biologizacja

7/22/2019 biologizacja

1/137


2/137

BIOLOGIZACJAWARUNKIEM ZDROWEGO RODOWISKA

I EKONOMICZNEGO ROLNICTWA

MATERIAY

POKONFERENCYJNE


3/137


4/137


5/137

BIOLOGIZACJA WARUNKIEM ZDROWEGO RODOWISKA

4

SPIS TRECI

Instytut Technologii Mikrobiologicznych, projekt i jego cele.......................................................................5

Gacka S., Kolbusz S., Wstp...............................................................................................................................6

Kolbusz S., wiadome rolnictwo midzy instynktem, wiedz i polityk.................................................7

Skubaa P., Czy rnorodno biologiczna i usugi rodowiskowe w glebie s zagroone?....................13

Correa M., Podstawy wiedzy o konsorcjach probiotycznych poytecznych mikroorganizmw........19

Correa M., Oczyszczanie jezior, rzek i ciekw wodnych.............................................................................26

Wereszczaka J., Biologizacja terenw miejskich szans zrwnowaonego rozwoju miast i aglomeracji..37

Bajkiewicz-Grabowska E., Czyste jeziora Pomorza......................................................................................45

Stanek R., Biologizacja sposb na dobrostan zwierzt i przyjazne rodowisko.....................................58

Huk W., Wrogowie wrogw pszcz poyteczne mikroorganizmy w przestrzeni ula.........................62

Stocka T., Poyteczne mikroorganizmy w szkkach lenych.....................................................................66

Kartus A., Zdrowe ryby w zdrowej wodzie probiotechnologiaw Orodku Zarybieniowo-Rybackim urawia........................................................................71

Jaglarz J., Kompostowanie materii organicznej w ogrodach przydomowychz wykorzystaniem preparatw z poyteczn mikroor............................................................74

Paca M., Segregacja odpadw, ktra ma sens..............................................................................................78

Kosakowski K., Probiotyczne mikroorganizmy w rolnictwie....................................................................80

Pieprzyk A., To si sowicie opaca biologizacja w wielkoobszarowym gospodarstwie........................88

Sowiski W., Naturalna yzno gleby...........................................................................................................90

Liedtke K. G., Liedtke J. B., Probiotechnologia w chowie zwierzt gospodarskich.................................97

Marczakiewicz J., Naturalne technologie w uprawie ziemniakw............................................................100

Seranowicz M., Od chemii do ekologii - w trosce o zdrowie najbliszych...........................................106

Szembowski B., Probiotechnologia - zmiany na lepsze.............................................................................109

Dylewska I., Dom bez chemii........................................................................................................................113

Brunka M., Bioasekuracja w domu i w ogrodzie........................................................................................115


6/137

I EKONOMICZNEGO ROLNICTWA - MATERIAYPOKONFERENCYJNE 2013

5

Gacka S., Projekty realizowane w Krgu ZDROWA ZIEMIA.................................................................117

Powaowski Sz., Podstawowe pojcia z zakresu mikrobiologii................................................................123

Wybrane pojcia i denicje uyte w materiaach.......................................................................................132

INSTYTUT TECHNOLOGII MIKROBIOLOGICZNYCH

Cele projektu:

1. Budowa Instytutu Technologii Mikrobiologicznych ITM (Turecka Strefa Inwestycyjna):czci biurowo-administracyjnej oraz laboratoriw (czna powierzchnia 922m).

2. Wyposaenie w nowoczesn aparatur badawcz dwch laboratoriw w ramach ITM (750m).

3. Wprowadzenie na rynek 8 innowacyjnych wyrobw, powstaych na bazie zakupionego

know-how i przeprowadzonych bada rozwojowych.

4. Zarejestrowanie 14 zgosze patentowych lub wzorw uytkowych / przemysowych w kraju.

5. Wyksztacenie wasnej kadry naukowej z zakresu probiotechnologii.

6. Gromadzenie wiedzy i budowanie wok idei biologizacji autorytetw naukowych.

7. Rozwj wsppracy z zagranicznymi parterami z zakresu biogospodarki.

8. Wzmocnienie struktury i potencjau w powizaniu o kolejnych kooperantw.


7/137


6

WSTP

Przekazujemy Pastwu publikacj o szczeglnym znaczeniu. Stanowi j zbir wybranych wyst-pie konferencyjnych powiconych problematyce biologizacji rodowiska. To wanie biologizacja

daje szans przywrcenia w rolnictwie i wrodowisku rwnowagi i harmonii ycia. To ona decyduje

o zdolnoci gleby i zbiornikw wodnych do ich samoregeneracji i utrzymywania w stanie ycia

i penego zdrowia rolin, zwierzt i ludzi. Zapowiadany wybr tekstw to zapis wiedzy i dowiad-

cze polskich rolnikw, przedsibiorcw i przedstawicieli nauki z zakresu wdraania i stosowania

probiotechnologii.

Badania naukowe, wiatowe i polskie dowiadczenia prezentowane w trakcie cyklu konferencji

pt.: BIOLOGIZACJA ROLNICTWA organizowanych przez Stowarzyszenie EkosystEM-DziedzictwoNatury, potwierdzaj, e probiotechnologia oparta na konsorcjach poytecznych mikroorganizmw

jako skuteczny przykad biologizacji - suy rozwojowi biornorodnoci, witalizuje i chroni rodo-

wisko.

Jestemy przekonani, e stoimy u progu wielkich zdarze dla ktrych fundamentem jest

biologizacja. Nasze bogate dowiadczenia i dorobek przedstawicieli wielu rodowisk nauki, prezento-

wane na konferencjach, potwierdzaj, e kluczem dla nowoczesnego rolnictwa w zgodzie z natur s

naturalne technologie.

W trakcie cyklu konferencji organizowanych przy wsppracy z sejmikami wojewdzkimi, sa-

morzdami szczebla powiatowego i gminnego Polski, organizacjami spoecznymi, instytucjami pa-

stwa, wskazujemy przyczyny degradacji, ale rwnie jak:

- skutecznie zahamowa proces degradacji rodowiska i wyjaawiania gleb,

- rewitalizowa i oczyszcza zbiorniki wodne,

zadba o dobrostan rodowiska naturalnego, rwnie domu, ogrodu i dziaki,

budowa wsplnotmylenia i dziaania na rzecz uzdrowienia i bioasekuracji rodowiska glebo-

wego i wodnego, przez przywracanie procesw biologizacji wspieranych naturalnymi technologiami.

Jestemy gboko przekonani, e ta wiedza i wiadomo wprowadzania koniecznych zmian

w konwencjonalnych agrotechnologiach s waciw drog do trwaego i zrwnowaonego rozwoju

polskiego rolnictwa: zdrowego, efektywnego i nowoczesnego, ktre na europejskich i wiatowych ryn-

kach wyrnia si konkurencyjnoci oraz oryginaln mark i j wyjtkowym smakiem.

Sawomir Gacka i Stanisaw Kolbusz


8/137


7

Mgr in. Stanisaw Kolbusz

WIADOME ROLNICTWO MIDZY INSTYNKTEM, WIEDZ I POLITYK

Ju w staroytnoci greccylozofowie poszukiwali analogii

midzy czowiekiem i otaczajcym go wiatem. Hipokrates,

Platon, lozofowie widzieli w czowieku kopiwiata, kosmicz-

nego adu. Tak powstaa koncepcja czowieka mikrokosmosu,

w ktrym organizm ludzki stanowi odzwierciedlenie kosmicz-

nego porzdku, by z nim nierozerwalnie zwizany i podpo-

rzdkowany zarwno jego zmianom jak i staym prawom.

W redniowieczu idea czowieka mikrokosmosu staa si fun-

damentaln koncepcj, wok ktrej zbudowano wczesnywiatopogld. Ciao czowieka stanowio map, a czerpana

z niej wiedza czya element boski z ludzkim i kosmicznym.

Jak pisa Aron Guriewicz, rosyjski mediewista rwnie

redniowieczne katedry byy symbolem wszechwiata. Kate-

dra swoj konstrukcj miaa by we wszystkim podobna porzdkowi kosmicznemu; spojrzenie na jej

ukad wewntrzny, ksztat kopuy, otarz, nawy boczne miao da pene wyobraenie o budowie wiata.

Kady jej szczeg z osobna jak irozplanowanie caoci pene byy symbolicznej wymowy. Modlcy siw wityni podziwia pikno i harmoni boskiego stworzenia. Katedra stanowia mikrokosmos,

w ktrym kady element odzwierciedla zoono wszechwiata.

yjcy na przeomie XIX i XX wieku Rudolf Steiner twrca antropozoi i rolnictwa bio-

dynamicznego - twierdzi, e ycie ludzkie jest mikrokosmosem, w swoich wewntrznych proce-

sach poda za makrokosmosem i naladuje go. Dowodzi, e rwnie gospodarstwo rolne tworzy

swoisty mikrokosmos oparty na symbiozie rolin, zwierzt i czowieka. Jego zdaniem gospodar-

stwo dopiero wtedy bdzie najlepiej realizowa to, co jest jego istot ijego gwnym zadaniem,

gdy bdziemy je rozumie jako pewnego rodzaju indywidualno, jako indywidualno, ktrama wasne ycie gdy bdziemy je postrzega jako organizm rzeczywicie indywidualny, odrb-

ny zamknity. Istot rolnictwa biodynamicznego byo organizowanie takiego gospodarstwa, kt-

re stanowioby odrbny organizm, funkcjonujcy niezalenie od zewntrznych czynnikw eko-

nomicznych czy politycznych, oparty na prawach natury. Jego celem byo budowanie u ziemian

i chopw/rolnikw takich umiejtnoci, ktre wzmacniayby ich niezaleno rwnie ekonomiczn,

kulturow i ich rol spoeczn. Dzi najnowszy trend to: permakultura samonapdzajce si ekosys-

temy, gospodarstwa samowystarczalne, czy rolnictwo ekologiczne. W duych miastach europejskich

ekologia jest mod, nierzadko drogim snobizmem. wiat na przestrzeni wiekw zatoczy koo. No-

wych znacze nabieraj stare prawdy. Kiedy nienazwane zasady i umiejtnoci dzi podlegaj proce-


9/137


8

som technicyzacji i medykalizacji. Czy mona powiedzie, e rolnictwo nieodwracalnie zmienia si,

czy raczej powraca do prastarego porzdku opartego na prawach Natury?

Niepodwaalnym znakiem naszych czasw jest przenikanie si, pynno, brak granic pastwo-

wych i tych narodowych, ale rwnie spoecznych, kulturowych i ekonomicznych. Wtym tyglu, uni-

wersalne wartoci przekraczaj dekady, a nawet cae epoki. wiat ma posta prometeuszow, co zna-czy, e zmienno jest jego immanentn cech, ale powroty do dawnych ksztatw s w ni wpisane.

Ju w 1924 roku Rudolf Steiner przestrzega, e nasze naturalne uzdolnienia, naturalnie odzie-

dziczone umiejtnoci, to, co byo nieustannie przekazywane z pokolenia na pokolenie traci znacze-

nie. Podobnie jak wielu wspczesnych publicystw i mylicieli mwi, e musimy po to zdobywa

nowe umiejtnoci, bymy mogli zrozumie naturalne powizania i zalenoci midzywiatem przy-

rody, a czowiekiem. Ludzko nie ma jednak dzisiaj innego wyboru, jak tylko ten, e albo nauczy

si znowu czego z obserwacji wszystkich procesw zachodzcych w przyrodzie i kosmosie, albo t

przyrod, a wraz z ni rwnieycie ludzkie, doprowadzi do uwidu i do degeneracji.Steiner podkrela, e nie ma takiej dziedziny ludzkiego ycia, ktra nie byaby zwizana z rol-

nictwem. Z ktrejkolwiek strony nie popatrzylibymy, wszystko co zwizane jest z yciem ludzkim,

zwizane jest rwnie z rolnictwem. Tym samym XX wiecznylozof zdawa si dostrzega wpyw

jaki rolnictwo jego plony, ale i idee z nim zwizane moe wywiera na jakoycia ludzi i ksztato-

wanie si spoecznych wizi. Na pocztku XXI wieku przekonanie, e rolnictwo odgrywa istotn rol

w funkcjonowaniu spoeczestwa i pastwa coraz czciej staje si podstaw do tworzenia nowator-

skich strategii rozwojowych i koncepcji politycznych.

