Badanie branż kluczowych - Raport z...

ZIDENTYFIKOWANIE BRANŻ KLUCZOWYCH DLA ROZWOJU

WIELKOPOLSKI

Raport z badań

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Poznań, 15 grudnia 2008

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

2

ZIDENTYFIKOWANIE BRANŻ KLUCZOWYCH DLA ROZWOJU WIELKOPOLSKI – RAPORT Z BADAŃ

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

SPIS TREŚCI WPROWADZENIE ............................................................................................................ 4 1. METODOLOGIA BADANIA.......................................................................................... 5

1.1 Cel i przedmiot badania ..................................................................................... 5 1.2 Etapy badania i sposób ich realizacji................................................................... 6

1.2.1 Etap I – diagnoza „A” .................................................................................... 6 1.2.2 Etap III – weryfikacja (badanie eksperckie) .................................................... 7

2. ANALIZA WYNIKÓW PIERWSZEGO KOMPONENTU BADANIA DIAGNOSTYCZNEGO ......13 2.1.1 Współczynnik lokalizacji (location quotient)....................................................13 2.1.2 Analiza przesunięć udziałów (shift share analysis) ..........................................26

3. ANALIZA WYNIKÓW DRUGIEGO KOMPONENTU BADANIA DIAGNOSTYCZNEGO ..........42 3.1 Dokumenty strategiczne ...................................................................................42 3.2 Wyniki innych badań ........................................................................................43

4. ANALIZA WYNIKÓW BADANIA WERYFIKACYJNEGO (BADANIA EKSPERCKIEGO)..........45 4.1 Wielowymiarowa charakterystyka wybranych branż ...........................................45

4.1.1 Rolnictwo.....................................................................................................45 4.1.2 Budownictwo ...............................................................................................47 4.1.3 Finanse i ubezpieczenia ................................................................................49 4.1.4 Handel i naprawy .........................................................................................52 4.1.5 Produkcja artykułów spożywczych i napojów..................................................53 4.1.6 Produkcja pojazdów mechanicznych ..............................................................55 4.1.7 Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli..........................................58 4.1.8 Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej .....................................................60

4.2 Ocena zmienności sytuacji wybranych branż w Wielkopolsce ..............................62 4.3 Znaczenie wybranych branż w gospodarce regionalnej w województwie wielkopolskim .............................................................................................................65 4.4 Bariery uczynienia wybranych branż kluczowymi dla rozwoju województwa wielkopolskiego...........................................................................................................69 4.5 Identyfikacja branży kluczowej dla rozwoju województwa wielkopolskiego ..........73

4.5.1 Wybór branży kluczowej ...............................................................................73 4.5.2 Uzasadnienia wyboru branży kluczowej..........................................................74

4.6 Procesy, mechanizmy i czynniki kształtujące rozwój wybranych branż .................77 4.7 Rekomendacje dla działań samorządu województwa wielkopolskiego mających na celu wspieranie rozwoju wybranych branż ....................................................................80

5. SPIS WYKRESÓW ....................................................................................................85 6. SPIS TABEL .............................................................................................................86

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

3



7. SPIS SCHEMATÓW...................................................................................................87 8. FORMULARZ ANKIETY POCZTOWEJ ..........................................................................88 9. WYNIKI ANALIZY SHIFT SHARE I LQ , 2003-2007 ....................................................93

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

4



WPROWADZENIE Niniejszy raport został przygotowany w oparciu o wyniki badań przeprowadzonych na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego w ramach projektu „Regionalne Sieci Innowacji i Promocja Innowacji w Regionie” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Badanie zostało przeprowadzone w okresie listopad-grudzień 2008 przez konsorcjum firm: Dea Konsulting oraz Pracownia Badań i Doradztwa „Re-Source”.

Struktura opracowania jest następująca. W pierwszej części przedstawiono metodologię charakteryzując przedmiot i cel badania oraz prezentując przebieg poszczególnych jego etapów. W tej części raportu zawarto również informacje na temat przebiegu badania eksperckiego.

Zasadniczą część raportu stanowią rozdziały trzy kolejne rozdziały, w których przedstawiono wyniki trzech etapów badań:

diagnozy prowadzonej w oparciu o analizę statystyczną danych zastanych pochodzących z zasobów Polskiej Statystyki Publicznej,

diagnozy prowadzonej w oparciu o analizę desk research,

weryfikacji wyników badania diagnostycznego przeprowadzonej w ramach badania eksperckiego.

Do raportu załączone zostało narzędzie badawcze – formularz ankiety pocztowej wykorzystany na etapie badania eksperckiego oraz zestawienia tabelaryczne dotyczące pierwszego komponentu części diagnostycznej. Całość opracowania zamykają spisy wykresów, tabel oraz schematów zawartych w niniejszym raporcie.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

5



1. METODOLOGIA BADANIA W niniejszej części raportu szczegółowo przedstawiono metodologię przeprowadzonego badania. Jej opis otwiera prezentacja celu i przedmiotu badania, natomiast w dalszej części scharakteryzowano poszczególne etapy badania.

1.1 Cel i przedmiot badania

Głównym celem badania jest zidentyfikowanie branż gospodarki regionalnej o dużym potencjale rozwoju, które uznać można za kluczowe dla rozwoju województwa wielkopolskiego oraz opracowanie rekomendacji dotyczących działań, jakie powinien podejmować Samorząd Województwa Wielkopolskiego, aby wspierać rozwój tych branż.

Poniższy schemat prezentuje koncepcję metodologiczną zrealizowanego badania, w tym komponenty i etapy badania, ich cele szczegółowe, źródła informacji, metody badawcze oraz techniki (metody) analityczne.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

6



Schemat 1. Metodologia badania – schemat badawczo-analityczny

SCHEMAT BADAWCZO-ANALITYCZNY

Źródło informacji Metoda badania Metoda analizyCelKomponent Etap

Ocena spójności wyników analiz przeprowadzonych w

fazie diagnozy A z wnioskami dot. potencjału

poszczególnych branż zawartymi w regionalnych

dokumentach strategicznych

Ew. wyniki innych badań

oraz analiz dot. problematyki

badania

Pogłębienie, uzupełnienie uzyskanych wyników badań i

analiz własnych

Wskaźnik lokalizacji (location quotient)

Analiza przesunięć udziałów

(shift-share)

wer

yfik

acja

III

IDane statystyki

publicznej pochodzące z

badania sektora przedsiębiorstw

Weryfikacja selekcji kluczowych branż

Identyfikacja kluczowych aktorów i organizacji

(baza danych)

Budowanie konsensusu społecznego w

środowisku ekspertów

diag

noza

A

Charakterystyka porównawcza względem obszaru referencyjnego (inne województwa, kraj)

Identyfikacja kluczowych branż gospodarki

regionalnej, w tym branż o największym potencjale

rozwojowym

Regionalne (ogólne i

sektorowe) dokumenty strategiczne

(część diagnostyczna)

Kategoryzacja wizualna

Metoda sędziów niezależnych

- badanie pierwotne z zastosowaniem techniki ankiety

internetowej i/lub pocztowej

Opinie kluczowych

informatorów -ekspertów i

przedstawicieli podmiotów istotnych ze

względu na problematykę

badania i kluczowe

branże

Statystyki opisowe

Badanie wtórne (analiza danych

zastanych)

Web research

Desk research

Analiza tekstu

diag

noza

B

II

Stworzenie listy rekomendacji dot.

sposobów wspierania branż kluczowych

Testy statystyczne

Analiza jakościowa

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań

1.2 Etapy badania i sposób ich realizacji

1.2.1 Etap I – diagnoza „A”

W ramach analizy gospodarki regionalnej mającej na celu wskazanie kluczowych – ze względu na ich potencjał rozwojowy – branż, zastosowane zostały dwie metody analityczne opierające się na badaniu wtórnym polegającym na analizie danych zastanych pochodzących ze źródeł statystyki publicznej (dane dot. sektora przedsiębiorstw):

a) równanie (wskaźnik) lokalizacji (location quotient)

b) analiza przesunięć udziałów (shift-share analysis)

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

7



Analizie zostały poddane następujące zmienne:

a) liczba podmiotów gospodarki narodowej (ogółem i/ lub w sektorze prywatnym) prowadzących działalność w poszczególnych branżach (sekcjach Polskiej Klasyfikacji Działalności – PKD/działów przemysłu)

b) liczba pracujących w gospodarce narodowej według branż (sekcji PKD i/lub sektorów ekonomicznych)

c) produkcja sprzedana przemysłu według działów Dane statystyczne były analizowane dla poziomu województwa oraz obszaru referencyjnego – Polski. Zakres czasowy analizy obejmował będzie ostatni rok, dla którego są dostępne dane (2007) oraz – w przypadku analizy dynamiki - okres 5 i 10 lat poprzedzających (od 1998 / 2003 roku).

1.2.2 Etap III – weryfikacja (badanie eksperckie)

Zgodnie z metodologią przedstawioną na schemacie nr 1 w ramach niniejszego komponentu przeprowadzone zostało badanie pierwotne metodą sędziów niezależnych, w ramach którego pozyskano informacje od kluczowych regionalnych informatorów.

1.2.2.1 Zbiorowość badana

Zbiorowością badaną w ramach realizowanych badań byli tzw. „kluczowi informatorzy”, tj. osoby dysponujące pogłębioną i szczegółową wiedzą dotyczącą problematyki badania i branż zidentyfikowanych jako kluczowe w toku diagnozy A oraz diagnozy B. W szczególności byli to pracownicy naukowi wielkopolskich uczelni, do udziału w badaniu zaproszeni jednak także zostali przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu, pracownicy instytutów badawczych oraz osoby reprezentujące gospodarcze (lub zajmujące się rozwojem) departamenty urzędów szczebla powiatowego.

Powyższy wybór badanej zbiorowości jest wysoce adekwatny ze względu na ogólne cele badania, którymi są: identyfikacja kluczowych branż oraz wskazanie rekomendacji dotyczących sposobów i form wspierania ich rozwoju. Do udzielenia rzetelnej odpowiedzi na pytania związane z tak określonymi celami badania niezbędna jest określona wiedza ekspercka, która w pewien sposób „przecinając” specyfikę poszczególnych branż pozwala na dokonywanie porównań pomiędzy nimi, a tym samym ich hierarchizowanie ze względu na wyróżnione wymiary.

1.2.2.2 Dobór próby

W ramach realizowanych badań zastosowany został dobór celowy. Wynika to z faktu, iż tylko dobór celowy gwarantuje, że do udziału w badaniu dobierani są respondenci o określonym poziomie wiedzy na temat badanych zjawisk i procesów. Dobór celowy przeprowadzono w oparciu następujące kryteria:

1. związek z woj. wielkopolskim (respondent powinien być mieszkańcem regionu lub reprezentować instytucję działającą na terenie województwa),

2a. specjalizacja w branży, która w fazie diagnozy uznana zostanie za kluczowa dla rozwoju woj. wielkopolskiego lub generalna wiedza na temat rozwoju

lub 2b. generalna wiedza na temat gospodarki regionalnej i województwa potwierdzona np. publikacjami na ten temat, działalnością w ramach swojej macierzystej instytucji, angażowaniem się w – formalne i nieformalne – inicjatywy zorientowane na badanie lub wspieranie gospodarki województwa wielkopolskiego (np. członkostwo w Radzie ds. Innowacji).

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

8



Zastosowany w badaniu dobór celowy, w przeciwieństwie do doboru losowego, nie gwarantuje reprezentatywności uzyskanych wyników badań. Jednak brak owej reprezentatywności nie może być traktowany w przypadku niniejszego badania jako ich niedostatek. Celu proponowanych badań nie stanowiło bowiem pozyskanie opinii mających walor reprezentatywności, ale raczej uzyskanie opinii mających charakter ekspercki, a więc siłą rzeczy – ekskluzywnych i ograniczonych do relatywnie wąskiej grupy osób. Zastosowanie doboru celowego pozwoliło więc na dotarcie do tych osób, których informacyjny „wkład” w prowadzone badania był największy.

1.2.2.3 Technika badawcza

Badanie eksperckie zrealizowano z wykorzystaniem techniki ankiety pocztowej, wysyłanej drogą elektroniczną i wypełnianą samodzielnie przez respondenta.

Wybór komunikacji drogą elektroniczną jako sposobu dotarcia do respondentów podyktowany był tym, że osoby, które zaklasyfikowano do udział w badaniu w charakterze respondentów ze względu na zajmowane stanowiska/pełnione funkcje mają powszechny dostęp do sieci Internet, korzystają z niego w ramach pracy zawodowej i dysponują sprzętem komputerowym pozwalającym wypełnić i odesłać ankietę (co ważne – bez konieczności generowania dodatkowych kosztów mogących niekorzystnie wpływać na wskaźnik response rate, tj. poziom zwrotów wypełnionych ankiet).

Na potrzeby realizacji badania techniką ankiety internetowej opracowane zostało narzędzie badawcze – formularz ankiety pocztowej, którego zawartość merytoryczna odpowiadała problematyce badania określonej poprzez sformułowane pytania badawcze (formularz ankiety stanowi załącznik do niniejszego raportu).

1.2.2.4 Problematyka badania

Proponowana problematyka badania eksperckiego obejmowała zagadnienia przedstawione na poniższym schemacie i dotyczyła tych branż, które w wyniku analiz przeprowadzonych w ramach obu komponentów badania eksperckiego zostały uznane za branże kluczowe dla rozwoju woj. wielkopolskiego.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

9



Schemat 2. Problematyka badania eksperckiego

PROBLEMATYKA BADANIA

OCENA PRZEBIEGU ZMIAN W POSZCZEGÓLNYCH BRANŻACH W CIĄGU OSTATNICH 10 LAT

OCENA AKTUALNEGO ZNACZENIA DANEJ BRANŻY DLA ROZWOJU WOJ. WIELKOPOLSKIEGO, JEJ PRIORYTETOWOŚCI ORAZ SZANS ROZWOJU, W TYM

PRAWDOPODOBIEŃSTWA DYNAMICZNEGO ROZWOJU DANEJ BRANŻY W PERSPEKTYWIE 10-15 LAT

OPINIA NT. POSZCZEGÓLNYCH RODZAJÓW BARIER ROZWOJU DANEJ BRANŻY

OCENA POSZCZEGÓLNYCH BRANŻ W ODNIESIENIU DO TAKICH WYMIARÓW JAK: UDZIAŁ W TWORZENIU MIEJSC PRACY, JAKOŚĆ ZASOBÓW LUDZKICH, POTENCJAŁ

ZWIĄZANY Z MOŻLIWOŚCIĄ PRZYCIĄGNIĘCIA INWESTORÓW, MOŻLIWOŚĆ WYKORZYSTANIA TECHNOLOGII INNOWACYJNYCH

IDENTYFIKACJA BRANŻ REKOMENDOWANYCH JAKO OPTYMALNE BRANŻE ROZWOJOWE DLA WOJ. WIELKOPOLSKIEGO WRAZ Z IDENTYFIKACJĄ PROCESÓW,

MECHANIZMÓW ORAZ CZYNNIKÓW KSZTAŁTUJĄCYCH ICH ROZWÓJ

POSTULATY I OCZEKIWANIA DOTYCZĄCE DZIAŁAŃ SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO MAJĄCYCH NA CELU WSPIERANIE BRANŻ KLUCZOWYCH


1.2.2.5 Informacje o przebiegu badania

Badanie realizowane było w okresie od 27 listopada do 14 grudnia 2008. Faktyczny okres realizacji badania został wydłużony względem pierwotnie zaplanowanego czasu na zbieranie danych, który wynosił 13 dni. Wydłużenie czasu realizacji badania wynikało z chęci maksymalizacji poziomu responsywności i zwiększenia liczby otrzymanych ankiet. Korekta harmonogramu w zakresie okresu realizacji badania była w dużej mierze spowodowana tym, że większa część czasu przeznaczona na realizację badania eksperckiego przypadła w momencie, gdy w Poznaniu odbywała się Konferencja Klimatyczna ONZ. W związku z tym przedsięwzięciem część poznańskich uczelni (a siłą rzeczy w grupie badanych ekspertów znaczny udział mieli właśnie pracownicy szkół wyższych z Poznania, który stanowi najważniejszy ośrodek akademicki Wielkopolski) zawiesiła działalność dydaktyczną, co również obniżyło aktywność pracowników naukowych, a niekiedy także sprawiło, że w tym okresie wyjechali oni z Poznania. W rezultacie, wydłużeniu uległ „czas reakcji” na prowadzoną przez wykonawcę badania korespondencję z ekspertami.

Uwzględniając fakt, iż w przypadku ankiety pocztowej w praktyce badawczej właściwie nie zdarza się, by wszyscy respondenci wypełnili i odesłali ankietę, poza wydłużeniem okresu realizacji badania, zastosowano także inne techniki zwiększania responsywności. Spośród zastosowanych technik zwiększania responsywności wskazać należy przede wszystkim na:

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

10



zaprojektowanie formularza ankiety – zarówno pod względem merytorycznym i edycyjnym w sposób optymalizujący proces jego wypełniania,

wysyłka (wraz z ankietą) oficjalnego listu z UMWW informującego o prowadzonych badaniach oraz ich celu,

zapewnienie osobom biorącym udział w badaniu określonych korzyści wynikających z wzięcia w nim udziału (korzyści praktyczne – otrzymanie gotowej wersji raportu; korzyści natury psychologicznej – zwiększenie poczucia wpływu ekspertów na działania podejmowane przez decydentów reprezentujących samorząd województwa).

Spośród technik zwiększania responsywności planowanych na etapie projektowania zrezygnowano z nawiązywania kontaktu telefonicznego z uczestnikami badania. Wynikało to z faktu, iż w większości przypadków nawiązanie kontaktu telefonicznego w miejscu pracy respondenta okazywało się być bardzo trudne, co oznacza, że konieczność nawiązania takiego kontaktu przed wysłaniem ankiety znacznie opóźniałaby wysyłkę, a tym samym skracała czas dany respondentowi na wypełnienie ankiety. Uwzględniając specyfikę respondentów biorących udział w badaniu taka technika zwiększania responsywności mogłaby w efekcie doprowadzić do zmniejszenia wskaźnika response rate.

Procedura realizacji badania wyglądała więc następująco:

w rezultacie analizy Web research skonstruowana zostaje baza ekspertów wraz z danymi kontaktowymi,

na adres poczty elektronicznej eksperta przesyłana była ankieta, wraz z – sygnowanym przez przedstawiciela Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego – listem przewodnim zawierającym informację o prowadzonym badaniu,

w sytuacji braku odpowiedzi w czasie założonym na wypełnienie i odesłanie ankiety powyższy krok był powtarzany,

po otrzymaniu wypełnionej ankiety na zwrotny adres poczty elektronicznej przesyłano podziękowanie za wypełnienie i odesłanie ankiety wraz z informacją o tym, że po zakończeniu badania respondent otrzyma ostateczną wersję raportu,

treść odpowiedzi zawartych w ankiecie była wprowadzona do bazy danych.

Ostatecznie otrzymano ankietę od 49 ekspertów, co – przy uwzględnieniu liczebności operatu (N=190) – oznacza, iż wartość response rate wyniosła 25,8%, co jest wynikiem satysfakcjonującym w przypadku badań realizowanych techniką ankiety pocztowej. Struktura respondentów od których otrzymano ankietę ze względu na ich afiliację.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

11



Wykres 1. Typ jednostki reprezentowanej przez ekspertów, którzy wzięli udział w badaniu


Jak widać na powyższym wykresie zdecydowanie najliczniej reprezentowaną kategorią ekspertów byli pracownicy naukowi uczelni stanowiący 67% wszystkich uczestników badania. W szczególności były to osoby reprezentujące takie dziedziny nauki jak: ekonomia, zarządzanie, geografia i gospodarka przestrzenna, prawo, telekomunikacja. 12% respondentów stanowili przedstawiciele jednostek badawczo-rozwojowych. Co dziesiąty respondent (10%) reprezentował instytucję otoczenia biznesu, a 8% uczestników badania to przedstawiciele samorządu terytorialnego na szczeblu powiatowym.

1.2.2.6 Weryfikacja zebranego materiału i grupowanie surowych danych

Zebrany materiał empiryczny, jeszcze przed rozpoczęciem właściwej analizy, poddany został „obróbce” pozwalającej na wychwycenie ewentualnych błędów w bazie, ich zweryfikowanie oraz stworzenie gotowej bazy wynikowej wykorzystywanej w dalszych obliczeniach.

