Nobody’s Unpredictable

Warszawa , Czerwiec 2008© 2008 Ipsos Polska Sp. z o.o.

Wszelkie prawa zastrzeŜone.

Badanie Rynku Usług Prawnych w Polsce

Prezentacja wybranych wyników

WprowadzenieWprowadzenie

Badanie dla Wolters Kluwer, przy współpracy z Manag er Magazine i Pure Concept zrealizowane zostało metod ą wywiadów telefonicznych w terminie 1-24 kwietnia 2008 roku. Respondentami były osoby o dpowiedzialne w przedsi ębiorstwie za wybór i /lub współprac ę z kancelari ą prawn ą lub, je śli firma nie współpracuje z zewn ętrzną firm ą prawn ą, za prac ę własnych

2

firma nie współpracuje z zewn ętrzną firm ą prawn ą, za prac ę własnych prawników firmy.

Przedsi ębiorstwa obj ęte badaniem nale Ŝą do grupy 2000 najwi ększych polskich firm z listy Rzeczpospolitej. Ze wzgl ędu na zbyt mało liczn ą reprezentacj ę firm z bran Ŝy farmaceutycznej, finansowo-bankowej oraz teleinformatycznej, dla bran Ŝy tych posłu Ŝono si ę dodatkowo bran Ŝowymi listami najwi ększych firm.

WprowadzenieWprowadzenie

Badaniem obj ętych było 9 wybranych bran Ŝy, w tym:

• Finanse i bankowo ść, ubezpieczenia i firmy oferuj ące produkty inwestycyjne

• Telekomunikacja, IT, e-biznes• Energetyka: producenci i dystrybutorzy energii, pal iwa

3

• Energetyka: producenci i dystrybutorzy energii, pal iwa • Nieruchomo ści: firmy budowlane i developerzy• Firmy farmaceutyczne• Transport, spedycja, logistyka• Motoryzacja: producenci samochodów, podzespołów, dy strybutorzy,

sieci• Przemysł ci ęŜki: kopalnie, huty, przemysł zbrojeniowy itp.• FMCG

Badanie zrealizowano w 165 firmach z czego 68% stan owiły du Ŝe firmy zatrudniaj ące nie mniej ni Ŝ 250 pracowników.

Zapotrzebowanie na usługi prawne

3/4 badanych firm posiada własny dział prawny lub z atrudnia przynajmniej jednego prawnika. Co czwarta z badanych firm nie dysponuje własn ą obsług ą prawn ą.

Czy macie Państwo w firmie departament prawny/ prawnika? N=165 Zatrudnianie własnego prawnika /prawników jest powszechna lub prawie powszechna w branŜy „farmaceutycznej”, „finanse, bankowość, 25%25%

4

„finanse, bankowość, ubezpieczenia” oraz „FMCG”. Relatywnie najrzadziej ma miejsce w branŜy „energetyka”, „transport, spedycja, logistyka”, „motoryzacja” i „przemysł cięŜki”.

Ponad ¼ spośród takich firm ogranicza się do jednego zatrudnionego prawnika, a blisko połowa (47%) zatrudnia nie więcej niŜ dwóch prawników. Z drugiej jednak strony ponad 1/5 tych firm zatrudnia minimum 6 prawników.

75%

25%

Tak Nie

75%

25%

Tak Nie

Zapotrzebowanie na usługi prawne

Zdecydowana wi ększośc firm korzysta z pomocy zewn ętrznej kancelarii prawnej – tylko 12% firm nie korzysta z takiego wspa rcia

Czy korzystacie Państwo z pomocy jakiejś kancelarii prawnej? N=165 Korzystanie z usług zewnętrznej kancelarii prawnej jest popularne zarówno wśród firm, które nie posiadają własnego działu/departamentu 12%

5

działu/departamentu prawnego (98%), jak i wśród firm, które taki dział posiadają (85%). Niemniej, firmy posiadające własny dział prawny /zatrudniające własnego prawnika rzadziej skłonne są do korzystania z pomocy zewnętrznych kancelarii.

Wielkość firmy nie wpływa róŜnicująco na skłonność do korzystania z usług zewnętrznych kancelarii prawnych.

88%

12%

Tak Nie

Zapotrzebowanie na usługi prawne

Firmy zazwyczaj nie ograniczaj ą się do usług jednej kancelarii, ale korzystaj ą z usług wi ększej liczby kancelarii.

Czy korzystacie Państwo z usług jednej czy kilku kancelarii prawnych /firm prawniczych? N=146 Bankowość i finanse to

branŜa, która najintensywniej korzysta z usług kancelarii prawnych. Największy jest w niej

29%

23%25%

30%

35%

6

Największy jest w niej udział firm korzystających z usług minimum 4 kancelarii (47%). Na minus pod tym względem wyróŜnia się branŜa motoryzacyjna i transportowa.

