KOMISJA EUROPEJSKA -...

PL PL

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 14.3.2012 r. SWD(2012) 61 final

Część II

DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI

Elementy wspólnych ram strategicznych na lata 2014-2020

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny,

Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz

Europejski Fundusz Morski i Rybacki

ZAŁĄCZNIKI

2/47

Spis treści

Załącznik I: Cele tematyczne

1. WSPIERANIE BADAŃ NAUKOWYCH, ROZWOJU TECHNOLOGICZNEGO I INNOWACJI .. 3

2. ZWIĘKSZANIE DOSTĘPNOŚCI, STOPNIA WYKORZYSTANIA I JAKOŚCI TECHNOLOGII INFORMACYJNO-KOMUNIKACYJNYCH ................................................................................................... 8

3. PODNOSZENIE KONKURENCYJNOŚCI MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW, SEKTORA ROLNEGO (EFRROW) ORAZ SEKTORA RYBOŁÓWSTWA I AKWAKULTURY ( EFMR) ................................................................................................................................................................. 11

4. WSPIERANIE PRZECHODZENIA NA GOSPODARKĘ NISKOEMISYJNĄ WE WSZYSTKICH SEKTORACH ..................................................................................................................................................... 14

5. PROPAGOWANIE PRZYSTOSOWYWANIA SIĘ DO ZMIAN KLIMATU, ZAPOBIEGANIA ZAGROŻENIOM I ZARZĄDZANIA RYZYKIEM....................................................................................... 18

6. OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO I WSPIERANIE EFEKTYWNOŚCI WYKORZYSTYWANIA ZASOBÓW.............................................................................................................. 20

7. PROMOWANIE ZRÓWNOWAŻONEGO TRANSPORTU I USUWANIE NIEDOBORÓW PRZEPUSTOWOŚCI W DZIAŁANIU NAJWAŻNIEJSZYCH INFRASTRUKTUR SIECIOWYCH .... 25

8. WSPIERANIE ZATRUDNIENIA I MOBILNOŚCI PRACOWNIKÓW............................................ 28

9. WSPIERANIE WŁĄCZENIA SPOŁECZNEGO I WALKA Z UBÓSTWEM................................... 33

10. INWESTOWANIE W EDUKACJĘ, UMIEJĘTNOŚCI I UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE 39

11. ZWIĘKSZANIE POTENCJAŁU INSTYTUCJONALNEGO I ZAPEWNIENIE EFEKTYWNEJ ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.................................................................................................................... 43

ZAŁĄCZNIK II: PRIORYTETY WSPÓŁPRACY ........................................................................................ 45

Załącznik II: Priorytety współpracy

3/47

ZAŁĄCZNIK I: CELE TEMATYCZNE

1. WSPIERANIE BADAŃ NAUKOWYCH, ROZWOJU TECHNOLOGICZNEGO I INNOWACJI

1.1 Główne zamierzenia i cele ujęte w funduszach objętych zakresem wspólnych ram strategicznych

Cel przewodni strategii „Europa 2020”:

„Poprawa sytuacji w zakresie badań i rozwoju, w szczególności aby osiągnąć łączny poziom inwestycji publicznych i prywatnych w tym sektorze w wysokości 3 % PKB”.

Obecna sytuacja:

Według założonych celów krajowych UE w 2020 r. wciąż pozostawałaby poniżej celu 3 % o około 0,3 punktu procentowego. W 2009 r. poziom inwestycji w badania i rozwój wynosił 2,01 %1.

„Konkurencyjność Europy, nasze możliwości stworzenia milionów nowych miejsc pracy w miejsce tych utraconych w wyniku kryzysu oraz nasz przyszły poziom życia w ogóle zależą od naszych zdolności do sprzyjania innowacjom w zakresie produktów i usług oraz procesów i modeli biznesowych i społecznych”.2 Dlatego też w ramach przedmiotowych funduszy należy położyć nacisk na usuwanie barier dla innowacji oraz zwiększanie inwestycji w badania i rozwój w przedsiębiorstwach poprzez bliską współpracę między podmiotami publicznymi i prywatnymi.