Jednocześnie, dla podniesienia poziomu rzetelności uzyskanego materiału empirycznego przeprowadzona została statystyczna analiza spójności udzielanych odpowiedzi. Pozwala ona zidentyfikować ewentualne braki danych oraz uchwycić ponadstandardowe odchylenia. Tego rodzaju analiza jest niezbędna w przypadku badań realizowanych z wykorzystaniem narzędzi badawczych zakładających samodzielne ich wypełnianie (bez udziału ankietera). W takiej sytuacji badacz ma bowiem ograniczoną możliwość kontrolowania sposobu wypełniania ankiety, co może rodzić różnego rodzaju błędy, czy też skłaniać respondentów do niepełnego lub niezgodnego ze wskazówkami udzielania odpowiedzi na zadawane pytania.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

12



1.2.2.7 Analiza statystyczna

Wyniki badań pierwotnych zostały poddane analizie statystycznej z wykorzystaniem programu SPSS 14 for Windows. Analiza przeprowadzona została przede wszystkim z wykorzystaniem statystyk opisowych oraz kategoryzacji wizualnych.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

13



2. ANALIZA WYNIKÓW PIERWSZEGO KOMPONENTU BADANIA DIAGNOSTYCZNEGO

W ramach analizy gospodarki regionalnej mającej na celu wskazanie kluczowych - ze względu na ich potencjał rozwojowy - dla Wielkopolski branż, w których należy wspierać rozwój przedsiębiorczości zastosowane zostały dwie metody analityczne opierające się na analizie danych zastanych pochodzących ze źródeł statystyki publicznej (tj. Banku Danych Regionalnych GUS):

a) równanie (wskaźnik) lokalizacji (location quotient) b) analiza przesunięć udziałów (shift-share analysis)

W obu przypadkach analizie poddane zostały cztery zmienne: (1): liczba zarejestrowanych w systemie REGON podmiotów gospodarki narodowej ogółem według branż (sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności), (2): liczba zarejestrowanych w systemie REGON podmiotów gospodarki narodowej w sektorze prywatnym według branż (sekcji PKD) (3) liczba pracujących w gospodarce narodowej według branż (sekcji PKD) oraz produkcja sprzedana według działów przemysłu. Dane statystyczne były analizowane na poziomie województwa wielkopolskiego oraz obszaru referencyjnego, którego Wielkopolska jest częścią – Polski ogółem. Zakres czasowy analizy obejmował ostatni rok, dla którego dostępne są dane (2007) oraz – w przypadku analizy dynamiki - 10 lat poprzedzających (od 1998 roku) oraz 5 lat poprzedzających (od 2003 roku).

2.1.1 Współczynnik lokalizacji (location quotient)

Zasadniczym celem zastosowanej analizy było wskazanie rodzajów kluczowych gałęzi gospodarki regionalnej (sklasyfikowanej według sekcji PKD/ działów przemysłu). Zastosowanie tej metody pozwoliło ocenić stopień koncentracji przestrzennej badanego zjawiska względem obszaru referencyjnego. Dzięki temu, możliwe jest wskazanie tych sektorów rozwojowych w których już dzisiaj Wielkopolska jest „najmocniejsza”, a jednocześnie tych, które wskazują na konieczność wyrównania istniejącego obecnie dystansu negatywnego w stosunku do obecnego stanu rozwoju poszczególnych gałęzi gospodarki w Polsce ogółem. Współczynnik lokalizacji, poza dostarczeniem statycznego obrazu sytuacji do analiz porównawczych, pozwolił również na dokonanie podobnych porównań w odniesieniu do dynamiki wskaźnika lokalizacji, czyli wskazanie różnic w dynamice rozwoju poszczególnych sektorów.

Teoretyczną podstawą współczynnika lokalizacji jest założenie ujednoliconej lokalnej konsumpcji oraz jednakowego poziomu produktywności w obu porównywanych obszarach, czyli w województwie i kraju. Zastosowana miara koncentracji określa stosunek udziału sekcji w gospodarce regionalnej (województwa) do udziału sekcji w gospodarce kraju, którego ten region jest częścią.1

Wychodząc z założenia, że jedną z miar rozwoju gospodarczego jest liczba podmiotów gospodarczych, tą zmienną przyjęto jako zasadniczy wskaźnik na potrzeby niniejszej analizy. Istniejące i powstające przedsiębiorstwa stanowią bowiem dla inwestorów wskaźnik

1 współczynnik lokalizacji obliczono wg wzoru: ( ) ( )trtir

tb

tib EEEELQ = , gdzie:

E ib = wartość zmiennej w sektorze i, w obszarze badanym b, w danym okresie t, E b = wartość zmiennej we wszystkich sektorach w badanym obszarze b, w danym okresie t, E ir = wartość zmiennej w sektorze i, w obszarze referencyjnym r, w danym okresie t, E r = wartość zmiennej we wszystkich sektorach w obszarze referencyjnym r, w danym okresie t.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

14



informujący o sprzyjających warunkach dla potencjalnych inwestycji. Koncentracja podmiotów reprezentujących różne branże gospodarki sprzyja integracji pionowej i poziomej, zaś dywersyfikacja działalności uodparnia regionalną gospodarkę na szoki wewnętrzne i zewnętrzne. Funkcjonujące przedsiębiorstwa zachęcają innych do naśladowania, zaś wysoki poziom przedsiębiorczości jest skorelowany z rozwojem społecznym i ekonomicznym.

Drugim – poza liczbą podmiotów gospodarczych - miernikiem pozwalającym na ocenę regionalnej gospodarki w ujęciu branżowym jest zatrudnienie. W niniejszej analizie potraktowano tą zmienną jako wskaźnik uzupełniający. Podmioty gospodarcze i zatrudnienie są to najczęściej stosowanymi zmiennymi w analizach z zastosowaniem współczynnika lokalizacji. Jednocześnie, w porównaniu z innymi miernikami rozwoju lokalnego opartymi o dostępne dane Polskiej Statystyki Publicznej, dane o zatrudnieniu według sektorów ekonomicznych oraz liczbie podmiotów zarejestrowanych w systemie REGON w poszczególnych sekcjach pozwalają na przeprowadzenie analiz dynamicznych w najszerszym zakresie czasowym.

2.1.1.1 Podmioty gospodarcze

Biorąc pod uwagę konieczność przedstawienia jak najpełniejszego obrazu gospodarki Wielkopolski uwzględniono liczbę podmiotów prowadzących działalność w całej gospodarce narodowej, zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym oraz odrębnie – tylko podmiotów sektora prywatnego.

Ogółem (sektor publiczny i prywatny łącznie)

Szczegółowe wyniki przeprowadzonej analizy dla zmiennej: podmioty gospodarki narodowej ogółem - przedstawia poniższa tabela.

Tabela 1. Wyniki analizy z zastosowaniem współczynnika lokalizacji dla zmiennej - liczba podmiotów gospodarczych ogółem (jednostki zarejestrowane), 1998-2007

WOJ.WIELKOPOLSKIE POLSKA LQ ∆LQ Sekcje PKD 1998 2007 1998 2007 2007 1998 1998-2007

A 9220 13617 70829 92124 1,55 1,41 0,10B 34 60 1521 1967 0,32 0,24 0,32C 139 241 1503 2424 1,04 1,00 0,04D 36702 38954 353988 375015 1,09 1,12 -0,03E 234 325 2553 4018 0,85 0,99 -0,15F 30877 41825 304697 392844 1,11 1,10 0,02G 93003 107615 1060464 1149810 0,98 0,95 0,03H 5780 8361 82387 113263 0,77 0,76 0,02I 19582 22279 233158 263423 0,88 0,91 -0,03J 5744 11531 64057 133020 0,91 0,97 -0,06K 31428 55110 338392 611339 0,94 1,00 -0,06L 952 2759 12674 26841 1,08 0,81 0,32M 4356 8888 50292 95407 0,97 0,94 0,04N 10652 16245 109 865 165792 1,03 1,05 -0,02

O, P, Q 14252 24426 155898 258321 0,99 0,99 0,00ogółem 262955 352236 2842278 3685608 -

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDR): grupa - podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD (ogółem)

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

15



Sekcje, które cechuje wyższy poziom koncentracji (a więc te, w przypadku których wartość współczynnika lokalizacji LQ>1) w województwie małopolskim niż w kraju ogółem – biorąc pod uwagę liczbę podmiotów gospodarczych ogółem – to: rolnictwo (sekcja A), budownictwo (F), przetwórstwo przemysłowe (sekcja D), administracja publiczna, obrona narodowa, powszechne ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (sekcja L).

Oznacza to, że w powyższych sekcjach na terenie województwa wielkopolskiego zarejestrowanych jest proporcjonalnie więcej firm niż w kraju ogółem, co w konsekwencji – zgodnie z teoretycznymi założeniami metody – generuje nadwyżkę określonych towarów i usług, które po zaspokojeniu popytu regionalnego, mogą być wyeksportowane poza teren regionu i tym samym przyczynić się do pozyskania kapitału zewnętrznego.

Z niższym poziomem koncentracji, czyli – w świetle założeń teoretycznych - z niemożnością zaspokojenia popytu regionalnego – jak wskazują dane zawarte w powyższej tabeli - mamy do czynienia w odniesieniu do następujących rodzajów działalności na terenie Wielkopolski: rybactwo (sekcja B), hotele i restauracje (sekcja H), zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę (sekcja E), transport, gospodarka magazynowa i łączność (sekcja I) oraz pośrednictwo finansowe (sekcja J). Wartość wskaźnika w odniesieniu do ww. sekcji przyjmuje wartość <1, co oznacza, że na terenie województwa wielkopolskiego znajduje się mniej podmiotów prowadzących te rodzaje działalności, w porównaniu z sytuacją w kraju ogółem. Dana branża ma więc mniejsze znacznie w gospodarce regionu niż średnio w kraju. W odniesieniu do ww. rodzajów działalności może zachodzić konieczność importowania dóbr i usług spoza Wielkopolski i ponoszenia w związku z tym określonych wydatków.

W odniesieniu do pozostałych gałęzi gospodarki, mamy do czynienia ze zbliżonym do poziomu wojewódzkiego, rozkładem zmiennej (LQ=1 ±0,1), co oznacza, ze stopień koncentracji powyższych rodzajów działalności w województwie wielkopolskim, mierzony liczbą podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON, nie odbiega znacząco od stopnia ich koncentracji dla Polski ogółem.

Graficzną prezentację wartości wskaźnika lokalizacji dla zmiennej – ilość podmiotów gospodarczych ogółem – przedstawia poniższy wykres.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

16



Wykres 2. Wartość współczynnika lokalizacji ze względu na ilość zarejestrowanych w systemie REGON podmiotów gospodarczych ogółem w poszczególnych sekcjach PKD, 2007

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

A F D L C N O,P,Q G M K J I E H B

Źródło: opracowanie własne

Kolejnym wymiarem oceny był stopień dynamiki współczynnika lokalizacji, obliczony dla okresu 1998-20072.

W ostatnich 10 latach największe zmiany odnotowano w sekcjach L – administracja publiczna, obrona narodowa, powszechne ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, B - rybactwo i A – rolnictwo, które to branże charakteryzowała dodatnia dynamika rozwoju. Branże te można określić mianem wzrostowych w województwie wielkopolskim ze względu na szybszy wzrost liczby podmiotów prowadzących działalność w tych branżach niż ogółem w kraju w latach 1998-2007.

Spadek znaczenia gospodarczego - w porównaniu z sytuacją gospodarczą w Polsce w analizowanym okresie odnotowano zaś w przypadku sekcji E – zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę. Odnotowany spadek znaczenia był około dwukrotnie mniejszy niż wzrost znaczenia w regionie gałęzi gospodarki wymienionych wcześniej.

Poniżej przedstawiono wykres prezentujący wyniki klasyfikacji poszczególnych sekcji uwzględniając oba parametry: wartość wskaźnika lokalizacji oraz jego dynamikę.

2 stopień dynamiki współczynnika lokalizacji został obliczony zgodnie ze wzorem: tLQ

tLQ

tLQLQ ⎟⎟

⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛−

+=∆

1 ,

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

17



Wykres 3. Klasyfikacja branż gospodarki Wielkopolski ze względu na dynamikę i wartość współczynnika lokalizacji podmiotów gospodarczych ogółem, 1998-2007

NISKA WYSOKA

DO

DAT

NIA

U

JEM

NA

G

I

O

M

J

H

A

B

C

D

E

F

N

L

K

-0,2

-0,1

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6

wartość LQ 2007

dyna

mik

a LQ

199

8-20

07

`


Grupę sekcji o wysokim wskaźniku LQ (>1) oraz dodatniej dynamice rozwoju (∆LQ>0)- biorąc pod uwagę ich znaczenie dla rozwoju gospodarczego województwa - można określić mianem „koła rozpędowego” regionalnej gospodarki. Należy do niej przed wszystkim sekcja A – rolnictwo, L - obrona narodowa, powszechne ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz F – budownictwo.

Do grupy o niskim poziomie koncentracji na poziomie województwa przy jednoczesnej dodatniej dynamice rozwoju należy poza - rybactwem (sekcja B) - branża turystyczna (sekcja H – hotele i restauracje). Biorąc pod uwagę jej rosnące znaczenie w gospodarce regionalnej, branża ta przy wzmocnieniu jej potencjału, mogłyby się stać dodatkowym źródłem rozwojowym w regionie.

Podmioty gospodarcze prowadzące działalność w sekcji D – przetwórstwo przemysłowe należą do kategorii, która charakteryzuje się relatywnie wysokim stopniem koncentracji, ale ich znaczenie w gospodarce regionu spadło, na co wskazuje ujemna dynamika rozwoju.

Analizując wartość i dynamikę współczynnika lokalizacji, należy wskazać, iż sekcje E - zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę oraz I - transport, gospodarka magazynowa i łączność należą w województwie wielkopolskim do gałęzi gospodarki o najmniejszym znaczeniu rozwojowym. Cechuje je bowiem zarówno niska wartość wskaźnika lokalizacji, jak i jego ujemna dynamika.

Sektor prywatny

Drugą zmienną poddaną analizie z zastosowaniem współczynnika lokalizacji była liczba zarejestrowanych w systemie REGON przedsiębiorstw sektora prywatnego. Analiza z

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

18



zastosowaniem tej zmiennej pełnić miała funkcję weryfikacyjną w odniesieniu do wniosków opartych na analizie zmiennej – liczba podmiotów gospodarki narodowej ogółem – przedstawionych powyżej. Jak wynika z danych przedstawionych w tabeli zaprezentowane wnioski znajdują swoje potwierdzenie także w odniesieniu do sektora prywatnego.

Tabela 2. Wyniki analizy z zastosowaniem współczynnika lokalizacji dla zmiennej - liczba podmiotów gospodarczych w sektorze prywatnym, 1998-2007

WIELKOPOLSKIE POLSKA LQ ∆ LQ Sekcje PKD

1998 2007 1998 2007 2007 1998 1998-2007

A 9114 13523 70044 91459 1,53 1,41 0,09B 33 60 1501 1955 0,32 0,24 0,34C 132 235 1372 2352 1,04 1,04 0,00D 36418 38773 351414 373680 1,08 1,12 -0,04E 132 191 1417 2609 0,76 1,01 -0,25F 30743 41757 303443 392112 1,10 1,09 0,01G 92934 107566 1059611 1149307 0,97 0,95 0,02H 5734 8276 81906 112379 0,76 0,76 0,01I 19524 22220 232280 262696 0,88 0,91 -0,03J 5727 11521 63816 132896 0,90 0,97 -0,07 K 30116 51944 324764 549543 0,98 1,00 -0,02 L 99 1823 3000 16018 1,18 0,36 2,31 M 2612 4684 29168 48998 0,99 0,97 0,02 N 9484 15666 97 675 158132 1,03 1,05 -0,02

O, P, Q 13768 23835 151138 251967 0,98 0,98 0,00ogółem 256570 342074 2772549 3546103 -

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDR): grupa - podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD (sektor prywatny)

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

19



Wykres 4. Wartość współczynnika lokalizacji ze względu na ilość zarejestrowanych w systemie REGON podmiotów gospodarczych sektora prywatnego w poszczególnych branżach, 2007

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

A L F D C N M O,P,Q K G J I H E B


Analizując dynamikę współczynnika lokalizacji w latach 1998-2007, zwraca uwagę ponadprzeciętny wzrost liczby przedsiębiorstw sektora prywatnego prowadzących działalność w sekcji L– obrona narodowa, powszechne ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz B – rybactwo. Branże te mają jednak – ze względu na stosunkowo niewielką liczbę przedsiębiorstw - marginalne znaczenie dla gospodarki województwa.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

20



Wykres 5. Klasyfikacja branż gospodarki regionalnej Wielkopolski ze względu na dynamikę i wartość współczynnika lokalizacji podmiotów gospodarczych sektora prywatnego , 1998-2007

NISKA WYSOKA

DO

DAT

NIA

U

JEM

NA

K

L

N FDC

B

AH

JMOI

G

-0,2-0,1

00,10,2

0,30,40,50,60,70,80,9

11,1

1,21,31,41,51,61,71,81,9

22,12,22,32,4

0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6

wartość LQ 2007

dyna

mik

a LQ

199

8-20

07

`


2.1.1.2 Zatrudnienie

W celu weryfikacji wyników analizy opartej tylko na jednym wskaźniku, jakim jest liczba podmiotów gospodarczych, obliczono również wartość i dynamikę wskaźnika lokalizacji dla poszczególnych branż (sekcji PKD) z wykorzystaniem innego wskaźnika rozwoju, jakim jest wielkość zatrudnienia. Zakres czasowy analizy również obejmował lata 1998-2007. Poniższa tabela prezentuje jej wyniki:

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

21



Tabela 3. Wyniki analizy z zastosowaniem współczynnika lokalizacji dla zmiennej – wielkość zatrudnienia, 1998-2007

WOJ.WIELKOPOLSKIE POLSKA LQ ∆LQ Sekcje PKD 1998 2007 1998 2007 2007 1998 1998-2007

A i B 358181 209557 4356067 2149451 1,00 0,95 0,05D 336113 333833 3100266 2731199 1,25 1,25 0,00

C i E 29868 23261 549735 386635 0,61 0,63 -0,02 F 83728 81379 938600 781477 1,06 1,03 0,03 G 185139 223049 2106440 2209021 1,03 1,01 0,02 H 15511 20168 221639 241764 0,85 0,81 0,06 I 70812 71196 858892 775470 0,94 0,95 -0,01 J 29043 26567 327221 326905 0,83 1,02 -0,19 K 56016 99132 752199 1094402 0,92 0,86 0,08 L 32469 45864 430800 580901 0,81 0,87 -0,07 M 76421 92614 907768 1032766 0,92 0,97 -0,06 N 82007 58509 1021378 737940 0,81 0,92 -0,12

O, P, Q 27706 33422 350 079 409042 0,83 0,91 -0,08ogółem 1383014 1318551 15921084 13456973 -

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDR): grupa - pracujący w głównym miejscu pracy - pracujący wg sektorów ekonomicznych i płci (ogółem)

Analiza z wykorzystaniem drugiego miernika, jakim jest poziom zatrudnienia w poszczególnych branżach jednoznacznie wskazuje na sektor przemysłowy (sekcje D – przetwórstwo przemysłowe i F - budownictwo), jako branżę, w której specjalizuje się Wielkopolska. Wartość wskaźnika lokalizacji wyższa niż 1,25 świadczy o specjalizacji w danym sektorze. Zarówno pod względem ilości podmiotów gospodarczych, jak i wielkości zatrudnienia, branżę przetwórstwa przemysłowego cechuje wysoki stopień koncentracji (wartość LQ). Należy jednak podkreśli, że branża ta może zacząć tracić na znaczeniu – cechuje ją praktycznie zerowa dynamika współczynnika lokalizacji jeśli chodzi o liczbę przedsiębiorstw przemysłowych zarejestrowanych w okresie 1998-2007.

Z analizy sytuacji na rynku pracy i poziomu zatrudnienia w poszczególnych sektorach ekonomicznych w województwie wielkopolskim wynika, że branża handlowa (sekcja G – handel i naprawy) jest branżą, która ma większe znaczenie niż średnio w Polsce ogółem. Dynamika współczynnika lokalizacji dla tej branży w okresie 1998-2007 jest dodatnia, co oznacza, że można uznać ją za branżę za wzrostową w Wielkopolsce.

Poniższy wykres przedstawia wartość współczynnika lokalizacji dla poszczególnych branż gospodarki województwa wielkopolskiego przy uwzględnieniu zmiennej, jaką jest wielkość zatrudnienia.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

22



Wykres 6. Wartość współczynnika lokalizacji ze względu na wielkość zatrudnienia w poszczególnych branżach (sekcjach PKD), 2007

0,6

0,7

0,8

0,9

1

1,1

1,2

1,3

D F G A i B I K M H O,P,Q J N L C i E


Analiza z wykorzystaniem drugiego miernika, jakim jest poziom zatrudnienia w poszczególnych branżach jednoznacznie wskazuje na sekcję D - budownictwo, jako najbardziej rozwojową branżę gospodarki regionalnej. Zarówno pod względem ilości podmiotów gospodarczych, jak i wielkości zatrudnienia, cechuje ją wysoki i raczej wysoki stopień koncentracji (wartość LQ). Dynamika współczynnika lokalizacji dla tej branży od 10 lat pozostaje bez zmian (1998-2007). W podobnej sytuacji znajduje się branża budowlana (sekcja F).

Zaś w przypadku sekcji G – handel i naprawy mamy do czynienia z relatywnie wysoką wartością współczynnika lokalizacji i jego dodatnią dynamiką jeśli chodzi o poziom zatrudnienia przy jednoczesnej niskiej wartości współczynnika lokalizacji i jego zerowej dynamice, jeśli wziąć pod uwagę ilość podmiotów prowadzących działalność w ww. sekcji.

Jeśli chodzi o sektor rolny (sekcja A), to cechuje go wysoki współczynnik lokalizacji podmiotów gospodarczych. Biorąc pod uwagę zatrudnienie, sektor rolny plasuje się w tym przypadku w pobliżu średniej krajowej. Wyniki analizy są odzwierciedleniem relatywnie dużego rozdrobnienia gospodarstw rolnych. W analizowanym okresie tj. lat 1998-2007 zdiagnozowano ponadto dodatnią dynamikę LQ zatrudnienia oraz podmiotów gospodarczych w branży rolnej.