Wraz ze wzrostem wielkości firmy rośnie skłonność do korzystania z usług większej liczby kancelarii.

23%21%

19%

7%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

1 kancelaria 2 kancelarie 3 kancelarie 4-5 kancelarii > 5 kancelarii

Główny powód nie korzystania przez firmy z usług zewnętrznej kancelarii prawnej to posiadanie własnego działu prawnego /własnego prawnika.

Wśród innych powodów wymieniano:�polisy korporacyjne�nieznajomość przez kancelarie specyfiki firmy

Zapotrzebowanie na usługi prawne- powody nie korzystania z usług kancelarii

7

�nieznajomość przez kancelarie specyfiki firmy�specyfikę firmy wymagającą zatrudniania prawników na umowę o prace w związku z potrzebą jednolitej polityki�rzadko pojawiającą się potrzebę porady prawnej

Przedsi ębiorcy najcz ęściej zwracali si ę do kancelarii prawnych w kwestiach zwi ązanych z prawem pracy oraz podatkami.

23%32%

7%19%

1%7%

12%8%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%

PodatkiPrawo pracy, sprawy pracownicze, s ąd pracy

Prawo korporacyjne, działalno ść rady i zarz ąduPrawo spółek, prawo gospodarcze, prawo handlowe

Prawo karneRozwiązywanie sporów, zast ępstwo procesowe

Ochrona własn.intelekt., danych osob., prawo antymo nopol.Prawo cywilne

Zapotrzebowanie na usługi prawne -sprawy

8

8%1%

10%1%

11%7%

15%12%

4%2%

4%4%

3%2%2%

12%

Prawo cywilnePrawo administracyjne

Nieruchomo ści, inwestycjePrawo budowlane

Fuzje i przej ęcia, restrukturyzacja, prawo upadło ściowePapiery warto ściowe, giełda

Umowy, akty notarialne, dokumentyWindykacja, post ępowanie polubowne

Zamówienia publiczne, post ępowania przetargowePrawo energetyczne

Prawo mi ędzynarodowe: ustawodawstwo UE, prawo obceUbezpieczenia i bankowo ść

Prawo farmaceutycznePrawo przewozowe

Prawo własno ści przemysłowejInne

Ocena współpracy z kancelari ą- cechy kluczowe podczas współpracy

(odpowiedzi spontaniczne)

Udzielaj ąc spontanicznych odpowiedzi badani przedsi ębiorcy przede wszystkim podkre ślają kluczowe przy współpracy z kancelari ą/ prawnikami znaczenie wiedzy merytorycznej /profesjonalizmu.

66%5%

1%23%

14%21%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

Poziom wiedzy merytor. prawników, profesjonalizm

Renoma, reputacja

Lokalizacja kancelarii

Dostępność prawników, dyspozycyjno ść, otwarto ść, elastycz.

Szybko ść reagowania na zapytania

Terminowo ść

Właściwa komunikacja

Wśród „innych” waŜnych cech wymieniano takie jak: znajomość języków obcych, indywidualne podejście do klienta, zrozumienie specyfiki

9

18%5%

10%3%

26%17%

1%4%

1%15%

4%3%

5%6%

5%

Właściwa komunikacja

Cena usług /wysoko ść wynagrodzenia

Wysoki poziom etyki/uczciwo ść

Posługiwanie si ę językiem biznesu

Rzetelno ść, solidno ść, dokładno ść, obowi ązkowo ść

Doświadczenie

Wszechstronno ść, kompleksowo ść

Specjalizacja w danej dziedzinie

Znajomo ść bran Ŝy

Skuteczno ść, efektywno ść (sukcesy s ądowe)

Kreatywno ść, inicjatywa

Lojalno ść, dyskrecja

Zaanga Ŝowanie, identyfikacja z problemem klienta

Rzeczowo ść, konkretno ść

Inne

zrozumienie specyfiki firmy, spokój, sieciowy charakter.

Ocena współpracy z kancelari ą

- waŜność wybranych cech

Na ile wa Ŝne przy współpracy z kancelari ą prawn ą są wymienione ni Ŝej czynniki. Ocena na skali 9-punktowej, 1 oznacza „zupełnie niewa Ŝne”, a 9 - „kluczowe”. Procent odpowiedzi 8 i 9.