Główne działania w ramach EFRR:

– wdrażanie innowacji w przedsiębiorstwach. Działanie to obejmuje rozpowszechnianie i przyjmowanie nowych technologii, w szczególności kluczowych technologii wspomagających, poprzez współpracę z podmiotami ze świata badań i edukacji, transfer technologii, badania stosowane, rozwój technologii i instalacje demonstracyjne, po to, aby pomóc przedsiębiorstwom tworzyć bardziej innowacyjne produkty, procesy, sposoby wprowadzania do obrotu i usługi oraz zdywersyfikować gospodarkę krajową/ regionalną poprzez nowe działania służące osiąganiu wysokiego poziomu wzrostu;

– budowanie potencjału w państwach członkowskich i regionach w zakresie doskonałości badawczo-innowacyjnej oraz zmian technologicznych poprzez inwestowanie w rozwiązania innowacyjne oraz infrastrukturę i urządzenia badawcze, w szczególności związane z europejskim interesem w kontekście inicjatyw w zakresie wspólnego planowania3, infrastruktury badawczej w ramach ESFRI („Europejskiego Forum

1 COM(2011) 815 wersja ostateczna, Roczna analiza wzrostu gospodarczego na 2012 r. – załącznik I. 2 COM(2010) 546 wersja ostateczna, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego

Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów: „Projekt przewodni strategii ‘Europa 2020’ - Unia innowacji”.

3 Specjalne kompetencje można rozwijać w ramach kluczowych obszarów rozwoju przemysłu i gospodarki, na przykład w sektorze metrologii, w ramach europejskiego programu badań metrologicznych, poprzez który udzielane jest wsparcie dla budowania potencjału w niektórych państwach/regionach w ramach wspólnego programu 22 państw i Unii Europejskiej.

4/47

Strategii ds. Infrastruktur Badawczych”)4, tworzenia mechanizmów partnerstw regionalnych oraz w ramach strategicznego planu w dziedzinie technologii energetycznych5. Działanie to obejmuje wsparcie dla krajowych/regionalnych ośrodków badawczych oraz centrów technologicznych, ośrodków wiedzy i parków naukowych, przy położeniu wyraźnego nacisku na wspieranie badań stosowanych, poprzez zacieśnioną współpracę z przedstawicielami przemysłu służącą zwiększeniu oddziaływania inwestycji w badania i innowacje;

– budowanie potencjału w państwach członkowskich i regionach w zakresie szybkiego gospodarczego wykorzystania nowych pomysłów wynikających z badań i innowacji. Działanie to obejmuje wspieranie klastrów, współpracę między podmiotami zajmującymi się badaniami, edukacją i innowacjami, tworzenie infrastruktury badawczej i innowacyjnej w przedsiębiorstwach, promowanie usług doradczych dla przedsiębiorstw w zakresie badań i innowacji, również w dziedzinie usług, centrów kreatywności, sektora kultury i sektora kreatywnego oraz innowacji społecznych, działań pilotażowych i demonstracyjnych, oraz generowanie większego zapotrzebowania na produkty innowacyjne poprzez zamówienia publiczne w zakresie innowacji.

Główne działania w ramach EFRROW:

Wspieranie innowacji i bazy wiedzy na obszarach wiejskich poprzez:

– współpracę między sektorami rolnym, żywnościowym i leśnym a innymi podmiotami oraz tworzenie klastrów i sieci. Współpraca w tym kontekście może przybrać postać projektów pilotażowych oraz opracowywania nowych produktów, praktyk, procesów i technologii, w tym wdrażania technologii niskoemisyjnych i ekologicznych;

– oferowanie i wykorzystywanie usług doradczych, w tym doradztwa w zakresie zarządzania gospodarstwami, rolnictwa i leśnictwa, umożliwiając jednocześnie rolnikom, posiadaczom lasów i MŚP na obszarach wiejskich dostęp do usług doradczych w celu poprawy wyników gospodarczych i środowiskowych.

Wzmacnianie powiązań między rolnictwem i leśnictwem a badaniami i innowacjami poprzez:

– tworzenie grup operacyjnych gromadzących rolników, badaczy, doradców, przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego oraz przedsiębiorstw sektora rolnego i spożywczego celem opracowywania i wdrażania innowacyjnych projektów dotyczących tematów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania. Takie grupy operacyjne będą elementem europejskiego partnerstwa innowacyjnego na rzecz wydajności i zrównoważonego rozwoju w sektorze rolnym.

1.2 Ogólne zasady realizacji

W projekcie przewodnim "Unia innowacji" podkreślono, że fundusze należy w pełni wykorzystywać w celu rozwijania potencjału badawczego i innowacyjnego w całej Europie,

4 Unia innowacji, zobowiązanie 5, COM (2010) 546 wersja ostateczna, komunikat Komisji do Parlamentu

Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów: „Projekt przewodni strategii ‘Europa 2020’ - Unia innowacji”.