W swojej przedmowie do nowego programu Wsplnej Polityki Rolnej, ktry ma obowizy-

wa do 2013 roku, Dacian Ciolos Europejski Komisarz ds. rolnictwa i rozwoju obszarw wiejskich

mwi o potrzebie nowego partnerstwa pomidzy zurbanizowanym wiatem, a rolnictwem opartym

na zaufaniu pomidzy rolnikami, a obywatelami Europy. To zaufanie musi by budowane na prze-

konaniu, e rolnictwo dostarcza bezpiecznej dla czowieka ywnoci, szanujc jednoczenie zdrowie

natury i jej zasobw. W kocu jak mwi komisarz ostatecznymi benecjentami WPR s obywatele

UE. Nowa, wsplna polityka rolna UE ma zapewni ponad 500 milionom konsumentw ywno

i w duszej perspektywie realne bezpieczestwo ywnociowe, a rolnikom, ktrych w 27 pastwach

czonkowskich yje ponad 14 mln godziwe ycie. To rolnicy, prawdziwi gospodarze, odpowiadaj

za utrzymanie w zdrowiu idobrym stanie gleb, rnorodnoci biologicznej i bogactwa krajobrazw.To wszystko ma zasadnicze znaczenie nie tylko dla jakoci naszego ycia i zdrowia, ale take dla przy-

szych pokole.

Rolnictwo to nie tylko wyzwania zwizane z zapewnianiem ywnoci, to take rdo dba-

oci o dobrostan rodowiska, rozwoju i dynamiki gospodarczej zawanej do tzw. obszarw wiej-

skich Europy. Ale to rwnoczenie pomost pomidzy dawnymi i nowymi laty to podstawa na-

szych korzeni jak mwi Ciolos i naszego dziedzictwa kulturowego. To s wane sformuowania.

Z nich mona i naley wyprowadzi idee oraz wyzwania programowe, ktre potwierdzaj zasadno

i fundamentalne znaczenie troski o biornorodnoycia wglebie stanowicej o jej yznoci i su-cej zdrowiu czowieka i rodowiska.


10/137


9

Te idee potwierdzaj te, e podejmujc dziaania na rzecz upowszechniania biologi-

zacji rolnictwa poprzez stosowanie naturalnych technologii susznie podjlimy wielkie wy-

zwanie. Wymaga ono budowania wiadomoci, e podane zmiany s moliwe i koniecz-

ne. W tej wiadomoci powinno by take miejsce na odkodowane wartoci rodem z bogatej

kultury chopskiego gospodarowania, na przywrcenie wartociom chopskiego dziedzictwa na-lenego miejsca w myleniu i strategii rozwojowej wspczesnego rolnictwa podstawy innowa-

cyjnej biogospodarki. Mona wyrazi satysfakcj z faktu, e Dacian Ciolos zwyjtkowym zatro-

skaniem mwi: Rolnicy odgrywaj bardzo wan rol na obszarach wiejskich i UE nie sta na

to, aby ich utraci. Podstawowych, instynktownych umiejtnoci rolniczych nie da si nauczy

z ksiek, gdy s one przekazywane z pokolenia na pokolenie. To zdumiewajce, ale prawdziwe

prawie sto lat temu w czasie swoich rolniczych wykadw podobnie mwi Rudolf Steiner. Twier-

dzi, e zanim do rolnictwa nie wkroczya nauka wszystko opierao si w nim na instynkcie, co

w polskiej tradycji okrelano chopskim rozumem. Trwao to tak dugo, dopki jego miejsca niezaja nauka nowoytna. Zazwyczaj taka instynktowna mdro dziaaa w sposb niezawodny. Nie

trzeba byo uczy si jej wszkole, czy na studiach. Uprawa ziemi nie bya nauk lecz talentem i z po-

kolenia na pokolenie przekazywan umiejtnoci. Dlaczego nie mona ju dzisiaj spoywa takich

ziemniakw, jakie jeszcze jadem w mojej modoci. pyta ju na pocztku XX wieku Steiner. Dzie-

je si tak, gdy ludzie nie rozumiej ju dzisiaj owych bardziej intymnych oddziaywa, ktre zacho-

dz w kosmosie i ktrych powinnimy poszukiwa. Steiner wskazywa na intymn wi jaka czya

rolnika, zarwno ziemianina i wocianina/chopa w relacjach z ziemi i jego gospodarstwem, a ktra

wedug niego ju wtedy zanikaa. Byo to co znacznie wicej ni relacja producent, przedsibiorstwo,

produkt. W rozwijajcym si przemysowym rolnictwie, przy wsparciu intensywnie sponsorowanej

nauki, zanika szacunek i pokora wobec Natury.

wiat jednak powoli si zmienia, kolejne projekty, programy i dyrektywy unijne wskazu-

j rolnictwu drog rozwoju, w ktrej chemia, podobnie jak mwi o tym Steiner, jako czynnik ze-

wntrzny dla gospodarstwa rolnego, ma stanowi lekarstwo niczym probiotyk lub prebiotyk, a nie

rdo wysokich plonw. Pozytywne zmiany widoczne s w wiatowych trendach rozwojowych

i agrotechnologii. wiadcz o tym takie inicjatywy i zmiany prawne, jak:

Zasady Wzajemnej Zgodnoci,

Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej,Ramowa Konwencja ONZ w Sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC),

Opracowywana Dyrektywa Glebowa,

Zazielenianie WPR eksponujce znaczenie Integrowanej Ochrony Rolin wograniczaniu de-

gradacji rodowiska.

Wszystko to zapowiada rozwj biologizacji rolnictwa, a wlad za tym powszechno stosowania

naturalnych technologii przyjaznych rodowisku. W perspektywie WPR na lata 2014-2020 stoj przed

Polsk wyzwania, jak:

1. powstrzyma degradacjrodowiska w tym degradacj gleb,2. pomc rolnikom:


11/137


10

- przej na rolnictwo, ktre nie produkuje rolin i zwierzt, lecz w zgodzie z prawami natury

uprawia i hoduje,

- wdroy naturalne technologie analogiczne do probiotykw i prebiotykw, dziki ktrym che-

mia bdzie stosowana tylko w krytycznych sytuacjach, a by moe bdzie spenia naturalne funkcje

prebiotyczne.Rolnictwo XXI w. potrzebuje wodo i energooszczdnych naturalnych technologii, ktre li-

kwiduj przyczyny degradacji rodowiska, a nie ich objawy. Wymaga to werykacji stosowanych

dotd metod i zaangaowania ludzi rnych rodowisk, w tym ludzi nauki, dla ktrych Natura

i tradycja stanowi stay element dziedzictwa kulturowego, a nie zacofania iwstecznictwa.

ywe tradycje polskiego rodzinnego rolnictwa i bezcenny zasb biornorodnoci, ktrym Pol-

ska dysponuje, stanowi taki kapita przyrodniczy i spoeczny, ktry trudno znale w Europie.

Naturalne technologie przyjazne rodowisku, dotychczas pomijane, wracaj do ask wanie

jako narzdzia biologizacji rolnictwa i rozwoju innowacyjnej biogospodarki. To, co kiedy byo in-stynktown wiedz, przekazywan z pokolenia na pokolenie, intymn relacj czowieka i natury, dzi

jest podstaw bada i rozwoju innowacyjnych technologii. wiat bardzo si zmieni. Ale gdyby jeszcze

raz przywoa Steinera, zobaczylibymy, e problemy, z ktrymi borykamy si dzi, maj swoje r-

da w historii. Ju wtedy, twrca rolnictwa biodynamicznego twierdzi, e rolnictwo jest t dziedzin

ludzkiego ycia, ktra dotkliwie ucierpiaa z winy wspczesnej nauki, e odejcie od tradycyjnych

metod nie oznacza lepszego gospodarowania. () nowoytne ycie naukowe zaczo oddziaywa

niszczco zwaszcza na te rzeczy, ktre posiadaj charakter gospodarczy, przy czym dzisiaj wielu ludzi

w ogle nie uwiadamia sobie jeszcze, jakie znaczenie posiada to jego niszczce oddziaywanie. Stare

problemy przez dziesitki lat nabrzmieway, a ich intensywno i bdnie obierane kierunki rozwoju,

przez lata doprowadziy do degradacji rodowiska i globalnych zagroe.

Dzi potrzebne s takie rozwizania, ktre nie traktuj rolnictwa jako zawajcej si specjaliza-

cji, czy wydzielonej gazi gospodarki, ale na powrt cz wie, rolnikw, mieszkacw miast, konsu-

mentw i rodowisko naturalne w nierozerwalnyacuch wzajemnych zalenoci i potrzeb. Potrzebne

s takie inicjatywy i dziaania, ktre poszerzaj horyzont ograniczany do stale rosncej jednostkowej

produktywnoci o jej jako, biornorodno, ochronrodowiska iekonomi spoeczn.

Takie wyzwanie podejmuje nasze Stowarzyszenie EkosystEM-Dziedzictwo Natury i tworzo-

ny wok niego przez uytkownikw naturalnych technologii ruch spoeczno gospodarczy KrgZDROWA ZIEMIA. Idea, ktra stanowi podstaw naszej dziaalnoci to biologizacja rolnictwa.

Biologizacja przywraca biornorodno ekosystemw, rewitalizuje gleb, wod i powietrze, zwiksza

ilo i jako plonw obniajc ich koszty, likwiduje emisj odorw, innowacyjnie bioasekuruje ho-

dowl zwierzt.


12/137


11

Narzdziem biologizacji jest upowszechniana przez nas probiotechnologia.

Badania i efekty stosowania probiotechnologii1 w Polsce wskazuj, e jeli tylko bdziemy chcie-

li powszechnie z niej korzysta, mamy szans na skuteczn eliminacje przyczyn degradacji gleb i ro-

dowiska.

Dziki wyjtkowym zasobom rolnym zarwno Unia Europejska, a w niej take i Polska mogi powinny odgrywa kluczow rol w zapewnieniu bezpieczestwa ywnociowego. W realizacji

tak zapisanego w zaoeniach WPR celu Polska moe zosta liderem wytwrcw ywnoci zdro-

wej, o najwyszej jakoci i walorach smakowych, krajem, w ktrym rolnictwo na powrt zyskuje

powszechny szacunek, jako wana dla wszystkich ga gospodarki. Takie rolnictwo moe by na-

sz polsk, narodow mark i dum. Zrnicowanie przestrzeni rolniczej i gospodarstw stanowi

moe dla polskiego rolnictwa rdo siy, a nie barier rozwojow. W takim modelu rolnictwa s

szanse zarwno na przyjazn wobec rodowiska upraw ziemi, na nowe miejsca pracy i rewitaliza-

cj tradycyjnych wsi w kierunku rolnictwa spoecznego. Jest w nim miejsce na ochron krajobrazui dziedzictwa kulturowego.

Nasze Stowarzyszenie skupia si dzi na zahamowaniu degradacji gleb, awkonsekwencji po-

prawie jakoci ywnoci. Ale na jutro musimy przygotowa nowe projekty i dziaania edukacyj-

ne, z ktrymi powinnimy tra do szk i uczelni, do rnych opiniotwrczych rodowisk, take

i tych nie zwizanych bezporednio z rolnictwem, jako dziedzin gospodarki, ale zwizanych z nim

potrzeb powszechnego dostpu do ywnoci, ktra jednoczenie leczy ciao i ducha. Aby ten cel

podj potrzebujemy ludzi przekonanych, e zahamowanie degradacji gleb jest kluczowym zadaniem

nie tyko dla polskiego rolnictwa, ale dla ludzkoci. Jest to najwysze wyzwanie rwnie dla nauki.

Bowiem w 1976 r. po raz pierwszy oglny roczny popyt wiatowej gospodarki na dobra przyrodni-

cze zrwna si ztym, co Ziemia moe w sposb zrwnowaony dostarczy. Od 2007 r. przekracza-

my moliwoci odtwarzania zasobw Ziemi o poow! Gleba jest fundamentem naszej cywilizacji.

Dopki procesy tworzenia si gleby przewaaj nad jej erozj na gruntach ornych ycie na Ziemi

bdzie rozwija si w rwnowadze. Lecz jeli ycie w glebie zanika, spada jej yzno, to tym sa-

mym zmniejsza si powierzchnia uprawna ziemi. Coraz gbsza orka, rosnca powierzchnia pastwisk

i wylesianie prowadzi do tego, e tracc gleb tracimy bezpowrotnie moliwo wyywienia ludzkoci.

(Lester R. Brown, 2012. Full, planet. Empty Plates: e New Geopolitics of Food Scarcity).

Potrzebujemy wszystkich, ktrzy z ufnoci podejm si radykalnych zmian w polskim rolnic-twie i w strategii jego rozwoju. Polsce potrzebni s wszyscy, ktrzy rozleg wiedz na temat kompo-

zycji poytecznych mikroorganizmw i probiotechnologii czy bd z praktyk uzdrawiania gleby,

ywnoci i natury. Ten proces jest w rezultacie wynikiem uzdrowienia naszego mylenia o wzajem-

nych relacjach czowieka i Natury.