74%

65%

74%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

rozumie oczekiwania klienta

kieruje si ę zasadami etyki zawodowej

wykazuje si ę znajomo ścią zagadnie ń typowych dlabran Ŝy klienta

10

65%

74%

63%

82%

41%

38%

62%

wykazuje inicjatyw ę i kreatywne podej ście do problemów

współpracuje z klientem przy poszukiwaniu skutecznychrozwi ązań zgodnych z jego priorytetami

jasno przekazuje informacje o post ępach prac i swoichwnioskach/ustaleniach

wykazuje odpowiednie zaanga Ŝowanie w prowadzeniesprawy

posiada umiej ętności negocjacyjne

właściwie dobiera członków zespołu zajmuj ącego si ęrealizacj ą zlecenia

utrzymuje wła ściwe proporcje pomi ędzy kosztami ajakością usług

Rezygnacja z usług kancelarii prawnej

Ponad połowa badanych firm deklaruje wcze śniejsze do świadczenia zwi ązane z rezygnacj ą z usług jakiej ś kancelarii prawnej.

Czy zdarzyło się tak, Ŝe zrezygnowaliście Państwo z usług jakiejś kancelarii prawnej? Doświadczenia takie

najczęściej zadeklarowały firmy z branŜy energetycznej, transportowej oraz

11

transportowej oraz nieruchomości, a najrzadziej reprezentujące przemysł cięŜki.

54%

46%

Tak Nie

Rezygnacja z usług kancelarii prawnej - przyczyny

Niska jako ść usług i brak odpowiednich kwalifikacji prawników t o główne przyczyny rezygnacji z usług kancelarii prawnej.

Przyczyny rezygnacji z usług kancelarii prawnej nie zawsze wskazują na niezadowolenie. 6% badanych jako przyczynę zakończenia współpracy wymienia zakończenie sprawy, którą prowadziła

22%

3%

3%

4%

13%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%

Brak odp. kwalifikacji prawnika, brak profesjonaliz mu

Brak zaufania do prawnika

Lepsza oferta w innej kancelarii prawnej

Niedost ępność prawnika / trudny dost ęp do niego

Nieterminowo ść

Niezadowolenie z komunikacji z kancelari ą prawn ą

12

Wśród „innych” przyczyn rezygnacji ze współpracy z kancelarią wymieniano: odejście prawników z kancelarii, strategiczną decyzję firmy, zmianę otoczenia rynkowego, róŜnice osobowości, zmianę struktury organizacyjnej firmy.

sprawy, którą prowadziła kancelaria lub teŜ zatrudnienie własnego prawnika.

9%

15%

5%

3%

29%

18%

5%

1%

5%

6%

8%

5%

Niezadowolenie z komunikacji z kancelari ą prawn ą

Prawnik był za mało zaanga Ŝowany w spraw ę

Zbyt wysokie stawki

Zmiana na stanow.osoby decyd. o wyborze kanc. prawn ej

Niska/zła jako ść usług, nieskuteczno ść, nierzetelno ść

Zła jako ść współpracy/obsługi: arogancja, nieuczciwo ść

Relacja jako ść usług-cena

Zatrudnienie własnego prawnika

Zakończenie sprawy, do której wynaj ęto kancelari ę

Inne

Nie wiem

Odmowa odpowiedzi

Wybór kancelarii- decydenci

O wyborze kancelarii prawnej do współpracy w firmac h najcz ęściej decyduj ą prezesi lub kolegialnie członkowie zarz ądu.

Kto w Państwa firmie decyduje /decydowałby w razie potrzeby o wyborze kancelarii prawnej lub prawnika? N=165

33%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%

prezes

13

9%

4%

16%

4%

32%

1%

2%

członek zarz ądu ds. finansowych

dyrektor finansowy

radca prawny zatrudniony w firmie\ dyrektor dep.prawnego

dyrektor działu

zarząd - kolegialnie

inne

Trudno powiedzie ć

Wybór kancelarii- wybór i bie Ŝący kontakt

W firmach zazwyczaj kto inny decyduje o wyborze kan celarii prawnej i kto inny utrzymuje kontakt z kancelari ą w trakcie współpracy.

Czy jest to ta sama osoba, która dokonuje wyboru kancelarii? N=146

Jeśli jest to ktoś inny, proszę podać stanowisko tej osoby. N=96

34%

2%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%

prezes

14

34%

66%

Tak Nie

3%

8%

1%

33%

24%

19%

9%

członek zarz ądu ds. finansowych

dyrektor finansowy

główny ksi ęgowy

radca prawny zatrudniony w firmie\dyrektor dep. prawnego

dyrektor działu

inne

trudno powiedzie ć

Wybór kancelarii- czynniki

O wyborze kancelarii prawnej w najwi ększym stopniu decydowała jej reputacja na rynku lub reputacja konkretnego prawnika (ł ącznie 59% wskaza ń).

Co zdecydowało, Ŝe wybraliście Państwo właśnie tę firmę prawniczą?

