, zapobiegania jego przejawom i zapewnienia po-mocy dzieciom krzywdzonym. Aby tak się jednak stało, bardzo ważne są precyzyjne i spójne ustalenia koncepcyjne i decyzje dotyczące poszczególnych elementów kampanii i zależności pomiędzy nimi. Decyzje takie podejmowane są na etapie planowania kampanii przez zespół organi-zatorów kampanii, którego zadaniem jest również monitorowanie przebiegu kampanii i ewaluacja jej efektów. Kampanie społeczne mogą być inicjowane i realizowane przez równe podmioty: orga-nizacje pozarządowe, agendy rządowe czy agencje reklamowe. Zdarza się, że kampanie organizuje kilka podmiotów, których kompetencje są komplementarne. Organizatorzy delegują swoich przed-stawicieli do „sztabu kampanii”, w którym zapadają strategiczne i bieżące decyzje. Za optymalną można uznać sytuację, gdy w sztabie kampanii przeciw karaniu fizycznemu dzieci bądź innym formom krzywdzenia znajdą się przedstawiciele organizatorów, którzy mają wiedzę teoretyczną i praktyczne doświadczenia w zakresie: (1) psychologii dziecka, patologii rodziny, pomocy dzieciom krzywdzonym i ich rodzinom, (2) masowego komunikowania, percepcji społecznej. Jednocześnie ważne jest by były to organizacje (osoby), które cechuje moc sprawcza, mają więc (3) pewien wpływ na lokalną i/lub centralną politykę społeczną w zakresie pomocy dzieciom i rodzinom, (4) dysponują funduszami na przeprowadzenie kampanii lub są doswiadczone w prowadzeniu fundrisingu oraz, jeśli kampania nie ograniczy się działań medialnych, (5) dys-ponują siecią przedstawicieli, oddziałów lub współpracowników, którzy będą mogli włączyć się w działania lokalne.

Organizatorami ogólnopolskiej kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” były trzy podmioty: • Fundacja „Dzieci Niczyje” – organizacja pozarządowa specjalizująca się w pomocy dzieciom

krzywdzonym, mająca wieloletnie doświadczenia w działaniach pomocowych i edukacyjnych w tym zakresie

• Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych – agencja rządowa, reali-zująca programy z zakresu przeciwdziałania alkoholizmowi i przemocy w rodzinie; mająca doświadczenia w organizowaniu kampanii społecznych; współpracująca z siecią gminnych i wojewódzkich pełnomocników ds. zapobiegania problemom alkoholowym oraz dysponująca pewnymi funduszami na organizację kampanii.

• Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar w Rodzinie „Niebieska Linia” – placówka pomocowa dla ofiar przemocy w rodzinie dysponująca ogólnopolskim telefonem zaufania oraz współpracująca z siecią organizacji i instytucji z terenu całej Polski, pomagającym ofiarom przemocy (Porozu-mienie „Niebieska Linia”.

Praca sztabu kampanii zaczyna się na długo przed momentem, gdy pierwsze przeka-zy kampanii dotrą do jej adresatów. Działania organizatorów podzielić można na etapy: przygotowania, realizacji i ewaluacji.

Na etapie planowania kampanii organizatorzy powinni:

• Zdiagnozować aktualną sytuację (skala problemu, poziom wrażliwości społecznej, zaawansowanie instytucjonalizacji problemu itp.)

• Określić cele kampanii i oczekiwane rezultaty• Określić jej adresata

Planowanie kampanii społecznej

12


• Sprecyzować działania podejmowane w trakcie kampanii i ich harmonogram• Określić partnerów i współpracowników• Zaplanować budżet

Analiza sytuacji. Diagnoza skali problemu i postaw społecznych

Na etapie przygotowania kampanii bardzo ważne jest zgromadzenie i analiza danych dotyczących różnych aspektów problemu stosowania kar fizycznych i krzywdzenia dzie-ci w kraju oraz opracowanie na ich podstawie raportu. Dzięki takiej diagnozie możliwe będzie:

1. lepsze planowanie działań, które trzeba podjąć, aby zapobiegać problemowi;2. skuteczniejsze przekonanie władz o potrzebie podjęcia tych działań;3. ocenienie efektów kampanii po jej realizacji.

Poniżej przedstawione zostaną główne rodzaje informacji, które powinien prezento-wać raport nt. zjawiska krzywdzenia dzieci. Prace nad przygotowaniem raportu powin-no poprzedzić opracowanie planu działań uwzględniającego (1) osoby, które mogą nam pomóc w tej pracy i ich kompetencje, (3) środki finansowe, jakimi dysponujemy, (3) czas potrzebny na zgromadzenie i opracowanie danych.

Główne elementy raportu o problemie krzywdzenia dzieci w danym kraju to:1. Ogólna charakterystyka terenu działania (sytuacji dzieci??) (background);2. Diagnoza aktualnej oferty instytucjonalnej dla dzieci krzywdzonych i ich rodzin w

skali kraju (jej mocne i słabe strony);3. Diagnoza skali problemu kar fizycznych i innych form krzywdzenia dzieci oraz po-

staw społecznych wobec problemu; 4. Prezentacja organizowanych do tej pory w kraju kampanii społecznych o podobnym

profilu oraz ich rezultaty

Ad 1. Ogólna charakterystyka terenu działania (background)Warto jest zgromadzić podstawowe informacje charakteryzujące społeczno-prawną

sytuację dzieci w kraju oraz teren, na którym odbędzie się kampania. Pozwoli to na pla-nowanie skali potrzeb i kierunku działań, które należy podjąć. W szczególności przydatne mogą być takie dane jak:

• ustawodawstwo danego kraju regulujące postępowanie w przypadkach bicia dzieci i innych form ich krzywdzenia;

• struktura i kompetencje centralnych i lokalnych instytucji odpowiedzialnych za bez-pieczeństwo dzieci i pomoc rodzinie w danym kraju;

• statystyki urzędowe i dane badawcze charakteryzujące skalę problemów istotnych ze względu na nasze działania - przestępczość, alkoholizm, stan zdrowia mieszkańców (w tym dzieci), bezrobocie, ubóstwo itp.

• liczba mieszkańców z uwzględnieniem liczby dzieci w przedziałach wiekowych;

Ad.2. Diagnoza aktualnej oferty pomocy dla dzieci krzywdzonych i ich rodzin Prze-prowadzenie diagnozy oferty pomocy dla dzieci krzywdzonych wiąże się ze sporządze-niem:

• Mapy instytucji, prowadzących pracę z rodzinami problemowymi bądź świadczą-cych specyficzną pomoc dzieciom.

13


• Wykazu organizacji pozarządowych zajmujących się problemem krzywdzenia dzie-ci, które mogą stać się sojusznikami i partnerami w organizowaniu i realizacji kam-panii.

Ad.3. Diagnoza skali problemu stosowania kar fizycznych i innych form krzywdzenia dzieci oraz postaw

Głównym źródłem informacji o skali problemu krzywdzenia dzieci są rejestry i statystyki doty-czące zgłoszeń złego traktowania dziecka oraz wyniki badań empirycznych prowadzonych w da-nym kraju, diagnozujących rozmiary oraz uwarunkowania i konsekwencje krzywdzenia dzieci.

W krajach (takich jak Polska), w których nie ma wyspecjalizowanych placówek interwe-niujących w przypadkach krzywdzenia dzieci i nie jest prowadzona obowiązkowa rejestracja zgłoszeń, nie istnieje możliwość sporządzenia statystyk, które przybliżają skalę ujawnione-go problemu. Pomimo to można starać się dotrzeć do danych statystycznych pokazujących pewne obszary problemu krzywdzenia dzieci. Zapewne prowadzone są statystyki policyjne i sądowe dotyczące przestępstw przeciwko dzieciom, interwencji w przypadkach przemocy rodzinnej czy zatrzymań nieletnich pozostających bez opieki. Dysponują nimi sądy i komendy policji. Statystyki dotyczące zaniedbań materialnych dzieci i przemocy rodzinnej prowadzi za-pewne resort odpowiedzialny za pomoc społeczną. Resort zdrowia może dysponować danymi o zdiagnozowanych przypadkach zespołu dziecka maltretowanego. Można próbować dotrzeć do takich rozproszonych danych gromadzonych przez różne resorty i opisać na ich podstawie rozpoznany zakres zjawiska krzywdzenia dzieci na terenie kraju.

Dane badawcze mogą być prezentowane w opracowanych już wcześniej ekspertyzach dotyczących problemu krzywdzenia dzieci lub pokrewnych zagadnień (patologie rodzi-ny, problemy zdrowotne). Warto więc dowiedzieć się czy parlament, zajmujące się pro-blematyką dziecka resorty lub inne instytucje nie zlecały opracowania takich ekspertyz.

Wyniki różnych badań, diagnozujących interesujące nas zagadnienia mogą być roz-proszone, poszukiwać ich można w różnych ośrodkach akademickich, które prowadzą programy badawcze diagnozujące sytuację dzieci lub rodzin.