1 Probiotechnologia to sposb wytwarzania i korzystania z kompozycji poytecznych mi-kroorganizmw, ich metabolitw i innych naturalnych komponentw w rolnictwie i ochro-nie rodowiska. Probiotechnologia znajduje zastosowanie w uprawie rolin, do uyniania gleby

i polepszania rozkadu resztek poniwnych, w chowie zwierzt do poprawy jakoci ciki i reduk-cji odorw w pomieszczeniach gospodarskich, w gospodarce komunalnej do utylizacji ciekwi odpadw oraz w rewitalizacji rodowiska do oczyszczania wd i toremediacji gleb.


13/137


12

Dzi mamy satysfakcj zefektw naszej pracy. Nie ukrywamy z tego powodu naszej radoci.

Mamy te satysfakcj, e ronie grupa sprawnych, wyposaonych w wiedz Licencjonowanych Do-

radcw Probiotechnologii - liderw lokalnych wsplnot, organizatorw programw edukacyjnych,

spoecznych i gospodarczych. Dowiadczenia szczeglnie rolnikw Krgu ZDROWA ZIEMIA budz

coraz wiksze zainteresowanie rodowisk naukowych. Wielkie znaczenie maj w tym cyklicznie orga-nizowane w caej Polsce spotkania, warsztaty i konferencje dotyczce biologizacji rolnictwa, a szcze-

glnie coroczna oglnopolska konferencja w Licheniu, ktra tym roku odbdzie si 9 i 10 wrzenia.

Niezwykle wane jest to, e wok idei Zdrowej Ziemi budujemy wsplnot promujc roz-

wizania agodzce lub likwidujce przyczyny zagroe jakie niesie system globalnej gospodar-

ki. Tworzy to szans na wzrost aktywnoci gospodarczej rozwizujcej, a nie generujcej proble-

my, rozwj osobowoci opartej na szacunku do praw natury i ludzi. To, co gospodarcze czymy z

tym, co spoeczne, ekonomiczne, powszechnie przydatne i korzystnie wpywajce na rodowisko.

W odniesieniu do gleby Steiner pisa: Nie jest prawd, e ycie roliny siga tylko do zewntrznychkonturw jej organizmu. () ycie jako takie przekracza kontury organizmu roliny i toczy si rw-

nie w otaczajcej j glebie. Dla rolin nie ma sztywnej granicy midzyyciem w obrbie wasnego

organizmu, a yciem w otaczajcej glebie.

Nie jest prawd, e rolnictwo dotyczy tylko wsi.

Nie jest prawd, e chemizacja to problem wycznie rolnikw.

Nie da si wyznaczy granicy pomidzy tym co gospodarcze, a tym co spoeczne, tym co tech-

nologiczne, a tym co kulturowe.

Parafrazujc Steinera mona powiedzie, e dar ycia przekracza granice naszego poznania.

Moemy tylko poda za jego zmienn, biornorodn natur.


14/137


13

Dr hab. prof. UPiotr SkubaaUniwersytet lski, Katedra Ekologii

CZY RNORODNO BIOLOGICZNA I USUGI RODOWISKOWE

W GLEBIE S ZAGROONE?

Gleb mona okreli jako ywy organizm o niezwykej

zoonoci. Systemy glebowe zawieraj jedne z najbogatszych

w gatunki zgrupowania. Organizmy zasiedlajce gleb sr-

dem ogromnej liczby usug rodowiskowych, kluczowych dla

funkcjonowania ycia na Ziemi i przede wszystkim rdem

niezmierzonych korzyci dla ludzkoci.

Warto podkreli, e gleba w zasadzie jest zasobem nie-

odnawialnym. Uformowanie 25 mm warstwy gleby rolnej trwa

okoo 500 lat (Pimentel i in. 1995). Przez stulecia gleba i ycie

w niej obecne nie byy przedmiotem zainteresowania ludzkoci,

w tym i naukowcw.

Leonardo da Vinci okoo 1500 roku mwi: Wicej wie-

my o ruchu cianiebieskich nio glebie pod stopami (Skubaa

2004). I nie bdzie w tym zbytniej przesady, mwic, e sytuacja

ta niewiele si zmienia. David R. Montgomery (geolog, University of Washington) zwraca uwag, e

wci traktujemy j jako co bez wartoci (2020 Visions). Chocia ostatnio pojawiy si pewne symp-

tomy docenienia znaczenia gleby wwiecie polityki.

W Midzynarodowym Roku Rnorodnoci Biologicznej (2010), po raz pierwszy zwrcono

uwag, na do tej pory pomijany aspekt rnorodnoci biologicznej w glebie. Komisja Europejska pod-

ja prb zapobieenia dalszej degradacji gleb w Unii Europejskiej oraz naprawienia dokonanych

ju zniszcze, przedstawiajc ramow dyrektyw glebow. Celem wprowadzenia tej dyrektywy jest

stworzenie oglnoeuropejskiego prawodawstwa chronicego gleb i promujcego jej zrwnowaone

uytkowanie. Janez Potonik, komisarz UE do sprawrodowiska, w jednym z wystpie tego roku,

podkrela: Celebrujc w 2010 r. ycie na Ziemi i wartornorodnoci biologicznej dla naszej egzy-stencji, powimy troch czasu, by spojrzepod nogi i odkryoraz doceniten nieznanywiat (Fabryka

ycia 2010).

Stan znajomoci rnorodnoci biologicznej na ZiemiZnacznej czci gatunkwyjcych na naszej planecie wci nie opisalimy. Od czasw Lin-

neusza opisano okoo 1,5 miliona gatunkw (Weiner 1999). Okazuje si, e jest to niky procent og-

u ywych istot, yjcych w cienkiej warstwie biosfery ziemskiej. Dwch wybitnych ekologw, Paul

Ehrlich i Edward Wilson, uwaaj, e potencjalna liczba gatunkw na Ziemi to 90-100 mln (Ehrlichi Wilson 1991).


15/137


14

Podobnie nika pozostaje wiedza o organizmach glebowych i tym samym o funkcjach przez

nie spenianych. Tymczasem bogactwo ycia w tej czci biosfery jest imponujce. Ocenia si, e 25%

gatunkwyje w glebie (Jeery i in. 2010). W kwadracie o boku 100 metrw, przecitnie moemy

znale: 1300 kg ddownic, 1000 kg stawonogw, 3000 kg bakterii, 4000 kg grzybw (Pimentel i in.

1992). W 1 gramie gleby moemy znale milion pojedynczych grzybw, ich grzybnia liczy kilkasetmetrw (Fabryka ycia 2010). Ocenia si, e w yce stoowej gleby znajduj si miliony osobnikw

nalecych do 10 tys. gatunkw bakterii i grzybw, a grzybnia liczy setki metrw (Jeery i in. 2010).

Dwch badaczy norweskich Jostein Goksoyr i Vigdis Torsvik ocenili przy pomocy metod genetycz-

nych bogactwo populacji bakterii w prbkach gleby z lasu bukowego i w pytkich osadach morskich.

W 1 gramie gleby czy osadu stwierdzili obecno 4 000 odmiennych genetycznie form. Skal naszego

niepoznania ycia w glebie uwiadamiamy sobie, gdy zauwaamy, e do tej pory poznano okoo 4500

gatunkw reprezentantw z krlestwa Bacteria iArchaea. Ocenia si, e liczba gatunkw mikroorga-

nizmw moe siga milionw (Torsvik i in. 2002). Znamy prawdopodobnie 1% mikroorganizmwglebowych (Fabryka ycia 2010).

Zapnienia w wiedzy o yciu w glebie s powane. Dobrym przykadem jest akarologia na-

uka o roztoczach, cechujca si proporcjonalnie nisk liczb naukowcw zajmujcych si t grup

zwierzt, brakiem zainteresowania rozwojem tej dziedziny wiedzy na polskich uczelniach. Oce-

nia si, e znamy zaledwie kilka procent gatunkw tej grupy pajczakw (Walter i Proctor 1999).

2/3 roztoczy to organizmy glebowe, jest to prawdopodobnie druga po owadach grupa zwierzt pod

wzgldem bogactwa gatunkowego, a opnienie w akarologii w stosunku do entomologii ocenia si

na 100 lat.

Usugi wiadczone przez ekosystemyJednym z pierwszych uczonych, ktry zwrci uwag na istot funkcji spenianych przez eko-

systemy by Platon. Zauway on, e deforestacja moe prowadzi do erozji gleby i suszy (Daily i in.

1997). Przez stulecia zaledwie kilku uczonych wypowiadao si w tych kwestiach. Ich uwagi dotyczyy

roli ekosystemu w oczyszczaniu wody i recyklingu pierwiastkw, zmiany wyznoci gleby jako efekt

destrukcyjnej dziaalnoci czowieka. Podkrelali, e najwikszym zagroeniem dla naszej egzystencji

jest destrukcja tych funkcji ekosystemw, od ktrych zaley egzystencja ludzkoci. Zastanawiajcym

jest, e pojcie usug rodowiskowych wprowadzono dopiero w 1970 roku (Study of Critical 1970).

Niezwykle wane usugi rodowiskowe wiadczy ekosystem glebowy. Nale do nich m.in.:

formowanie gleby, rozkad martwej materii organicznej (wpyw na yzno gleby i wzrost rolin),

inltracja wody i jej retencja, degradacja zanieczyszcze, kontrola szkodnikw i procesu zapylania

(wikszo owadw zapylajcych ma faz obecn w glebie) (Daily i in. 1997).

Z ekosystemw ldowych pochodzi 99% ywnoci, gleby zatrzymuj 2 razy wicej wgla (1500

Gt) ni atmosfera (Jeery i in. 2010, Pimentel i in. 1997).


16/137


15

Utrata rnorodnoci biologicznej na ZiemiObecne tempo wymierania gatunkw wynosi, wedug konserwatywnych ocen, 5000 gatunkw

na rok. Szacunki pesymistyczne mwi nawet o 150 000 gatunkw znikajcych kadego roku z Ziemi

(Goodland 1991). To oznaczaoby utrat a 17 gatunkw co godzin. Wedug Programu rodowi-

skowego ONZ (UNEP) 50-55 tysicy gatunkw rocznie wymiera w wyniku dziaa czowieka (Pro-gram rodowiskowy Organizacji Narodw Zjednoczonych). Daje to dziennie okoo 150 gatunkw,

co godzin 6 gatunkw. Na konferencji ONZ dotyczcej biodywersykacji w 2008 roku pojawia si

liczba 4 gatunkw znikajcych co godzin z naszej planety. W cigu kilkunastu-kilkudziesiciu lat z

powierzchni Ziemi zniknie okoo 50% gatunkw rolin i zwierzt (Cadotte i in. 2008). rednie tempo

wymierania gatunkw jest dzisiaj co najmniej 1000-krotnie wiksze ni przed pojawieniem si

czowieka (Millennium Ecosystem Assessment2005).

W 2009 roku Johan Rockstrm ze Stockholm Resilience Center w Szwecji oraz grupa bada-

czy z Europy, Stanw Zjednoczonych i Australii wytyczyli bezpieczne wartoci dla kluczowychczynnikw rodowiskowych (Rockstrm i in. 2009). Przeprowadzili wiele interdyscyplinarnych

bada nad procesami zycznymi i biologicznymi decydujcymi o stabilnoci rodowiska. Wybrali

dziewi czynnikw, ktrych zaburzenie, ich zdaniem, zniszczy rodowisko bezpowrotnie. Okre-

lili zakres bezpieczestwa dla kadego z tych procesw. Ich przekroczenie moe zachwia ekosys-

temem, prowadzc do zagady. Dla dwch procesw stenie toksyn chemicznych i zanieczysz-

czenia aerozolami, z uwagi na zbyt skp wiedz, nie wyznaczyli precyzyjnych limitw. Z ocen

badaczy wynika, e trzy spord analizowanych procesw - zanieczyszczenie azotem, zmiana klimatu

i spadek rnorodnoci biologicznej, nie mieszcz si ju w granicach bezpieczestwa. Przy czym

przekroczenie progu bezpieczestwa dla pierwszego z nich jest niewielkie, w przypadku azotu

3-krotne, a w odniesieniu do rnorodnoci biologicznej zakres bezpieczestwa zosta przekroczony

10-krotnie. Wartoci pozostaych szeciu czynnikw niebezpiecznie zbliaj si do granic bezpiecze-

stwa (Rockstrm i in. 2009).

Nie mamy powodu sdzi, e proces ten nie dotyczy take organizmw glebowych. Organizmy

glebowe stanowi okoo rnorodnoci biologicznej na wiecie, jednak czsto zaniedbuje si ich

ochron. Na caym wiecie zaledwie osiem gatunkwyjcych w glebie jest chronionych konwencj

CITES. Dotyczy to 3 typw skorpionw, 4 rodzajw tarantuli i 1 gatunku chrzszcza (Fabryka ycia

2010). Nie dzieje si tak dlatego, e organizmyyjce w glebie nie s zagroone, jest tak, poniewa takniewiele o nich wiemy, a ich siedliska i funkcjonowanie s bardzo skomplikowane.