4%34%

25%11%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%

Artykuły w prasie autorstwa danego prawnika

Dobra reputacja kancelarii prawnej na rynku

Dobra renoma prawnika, wiedza merytoryczna prawników

Miejsce w rankingach kancelarii prawnych

15

11%1%

8%1%1%

27%21%

6%3%

1%1%1%1%

20%

Miejsce w rankingach kancelarii prawnych

Newsletter wysłany przez kancelari ę

Polecenie przez inn ą kancelari ę, z któr ą juŜ współpracuj ą

Polecenie przez izb ę handlow ą, ambasad ę lub inn ą firm ę

Polecenie przez osob ę z rodziny

Polecenie przez inn ą osob ę z otoczenia biznesowego

wcześniejsza współpraca z danym prawnikiem

Wcześniejsza współpraca z danym prawnikiem

Ta sama kanc., która obsług.central ę firmy za granic ą

Cena

Lokalizacja

Znajomo ść osobista

Inny powód

Trudno powiedzie ć

Preferowane kancelarie- czynniki decyduj ące o uznaniu kancelarii

prawnej za godn ą polecenia

Wiedza i profesjonalizm to cechy, za które najwy Ŝej ceni si ę kancelarie i które stanowi ą o tym, ze kancelaria najcz ęściej oceniana jest jako godna polecenia.

Rys. 4. Dlaczego poleciłby Pan(i) tę kancelarięka? N=16553%

17%

15%

9%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Wiedza i profesjonalizm

Kompleksowo ść i wszechstronno ść

Zrozumienie specyfiki biznesu

Elastyczno ść, dyspozycyjno ść

Rzetelno ść

16

12%

26%

22%

4%

15%

10%

9%

6%

1%

4%

Rzetelno ść

Terminowo ść, szybka reakcja

Właściwa komunikacja, zadowolenie ze współpracy

Znajomo ść języków obcych

Efektywno ść, sprawno ść, niezawodno ść

Wynagrodzenie, dobra relacja usługa-cena

Doświadczenie

Reputacja, renoma firmy

Kancelaria sieciowa, globalna obecno ść

Inne

Preferowane kancelarie- znaczenie dotychczasowej współpracy

Ponad połowa badanych za najlepsz ą uznała kancelari ę, z któr ą aktualnie współpracuje lub współpracowała.

Którą z kancelarii prawnych uwaŜa Pan(i) za najlepszego specjalistę w branŜy?

53%

52%

53%

54%

WyróŜniającą liczbę wskazań uzyskały kancelarie; Grynhoff, Woźny i Wspólnicy (4) oraz Baker & McKenzie Gruszczyński i Wspólnicy i

17

47%

44%

45%

46%

47%

48%

49%

50%

51%

52%

Tę, z któr ą firma współpracuje lubwspółpracowała i któr ą wymieniono wcze śniej

jako godn ą polecenia

Inną kancelari ę

Gruszczyński i Wspólnicy i Dewey leBoeuf Grzesiak (po 3).

Preferowane kancelarie- bariery korzystania

Najczęstsz ą przyczyn ą nie korzystania z usług kancelarii uznawanej za na jlepsz ą w bran Ŝy jest bariera finansowa zwi ązana z wysok ą ceną usług, a tak Ŝe fakt posiadania własnego działu prawnego.

Dlaczego nie korzystacie Państwo z usług tej kancelarii? Wśród „innych” przyczyn nie korzystania z kancelarii uznawanej za najlepszą wymieniano fakt, Ŝe kaŜda z nich jest dobra, słabą reklamę; inne potrzeby;

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%

18

reklamę; inne potrzeby; rozwiązania holdingowe, to, Ŝe na obecnym etapie zmiana kancelarii nie wchodzi w grę; podobny poziom usług; specyfikę firmy; brak kancelarii, które by posiadały specjalizację w zakresie prawa farmaceutycznego, kierowanie się dziedzinami prawa.

prawników, sami sobie

27%

27%

7%

47%

Ze wzgl ędu na cenę usług

Mamy swoich

radzimy

Lokalizacja

Inne

Dost ępność informacji na temat usług prawnych

Dla sporej grupy du Ŝych firm informacje dotycz ące dost ępnych na rynku usług prawnych nie są łatwo dost ępne i nie s ą wystarczaj ące.

Czy Pana(i) zdaniem informacje o dostępnych na rynku usługach prawnych są łatwo dostępne i wystarczające? N=165

W blisko 1/4 badanych firm panuje przekonanie, Ŝe informacje dotyczące

19

67%

23%

10%

Tak Nie Trudno powiedzie ć

informacje dotyczące dostępnych na rynku usług prawnych nie są łatwo dostępne i nie są wystarczające. Oznacza to, Ŝe marketing kancelarii prawnych miałby uzasadnienie i spotkałby się z zainteresowaniem potencjalnych klientów.