Jeśli dane takie nie istnieją lub są ograniczone czy też nieaktualne organizatorzy kampa-nii mogą na wstępnym etapie kampanii podjąć wysiłek przeprowadzenia własnych badań, które dostarczą informacji charakteryzujących skalę problemu i stan postaw społecznych. Badania takie mogą mieć zakres ogólnokrajowy lub/i lokalny, opisując problem na terenie danego województwa lub gminy. Na etapie przygotowania kampanii, jeśli głównym ce-lem socjologicznej diagnozy jest wyznaczenie naczelnych celów kampanii oraz określenie charakteru podejmowanych działań, w tym również medialnych, warto zgromadzić dane ogólnonarodowe, które pozwolą na sporządzenie globalnej diagnozy. Natomiast badania lokalne będą znaczącym elementem przygotowania kampanii w terenie8.

W 2000 r. Państwowa Agencja Problemów Alkoholowych, Pogotowie dla Ofiar Przemocy „Nie-bieska Linia” i Fundacja „Dzieci Niczyje” rozpoczęły przygotowania do pierwszej ogólnopolskiej kampanii społecznej przeciwko krzywdzeniu dzieci. Kampanię poprzedziło przygotowanie diagno-zy problemu krzywdzenia dzieci w Polsce oraz oferty pomocowej dla dzieci krzywdzonych i ich rodzin. Elementem tej diagnozy były ogólnopolskie badania, przeprowadzone na reprezentatywnej 1058-osobowej próbie dorosłych Polaków. Przedmiotem badań były:

8 Krótką informację na temat prowadzenia badań problemu krzywdzenia dzieci prezentuje podrozdział „Dia-gnoza lokalna”.

14


• postawy polskiego społeczeństwa wobec różnych form i aspektów krzywdzenia dzieci, w szcze-gólności: społeczna ocena skali i dynamiki problemu, przyzwolenie na stosowanie kar fizycz-nych wobec dzieci, gotowość do podejmowania interwencji w przypadkach krzywdzenia dziec-ka, stosunek do sprawców krzywdzenia;

• doświadczenia badanych z okresu dzieciństwa dotyczące przemocy i innych form złego trak-towania przez dorosłych;

• doświadczenia badanych związane ze stosowaniem różnych form przemocy wobec własnych dzieci.

Badanie dotyczące postaw społecznych powtórzono po roku, by poznać zmiany w społecznych ocenach niektórych aspektów problemu.

Ad. 5. Prezentacja organizowanych do tej pory w kraju kampanii społecznych o podob-nym profilu oraz ich rezultaty

Cele kampanii oraz charakter podejmowanych w jej ramach działań mogą znacząco róż-nić się, w zależności od tego czy problematyka fizycznego karcenia i krzywdzenia dzieci po raz pierwszy jest tematem medialnych oddziaływań, czy też oddziaływania takie mają już swoją historię, a nasza kampania jest kolejną poruszającą ten problem. Wśród danych, które organizatorzy kampanii powinni zgromadzić przed przystąpieniem do planowania kampanii powinny się więc znaleźć informacje o poprzednich kampaniach, jeśli miały miejsce: ich adresatach, treści i formie przekazów medialnych, osiągniętych rezultatach oraz społecznym odbiorze. Informacje takie będą miały bezpośredni wpływ na planowa-nie celów i przebiegu kampanii.

Inspirujące może być poznanie działań o charakterze kampanii społecznych prowadzo-nych w innych krajach. Poznanie zarówno tych kampanii, którym przypisywana jest wy-soka skuteczność i których przekazy oceniamy pozytywnie, jak i te złe – mało skuteczne i krytycznie oceniane może pomóc nam dokonać właściwych wyborów.

Cele i oczekiwane rezultaty kampanii

Organizatorzy kampanii muszą odpowiedzieć sobie na pytanie, jakiego oczekują koń-cowego rezultatu działań prowadzonych w ramach kampanii lub w ramach szerszego spektrum działań, których elementem jest kampania społeczna.

Oczekiwanym rezultatem kampanii społecznej omawianej w tym opracowaniu jest wy-eliminowanie krzywdzących dzieci zachowań dorosłych, w szczególności stosowania kar fizycznych w procesie wychowania dzieci. Aby ten stan przybliżyć konieczna jest jed-nak realizacja szeregu celów etapowych.

Najważniejszym z nich jest zmiana postaw społecznych wobec kar fizycznych. Stawia-jąc sobie taki cel organizatorzy kampanii muszą pamiętać, że proces kształtowania opinii społecznej nie jest łatwy i szybki. Zmiany wynikające z oddziaływań podejmowanych w ramach kampanii są stopniowe i powolne. Przykłady modelowych kampanii zaprezen-towanych powyżej dowodzą, że ich organizatorzy byli świadomi, iż sukces ich działań wymaga podejmowania zróżnicowanych działań i długoterminowego zaangażowania.

Ponieważ rezultaty podejmowanych w ramach kampanii działań edukacyjnych nie są natychmiastowe, organizatorzy kampanii muszą stawiać sobie również cele związane

15


z poprawą sytuacji dzieci żyjących tu i teraz, które bądź już są ofiarami krzywdzących zachowań dorosłych, bądź są na takie zachowania narażone. Aby pomóc takim dzieciom konieczne są regulacje prawne umożliwiające podejmowanie działań interwencyjnych oraz rozszerzanie oferty pomocy dzieciom i ich rodzinom. Kampanię można wykorzystać w loobingu na rzecz zmian legislacyjnych oraz w pozyskiwaniu funduszy, pozwalających na finansowania działań pomocowych.

Ujawnianie i definiowanie problemów społecznych jest złożonym procesem negocjacji pomię-dzy liderami opinii publicznej, środkami masowego przekazu, elitami politycznymi i środowi-skami ekspertów. Dlatego też ważnym celem, jaki powinni stawiać organizatorzy jest wykorzy-stanie kampanii dla uwiarygodnienia i wykreowania na ekspertów jej organizatorów. Pozycja jaką wypracują sobie korzystając ze społecznej widoczności ich działań i kompetencji może służyć skuteczności oddziaływań przeciwdziałających krzywdzeniu dzieci w przyszłości.

Tak więc celami, które może realizować dobrze zaplanowana i zrealizowana kampania społeczna na rzecz wyeliminowania kar fizycznych i innych form krzywdzenia dzieci są:

• Podniesienie wrażliwości społecznej na problem.• Dostarczenie potrzebnych informacji na temat problemu i możliwości przeciwdziałania.• Umożliwienie identyfikacji tych, którzy potrzebują pomocy.• Rozszerzenie oferty pomocy dzieciom krzywdzonym• Zdobycie społecznego i finansowego wsparcia dla podejmowanych działań • Wpływ na decyzje polityczne związane z ustawodawstwem i polityką społeczną• Wykreowanie prowadzących kampanię na ekspertów, źródło informacji nt. problemuAdresatami kampanii społecznych nt. stosowania kar fizycznych wobec dzieci najczę-

Adresaci kampanii

ściej są rodzice i opiekunowie, którzy świadomie bądź nie, mogą nadużywać swojej wła-dzy nad dzieckiem i być sprawcami jego krzywdy.

Adresatem takich kampanii może być również całe społeczeństwo, bowiem wychowanie dzieci jest wprawdzie prywatną sprawą rodziców, ale w dużej mierze zależy od norm kulturo-wych i wpływów jakim rodzice podlegają. Ponad to, rodzice nie są jedynie odpowiedzialni za wszystkie aspekty życia swoich dzieci, wspieranie dzieci wymaga powszechnego społecznego poczucia odpowiedzialności za ich dobro. Planowanie kampanii kierowanych do najszerzej zdefiniowanego adresata, wynika z przekonania, iż ludzie na wiele sposobów wpływają na stan problemu krzywdzenia dzieci - poprzez zakres i jakość udzielanej im pomocy, reagowanie bądź nie na przypadki krzywdzenia, traktowanie dzieci, finansowe i polityczne wspieranie inicjatyw pomocowych i polityki społecznej wobec dzieci i rodzin.

Kampania może być adresowana do profesjonalistów, przedstawicieli służb i instytu-cji pracujących z dziećmi lub na rzecz dzieci (pedagodzy, psycholodzy, pracownicy wy-miaru sprawiedliwości, służby zdrowia, pracownicy socjalni, duchowni i inni). To oni kontaktując się z dziećmi mogą dzięki oddziaływaniom kampanii lepiej diagnozować przypadki zgrożonych dzieci oraz podejmować interwencje.

Przekazy kampanii kierowane mogą być w końcu do decydentów, od których zależy polityka wobec problemu na poziomie narodowym (centralnym?) lub lokalnym. W kra-jach gdzie karanie fizyczne dzieci nie jest sankcjonowane prawnie, elementem kampanii jest też często lobbing na rzecz wprowadzenia przepisów prawnych uznających nietykal-ność cielesną najmłodszych.

16


Cele kampanii społecznej w dużej mierze realizowane są za pomocą bezpośrednich form przekazu, jak konferencje, szkolenia, debaty, festyny itp. Jest to możliwe w przy-padku działań lokalnych lub w sytuacji, gdy przekaz adresowany jest do wąskiego grona odbiorców. Jednak dotarcie do szerokiego kręgu odbiorców w ograniczonym czasie wy-maga odwołania się do środków komunikacji masowej. Tą formę działań kampanijnych określa się mianem kampanii medialnej.