Stan usugwiadczonych przez ekosystemyW 2000 roku Sekretarz Generalny Organizacji Narodw Zjednoczonych Ko Annan, ogosi

uruchomienie programu znanego pod nazw Milenijnej Oceny Ekosystemu (Millennium Ecosystem

Assessment). Program trwa 5 lat, uczestniczyo w nim 1360 ekspertw z 95 krajw. Stanowi on kon-

sensus naukowcw caego wiata. Byo to najwiksze przedsiwzicie naukowe, jakiego si kiedykol-

wiek podjto, a ktrego celem byo dokonanie penej oceny stanu ekosystemw na Ziemi.


17/137


16

Wyniki obszernego raportu ogoszonego w marcu 2005 roku szasmucajce. Ocenia si,e 60% usug

(15 z 24) wiadczonych przez ekosystemy Ziemi zostao zniszczonych, albo jest wykorzystywanych

w sposb niezrwnowaony (Millennium Ecosystem Assessment 2005). Redukcja usug rodowisko-

wych dotyczy z pewnoci rwnie gleby. Nikt jednak takich oddzielnych analiz w odniesieniu do

gleby do tej pory nie wykona.Usugi rodowiskowe s podstaw dobrobytu, wzrostu gospodarczego i zatrudnienia dla ludzi

we wszystkich rejonach wiata. Autorzy raportu podkrelaj, e dalsze szafowanie naturalnym kapi-

taem Ziemi oznacza, e ekosystemy strac zdolno suenia przyszym pokoleniom. Tendencj t

moemy odwrci, jedynie wwczas, gdy dokonamy zasadniczych zmian w polityce i praktyce, ktre

zatrzymaj tendencj dalszej utraty rnorodnoci biologicznej. Moliwoci zastpienia tych usug

ekosystemw s ograniczone.

Ludzko nie moe przetrwa bez naturalnych systemw podtrzymujcych ycie (Millennium

Ecosystem Assessment 2005).

Zagroenia dla glebyDegradacji lub erozji ulego ponad 1/3 wierzchniej warstwy gleby rolnej. Ocenia si, e kadego

roku znika 0,5% gleby ornej (2020 Visions). Co sprawio, e odeszlimy od rozsdnego zarzdzania

gleb? Jako jeden z podstawowych czynnikw, ktry si do tego przyczyni wymienia si proces Ha-

ber-Boscha (umoliwia syntez na ekonomiczn skal amoniaku z azotu i wodoru).

To odkrycie, ktre umoliwio produkcj nawozw na du skal, to z jednej strony najwaniej-

sze technologiczne osignicie XX wieku, z drugiej strony przyczyna ogromnego skaenia gleby.

Drugi czynnik, ktry stworzy zagroenie dla gleby to tzw. Zielona Rewolucja, czyli program

rozwoju rolnictwa prowadzony w latach 60. XX wieku przez agencj ONZ. Jego realizacja oznacza-

a wprowadzanie monokultur rolnych na du skal, przeprowadzanie nieprzemylanych melioracji,

nadmierne zuycia wody w celu nawadniania, naduywanie nawozw sztucznych i pestycydw oraz

nagy wzrost zrnicowania dochodw.

Lista zagroe dla ycia w glebie jest duga. Znajduj si na niej m.in.: zmiany klimatyczne,

zmiana uytkowania gruntw, zaburzenia siedlisk, zanieczyszczenie metalami cikimi, erozja gleby,

jej zasolenie i zanieczyszczenie, kompakcja gleby, zbyt intensywna eksploatacja gruntw rolnych, frag-

mentacja siedlisk. Dochodz do tego wci nowe zagroenia, jak na przykad dzisiaj roliny inwazyjne,czy wpyw genetycznie modykowanych rolin (Gardi i in. 2008, COM (2006)231).

Ochrona gleby. Zadanie na terazJeli chcemy zachowa rnorodno biologiczn i usugi rodowiskowe w glebie musimy

przezwyciy szeroko rozpowszechniony brak zrozumienia wobec tego, co dzieje si pod naszymi

stopami, poprawi stan wiedzy o yciu w glebie wrd decydentw, obrocw przyrody oraz ogu

spoeczestwa. Potrzebne jest wsparcie dla bada sucych poznaniu rnorodnoci biologicznej i

funkcjonowania gleby oraz wzmoone dziaania suce ochronie gleby i jej biornorodnoci. DavidR. Montgomery (geolog) zapytany o to co jego zdaniem bdzie jest kluczowym zadaniem dla ludz-


18/137


17

koci i naukowcw w najbliszej dekadzie podkreli: ... wiat musi stawiczoa procesowi degradacji

gleby na wiecie, stanowicemu gwne wyzwanie tego wieku, zjawisku, ktrego waga jest niedoceniana,

ktry przebiega w sposb bardzo skryty (2020 Visions).

Dlaczego powinnimy chroniycie w glebie i jej funkcje? Argumentw natury ekologicznej

czy ekonomicznej, uwiadamiajcych potrzeb troski o t cz biosfery, mona by znale wiele. Dlamnie najwiksz wag maj jednak argumenty etyczne. David Ehrenfeld (ekolog, profesor biologii

na Rutgers University) opisujc tak zwan zasad Noego uj je w poniszych sowach:... gatunki

i zbiorowiska organizmw musz bychronione poniewaistniej i poniewata egzystencja jest sama

w sobie wyrazem cigego historycznego procesu o wielkim majestacie dugotrwaa egzystencja natury

pociga za sob niezaprzeczalne prawo do dalszego trwania(Ehrenfeld 1978).

Literatura

2020 Visions. Nature (7 January 2010) 463(7): 26-32.Cadotte M.W., Cardinale B. J., Oakley T.H. 2008. Evolutionary history and the eect of biodiver-

sity on plant productivity. Proceedings of the National Academy of Sciences 105 (44): 17012-17017.

COM (2006)231: Communication from the Commission to the Council, the European Parliament,

the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. ematic Strategy for

Soil Protection, SEC(2006)620, SEC(2006)1165. European Comission, Bruxelles, pp. 12.

Daily G. C., Alexander S., Ehrlich P. R., Goulder L., Lubchenco J., Matson P. A., Mooney H. A.,

Postel S., Schneider S. H., Tilman D., Woodwell G. M. 1997. Ecosystem Services: Benets supplied to

human societies by natural ecosytems. Issues in Ecology: 2-16.

Ehrenfeld D. 1978.Arrogance of Humanism. New York: Oxford University Press.

Ehrlich P. R., Wilson E. O. 1991. Biodiversity Studies: Science and Policy. Science 253: 758-762.

Fabryka ycia 2010. Dlaczego rnorodnobiologiczna gleby jest tak istotna. Luksemburg: Urzd

Publikacji Unii Europejskiej.

Gardi C., Menta C., Montanarella L., Cenci R. 2008.Main threats on soil biodiversity: e case

of agricultural activities impacts on soil microarthropods., pp. 100-110. In: Gergely Tth, Luca Monta-

narella and Ezio Rusco (eds.) reats to Soil Quality in Europe. European Community, Luxemburg,

pp. 150.

Goodland R. 1991. e case that the world has reached limits. More precisely that current thro-ughput growth in the global economy cannot be sustained. w: Environmentally sustainable economic

development: Building on Brundtland, UNESCO, Paris 1991, s. 15-28.

Jeery S., Gardi C., Jones A., Montanarella L., Marmo L., Miko L., Ritz K., Peres G., Rmbke J.,

van der Putten W. H. (eds.) 2010. European Atlas of Soil Biodiversity. European Commission, Publica-

tions Oce of the European Union, Luxembourg.

Millennium Ecosystem Assessment 2005. Dostp 19.03.2012,

Pimentel D., Stachow U., Takacs D. A., Brubaker H. W., Dumas A. R., Meaney J. J., ONeil J.,

Onsi D. E., Corzilius D. B. 1992. Conserving biological diversity in agricultural/forestry systems. Bio-Science 42: 354-362.


19/137


20/137


19

Dr Margarita Correa2

PODSTAWY WIEDZY O KONSORCJACH PROBIOTYCZNYCH POYTECZNYCH MIKROORGANIZMW

Dzie dobry. Chc podzikowa organizatorom

II Pomorskiej Konferencji z cyklu Biologizacja rolnictwa

w imieniu SCD Probiotics z Kansas City, USA, a take

w moim wasnym, za zaproszenie mnie tutaj z wykadem.

Jednoczenie chc przeprosi za mj zimowy strj, ale

jestem ciepolubn istot (Gdynia 13.02.2013r. -10C). Uro-

dziam si w Kolumbii w Poudniowej Ameryce, ale obecnie

od pitnastu lat mieszkam w Indiach. Mj dom znajduje si

w poudniowej czci kraju, wic w lecie temperatura siga tam+48C, natomiast w zimie mamy +22C.

Jestem tu po to, by przedstawi podstawy wiedzy

o konsorcjach probiotycznych poytecznych mikroorgani-

zmw, a take by z wasnego dowiadczenia opowiedzie o tym,

w jaki sposb mog one pomc przywrciad i harmoni eko-

systemw rzek i jezior.

Kiedy mwimy o bakteriach, pierwsze skojarzenie to choroba, szpital, szczepienie. Jednak wrd

mikroorganizmw istniej te dobre i te ze.Poyteczne mikroorganizmy bior udzia w procesie fermentacji. Znajduj si one wywnoci,

ktr wszyscy spoywamy, w chlebie, winie i serze. To wanie te dobre bakterie nadaj tym wyro-

bom przyjemny charakterystyczny zapach i smak, taki jak na przykad zapach wieego chleba prosto

z pieca.

Bakterie te wytwarzaj alkohole, estry, aminokwasy, kwasy tuszczowe, witaminy, cukry i anty-

oksydanty. Mona je nazwa czystymi bakteriami. Bardzo je lubimy.

Kochacie je lody, prawda? Zatem jeli wszyscy uwielbiamy lody, wino i chleb, to powinnimy

podzieli si caym tym dobrem z rzekami i jeziorami. Nie powinnimy by egoistami. Czas si tymwszystkim podzieli. Oczywicie nie zamierzamy wrzuca lodw do jeziora.

Z drugiej strony mamy procesy gnilne i niedobre bakterie gnilne, ktre uwielbiaj brud i wy-

wouj choroby u swoich gospodarzy. Dlatego te mwimy, e organizmy ywe wpywaj na nas

w dwojaki sposb: jedne z nich wspierajycie, inne za mu szkodz.

Pracuj z mikroorganizmami ju prawie pitnacie lat, od 1996 roku, kiedy przyjechaam do

Indii. Wtedy prof. Teruo Higa czowiek, ktry pod koniec lat siedemdziesitych i na pocztku osiem-

2Z konsorcjami poytecznych mikroorganizmw pracuje od 1999 r. w rnych obszarach aplikacji. Od wrze-

nia 2007 jest kierownikiem Midzynarodowego Wsparcia Technologicznego SCD ProBiotics. Studiowaa in-ynieri chemiczn i administracje biznesow (Earl Duisberg Gesellscha, Coloque RFN), kreatywn przedsi-biorczo (Uniwersytet Berliski) oraz prewencyjne zarzdzanie rodowiskiem (Uniwersytet Lund wSzwecji).


21/137


20

dziesitych odkry poyteczne mikroorganizmy i skierowa na nie nasz uwag mwi o rwnowa-

dze w populacji mikroorganizmw. Polega ona na tym, e istniej dwa rodzaje mikroorganizmw

poyteczne i szkodliwe.

W zasadzie to nie proporcje pomidzy tymi dwoma typami mikroorganizmw s problemem,

ale raczej obecno w rodowisku mikroorganizmw neutralnych, fakultatywnie wspierajcychdominujce w danym miejscu: poyteczn lub szkodliw opcj, ktre cznie stanowi a ok. 90%

cakowitej iloci mikroorganizmw zasiedlajcych konkretny ekosystem.

Oto przykad: zjedlimy bardzo smaczny posiek, mamy dobrze dziaajcy system trawienny,

idziemy do toalety. Spuszczajc wod, uwalniamy niewielk ilo szkodliwych bakterii. W tej sytuacji

neutralne mikroorganizmy majce tendencj do przyjmowania dominujcych waciwoci: patogen-

nych lub probiotycznych, masowo doczaj do puli szkodliwych mikroorganizmw. I tu zaczynaj

si problemy. Niemniej jednak nie musimy na nowo odkrywa Ameryki. Powinnimy jedynie troszk

zwikszy ilo poytecznych mikroorganizmw, eby skoni mikroorganizmy neutralne do przyj-cia takich samych poytecznych waciwoci. W ten sposb osigamy dominacj poytecznych mi-

kroorganizmw i tym samym tworzymy korzystne warunki dla rodowiska.