Biorąc pod uwagę ilość pracujących w poszczególnych sektorach, wyniki analiz z zastosowaniem współczynnika lokalizacji dotyczące sektora usługowego wskazują na mniej korzystną sytuację województwa wielkopolskiego w porównaniu z kondycją sektora usługowego w Polsce ogółem. O ile niską koncentrację usług nierynkowych, do których zalicza się sekcje: N – ochrona zdrowia i pomoc społeczna, M – edukacja oraz L - administracja publiczna, obrona narodowa, powszechne ubezpieczenia społeczne i zdrowotne

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

23



niekoniecznie należy uznać za zjawisko istotnie niekorzystne dla gospodarki Wielkopolski3, to już mniejsze znaczenie usług rynkowych w gospodarce regionalnej i regionalnym rynku pracy niż w Polsce ogółem jest zjawiskiem niepokojącym. W gospodarkach o wysokim poziomie rozwoju powszechną prawidłowością jest duży udział usług rynkowych. W przypadku województwa wielkopolskiego – w odniesieniu do udziału zatrudnienia w branżach zaliczanych do sektora usług rynkowych (H, I, J oraz K) – z wyjątkiem sekcji G (handel i naprawy), która cechuje się wysokim LQ - możemy mówić o odwrotnej sytuacji.

Należy w tym miejscu zauważyć, że w przypadku sekcji L - administracja publiczna, obrona narodowa, powszechne ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (należącej do sektora usług nierynkowych) mamy do czynienia z wysoką wartością współczynnika lokalizacji i jego dodatnią dynamiką jeśli chodzi o ilość podmiotów prowadzących działalność w ww. sekcjach przy jednoczesnej niskiej wartości współczynnika lokalizacji i jego ujemnej dynamice, jeśli wziąć pod uwagę poziom zatrudnienia.

Wykres 7. Klasyfikacja branż gospodarki regionalnej w Wielkopolsce ze względu na dynamikę i wartość współczynnika lokalizacji wielkości zatrudnienia, 1998-2007

NISKA WYSOKA

DO

DAT

NIA

U

JEM

NA

K

C,E

F

L

D

M

O,P,Q

G

H

I

A,B

-0,1

-0,08

-0,06

-0,04

-0,02

0

0,02

0,04

0,06

0,08

0,1

0,6 0,7 0,8 0,9 1 1,1 1,2 1,3

LQ 2007

dyna

mik

a LQ

199

8-20

07


Mimo tego, że w chwili obecnej że nie można jeszcze uznać branż sektora usług rynkowych za kluczowe, należy podkreślić, że cechuje je tendencja wzrostowa (na co wskazuje dodatnia dynamika współczynnika lokalizacji). Biorąc pod uwagę pracujących w danych branżach, tendencję wzorową (dodatnią dynamiką LQ) zidentyfikowano w branżach: K – obsługa

3 Poziom zatrudnienia w sektorze usług nierynkowych nie jest raczej konsekwencją rozwoju społeczno-gospodarczego danego obszaru, a warunkowany jest przede wszystkim modelem struktur administracyjnych i usług publicznych regulowanych odpowiednimi przepisami.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

24



nieruchomości firm, H – hotele i restauracje, G – handel i naprawy, a także branży budowlanej (F) i rolnej (A i B).

2.1.1.3 Produkcja sprzedana przemysłu

W związku z identyfikacją przetwórstwa przemysłowego jako branży mającej duże znaczenie dla gospodarki Wielkopolski, podjęto próby wskazania najbardziej kluczowych i wzrostowych działów przemysłu. Analizę przeprowadzono z wykorzystaniem zmiennej produkcja sprzedana przemysłu (w mln PLN). Zakres czasowy analizy obejmuje lata 2003-2007. Poniższa tabela prezentuje jej wyniki.

Tabela 4. Wyniki analizy z zastosowaniem współczynnika lokalizacji dla zmiennej – produkcja sprzedana przemysłu, 2003-2007

WIELKOPOLSKIE POLSKA LQ ∆ LQ

Działy przemysłu 2003 2007 2003 2007 2007 2003 2003-2007

p. artykułów spożywczych i napojów 16444,7 24247,8 108131,3 142390,7 1,35 1,30 0,03włókiennictwo 894,3 1386,8 8471,963 9830,4 1,12 0,91 0,24p. odzieży i wyrobów futrzarskich 133,7 815,6 7683,262 6745,4 0,96 0,15 5,42p. skór wyprawionych i wyrobów z nich 116,4 106,3 2826,606 3196 0,26 0,35 -0,25p. drewna i wyrobów z drewna... 1504,7 2957,4 14820,38 22639,5 1,04 0,87 0,19p. masy włóknistej oraz papieru 1485,1 2381,8 12642,35 16959,2 1,11 1,01 0,11dział. wydawnicza; poligrafia i ... 1857 2207,4 14903,07 17944,9 0,98 1,07 -0,09p. wyrobów chemicznych 2170,4 3643,8 36133,09 48605,4 0,59 0,52 0,15p. wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych 3010,9 5493,6 25378,45 41449 1,05 1,02 0,03p. wyrobów z pozostałych surowców niemetal. 1705,6 2604,1 22877,97 37319,2 0,55 0,64 -0,13p. metali 1254,5 1876,9 26808,24 41846,2 0,36 0,40 -0,11p. wyrobów z metali 2657,3 4868,7 27397,57 50814,3 0,76 0,83 -0,09p. maszyn i urządzeń 3171,9 4645 24 049 45784 0,80 1,13 -0,29p. maszyn i aparatury elektrycznej 3499,9 5415,6 18083,62 28852,6 1,49 1,66 -0,10p. pozostałego sprzętu transportowego 496,6 579,5 8462,62 12238,9 0,38 0,50 -0,25p. mebli; pozostała dział. produkcyjna 3443,8 6256,6 21108,91 29454,1 1,68 1,40 0,20p. pojazdów mechanicznych… 5929,6 13005,5 37853,9 80041,8 1,29 1,34 -0,04p. sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych 186 54,9 9755,066 16204 0,03 0,16 -0,84p. instrumentów medycznych, precyzyjnych. i optycznych zegarów i zegarków 326,1 584,8 3961,538 6772,6 0,68 0,71 -0,03ogółem 50288,5 83132,1 431348,5 659088,2 - Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS i US w Poznaniu

Do branż, o których można powiedzieć, że są specjalizacją Wielkopolski (LQ>1,25), należą:

produkcja mebli,

produkcja maszyn i aparatury elektrycznej,

produkcja artykułów spożywczych i napojów,

produkcja pojazdów mechanicznych.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

25



Wykres 8. Wartość współczynnika lokalizacji ze względu na produkcję sprzedana w poszczególnych działach przemysłu, 2007

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1

1,1

1,2

1,3

1,4

1,5

1,6

1,7

p. m

ebli;

pozo

stał

adz

iał.

prod

ukcy

jna

p. m

aszy

n i

apar

atur

yel

ektry

czne

j

p. a

rtykułó

wsp

ożyw

czyc

h i

napo

jów

p. p

ojaz

dów

mec

hani

czny

ch…

włó

kien

nict

wo

p. m

asy

włó

knis

tej

oraz

pap

ieru

p. w

yrob

ówgu

mow

ych

i ztw

orzy

w

p. d

rew

na i

wyr

obów

zdr

ewna

...

dział.

wyd

awni

cza;

polig

rafia

i ...

p. o

dzieży

iw

yrob

ówfu

trzar

skic

h

p. m

aszy

n i

urzą

dzeń

p. w

yrob

ów z

met

ali

p. in

stru

men

tów

med

yczn

ych,

prec

yzyj

nych

. i

p. w

yrob

ówch

emic

znyc

h

p. w

yrob

ów z

pozo

stał

ych

suro

wcó

w n

iem

etal

.

p. p

ozos

tałe

gosp

rzęt

utra

nspo

rtow

ego

p. m

etal

i

p. s

kór

wyp

raw

iony

ch i

wyr

obów

z n

ich

p. s

przę

tu i

urzą

dzeń

radi

owyc

h,


Ponadto, w porównaniu z sytuacją w kraju ogółem, włókiennictwo, produkcja masy włóknistej i papieru, produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych są także branżami, które mają większe znacznie w gospodarce regionu niż średnio w kraju (LQ>1).

W przypadku pozostałych działów przemysłu, biorąc pod uwagę wielkość ich produkcji sprzedanej, wartość wskaźnika lokalizacji przyjmuje wartość <1. Oznacza to, że przedsiębiorstwa z Wielkopolski prowadzące działalność w tychże branżach cechuje niższa łączna wartość produkcji sprzedanej, w porównaniu z sytuacją w kraju ogółem.

Produkcja wyrobów chemicznych, pomimo tego, że jej obecne znaczenie – mierzone wielkością produkcji sprzedanej - w gospodarce Wielkopolski jest relatywnie małe, jest branżą wzrostową. „Kołem rozpędowymi” wielkopolskiego przemysłu ze względu na dużą koncentrację, jak i dodatnią dynamikę wzrostu, jest produkcja mebli.

W przypadku produkcji maszyn i aparatury elektrycznej odnotowano tendencję spadkową.

Natomiast w odniesieniu do produkcji artykułów spożywczych i napojów oraz produkcji pojazdów mechanicznych nie odnotowano istotnych zmian w ich znaczeniu dla gospodarki regionu w ostatnich 5 latach (2003-2007).

Na poniższym wykresie przedstawiono wartości zarówno współczynnika lokalizacji, jak i jego dynamiki.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

26



Wykres 9. Klasyfikacja branż gospodarki regionalnej w Wielkopolsce ze względu na dynamikę i wartość współczynnika lokalizacji produkcji sprzedanej przemysłu, 2003-2007

NISKA WYSOKA

DO

DAT

NIA

U

JEM

NA

dział. w ydaw nicza; poligraf ia ...

p. instrumentów medycznych, precyz. i opt., zegarów

p. pojazdów mechanicznych…

p. maszyn i aparatury elektrycznejp. w yrobów z metali

p. maszyn i urządzeń

p. pozostałego sprzętu transportow ego

p. w yrobów z pozostałych surow ców niemetal.

p. metali

p. mebli; pozost. dział. produk.

p. artykułów spożyw czych i napojówp. w yrobów gumow ych i z tw orzyw sztucznych

p. masy w łóknistej oraz papieru

p. drew na i w yrobów z drew na...

w łókiennictw o

p. w yrobów chemicznych

p. skór w ypraw ionych i w yrobów z nich

-0,3

-0,2

-0,1

0

0,1

0,2

0,3

0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 1,9

wartość LQ 2007

dyna

mik

a LQ

200

3-20

07

`


2.1.2 Analiza przesunięć udziałów (shift share analysis)

Celem zastosowanej analizy przesunięć, była ocena potencjału regionalnej gospodarki, określenie poziomu jej rozwoju i zmian w niej zachodzących oraz w efekcie - identyfikacja branż kluczowych dla rozwoju Wielkopolski (branż wg sekcji PKD).

Istotą analizy shift-share jest podejście dekompozycyjne. Pozwala ocenić wpływ 3 składowych, takich jak: potencjał badanego obszaru (PO), strukturę przedsiębiorstw badanego obszaru (SP) oraz konkurencyjność badanego obszaru (KO) na ostateczną ocenę pozycji danej branży w gospodarce regionalnej (PC).

KOSPPOPC ++=

Człon I równania, potencjał badanego obszaru, określa oczekiwaną wartość (wzrost, spadek) danej zmiennej przy założeniu, że obszar badany (województwo wielkopolskie) znajduje się na zbliżonym poziomie rozwoju względem obszaru referencyjnego (Polski).

Człon II, struktura podmiotów, wartość ta pozwala ocenić wpływ różnic i zmian w strukturze gospodarki regionalnej na jej rozwój. Przedstawia wielkość zmian w danej sekcji dla obszaru badanego w porównaniu do tendencji rozwojowej w obszarze referencyjnym. Wartość dodatnia wskazuje na korzystniejszą strukturę w obszarze badanym niż w obszarze referencyjnym. Ujemna – na mniej korzystną.

Człon III, konkurencyjność obszaru, pozwala określić konkurencyjność gospodarki regionalnej na tle gospodarki krajowej poprzez określenie różnic pomiędzy wskaźnikiem

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

27



wzrostu w województwie wielkopolskim w odniesieniu do wskaźnika wzrostu obliczonego dla obszaru referencyjnego. Obliczona wartość wskazuję na zmianę (wzrost/spadek) wartości danej zmiennej spowodowany pozycją konkurencyjną danej sekcji w gospodarce regionalnej. Wartość dodania KO oznacza, że w danej sekcji odnotowano proporcjonalnie większy wzrost w analizowanym okresie w badanym województwie niż w obszarze referencyjnym4.

Zmienne, które uznano za istotne wskaźniki rozwoju powiatu w aspekcie gospodarczym i uwzględniono w analizie to:

1. przedsiębiorstwa gospodarki narodowej według sekcji PKD, 2. przedsiębiorstwa sektora prywatnego według sekcji PKD 3. poziom zatrudnienia według sekcji PKD 4. produkcja sprzedana przemysłu według działów przemysłu

Szeroki zakres i różnorodność zmiennych przyjętych jako wskaźniki rozwoju gospodarki regionalnej umożliwią przeprowadzenie możliwie wieloaspektowej analizy gospodarki regionalnej i pozwolą przedstawić jak najpełniejszy obraz jej stanu oraz potencjału.

Analiza została przeprowadzona w odniesieniu do obszaru referencyjnego, za który przyjęto: obszar Małopolski, zaś jej wyniki przedstawiają poziom rozwoju powiatu krakowskiego w porównaniu z poziomem rozwoju całego województwa.

Zakres czasowy analizy obejmował w przypadku pkt 1-3- lata 1998-2007 oraz w przypadku pkt 4 – lata 2003-2007.

2.1.2.1 Podmioty gospodarcze

Ogółem (sektor publiczny i prywatny)

Generalnie, województwo wielkopolskie - pod względem liczby podmiotów gospodarczych - rozwijało się ostatnich 10 latach nieco szybciej niż miało to miejsce w analogicznym okresie czasu w Polsce ogółem. Przy czym w ostatnich 5 latach rozwój ten miał szczególnie dynamiczny charakter, na co wskazują wyniki analizy shift-share przeprowadzonej dla okresu

4 Wartości współczynników dekomponowanych zmiennych oraz wartość przesunięcia całkowitego zostały wyliczone zgodnie ze wzorem:

∑ ∑∑ −+−+= )()(irg

ibg

ibt

Erg

irg

ibt

Ergibt

EPC, gdzie:

PC - przesunięcie całkowite, E ib - zmienna w sektorze i, w województwie wielkopolskim, w danym okresie t,

rt

Ert

Ert

Erg ÷⎟⎟

⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛−

+=

1

irt

Eirt

Eirt

Eirg ÷⎟⎟

⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛−

+=

1

ibt

Eibt

EibtE

ibg ÷⎟⎟

⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛−

+=

1

E r - zmienna w województwie wielkopolskim w okresie t, E ir - zmienna w sektorze i, w Polsce ogółem, w okresie t. t – pierwszy rok analizy t+1 – ostatni rok analizy ir - sekcja i w kraju ogółem (obszarze referencyjnym), ib- sekcja i w województwie wielkopolskim (obszarze badanym)

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

28



2003-2007 (jej wyniki zostały przedstawione w załączniku do niniejszego raportu). Szczegółowe wyniki przeprowadzonej analizy przesunięć udziałów w okresie 1998-2007 zostały przedstawione w poniższej tabeli.

Tabela 5. Wyniki analizy shift-share dla zmiennej podmioty gospodarki narodowej ogółem, 1998-2007

PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARKI NARODOWEJ

WIELKOPOLSKIE POLSKA

sekcja 1998 2007 ∆1998-2007 1998 2007 PO SP KO PC

A 9220 13617 4397 70829 92124 2736 36 1625 4397

B 34 60 26 1521 1967 10 0 16 26

C 139 241 102 1503 2424 41 44 17 102

D 36702 38954 2252 353988 375015 10890 -8710 72 2252

E 234 325 91 2553 4018 69 65 -43 91

F 30877 41825 10948 304697 392844 9161 -229 2015 10948

G 93003 107615 14612 1060464 1149810 27595 -19759 6776 14612

H 5780 8361 2581 82387 113263 1715 451 415 2581

I 19582 22279 2697 233158 263423 5810 -3268 155 2697

J 5744 11531 5787 64057 133020 1704 4480 -397 5787

K 31428 55110 23682 338392 611339 9325 16025 -1668 23682

L 952 2759 1807 12674 26841 282 782 743 1807

M 4356 8888 4532 50292 95407 1292 2615 624 4532

N 10652 16245 5593 109865 165792 3161 2262 171 5593

O, P, Q 14252 24426 10174 155898 258321 4229 5135 811 10174

ogółem 262955 352236 89281 2842278 3685608 78021 -72 11332 89281

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDR): grupa - podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD (ogółem)

Z danych zawartych w powyższej tabeli wynika, że gdyby gospodarka Wielkopolski rozwijała się w takim samym tempie, jak gospodarka krajowa, łączna liczba podmiotów gospodarczych powinna wzrosnąć w latach 1998 - 2007 o 78 021, a wzrosła o 89 281, czyli około 14% więcej niż wartość oczekiwana5.

Ten wynik jest związany przede wszystkim z ilościowym rozwojem następujących branż:

- administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (sekcja L), gdzie zamiast oczekiwanego wzrostu o 282 podmioty odnotowano ponad sześć razy większy wzrost,

5 Biorąc zaś pod uwagę okres ostatnich 5 lat (2003-2007), należy podkreślić, że Wielkopolska odnotowała aż o 70% większy wzrost niż wartość oczekiwana wynikająca z poziomu rozwoju kraju ogółem w analogicznym okresie (por. załącznik).

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

29



- edukacja (sekcja M), gdzie liczba podmiotów wzrosła o 4532, a zgodnie ze wskaźnikami winna wzrosnąć jedynie o 1292 podmioty, co oznacza wzrost 3,5 krotny w stosunku do tendencji ogólnokrajowej,

pośrednictwo finansowe (sekcja J), odnotowano wzrost ponad 3-krotnie większy niż proporcjonalnie w kraju,

- rybactwo (sekcja B), gdzie odnotowano wzrost 2,5-krotnie większy niż spodziewany (o 26 podmiotów zamiast oczekiwanych 10),

- obsługa nieruchomości i firm (sekcja K) – w przypadku której również odnotowano wzrost 2,5-krotnie większy niż proporcjonalnie w kraju

- sekcje O, P , Q obejmujące działalność usługową komunalną, społeczną i gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników, gdzie odnotowano również blisko 2,5-krotne przekroczenie liczby, określającej oczekiwaną liczebność podmiotów gospodarczych w sekcji przy wzroście zbliżonym do poziomu rozwoju całej Polski.

- ochrona zdrowia i pomoc społeczna (sekcja N), w której to branży liczba podmiotów gospodarczych wzrosła w okresie 1998-2007 o 5593, podczas gdy rozwój regionu przebiegałby w tempie zgodnym z tendencjami krajowymi, liczba ta wzrosłaby tylko o 3161 podmiotów.

- rolnictwo (sekcja A) – gdzie w okresie od 199 do 2007 roku odnotowano blisko 48% wzrost liczby podmiotów, jest to wynik 1,6 razy większy niż oczekiwany

Należy jednak odnotować, że wyraźnie gorsze wyniki, w porównaniu z ogólnokrajową tendencją zdiagnozowano w sekcjach:

- przetwórstwo przemysłowe (D), gdzie w okresie od 1998 do 2007 roku liczba podmiotów wzrosła o 2252 podmioty, podczas gdyby rozwój przemysłu w Wielkopolsce przebiegał w tempie zgodnym z tendencjami krajowymi, liczba ta wzrosłaby o 10 890. Odnotowany wzrost jest zatem blisko 5 razy mniejszy niż oczekiwany.

- handel i naprawy (G) – gdzie również mamy do czynienia z 2 razy mniejszym wzrostem liczby podmiotów niż wartość teoretyczna wynikająca z analizy przesunięć udziałów (liczba podmiotów w analizowanym okresie wzrosła o 14 612, zamiast oczekiwanych 27 595).

- transport, gospodarka magazynowa i łączność (sekcja I), gdzie odnotowano o około 54% mniejszy wzrost liczby przedsiębiorstw w stosunku do liczby oczekiwanej.

Na poniższym wykresie zaprezentowano wpływ tendencji ogólnokrajowych oraz struktury regionalnej gospodarki oraz konkurencyjności danej branży na odnotowany wzrost lub spadek liczby podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w danej branży.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

30



Wykres 10. Dekompozycja trzech składowych – analiza przesunięć udziałów liczby podmiotów gospodarki narodowej ogółem w województwie wielkopolskim,1998-2007


Województwo wielkopolskie ma nieznacznie mniej korzystną strukturę gospodarki w porównaniu z Polską ogółem, co mogłoby powodować niepełne wykorzystanie przez Wielkopolskę swojego potencjału rozwojowego. Sytuacja ta wpłynęła chociażby na fakt, że łączna liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie powiatu wzrosła o 72 jednostki mniej niż miałoby to miejsce, gdyby struktura gospodarki regionalnej była bardziej zbliżona do struktury gospodarki krajowej. Jednakże wpływ struktury gospodarki na przesunięcie całkowite (zmianę liczby podmiotów gospodarczych w analizowanym okresie) jest tak niewielki, że można pominąć ten fakt.