Powodzenie kampanii medialnej zapewniają sprawne kontakty z redakcjami mediów i dziennikarzami, czego efektem jest obecność kampanii i problematyki krzywdzenia dzieci w prasie, radiu, telewizji i Internecie. Informacje, artykuły, wywiady, felietony i inne formy przekazu wpływają na dostrzeżenie problemu krzywdzenia dzieci przez opi-nię społeczną oraz informację i edukację w zakresie przyjętym w założeniach kampanii.

Kampania medialna polega również na emisji reklam społecznych, za pomocą których do opinni społecznej kierowany jest przekaz związany z problemem krzywdzenia dzieci obliczony na kształtowanie postaw społecznych wobec tego zjawiska i pozytywnych za-chowań wobec najmłodszych.

1.1. Kontakty z mediami

Współpraca z mediami wymaga przygotowań przed rozpoczęciem kampanii i spraw-nych kontaktów z dziennikarzami podczas jej trwania. Nigdy nie można do końca prze-widzieć skali zainteresowania mediów realizowaną kampanią. Nie mamy też na w pełni wpływu. Niewątpliwie jednak solidne przygotowanie do kampanii medialnej istotnie przekłada się na jakość i ilość przekazów medialnych.

Poniżej prezentowane wskazówki adresowane są głównie do organizatorów kampanii jednak po części mogą się okazać pomocne również dla ich lokalnych współpracowników /ambasadorów/ którzy nawiązują kontakty z mediami na terenie swojego działania.

Medialny nurt kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” trwał przez 4 miesiące. W tym czasie za sprawą zabiegów organizatorów ich lokalnych współpracowników /ambasadorów/ jak również z inicjatywy samych przedstawicieli mediów w kampanię zaangażowało się 37 stacji telewizyjnych, 113 rozgłośni radiowych i ponad 200 czasopism lokalnych i ogólnopolskich, w których ukazało się ponad 900 artykułów na temat krzywdzenia dzieci.

• Lista mediów /Media resourse inventory/Większość organizacji zajmujących się problematyką krzywdzenia dzieci kontaktuje

się z mediami przy okazji prowadzonych programów i innych ważnych dla organizacji wydarzeń, jak jubileusze, konferencje, otwarcia nowych ośrodków itp. Media często same zwracają się do ekspertów zatrudnionych w tego typu instytucjach z prośbą o komentarz do bieżących wydarzeń związanych z problemem krzywdzenia dzieci. Wszystkie tego typu kontakty mogą okazać się przydatne. Przygotowując kampanie społeczną należy sporządzić listę mediów i osób kontaktowych, z którymi nawiązana zostanie współpraca w ramach kampanii. Powinny się na niej znaleźć zarówno media lokalne jak i ogólno-krajowe. Lista taka powinna być jak najobszerniejsza, aby dotrzeć z przekazem do jak największej ilości osób. Bazę dla listy mediów mogą stanowić posiadane już namiary na

IV. DZIAŁANIA REALIZOWANE W RAMACH KAMPANII1. Kampania medialna

17


dziennikarzy, redakcje. Resztę informacji zdobyć można np. za pośrednictwem Internetu, czy książki telefonicznej. Warto też sprawdzić czy zaprzyjaźnione organizacje nie posia-dają zestawionych tego typu informacji i czy nie znają dziennikarzy, którzy chętnie podej-mują tematykę krzywdzenia dzieci.

• Osoby odpowiedzialne za kontakty z mediami.

W komitecie organizacyjnym kampanii powinna znaleźć się osoba odpowiedzialna za kontakty z mediami. Do jej obowiązków powinno należeć przygotowanie listy mediów, przesyłanie do mediów informacji o wydarzeniach bieżących /press release/ i przygo-towanie pakietu materiałów informacyjnych dla dziennikarzy, organizacja konferencji prasowych itp. Informacje kontaktowe takiej osoby powinny znajdować się we wszyst-kich materiałach przesyłanych do mediów i w innych materiałach informacyjnych, które powstają na potrzeby kampanii. Bardzo dobrze, jeżeli jest to osoba doświadczona w kon-taktach medialnych i posiadająca bogatą wiedzę na temat przygotowywanej kampanii, organizatorów kampanii oraz samego problemu krzywdzenia dzieci.

Dobrze jest również wyznaczyć osoby merytorycznie zaangażowane w problematykę krzyw-dzenia, które mogą udzielić wywiadu lub komentarza na życzenie dziennikarza. Najlepiej, aby byli to przedstawiciele różnych profesji, np. socjolog, psycholog - terapeuta i prawnik.

•Pakiet materiałów dla dziennikarzy.

W celu dobrego przepływu informacji i sprawnego kontaktu z przedstawicielami me-diów, w toku przygotowań do kampanii społecznej przygotować należy pakiet materia-łów dla dziennikarzy. Powinien on zawierać:

• zwięzłą informację o założeniach kampanii i planie jej przebiegu • informacje o problemie krzywdzenia dzieci, lub jego konkretnym aspekcie będącym

przedmiotem działań kampanijnych /skala zjawiska, postawy społeczne, dane poli-cyjne i inne statystyki/

• informacje o organizatorach kampanii • dane kontaktowe Pakiet powinien zostać przesyłany wraz z informacjami o kampanii do mediów, oraz

powinien być zawsze dostępny w biurze kampanii. Materiały takie powinny być dostęp-ne zarówno w wersji papierowej jak i elektronicznej.

• Informacje w Internecie.

Kampania społeczna powinna być również obecna w Internecie. Witryna internetowa kam-panii powinna zawierać m.in. sekcję dla mediów, gdzie obok wspomnianego wyżej pakietu powinny się znaleźć stale aktualizowane wiadomości o przebiegu kampanii oraz materiały medialne towarzyszące kampanii, jak spoty radiowe i telewizyjne, plakaty, billboardy itp.

W poszukiwaniu informacji dziennikarze docierają również do witryn internetowych orga-nizatorów kampanii. Warto wiec w toku przygotowań nie zapomnieć o ich aktualizacji.

• Kiedy kontaktować się z mediami?

Zainteresowanie mediów prowadzonymi działaniami nie zależy wyłącznie od warto-ści merytorycznej kampanii społecznej i szczytnych celów jej przyświecających. Media potrzebują konkretnych, interesujących wydarzeń przy okazji których mogą opisać za-równo samą kampanię jak i problem, który jest jej istotą.

18


Jeżeli elementem przygotowań do kampanii społecznej są badania socjologiczne, do-tyczące np. skali danej formy krzywdzenia dzieci, lub postaw wobec problemu, wtedy in-formacja o wynikach takich badań może stać się newsem medialnym. Jest to dobra okazja dla zapowiedzi planowanej kampanii społecznej.

Niewątpliwie najistotniejszym momentem kampanii społecznej pod względem medialnym jest jej oficjalne rozpoczęcie. Ważne jest by w tym dniu informacje o podejmowanych działa-niach dotarły do jak największej liczby redakcji prasowych, telewizyjnych i radiowych.

Innym momentem, który może wzbudzić zainteresowanie mediów jest początek emi-sji reklam społecznych towarzyszących kampanii. Intrygujące billboardy pojawiające się na ulicach miast, poruszające spoty telewizyjne itp. mogą zainteresować opinię publiczna, powinny wiec również zainteresować media.

Dziennikarzy należy również informować o innych wydarzeniach towarzyszących kampanii społecznej jak konferencje, szkolenia, festyny itp.

• Jak informować – informacje prasowe /press releases/ i konferencje prasowe.

Informacje o wydarzeniach związanych z prowadzoną, bądź planowaną kampanią społecz-ną powinny być w zależności od rangi i zasięgu wydarzenia adresowane do odpowiednich me-diów. Tak jak np. informacja o rozpoczęciu ogólnokrajowej kampanii powinna być kierowana do wszystkich potencjalnych partnerów medialnych, tak informacja o szkoleniach, czy innych lokalnych inicjatywach zainteresuje raczej media lokalne i to one powinny być jej adresatem.

Niezależnie od odbiorcy wyróżnić można podstawowe cechy dobrej informacji prasowej. Powinien to być zwięzły, jednno, najwyżej dwu-stronnicowy, dobrze zredagowany doku-ment. Informacja o tym, co, gdzie, kiedy i przez kogo organizowane powinna się znaleźć w jego pierwszym akapicie, tak aby na wstępie zwrócić uwagę adresata na planowane wydarze-nie. Ponadto należy zwrócić uwagę na atuty anonsowanego wydarzenia, jak udział w nim zna-nych osób i organizacji, duża waga poruszanego problemu, miejsce wydarzenia itp. Informacja prasowa powinna zawierać też dane kontaktowe /telefon, e-mail/ biura kampanii i osoby od-powiedzialnej za kontakty z mediami oraz adres serwisu internetowego kampanii.

Informację prasową można przesłać listownie, pocztą elektroniczną lub faxem. Dobrze jest następnie telefonicznie upewnić się, czy informacja dotarła do adresata.

Najbardziej atrakcyjne z punktu widzenia mediów wydarzenia, jak np. uroczyste roz-poczęcie kampanii społecznej, można wykorzystać w celu organizacji konferencji praso-wej. Komunikat o planowanej konferencji powinien być zawarty w rozsyłanej do redakcji informacji prasowej. Otwierający spotkanie z dziennikarzami przedstawiciel organizato-rów powinien zaprezentować założenia i harmonogram kampanii. Można również wy-korzystać tę okazję do zaprezentowania najnowszych ustaleń badawczych, planowanych przekazów medialnych itp.