5 COM(2009) 519 wersja ostateczna, „Inwestowanie w rozwój technologii niskoemisyjnych (plan EPSTE)”.

5/47

w oparciu o strategie inteligentnej specjalizacji. Dzięki nim można zagwarantować bardziej skuteczne wykorzystanie środków publicznych i pobudzać inwestycje prywatne6. Strategie takie stworzą warunki dla inwestowania w badania i innowacje oraz spowodują koncentrację tych działań na konkretnych gospodarczych atutach i możliwościach regionów i państw członkowskich; umożliwią identyfikację specjalizacji niszowych, dywersyfikację technologiczną oraz zróżnicowanie produktów, procesów i usług; oraz pomogą uniknąć powielania i rozdrobnienia działań politycznych.

Inwestycje w badania i innowacje mają znaczenie dla wszystkich rodzajów regionów w UE. Natomiast ukierunkowanie inwestycji będzie świadczyło o poziomie rozwoju: regiony wiodące technologicznie będą się skupiały na utrzymaniu czołowej pozycji, podczas gdy regiony peryferyjne będą chciały nadrabiać zaległości i budować „drogę do doskonałości”. Dla regionów słabiej rozwiniętych i regionów w okresie przejściowym szczególne znaczenie będzie mieć budowanie potencjału badawczego i innowacyjnego7, zwiększanie dostępności wiedzy i absorpcji badań i innowacji poprzez skupienie się na transferze technologii bądź współinwestowanie w technologie ogólne w jednej lub większej liczbie istotnych dziedzin gospodarki krajowej/regionalnej8 oraz komercjalizacja wyników badań; dzięki tym działaniom wspomniane regiony będą mogły uczestniczyć w europejskiej przestrzeni badawczej oraz tworzyć sprzyjające innowacjom otoczenie dla biznesu i społeczeństwa obywatelskiego. W przypadku bardziej rozwiniętych regionów inwestycje powinny być ukierunkowane na promowanie przedsiębiorstw nowych, szybko rozwijających się i opartych na technologiach oraz szybkie wykorzystanie gospodarcze i handlowe wyników badań i innowacji. Dlatego też różnorodność regionalna wymaga zróżnicowanej polityki, zależnie od typu regionu, przy położeniu różnego nacisku na generowanie, rozpowszechnianie i wprowadzanie wiedzy w gospodarce, jednak ze wspólnym celem tworzenia efektywnych systemów innowacyjnych.

Celem współpracy międzyregionalnej powinno być zwiększanie skuteczności polityki spójności poprzez zachęcanie do wymiany doświadczeń między regionami w celu projektowania i wdrażania programów operacyjnych.

Finansowanie UE nie powinno wypierać finansowania prywatnego; należy natomiast stosować instrumenty finansowe służące lewarowaniu prywatnego finansowania badań i innowacji9.

W ramach określania obszarów działania na rzecz wspierania badań i innowacji należy uwzględnić równość płci. Uwzględnienie wymiaru równości płci w finansowanych badaniach i innowacjach może przyczynić się do poprawy metod i rezultatów produktów badawczych.

1.3 Komplementarność i koordynacja

Zasadnicze znaczenie ma wzmocnienie efektów synergii i komplementarności między polityką spójności i inicjatywą „Horyzont 2020”, przy jednoczesnym ustanowieniu wyraźnego podziału zadań między nimi. Dzięki temu można zwiększyć wartość dodaną

6 COM(2011) 17 wersja ostateczna, komunikat Komisji „Polityka regionalna jako czynnik przyczyniający się

do inteligentnego rozwoju w ramach strategii Europa 2020”. 7 „Konsekwencje polityki wynikające z ocen ex post programów polityki spójności na lata 2000-2006

współfinansowanych z EFRR (cel 1 &2)”, sprawozdanie podsumowujące, marzec 2010 r. 8 „Wiedza na rzecz wzrostu gospodarczego: perspektywy w odniesieniu do nauki, technologii i innowacji”,

Komisja Europejska, listopad 2009 r. 9 COM(2010) 546 wersja ostateczna, „Projekt przewodni strategii ‘Europa 2020’ - Unia innowacji”, s. 20.

6/47

europejskiej polityki w zakresie badań i innowacji, w większym stopniu zastosować europejski wymiar szczególnie europejskiej przestrzeni badawczej, a jednocześnie unikać powielania i rozdrobnienia wysiłków na poziomie krajowym i regionalnym.