Struktura przedsiębiorstw wskazuje na szybszy niż ma to miejsce w kraju ogółem rozwój ilościowy branż:

pośrednictwo finansowe (sekcja J)

obsługa nieruchomości i firm (sekcja K)

administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (sekcja L)

edukacja (sekcja M)

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

31



zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę (sekcja E)

ochrona zdrowia i pomoc społeczna (sekcja N)

działalność usługowa komunalna, społeczna i gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników (sekcje O, P, Q)

hotele i restauracje (sekcja H)

Wpływ różnic w strukturze branżowej gospodarki regionalnej (województwa) i gospodarki krajowej jest dla powyższych branż korzystny, co spowodowało, że liczba podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w tych branżach wzrosła w okresie 1998-2007 o odpowiednio:

a) w sekcji J – 4480 jednostek (77% wzrostu liczby podmiotów należy przypisać strukturze gospodarki regionalnej)

b) w sekcji K – 16 025 jednostek (ok. 68% wzrostu liczby podmiotów przypisywanych jest strukturze branżowej przedsiębiorstw w Wielkopolsce)

d) w sekcji L – 782 jednostki (ok. 43% wzrostu liczby podmiotów prowadzących działalność w tej branży przypisywanych jest strukturze branżowej przedsiębiorstw w regionie)

e) w sekcji M – 2615 jednostek (blisko 58% wzrostu przypisano strukturze gospodarki regionalnej)

c) w sekcji E – 65 jednostek (71% wzrostu liczby podmiotów w tej sekcji zdeterminowana jest strukturą branżową)

f) w sekcji N – 2262 jednostki (40% całkowitego przesunięcia)

g) w sekcjach O, P, Q – 5135 jednostek (połowa część zmienności w tej branży wynika ze struktury branżowej gospodarki regionalnej)

Mniej korzystną sytuację, jeśli chodzi o wpływ struktury gospodarki regionalnej na jej rozwój, zdiagnozowano w sekcjach: D - przetwórstwo przemysłowe, G - handel i naprawy oraz I – transport, gospodarka magazynowa i łączność, co spowodowało w okresie 1998-2003 spadek liczby podmiotów prowadzących działalność w tychże sekcjach o odpowiednio: 8710, 19 759 i 3268. W przypadku sekcji G oraz D wzrost liczby przedsiębiorstw w latach 1998-2007 mógł być o ponad 75% większy niż faktycznie to miało miejsce, gdyby gospodarka regionalna cechowała się korzystniejszą strukturą, a przypadki sekcji I – o ponad 80%. Konsekwencją niekorzystnej struktury przedsiębiorstw w gospodarce Wielkopolski jest niewykorzystanie potencjału rozwojowego ww. branż.

Wielkopolska gospodarka jest bardziej konkurencyjna niż gospodarka krajowa ogółem. Na pozycję konkurencyjną gospodarki regionalnej województwa wielkopolskiego, dzięki której ilość podmiotów gospodarczych w analizowanym okresie wzrosła o 11 332 (12% zmiany liczby podmiotów gospodarczych w województwie przypisywanych jest konkurencyjności gospodarki regionalnej), ma wpływ przede wszystkim wysoka konkurencyjność w sekcji G – handel i naprawy, w której zmierzony wpływ wzrostu specyficznego dla danej branży na tle przeciętnego wzrostu w Polsce ogółem wynosi 6776 podmiotów. Wysokiej konkurencyjności tej branży przypisywany jest 46 procentowy wzrost liczby podmiotów prowadzących działalność w branży handlowej.

Podobna sytuacja ma miejsce w sekcjach H (hotele i restauracje) oraz F (budownictwo), których pozycja konkurencyjna przyczyniła się do wzrostu liczby podmiotów o odpowiednio: 415 i 2015, co stanowi 16% i 18% łącznego wzrostu w tych branżach w latach 1998-2007.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

32



Stosunkowo wysoką konkurencyjnością w stosunku do konkurencyjności tej branży ogółem w Polsce cechuje się również sektor rolny (sekcje A i B), gdzie 37% wzrostu liczby podmiotów przypisać można konkurencyjności branży (w przypadku sekcji A) i ponad 60% - w przypadku sekcji B.

Podobnie jest w przypadku sekcji zaliczanych do sektora usług nierynkowych: edukacja (sekcja M) oraz administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (sekcja L).

W województwie wielkopolskim sekcje sektora usług rynkowych: pośrednictwo finansowe (J) oraz obsługa nieruchomości i firm (K), a także sekcja E – zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę znalazły się słabszej pozycji konkurencyjnej w porównaniu z poziomem konkurencyjności tychże sekcji w kraju ogółem. Ujemna wartość tego parametru KC w ww. sekcjach w Wielkopolsce związana jest z różnicą między dynamiką wzrostu tychże sekcji w gospodarce regionalnej a ogólną dynamiką wzrostu gospodarki Wielkopolski.

Następujące branże gospodarki lokalnej – biorąc pod uwagę łączną liczbę podmiotów gospodarczych ogółem (zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym) - charakteryzują się korzystną sytuacją jeśli chodzi o wpływ struktury gospodarki na ich rozwój oraz relatywnie wysoką konkurencyjnością:

- hotele i restauracje (sekcja H)

- edukacja (sekcja M)

- administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (sekcja L) oraz sekcja C.

W przypadku I - transport, gospodarka magazynowa i łączność oraz G – handel i naprawy mamy do czynienia z stosunkowo wysoką konkurencyjnością branży w odniesieniu do konkurencyjności tej branży w skali krajowej przy jednoczesnej niekorzystnej strukturze.

Z odwrotna sytuacją – korzystnym wpływem struktury gospodarki lokalnej i niską konkurencyjnością branży mamy do czynienia w przypadku branż: zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę (sekcja E), pośrednictwo finansowe (sekcja J) oraz obsłudze nieruchomości i firm (K).

Przedsiębiorstwa sektora prywatnego

Generalnie, analiza przesunięć udziałów z wykorzystaniem drugiej zmiennej, jaką jest liczba podmiotów sektora prywatnego potwierdza wcześniejsze wnioski pozwalające na identyfikację branż kluczowych.

Podobnie jak w przypadku wyżej analizowanego wskaźnika, biorąc pod uwagę liczbę zarejestrowanych w systemie REGON przedsiębiorstw sektora prywatnego, również można stwierdzić, że powiat rozwijał się ostatnich 10 latach szybciej (w tym przypadku o 20%) niż miało to miejsce w analogicznym okresie czasu w kraju ogółem.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

33



Tabela 6. Wyniki analizy shift-share dla zmiennej przedsiębiorstwa sektora prywatnego, 1998-2007

PRZEDSIĘBIORSTWA SEKTORA PRYWATNEGO


sekcja 1998 2007 ∆1998-2007 1998 2007 PO SP KO PC

A 9114 13523 4409 70044 91459 2543 244 1623 4409

B 33 60 27 1501 1955 9 1 17 27

C 132 235 103 1372 2352 37 57 9 103

D 36418 38773 2355 351414 373680 10161 -7853 48 2355

E 132 191 59 1417 2609 37 74 -52 59

F 30743 41757 11014 303443 392112 8577 406 2031 11014

G 92934 107566 14632 1059611 1149307 25929 -18062 6765 14632

H 5734 8276 2542 81906 112379 1600 534 409 2542

I 19524 22220 2696 232280 262696 5447 -2891 139 2696

J 5727 11521 5794 63816 132896 1598 4602 -405 5794

K 30116 51944 21828 324764 549543 8403 12442 984 21828

L 99 1823 1724 3000 16018 28 402 1294 1724

M 2612 4684 2072 29168 48998 729 1047 296 2072

N 9484 15666 6182 97675 158132 2646 3224 312 6182

O,P,Q 13768 23835 10067 151138 251967 3841 5344 882 10067

ogółem 256570 342074 85504 2772549 3546103 71584 -431 14350 85504

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDR): grupa - podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sekcji PKD (sektor prywatny)

Ten wynik jest związany przede wszystkim z rozwojem następujących branż:

- administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (sekcja L) – gdzie liczba prywatnych przedsiębiorstw ponad 60-krotnie przekroczyła oczekiwaną wartość teoretyczną.

- pośrednictwo finansowe (sekcja J), gdzie wzrost liczebności przedsiębiorstw był ponad 3,6-krotnie większy niż wartość, która pojawiłaby się gdyby gospodarka Wielkopolski rozwijała się w takim samym tempie jak gospodarka całego kraju.

Tak samo, jak w analizie przeprowadzonej dla wszystkich podmiotów gospodarki narodowej (łącznie sektora publicznego i prywatnego) ilościowy regres, w porównaniu z ogólnopolską tendencją rozwojową odnotowano w sekcjach:

- przetwórstwo przemysłowe (D)

- handel i naprawy (G)

- transport, gospodarka magazynowa i łączność (I).

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

34



Niezależnie jak wskaźnik zastosowano zmienną: wszystkie podmioty gospodarcze czy tylko podmioty sektora prywatnego, przeprowadzona analiza jednoznacznie wskazuje na mniej korzystną strukturę gospodarki w Wielkopolsce niż Polsce ogółem i wysoki poziom konkurencyjności gospodarki regionalnej.

Wykres 11. Dekompozycja trzech składowych – analiza przesunięć udziałów liczby przedsiębiorstw sektora prywatnego w województwie wielkopolskim, 1998-2007


Następujące branże sektora prywatnego gospodarki regionalnej – biorąc pod uwagę liczbę przedsiębiorstw - charakteryzują się korzystną sytuacją jeśli chodzi o wpływ struktury gospodarki na ich rozwój oraz relatywnie wysoką konkurencyjnością:

- rolnictwo (sekcja A)

- budownictwo (sekcja F)

- hotele i restauracje (sekcja H)

- obsługa nieruchomości i firm (sekcja K)

- administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (L)

- edukacja (M)

- służba zdrowia (sekcja N)

- grupa sekcji O, P, Q

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

35



W przypadku sekcji D – przetwórstwo przemysłowe, G – handel i naprawy oraz sekcji I – transport, gospodarka magazynowa i łaczność mamy do czynienia z wysoką konkurencyjnością branży w odniesieniu do konkurencyjności tej branży w skali ogólnokrajowej przy jednoczesnej niekorzystnej strukturze. Zaś sektor finansowy (pośrednictwo finansowe – sekcja J) i sektor energetyczny (sekcja E) są branżami niekonkurencyjnymi, lecz na ich rozwój ma pozytywny wpływ struktura gospodarki regionalnej.

2.1.2.2 Zatrudnienie

Generalnie, Wielkopolska – biorąc pod uwagę sytuację na regionalnym rynku pracy (poziom zatrudnienia) – odnotowała w ostatnich 10 latach około 3 razy wolniejszy spadek zatrudnienia niż miało to miejsce w analogicznym okresie czasu w Polsce ogółem. Przyczyną tego stanu rzeczy jest przede wszystkim konkurencyjność gospodarki regionalnej.

Tabela 7. Wyniki analizy shift-share dla zmiennej – liczba zatrudnionych, 1998-2007 ZATRUDNIENIE


sekcja 1998 2007 ∆1998-2007 1998 2007 PO SP KO PC

A i B 358181 209557 -148624 4356067 2149451 -55436 -126005 32817 -148624

D 336113 333833 -2280 3100266 2731199 -52020 12008 37732 -2280

C i E 29868 23261 -6607 549735 386635 -4623 -4239 2254 -6607

F 83728 81379 -2349 938600 781477 -12959 -1058 11667 -2349

G 185139 223049 37910 2106440 2209021 -28654 37670 28894 37910

H 15511 20168 4657 221639 241764 -2401 3809 3249 4657

I 70812 71196 384 858892 775470 -10960 4082 7262 384

J 29043 26567 -2476 327221 326905 -4495 4467 -2448 -2476

K 56016 99132 43116 752199 1094402 -8670 34153 17632 43116

L 32469 45864 13395 430800 580901 -5025 16338 2082 13395

M 76421 92614 16193 907768 1032766 -11828 22351 5670 16193

N 82007 58509 -23498 1021378 737940 -12692 -10065 -741 -23498

O, P, Q 27706 33422 5716 350079 409042 -4288 8955 1050 5716

ogółem 1383014 1318551 -64463 15921084 13456973 -214049 2466 147120 -64463

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (BDR): grupa - pracujący (faktyczne miejsce pracy) wg sektorów ekonomicznych i sekcji PKD (ogółem)

Z danych zawartych w poniższej tabeli wynika, że gdyby gospodarka województwa rozwijała się w takim samym tempie, jak gospodarka Polski ogółem, to łączna liczba zatrudnionych powinna w okresie 1998-2007 spaść o 214 049 osób, a faktycznie spadła tylko o 64 463 osoby.

Ten wynik jest związany ze zwiększeniem zatrudnienia (ewentualnie mniejszym niż oczekiwany spadkiem) zatrudnienia w sektorze usług rynkowych (sekcjach G, H, I, J oraz K)

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

36



oraz dwóch sekcjach sektora usług nierynkowych (L i M), a także sektorze przemysłowym i branży budowlanej.

Regres, jeśli chodzi o liczbę zatrudnionych odnotowano jedynie w sektorze rolnym. W okresie 199-2007 zatrudnienie w rolnictwie i rybactwie (sekcji A i B) straciło łącznie 148 614 osoby (zamiast oczekiwanych 55 436 osób), a więc ponad dwukrotnie więcej niż w analogicznym okresie ogółem w Wielkopolsce.

Wykres 12. Dekompozycja trzech składowych – analiza przesunięć udziałów liczby zatrudnionych w poszczególnych sektorach ekonomicznych w województwie wielkopolskim, 1998-2007


Konkurencyjność gospodarki regionalnej w Wielkopolsce jest na tyle wysoka, że przyczyniła się w okresie 1998-2007 do zmniejszenia redukcji zatrudnienia o 147 120 osób.

Jedynie w branży finansowej (sekcja J) i służbie zdrowia (sekcja N) konkurencyjność gospodarki regionalnej, jeśli chodzi o poziom zatrudnienia - jest niższa niż konkurencyjność gospodarki krajowej. Zaś we wszystkich pozostałych branżach – wyższa. Struktura gospodarki regionalnej miała w okresie 1998-2007 niekorzystny wpływ na zatrudnienie

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

37



branżach: rolnej (sekcja A), budowlanej (sekcja F), sekcjach C i E oraz służbie zdrowia (sekcji N).

W przypadku sektora finansowego mamy do czynienia z niską konkurencyjnością branży w odniesieniu do konkurencyjności tej branży w skali ogólnopolskiej przy jednoczesnej korzystnej dla branży - strukturze gospodarki regionalnej.

Sektor rolny oraz branża budowlana, jeśli chodzi o poziom zatrudnienia charakteryzują się wyższym niż w obszarze referencyjnym poziomem konkurencyjności przy jednoczesnej niekorzystnej sytuacji jeśli chodzi o strukturę gospodarki.

2.1.2.3 Produkcja sprzedana przemysłu

Zakres czasowy analizy w odniesieniu do zmiennej – produkcja sprzedana przemysłu – ze względu na dostępność danych obejmował lata 2003-2007. Generalnie, przemysł w Wielkopolsce – biorąc pod uwagę wartość produkcji sprzedanej – rozwijał się ostatnich 5 latach szybciej niż miało to miejsce w analogicznym okresie czasu w kraju ogółem. Z danych zawartych w poniższej tabeli wynika, że gdyby przemysł Wielkopolski rozwijał się w takim samym tempie, jak przemysł krajowy, łączna wartość produkcji sprzedanej przemysłu powinna wzrosnąć o 26 551 mln zł, a wzrosła o 32 884 mln zł, czyli o 6333 mln zł więcej niż wartość oczekiwana.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

38



Tabela 8. Wyniki analizy shift-share dla zmiennej – produkcja sprzedana przemysłu, 2003-2007

PRODUKCJA SPRZEDANA PRZEMYSŁU

WOJ. WIELKOPOLSKIE POLSKA

sekcja 2003 2007 ∆2003-2007 2003 2007 PO SP KO PC

produkcja artykułów spożywczych i napojów 16445 24248 7803 108131 142391 8682 -3472 2593 7803

włókiennictwo 894 1387 493 8472 9830 472 -329 349 493

produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich 134 816 682 7683 6745 71 -87 698 682

produkcja skór wyprawionych i wyrobów z nich 116 106 -10 2827 3196 61 -46 -25 -10

produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz ze słomy i wikliny 1505 2957 1453 14820 22640 794 -1 659 1453

produkcja masy włóknistej oraz papieru 1485 2382 897 12642 16959 784 -277 390 897

działalność wydawnicza; poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji

1857 2207 350 14903 17945 980 -601 -29 350

produkcja wyrobów chemicznych 2170 3644 1473 36133 48605 1146 -397 724 1473

produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych 3011 5494 2483 25378 41449 1590 317 576 2483

produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych

1706 2604 899 22878 37319 901 176 -178 899

produkcja metali 1255 1877 622 26808 41846 662 41 -81 622

produkcja wyrobów z metali 2657 4869 2211 27398 50814 1403 868 -60 2211

produkcja maszyn i urządzeń 3172 4645 1473 24049 45784 1675 1192 -1394 1473

produkcja maszyn i aparatury elektrycznej 3500 5416 1916 18084 28853 1848 236 -169 1916

produkcja pozostałego sprzętu transportowego 497 580 83 8463 12239 262 -41 -139 83

produkcja mebli; pozostała działalność produkcyjna

3444 6257 2813 21109 29454 1818 -457 1451 2813

produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep

5930 13006 7076 37854 80042 3131 3478 467 7076

produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych

186 55 -131 9755 16204 98 25 -254 -131

produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków

326 585 259 3962 6773 172 59 27 259

ogółem 50289 83132 32844 431349 659088 26551 686 5607 32844

źródło: opracowanie własne

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

39



Ten wynik jest związany przede wszystkim ze rozwojem następujących gałęzi przemysłu:

produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich

produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep

produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz ze słomy i wikliny

produkcja wyrobów z metali

produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych

produkcja mebli; pozostała działalność produkcyjna

produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków

produkcja wyrobów chemicznych

produkcja masy włóknistej oraz papieru

włókiennictwo

produkcja maszyn i aparatury elektrycznej

Gorsze wyniki jeśli chodzi o dynamikę produkcji sprzedanej przemysłu w latach 2003-2007, w porównaniu z ogólnopolską tendencją rozwojową odnotowano w działach:

produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych

produkcja skór wyprawionych i wyrobów z nich

produkcja pozostałego sprzętu transportowego

działalność wydawnicza; poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji

produkcja maszyn i urządzeń

produkcja artykułów spożywczych i napojów

produkcja metali

produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych

Jednocześnie jednak, województwo wielkopolskie ma generalnie bardziej korzystna strukturę gospodarki niż kraj ogółem, co przyczyniło się do wzrostu produkcji sprzedanej wielkości 686 mln zł.

Mało korzystną sytuację, jeśli chodzi o wpływ struktury gospodarki regionalnej na jej rozwój, zdiagnozowano w działach: produkcja artykułów spożywczych i napojów, działalność wydawnicza; poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji, produkcja mebli;, pozostała działalność produkcyjna, produkcja wyrobów chemicznych, włókiennictwo , produkcja masy włóknistej oraz papieru, produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich, produkcja skór wyprawionych i wyrobów z nich, produkcja pozostałego sprzętu transportowego, co miało ujemny wpływ na wartość produkcji sprzedanej w tychże działach.

Struktura przemysłu pod względem produkcji sprzedanej wskazuje na szybszy niż ma to miejsce w kraju ogółem rozwój przede wszystkim w działach: produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep, produkcja maszyn i urządzeń, produkcja wyrobów z metali, produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych, produkcja maszyn i aparatury elektrycznej, produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych, produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków, produkcja metali

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

40



produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych. W działach tych struktura przemysłu miała pozytywny wpływ na wartość produkcji sprzedanej.

Warto podkreślić, że pozycja konkurencyjna sektora przemysłowego w Wielkopolsce jest raczej silna, co przyczyniło się do wzrostu produkcji sprzedanej wielkości 5607 mln zł w stosunku do wartości oczekiwanej wynikającej z porównania z obszarem referencyjnym.

Na lepszą pozycję konkurencyjną przemysłu w województwie wielkopolskim, dzięki której wartość produkcji sprzedanej w analizowanym okresie wzrosła, ma wpływ przede wszystkim wysoka konkurencyjność w działach: produkcja artykułów spożywczych i napojów, produkcja mebli; pozostała działalność produkcyjna, produkcja wyrobów chemicznych, produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich, produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz ze słomy i wikliny, produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych, produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep, produkcja masy włóknistej oraz papieru, włókiennictwo, produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków.

Następujące działy przemysłu W Wielkopolsce znalazły się w gorszej pozycji konkurencyjnej w porównaniu z poziomem konkurencyjności tychże działów w Polsce ogółem: produkcja maszyn i urządzeń, produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych, produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych, produkcja maszyn i aparatury elektrycznej, produkcja pozostałego sprzętu transportowego, produkcja metali, produkcja wyrobów z metali, działalność wydawnicza; poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji, produkcja skór wyprawionych i wyrobów z nich.

Następujące działy produkcji przemysłowej – biorąc pod uwagę wielkość produkcji sprzedanej – charakteryzują się korzystną sytuacją, jeśli chodzi o ich udział w strukturze gospodarki oraz relatywnie wysoką konkurencyjnością w odniesieniu do sytuacji ogólnokrajowej:

produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków

W przypadku działów: produkcja skór wyprawionych i wyrobów z nich, działalność wydawnicza, poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji oraz produkcja pozostałego sprzętu transportowego mamy do czynienia – biorąc pod uwagę wartość produkcji sprzedanej – zarówno z niską konkurencyjnością działu w odniesieniu do konkurencyjności tego działu w skali ogólnopolskiej przy jednoczesnej niekorzystnym wpływie struktury gospodarki regionalnej na sytuację ww. branż.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

41



Wykres 13. Dekompozycja trzech składowych – analiza przesunięć udziałów wartości produkcji sprzedanej w poszczególnych działach przetwórstwa przemysłowego w województwie wielkopolskim, 2003-2007

źródło: opracowanie własne

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

42



3. ANALIZA WYNIKÓW DRUGIEGO KOMPONENTU BADANIA DIAGNOSTYCZNEGO

3.1 Dokumenty strategiczne

Przedmiotem analizy desk research w ramach drugiego komponentu badania diagnostycznego była analiza dokumentów strategicznych województwa w odniesieniu do części diagnostycznych identyfikujących „najmocniejsze” obszary funkcjonowania regionalnej gospodarki. Pominięto dokumenty sektorowe, które siłą rzeczy pozostają zawężone do określonych dziedzin (vide dokument e-Wielkopolska). W rezultacie dokonano analizy dwóch dokumentów strategicznych:

Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku (wraz z „Diagnozą społeczno-gospodarczą”),

Regionalnej Strategii Innowacji Woj. Wielkopolskiego.