• Etyka współpracy z mediami

Dobre i liczne kontakty z mediami są podstawą powodzenia kampanii społecznej. Zda-rza się jednak czasem, iż zajmowanie się problemem krzywdzenia dzieci przez dzienni-karzy sprowadza się do poszukiwania sensacji, szokujących przykładów maltretowania dzieci, relacji skrzywdzonego dziecka, jego zdjęć itp.

Współpracując z mediami należy pamiętać o ochronie prywatności dzieci i ich rodzin i dbać o to by materiały prasowe miały jak najwyższą wartość merytoryczną. Poniżej pre-zentujemy kilka podstawowych zasad dotyczących kontaktów z dziennikarzami w toku kampanii poświęconych problematyce krzywdzenia dzieci:

19


£ Nigdy nie ujawniajcie danych osobowych dzieci krzywdzonych. Uważajcie również, by nie umożliwić ich identyfikacji w inny sposób (np. poprzez

szczegółowe opisywanie nietypowych, specyficznych przypadków). £ Nie kontaktujcie dziennikarzy z dziećmi. Rozmowa dziennikarza z dzieckiem może być szkodliwa dla dziecka nawet przy zasto-

sowaniu wszystkich zabiegów utrudniających jego identyfikację. Po pierwsze nieprofesjo-nalna rozmowa o trudnych przeżyciach może być dla dziecka traumatyczna. Po drugie – widząc zainteresowanie mediów dziecko uczy się, że jego trudne przeżycia mogą być pewnego rodzaju „towarem” (jestem ważny, bo byłem krzywdzony).

£ Ostrzegajcie rodziców i innych członków rodzin oraz dorosłe ofiary przemocy o

ewentualności szkodliwych konsekwencji ujawnienia swojej historii mediom dla dziecka lub ich samych.

£ Kontrolujcie pracę fotografów. Jeżeli pozwalacie fotografować placówkę pomagającą dzieciom krzywdzonym, to

zwracajcie uwagę na to, by zdjęcia nie umożliwiały zidentyfikowania obecnych w niej osób (klientów).

£ Delikatnie proponujcie dziennikarzom żeby nie koncentrowali się na sensacyj-

nych przypadkach, tylko na problemach związanych pomocom dzieciom krzyw-dzonym i pozytywnych przykładach ich przezwyciężania.

£ Zawsze proście o autoryzacje tekstów wywiadów, których udzielacie. £ Informujcie innych profesjonalistów pracujących z dziećmi krzywdzonymi (po-

licjantów, pedagogów, pracowników socjalnych itd.), aby przestrzegali powyż-szych zasad.

1.2. Reklamy społeczne

Prezentacja reklam społecznych jest najwidoczniejszym i czasami jedynym odnotowy-

wanym przez część społeczeństwa elementem prowadzonej kampanii. Dzieje się tak za sprawą bardzo dużego zasięgu telewizji, radia, prasy, Internetu i reklamy zewnętrznej. Jest więc niezmiernie ważne, aby przygotowaniu i dystrybucji reklam poświęcić maksi-mum energii, rozważnie dobierając treść i formę przekazu do jego docelowego odbiorcy.

Fachowa wiedza organizatorów kampanii będzie tu bardzo znacząca jednak nie sposób obyć się bez wsparcia fachowców ze świata reklamy i mediów. Odpowiedni dobór współ-pracowników może okazać się kluczem do powodzenia tej części kampanii medialnej a w efekcie całej kampanii społecznej.

Reklamy społeczne na potrzeby kampanii „Dzeieciństwo bez przemocy” przygotowane zostały

non-profit przez agencję reklamową McCann Ericson. Organizatorzy współpracowali z działem kreatywnym agencji przy merytorycznym przygotowaniu przekazów. W ramach kampanii emito-wany był spot telewizyjny i dwa spoty radiowe. Na ulicach miast pojawiło się ponad 1.000 billbo-ardów oraz ponad 3.000 city lightów (plakatów przystankowych). Dokonano również dystrybucji ponad 20 tys. plakatów do wnętrz i 150 tys. ulotek i plakatów edukacyjnych.

20


Za materiały reklamowe wyprodukowane na potrzeby kampanii Agencja Mccann Eric-son została wyróżniona wieloma pestiżowymi nagrodami na krajowych i międzynarofo-wych festiwalach reklamy

• Współpraca z agencją reklamową

W przypadku komercyjnych kampanii reklamowych firma zleca agencji reklamowej produkcję i dystrybucję reklam. Rola zleceniodawcy ograniczyć się może do opiniowania projektów i zapłaty za wykonane zlecenie.

W przypadku reklamy społecznej dla potrzeb kampanii dotyczącej problemu krzyw-dzenia dzieci sprawa wygląda nieco inaczej. Koszty produkcji i dystrybucji reklam są nie-zwykle wysokie. Cena produkcji i emisji samego spotu telewizyjnego przekraczać może roczny budżet nie jednej organizacji pozarządowej, czy innej instytucji organizującej kampanię. Należy więc postarać się nawiązać współpracę z agencją reklamową na spe-cjalnych warunkach finansowych angażując się w proces zarówno opracowywania, jak i dystrybucji reklam. Agencje często przystają na tego typu współpracę rezygnując nawet z jakiegokolwiek wynagrodzenia. Nie koniecznie wynika to z wrażliwości na kwestie spo-łeczne. Udział w dobrej kampanii tworzy pozytywny obraz firmy a dobrej jakości reklamy zapewniają jej widoczność i uznanie.

Próbując nawiązać kontakt z dobrą agencją reklamową należy jednak pamiętać, że otrzymuje ona wiele tego typu propozycji a wybiera tylko nieliczne. Trzeba więc zaprezen-tować kampanię jako potrzebną, aktualną, przemyślaną i nowatorską a jej organizatorów jako doświadczonych specjalistów z zakresu problematyki krzywdzenia dzieci. Warto też pozyskać jako patronów realizowanych działań znane osoby ze świata kultury, nauki, czy polityki. Ich poparcie może ułatwić nam pozyskiwanie partnerów na rynku mediów.

Podczas współpracy z agencją należy dokładnie określić planowany przekaz materia-łów reklamowych oraz uczestniczyć w procesie opracowywania kampanii medialnej, słu-żąc wiedzą merytoryczną dotyczącą problemu krzywdzenia dzieci i czuwając kształtem przygotowywanych materiałów.

• Treść reklam

W przypadku kampanii dotyczącej problemu stosowania kar fizycznych wobec dzieci treść reklam sprowadza się zazwyczaj do kilku podstawowych przekazów:

• Bicie dzieci jest realnie występującym problemem • Nie należy bić dzieci • Należy reagować w sytuacji, gdy dziecko jest bite • Dziecko ma prawo do nietykalności cielesnej

Decyzja, jakie treści znaleźć się mają w konkretnej reklamie zależy od kilku czynników. Jeżeli z badań opinii społecznej i doświadczeń organizatorów wynika, że problem będący przedmiotem kampanii nie występuje w świadomości społecznej wtedy reklama powin-na przede wszystkim uświadamiać skalę i wagę problemu. Jeśli problem był wcześniej przedmiotem społecznej debaty, wtedy główny nacisk położyć można na alternatywne metody wychowawcze i potrzebę reagowania na przypadki krzywdzenia dzieci.

Dobór treści reklamy zależy też od jej adresatów. Czasami reklamy adresuje się do dzieci informując je o ich prawach, w tym prawie do nietykalności cielesnej. Wydaje się jednak, że adresatem reklam powinni być głównie dorośli, gdyż w praktyce dzieci nie są w stanie egzekwować swoich praw nawet, gdy są ich w pełni świadome.

21


Reklamy adresowane do szeroko rozumianej opinii społecznej koncentrować się po-winny na uwrażliwianiu na dane zjawisko, podczas gdy reklamy profilowane na rodzi-ców mogą zawierać repertuar alternatywnych do krzywdzenia zachowań. W każdym przypadku reklamy powinny promować źródła informacji o problemie /np. strona inter-netowa/ i możliwości uzyskania porady /np. telefon zaufania/.

Tą samą treść można zaprezentować na wiele sposobów. Zasadniczo wyróżnić moż-na przekaz pozytywny i negatywny. Nie trzeba pokazywać pobitego dziecka /przekaz negatywny/ żeby mówić o problemie stosowania kar fizycznych. Można prezentując po-zytywne rodzicielstwo /przekaz pozytywny/ mówić o tym, ze dziecko powinno wycho-wywać się bez użycia przemocy. Niewątpliwie przekaz negatywny jest bardziej dobit-ny, szokujący i w sytuacji braku społecznej wrażliwości może być lepszym środkiem do pokazania problemu. Z kolei przekaz pozytywny może się okazać bardziej skutecznym komunikatem dla rodziców. Epatowanie przemocą sprawia bowiem że część odbiorców, szczególnie krzywdzący rodzice, odrzuca takie treści twierdząc np. iż prezentowana sy-tuacja nie dotyczy.

• Formy reklam

Reklama społeczna może być prezentowana na wiele sposobów, jej podstawowe formy to:

• Reklama telewizyjna • Reklama radiowa • Reklama prasowa • Reklama w Internecie • Reklama zewnętrzna Od pomysłowości organizatorów i ich współpracowników zależy, jakimi środkami

będą się posługiwać. Jednym z alternatywnych środków przekazu wykorzystywanych dla potrzeb kampanii społecznych są np. reklamy na produktach codziennego użytku, jak żywność itp.