Tak mniej wicej sytuacj nazywamy konkurencyjnym wypieraniem. Kiedy w latach dziewi-

dziesitych studiowaam technologi probiotyczn, przeczytaam o konkurencyjnym wypieraniu jako

denicji naturalnej rwnowagi. Pomimo tego, e jestem inynierem chemikiem, e napisaam prac

doktorsk z oczyszczania wd i uzyskaam stopie magistra w dziedzinie zarzdzania rodowisko-

wego na uniwersytecie w Lund, to miaam trudnoci ze zrozumieniem tej denicji i zmian swojego

wiatopogldu. Jednak uwierzyam w ni, poniewa ufaam doktorowi Hidze, ktry pniej, ju jako

profesor, uczy mnie jak stosowa konsorcja poytecznych mikroorganizmw.

Niemniej jednak denicja konkurencyjnego wypierania staa si dla mnie bardziej zrozumiaa

w 2000 roku, kiedy dr Bonnie Bassler z Uniwersytetu Princeton objania nam zjawisko quorum

sensing(wyczuwania zagszczenia populacji mikroorganizmw).

Rozmawiaymy wtedy o komunikacji pomidzy bakteriami, poniewa dr Bassler i jej zesp ba-

dawczy z Uniwersytetu Princeton odkryli, e yjcy w wodzie morskiej przecinkowiec Vibrio harveyi

posiada zdolno wyczuwania zagszczenia populacji. Po zmroku, kiedy w toni oceanicznej jest na-

prawd ciemno, caa populacja tych bakterii jednoczenie zaczyna wieci niebieskim wiatem. Bak-

terie te porozumiewaj si midzy sob, licz si nawzajem, a kiedy ich populacja osiga odpowied-nie zagszczenie, zaczynajwieci. Dzieje si tak, poniewa bakterie porozumiewaj si za pomoc

substancji chemicznych zwanych induktorami. S to autoinduktor 1 i autoinduktor 2. Podam przykad

gdybycie nagle wszyscy zaczli mwi po polsku, byabym zupenie izolowana od was, poniewa

nie znam ani sowa po polsku. Wy mwilibycie, ja bym milczaa. Tak komunikacj nazywamy we-

wntrzgatunkow. Jest to wasz wasny jzyk, ktrym porozumiewacie si midzy sob.

Jest jednak jeden jzyk, ktry wszyscy rozumiemy, ten, w ktrym si teraz porozumiewamy

angielski. To jzyk midzygatunkowy, poniewa wszyscy go rozumiemy i moemy si porozumie-

wa.


22/137


21

Dr Bonnie Bassler nazywa t komunikacj jzykiem esperanto uywanym przez bakterie. Wy-

korzystuj j wszystkie rodzaje bakterii te szkodliwe i te poyteczne. Co wic dzieje si w przypadku

bakterii patogennych? Musicie wiedzie, e ycie takich bakterii jest brutalnie proste: jedz, rosn,

dziel si, jedz, rosn, dziel si. A potem zaczynaj si nawzajem liczy: jeden, dwa, trzy, cztery,

pi.... A kiedy dojd do wniosku, e maj ju wikszo, wtedy atakuj, a my zaczynamy chorowa.Tak dziaa zjawisko quorum sensing.

Brzmi dziwnie, ale to prawda. Kiedy zaczynamy stosowa probiotyki, bakterie robi dokadnie

to samo: licz si, rozmnaaj, znw licz si i znw rozmnaaj, a kiedy osign wikszo, zaczynaj

dziaa na nasz korzy. Dlatego te kocham bakterie i zjawisko quorum sensing.

Oto kolonia bakterii z rodzaju Salmonella. Wiemy, e Salmonella to bardzo niebezpieczny mi-

kroorganizm, ktry znajduje si w jajkach i w kurzym misie.

Na tym zdjciu moemy zobaczy, w jaki sposb poyteczne bakterie odizolowuj pojedynczekolonie Salmonelli. W wyniku tego kolonie te nie mog si komunikowa midzy sob.

po 4 dniu i po 14 dniach aplikacji poytecznych mikroorganizmw

Poyteczne bakterie mno si, a Salmonella nie moe si porozumiewa z innymi koloniamiswojego gatunku. Kluczem jest tu wanie komunikacja, poniewa w rzeczywistoci poyteczne bak-

terie nie znaj zjawiska biobjczoci, czyli nie zabijajSalmonelli, ale cakowicie j izoluj.


23/137


22

Bakterie s jak zesp Ferrari (bardzo ich lubi, swoj drog) wszystkie razem wykonuj t

sam prac.

Wyobracie sobie, e przychodzi do nich kto z zespou McLarena albo Red Bulla, a wszyscy

patrz na niego i pytaj Co tu robisz?. I nie zajm si swoj prac, dopki nieproszony go sobie nie

pjdzie. Zasadniczo tak wanie robi bakterie.

Czym zatem s probiotyki? WHO zdeniowaa je jako ywe mikroorganizmy, ktre podane

w odpowiedniej iloci korzystnie wpywaj na zdrowie gospodarza.

Jakie mikroorganizmy znajduj si zatem w probiotykach formuy SCD? Mamy trzy gwne

grupy: bakterie kwasu mlekowego, ktre nazywam krlami, poniewa ich dobroczynne przywdz-

two wszyscy znaj. Drode to kolejna grupa mikroorganizmw. Natomiast trzecia grupa nie jest ju

tak powszechnie znana to bakterie fototroczne, zwane te bakteriami fotosyntetyzujcymi lub bak-teriami purpurowymi.

Te trzy grupy mikroorganizmw rni si od siebie. Niektre z nich lubi tlen, inne nie. Nie-

ktre lubiwiato, inne wol ciemno. Niemniej jednak, jak twierdzi prof. Higa, wszystkie te drob-

noustroje lubiy razem, wic tworz rnorodne konsorcja bakteryjne. Dlatego te w SCD mwimy

o technologii konsorcjw probiotycznych SCD Probiotechnologii.

Nie zagbiajmy si nadmiernie w mikrobiologiczne szczegy, zapamitajmy tylko jedn rzecz.

Bakterie kwasu mlekowego, krlowie konsorcjw bakteryjnych, to organizmy beztlenowe. Oznacza

to, e nie lubi tlenu i w obecnoci materii organicznej prowadz procesy beztlenowe, nie wytwarzajprzy tym amoniaku ani siarkowodoru. Natomiast w obecnoci bakterii patogennych to wanie bak-


24/137


23

terie kwasu mlekowego jako pierwsze uruchamiaj mechanizm quorum sensing i izoluj szkodliwe

drobnoustroje.

Metabolity tych bakterii to kwasy organiczne, nadtlenek wodoru oraz bakteriocyny. To dobra

wiadomo, jeli mowa o nadtlenku wodoru: niektrzy naukowcy oraz lekarze weterynarii, szczegl-

nie ci zajmujcy si krowami, zaczynaj stosowa sporo nadtlenku wodoru i zawsze pytaj czy moguywa go razem z probiotykami. Odpowiadam im, e tak, poniewa bakterie kwasu mlekowego same

wytwarzaj ten zwizek.

Drode z kolei wietnie si sprawdzajw rolnictwie, poniewa lubi warunki panujce w glebie,

ktr wzbogacaj w witaminy i inne skadniki odywcze. To z kolei stymuluje rnorodno i aktyw-

no poytecznych mikroorganizmw. Drode odgrywaj istotn rol w oczyszczaniu wd, ponie-

wa jeli istnieje konieczno zapocztkowania rozkadu mas osadowych, zapewniaj one poywk

dla innych mikroorganizmw. S dla nich rdem wgla.

Ostatnia grupa bakterii, fototroczne bakterie purpurowe, stanowi o caego konsorcjum. Sto bakterie fakultatywne, co oznacza, e odpowiadaj im kade warunki tlen, brak tlenu, wiato lub

brakwiata, ciepo lub zimno. To bardzo proste bakterie.

S one bardzo wane, poniewa maj zdolno wykorzystywania praktycznie kadego substra-

tu jako rda wgla. Konsorcjum bakteryjne potrzebuje wgla, by mc dziaa. Bakterie purpurowe

maja zdolno przeprowadzania reakcji nitrykacji i wizania wolnego azotu, a jest to kluczowy pro-

ces dla oczyszczania jezior.

Technologia konsorcjw probiotycznych rmy SCD Probiotics jako jedyna wykorzystuje trzy

kultury mateczne

- ProBio Food, obecna w wyrobach rmy przeznaczonych do konsumpcji,

- ProBio Balance Original, zawierajca jeden gatunek bakterii fototrocznych oraz trzecia

- ProBio Balance Plus, ktra zawiera a dwa gatunki tych bakterii.

Jest to rwnie jedyna na wiecie kultura mateczna skadajca si z czternastu gatunkw bakterii.

Kady gatunek ma swoj rol do spenienia, ale wszystkie razem maj te swoj rol jako konsorcjum.

W normalnych warunkach bakterie kwasu mlekowego jako pierwsze zaczynaj wykorzystywa

dostpne rdo wgla i dziki temu bardzo szybko rosn. Mona je wic porwna do Ferrari, s tak

szybkie. Jednak bakterie fototroczne namnaaj si wolno, a konsorcjum bakteryjne musi pozosta-

wa w stanie rwnowagi. Bakterie kwasu mlekowego musz wic poczeka na bakterie fototroczne,a to zajmuje duo czasu, a opnienia w przypadku oczyszczania jezior s niepodane. Na szczcie

w rodzinie bakterii kwasu mlekowego znajduje si bakteria o nazwie Lactococcus lactis. Bakterie te

wspomagaj i przyspieszaj wzrost bakterii fototrocznych, zatem mona powiedzie, e mamy ju

nie dwa, ale trzy gatunki fototrofw, poniewaLactococcus lactis sam przyjmuje waciwoci bakterii

fototrocznych. Dlaczego bakterie fototroczne s takie istotne? Poniewa potrzebujemy ich w ka-

dym procesie rekultywacji rodowiska, czyli w gospodarowaniu odpadami staymi i pynnymi oraz

w oczyszczaniu wd. Wszdzie tam potrzebujemy silnej populacji bakterii fototrocznych. Swoim

metabolizmem dostarczaj/wytwarzaj one enzymy, chlorol, karotenoidy bakteryjne oraz koenzymQ10, ktry jest bardzo istotny dla zdrowia ludzi. Mwimy tu o leczeniu raka, choroby Parkinsona,


25/137


24

cukrzycy i tak dalej. Zuywanie substancji odywczych przez te bakterie odgrywa bardzo wan rol

w oczyszczaniu wd, poniewa s one w stanie rozkada zwizki organiczne, jak rwnie wyapywa

wolne rodniki, ktre wywieraj szkodliwy wpyw na nasze ycie.

Bakterie fototroczne wykorzystuj naturalne wiato soneczne jako rdo energii, natomiast

dwutlenek wgla jest dla nich rdem wgla, ktry potem w ogniwach acucha pokarmowego udo-stpniaj innym bakteriom. Naley wyrni tu dwie grupy bakterii. Jedna z nich to czysta kultura,

natomiast druga to kultura konsorcjum bakteryjnego. Na przykad, bakteria Bacillus thuringiensis bya

stosowana w Turcji, przez tamtejsze wadze do kontroli populacji komarw przenoszcych deng.

Jednak problem w stosowaniu B. thuringiensis polega na tym, e nie s one w stanie skutecznie przy-

stosowa si do szybkich zmian temperatury i wilgotnoci. Rzd wydaje miliony dolarw na oprysk

bakteriami, ktre nie s w stanie poradzi sobie z deng, poniewa s stosowane jako czysta kultura.

Z kolei konsorcja bakteryjne zawieraj zazwyczaj wiele rnych gatunkw, ktre w ogniwach acu-

cha ycia pomagaj sobie nawzajem: drode pomagaj bakteriom kwasu mlekowego, ktre z koleipomagaj bakteriom fototrocznym. Jeli ktrykolwiek gatunek bakterii zacznie gorzej spenia swoj

rol, inne gatunki pomagaj mu i wspieraj w danej pracy. Dlatego te bakterie s tak wszechstronne

i odporne na nieprzyjazne im warunki rodowiska.

Tradycyjne znaczenie sowa probiotyk odnosi si do mikroorganizmw bytujcych w prze-

wodzie pokarmowym ludzi i zwierzt. Nasza technologia pozwolia na wykorzystanie szerokich

waciwoci tych mikroorganizmw w rnych dziedzinach, do pomocy glebie, wodzie, rolinom

a w konsekwencji take zwierztom i czowiekowi.