W pierwszym dokumencie stwierdza się, iż mocną cechą gospodarki województwa wielkopolskiego jest jej duże zróżnicowanie rodzajowe wskazując na te branże, które pozostają najlepiej rozwinięte w województwie. W ramach przemysłu dominuje branża przetwórstwa rolno – spożywczego, przy czym zwraca się uwagę także na potencjał rozwojowym takich branż jak: produkcja pojazdów mechanicznych, przemysł farmaceutyczny, meblarski, sprzętu oświetleniowego i gospodarstwa domowego, ceramiczny i szklarski, wyrobów z tworzyw sztucznych dla budownictwa, włókienniczy i odzieżowy. Zwraca się także uwagę na dużą rolę górnictwa węgla brunatnego, hutnictwa i wytwarzania energii, przy czym fakt ten jest ograniczony do regionu konińskiego.

Strategia sygnalizuje jednocześnie „stosunkowo duży – jednak niewystarczający w stosunku do wymogów” udział branż tzw. wysokiej szansy, które cechuje najwyższy poziom innowacyjności (największe znaczenie mają w tym przypadku: produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep, produkcja maszyn i aparatury elektrycznej, produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych oraz działalność wydawnicza i poligraficzna.

Spośród poszczególnych branż gospodarki województwa sporo miejsca poświęcono diagnozie branży rolniczej wskazując, iż jest to jeden z „najważniejszych potencjałów” regionu. Jego atuty to: ponadprzeciętna wysokość plonów i wydajność oraz relatywnie duża wielkość gospodarstw, zaś elementem niekorzystnym – niesprzyjające czynniki przyrodnicze.

W nawiązaniu do silnej pozycji branży rolniczej wskazuje się także na duże znaczenie dla gospodarki regionu przetwórstwa rolno-spożywczego, traktowanego jako „jeden z głównych działów gospodarki Wielkopolski”. Jego mocne strony to: duże zróżnicowanie oraz wysoki poziom dostosowania do wymogów Jednolitego Rynku. Słabością tej branży jest natomiast niski stopień koncentracji.

W przypadku sektora MSP w Wielkopolsce zwrócono natomiast uwagę na koncentrację podmiotów w ramach takich branż jak: handel i naprawy, działalność produkcyjna, obsługa nieruchomości i firm, budownictwo, transport, gospodarka magazynowa i łączność.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

43



W drugim analizowanym dokumencie nie zawarto natomiast takich elementów diagnozy, które charakteryzowały strukturę branżową wielkopolskiej gospodarki wskazując na najlepiej rozwinięte lub najbardziej rozwojowe sektory.

3.2 Wyniki innych badań

W toku analizy desk research stwierdzono relatywnie niewielką ilość źródeł i opracowań, które podejmowałyby kwestie zbliżone do zagadnień stanowiących treść niniejszego raportu. Najczęściej identyfikacja branż kluczowych prowadzona jest w oparciu o najprostsze statystyki opisowe przygotowane w oparciu o dane z zasobów Polskiej Statystyki Publicznej, z niewielkim udziałem badań własnych, pogłębionych analiz czy badań o bardziej jakościowym charakterze.

W dostępnych opracowaniach wskazuje się m.in. na następujące dziedziny, które cechuje relatywnie wysoki poziom rozwoju:

rolnictwo i przemysł spożywczy,

przemysły: elektromaszynowy i metalowy, odzieżowy i tekstylny, drzewny, chemiczny i paliwowo-energetyczny

wyspecjalizowane usługo „okołobiznesowe”, a tym bankowe,

usługi budowlane,

szkolnictwo wyższe i nauka,

kultura i sztuka,

turystyka, w tym oparta na walorach historycznych i elementach tradycji oraz kultu,

usługi handlowe i tranzytowe6.

Dodatkowy komentarz autorki do zidentyfikowanych powyżej branż wskazuje na problemy w optymalnym rozwoju struktury branżowej wielkopolskiej gospodarki.

„Dziedziny te mogą być brane pod uwagę jako zasadnicze ogniwa gospodarki Wielkopolski w nowych warunkach. Przemawia za tym ranga i rola owych dziedzin w gospodarce obszaru, a dodatkowo – w kilku przypadkach, jak rolnictwo, przemysł rolno-przetwórczy, przemysł maszynowych i drzewny – silna i uznana tradycja Wielkopolski. Należy wszakże mieć na uwadze, że wskazane dziedziny działalności charakteryzują się licznymi pasywami, chociaż – (…) są one mniejsze niż w innych województwach. Pasywa te to wyczerpywanie się niektórych czynników produkcji oraz niedostateczna nowoczesność i niska efektywność wytwarzania. Mankamentem jest również to, że dziedziny, które we wstępnych założeniach rysują się jako baza rozwojowa gospodarki Wielkopolski, nie tworzą – według stanu obecnego – systemu regionalnego, nie ma bowiem między nimi odpowiednich więzi funkcjonalnych. Nie można zatem stwierdzić, że wymienione dziedziny działają pobudzająco na całości gospodarki regionu. Postęp i przekształcenia w kierunku nowoczesności mają charakter jednostkowy bez ewidentnego oddziaływania na otoczenie”

66 L. Wojtasiewicz, Konkurencyjność gospodarki Wielkopolski w świetle wyzwań XXI wieku, [w:] Wielkopolska wobec wyzwań XXI wieku (2004) W. Molik, A. Sakson, T. Stryjakiewicz, Poznań: Centrum „Instytut Wielkopolski” Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ss. 49-64 Tamże, ss. 55-56

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

44



Warto również zwrócić uwagę na badania, których wyniki zebrano w publikacji „Entrepreneurial Tissue and Regional Economy. Case Studies of Selected Polish and Spanish Regions”7. Przeprowadzona w nich analiza – wykorzystująca dane z zasobów Polskiej Statystyki Publicznej oraz badań własnych – dotyczyła wybranych branż przemysłowych oraz budownictwa w regionie woj. wielkopolskiego i pomorskiego. W ramach przeprowadzonej analizy dokonano oceny kondycji firm w ramach wyodrębnionych wymiarów takich jak np.: innowacyjność, finanse, współpraca z innymi firmami, zależności pomiędzy przedsiębiorstwami innowacje i rozwój, kapitał zagraniczny. Choć możliwości wykorzystania wyników zawartych w przywołanej publikacji są ograniczone8, to jednak należy zauważyć, że jest to jedna z nielicznych publikacji, która zawiera charakterystykę branż województwa dokonując wewnętrznych porównań między nimi w celu identyfikacji kondycji każdej z nich. Poszerzenie metodologii badania o dodatkowe zagadnienia badawcze oraz uwzględnienie wszystkich sekcji PKD uczyniłoby jednak z tego rodzaju badań użyteczne narzędzie m.in. do identyfikacji branż kluczowych dla gospodarki regionalnej.

7 Entrepreneurial Tissue and Regional Economy. Case Studies of Selected Polish and Spanish Regions (2008) M. Rekowski (ed.), Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu 8 Po pierwsze, ze względu na fakt, iż wymiary w których charakteryzowane były badane firmy zostały dobrane ze względu na specyficzną problematykę realizowanego badania i nie mogą stanowić podstawy do wnioskowania o kluczowości poszczególnych branż dla rozwoju województwa. Po drugie, analiza ta ograniczona była do działów przemysłu i branży „Budownictwo”.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

45



4. ANALIZA WYNIKÓW BADANIA WERYFIKACYJNEGO (BADANIA EKSPERCKIEGO)

4.1 Wielowymiarowa charakterystyka wybranych branż

W niniejszej części przedstawione zostały wielowymiarowe charakterystyki wszystkich branż stanowiących przedmiot oceny w badaniu weryfikacyjnym. W charakterystyce tej uwzględniono trzy wymiary:

ocena zmienności sytuacji danej branży,

znaczenie danej branży w gospodarce regionalnej,

bariery, które mogą utrudnić uczynienie danej branży kluczową branżą rozwojową województwa wielkopolskiego.

Przedstawiona w niniejszym podrozdziale charakterystyka stanowi syntetyczny zbiór informacji o każdej z branż, które pozyskano w ramach badania eksperckiego. Jest ona szczególnie użyteczna w stosunku do tych branż, które wcześniej rekomendowano jako kluczowe branże rozwoju województwa. Jednocześnie jednak charakterystyka odnosząca się do branż o mniejszym potencjale rozwojowym ma również określoną wartość praktyczną – identyfikuje bowiem te cechy i zachodzące w nich mechanizmy, które w skali gospodarki regionalnej mają istotne znaczenie (nawet jeśli branża nie ma charakteru kluczowego, to generuje określoną część PKB, wykorzystuje regionalne zasoby ludzkie i infrastrukturę, kreuje lub dyskontuje procesy gospodarcze, społeczne i kulturowe etc.).

4.1.1 Rolnictwo

Poniżej przedstawiono charakterystykę branży „rolnictwo” w odniesieniu do trzech wyróżnionych wymiarów.

Wykres 14. Ocena zmienności sytuacji branży „rolnictwo”

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań; uwzględniono średnią ocen wszystkich ekspertów; pominięto wariant odpowiedzi „nie wiem” oraz braki danych; ocena w skali 1-5, gdzie 1 oznacza pogorszenie sytuacji/ocenę najniższą a 5 – zdecydowaną poprawę sytuacji/oceną najwyższą

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

46



Eksperci najniższe noty przyznali rolnictwu w odniesieniu do jego perspektyw rozwojowych do roku 2020, relatywnie nisko oceniając jego szanse na dynamiczny rozwój w tym horyzoncie czasowym. Najwyżej oceniono rolnictwo w odniesieniu do jego aktualnego znaczenia dla gospodarki regionu, nieco niżej zaś przebieg zmian w ciągu ostatniej dekady. Można więc powiedzieć, iż w opinii eksperckiej rolnictwo – pomimo posiadania ciągle relatywnie dużego znaczenia dla gospodarki regionalnej – cechuje w przypadku gospodarki wielkopolskiej stopniowe pogarszanie się jego sytuacji, zarówno w aspekcie retro- jak i prospektywnym.

Wykres 15. Znaczenie branży „rolnictwo” w gospodarce regionalnej

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań; uwzględniono średnią ocen wszystkich ekspertów; pominięto wariant odpowiedzi „nie wiem” oraz braki danych; ocena w skali 1-5, gdzie 1 oznacza ocenę najniższą, a 5 – ocenę najwyższą

Znaczenie rolnictwa w poszczególnych wymiarach gospodarki regionalnej eksperci oceniali jako relatywnie niewielkie, jeśli uwzględni się fakt, iż we wszystkich wymiarach uśrednione oceny okazały się być bardzo niskie. Relatywnie najwyższe oceny eksperci przyznali: Rolnictwo w opinii ekspertów swoje największe znaczenie ujawniło w dwóch wymiarach oceny: jakości zasobów ludzkich oraz możliwości wykorzystania technologii innowacyjnych. Wydaje się, iż – szczególnie w odniesieniu do drugiego wymiaru – podstawą do takiej właśnie oceny eksperckiej jest fakt konieczności nadrabiania dystansu technologicznego branży rolniczej (względem innych branż oraz względem branży rolniczej w bardziej rozwiniętych państwach) i niskiego pułapu startowego – taka sytuacja wyjściowa stwarza duży potencjał do wchłaniania nowoczesnych technologii9.

9 Zwróćmy uwagę, że mówimy tu o możliwości „wykorzystania”, a nie tworzenia technologii innowacyjnych.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

47



Wykres 16. Bariery uczynienia branży „rolnictwo” barierą kluczową w gospodarce regionalnej

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań; uwzględniono średnią ocen wszystkich ekspertów; pominięto wariant odpowiedzi „nie wiem” oraz braki danych; ocena w skali 1-5, gdzie 1 oznacza najniższy poziom znaczenia danej bariery, a 5 – poziom najwyższy

Dwie bariery, które w największym stopniu postrzegane są jako czynnik ograniczający możliwość uczynienia rolnictwa kluczową branżą gospodarki regionu to w opinii ekspertów bariery ekonomiczne i społeczne. Bariery ekonomiczne – postrzegane generalnie jako czynniki limitujące możliwości rozwoju poszczególnych branż jako branż kluczowych – oznaczać będą w tym przypadku ograniczone zasoby finansowe, które pozwoliłyby na podjęcie takich działań i uruchomienie takich zasobów, by faktycznie rolnictwo w Wielkopolsce mogło stać się jej „kołem zamachowym”.

Druga istotna kategoria ograniczeń, tj. bariery społeczne, ma najprawdopodobniej charakter tożsamy z barierami, które dotyczą całego sektora rolniczego w Polsce: przede wszystkim barier mentalnych limitujących prorozwojową i innowacyjną aktywność w rolnictwie oraz problemu migracji z terenów wiejskich, która zmniejszając potencjał ludzki siłą rzeczy prowadzi także do obniżenia się poziomu potencjału gospodarczego terenów wiejskich, a więc i rolnictwa.

4.1.2 Budownictwo

Poniżej przedstawiono charakterystykę branży „budownictwo” w odniesieniu do trzech wyróżnionych wymiarów.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

48



Wykres 17. Ocena zmienności sytuacji branży „budownictwo”


Jak widać na powyższym wykresie, ocena sytuacji w budownictwie w ciągu ostatnich 10 lat jest wyraźnie lepsza niż dostrzegane przez ekspertów perspektywy rozwoju tej branży w horyzoncie czasowym określonym przez rok 2020. Oznacza to, że w opinii ekspertów trudno będzie oczekiwać. Oznacza to, że w opinii ekspertów sytuacja tej branży – pomimo relatywnie dużego aktualnego znaczenia dla gospodarki Wielkopolski – będzie ulegać stopniowemu pogorszeniu.

Wykres 18. Znaczenie branży „budownictwo” w gospodarce regionalnej


Z punktu widzenia gospodarki całego regionu budownictwo ma – w opinii ekspertów – największe znaczenie w odniesieniu do udziału w tworzeniu nowych miejsc pracy, co nie

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

49



powinno dziwić uwzględniając fakt bardzo wysokiej pracochłonności tej branży. Jednocześnie jednak należy zwrócić uwagę na to, iż najniższą ocenę budownictwo uzyskało w wymiarze „jakość zasobów ludzkich”. Innymi słowy, ekspercką diagnozę interpretować należy jako przekonanie o swoistym niezrównoważeniu występującym w branży „budownictwo” jeśli chodzi o kwestię zasobów ludzkich – duże znaczenie w aspekcie ilościowym przy relatywnej słabości jakościowej.

Wykres 19. Bariery uczynienia branży „budownictwo” barierą kluczową w gospodarce regionalnej


Największym problemem w kontekście uczynienia budownictwa branżą kluczową gospodarki regionalnej są – co nie może być jednak traktowane jako specyfika tej branży – bariery ekonomiczne. Relatywnie duże znaczenie eksperci przypisali także barierom prawnym, które rzeczywiście – wobec wysokiego stopnia regulatywności tego obszaru – może stanowić hamulec rozwojowy branży. Należy jednak w tym miejscu zwrócić uwagę na to, że nie tylko regulacje prawne dotyczące wyłącznie branży budowlanej (tj. prawo budowlane) mogą mieć w tym przypadku charakter limitujący. Problemem może być także wysoki poziom regulatywności obszaru zamówień publicznych, które w dużym stopniu kreują popyt na inwestycje budowlane realizowane na dużą skalę.

4.1.3 Finanse i ubezpieczenia

Poniżej przedstawiono charakterystykę branży „finanse i ubezpieczenia” w odniesieniu do trzech wyróżnionych wymiarów.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

50



Wykres 20. Ocena zmienności sytuacji branży „finanse i ubezpieczenia”


Eksperci pozytywnie ocenili zmiany zachodzące w tej branży w ciągu ostatnich 10 lat, uznając, że generalna sytuacja uległa poprawie w przypadku tej branży. Nieco niższa okazała się ocena w przypadku prognozy rozwoju zmian branży do 2020 roku. Mniejszy stopień przekonania ekspertów o prawdopodobieństwie dynamicznego rozwoju tej branży w porównaniu z opinią na temat korzystnych zmian, które zaszły w branży finansowo-ubezpieczeniowej w ostatniej dekadzie może oznaczać, że osiągnęła ona już swoisty punkt krytyczny i jej dynamika rozwojowa będzie ulegać osłabieniu.

Wykres 21. Znaczenie branży „finanse i ubezpieczenia” w gospodarce regionalnej


_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

51



Najwyższe znaczenie branży finansowo-ubezpieczeniowej eksperci przyznali w odniesieniu do wymiaru „jakość zasobów ludzkich”, jednocześnie jednak relatywnie nisko oceniając tę branże pod kątem jej udziału w tworzeniu nowych miejsc pracy. Mamy tu więc do czynienia z sytuacją przeciwstawną wobec tej, którą zidentyfikowano powyżej w odniesieniu do branży „budownictwo” – branża finansowo-ubezpieczeniowa jest jako kreator wysokojakościowych miejsc pracy, które jednak ze względu na stopień specjalizacji (a także relatywnie niską pracochłonność tej branży) cechować będą ograniczenia ilościowe, które limitować będą możliwości rzeczonej branży w uzyskaniu znaczącego udziału w tworzeniu miejsc pracy w regionie.

Wykres 22. Bariery uczynienia branży „finanse i ubezpieczenia” barierą kluczową w gospodarce regionalnej


Korzystne z punktu widzenia rozwoju branży finansowo-ubezpieczeniowej jest niewielka – w opinii ekspertów – skala barier, które mogłyby limitować uczynienie z tego obszaru działalności branży kluczowej dla gospodarki regionalnej. Sam brak barier nie może być jeszcze interpretowany jako wystarczająca przesłanka do traktowania danej branży jako kluczowej, bezwzględnie jednak jest to czynnik, który ogranicza ryzyko zmarnotrawienia zasobów w przypadku, gdy zostałyby one niewłaściwie alokowane (np. wspieranie rozwoju branży o dużych ograniczeniach wynikających z niedoboru środków finansowych, czy wykwalifikowanych zasobów ludzkich).

Najwyższe – choć i tak relatywnie niskie – oceny znaczenia danej bariery przyznano w przypadku działalności finansowo-ubezpieczeniowej barierom ekonomicznym i prawnym. Bardzo niska średnia ocena znaczenia barier ekologicznych oznacza, że praktycznie nie oddziałują one negatywnie na tę branżę.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

52



4.1.4 Handel i naprawy

Poniżej przedstawiono charakterystykę branży „handel i naprawy” w odniesieniu do trzech wyróżnionych wymiarów.

Wykres 23. Ocena zmienności sytuacji branży „handel i naprawy”


W przypadku branży „handel i naprawy” z najwyższą oceną w odniesieniu do oceny zmienności sytuacji mamy do czynienia w ocenie przebiegu zmian w ostatniej dekadzie, co oznacza, iż eksperci raczej pozytywnie oceniają zachodzące w ostatnich latach procesy kształtujące tę branżę. Nieco niżej oceniono natomiast potencjał rozwojowy branży „handel i naprawy” w kontekście uczynienia jej kluczową branżą gospodarki województwa oraz jej aktualne znaczenie dla rozwoju gospodarczego województwa wielkopolskiego.

Wykres 24. Znaczenie branży „handel i naprawy” w gospodarce regionalnej


To, w jaki sposób eksperci oceniają znaczenie branży „handel i naprawy” w całej gospodarce regionalnej świadczy o tym, że jest ona przez nich postrzegana raczej jako branża o charakterze tradycyjnym. Największe znaczenie przypisano bowiem tej branży w odniesieniu do jej możliwości w zakresie tworzenia miejsc pracy (co byłoby wskaźnikiem jej wysokiej pracochłonności), a z drugiej strony najniższą średnią ocen branża ta uzyskała w kontekście jej możliwości na polu możliwości wykorzystania technologii innowacyjnych.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

53



Wykres 25. Bariery uczynienia branży „handel i naprawy” barierą kluczową w gospodarce regionalnej


Branża „handel i naprawy” stanowi kolejne potwierdzenie tego, że najpoważniejszym czynnikiem ograniczającym rozwój poszczególnych branż są bariery ekonomiczne. Jednocześnie warto zauważyć, że w opinii ekspertów rzeczona branża w bardzo niewielkim stopniu obciążona jest ograniczeniami o charakterze społecznym i ekologicznym.

4.1.5 Produkcja artykułów spożywczych i napojów

Poniżej przedstawiono charakterystykę branży „produkcja artykułów spożywczych i napojów” w odniesieniu do trzech wyróżnionych wymiarów.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

54



Wykres 26. Ocena zmienności sytuacji branży „produkcja artykułów spożywczych i napojów”


Ocena aktualnego znaczenia tej branży okazała się być relatywnie niska, co oznacza, że rozwijanie tego obszaru działalności jako obszaru kluczowego wymagałoby poniesienia odpowiedniego rodzaju inwestycji angażujących różne typy zasobów. Relatywnie nisko oceniono także potencjał rozwojowy tej branży w perspektywie czasowej do 2020 roku.