Reklama telewizyjna to najdroższa z form przekazu. Zasięg spotów telewizyjnych jest jednak bardzo duży, co wpływa na skuteczność tej formy reklamy. Przy dużym zaanga-żowaniu agencji reklamowej i życzliwości stacji telewizyjnych można liczyć na istotne lub nawet całkowite ograniczenie kosztów ponoszonych w tym przypadku przez organiza-torów.

Radio również jest dobrym kanałem przekazu. Koszty reklamy radiowej są dużo niż-sze niż w przypadku spotów telewizyjnych. Można się więc pokusić o produkcję więcej niż jednego spotu. Zarówno w przypadku radia jak i telewizji warto aby emisją reklam zainteresować media ogólnokrajowe oraz media lokalne. W przypadku tych drugich po-mocni okazać się moga lokalni realizatorzy kampanii /ambasadorzy/.

Kolejnym nośnikiem reklamy jest prasa, czyli ogólnokrajowe i lokalne dzienniki i pe-riodyki, magazyny, pisma branżowe itd. Przygotowanie i dystrybucja reklam prasowych są również wskazane i zapewniają dużą widoczność prowadzonej kampanii i treści, które ze sobą niesie.

Reklama internetowa nie jest tak powszechnie dostępna jak wyżej opisane. Jednak in-ternetowe bannery reklamowe coraz częściej wykorzystywane na potrzeby reklamy spo-łecznej podobnie z resztą jak i reklamy komercyjnej. Dzieje się tak za sprawą lawinowego przyrostu użytkowników Internetu i związanej z tym coraz większej widoczności mate-riałów reklamowych w nim prezentowanych. Ponadto interaktywność tego medium daje

22


duże pole do popisu dla twórców reklamy. Bannery reklamowe mogą m.in odsyłać ich odbiorcę na strony WWW poświęcone kampanii gdzie znajdzie on wyczerpującą infor-mację na jej temat.

Reklama zewnętrzna również daje duże możliwości przekazu treści kampanijnych. Organizatorzy kampanii mają do wyboru kilka formatów prezentowanych na ulicach ma-teriałów. Od billboardów, przez plakaty przystankowe do plakatów małoformatowych. Koszty reklamy zewnętrznej zależą jej zasięgu i rozmachu i czasu trwania. Należy para-metry te dostosować do możliwości tak, aby maksymalnie minimalizujac koszty osiągnąć jak największą widocznosć. Znowu duże znaczenia będzie miała przychylność firm zaj-mujących się tą formą reklamy względem prowadzonej kampanii.

1.3. Ewaluacja kampanii medialnej

Po zakończeniu kampanii społecznej warto jest poddać ewaluacji działania podejmo-wane w ramach jej nurtu medialnego. Można się dzięki temu dowiedzieć:

• jak często temat kampanii i kwestii związanych z problematyką krzywdzenia dzieci

pojawiały się w mediach • jaką widoczność miały prezentowane reklamy • jak kampania odbierana była przez opinię społeczna • jaki był wpływ kampanii na zmiany postaw społecznych

Wszystkie te informacje pozwolą na ostateczne podsumowania i wnioski. Pozwolą również oszacować w jakim stopniu występuje potrzeba dalszej edukacji i informowania opinii społecznej o danym aspekcie problemu krzywdzenia dzieci.

Dla zbadania jak często materiały związane z kampanią pojawiały się w prasie, radiu, czy telewizji niezbędna jest współpraca z firmą zajmującą się badaniem mediów. Samo-dzielnie można się podjąć jedynie analizy kilku wybranych tytułów prasowych, co nie daje pełnego obrazu reakcji mediów na prowadzona kampanię.

Można też z odpowiednim wyprzedzeniem pomyśleć o zamówieniu analizy mediów pod kątem treści dotyczących problematyki krzywdzenia dzieci. Zestawienie wyników tego typu analizy sprzed kampanii z wynikami pochodzącymi z czasu jej trwania daje do-datkowo wiedzę jaki wpływ miała kampania na obecność tej problematyki w mediach .

Zbadanie widoczności materiałów medialnych związanych z kampanią, zarówno re-

klam społecznych prezentowanych w ramach kampanii jak i innych materiałów medial-nych /artykuły prasowe, programy TV itp./ wymaga zlecenia badania opinii społecznej na reprezentatywnej próbie. Przy okazji tego typu badań można również zapytać respon-dentów o ocenę prowadzonych działań.

Nieco bardziej złożone jest badanie zmiany postaw społecznych pod wpływem odbio-

ru treści kampanii. Wymaga to bowiem przeprowadzenia badania nie tylko po ale i przed kampanią. Wyniki tego typu badań mogą się okazać bardzo interesujące i pomocne w planowaniu dalszych działań na rzecz dzieci krzywdzonych

W załącznikach do niniejszego poradnika znajdziecie Państwo ankietę wykorzystaną

dla potrzeb ewaluacji kampanii „Dzieciństwo bez przemocy”.

23


• KoalicjaBardzo ważnym elementem kampanii społecznej jest zaangażowanie jak najszerszego

kręgu partnerów instytucjonalnych, którzy udzielają wsparcia idei kampanii, ale także stają się jej ambasadorami i realizatorami. Nawet bardzo silnej organizacji nie uda się lo-kalnie zdziałać tak wiele, jak koalicji organizacji, instytucji i osób zintergrowanych wokół wspólnych idei i zadań. Koalicjanci mogą dystrybuować przekazy kampanii, dostarczać organizatorom informacji, realizować działania służące osiągnięciu celów kampanii.

Zaproszenie do koalicji organizatorzy powinni kierować do organizacji i instytucji, któ-re zajmują się pomocą dzieciom (placówki pomocowe, organizacje pozarządowe i wy-znaniowe), placówki edukacyjno-opiekuńcze dla dzieci (szkoły, przedszkola), decydują o lokalnej polityce społecznej wobec dzieci (organa władz lokalnych) bądź mogą finanso-wo wspierać kampanię (firmy).

W ramach polskiej kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” zawiązano koalicję organizacji i insty-tucji pomagających dzieciom, których wspólnym celem jest powstrzymanie przemocy wobec dzie-ci. Szeroko dystrybuowano poniższą ulotkę. Do kampanii przyłączyło się blisko 1000 organizacji z całego kraju.

2. Działania lokalne

Koalicja organizacji i instytucji na rzecz przeciwdziałania krzywdzeniu i zaniedbywaniu dzieci.

Dzieci mają prawo do wzrastania w bezpiecznym środowisku wolnym od przemocy, a obowiąz-kiem dorosłych jest im to zapewnić, dlatego trzeba podjąć działania mające na celu edukację społeczną nt. zjawiska i konsekwencji krzywdzenia dzieci, promowanie świadomego i dobrego rodzicielstwa, zwiększanie społecznego zaangażowania w przeciwdziałanie przemocy w rodzinie oraz rozwój oferty placówek, gdzie dzieci krzywdzone mogłyby uzyskać wsparcie i pomoc.

Jeśli chcesz włączyć się w nurt naszej kampanii, jeśli uważasz, że dzieci mają prawo do dzieciń-stwa bez przemocy, jeśli chcesz podejmować działania na rzecz pomocy dzieciom - lista koali-cjantów jest ciągle otwarta, zapraszamy dołącz do Nas.

Ankieta zgłoszeniowa

Organizacje i instytucje pomagające krzywdzonym dzieciom powinny połączyć się w dążeniu do wspólnego celu.

Razem jesteśmy w stanie powstrzymać przemoc wobec dzieci!

Zapraszamy do udziału w koalicji organizacji i instytucji, które chcą wspierać i podejmować działania na rzecz powstrzymywania przemocy wobec dzieci.

Wyrażam gotowość przyłączenia się do koalicji wspierającej kampanię. Organizacja, instytucja Adres Imię i nazwisko osoby zgłaszającej

24


• Debaty lokalneOrganizacje i instytucje, które wyrażą swój akces do kampanijnej koalicji mogą podej-

mować różne własne inicjatywy związane z zapobieganiem stosowaniu kar fizycznych i krzywdzeniu dzieci. Dobrze jednak, jeśli działania podejmowane w społecznościach lokalnych mają swoich koordynatorów i wszędzie przebiegają według zbliżonego sce-nariusza. Organizatorzy mogą wtedy inspirować podejmowanie w lokalnych społecz-nościach działań, realizujących główne cele kampanii, mogą dostarczyć działającym lokalnie koalicjantom materiały i narzędzia opracowane w sztabie kampanii (np. sce-nariusze spotkań, szkoleń, materiały edukacyjne), mogą w końcu lepiej monitorować przebieg kampanii.

Ważnym celem polskiej kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” była aktywizacja władz lokal-nych do poszerzania oferty pomocy dzieciom krzywdzonym na terenie ich miasta lub gminy. W Polsce ciągle jeszcze nie wprowadzono narodowych, systemowych rozwiązań przeciwdziałania problemowi krzywdzenia dzieci, więc jedyną gwarancją funkcjonowania placówek pomocowych ad-resowanych do krzywdzonych dzieci i innych programów na ich rzecz jest zaangażowanie władz lokalnych, skutkujące przeznaczaniem funduszy na taką działalność.