Bakterie pomagaj nam w dziaaniach na rzecz rodowiska, neutralizacji ciekw, w rolnictwie,

chowie zwierzt, a nawet w odbudowie terenw po katastrofach. Widziaam jak wygldao tsunami

w Indiach. Pamitacie je? Byam tam. Mamy rwnie konkretne rozwizania dla garbarni, ktre bar-

dzo obciajrodowisko. Dziaamy ponadto w takich dziedzinach jak rolnictwo, dom i ogrd, zdro-

wie zwierzt i ludzi.

Kluczow spraw, jeli chodzi o mateczne konsorcja mikroorganizmw, jest okres ich prze-

chowywania i przydatnoci do uycia. Stabilno tych preparatw umoliwia ich przechowywanie

przez dwa do trzech lat, ale pracujemy nad wydueniem tego okresu. Mog one by przechowywane

w temperaturze od 4 do 45C bez pogorszenia waciwoci konsorcjum.

Nasza kontrola jakoci pozwala na utrzymanie jakoci i stabilnoci konsorcjw na staym pozio-mie i zapewnienie waciwej ich efektywnoci dla kadego zastosowania.

Technologia konsorcjw bakteryjnych rmy SCD Probiotics jest zarejestrowana w OMRI (Or-

ganic Material Review Institute Instytut Badania Substancji Organicznych), posiada zezwolenie na

stosowanie w ekologicznym rolnictwie.

Mikroorganizmy probiotyczne nie podlegaj genetycznym modykacjom, nie s sztucznie wy-

hodowane ani nie s egzotyczne. Takie pytania spotykam najczciej w mojej pracy. Ludzie na og

pytaj: Wpuszczacie do wody jakie potwory? Jak bd zgadza si z innymi bakteriami? Bdzie-

my nawozi nasze uprawy tymi potworami? Odpowiadam wtedy: Zjadacie codziennie te potwory,a jednak nie skarycie si, zatem to nie sadne potwory.


26/137


25

Nasze konsorcja bakteryjne s zarejestrowane w amerykaskim Departamencie Rolnictwa

(USDA) w katalogu rekomendowanym przez Departament3.

Pierwsza cz mojego wykadu dotyczy wikszej konkurencyjnoci biopreparatw SCD

Probiotics w porwnaniu z innymi tego typu preparatami. Konkurencyjno ta jest wynikiem stale

kontrolowanej jakoci trzech kultur matecznych udokumentowanej poprzez Certicate of Analysis(certykat powiadczajcy ich skad) oraz MSDS (karta charakterystyki produktu), a ponadto ugrun-

towanej reputacji tych preparatw, wysokiego poziomu satysfakcji klientw, dostpnoci wsparcia

technicznego (tym rwnie si zajmuj), istnienia oglnowiatowej sieci licencjonowanych dystrybu-

torw oraz bardzo zaawansowanej wiedzy lecej u podstaw ich wytwarzania. Jestemy bardzo dumni

z faktu, e SCD Probiotics wiedzie prym w badaniach nad niesiarkowymi bakteriami purpurowymi.

Tytuem podsumowania mona powiedzie, i SCD Probiotechnologia charakteryzuje si

skutecznoci w ograniczaniu rozwoju chorb i szkodnikw, a przez to wysok efektywnoci, kt-

ra jest wynikiem redukcji kosztw dziaalnoci rolniczej i rodowiskowej przy jednoczesnym utrzy-maniu lub zwikszaniu jej intensywnoci. Jej jako w rolnictwie przekada si na popraw warto-

ci odywczej, trwaoci i smaku podw. Sprbujcie truskawek pryskanych chemicznymi rodkami

ochrony rolin i porwnajcie je ze smakiem truskawek opryskiwanych probiotykiem. Sprbujcie te

probiotykowanych jabek nasi dziadkowie i pradziadkowie twierdz, e smakuj one tak samo jak

dawniej. Jeli chodzi o bezpieczestwo, probiotyki zmniejszajkoniecznostosowania niebezpiecznych

substancji chemicznych w rolnictwie. Coraz wiksza liczba rolnikw stosuje je w bioremediacji gleby.

Co do zrwnowaonego rozwoju sdzimy, i dugoterminowe budowanie sieci wymiany informacji

o efektach stosowania konsorcjw poytecznych mikroorganizmw zwiksza baz dostpnej wiedzy

o probiotechnologii, a take oznacza likwidacj koniecznoci ponoszenia odpowiedzialnoci nanso-

wej za szkody wrodowisku naturalnym dotychczas generowanych przez konwencjonalne rolnictwo.

3 http://www.biopreferred.gov/bioPreferredCatalog/companyDetails?ID=5237


27/137


26

Dr Margarita Correa

OCZYSZCZANIE JEZIOR, RZEK I CIEKW WODNYCH

Do najwikszych problemw zwizanych z oczyszcza-

niem jezior i ciekw wodnych nale: sedymentacja, wysoki

poziom fosforu i innych pierwiastkw biogennych, szkodliwe

zakwity wody oraz inwazyjne gatunki organizmw wodnych.

Jeden z takich gatunkw wystpuje w Polsce, ale rozprzestrze-

ni si ju na caym wiecie. Do trudnych kwestii nale rw-

nie martwe strefy w toni jezior oraz zmiany klimatyczne, ktre

wpywaj na eskalacj wymienionych problemw.

Zanieczyszczenia wd pochodz z dwch r-

de: punktowych i rozproszonych. rda punktowe to a-twe do zidentykowania obiekty takie, jak na przykad

rury zrzutowe fabryk lub odpywy wody z autostrad, a tak-

e nieszczelne zbiorniki podziemne. Natomiast rda roz-

proszone to zanieczyszczenia, ktre spywaj do jezior,

rzek lub strumieni wraz z wod opadow zbierajc si na duej powierzchni lub te wsikajc

w gleb.

rda punktowe uwalniaj do wd substancje toksyczne, oleje, benzyn, rozpuszczalniki oraz

metale cikie. Ponadto ze rde punktowych pochodz zanieczyszczenia termiczne zwizane zezrzutem gorcej wody, ktre powoduj zmniejszenie zawartoci tlenu rozpuszczonego w wodzie. To z

kolei prowadzi do nicia ryb.

Zanieczyszczenia pochodzce ze rde rozproszonych spywaj wraz z wod opadow praktycz-

nie zewszd z lasw, wiejskich siedlisk, ulic miast, gospodarstw rolnych i podmiejskich osiedli. rda

rozproszone stanowi powany problem, ktry trudno rozwiza. Wody jezior przyjmuj ogromne

iloci osadw i skadnikw pokarmowych, pochodzcych zwaszcza z nawozw sztucznych, pestycy-

dw i ciekw. Ich zanieczyszczenie zwiksza si dodatkowo w wyniku sztormw, cyklonw, tajfunw

i powodzi, ktre wystpuj coraz czciej i s coraz gwatowniejsze ze wzgldu na zmiany klimatyczne.Podan cech dobrze funkcjonujcego jeziora jest stosunek objtoci wody do objtoci py-

wajcych w niej ryb, ktry powinien wynosi okoo 50:2. Jest to warto orientacyjna, jednak dostar-

cza nam informacji o podanej sytuacji ekologicznej. Nieprawidowa sytuacja w jeziorze wystpuje

wtedy, kiedy objto wody zmniejsza si, a ronie ilo osadw, skutkiem czego dochodzi do od-

wrcenia tej proporcji. Objto zajmowana przez ryby siga 50 jednostek, natomiast objto wody

zmniejsza si do 2. Pomimo tego ilo zowionych przez wdkarzy ryb wcale nie jest wiksza, ponie-

wa przegszczenie ich populacji prowadzi do masowego nicia. Ryby nie s w stanie przey w zbyt

maej iloci wody przy niedostatecznej iloci pokarmu. Ryby padaj, poniewa degradowana przez

czowieka natura popenia swoiste samobjstwo.


28/137


27

Gwnym problemem s pierwiastki biogenne fosfor i azot. W efekcie nadmiernej poday tych

skadnikw rosn zakwity wody, ktre powodujnicie ryb, na skutek postpujcej eutrozacji jezior.

Grna cz ilustracji przedstawia zdrowe jezioro, ktrego woda zawiera niewielk ilo bioge-

nw pochodzcych z okolicznego lasu. S one wykorzystywane przez nieliczn populacj rolin wod-

nych, ktre z kolei s pokarmem dla bardzo maej iloci yjcych w jeziorze ryb. Poziom natlenienia

wody jest wysoki. W dolnej czci ilustracji, mamy aktualn oglnowiatow sytuacj. Do jezior spy-

waj wody niosce pierwiastki biogenne pochodzce z rolnictwa, czyli ogromnych ferm towarowych

hodowli byda oraz obcie nawoonych i spryskiwanych herbicydami pl, co dodatkowo wpywa napogorszenie sytuacji.

Ogromne towarowe fermy zwierzt, gdzie wystpuje dua ilo odpadkw i obornika zgroma-

dzona w jednym miejscu, s rwnierdem zanieczyszczenia wd, kiedy woda deszczowa spy-

wa z nich do jezior, niosc ogromn mnogo biogenw i bakterii. Kolejnym problemem s spywy

z podmiejskich i miejskich osiedli gorsza strona piknych trawnikw, ogrodw i parkw: dodatkowe

rda nadmiernej iloci pierwiastkw biogennych. Naley rwnie pamita o azocie i fosforze - te

skadniki rwnie spywaj do jezior. Zatem wody jeziora s zasobne w substancje biogenne, co jest

bezporedni przyczyn rozwoju zakwitw wody. Masowy zakwit zuywa cay dostpny w wodzie tleni zaczyna zabija ryby.


29/137


28

Skd wic bierze si w wodzie olbrzymia ilo tych substancji? Najwicej z nich pochodzi z go-

spodarstw rolnych znajdujcych si w najbliszym otoczeniu jeziora, jest efektem wylesienia, braku

terenw podmokych oraz wielkiej gstoci zaludnienia, ktra jest rdem zanieczyszcze pyncych

z systemw oczyszczania ciekw, przydomowych oczyszczalni i szamb lub te bdcych wynikiem

braku jakiejkolwiek kanalizacji.Dlaczego powicamy tyle uwagi poziomowi azotu i fosforu w wodzie? Poniewa te wanie pier-

wiastki s zazwyczaj czynnikiem ograniczajcym dobrostan ekosystemw sodkowodnych. Ponadto

z ekologicznego i ekonomicznego punktu widzenia zmniejszenie iloci fosforu w wodzie jest najbar-

dziej opacaln strategi oczyszczania. Tak wic redukcja zarwno azotu, jak fosforu jest jedynym

rozsdnym, trwaym i skutecznym sposobem na skuteczne oczyszczenie jeziora. Gwnym rdem

zanieczyszcze fosforem jest rolnictwo (2/3 cakowitej jego iloci), ale rwnie systemy oczyszczania

ciekw i uzdatniania wody, zrzuty wody z kanaw burzowych do ciekw wodnych, woda deszczowa

spywajca z obcie nawoonych trawnikw oraz z przydomowych szamb.Wynikiem podwyszonej temperatury wody oraz wysokiego stenia fosforu w wodzie, nieza-

lenie od jego rda rolnictwa, ciekw, itd., s szkodliwe zakwity wody. Jednak od niedawna wy-

stpuj rwnie ju w kwietniu w wodzie o normalnej temperaturze. Stenie azotu jest czynnikiem

ograniczajcym dla 6 lub 7 gatunkw glonw, ktrych najwikszym utrapieniem jest Cladophora. Jest

ona w stanie opanowa cay zbiornik wodnycznie z jego martw stref.

Dlaczego martwi nas zakwity szkodliwych glonw? Dlatego, e glony te maj zdolno unosze-

nia si na powierzchni wody, a take dlatego, e wrd nich znajduje si 6 lub 7 gatunkw sinic, ktre

produkuj 4 rodzaje toksyn, w tym mikrocystyn.

Sinice wymagaj wysokiego stenia substancji pokarmowych w wodzie oraz wysokiej tempe-

ratury (powyej 16C). S one miertelnym zagroeniem dla zwierzt i czowieka. Jedna z toksyn

wydzielanych przez nie - mikrocystyna, powoduje uszkodzenie wtroby. Sinice potrzebuj podwy-

szonej temperatury wody oraz wysokiego stenia fosforu. Zakwit sinic zaczyna by kojarzony z wy-

stpowaniem racicznicy zmiennej (ang. zebra mussel). To ma, ktrego angielska nazwa pochodzi od

zebry, poniewa wzr jasnych paskw na jego muszli przypomina wzr na skrze zebry. Racicznice

odywiaj si sinicami i mog zwiksza ilo tych cuchncych glonw. Ten gatunek maa pochodzi

z Ukrainy. Kiedy statki zaczy kry pomidzy kontynentami i opywa kul ziemsk, mae zabray

si wraz z nimi w t podr i teraz jest ich peno w jeziorach stanu Michigan.Najwikszy dopyw substancji biogennych ma miejsce w czasie burz dlatego mwi si, e 90%

dopywu biogenw ma miejsce w 10% czasu. Tak wygldaj sinice z gatunkuMicrocystis. WHO twier-

dzi, e dla wody pitnej dopuszczalne stenie tych sinic wynosi 1 ppb, natomiast dla wody wykorzy-

stywanej do celw rekreacyjnych stenie to wynosi 20 ppb.