Wykres 27. Znaczenie branży „produkcja artykułów spożywczych i napojów” w gospodarce regionalnej


Największe znaczenie branży „produkcja artykułów spożywczych i napojów” w gospodarce regionalnej eksperci przypisali w odniesieniu do możliwości wykorzystania technologii

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

55



innowacyjnych oraz potencjału związanego z możliwością przyciągnięcia inwestorów. Wysoka ocena w przypadku drugiego wymiaru oznaczałaby, że eksperci traktują tę branżę jako branżę o egzogennym profilu rozwoju

Wykres 28. Bariery uczynienia branży „produkcja artykułów spożywczych i napojów” barierą kluczową w gospodarce regionalnej


Obok barier ekonomicznych istotne z punktu widzenia ekspertów okazały się w przypadku branży „produkcja artykułów spożywczych i napojów” także bariery prawne (choć przyznana im ocena jest wyraźnie niższa). Jednocześnie fakt, że w odniesieniu do branży „produkcja artykułów spożywczych i napojów” żadna z ocen znaczenia poszczególnych barier nie przekroczyła noty „3” oznacza, iż – w oparciu o opinie eksperckie – mówić możemy w przypadku tego rodzaju działalności o niskim stopniu obciążenia jej barierami ograniczającymi możliwość uczynienia jej branżą kluczową gospodarki regionalnej.

4.1.6 Produkcja pojazdów mechanicznych

Poniżej przedstawiono charakterystykę branży „produkcja pojazdów mechanicznych” w odniesieniu do trzech wyróżnionych wymiarów.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

56



Wykres 29. Ocena zmienności sytuacji branży „produkcja pojazdów mechanicznych”


Specyficzną cechą branży „produkcja pojazdów mechanicznych” w kontekście oceny zmienności jej sytuacji jest wysoka ocena przebiegu zmian sytuacji tej branży w ciągu ostatniej dekadzie – opinię ekspertów w tym zakresie traktować można jako przekonanie, iż w ostatnich latach rzeczoną branżę cechował dynamiczny wzrost. Niższa ocena dotycząca aktualnego znaczenia tej branży dla gospodarki regionalnej oznacza jednak, że rozwój ten nie zapewnił produkcji pojazdów mechanicznych wysoce znaczącej pozycji w strukturze gospodarki województwa wielkopolskiego.

Szczególnie interesujący jest natomiast fakt, że najniższa przyznana nota cechuje omawianą branżę w aspekcie prospektywnym. Można więc powiedzieć, mamy tu do czynienia z prognozą wskazującą, że wypracowany w ciągu ostatnich 10 lat potencjał branży nie zostanie wykorzystany lub nie okaże się wystarczający do tego, by istotnie zdynamizować jej rozwój w ciągu najbliższych kilkunastu lat.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

57



Wykres 30. Znaczenie branży „produkcja pojazdów mechanicznych” w gospodarce regionalnej


W opinii eksperckiej znaczenie branży „produkcja pojazdów mechanicznych” w gospodarce regionalnej ujawnia się przede wszystkim w odniesieniu do możliwości wykorzystania technologii innowacyjnych. Korzyści z punktu widzenia całej gospodarki regionalnej wiązałyby się więc w przypadku rozwoju rzeczonej branży z kreowaniem innowacyjnego obszaru działalności gospodarczej, który – w sprzyjających okolicznościach – mógłby oddziaływać na pozostałe branże.

Zauważyć także należy, iż w większości ocenianych wymiarów znaczenia w gospodarce regionalnej branża „produkcja pojazdów mechanicznych uzyskała wysokie noty. Oznacza to, że w opinii ekspertów ogólne znaczenie tej branży jest w gospodarce regionu duże, a jej dalszy rozwój kreowałby korzyści w różnych obszarach (zasoby ludzkie, inwestycje, innowacje).

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

58



Wykres 31. Bariery uczynienia branży „produkcja pojazdów mechanicznych” barierą kluczową w gospodarce regionalnej


Barierami, które w przypadku branży „produkcja pojazdów mechanicznych” mają największe znaczenie są – w opinii ekspertów – bariery ekonomiczne oraz ekologiczne. Znaczenie tych drugich związane jest przede wszystkim z ekologiczną uciążliwością tego rodzaju produkcji, ale także że ekologiczną szkodliwością rezultatów działalności prowadzonej w ramach tej branży. Szkodliwość ta może w sposób istotny wpływać na popyt na produkty tej branży lub też zmniejszać opłacalność produkcji (w przypadku podejmowania kapitałochłonnych działań na rzecz zmniejszenia rzeczonej szkodliwości), w obu przypadkach wpływając niekorzystnie na rozwój całej branży.

Najmniejsze znaczenie mają zaś w przypadku omawianej branży bariery o charakterze społecznym.

4.1.7 Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli

Poniżej przedstawiono charakterystykę branży „produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli” w odniesieniu do trzech wyróżnionych wymiarów.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

59



Wykres 32. Ocena zmienności sytuacji branży „produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli”


Przyznane przez ekspertów oceny w odniesieniu do trzech wymiarów zmienności sytuacji branży „produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli” świadczą o tym, iż nie jest ona postrzegana jako branża rozwojowa. Najniższa z not zobrazowanych na powyższym wykresie dotyczy właśnie perspektyw dynamicznego rozwoju branży w perspektywie 2020 roku. Nieco wyższe oceny eksperci przyznali tej branży w dwóch pozostałych wymiarach, przy czym najwyższa ocena dotyczy oceny retrospektywnej, czyli tego jak przebiegały zmiany w ramach rzeczonej branży w ciągu ostatnich 10 lat.

Wykres 33. Znaczenie branży „produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli” ą w gospodarce regionalnej


_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

60



Największą ocenę znaczenia omawianej branży eksperci przyznali w obszarze możliwości wykorzystania technologii innowacyjnych, choć generalnie niskie noty we wszystkich wymiarach oceny pozwalają postawić tezę, że branża ta nie jest przez ekspertów postrzegana jako mogąca w znaczącym stopniu kształtować gospodarkę regionalną.

Najmniejsze znaczenie eksperci przyznali produkcji drewna i wyrobów z drewna oraz mebli w odniesieniu do aspektu „udział w tworzeniu miejsc pracy”, co oznaczać może, że w ich przekonaniu branża ta nie dysponuje potencjałem do tego, by w znaczącym stopniu kreować podaż miejsc pracy w regionie.

Wykres 34. Bariery uczynienia branży „produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli” barierą kluczową w gospodarce regionalnej


Według opinii ekspertów branża „produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli” w najmniejszym stopniu obciążona jest oddziaływaniem barier o charakterze społecznym, w największym zaś – barierami ekonomicznymi i ekologicznymi. Te ostatnie w sposób naturalny wiążą się z profilem produkcji w omawianej branży, ale choć ocena ekspertów okazała się druga w kolejności pod względem znaczenia tej bariery (po barierach ekonomicznych), to jednak jej wartość pozostaje niska, co oznacza, że nawet w jej przypadku poziom jej negatywnego wpływu na kluczowość branży nie jest oceniany jako bardzo duży.

4.1.8 Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej

Poniżej przedstawiono charakterystykę branży „produkcja maszyn i aparatury elektrycznej” w odniesieniu do trzech wyróżnionych wymiarów.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

61



Wykres 35. Ocena zmienności sytuacji branży „produkcja maszyn i aparatury elektrycznej”


Uwzględniając, iż najwyższą z ocen przedstawionych na wykresie jest ta, która dotyczy prawdopodobieństwa dynamicznego rozwoju branży w okresie do 2020 roku, uprawnioną jest teza, iż w opinii ekspertów o specyfice tej branży decyduje przede wszystkim jej potencjał rozwojowy. Mniejsze znaczenie mają natomiast: rozwój branży w ostatniej dekadzie oraz jej aktualne znaczenie dla gospodarki regionu. W kontekście dwóch poniższych tematów analizy bardziej istotne wydają się więc opinie ekspertów dotyczące barier (wskazujące, co może zagrozić rozwojowi branży) niż aktualnego znaczenia dla gospodarki regionu.

Wykres 36. Znaczenie branży „produkcja maszyn i aparatury elektrycznej” w gospodarce regionalnej


_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

62



Dwie najwyższe oceny eksperci przyznali omawianej branży w odniesieniu do możliwości wykorzystania technologii innowacyjnych oraz jakości zasobów ludzkich. W pierwszym przypadku mamy więc do czynienia z postrzeganiem branży jako innowacyjnego obszaru działalności (co może wzmacniać – zidentyfikowany wcześniej – potencjał rozwojowy całej branży). Wysokie noty w odniesieniu do jakości zasobów ludzkich to z kolei wskaźnik możliwości (ale i wymagań) branży w zakresie przyciągania najbardziej cennego kapitału ludzkiego. Z obu ocen wyłania się więc obraz tej branży, której specyfiką jest innowacyjność i zasoby ludzkie o wysokim poziomie kwalifikacji.

Wykres 37. Bariery uczynienia branży „produkcja maszyn i aparatury elektrycznej” barierą kluczową w gospodarce regionalnej


Za najmniej istotne eksperci uznali w przypadku branży „produkcja maszyn i aparatury elektrycznej” bariery o charakterze społecznym, za największe zaś – bariery ekonomiczne.

Warto jednocześnie zauważyć, że drugą pod względem wysokości ocenę znaczenia poszczególnych barier przyznano barierom kompetencyjnym. Zestawiając to z poprzednio analizowanymi danymi, które wskazywały na postrzeganie rzeczonej branży jako mającej istotne znaczenie dla gospodarki regionu w obszarze „jakość zasobów ludzkich” okazuje się, że – w opinii ekspertów – regionalny rynek pracy nie zawsze będzie mógł zaspokoić zapotrzebowanie branży „produkcja maszyn i aparatury elektrycznej” codo jakości zasobów ludzkich.

4.2 Ocena zmienności sytuacji wybranych branż w Wielkopolsce

W ramach badania eksperci proszeni byli o ocenę zmienności sytuacji wybranych branż w Wielkopolsce poprzez ocenę:

zmiany sytuacji wybranych branż w województwie wielkopolskim w ciągu ostatnich 10 lat,

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

63



aktualnego znaczenia wybranych branż dla rozwoju gospodarczego województwa wielkopolskiego,

prawdopodobieństwa dynamicznego rozwoju branży w okresie do 2020r.

Poniższy wykres prezentuje wyniki dokonanej przez ekspertów oceny w odniesieniu do wszystkich wybranych branż.

_______________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

64



Wykres 38. Ocena zmienności sytuacji wybranych branż w Wielkopolsce


_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

65



Jeśli chodzi o ocenę dotyczącą zmiany sytuacji poszczególnych branż w okresie ostatnich 10 lat, to – w ocenie ekspertów – największą poprawą sytuacji cechują się dwie branże: budownictwo (średnia ocen: 4,21) oraz produkcja pojazdów mechanicznych (4,14). Można więc powiedzieć, że w wymiarze retrospektywnym to właśnie w przypadku tych dwóch branż mamy do czynienia z największą dynamiką rozwoju. Relatywnie wysoko oceniono też zmiany, które zaszły w branży „finanse i ubezpieczenia” (średnia ocen: 4).

Z kolei branże, które pod względem kierunku zmian sytuacji w ostatniej dekadzie oceniono najniżej to: produkcja maszyn i aparatury elektrycznej (średnia ocen: 3,17) oraz rolnictwo (3,18). Można powiedzieć, że w opinii ekspertów w przypadku tych branż zmiana sytuacji, która dokonała się w ciągu ostatnich 10 lat okazała się najbardziej niekorzystna, lub – uwzględniając fakt, iż średnia ocen, choć najniższa spośród wszystkich branż, to jednak w obu przypadkach nie jest ona bardzo niska – korzystna w najmniejszym stopniu.

Jeśli chodzi o ocenę aktualnego znaczenia poszczególnych branż dla rozwoju gospodarczego woj. wielkopolskiego, to okazuje się, iż najwyżej ocenione zostały te same branże, w przypadku których eksperci uznali, że zaszły w nich najbardziej korzystne zmiany w ciągu ostatnich lat: produkcja pojazdów mechanicznych (średnia ocen: 3,98) i budownictwo (3,91). Sytuację tę można interpretować dwojako. Z jednej strony, jako potwierdzenie tego, że najlepiej rozwijały się dotychczas te branże, które cechuje największe znaczenie dla gospodarki regionalnej. Po drugie, jako dynamiczny rozwój i znacząca poprawa sytuacji w obu branżach w ostatniej dekadzie sprawiła, że w opinii eksperckiej zyskały one status branż o kluczowym dla województwa znaczeniu.

(Jeśli natomiast chodzi o ocenę prospektywną, tj. prognozującą jak rozwijać będą się w Wielkopolsce poszczególne branże, to najwyższą notę uzyskała branża finansowo-ubezpieczeniowa (średnia ocen: 3,91), a wyraźnie najniższą – rolnictwo (2,82), które w ten sposób ocenione zostało jako branża, która dysponuje bardzo ograniczonym potencjałem rozwojowym.

Szczególnie interesujący jest natomiast przypadek branży „produkcja maszyn i aparatury elektrycznej”, która jest jedynym obszarem działalności, w którym spośród wszystkich trzech wymiarów najwyżej oceniony został wymiar prognozowanego rozwoju. Oznacza to, że przez ekspertów „produkcja maszyn i aparatury elektrycznej” postrzegana jest jako branża, która choć nie stanowiła i nie stanowi istotnego elementu regionalnej gospodarki, to w okresie najbliższych kilkunastu lat może ją cechować rozwój skokowy (w porównaniu z sytuacją aktualną).

Z odwrotną sytuacją, tj. prognozowanym przez ekspertów wyraźnym pogorszeniem się sytuacji danej branży, mamy do czynienia w przypadku rolnictwa – w odniesieniu do tej branży dystans w ocenie dzielący aktualne znaczenie dla gospodarki regionalnej i prawdopodobieństwo dynamicznego rozwoju w okresie do 2020 roku jest największy.

4.3 Znaczenie wybranych branż w gospodarce regionalnej w województwie wielkopolskim

Znaczenie wybranych branż w gospodarce regionalnej w województwie wielkopolskim oceniane było przez ekspertów w odniesieniu do czterech wymiarów:

udział w tworzeniu miejsc pracy,

jakość zasobów ludzkich,

potencjał związany z możliwością przyciągnięcia inwestorów,

możliwość wykorzystania technologii innowacyjnych.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

66



Na poniższym wykresie przedstawiono wyniki oceny eksperckiej, w ramach której każda branża oceniana była w czterech wyróżnionych wymiarach. Dane prezentowane na wykresie pozwalają stwierdzić, które z wybranych branż mają największe znaczenie dla wyróżnionych wymiarów.

Wykres 39. Ocena poszczególnych wymiarów znaczenia wybranych branż gospodarki regionalnej w województwie wielkopolskim


W przypadku wymiaru dotyczącego możliwości wykorzystania technologii innowacyjnych kluczowe znaczenie w opinii ekspertów mają branże: produkcja pojazdów mechanicznych (4,33) oraz produkcja maszyn i aparatury elektrycznej (4,32). Jednocześnie jednak wymiar ten cechuje swoista nierównowaga polegająca na tym, że pomiędzy poszczególnymi branżami występują bardzo duże zróżnicowania jeśli chodzi o ich oddziaływanie na omawiany wymiar – średnia dla najniżej ocenione branży (rolnictwa) wyniosła 2,48, zaś dla branży ocenionej najwyżej (produkcja pojazdów mechanicznych) – 4,33.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

67



Względnie duże zróżnicowanie pomiędzy branżami występuje także w przypadku wymiaru „jakość zasobów ludzkich”. Ponownie najniższą ocenę uzyskało rolnictwo (2,39), najwyższą zaś – finanse i ubezpieczenia (4,17).

W dwóch pozostałych wymiarach mamy do czynienia z mniejszą skalą zróżnicowań, co w praktyce oznacza, że bez względu na to, którą branżę uznamy za kluczową, to znaczenie wybranej branży dla wyróżnionego wymiaru będzie zbliżone. Wyjątek stanowi tu jedynie rolnictwo, którego znaczenie w obu wymiarach jest wyraźnie mniejsze w porównaniu z pozostałymi branżami.

Największe znaczenie w przypadku wymiaru „potencjał związany z możliwością przyciągnięcia inwestorów” eksperci przypisali branży „produkcja pojazdów mechanicznych” (średnia ocen: 3,91), a w wymiarze „udział w tworzeniu miejsc pracy” – branży „handel i naprawy” (3,86).

Poniższy wykres pozwala natomiast na uchwycenie tych branż, które cechuje generalnie największe znaczenie dla gospodarki regionu, przy łącznym uwzględnieniu wszystkich trzech wymiarów. Wykres należy odczytywać w sposób następujący – kolejne, czytane od lewej strony, zgrupowania wykresów słupkowych dotyczących znaczenia wybranej branży dla danego wymiaru. Wysokość słupków warunkowana jest średnią oceną znaczenia danej branży dla wyróżnionego wymiaru, przy czym kolejne wykresy słupkowe dla danej branży zaczynają się w punkcie, w którym swój kraniec miał słupek wykresu danej branży dotyczący poprzedniego wymiaru. W rezultacie, skrajne zgrupowanie wykresów słupkowych po prawej stronie (dotyczące wymiaru „możliwości wykorzystywania technologii innowacyjnych”) kumuluje w sobie wyniki danej branży w odniesieniu do wszystkich wyróżnionych wymiarów – im wyżej położony jest kraniec słupka ostatniego, tym większe jest łączne znaczenie danej branży dla gospodarki województwa wielkopolskiego we wszystkich wyróżnionych obszarach.

_______________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

68



Wykres 40. Skumulowana ocena znaczenia wybranych branż w gospodarce województwa wielkopolskiego


_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

69



W opinii ekspertów wyraźnie najmniejsze znaczenie w gospodarce województwa wielkopolskiego ze względu na wyróżnione wymiary okazuje się mieć rolnictwo, które dzieli wyraźny dystans od pozostałych branż. Oznacza to, że – przynajmniej w odniesieniu do wyróżnionych wymiarów – rolnictwo jest branżą o ograniczonym oddziaływaniu na gospodarkę regionu. Jest to (szczególnie jeśli uwzględni się tak znaczny dystans dzielący tę branżę od pozostałych) jedna z istotnych przesłanek osłabiających zasadność traktowania rolnictwa jako kluczowej branży gospodarki woj. wielkopolskiego.

Z kolei branżami, w przypadku których ich generalne znaczenie dla wyróżnionych wymiarów gospodarki regionu okazało się największe są: produkcja pojazdów mechanicznych oraz produkcja maszyn i aparatury elektrycznej. Uwzględniając wyniki analizy przeprowadzonej w części „Wielowymiarowa charakterystyka wybranych branż” stwierdzić należy, że zbliżony skumulowany wynik znaczenia obu branż osiągnięty został poprzez bardzo zbliżone wyniki oceny eksperckiej w tych samych wymiarach10. Innymi słowy, dwie branże, które w opinii eksperckiej cechuje największe znaczenie w gospodarce województwa wielkopolskiego okazały się opierać swoją silną pozycję względem innych branż na tych samych podstawach, tj. w szczególności jakości zasobów ludzkich oraz możliwości wykorzystania technologii informacyjnych, a więc kluczowych determinantach konkurencyjności współczesnych gospodarek.

4.4 Bariery uczynienia wybranych branż kluczowymi dla rozwoju województwa wielkopolskiego

Niniejszy podrozdział podejmuje kwestię barier uczynienia wybranych branż kluczowymi dla rozwoju województwa wielkopolskiego. Na poniższym wykresie przedstawiono dane dotyczące nasilenia poszczególnych barier w ramach wybranych branż.

10 Jedynie w przypadku udziału w tworzeniu miejsc pracy oraz potencjału związanego z możliwością przyciągnięcia inwestorów znaczenie branży „produkcja pojazdów mechanicznych” zostało ocenione wyżej.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

70



Wykres 41. Bariery uczynienia wybranych branż kluczowymi dla rozwoju województwa wielkopolskiego


Z największym skumulowaniem relatywnie dużego nasilenia barier w różnych branżach mamy do czynienia w przypadku barier ekonomicznych, przy czym największe obciążenie tego rodzaju barierami występuje w branży rolniczej. Rolnictwo zostało zresztą generalnie ocenione przez ekspertów jako obciążone barierami, które limitują możliwość uczynienia tej branży kluczową dla rozwoju województwa wielkopolskiego. Bariery, które w sposób szczególnie nasilony oddziałują na rolnictwo to – w opinii ekspertów – bariery ekonomiczne, bariery społeczne i bariery ekologiczne. W przypadku barier społecznych ujawnia się zresztą specyfika rolnictwa – wysokie nasilenie barier społecznych znacząco wyróżnia tę branże na tle innych, w przypadku których bariery te mają wyraźnie mniejsze znaczenie.

Stosunkowo niewielkie znaczenie okazały się mieć bariery prawne, z wyjątkiem budownictwa, w przypadku którego bariera ta oceniona została jako relatywnie ważna.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

71



Poniższy wykres pozwala natomiast na uchwycenie tych branż, które cechuje generalnie największe łączne nasilenie oddziaływania różnych barier. Wykres odczytywać w sposób następujący – kolejne, czytane od lewej strony, zgrupowania wykresów słupkowych dotyczących nasilenia poszczególnych barier w wybranych branżach. Wysokość słupków warunkowana jest średnią oceną wpływu danej bariery na możliwość uczynienia poszczególnych branż kluczowymi dla rozwoju gospodarki regionu, przy czym kolejne wykresy słupkowe dla danej branży zaczynają się w punkcie, w którym swój kraniec miał słupek wykresu danej branży dotyczący poprzedniej bariery. W rezultacie, skrajne zgrupowanie wykresów słupkowych po prawej stronie (dotyczące barier ekologicznych) kumuluje w sobie wyniki danej branży w odniesieniu do wszystkich wyróżnionych wymiarów – im wyżej położony jest kraniec słupka ostatniego, tym większe jest łączne nasilenie wszystkich analizowanych barier w danej branży.