1. Udzielam moralnego poparcia2. Zgadzam się na umieszczenie naszej organizacji (instytucji) w spisie koalicjantów

i będę promować inicjatywy podejmowane w trakcie kampanii3. Będę podejmować działania na rzecz dzieci krzywdzonych i powstrzymywania

przemocy (powyższe działania nie wykluczają się - zaznacz od 1 do 3 form poparcia)

Oto lista ewentualnych działań na rzecz przeciwdziałania krzywdzeniu i zaniedbywa-niu dzieci, możliwych do podjęcia w obrębie społeczności lokalnych. Prosimy o zazna-czenie, jakie działania są Państwo w stanie zainicjować.(Dotyczy organizacji, które zaznaczyły trzecią formę wsparcia kampanii) • uruchomienie specjalistycznej placówki pomocy dzieciom krzywdzonym • rozszerzenie działalności ośrodków udzielających pomocy ofiarom przemocy o pracę

z dziećmi ofiarami przemocy • prowadzenie programów terapeutycznych dla dzieci krzywdzonych • prowadzenie programów z zakresu zapobiegania przemocy wobec dzieci • organizowanie bądź finansowanie szkoleń na temat pomagania dzieciom ofiarom

przemocy • organizowanie bądź finansowanie warsztatów umiejętności wychowawczych dla ro-

dziców • prowadzenie edukacji publicznej, druk informatorów o lokalnych placówkach po-

magających dzieciom ofiarom przemocy, współpraca z lokalnymi mediami, prowa-dzenie lokalnych kampanii i konferencji poświęconych przeciwdziałaniu przemocy wobec dzieci

• tworzenie lokalnych koalicji na rzecz zorganizowania systemu pomocy dzieciom krzywdzonym

• wspieranie i finansowanie działalności istniejących już placówek • inne

25


Lokalny nurt kampanii koncentrował się więc na tzw. debatach lokalnych, czyli spotkaniach z udziałem znaczących przedstawicieli środowiska lokalnego (przedstawiciele władz lokalnych, świata kultury, nauki, mediów, dyrektorzy szkół, ośrodków pomocy społecznej, organizacja poza-rządowe), którzy poszukiwali możliwości skutecznego pomagania dzieciom krzywdzonym w danej gminie lub mieście. Debaty kończyły się podjęciem konkretnych decyzji i przyjęciem rozwiązań sprzyjających skutecznemu pomaganiu dzieciom krzywdzonym.

Cele debaty• Zainteresowanie władz lokalnych problemem dzieci krzywdzonych, uświadomienie im:

– znaczenia i skali problemu;– ograniczeń lokalnej oferty pomocy dzieciom krzywdzonym i ich rodzinom;– konieczności działań edukacyjnych na temat problematyki krzywdzenia dzieci.

• Stworzenie okazji do spotkania ludzi z instytucji i służb pomagających dzieciom krzywdzonym i ich rodzinom; przedstawienie idei pracy interdyscyplinarnej; wy-pracowanie możliwości współpracy.

• Powstanie inicjatyw lokalnych związanych z pomocą dzieciom krzywdzonym.

Program debaty oraz modelowy skład jej uczestników proponowany był przez orga-nizatorów kampanii, ale ostateczne decyzje należały do lokalnych organizatorów debat. Formuły debaty były różne, odbywały się one np. na poświęconej problematyce krzyw-dzenia dzieci sesji rady gminy, konferencji organizowanej przez instytucję naukową bądź na spotkaniach w instytucjach gminnych takich jak ośrodek pomocy społecznej, szkoła, palcówka opiekuńczo-wychowawcza.

Modelowy program debaty• Wstęp - prezentacja założeń i struktury ogólnopolskiej kampanii „Dzieciństwo bez

przemocy” - 10 min.• Projekcja filmu nt. problemu zrealizowanego przez organizatorów kampanii – 20 min.• Przedstawienie diagnozy lokalnej skali problemu krzywdzenia dzieci (ew. odniesie-

nie danych lokalnych do ogólnopolskich, podkreślenie zagrożeń) - 20 min.• Wypowiedzi lokalnych ekspertów (np. psycholog, praktyk doświadczony w pracy

z dziećmi) - 40 min.• Omówienie lokalnych zasobów i potrzeb - co u nas robi się w sprawie zapobiegania i

przeciwdziałania problemowi krzywdzenia dzieci; prezentacja raportu opracowane-go przez ambasadora - 20 min.

• Dyskusja; podsumowanie; postanowienia - 1-2 godz.

• Ambasadorzy kampaniiLokalne działania prowadzone w ramach kampanii powinny mieć swoich koordynato-

rów, którzy znają założenia kampanii, kontaktują się ze sztabem kampanii oraz animują i nadzorują program uczestnictwa w kampanii na terenie swojego miasta lub gminy. Do-brze żeby były to osoby, których funkcja i kontakty zawodowe oraz cechy osobowościowe pozwalają na skuteczne działanie.

Lokalnymi koordynatorami – zwanymi tu ambasadorami kampanii – mogą być przed-stawiciele lokalnych oddziałów organizacji, która organizuje kampanię lub wybrani re-prezentanci krajowej sieci jej współpracowników. Ambasadorzy kampanii mogą być też werbowani przez organizatorów, którzy przed organizacją kampanii lokalnych ogłoszą

26


nabór takich osób, informując o swoich wobec nich oczekiwaniach, zadaniach, które będą się wiązały z pełnieniem takiej roli oraz ewentualnych gratyfikacjach. Zgłoszenia, które napłyną na taki apel powinny być weryfikowane przez organizatorów w celu wyboru naj-bardziej odpowiednich osób. Zaletą takiego rozwiązania jest koordynowanie lokalnych działań przez osoby rzeczywiście zmotywowane, dla których pełnienie funkcji ambasa-dora kampanii jest wyborem, nie narzuconym zadaniem. Natomiast pewnym ogranicze-niem takiej procedury zapraszania ambasadorów jest różne ulokowanie instytucjonalne wybranych osób. Może być w związku z tym trudno realizować lokalne zadania według tego samego schematu w każdym mieście (gminie).

W ogólnopolskiej kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” do koordynowania lokalnych działań zaproszono profesjonalistów z całej Polski, korzystając z różnych baz danych osób kompetentnych w zakresie problematyki krzywdzenia dzieci oraz potencjalnie troszczących się o ich dobro. Zapro-szenia wysłano do organizacji wchodzących z skład Ogólnopolskiego Porozumienia „Niebieska Li-nia”(870 instytucji), terenowych Komitetów Ochrony Praw Dziecka (40 oddziałów w całej Polsce), absolwentów cyklów szkoleniowych nt. krzywdzenia dzieci prowadzonych przez organizatorów kampanii w latach poprzedzających jej organizację i innych. Po weryfikacji nadesłanych zgłoszeń podjęto współpracę z 512 ambasadorami z terenu całej Polski.

Głównym zadaniem ambasadorów kampanii była organizacja na swoim terenie debat lokal-nych w celu zaplanowania i uruchomienia lokalnych programów przeciwdziałania krzywdzeniu i zaniedbywaniu dzieci w danej gminie.

Organizatorzy kampanii zaprosili ambasadorów na dwudniowe szkolenia, w czasie których pre-zentowano aktualne ustalenia na temat skali problemu oraz postaw społecznych wobec stosowania kar fizycznych i innych form krzywdzenia dzieci w Polsce. Uczestnikom szkoleń przedstawione zostały również założenia i główne zasady organizowania debat lokalnych. Poznali swoje zadania oraz poten-cjalne metody ich realizacji. Otrzymali informacyjne i edukacyjne materiały kampanijne, które mieli wykorzystać w trakcie debat bądź lokalnie dystrybuować (plakaty, ulotki, naklejki, książki, filmy).

Zadania ambasadorów1. Uczestniczenie w 2-dniowym szkoleniu nt. zjawiska krzywdzenia dzieci i przebiegu

kampanii. 2. Przygotowanie informacji o problemie krzywdzenia dzieci na terenie swojego miasta

(gminy, powiatu).3. Opracowanie informacji o lokalnych placówkach udzielających wsparcia i pomocy

dzieciom krzywdzonym i zaniedbanym.4. Zorganizowanie lokalnej debaty dotyczącej problemu krzywdzenia dzieci i możliwo-

ści stworzenia bądź rozwoju lokalnego systemu pomocy• nawiązanie kontaktów z władzami miasta (gminy) w celu uzyskania poparcia, pa-

tronatu, pomocy organizacyjnej,• zaproszenie gości: władz, osób znaczących na danym terenie, ekspertów w dzie-

dzinie pracy z dziećmi oraz osobami potrzebującymi pomocy, przedstawicieli lo-kalnych mediów

• zapewnienie sali na debatę 5. Przeprowadzenie debaty

• przedstawienie założeń, przebiegu i celu kampanii• rozdanie uczestnikom debaty materiałów kampanii• przedstawienie zebranych informacji o problemie krzywdzenia dzieci na terenie

danego, miasta

27


• moderowanie wystąpień ekspertów i dyskusji• zebranie wniosków, deklaracji, pomysłów

6. Opracowanie sprawozdania z rezultatów debaty i wysłanie go do biura kampanii

• Opracowanie lokalnej diagnozy problemu Zadaniem ambasadorów kampanii powinno być opracowanie lokalnej diagnozy pro-

blemu krzywdzenia dzieci na ich terenie. Przygotowanie raportu wymaga wprawdzie nakładu pracy, ale jest to wysiłek, który będzie procentował w trakcie organizowania i przeprowadzania debat lokalnych i w późniejszych działaniach na rzecz dzieci. Posiada-nie takiego dokumentu umożliwia planowanie priorytetowych działań na danym terenie, uwiarygadnia organizatora, pomaga mu nawiązywać kontakty z partnerami i ewentual-nie zdobywać sponsorów.