30/137


29

W zatoce oceanicznej w Ohio praktycznie caa woda to sinice z gatunkuMicrocystis. Jeli taka

woda dostanie si do organizmu istnieje bardzo wysokie prawdopodobiestwo, e skoczy si to

uszkodzeniem wtroby.

Oto schemat jeziora

Erie w stanie Michigan, kt-

re dzieli si na trzy baseny:

zachodni, wschodni i cen-

tralny. Obszar zaznaczony

lini przerywan to strefa

beztlenowa, cakowicie po-

zbawiona tlenu rozpusz-

czonego w wodzie. W cen-

tralnej czci basenu jeziora

poziom tlenu wynosi zero,a ilo osadw jest najwik-

sza.

Gwnym celem przy oczyszczaniu jezior jest redukcja poziomu fosforu o 5066%. Jeli uda si

nam osign t warto, to moemy powiedzie, e ograniczylimy problem szkodliwego zakwitu

sinic w jeziorze. Co do przewidywanego czasu powrotu ekosystemu do stanu normalnego jeli ogra-

niczymy fosfor do 5060% pierwotnego poziomu i jeli okres wymiany wody w jeziorze waha si od

20 do 50 dni, to powrt do normalnych warunkw jest niemal natychmiastowy, ale stanie si tak tylkowtedy, jeli powysze dwa warunki zostan spenione.


31/137


30

W toni jezior z du iloci zakwi-

tw sinic wzrasta ilo osadw, wikszy

jest decyt tlenowy i tworzy si martwa

strefa.

W przypadku szkodliwych za-kwitw powinnimy skoncentrowa si

przede wszystkim na chemicznej analizie

wody.

Jakie znaczenie w oczyszczaniu je-

zior ma pojcie piramidy trocznej? Jest to

idealny model funkcjonowania ekosyste-

mu, idealnie naturalne warunki i dlatego

przy uyciu probiotykw staramy si jewiernie odtworzy. Pierwszy, podstawo-

wy poziom tej piramidy tworz drobno-

ustroje, ktre zapocztkowuj cay proces.

Kolejny poziom to toplankton, nastpnie

zooplankton, a ostatni poziom naley do

ryb i owadw wodnych.

Jednak w zanieczyszczonym jezio-

rze mamy do czynienia ze zuboeniem

mikroory zajmujcej najniszy poziom piramidy. Problem ten ma natur czysto zyczn i wie

si z ograniczeniem dostpnej przestrzeni. W zanieczyszczonym jeziorze ilo osadw wzrasta i zaj-

muje coraz wicej miejsca, jednoczenie ograniczajc przestrze yciow wszystkim organizmom

ywym. Caa piramida troczna wali si pod ciarem osadw i glonw. Zatem naszym celem po-

winno by zmniejszenie iloci tych szkodliwych elementw i uwolnienie zajtej przez nie przestrzeni

tak, aby ekosystem mia szans si zregenerowa. Najpierw wic powinnimy zaj si poziomem

mikroorganicznym, a kiedy zostanie on odbudowany, inne poziomy zregeneruj si samodzielnie.

Zajmie si tym sama natura.

Istniej dwa sposoby radzenia sobie z materi organiczn rozkad w obecnoci tlenu orazfermentacja beztlenowa. Tlenowy rozkad materii organicznej zachodzi tylko w obecnoci bakterii

tlenowych. Bakterie te atwo si namnaaj w wysokiej temperaturze. Ich dziaalno prowadzi do

przeksztacenia materii organicznej w proste zwizki nieorganiczne fosfor i azotany, z uwolnieniem

dwutlenku wgla oraz ciepa. Biaka rozkadane s do zwizkw siarki i azotu, wglowodany do dwu-

tlenku wgla i wody (co wie si z powstawaniem efektu cieplarnianego), natomiast lipidy przecho-

dz w form utlenion i tak dalej. Wynikiem tych procesw jest obecno w wodzie nieorganicznych

zwizkw biogennych, co czsto prowadzi do powstawania czerwonego zakwitu wody. Materia or-

ganiczna rozkadana jest take w procesie fermentacji beztlenowej. Istniej dwa rodzaje przemianbeztlenowych jeden z nich jest szkodliwy, natomiast drugi poyteczny.


32/137


31

Oto mechanizm rozkadu materii organicznej przez mikroorganizmy. Materia organiczna to

osady, szlam, odpadki i cieki. Wszdzie jest jej mnstwo.

Szkodliwym ty-

pem fermentacji beztle-

nowej jest fermentacjamasowa, dajca bar-

dzo specyczny zapach.

Fermentacj t przepro-

wadzaj obligatoryjnie

bakterie beztlenowe

takie, ktre zupenie

nie potrzebuj tlenu.

Mog one namnaasi w umiarkowanych

temperaturach, rwnie

w zimie. Wytwarzaj

amoniak, siarkowodr,

metan i inne szkodliwe

substancje. Zapach fermentacji masowej to zapach wydobywajcy si z wysypiskmieci i koszy na

odpadki. W wyniku takiej fermentacji z biaek powstaje amoniak i siarkowodr, z wglowodanw

polisacharydy, a tuszcze przechodz w form nienasycon. Rezultatem tych przemian jest odkadanie

si zanieczyszczonych osadw i niemiy zapach.

Drugim rodzajem fermentacji, podanym dla nas, jest fermentacja mlekowa, ktr prowadz

mikroorganizmy probiotyczne poyteczne bakterie fermentujce. Namnaaj si one w umiarkowa-

nej temperaturze, a efektem ich dziaania s aminokwasy, cukry proste, alkohole, estry i antyoksydan-

ty. W obecnoci tych bakterii biaka s rozkadane do aminokwasw, wglowodany do cukrw pro-

stych, a tuszcze do kwasw tuszczowych. Poniewa masa czsteczkowa tych substancji jest bardzo

niska, s one z atwoci absorbowane w ekosystemach.

Po prawej stronie powyszego schematu znajduje si sowo Bokashi. W jzyku japoskim

oznacza ono zdrowywno poddan procesowi fermentacji. Uwaa si, e jakakolwiek substancjastaa z dodatkiem poytecznych mikroorganizmw staje si Bokashi. Za pomoc Bokashi zawieraj-

cego odrobin poytecznych mikroorganizmw moemy rozwiza problem zapocztkowania wa-

ciwego typu fermentacji.

Poyteczne mikroorganizmy przyspieszaj proces szkodliwej fermentacji masowej, natomiast

w warunkach rozkadu tlenowego przyczyniaj si do zrnicowania mikroory. Preparaty z kon-

sorcjami poytecznych mikroorganizmw stosowalimy na terenach dotknitych tsunami, podczas

powodzi w Malezji, po przejciu burz, tornad lub huraganw takich jak Katrina. By maksymalnie

ograniczy ryzyko wybuchu epidemii po huraganie Katrina stosowalimy opryski probiotykami.Opryskiwalimy rwnie pola, aby zapobiec skaeniu gleby sol morsk, oraz ulice miast, eby ogra-

niczy rozprzestrzenianie si pleni, ktre szkodliwie wpywaj na ukad oddechowy czowieka.


33/137


32

Po ostatnim trzsieniu ziemi w Chile przeszkolona przez nas armia rozpylaa probiotyki nadterenami, gdzie pod gruzami leay ciaa ludzkie i martwe zwierzta.

Te zdjcia zrobiono w Malezji, gdzie uprawy palm olejowych zajmuj coraz wikszy obszar

kraju, a wszystkie sta-

wy lece w okolicy tych

upraw s skaone cie-

kami z produkcji oleju.

Tak wygldaj wszyst-

kie kanay wodne, widaw nich osady.

To zdjcie przed-

stawia jeden z tych kana-

w przed zastosowaniem

probiotykw i po rekulty-

wacji osady znikny,

woda staa si przezro-

czysta i wida w niej ryby.


34/137


33

Mam ogromne sukcesy w oczyszczaniu jezior przy uyciu konsorcjw poytecznych mikroor-

ganizmw o probiotycznych waciwociach, czsto przeze mnie okrelanych probiotykami. Dziaa-

nia te prowadz w rnych zaktkach wiata. Jednym z duych jezior, ktre oczyszczaam to jezioro

Amatitlan w Gwatemali i ma powierzchni 1800 ha. Pozostae jeziora to Lake Erie Basins w Kaliforni

o powierzchni 1 hektara, Tiscapa w Nikaragui 39 ha, zbiornik zapory Muna o powierzchni 933 haw Kolumbii. Nastpnie jezioro Mulberry w Kansas City, Koranattu w Indiach w okolicy miasta Chen-

nai, rzeka Kelian w Malezji, jeziora w Meksyku i Japonii.

Jezioro Amatitlan lece w stolicy Gwatema-

li, w pobliu synnego wulkanu Pacaya. Rekulty-

wacja tego jeziora odbya si w latach 20052007.

Okoliczne wzgrza s gsto zamieszkane, wic cay

spyw deszczwki oraz pochodzce z osiedli ciekii mieci traaj prosto do jeziora. Zlewnia jeziora

ma 368 km2, a cakowita objto jego wd wynosi

0,286 km3.

Caa taa jeziora bya poronita hiacyntami wodnymi nie byo wida nawet skrawka wody,

tylko roliny. Na pocztku trzeba byo pozbieramieci, a nastpnie wyowi hiacynty.

Okoliczni rolnicy

potrzebuj kompostu,

a kompost z hiacyntw

z dodatkiem probiotykw

jest doskonay. W dalszej

kolejnoci rozpoczlimy

stosowanie probiotykw,

a pierwsz rzecz, ktr

zrobilimy, byo wybudo-wanie oczyszczalni, eby

przechwyci wszystkie

cieki pynce ze wzgrz.

Woda przeltro-

wana w systemie oczysz-

czalni stawaa si przezroczysta, ale nadal zawieraa substancje biogenne.

Z oczyszczalni woda pynie do jeziora i wanie w tym miejscu zaczlimy dodawa do niej

probiotyki, eby oczyci jezioro.


35/137


34

Do aplikacji

probiotykw pyn-

nych bezporednio

do wody uywalimy

wielkich zbiornikwz tworzywa sztuczne-

go oraz rur z maymi

otworami. Probiotyki

aplikowalimy wzdu

brzegw jeziora za-

silajcych je ciekw

wodnych.

Ten wykres przedstawia zmian wartoci ChZT

pomidzy ujciem dopywu, lagun przy tyme ujciu

oraz toni samego jeziora.

Ten wykres dotyczy zmian iloci bak-

terii Escherichia coli i innych form bakte-

rii kaowych. Pierwsza cz wskazuje ilo

tych bakterii przed rozpoczciem stosowania

probiotykw, kolejna po 4 aplikacjach, nato-

miast ostatnia po 8 aplikacjach.

Taa jeziora po rekultywacji jest cakowicie wolna od rolin. To bya bardzo cika praca.

Najwikszy zbiornik, jakim si do tej pory zajmowaam znajduje si w Kolumbii, ma powierzch-

ni 993 ha, objto 103 Mm3 i prawie 11 m gbokoci. Woda wypywa z niego przez zapor, gdzie

produkowana jest energia elektryczna dla miasta Bogota. Problemem w przypadku tego zbiornika

bya rosnca ilo osadw, ktra bya rdem uciliwego zapachu.


36/137


35

Poniewa na terenach wok zbiornika zapory zaczto odnotowywa przypadki chorb ukadu

oddechowego u dzieci oraz problemw z oczami i skr, wprowadzono stan zagroenia sanitarnego.

Rozpoczlimy wic stosowanie konsorcjw poytecznych mikroorganizmw w celu opanowania se-

dymentacji. Dziki tym dziaaniom uciliwe zapachy zostay zneutralizowane. Ta praca wymagaa

caej armii ludzi. Nie dalibymy sobie rady bez pomocy wojska i stray poarnej. Tylko te instytucjedysponoway odpowiedni iloci personelu i sprztu. Poniewa wszdzie wok zbiornika znajduj

si osiedla, musielimy pobiera prbki z wielu miejsc wok brzegu, oraz ze rodka tai wody.