_______________________________________________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

72



Wykres 42. Skumulowana ocena nasilenia poszczególnych barier uczynienia wybranych branż kluczowymi dla rozwoju województwa wielkopolskiego


_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

73



Z największym łącznym nasileniem analizowanych barier mamy do czynienia w przypadku dwóch branż: rolnictwa i budownictwa. Z kolei najmniejsze obciążenie barierami uczynienia wybranych branż kluczowymi dla rozwoju gospodarki województwa cechuje branże: finanse i ubezpieczenia oraz handel i naprawy.

Jeśli chodzi o branże cechujące się największym nasileniem barier, to w przypadku rolnictwa jest to rezultat oceny eksperckiej identyfikującej w przypadku tej branży duży wpływ takich barier jak: bariery ekonomiczne, bariery społeczne. Natomiast w odniesieniu do budownictwa mówić możemy o szczególnym znaczeniu barier ekonomicznych, barier ekologicznych i barier prawnych.

4.5 Identyfikacja branży kluczowej dla rozwoju województwa wielkopolskiego

4.5.1 Wybór branży kluczowej

Poniższy wykres przedstawia strukturę preferencji ekspertów w zakresie wyboru branży kluczowej dla rozwoju województwa wielkopolskiego

Wykres 43. Wskazanie branży kluczowej dla rozwoju województwa wielkopolskiego


Niespełna jedna czwarta badanych (24%) za branżę kluczową dla rozwoju województwa wielkopolskiego uznała produkcję maszyn i aparatury elektrycznej. Dwie kolejne branże w przypadku których odsetek wskazań okazał się relatywnie wysoki to: produkcja artykułów spożywczych i napojów (20%) oraz budownictwo (18%). Kolejne branże wskazywane jako propozycje branż kluczowych mają znacznie mniejszy udział i są to:

produkcja pojazdów mechanicznych (11%),

finanse i ubezpieczenia (9%),

handel i naprawy (7%),

produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli (7%),

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

74



rolnictwo (4%).

Jednocześnie kilku ekspertów zwróciło uwagę na fakt, iż przedmiotem oceny (weryfikacji) nie uczyniono istotnych – w ich opinii – branż gospodarki województwa, które mogą być rozpatrywane jako potencjalne branże kluczowe, tj.:

ICT,

biotechnologia,

przemysł farmaceutyczny,

przemysł chemiczny,

logistyka.

Zgodnie z metodologią badania przewidziano, iż przedmiotem eksperckiej weryfikacji uczyniono te branże, które w rezultacie wcześniejszych analiz mogły zostać uznane za kluczowe dla rozwoju regionalnej gospodarki, stąd brak np. powyższych branż. Jednocześnie wybór został dokonany przede wszystkim w oparciu o aktualny potencjał branż gospodarki regionu, a część branż, których brak w ankiecie sygnalizowali eksperci ma charakter potencjalny i w chwili obecnej (oraz w perspektywie krótko- i średniookresowej) nie może być traktowana jako podstawa rozwoju całego województwa.

Trzeba jednak podkreślić, iż powyższe branże powinny być uwzględnione w kolejnych pracach badawczo-analitycznych zorientowanych na identyfikowanie i kreowanie optymalnych ścieżek i obszarów rozwoju województwa, które opierać się będą nie tylko o aktualną pozycję poszczególnych branż (jak ma to miejsce w niniejszym badaniu), ale także ich antycypowane lub preferowane znaczenie (np. w ramach badań realizowanych na potrzeby foresightu regionalnego).

4.5.2 Uzasadnienia wyboru branży kluczowej

Uzasadnienia dla wyborów branży kluczowej eksperci dokonywali udzielając odpowiedzi na pytanie otwarte. W poniższej części – odrębnie dla poszczególnych branż – przedstawione zostały wyniki analizy treści dokonanej na materiale empirycznym jaki stanowią odpowiedzi ekspertów.

4.5.2.1 Rolnictwo

W przypadku rolnictwa eksperci wskazywali przede wszystkim na dotychczasową pozycję i znaczenie tej branży – wartością jest w tym przypadku zarówno dobre przygotowanie infrastruktury działalności rolniczej, które nie wymaga znaczących inwestycji, jak i tradycja, którą – jak się wydaje – traktować można zarówno jako zasób kompetencyjny (doświadczenie), jak i wizerunkowy. Jednocześnie jednak respondenci dostrzegali możliwości wzbogacania profilu tej branży poprzez np. rozwijanie działalności w obszarze produkcji żywności ekologicznej.

Wskazując na fakt dobrego rozwinięcia branży rolniczej zwracano uwagę nie tylko na jej potencjał ilościowy, ale także na zróżnicowanie działów produkcji, które pozwala dywersyfikować profil całej branży.

Zapewnieniem dla innowacyjnego rozwoju branży ma być natomiast możliwość korzystania z zaplecza naukowego w postaci uczelni wyższych, ze szczególnym uwzględnieniem Uniwersytetu Przyrodniczego.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

75



Na poziomie ekonomicznym gwarantem stabilności rozwoju branży są natomiast w opinii ekspertów: istniejący popyt w przetwórstwie spożywczym oraz potencjał eksportowy branży.

4.5.2.2 Budownictwo

Najważniejsze uzasadnienia podawane przez ekspertów przy wskazywaniu na budownictwo jako branżę kluczową dla rozwoju województwa to:

kreowanie miejsc pracy – znaczący potencjał branży we „wchłanianiu” dużej liczby pracowników, także bezrobotnych, w tym: osób młodych i odchodzących z rolnictwa;

możliwość wykorzystywania technologii innowacyjnych – budownictwo, w opinii ekspertów stwarza możliwości dla kreowania, swoistego „testowania” oraz transferu różnego rodzaju rozwiązań innowacyjnych technologicznie;

pozytywne oddziaływanie na inne branże gospodarki regionu – w szczególności chodzi tu o branże ściśle związane z budownictwem, jak sektor materiałów budowlanych czy sektor finansów i ubezpieczeń; rzeczone oddziaływanie związane jest również ze wskazaną wcześniej możliwością transferu technologii przez budownictwo do innych branż; innymi słowy, mamy w przypadku tej branży do czynienia z dużym potencjałem w zakresie „sieciowania” tego rodzaju działalności z innymi;

popyt – choć wysoki aktualnie poziom popytu – na który zwracali uwagę eksperci – uzasadnia traktowanie budownictwa jako branży kluczowej, to trzeba stwierdzić, że jest to czynnik w dużej mierze krótkookresowy, a przynajmniej podlegający sporym wahaniom (znamienne jest, iż jeden z ekspertów uzasadniając swój wybór wskazał na EURO 2012); czynnikiem kreującym popyt ma też być dystans infrastrukturalny dzielący Polskę od innych państw, a tym samym wciąż bardzo duża potrzeba nowych inwestycji;

tradycja i renoma – wskazywano na fakt, występującej w Wielkopolsce tradycji „dobrej roboty”, która z powodzeniem może być wykorzystana jako zasób wizerunkowy budownictwa oraz podstawa wysokiej kultury organizacji pracy;

tworzenie infrastruktury dla mieszkańców i inwestorów – rozwój budownictwa jest w tym przypadku kojarzony z możliwościami tworzenia infrastruktury dla mieszkańców i inwestorów, a tym samym pozytywnego oddziaływania na poziom życia oraz atrakcyjność inwestycyjną regionu;

możliwość transferu wiedzy i doświadczeń – duża liczba firm branży budowlanej (w tym: firmy zagraniczne) umożliwia i ułatwia dokonywanie transferu wiedzy i doświadczeń pomiędzy firmami branży budowlanej.

4.5.2.3 Finanse i ubezpieczenia

Najistotniejszym argumentem na rzecz rozwoju tej branży jako branży kluczowej Wielkopolski jest w opinii ekspertów możliwość wykorzystania potencjału intelektualnego Wielkopolski (oraz potencjału finansowego). Eksperci zwracali uwagę, że branżę tę uznać można za branżę typową dla gospodarek wysoko rozwiniętych oraz dla modelu GOW (gospodarki opartej na wiedzy). Wielkopolska – dzięki posiadanym zasobom ludzkim oraz możliwościom dalszego ich rozwijania w ramach wielkopolskich uczelni – może więc dzięki rozwijaniu branży finansowo-ubezpieczeniowej wpisać się w globalne trendy gospodarcze.

Dodatkowo, branża ta może być postrzegana jako zaplecze i podstawa rozwoju dla innych branż będąc podstawowym elementem infrastruktury obsługi biznesu, przy jednoczesnym

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

76



mniejszym narażeniu na wahania koniunkturalne.

Istotny zasób uzasadniający traktowanie tej branży jako branży kluczowej to także już istniejąca i dobrze rozwinięta sieć obsługi klientów istniejących instytucji, co ogranicza koszty związane z ewentualnymi inwestycjami rozwijającymi sektor.

4.5.2.4 Handel i naprawy

Postrzeganie branży „handel i naprawy” jako potencjalnej branży kluczowej traktowane było przez respondentów m.in. jako element wpisywania gospodarki regionalnej w globalne trendy dotyczące rozwiniętych gospodarek wskazujące na wzrost znaczenia całego sektora usługowego.

Dodatkowe znaczenie ma w przypadku omawianej branży jej duży potencjał w zakresie kreowania miejsc pracy, a także relatywny brak – np. w porównaniu z działalnością produkcyjną ograniczeń ekologicznych.

Jeden z respondentów wskazał także na taki aspekt zasadności postrzegania rzeczonej branży jako kluczowej dla rozwoju województwa jak pełnienie przez tę branże istotnej funkcji miastotwórczej, przyczyniającej się tym samym nie tylko do rozwoju samej branży, ale i dynamizowania ogólnego rozwoju społeczno-gospodarczego.

4.5.2.5 Produkcja artykułów spożywczych i napojów

Zasadniczym argumentem na rzecz rozwoju tej branży jest aktualny potencjał tej branży w województwie wielkopolskim, potwierdzony przede wszystkim przez silny potencjał ludzki i techniczny, wspomagany jednocześnie przez istniejące zaplecze naukowo-badawcze.

Innymi argumentami na rzecz kluczowości rzeczonej branży są:

wypracowana przez wielkopolski przemysł spożywczy silna pozycja na rynku krajowym i zagranicznym,

mocne zakorzenienie w tradycji gospodarki Wielkopolski,

istotne znaczenie dla gospodarki regionu w odniesieniu do takich wskaźników jak wartość produkcji sprzedanej czy udział w zatrudnieniu,

możliwość „zagospodarowania” zasobów ludzkich o różnym poziomie wykształcenia,

możliwość „sieciowania” tej branży z innymi rodzajami działalności, szczególnie – rolnictwem, a tym samym kreowania efektu synergii (eksperci zwracali uwagę zarówno na możliwość bazowania na dobrze rozwiniętym w regionie rolnictwie, jak i na stymulowaniu rozwoju rolnictwa przez branżę „produkcja artykułów spożywczych i napojów”

Propozycją przedstawioną przez jednego z ekspertów było – na co warto zwrócić szczególną uwagę – wspieranie rozwoju przemysłu spożywczego jako branży kluczowej, przy jednoczesnym uzupełnieniu tejże przez rozwój branży o wysokim stopniu specjalizacji i zaawansowania technologicznego, dzięki czemu nie zostałyby zmarnotrawione istniejące zasoby tradycyjnych branż gospodarki regionalnej, przy jednoczesnym animowaniu rozwoju w branżach najbardziej innowacyjnych i rozwojowych.

4.5.2.6 Produkcja pojazdów mechanicznych

Wskazywane przez respondentów uzasadnienia na rzecz traktowania niniejszej branży jako branży kluczowej to przede wszystkim:

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

77



zaawansowanie technologiczne branży, które kreuje wysoki poziom konkurencyjności, także na poziomie europejskim,

wysoki poziom doświadczenia branży, które powinno być stale wykorzystywane i rozwijane,

wysoki poziom outsourcingu w branży tworzący podstawę do „sieciowania” rzeczonej branży z innymi obszarami działalności (część z respondentów zwracała nawet uwagę na wysoki potencjał branży w zakresie tworzenia struktur o charakterze klastrowym).

4.5.2.7 Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli

Eksperci, którzy wybrali tę branże jako kluczową dla rozwoju województwa wskazywali przede wszystkim na:

wysoki poziom rozwoju całej branży potwierdzany wynikami ekonomicznymi (poziom i dynamika wzrostu eksportu oraz udział w strukturze sprzedaży),

rozwój technologiczny branży pozwalający traktować ją jako branżę innowacyjną.

4.5.2.8 Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej

Kluczowym i wskazywanym najczęściej argumentem na rzecz rozwoju tej branży jest w opinii ekspertów jej potencjał innowacyjny, przy czym chodzi tu zarówno o absorpcję wszelkiego typu innowacji, jak i zaspokajanie popytu na wysoce innowacyjne produkty.

Postrzeganie branży „produkcja maszyn i aparatury elektrycznej” jako wysoce innowacyjnej jest również związane ze wskazywaniem na jej relacje ze światem nauki i korzystanie z silnego zaplecza naukowego.

Uzasadnieniem dla kluczowości tej branży jest również w opinii ekspertów fakt, iż stwarza one możliwości dla uzyskiwania różnego typu korzyści: korzyści ekonomicznych, gwarancji trwałego rozwoju, skutecznego przyciągnięcia inwestorów oraz wykorzystania istniejącego w regionie potencjału kadrowego.

Najbardziej przyszłościowa pod kątem absorpcji innowacyjności oraz możliwości zbytu – inne branże cechuje mocna pozycja, ale raczej brak szans na rozwój.

4.6 Procesy, mechanizmy i czynniki kształtujące rozwój wybranych branż

W odniesieniu do wybranych branż respondenci proszeni byli o wskazanie procesów, mechanizmów i czynników kształtujących ich rozwój. Poniżej przedstawiona została lista rzeczonych elementów oddziaływania na wybrane branże. Winny być one traktowane jako swoisty kontekst dla – z jednej strony – procesu rozwoju poszczególnych branż, z drugiej zaś – kształtowania i realizowania polityki wsparcia dla tych branż, które na poziomie strategicznym zostaną zidentyfikowane jako branże kluczowe.

4.6.1.1 Rolnictwo

Istniejące w ramach Unii Europejskiej programy i instrumenty wsparcia sektora rolniczego

Wzrost znaczenia kwestii ekologicznych oraz związanych z ochroną środowiska

Postępujące procesy mechanizacji i automatyzacji procesów produkcyjnych w rolnictwie

Stopniowy wzrost wielkości gospodarstw rolnych, który zmniejsza problem

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

78



rozdrobnienia i niskiego potencjału gospodarczego podmiotów działających w branży rolniczej

Coraz większe zróżnicowanie produkcji rolnej

4.6.1.2 Budownictwo

Utrudnienia prawno-administracyjne ze szczególnym uwzględnieniem braku miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz czasochłonności procedury pozwoleń na budowę

Ograniczona oferta szkolnictwa zawodowego zorientowanego na kształcenie w obszarze budownictwa

Pojawianie się określonych czynników kształtowania popytu – EURO 2012, rozwój rynku mieszkaniowego i hotelowego

Polityka kredytowa (określone mechanizmy kredytowania) oraz polityka finansowa państwa

Poziom zamożności społeczeństwa

Kapitał ludzki i kompetencje – dostępność kadr, także w kontekście emigracji zarobkowej

Wielkość zagospodarowanych środków – skala zrealizowanych inwestycji

Tworzenie i zagospodarowywanie nowych terenów pod budowę

Jakość rezultatów pracy biur projektowych

Dostępność materiałów budowlanych i sprzętu

Dostępność środków wspólnotowych z przeznaczeniem na inwestycje budowlane

Udział inwestorów z zagranicy

Otwartość na nowe rozwiązania techniczne i technologiczne


Wzrost dochodów społeczeństwa

Tworzenie i dostępność nowych instrumentów finansowych oraz form inwestowania kapitału

Wzrost kompetencji specjalistów z sektora finansów

Globalizacja

Regulacje prawne

Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do tej branży

Wejście Polski do strefy Euro

Wpływ samorządu terytorialnego


Czynniki legislacyjne

Czynniki środowiskowe (w tym: rosnąca świadomość ekologiczna)

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

79



Czynniki technologiczne (w tym: rozwój technologii informacyjnych)

Proces umiędzynarodowienia handlu

Możliwość tworzenia wartości i kreowania korzyści dla klientów

Wzrost dochodów mieszkańców i przedsiębiorców


Wsparcie organizacyjno-finansowe

Modernizacja, zwiększanie poziomu innowacyjności, rozwój nowych technologii w branży

Podnoszenie kompetencji kadr oraz sektora B+R

Podniesienie jakości wyrobów

Rozszerzenie zasięgu prowadzonej działalności – nowe rynku zbytu

Ekologia produktów i rozwój rolnictwa ekologicznego

Tradycja regionu

Rozwój logistyki

Napływ kapitału zagranicznego

Powrót potencjalnych pracowników sektora z zarobkowych wyjazdów migracyjnych

Sprzyjający klimat inwestycyjny

Wzrost popytu wewnętrznego i zewnętrznego – wzrost spożycia konsumpcyjnego

Dostępność źródeł finansowania z przeznaczeniem na zakup technologii przetwórczych

Rozwój biotechnologii w świecie

Rozwój usług gastronomicznych


Kapitał społeczny – rozwój klastrów

Koszty produkcji

Innowacyjność – rozwój technologii

Konieczność uwzględniania norm technologicznych

Rozwój handlu wewnątrzgałęziowego w UE

Rozwój transportu

Zwiększenie nakładów na inwestycje

Rozwój i nasilanie się konkurencji branżowej


Tworzenie specjalnych stref dla inwestorów

Promocja wielkopolskich możliwości w ramach branży

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

80



Popyt na rynkach zagranicznych – dynamika eksportu

Możliwości inwestowania w odpowiedni sprzęt

Kwalifikacje pracowników

Wzrost świadomości społecznej w zakresie ekologii i dbałości o środowisko naturalne


Koniunktura na rynku krajowym

Możliwości wejścia na rynki zagraniczne

Napływ inwestorów posiadających określone know-how

Powstanie zaplecza naukowego wspierającego rozwój branży – współpraca nauki z gospodarką

Poziom zamożności społeczeństwa

Poziom wykształcenia społeczeństwa

Dostęp do innowacyjnych technologii

Problem wyludniania się Polski i Europy – wzrost znaczenia automatyki

Wzrost zapotrzebowania na elastyczną produkcję, która jest w stanie sprostać rosnącej indywidualizacji potrzeb

Polityka fiskalna

Infrastruktura transportowa i teleinformatyczna

Regulacje prawne

Dostępność źródeł finansowania innowacji (np. środki wspólnotowe)

Aktywność samorządu lokalnego

4.7 Rekomendacje dla działań samorządu województwa wielkopolskiego mających na celu wspieranie rozwoju wybranych branż

Zwieńczeniem niniejszej listy jest prezentacja listy eksperckich rekomendacji w zakresie wspierania rozwoju wybranych branż przez samorząd województwa. Rekomendacje te przedstawione zostaną w podziale branżowym, gdyż eksperci proszeni byli o wskazanie rekomendacji dedykowanych branżom wybranym przez siebie jako kluczowe dla rozwoju województwa. Jednocześnie jednak, ze względu na fakt, iż niektóre z propozycji zgłoszonych przez ekspertów ma charakter ogólny na wstępie przedstawione zostaną te rekomendacje, które dotyczą wsparcia, które nie ma charakteru pomocy wyspecjalizowanej i ograniczonej do jednej lub kilku branż11.