Głównymi elementami pełnego raportu o problemie krzywdzenia dzieci w lokalnej społeczności są:

1. Ogólna charakterystyka terenu działania miasta/gminy 2. Diagnoza aktualnej oferty instytucjonalnej dla dzieci krzywdzonych i ich rodzin

na terenie miasta/gminy3. Diagnoza skali problemu krzywdzenia dzieci i postaw społecznych wobec proble-

mu na terenie miasta/gminy

Ad 1. Ogólna charakterystyka terenu działania Warto jest zgromadzić podstawowe informacje pozwalające opisać gminę (miasto, dziel-

nicę), na terenie której odbędzie się lokalna debata. Pozwoli to na planowanie skali potrzeb i kierunku działań, które należy podjąć. W szczególności przydatne mogą być takie dane jak:

• „topografia” gminy (miasta, dzielnicy) - granice administracyjne, zagospodarowanie terenu, lokalizacja i rejonizacja istotnych dla nas instytucji itp.;

• liczba mieszkańców z uwzględnieniem liczby dzieci w przedziałach wiekowych;• liczba i rodzaj instytucji oświatowych, służby zdrowia, pomocy społecznej, bezpie-

czeństwa publicznego itp.;• liczba pracowników tych instytucji;• statystyki urzędowe charakteryzujące skalę problemów istotnych ze względu na na-

sze działania - przestępczość, alkoholizm, stan zdrowia mieszkańców (w tym dzieci), bezrobocie, ubóstwo itp.

Zazwyczaj poszczególne wydziały urzędu władz samorządowych dysponują danymi i statystykami dotyczącymi tych sfer życia gminy (miasta), którymi zarządzają. Informa-cje na temat swoich klientów, pacjentów i podopiecznych mają też ośrodek pomocy spo-łecznej, komenda policji, urząd pracy, nadrzędna instytucja służby zdrowia.

Ad.2. Diagnoza aktualnej oferty instytucjonalnej dla dzieci krzywdzonych i ich rodzin na terenie gminy (miasta, dzielnicy)

Przeprowadzenie diagnozy lokalnej oferty dla dzieci krzywdzonych wiąże się ze sporządzeniem mapy instytucji, prowadzących pracę z rodzinami problemowymi bądź świadczących specyficzną pomoc dzieciom na danym terenie.

Przygotowując taką mapę można skorzystać z istniejących już baz danych na temat takich instytucji. Może dysponować nimi np. lokalny ośrodek pomocy społecznej bądź specjalistyczne placówki pomocy dzieciom, jeśli takie istnieją na terenie miasta.

28


Jeśli nie ma gotowych danych dotyczących oferty pomocy dziecku w Waszej gminie, bądź są one niekompletne można podjąć próbę dotarcia do wszystkich zidentyfikowa-nych uprzednio w mieście/gminie instytucji, świadczących różnego rodzaju pomoc (psy-chologiczną, socjalną, prawną, medyczną) dzieciom i ich rodzinom. W ANEKSIE (1) załą-czona jest propozycja ankiety, która może być wykorzystana przy gromadzeniu danych o tych instytucjach. Dane zgromadzone tą drogę mogą posłużyć do opracowania lokalnego informatora o instytucjonalnej ofercie pomocy dzieciom krzywdzonym i ich rodzinom na naszym terenie. Jego opracowanie może być pierwszym krokiem organizowania systemu pomocy dzieciom na terenie gminy.

Ad.3. Diagnoza skali problemu i postaw społecznych wobec krzywdzenia dzieci na terenie gminy (miasta, dzielnicy)

Opracowując informację o skali problemu krzywdzenia dzieci oraz postawach społecz-nych na danym terenie ambasadorzy kampanii mogą odwołać się do rejestrów i statystyk prowadzonych przez lokalne instytucje (policja, sąd, placówki służby zdrowia). Jednak nawet jeśli prowadzone są takie statystyki, obrazują one jedynie niewielki wycinek real-nego problemu. Warto więc przytoczyć dane badawcze. Może uda się dotrzeć do goto-wych danych jeśli w mieście istnieje ośrodek akademicki lub władze lokalne, zaintereso-wane wcześniej problemem zleciły przeprowadzenie takich badań. Zapewne jednak takie sytuacje będą rzadkie, a ambasadorzy staną przed dylematem jak zaprezentować skalę problemu, którym mają się zajmować.

Warto wtedy rozważyć możliwość zgromadzenia danych o zakresie problemu na określonym terenie w trakcie własnych badań. Najłatwiej będzie zdobyć informacje na temat zidentyfikowanych przypadków krzywdzenia dzieci na terenie miasta/gminy. Możliwość identyfikacji takich przypadków mają osoby, które pracują z dziećmi bądź im zawodowo pomagają np. nauczyciele, pedagodzy, pracownicy socjalni, lekarze pe-diatrzy. Jeśli na użytek przygotowywanego raportu nie będzie możliwe przeprowadze-nie takich badań w szerokim zakresie, można uzyskać informacje od wybranej grupy profesjonalistów np. nauczycieli z wybranej szkoły czy pracowników gminnego ośrod-ka pomocy społecznej. Celem ambasadora nie jest przecież naukowe opracowanie, tylko poznanie i przedstawienie doświadczeń i postaw pracujących lokalnie profesjonalistów. Można oczywiście zdobywać informacje na temat doświadczeń związanych z krzyw-dzeniem od samych dzieci bądź od rodziców, ale takie badania są trudne, wymagają specjalnego doboru respondentów, dużych nakładów finansowych, współpracy specja-listów (socjologa, statystyka). Jeśli jednak ambasador lub lokalny sztab kampanii jest w stanie zmierzyć się z takim zamierzeniem, będą to bardzo cenne dane. (W ANEKSIE (2) znajduje się ankieta, którą w całości bądź częściach można stosować w badaniach dzieci)

Przed przystąpieniem do własnych badań trzeba odpowiedzieć sobie na kilka pytań:1. czego dokładnie chcemy się dowiedzieć? Jakich informacji będziemy poszukiwać?2. od kogo możemy uzyskać te informacje?3. czy zdołamy dotrzeć do wybranej przez nas grupy „informatorów” i uzyskać ich

zgodę na udział w badaniach? Jeśli zdecydujemy się np. na badania nauczycieli lub pracowników socjalnych, będą one wymagały formalnej zgody lub współpracy prze-łożonych instytucji, w których pracują.

4. I w końcu, jaką technikę zbierania informacji wybrać? Czy zdecydować się na wywia-dy z wybranymi osobami, czy przeprowadzić badania ankietowe? Obydwie metody mają swoje zalety i wady, o których warto pamiętać.

29


a Wywiad polega na zbieraniu informacji od wybranych celowo osób w czasie bezpo-średnich rozmów, na podstawie przygotowanego wcześniej kwestionariusza bądź przemyślanych wskazówek. Zastosowanie tej metody wymaga indywidualnego docierania do każdego z respondentów, co może wiązać się z dłuższym trwaniem badań, ale jednocześnie stwarza możliwość nawiązania nowych kontaktów, pozy-skanie współpracowników i sojuszników.

a Badania ankietowe zakładają bezpośrednie wypełnianie kwestionariusza przez oso-bę badaną. Ankiety możemy rozdać wybranej uprzednio grupie badanych i poprosić o zwrot w umówionym terminie. Jeśli istnieje możliwość zgromadzenia osób bada-nych w jednym miejscu (na przykład nauczycieli na radzie pedagogicznej), to efek-tywną techniką jest ankieta audytoryjna. Po poinstruowaniu przez prowadzącego badania respondenci wypełniają rozdane im kwestionariusze w określonym czasie i oddają je prowadzącemu. Możemy również zdecydować się na ankietę pocztową. Założeniem takiej techniki jest odsyłanie przez respondentów wypełnionych kwe-stionariuszy wysyłanych im uprzednio pocztą. Wadą tej metody jest stosunkowo niski procent zwrotów ankiet (zazwyczaj w granicach 20-30% rozesłanych), zaletą pełna gwarancja anonimowości. Musimy jednak pamiętać, że zgromadzenie wypeł-nionych kwestionariuszy to nie koniec naszych zadań. Konieczne będzie obliczenie i zinterpretowanie udzielanych przez badanych odpowiedzi. Warto tu skorzystać z pomocy kogoś kto ma w tym doświadczenie. W ANEKSIE (3) zamieszczona została ankieta, którą w całości lub we fragmentach można zastosować doświadczenia osób pracujących z dziećmi związane z rozpoznawaniem i interweniowaniem w przy-padkach krzywdzenia dzieci.

