Andrzej Marcinkiewicz

Zaburzenia gospodarki

węglowodanowej

u kierowców

• Polska należy do krajów o najwyższej zachorowalności na cukrzycę

• choroba przewlekła, na którą w Polsce choruje około 3.000.000 ludzi (10%),

• ponad 750 tysięcy osób chorujących na cukrzycę (33-55%) jeszcze o tym nie wie, a w związku tym, że pozostaje ona jeszcze nierozpoznana – nie jest leczona,

Cukrzyca

(1) Minimalne wymagania dotyczące zdolności do kierowania pojazdami nie są w

pełni zharmonizowane. Państwa członkowskie mają prawo wprowadzać normy

bardziej rygorystyczne niż minimalne wymagania europejskie ustanowione w

załączniku III pkt 5 dyrektywy 91/439/EWG.

(4) Ustalono, że do czynników medycznych wpływających na zdolność do

kierowania pojazdami, które należy wziąć pod uwagę, należą wzrok, cukrzyca i

padaczka.

Załącznik III „Minimalne wymagania dotyczące fizycznej i psychicznej

zdolności do kierowania pojazdami o napędzie silnikowym“

10. CUKRZYCA

Przepisy rozporządzenia wdrażają postanowienia dyrektywy Komisji

2009/112/WE z dnia 25 sierpnia 2009 r. zmieniającej dyrektywę Rady

91/439/EWG w sprawie praw jazdy (Dz. Urz. UE L 223 z 26.08.2009, str.

26) oraz dyrektywy Komisji 2009/113/WE z dnia 25 sierpnia 2009 r.

zmieniającej dyrektywę 2006/126/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w

sprawie praw jazdy (Dz. Urz. UE L 223 z 26.08.2009, str. 31).

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2019r. w sprawie badań

lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i

kierowców (Dz.U.2019.1659 ze zm.)

§ 3. 1. Badanie lekarskie przeprowadza się po sprawdzeniu tożsamości

osoby badanej i złożeniu oświadczenia dotyczącego stanu zdrowia, o którym mowa w art. 78 ustawy o kierujących pojazdami

Oświadczenie dotyczące stanu zdrowia – w zakresie cukrzycy:

III. Dane dotyczące stanu zdrowia

2. Czy przyjmuje Pan/Pani leki przepisane na receptę, dostępne bez recepty

lub suplementy diety? Jeżeli tak, to jakie? ………………

3. Czy kiedykolwiek wystąpiły lub stwierdzono u Pana/Pani niżej wymienione

choroby, dolegliwości, objawy lub został/a Pan/Pani poinformowany/a o nich

przez lekarza:

3.9. Cukrzyca

IV. Oświadczam, że jestem świadomy/a konieczności zgłoszenia się do

ponownej oceny stanu zdrowia w celu stwierdzenia istnienia lub braku

przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami w przypadku:

1) wystąpienia u osób chorych na cukrzycę w porze czuwania epizodu ciężkiej

hipoglikemii, także niezwiązanego z kierowaniem pojazdami,

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2019r. w sprawie badań

lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i

kierowców (Dz.U.2019.1659 ze zm.)

§ 4. 1. W ramach badania lekarskiego uprawniony lekarz dokonuje oceny stanu

zdrowia osoby badanej w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań

zdrowotnych do kierowania pojazdami, w zakresie:

7) cukrzycy, przy uwzględnieniu wyników badania poziomu glikemii;

Załącznik nr 9 WZÓR Karty Badania Lekarskiego

7. BADANIA POMOCNICZE

Należy dołączyć wyniki badań pomocniczych

3. BADANIE OGÓLNE STANU ZDROWIA

A. Badanie podmiotowe

TAK NIE Uwagi lekarza

… …

9 Cukrzyca

… …

1. Określenie:

1) ciężka hipoglikemia – oznacza spadek stężenia glukozy, powodujący

konieczność pomocy osoby drugiej w celu uzyskania ustąpienia objawów

oraz normalizacji glikemii;

2) nawracająca ciężka hipoglikemia – oznacza co najmniej drugi przypadek

ciężkiej hipoglikemii w okresie 12 miesięcy;

3) nieświadomość hipoglikemii – oznacza nieodczuwanie patologicznie

niskich (< 70 mg/dl, tj. < 3,9 mmol/l) wartości glikemii, będące istotnym

powikłaniem częstego występowania epizodów hipoglikemii.