Zastosowalimy tak sam procedur, jak w przypadku poprzednio omawianego jeziora. Uyli-

my tych samych wielkich zbiornikw oraz perforowanych rur do aplikacji probiotykw wok caego

zbiornika. Uywalimy te kul Bokashi, ktre wrzucano do wody w okolicy zapory. Ostatecznie udao

nam si obniy poziom BZT poniej 15. W przypadku zbiornika o pojemnoci rzdu setek milionw

metrw szeciennych redukcja tych wskanikw poniej 15 to ogromne osignicie. To bya napraw-

d dobra robota. Znacznej redukcji uleg rwnie poziom siarki, ktra bya przyczyn powstawanianiemiych zapachw. Dwa ostatnie supki wykresu dotycz poziomu tego pierwiastka w czerwcu

i lipcu prawie 0 ppm w porwnaniu do kwietnia, kiedy zaczynalimy rekultywacj. W bezporednim

ssiedztwie zapory, gdzie gboko toni wody wynosi prawie 11 metrw nastpia ogromna reduk-

cja populacji bakterii siarkowych. Ustpi stan zagroenia sanitarnego. Ludzie yjcy wok zbiornika

nie maj ju problemw zdrowotnych.

Kolejne jezioro, ktre szczeglnie zapisao si w moich dowiadczeniach to jezioro Tiscapa, kt-

re znajduje si w miecie Managua w Nikaragui. Jego wiek wynosi 10 tys. lat, a cakowita objto

akwenu to 10 mln m3 wody. Rocznie przyjmuje ono okoo 23 mln m3ciekw, a przyrost objtoci

osadw w takim samym okresie wynosi 20 tys. m3. Takie wanie procesy zachodz w wielu jeziorach

i jestem pewna, e w Polsce problem ten te istnieje. Przed rokiem 1982 jezioro miao gboko okoo

50 m, niewielk ilo substancji biogennych i bardzo mao glonw.

Od 1982 do 2006 permanentnie wzrastaa ilo osadw i postpowaa eutrozacja. W 2007 roku,

zanim zaczlimy stosowa probiotyki, gboko wynosia tylko 30 metrw. Oznaczao to utrat 20

metrw wysokoci supa wody. Due zmtnienie wody, szybki wzrost glonw i wysoki poziom bio-

genw. Pierwszy etap aplikacji probiotykw mia miejsce w 2007 roku. Najpierw zastosowalimy kule

Bokashi na dno jeziora. Kolejny etap mia miejsce pomidzy listopadem 2007 a padziernikiem 2008.

Zadawalimy probiotyki z pokadu odzi. Przez pi dni w kadym tygodniu wlewalimy do jeziora po10 tys. litrw probiotyku dziennie. Wreszcie po 2 latach nastpiy zmiany poziomu pH.

Oczyszczajc jeziora trzeba zachowa ostrono. Naley pobiera prbki z rnych gbokoci

poniewa wraz ze wzrostem gbokoci wartoci wskanikw zmieniaj si diametralnie. Prbki nale-

y pobiera rwnie ze strefy przydennej. pH wody na gbokoci 7 metrw jest zupenie inne ni pH

na gbokoci 5 metrw. Zatem, jeli pobierze si prbki tylko z powierzchni, otrzymana informacja

o zmianach, ktre zaszy (lub nie zaszy) wycznie na powierzchni, nic nie mwi o tym, co dzieje si

na dnie jeziora.


37/137


36

W wyniku podjtych dziaa obniyo si stenie siarkowodoru na powierzchni i na gbokoci

2 metrw, oraz zawiesiny oglnej, fosforu cakowitego, azotu cakowitego i amoniaku. Od momentu

rozpoczcia stosowania probiotykw do maja 2008 r. nastpio zwikszenie gbokoci z 30 do 45 me-

trw. Zatem jezioro zyskao 15 metrw gbokoci!

Organizmy wodne potrzebuj przynajmniej 4 mg rozpuszczonego tlenu na 1 litr wody. Na po-cztku 2008 roku udao nam si powikszy stref wody natlenionej do 4 metrw liczc od powierzch-

ni. Do koca tego samego roku ilo tlenu na gbokoci 23 metrw znacznie si zwikszya. Jeli

strefa natlenienia signie 5 metrw w gb toni, dalsze dziaanie nalee bdzie do natury, ktra sama

si tym zajmie.

Kade jezioro jest rwnie niepowtarzalne jak odcisk linii papilarnych, nie ma dwch identycz-

nych akwenw. Do wytworzenia kul Bokashi suy mi mu wydobywany z dna jeziora zapewnia mi

to, czego potrzebuj do pracy, a tym samym koszt materiaw jest bardzo niski. Woda do przygoto-

wania roztworu mikroorganizmw rwnie pochodzi z jeziora. Jeli chodzi o ekip pracujc przyoczyszczaniu, to s to zazwyczaj onierze lub straacy lub, tak jak w Japonii emeryci i uczniowie.

Taka praca ma niezwykle wany dla lokalnych wsplnot wymiar spoeczny.


38/137


37

Dr in. Jacek WereszczakaPrzewodniczcy Rady Naukowo Programowej Stowarzyszenia EkosystEM-Dziedzictwo Natury

BIOLOGIZACJA TERENW MIEJSKICH

SZANS ZRWNOWAONEGO ROZWOJU MIAST I AGLOMERACJI

W wietle treci Konstytucji .Rzeczpospolita strzee

niepodlegoci i nienaruszalnoci swojego terytorium, zapewnia

wolnoci i prawa czowieka i obywatela oraz bezpieczestwo oby-

wateli, strzee dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron

rodowiska, kierujc si zasad zrwnowaonego rozwoju..

Zrwnowaony rozwj to ochrona zasobw naturalnych,

ktre wykorzystywane w obecnym tempie mog si wyczerpa.

Racjonalne korzystanie ze rodowiska naturalnego, wiadomeprowadzenie gospodarki surowcowej umiejtne wykorzystywa-

nie praw Natury daj szans naszemu pokoleniu pozostawienia

dla kolejnych generacji bogatego i zdrowego rodowiska. Zrw-

nowaony rozwj musi bycile powizany z ochronrodowi-

ska i polityk proekologiczn. Niezwykle wan rol odgrywa

bd aglomeracje miejskie i miasta.

To wadze publiczne s zobowizane to tego, aby poprzez swoj polityk zapewni bezpiecze-

stwo ekologiczne nam i przyszym pokoleniom.W zasadach planowania przestrzennego uwzgldnia si liczne wymagania, w tym utrzymanie

adu przestrzennego i ochronyrodowiska. Podstaw jest integracja dziaa politycznych gospodar-

czych i spoecznych, z zachowaniem rwnowagi przyrodniczej i trwaoci podstawowych procesw

przyrodniczych. Aby stworzy wizj rozwoju, a nastpnie przeksztaci j w strategi zrwnowaone-

go rozwoju miasta, gminy czy dzielnicy, powinni ze sob wsppracowa przedstawiciele samorzdu

administracji, biznesu, nauki, organizacji spoecznych i lokalni mieszkacy. Przecie kady obywatel

wiata moe znale dla siebie pole do dziaania na rzecz zrwnowaonego rozwoju.

Poprzez zmniejszenie szkodliwego wpywu miasta na rodowisko bdzie mona atwiej i sku-teczniej osiga cele proekologiczne zapisane w takich aktach prawnych i dokumentach midzynaro-

dowych dotyczcych zrwnowaonego rozwoju jak:

Raport wiatowej Komisji rodowiska i Rozwoju ONZ, obradujcej pod przewodnictwem

Gro Harlem Brundtland pt.: Nasza wsplna przyszo z 1987 r.,

Agenda 21 z 1992 r.,

Traktat Lizboski z 2006 r.,

Agenda Terytorialna Unii Europejskiej i Karta Lipska z 2007 r.,

Polityka Energetyczna, i Polityka Ekologiczna pastwa,

Poradnik dobrych praktyk w zakresie zrwnowaonego rozwoju.


39/137


38

Czy transformacja miasta w stron zrwnowaonego dobrobytu mieszkacw i komfortu ro-

dowiska jest moliwa bez poszanowania praw natury? Oczywicie, e NIE.

Ju w XIX wieku powstaa idea miasta ogrodu Garden City zaproponowana przez Ebenezera

Howarda. Autor idei umieszcza w centrum miasta park, przy domach proponuje mae ogrody i bogate

w ziele przestrzenie i cigi komunikacyjne. Wdroon ide moemy podziwia w miejscowoci zbu-dowanej w 1904 r., Lechworth pod Londynem. W Polsce Jzef Markowicz, ostatni waciciel majtku

Komorw, wdraa tam prorodowiskowe zasady, ktre dzi, niestety, zostay zapomniane.

Moe rewitalizacja terenw miejskich, czy funkcjonowanie ogrodnictwa dziakowego jako in-

frastruktury miast i gmin pozwoli zachowa prozdrowotne oddziaywanie zielni na ich mieszkacw

i uytkownikw. Sekretarz Generalny ONZ Ban Ki-mon wskazuje, e wnajbliszych dekadach nastpi

najwiksza i najszybsza ekspansja miast w historii ludzkoci. Liczba mieszkacw miast i aglomeracji

miejskich do 2050 roku zwikszy si dwukrotnie iwyniesie 6,3 miliarda osb. Obszar zurbanizowany

bdzie wikszy o 800 tys. km2

i wyniesie: 3,3 mln km2

. A przecie miasto to nie tylko miejsce pracy,administracji i szybkiej konsumpcji. Miasto to rwnie miejsce rekreacji i wypoczynku.

Ziele w miecie spenia wielorakie funkcje:

Zdrowotne i biologiczne,

Spoeczne, rekreacyjne i edukacyjne,

Estetyczne i planistyczne,

Ochronne i przeciwpoarowe.

Majc na uwadze wielorakie funkcje zielni naley propagowa zasady wiadomego rozwoju

przestrzennego z jej wykorzystaniem. Ziele miejska to: drzewa parkowe, alejowe, krzewy, trawniki

parkowe i na obiektach sportowych, rabaty bylinowe, kwietniki rolin rocznych. Duga lista gatunkw

i odmian rolin ozdobnych pozwala na budowanie bogatej ibiornorodnej szaty rolinnej rodowi-

ska miejskiego. To na terenach otwartej zieleni jak parki, zielece czy promenady i bulwary moemy

wypoczywa i nabywa ekologicznych kompetencji. Miasto to rwnie tereny przemysowe, owiato-

we, administracyjne. Rwnie tu powinnimy wykorzysta dobroczynny wpyw zielni na czowieka

i dba o jej stan.

W aglomeracjach miejskich wan rol w rozwoju terenw zieleni maj zabudowania osiedlowe

i indywidualne. Powrt do idei zielonego miasta jest widoczny na terenach zurbanizowanych, zwasz-

cza wybudowanych w ostatnim dziesicioleciu. Dodatkowo, ziele jest wykorzystywana jako barieryi ekrany oddzielajce ruchliwe ulice od pasw dla pieszych czy rowerzystw. Dobrym przykadem s

pasy zieleni izolacyjnej zbudowane z krzeww czy drzew.

Dawne kompozycje rolinne, parki i zabytkowe ogrody zaprojektowane zgodnie zzaoeniami

architektonicznymi XIX i XX wieku stanowi nasze dziedzictwo narodowe, a ich rola edukacyjna

i dydaktyczna jest nie do przecenienia.

Dla zdrowia mieszkacw aglomeracji lasy komunalne puca miast oraz bufor bezpiecze-

stwa, s darem poprzednich pokole i naszym wsplnym dobrem. Miasto w zielni sprzyja ochronie

zdrowia caego spoeczestwa podwyszajc jakoycia w aglomeracji. Niezwykle wanym elemen-tem jest rwniewpyw zieleni na globalne zmiany klimatu. Nasadzenia miejskie z poprzednich lat i te


40/137


39

projektowane dzi powinny uwzgldnia tak szerokie spektrum korzystnego wpywu zieleni zarwno

zpunktu widzenia lokalnego, jak rwnie globalnego.

Ziele w miecie naraona jest na szereg czynnikw stresowych. Przykadem moe by przed-

stawiony przez Kolbusza i Gack (2007) opis warszawskiego rodowiska: Warszaw pokrywa gsta

sie drg, osiedli, zakadw pracy w tym coraz liczniejszych biurowcw. Niezabudowane poacie war-szawskiej ziemi zamiast yciodajnych korzeni rolin w swej gbi kryj trakcje odorogennej kanalizacji

oraz przernych przewodw emitujcych fale elektromagnetyczne ze swej istoty zawsze negatywnie

oddziaywajce na rodowisko. Instalacje te poprzez obnianie poziomu wody gruntowej niezbdnej

do ycia i rozwoju ory ifauny powoduj pustynnienie dotychczasowych zielonych terenw. Zanie-

czyszczona atmosfera, ktra nie tylko nad Warszaw zsya kwane de

biologizacja

Documents

Transcript of biologizacja