Wiedza na temat skali problemu krzywdzenia dzieci jest bardzo potrzebna, gdy pla-nujemy programy związane z przeciwdziałaniem temu problemowi. Równie ważna jest wiedza na temat postaw wobec problemu szczególnie tych osób, z którymi zamierzamy współpracować przy organizacji systemu pomocy dzieciom. Opracowując raport warto poszukać odpowiedzi na niektóre z nasuwających się pytań: czy profesjonaliści (np. na-uczyciele) oceniają problem krzywdzenia dzieci jako realnie istniejący i istotny, czy i w ja-kim stopniu uznają prawo ingerencji w życie rodziny, jaki jest ich stosunek do stosowania kar fizycznych, jaki jest ich stosunek do sprawców złego traktowania dzieci, jakie strategie pomocy dzieciom uznają za najlepsze, jak oceniają skuteczność działań podejmowanych przez różne instytucje itp. Niektóre z tych informacji może pomóc zgromadzić wspomnia-na już ankieta zamieszczona w ANEKSIE (3). Wiedzę zdobytą w trakcie badań własnych można wykorzystać opracowując raport prezentowany na debatach lokalnych, ale może też przydać się później np. przy opracowaniu programów szkoleniowych dla profesjona-listów nt. problematyki krzywdzenia dzieci.

W trakcie kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” organizowanej w Polsce w 123 gminach amba-sadorzy kampanii sporządzili lokalną diagnozę problemu krzywdzenia dzieci na bazie zgromadzo-nych danych i wyników badań przeprowadzonych przed debatą lokalną.

W mieście Zawiercie w południowej Polsce patronat na lokalną kampanią objął Pełno-mocnik Zarządu Miasta ds. Problemów Alkoholowych. Dzięki jego wsparciu oraz fundu-szom ambasador kampanii przeprowadził badania dzieci we wszystkich szkołach podsta-wowych i gimnazjach na terenie miasta, korzystając z ankiety zamieszczonej w ANEKSIE (2). Wzięło w nich udział 800 uczniów z 34 klas.

30


Wyniki badań pokazały min. , że 39% dzieci co najmniej raz dostało w domu lanie, którego konsekwencją były urazy fizyczne a 42% deklaruje, że są bite nawet za drobne przewinienia.

W Zawierciu przeprowadzono również badania profesjonalistów korzystając z ano-nimowej ankiety (ANEKS (3)). Respondentami było 250 osób – lekarzy pediatrów, peda-gogów, pracowników socjalnych i policjantów. Badania pokazały m.in., że ponad 50% badanych w ciągu ostatniego roku spotkało się z przypadkami dzieci krzywdzonych fi-zycznie w rodzinie, 64% zdiagnozowało przypadki krzywdzenia emocjonalnego dzieci, 12% - wykorzystywania seksualnego a 70% - poważnego zaniedbywania dzieci.

Na pytanie o stosunek do stosowania kar fizycznych 36% profesjonalistów uznało, że dziecko zasługuje na lanie, gdy popełni drobną kradzież, 20% biciem karałoby za palenie papierosów, 19% za wagary.

• Sprawozdania z działań lokalnychWażnym zadaniem ambasadora jest opracowanie sprawozdania z działań podejmo-

wanych na terenie miasta/gminy w ramach kampanii. Informacje zawarte w takich spra-wozdaniach nadsyłanych do organizatorów pozwalają ocenić zakres i charakter działań lokalnych podejmowanych w skali kraju, porównać wybrane regiony kraju, w przyszłości zaś prowadzić ewaluację postanowień podejmowanych na debatach lokalnych.

Po zakończeniu ogólnopolskiej kampanii „Dzieciństwo bez przemocy” organizatorzy kampa-nii otrzymali szczegółowe sprawozdania z ponad połowy debat lokalnych i podejmowanych w ich efekcie działań. Pozostali ambasadorzy jedynie poinformowali o przeprowadzeniu debaty – opraco-wanie sprawozdania było dobrą wolą, nie zaś formalnym zobowiązaniem ambasadora (może trzeba było rozwiązać to inaczej?).

Analiza nadesłanych sprawozdań trzy miesiące po zakończeniu kampanii pokazała, że w 49 gmi-nach powołano interdyscyplinarne zespoły, które mają zajmować się przeciwdziałaniem przemocy wobec dzieci, w 25 - miały być wydane informatory o miejscach i możliwościach udzielenia pomocy dzieciom, w 11 gminach powołano lokalne koalicje. 7 ambasadorów poinformowało o uruchomieniu warsztatów umiejętności wychowawczych dla rodziców, 12 - o szkoleniach dla rodziców, które prowadzone będą w szkołach, a 23 - o szkoleniach dla służb, które mają kontakt z dziećmi - ofiarami i świadkami przemocy domowej.

Ponad to na terenie działania ambasadorów powołano: 8 bezpiecznych miejsc do przesłuchań dzieci, 8 punktów informacyjno-konsultacyjnych, 9 ośrodków interwencji kryzysowej, 9 telefonów zaufania dla dzieci - ofiar przemocy, 11 świetlic socjoterapeutycznych.

W wielu gminach podjęto decyzje o priorytetowym traktowaniu działań na rzecz pomocy dzie-ciom. Działania te uwzględniono w lokalnych programach profilaktyki.

KONKLUZJEDzieci mają prawo dorastać wolne od przemocy fizycznej, psychicznej i wszelkiego

okrucieństwa, z poszanowaniem godności. To fundamentalne prawo zapisane jest w Konwencji o Prawach Dziecka jednomyślnie przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne NZ w 1989 r. Rządy 192 państw, które ratyfikowały Konwencję prawnie zobowiązały się do egzekwowania w swoim krajach tego, i innych zapisanych w tym dokumencie, praw na-leżnych dzieciom. Jest więc ich obligacją podejmowanie i wspieranie inicjatyw, które będą prowadziły do podmiotowego traktowania dzieci i zapewnienie im warunków do har-

31


monijnego rozwoju poprzez ochronę przed krzywdą i przemocą. Wywiązanie się z takich zobowiązań wiąże się z budowaniem systemu pomocy dzieciom, których dobro i bezpie-czeństwo jest zagrożone. Jednocześnie równie ważnym zadaniem rządów jest budowanie społecznego klimatu zrozumienia i poszanowania praw dziecka. Realizacja takiego za-dania wymaga zmiany, wciąż podzielanych przez część opinii publicznej, postaw wobec metod wychowawczych stosowanych wobec dzieci.

Kary fizyczne jako sposób dyscyplinowania dzieci nie znikną z repertuaru oddziaływań rodziców z dnia na dzień. Jednak, jak pokazują wyniki badań i opinie ekspertów, konse-kwentne i systematyczne edukowanie społeczeństwa w dłuższej perspektywie prowadzi do zmiany postaw i zachowań rodziców. Organizacja kampanii społecznych przeciwko stosowaniu kar fizycznych wobec dzieci jest ważną formą edukacji społecznej, gdyż:

• Kampania społeczna jest najskuteczniejszym narzędziem zmiany postaw, ponieważ: dociera do najszerszego kręgu odbiorców, może bazować na różnych treściowo i for-malnie przekazach, wywołuje dyskurs społeczny - uruchamia emocje i refleksje za-równo w wymiarze jednostkowym, jak i zbiorowym.

• Kampanie mogą i powinny być elementem polityki społecznej państwa. Mogą być organizowane według długofalowego planu, ustalonego na podstawie wiedzy o pro-cesie zmiany postaw i regułach percepcji społecznej.

Rządy wielu państw inicjują lub wspierają kampanie edukacyjne nt. przeciwdziałania stosowaniu kar fizycznych wobec dzieci, wywiązując się tym samym z międzynarodo-wych zobowiązań zapisanych w Konwencji o Prawach Dziecka. W niektórych z nich – ta-kich jak Szwecja - historia organizowania działań edukacyjnych z wykorzystaniem kam-panii społecznych ma już blisko 40 lat. W innych – takich jak Polska – kampanię społeczną przeciwko krzywdzeniu dzieci zorganizowano przy wsparciu agencji rządowej (PARPA) w 2001 r. W 2008 r. rozpoczęła się kampania na rzecz zaprzestania stosowania kar fizycz-nych wobec dzieci, którą organizuje Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej i Fundacja Dzieci Niczyje.

Rządy wielu krajów, mimo, iż ratyfikowały Konwencję o Prawach Dziecka, nie podjęły wysiłku związanego z uruchomieniem szerokich, ogólnonarodowych działań edukacyj-nych w formie kampanii społecznych.

Jak zaznaczono na wstępie tego poradnika, jest on adresowany do podmiotów angażu-jących się w organizację kampanii społecznych przeciw fizycznemu karaniu dzieci. Orga-nizatorami dotychczas przeprowadzanych kampanii były różne instytucje - organizacje pozarządowe, agencje rządowe, agencje reklamowe, firmy komercyjne bądź koalicje róż-nych organizacji. Jednak niezależnie od tego jaki podmiot organizuje kampanię, powinien zawsze móc liczyć na moralne, organizacyjne i finansowe wsparcie rządu państwa, w któ-rym ma ona miejsce. Oczekiwanie takie wynika ze zobowiązań rządów wobec obywateli swojego kraju oraz wobec społeczności międzynarodowej.

32

OCHRONA DZIECI PRZED PRZEMOCĄ Jak organizować kampanię...

Documents

Transcript of OCHRONA DZIECI PRZED PRZEMOCĄ Jak organizować kampanię...