Załącznik nr 6

SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE CUKRZYCY

2. Osobie leczonej farmakologicznie z powodu cukrzycy, ubiegającej się o wydanie lub

posiadającej prawo jazdy kategorii AM, A1, A2, A, B1, B, B+E lub T można orzec

brak przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami pod następującymi

warunkami:

1) przeprowadzania regularnych kontrolnych badań lekarskich, właściwych dla

każdego przypadku, przy czym okres pomiędzy badaniami nie może przekraczać

5 lat;

2) wykazania przez osobę badaną pełnej świadomości ryzyka hipoglikemii, w

szczególności zagrożenia utratą przytomności, oraz poinformowania jej o

konieczności zgłoszenia się na ponowne badanie w przypadku wystąpienia w

porze czuwania epizodu ciężkiej hipoglikemii, nawet niezwiązanego z

kierowaniem pojazdami;

3) prowadzenia kontroli nad przebiegiem choroby przez osobę badaną zgodnie ze

wskazaniami lekarza prowadzącego leczenie cukrzycy.

Załącznik nr 6

SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE CUKRZYCY

3. W przypadku niewystarczającej świadomości hipoglikemii orzeka się

istnienie przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami przez

osobę, o której mowa w ust. 2.

3a. W przypadku stwierdzenia nawracającej ciężkiej hipoglikemii u osoby, o

której mowa w ust. 2, można orzec brak przeciwwskazań zdrowotnych do

kierowania pojazdami pod następującymi warunkami:

1) przedstawienia opinii lekarza specjalisty w dziedzinie diabetologii albo

innego lekarza prowadzącego leczenie cukrzycy o przebiegu cukrzycy w

stopniu zapewniającym zachowanie bezpieczeństwa ruchu drogowego;

2) przeprowadzania regularnych kontrolnych badań lekarskich.

3b. W przypadku nawracającej ciężkiej hipoglikemii w porze czuwania

orzeka się istnienie przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami.

Ponowne badanie lekarskie osoby, o której mowa w ust. 2, przeprowadza

się po upływie 3 miesięcy od ostatniego takiego epizodu.

Załącznik nr 6

SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE CUKRZYCY

4. Osobie leczonej farmakologicznie z powodu cukrzycy:

1) ubiegającej sie o wydanie lub posiadającej: prawo jazdy kategorii C1, C1+E, C,

C+E, D1, D1+E, D, D+E lub pozwolenie na kierowanie tramwajem,

3) podlegającej badaniom na podstawie art. 39j ust. 1 albo art. 39m ustawy z dnia 6

września 2001 r. o transporcie drogowym,

4) występującej o zezwolenie na kierowanie pojazdem uprzywilejowanym lub

przewożącym wartości pieniężne albo o przedłużenie ważności tego zezwolenia,

5) o której mowa w art. 34 ust. 1, art. 60 lub art. 117 ust. 4 ustawy z dnia 5 stycznia 2011

r. o kierujących pojazdami

Art. 39j. 1. Kierowca wykonujący przewóz drogowy podlega badaniom lekarskim

przeprowadzanym w celu stwierdzenia istnienia lub braku przeciwwskazań

zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy.

Art. 39m. Wymagania, o których mowa w art. 39a-39l, stosuje się odpowiednio do

przedsiębiorcy lub innej osoby osobiście wykonującej przewóz drogowy.

Art. 34. 1. Orzeczenie lekarskie o istnieniu lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do

wykonywania czynności instruktora (…)

Art. 60. Do badań lekarskich i badań psychologicznych kandydatów na

egzaminatorów i egzaminatorów stosuje się odpowiednio przepisy art. 34.

Art.117. 4. Do instruktora techniki jazdy stosuje się odpowiednio przepisy art. 34.