4.7.1.1 Rekomendacje ogólne

Zapobieganie procesom depopulacyjnym

11 Respondenci bill proszeni o wskazanie takich rekomendacji, które mogą być wdrożone przez samorząd województwa. Znaczna część przedłożonych rekomendacji wykracza jednak znacząco poza zakres kompetencji samorządu województwa. Niemniej jednak zdecydowano o ich zamieszczeniu w raporcie ze względu na fakt, iż samorząd województwa może w odniesieniu do nich pełnić funkcję nie tyle wdrażającą, ile lobującą bądź animującą prowadząc do ich realizacji przez odpowiednie instytucje na szczeblu regionalnym i krajowym.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

81



Koordynacja współpracy pomiędzy sektorem MSP, uczelniami a jednostkami badawczo-rozwojowymi

Promocja możliwości uzyskiwania dodatkowych środków finansowych na działalność inwestycyjną

Wspieranie procesu kooperacji wewnątrz-i międzybranżowej

Uregulowanie kwestii partnerstwa publiczno-prywatnego w zakresie współpracy samorządu z biznesem

Wspieranie badań naukowych na różnych szczeblach i poziomach

Podejmowanie działań zmierzających do podniesienia konkurencyjności firm, w tym kompetencji kadr

Tworzenie inkubatorów i parków technologicznych

Ułatwienia w zakładaniu firm przez absolwentów szkół i uczelni

Wspieranie otwierania firm przez pracowników uczelni poprzez system mikropożyczek

Promocja województwa jako regionu rozwojowego, także za granicą

Wspieranie innowacyjności w regionie

Promocja dobrych praktyk: technologicznych, ekologicznych, innowacyjnych

Utworzenie przy UMWW jednostki, w którą zaangażowane byłyby różne środowiska i kategorie interesariuszy, a która koordynowałaby politykę i działania innowacyjne, we współpracy z partnerami z subregionów

Pomoc finansowa we wprowadzaniu wszelkich innowacji technologicznych i organizacyjnych

Określenie w każdej branży obszarów strategicznych i opracowanie programów wsparcia

Wspieranie specjalnej komórki w strukturach samorządu zajmującej się wspieraniem branż kluczowych

Współpraca z gminami w zakresie tworzenia miejsc pracy dla potencjalnych inwestorów zewnętrznych (wprowadzenie takiego kryterium przy podziale środków na inwestycje infrastrukturalne)

Prowadzenie, wspólnie z gminami, promocji województwa z uwzględnieniem całego jego obszaru, a nie wyłącznie aglomeracji poznańskiej

Wprowadzenie wybranej branży kluczowej do dokumentów strategicznych województwa

Rozbudowa sieci transportowej, w tym dokończenie budowy autostrady Nowy Tomyśl – Niemcy oraz rozwój ruchu lotniczego

Rozbudowa infrastruktury logistycznej i informatycznej

Wspieranie mobilności społecznej w obrębie regionu

Podejmowanie współpracy z innymi regionami, w szczególności z partnerami zagranicznymi

Tworzenie nowych specjalnych stref ekonomicznych (także wewnątrzmiejskich) grupujących – dla efektu synergii – przedsiębiorstwa na danym obszarze, w

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

82



szczególności przedsiębiorstwa przemysłowe

Promocja regionu z wykorzystaniem aspektu przedsiębiorczości mieszkańców

Zorientowanie polityki wsparcia przede wszystkim na obszary wysoce innowacyjne, a nie tradycyjne usługi i handel

Oferowanie przedsiębiorcom i inwestorom ulg podatkowych

Wspomaganie placówek naukowych z zakresu nauk stosowanych

4.7.1.2 Rolnictwo

Monitoring wykorzystywania środków pomocowych przez rolników

Rozwój doradztwa dla producentów rolnych

Ocena zagrożeń dla ochrony środowiska generowanych przez produkcję rolną

Edukacja w zakresie pozyskiwania środków z UE

Wspieranie rozwoju produkcji energii odnawialnej zgodnie z dyrektywami UE

Automatyzacja procesów produkcji

Zapobieganie depopulacji obszarów wiejskich

Wspieranie finansowe rozwoju rolnictwa

Rozwój obszarów wiejskich niezwiązany z produkcją rolniczą

Doskonalenie regulacji prawnych

4.7.1.3 Budownictwo

Uproszczenie procedur związanych z pozwoleniami na budowę i planami zagospodarowania przestrzennego

Stworzenie regionalnego funduszu gwarancyjnego zabezpieczającego realizację inwestycji w zakresie budownictwa mieszkaniowego

Zwiększenie ilości pozyskiwanych środków na rozwój infrastruktury drogowej województwa

Ograniczenie balastów biurokratycznych związanych z korzystaniem ze środków unijnych przez samorządy lokalne

Współpraca na rzecz platformy technologicznej wspierającej rozwój budownictwa

Zbieranie i promowanie dobrych praktyk (także zagranicznych)

Podejmowanie starań na rzecz zatrudniania wysokiej klasy specjalistów i pracowników

Ogłaszanie konkursów na plany urbanistyczne i nowe inwestycje

Właściwe decyzje Komitetu Sterującego rozdzielającego fundusze unijne

Pobudzanie współpracy w zakresie współpracy branżowej


Pomoc w tworzeniu centrów finansowych

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

83



Podejmowanie działań na rzecz zacieśniania powiązań sektora finansowego z szeroko rozumianym systemem edukacji

Promowanie Wielkopolski jako regionu centrów finansowych

Identyfikacja czynników lokalizacji i funkcjonowania przedsiębiorstw sektora finansowego

Analiza stanu rozwoju sektora finansowego w regionie

Rozpoznanie możliwości pobudzenia rozwoju sektora finansowego przez władze samorządowe


Tworzenie warunków dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw handlowych

Dążenie do utrzymania równowagi pomiędzy różnymi typami jednostek handlowych

Współpraca między gminami w zakresie opiniowania lokalizacji centrów handlowych


Wspieranie utworzenia organizacji branżowych reprezentujących interesy branży spożywczej

Wspieranie współpracy pomiędzy ośrodkami naukowymi województwa a branżą spożywczą

Stworzenie pakietu dla ekologicznej Wielkopolski (preferencje dla zakupu technologii energio- i materiałooszczędnych, co stanowiłoby bodziec dla rozwoju źródeł energii odnawialnej, w tym biomasy)

Wprowadzenie systemu promocji produktów z tej branży w system promocji całego województwa

Udział w największych imprezach targowych tej branży na świecie w celu nawiązania kontaktu z inwestorami

Promocja produktów regionalnych, wraz z uzyskaniem oznaczeń unijnych

Pomoc w finansowaniu badań naukowych dot. branży spożywczej


Wspieranie rozwoju klastra branżowego

Promocja branży

Wsparcie działalności innowacyjnej branży (kapitałowe, know-how, sieci współpracy)

Zwiększanie dostępności o możliwościach inwestowania w branżę

Przygotowywanie kadry poprzez tworzenie szkół o odpowiednich profilach

Promocja branży w materiałach promocyjnych regionu

Pomoc w rozwiązywaniu problemów na linii: branża – mieszkańcy – władze lokalne – inne branże

Pomoc w utworzeniu platformy współpracy, wymiany doświadczeń, tworzeniu klastrów

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

84




Preferencje dla branży przy wydatkowaniu środków wspólnotowych

Kreowanie kompetencji regionu w zakresie wzornictwa

Wsparcie rozwoju kadr poprzez szkoły zawodowe

Tworzenie klastrów

Promocja branży, także na arenie międzynarodowej

Wspieranie polskich zespołów naukowo-badawczych i przemysłu drzewnego w zakresie uzyskania dofinansowania na projekty dotyczące nowoczesnych technologii i rozwiązań

Rozbudowa infrastruktury technicznej


Tworzenie zaplecza naukowego dla branży

Wspieranie rozwoju szkół średnich o profilu technicznym

Współpraca z uczelniami wyższymi technicznymi, rozwój systemu stypendiów dla studentów uczelni technicznych

Tanie i szybkie kredyty zorientowane na finansowanie ryzykownych przedsięwzięć

Stały monitoring zapotrzebowania na maszyny wśród firm w regionie i poza regionem

Stworzenie klastra maszynowego, szczególnie – nanotechnologicznego

Zaangażowanie studentów w rozwój branży poprzez konkursy i projekty w ramach warsztatów, spotkań, seminariów

Poprawa doradztwa podmiotów otoczenia innowacyjnego w zakresie funkcjonowania przedsiębiorstw w branży

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

85



5. SPIS WYKRESÓW Wykres 1. Typ jednostki reprezentowanej przez ekspertów, którzy wzięli udział w badaniu .11 Wykres 2. Ocena zmienności sytuacji branży „rolnictwo” ...................................................45 Wykres 3. Znaczenie branży „rolnictwo” w gospodarce regionalnej ....................................46 Wykres 4. Bariery uczynienia branży „rolnictwo” w gospodarce regionalnej ........................47 Wykres 5. Ocena zmienności sytuacji branży „budownictwo”.............................................48 Wykres 6. Znaczenie branży „budownictwo” w gospodarce regionalnej ..............................48 Wykres 7. Bariery uczynienia branży „budownictwo” w gospodarce regionalnej ..................48 Wykres 8. Ocena zmienności sytuacji branży „finanse i ubezpieczenia” ..............................50 Wykres 9. Znaczenie branży „finanse i ubezpieczenia” w gospodarce regionalnej................50 Wykres 10. Bariery uczynienia branży „finanse i ubezpieczenia” w gospodarce regionalnej..50 Wykres 11. Ocena zmienności sytuacji branży „handel i naprawy” .....................................52 Wykres 12. Znaczenie branży „handel i naprawy” w gospodarce regionalnej ......................52 Wykres 13. Bariery uczynienia branży „handel i naprawy” w gospodarce regionalnej ..........52 Wykres 14. Ocena zmienności sytuacji branży „produkcja artykułów spożywczych i napojów”.....................................................................................................................................54 Wykres 15. Znaczenie branży „produkcja artykułów spożywczych i napojów” w gospodarce regionalnej.....................................................................................................................54 Wykres 16. Bariery uczynienia branży „produkcja artykułów spożywczych i napojów” w gospodarce regionalnej...................................................................................................54 Wykres 17. Ocena zmienności sytuacji branży „produkcja pojazdów mechanicznych”..........56 Wykres 18. Znaczenie branży „produkcja pojazdów mechanicznych” w gospodarce regionalnej.....................................................................................................................56 Wykres 19. Bariery uczynienia branży „produkcja pojazdów mechanicznych” w gospodarce regionalnej.....................................................................................................................57 Wykres 20. Ocena zmienności sytuacji branży „produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli”............................................................................................................................59 Wykres 21. Znaczenie branży „produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli” w gospodarce regionalnej...................................................................................................59 Wykres 22. Bariery uczynienia branży „produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli” w gospodarce regionalnej...................................................................................................59 Wykres 23. Ocena zmienności sytuacji branży „produkcja maszyn i aparatury elektrycznej” 61 Wykres 24. Znaczenie branży „produkcja maszyn i aparatury elektrycznej” w gospodarce regionalnej.....................................................................................................................61 Wykres 25. Bariery uczynienia branży „produkcja maszyn i aparatury elektrycznej” w gospodarce regionalnej...................................................................................................61

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

86



6. SPIS TABEL Tabela 1. Wyniki analizy z zastosowaniem współczynnika lokalizacji dla zmiennej - liczba podmiotów gospodarczych ogółem (jednostki zarejestrowane), 1998-2007 ........................14 Tabela 2. Wyniki analizy z zastosowaniem współczynnika lokalizacji dla zmiennej - liczba podmiotów gospodarczych w sektorze prywatnym, 1998-2007 ..........................................18 Tabela 3. Wyniki analizy z zastosowaniem współczynnika lokalizacji dla zmiennej – wielkość zatrudnienia, 1998-2007 .................................................................................................21 Tabela 4. Wyniki analizy z zastosowaniem współczynnika lokalizacji dla zmiennej – produkcja sprzedana przemysłu, 2003-2007 ....................................................................................24 Tabela 5. Wyniki analizy shift-share dla zmiennej podmioty gospodarki narodowej ogółem, 1998-2007 .....................................................................................................................28 Tabela 6. Wyniki analizy shift-share dla zmiennej przedsiębiorstwa sektora prywatnego, 1998-2007 .....................................................................................................................33 Tabela 7. Wyniki analizy shift-share dla zmiennej – liczba zatrudnionych, 1998-2007..........35 Tabela 8. Wyniki analizy shift-share dla zmiennej – produkcja sprzedana przemysłu, 2003-2007..............................................................................................................................38

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

87



7. SPIS SCHEMATÓW Schemat 1. Metodologia badania – schemat badawczo-analityczny..................................... 6

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

88



8. FORMULARZ ANKIETY POCZTOWEJ

Szanowni Państwo,

Dla Państwa wygody oraz skrócenia czasu poświęconego na wypełnienie ankiety została ona przygotowana w postaci gotowego formularza zawierającego przede wszystkim pytania zamknięte. Wprowadzanie zmian do kwestionariusza nie jest możliwe – edytowalne są jedynie pola dotyczące dostępnych w ramach danego pytania wariantów odpowiedzi.

W przypadku pytań zamkniętych domyślna wartość odpowiedzi to „bd” (brak danych), po kliknięciu na pole „bd” rozwija się lista dostępnych wariantów odpowiedzi – instrukcje dotyczące tego, co oznaczają poszczególne warianty znajdą Państwo we wstępie do każdego pytania. Bardzo prosimy o zwrócenie uwagi na to, by zawsze dokonać wyboru któregoś z wariantów odpowiedzi, także w sytuacji, gdy nie mają Państwo zdania lub wiedzy w danym temacie (zawsze dostępny jest taki właśnie wariant odpowiedzi).

Kwestionariusz zawiera także kilka pytań otwartych, gdzie prosimy Państwa o udzielenie krótkiej, opisowej odpowiedzi na zadane pytanie.

Uprzejmie prosimy o zwrócenie uwagi na to, by po zakończeniu wypełniania ankiety dokonać zapisania zmian w dokumencie w określonej przez Państwa lokalizacji na dysku – w przeciwnym razie udzielone przez Państwa odpowiedzi zostaną utracone.

Wypełnioną ankietę prosimy odesłać na adres: [email protected].

1. Proszę ocenić – w odniesieniu do ubiegłych 10 lat – w jaki sposób zmieniła się

sytuacja wyróżnionych branż w województwie wielkopolskim Proszę dokonać oceny w skali 1-5, gdzie 1 oznacza zdecydowanie pogorszenie,, a 5 – zdecydowaną poprawę. W przypadku, gdy chciał(a)by P. wybrać wariant „nie wiem”, proszę o umieszczenie w danym polu cyfry 0.

BRANŻA Ocena przebiegu zmian w ramach danej branży

Rolnictwo bd

Budownictwo bd

Finanse i ubezpieczenia bd

Handel i naprawy bd

Produkcja artykułów spożywczych i napojów bd

Produkcja pojazdów mechanicznych bd

Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli bd

Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej bd

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

89



2. Proszę dokonać oceny poszczególnych branż gospodarki wojewódzkiej w dwóch

wskazanych wymiarach.

Proszę dokonać oceny w skali 1-5, gdzie 1 oznacza ocenę najniższą,, a 5 – ocenę najwyższą. W przypadku, gdy chciał(a)by P. wybrać wariant „nie wiem”, proszę o umieszczenie w danym polu cyfry 0.

Branża Ocena aktualnego znaczenia danej

branży dla rozwoju gospodarczego woj.

wielkopolskiego

Ocena prawdopodobieństwa

dynamicznego rozwoju branży w okresie do 2020 r.

Rolnictwo bd bd

Budownictwo bd bd

Finanse i ubezpieczenia bd bd

Handel i naprawy bd bd

Produkcja artykułów spożywczych i napojów bd bd

Produkcja pojazdów mechanicznych bd bd

Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli bd bd

Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej bd bd

3. Proszę dokonać oceny poszczególnych branż w następujących wymiarach, które

precyzują znaczenie poszczególnych branż w woj. wielkopolskim

Proszę dokonać oceny w skali 1-5, gdzie 1 oznacza ocenę najniższą,, a 5 – ocenę najwyższą. W przypadku, gdy chciał(a)by P. wybrać wariant „nie wiem”, proszę o umieszczenie w danym polu cyfry 0.

Branża Udział w

tworzeniu miejsc pracy

Jakość zasobów ludzkich

Potencjał związany z

możliwością przyciągnięcia

inwestorów

Możliwość wykorzystania

technologii innowacyjnych

Rolnictwo bd bd bd bd

Budownictwo bd bd bd bd

Finanse i ubezpieczenia bd bd bd bd

Handel i naprawy bd bd bd bd

Produkcja artykułów spożywczych i napojów bd bd bd bd

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

90



Branża Udział w tworzeniu

miejsc pracy

Jakość zasobów ludzkich

Potencjał związany z

możliwością przyciągnięcia

inwestorów

Możliwość wykorzystania

technologii innowacyjnych

Produkcja pojazdów mechanicznych

bd bd bd bd

Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli bd bd bd bd

Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej bd bd bd bd

4. Proszę wskazać w jakim stopniu wskazane bariery mogą utrudnić uczynienie

poszczególnych branż kluczowymi branżami rozwojowymi woj. wielkopolskiego.

Proszę dokonać oceny w skali 1-5, gdzie 1 oznacza najniższy poziom znaczenia danej bariery,, a 5 – poziom najwyższy. W przypadku, gdy chciał(a)by P. wybrać wariant „nie wiem”, proszę o umieszczenie w danym polu cyfry 0.

BRANŻA Bariery

społeczne Bariery

ekonomiczneBariery prawne

Bariery kompetencyjne

Bariery ekologiczne

Rolnictwo bd bd bd bd bd

Budownictwo bd bd bd bd bd

Finanse i ubezpieczenia bd bd bd bd bd

Handel i naprawy bd bd bd bd bd

Produkcja artykułów spożywczych i napojów

bd bd bd bd bd

Produkcja pojazdów mechanicznych bd bd bd bd bd

Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli

bd bd bd bd bd

Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej bd bd bd bd bd

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

91



5. Z podanej listy branż gospodarki, które poddał(a) P. ocenie, proszę wskazać tę,

którą uważa P. za kluczową dla rozwoju woj. wielkopolskiego.

Proszę dokonać wyboru tylko jednej– najważniejszej – branży.

Obszar Wybór branży kluczowej

Rolnictwo

Budownictwo

Finanse i ubezpieczenia

Handel i naprawy

Produkcja artykułów spożywczych i napojów

Produkcja pojazdów mechanicznych

Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz mebli

Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej

6. Proszę podać krótkie uzasadnienie dokonanego wyboru.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

92



7. Proszę wskazać najważniejsze procesy, mechanizmy lub czynniki, które będą kształtować w najbliższych latach rozwój wskazanej branży, szeregując je od najmniej do najbardziej istotnego.

Hierarchizacji wskazanych procesów, mechanizmów i czynników zmian proszę dokonać z wykorzystaniem skali 1-3, gdzie 1 oznacza czynnik/i najmniej istotny, a 3 – najbardziej istotny.

Procesy, mechanizmy i czynniki zmian Pozycja w hierarchii istotności

bd

bd

bd

bd

bd

8. Jakie P. zdaniem działania powinien podjąć samorząd województwa

wielkopolskiego, by wspierać rozwój wskazanej przez P. branży?

Dziękujemy za wypełnienie ankiety.

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

93



9. WYNIKI ANALIZY SHIFT SHARE I LQ , 2003-2007 PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARKI NARODOWEJ


sekcja 2003 2007 ∆2003-2007 2003 2007 PO SP KO PC

A 13804 13617 -187 100040 92124 401 -1493 905 -187

B 63 60 -3 2044 1967 2 -4 -1 -3

C 199 241 42 2043 2424 6 31 5 42

D 39476 38954 -522 381823 375015 1146 -1850 182 -522

E 295 325 30 3449 4018 9 40 -19 30

F 36853 41825 4972 360600 392844 1070 2225 1677 4972

G 109100 107615 -1485 1199688 1149810 3168 -7704 3051 -1485

H 8329 8361 32 112079 113263 242 -154 -56 32

I 22543 22279 -264 269947 263423 655 -1199 281 -264

J 10486 11531 1045 127630 133020 305 138 602 1045

K 49590 55110 5520 546042 611339 1440 4490 -410 5520

L 2563 2759 196 24772 26841 74 140 -18 196

M 7639 8888 1249 84495 95407 222 765 262 1249

N 14533 16245 1712 146075 165792 422 1540 -250 1712

O,P,Q 20 100 24426 4326 220 866 258321 584 2825 917 4326

ogółem 335573 352236 16663 3581593 3685608 9746 -212 7129 16663

PRZEDSIĘBIORSTWA SEKTORA PRYWATNEGO


sekcja 2003 2007 ∆2003-2007 2003 2007 PO SP KO PC

A 13705 13523 -182 99337 91459 372 -1459 905 -182

B 62 60 -2 2027 1955 2 -4 0 -2

C 192 235 43 1944 2352 5 35 3 43

D 39225 38773 -452 379731 373680 1066 -1691 173 -452

E 172 191 19 2111 2609 5 36 -22 19

F 36743 41757 5014 359569 392112 999 2327 1689 5014

G 109038 107566 -1472 1198978 1149307 2963 -7481 3045 -1472

H 8241 8276 35 111200 112379 224 -137 -52 35

I 22469 22220 -249 269035 262696 611 -1140 280 -249

J 10478 11521 1043 127519 132896 285 157 601 1043

K 46874 51944 5070 490884 549543 1274 4327 -531 5070

L 1643 1823 180 14138 16018 45 174 -38 180

_____________________________________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

94



M 3791 4684 893 42242 48998 103 503 287 893

N 13966 15666 1700 138488 158132 380 1601 -281 1700

O,P,Q 19530 23835 4305 215075 251967 531 2819 955 4305

ogółem 326129 342074 15945 3452278 3546103 8863 68 7013 15945

ZATRUDNIENIE


sekcja 2003 2007 ∆2003-2007 2003 2007 PO SP KO PC

A i B 209680 209557 -123 2144605 2149451 19120 -18646 -597 -123

D 294328 333833 39505 2440033 2731199 26839 8283 4383 39505

C i E 25764 23261 -2503 432098 386635 2349 -5060 208 -2503

F 63254 81379 18125 616771 781477 5768 11124 1233 18125

G 199049 223049 24000 2003893 2209021 18151 2225 3624 24000

H 18161 20168 2007 214258 241764 1656 675 -324 2007

I 58863 71196 12333 705695 775470 5368 452 6513 12333

J 20902 26567 5665 260793 326905 1906 3393 366 5665

K 79830 99132 19302 926145 1094402 7280 7224 4799 19302

L 43350 45864 2514 535143 580901 3953 -246 -1193 2514

M 90232 92614 2382 977456 1032766 8228 -3122 -2724 2382

N 53321 58509 5188 704801 737940 4862 -2355 2681 5188

O, P,Q 28564 33422 4858 370715 409042 2605 348 1905 4858

ogółem 1185298 1318551 133253 12332406 13456973 108085 4293 20875 133253

Badanie branż kluczowych - Raport z...

Documents

Transcript of Badanie branż kluczowych - Raport z...