Załącznik nr 6

SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE CUKRZYCY

4. Osobie leczonej farmakologicznie z powodu cukrzycy - można orzec brak

przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami pod następującymi

warunkami:

a) przedstawienia pozytywnej opinii lekarza specjalisty w dziedzinie diabetologii albo

innego lekarza prowadzącego leczenie cukrzycy, w tym o braku innych

przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami związanych z cukrzycą,

b) przeprowadzania regularnych kontrolnych badań lekarskich, właściwych dla każdego

przypadku, przy czym okres pomiędzy badaniami nie może przekraczać trzech lat,

a w przypadku insulinoterapii - roku,

c) wykazania przez osobę badaną pełnej świadomości ryzyka hipoglikemii, w

szczególności zagrożenia utratą przytomności, oraz poinformowanie jej o

konieczności zgłoszenia się do ponownej oceny braku przeciwwskazań do kierowania

pojazdami w przypadku wystąpienia w porze czuwania epizodu ciężkiej hipoglikemii,

także niezwiązanego z kierowaniem pojazdami,

d) prowadzenia kontroli nad przebiegiem choroby przez osobę badaną, zgodnie ze

wskazaniami lekarza specjalisty w dziedzinie diabetologii albo innego lekarza

prowadzącego leczenie cukrzycy, w tym poprzez regularne monitorowanie stężenia

glukozy we krwi, przynajmniej dwa razy dziennie oraz w porach dnia związanych z

kierowaniem pojazdami,

e) udokumentowania kontroli nad przebiegiem choroby przez lekarza prowadzącego

leczenie cukrzycy.

Załącznik nr 6

SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE CUKRZYCY

5. W przypadku ciężkiej hipoglikemii, nieświadomości hipoglikemii oraz innych powikłań związanych z cukrzycą, orzeka się istnienie przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami przez osobę, o której mowa w ust. 4.

6. Osoba badana przedstawia uprawnionemu lekarzowi opinię lekarza specjalisty w dziedzinie diabetologii albo innego lekarza prowadzącego leczenie cukrzycy w formie karty konsultacyjnej diabetologicznej, według wzoru określonego poniżej.

Załącznik nr 6

SZCZEGÓŁOWE WARUNKI BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE CUKRZYCY

Konsultacja diabetologiczna lub innego lekarza

prowadzącego leczenie cukrzycy

Osobie wymienionej w pkt 4 załącznika nr 6 leczonej farmakologicznie z powodu

cukrzycy

- można orzec brak przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami pod

następującymi warunkami:

a) przedstawienia pozytywnej opinii lekarza specjalisty w dziedzinie diabetologii

albo innego lekarza prowadzącego leczenie cukrzycy, w tym o braku innych

przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami związanych z cukrzycą

6. Osoba badana przedstawia uprawnionemu lekarzowi opinię lekarza specjalisty w

dziedzinie diabetologii albo innego lekarza prowadzącego leczenie cukrzycy w

formie karty konsultacyjnej diabetologicznej, według wzoru określonego poniżej.

P

oz. 9

49

WZÓR

P

oz. 9

49

P

oz. 9

49

• jakiekolwiek ograniczenia zawodowe powinny byd nakładane na pacjenta po starannym przeanalizowaniu jego indywidualnej sytuacji i stanu zdrowia

• charakter pracy, jej uciążliwośd nie powinny utrudniad osiągnięcia wyrównania metabolicznego cukrzycy, a co się z tym wiąże - ochrony pacjenta przed rozwojem przewlekłych powikłao choroby

Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego Rozdz.27. Zalecenia dotyczące aktywności zawodowej chorych na cukrzycę Aneks 2. Postepowanie orzecznicze wobec kierowców z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej oraz cukrzycą

181

Podsumowanie:

Ograniczenia wynikające z cukrzycy zawarte w treści

orzeczenia lekarskiego muszą być zgodne z kryteriami

określonymi w załączniku nr 6 „SZCZEGÓŁOWE WARUNKI

BADANIA LEKARSKIEGO W ZAKRESIE CUKRZYCY ”,

• bezwzględne przeciwwskazania do kierowania pojazdami u osób z pkt 2:

– nieświadomość hipoglikemii,

– nawracająca ciężka hipoglikemia (warunkowo),

• bezwzględne przeciwwskazania do kierowania pojazdami u osób z pkt 4:

– jakikolwiek przypadek ciężkiej hipoglikemii,

– nieświadomość hipoglikemii,

– inne powikłania związane z cukrzycą, wykluczające możliwość kierowania

pojazdami,

• maksymalne terminy kontrolnych badań lekarskich:

– 5 lat dla kierowców wymienionych w pkt 2, leczonych farmakologicznie

– 3 lata dla kierowców z pkt 4 leczonych farmakologicznie

– 1 rok dla kierowców z pkt 4 leczonych insuliną

U kierowców ubiegających się o wydanie lub posiadających prawo jazdy kategorii

AM, A1, A2, A, B1, B, B+E lub T:

•bezwzględnym przeciwwskazaniem do kierowania pojazdami jest niewystarczająca

świadomość hipoglikemii, oznaczająca w porze czuwania nieodczuwanie

patologicznie niskich wartości glikemii lub brak reakcji na nie, pomimo alertu

przekazywanego przez urządzenie zewnętrzne do ciągłego monitorowania glikemii

(CGM), co w konsekwencji może prowadzić do ciężkiej hipoglikemii i zaburzeń

świadomości,

U chorych stosujących ciągłe monitorowanie glikemii można orzec brak

przeciwwskazań do kierowania pojazdami kategorii AM, A1, A2, A, B1, B, B+E lub T

pod następującymi warunkami:

•stałe stosowanie ciągłego monitoringu glikemii (CGM) w samokontroli cukrzycy,

•co najmniej dostateczna wiedza pacjenta dotycząca samokontroli cukrzycy, w tym

interpretacji odczytów CGM,

•prawidłowa reakcja na alerty urządzenia CGM,

•regularna opieka diabetologiczna (minimum 3 wizyty w opiece diabetologicznej w

roku, w regularnych odstępach co 3-4 miesiące).

201

W przypadku stosowania ciągłego monitorowania glikemii należy odpowiedzieć na 3 pytania:

1. Stałe stosowanie CGM: ☐ Tak ☐ Nie 2. Dobra znajomość i odpowiedź na CGM: ☐ Tak ☐ Nie

3. Regularne wizyty (nie rzadziej niż co 3-4 miesiące) w poradni z odczytem pamięci pompy i CGM: ☐ Tak ☐ Nie

Inne uwagi: ----------------------

ZALECENIA DLA KIEROWCÓW CHORUJĄCYCH NA CUKRZYCĘ

Osoba chorująca na cukrzycę, uprawniona do kierowania pojazdem, powinna zawsze:

•mieć ze sobą legitymację, kartę diabetyka czy bransoletkę z informacją o chorobie,

•mieć w pojeździe w zasięgu ręki wystarczającą ilość szybko przyswajalnych węglowodanów (słodzony płyn, sok, kanapkę, cukier w kostkach lub glukozę w pastylkach),

•wozić w samochodzie glukometr i paski testowe do pomiaru stężenia glukozy we krwi,

•nie rozpoczynać jazdy w przypadku hipoglikemii lub podejrzenia jej wystąpienia,

•w razie wystąpienia objawów hipoglikemii podczas kierowania pojazdem natychmiast przerwać jazdę, przyjąć szybko przyswajalne węglowodany i odczekać co najmniej 15 min, żeby po ustąpieniu objawów i kontroli stężenia glukozy móc kontynuować jazdę,

•w przypadku dłuższej podróży każdorazowo po około 2 godzinach jazdy zrobić przerwę, oznaczyć glikemię i w razie potrzeby spożyć określoną ilość węglowodanów,

•przestrzegać godzin przyjmowania leków, insuliny i spożywania posiłków o określonej wartości energetycznej,

•rano rozpoczynać jazdę dopiero po dokonaniu pomiaru glikemii we krwi, przyjęciu insuliny i spożyciu posiłku,

•przed rozpoczęciem jazdy nie wstrzykiwać większej niż zwykle dawki insuliny i nie spożywać mniej niż zwykle pokarmów, zwłaszcza ubogich w węglowodany,

•zjeść posiłek zawierający węglowodany przed dłuższą podróżą, zwłaszcza jeśli stężenie glukozy we krwi jest poniżej 100 mg%,

•w miarę możliwości unikać jazdy nocą,

•wstrzymać się od kierowania pojazdem przez co najmniej tydzień po rozpoczęciu leczenia insuliną lub po zmianie schematu leczenia, np. zamianie jednej postaci insuliny na inną lub liczby dawek z raz dziennie na więcej,

•ograniczyć kierowanie pojazdem na czas leczenia zmian w kończynach dolnych lub na stopach, które mogą utrudniać korzystanie z pedałów,

•jeżeli w ciągu dnia często pojawiają się objawy hipoglikemii, szczególnie kiedy aktywność zawodowa łączy się z częstymi podróżami autem, skonsultować z lekarzem możliwość zastosowania nowoczesnej terapii analogowej, zmniejszającej ryzyko niedocukrzenia i pozwalającej na modyfikację pór posiłków

Dziękuję za uwagę

221