Aby wzmocnić efekty synergii w praktyce, zasadnicze znaczenie ma opracowanie strategii inteligentnej specjalizacji10 przez krajowe lub regionalne instytucje zarządzające funduszami polityki spójności w ścisłej współpracy z organami odpowiedzialnymi za badania i innowacje, których inicjatywa „Horyzont 2020” bezpośrednio dotyczy, oraz przy zaangażowaniu zainteresowanych podmiotów, takich jak uczelnie, instytucje szkolnictwa wyższego, lokalny przemysł i partnerzy społeczni. Należy wykorzystać ustanowioną przez Komisję „Platformę inteligentnej specjalizacji”11 celem wspierania opracowywania takich strategii. Należy uwzględnić w nich działania na szczeblu wyższym i szczeblu niższym w odniesieniu do inicjatywy „Horyzont 2020” finansowane przez fundusze objęte zakresem wspólnych ram strategicznych. Jak wskazano powyżej, oba zestawy wariantów, na szczeblu wyższym i niższym, uznaje się za działania kluczowe w ramach obecnych wspólnych ram strategicznych.

– W ramach inicjatywy „Horyzont 2020” nie będzie wspierane budowanie potencjału, a przy przydzielaniu środków nie będą uwzględniane specyficzne cechy geograficzne. Dlatego też należy opracować działania na szczeblu wyższym służące przygotowaniu regionalnych podmiotów zajmujących się badaniami i innowacjami do udziału w projektach „Horyzont 2020” poprzez budowanie potencjału w ramach funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych, w szczególności w ramach EFRR. Działania mogą obejmować ulepszanie infrastruktury i urządzeń służących badaniom i innowacjom będących przedmiotem europejskiego zainteresowania, ale również mniejsze instrumenty partnerstw badawczych o znaczeniu regionalnym dostosowywanie do doskonałości badawczej, modernizację uczelni, instytucji szkolnictwa wyższego i organizacji badawczych, opracowywanie kampanii w zakresie audytu technologicznego, szukania partnerów międzynarodowych i przekazywania informacji w przedsiębiorstwach i ośrodkach technologicznych celem zachęcania do udziału w inicjatywie „Horyzont 2020” i ułatwiania takiego udziału.

– W ramach działań na szczeblu niższym należy zapewniać środki służące szybkiemu stosowaniu i rozpowszechnianiu na rynku wyników badań i innowacji związanych z inicjatywą „Horyzont 2020”, kładąc szczególny nacisk na tworzenie przyjaznego dla innowacji otoczenia gospodarczego dla MŚP12 i przemysłu regionalnego. Istnieje potrzeba wykorzystania funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych, aby wprowadzać usługi dla przedsiębiorstw, inkubatory finansowe, tworzyć specjalne sieci i opracowywać projekty na uczelniach wspierające uzyskanie przez MŚP w regionach dostępu do programów europejskich, na przykład programu „Horyzont 2020”;

– Środki zaproponowane przez Komisję w ramach części „Niwelowanie podziałów w zakresie innowacji” wyzwania społecznego „Integracyjne, innowacyjne i bezpieczne

10 Rezolucja Parlamentu Europejskiego, 2011/C 161 E/16 „Wdrażanie synergii funduszy przeznaczonych na

badania naukowe i innowacje w rozporządzeniu (WE) nr 1080/2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz 7. programu ramowego w zakresie badań i rozwoju”.

11 COM2010) 546 wersja ostateczna, „Projekt przewodni strategii ‘Europa 2020’ - Unia innowacji”, s. 21. 12 Grupa ekspertów ds. synergii między 7PR, programem ramowym na rzecz konkurencyjności oraz

funduszami polityki spójności, „Sprawozdanie końcowe grupy ekspertów ds. synergii”, Komisja Europejska, czerwiec 2011 r.

7/47

społeczeństwa” w ramach programu „Horyzont 2020” będą mieć zasadnicze znaczenie dla tworzenia efektów synergii z polityką spójności.

Działania w ramach tego celu tematycznego należy skoordynować z działaniami w ramach celów tematycznych związanych z rozwojem technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT), zwiększaniem konkurencyjności MŚP oraz inwestowaniem w kształcenie, umiejętności i uczenie się przez całe życie. Należy je również koordynować z działaniami Marie Skłodowska-Curie oraz z finansowaniem w ramach EFS rozwoju zasobów ludzkich w zakresie badań i innowacji w ramach celów tematycznych dotyczących zatrudnienia, kształcenia i włączenia społecznego. Państwa członkowskie zachęca się do pełnego wykorzystania efektów synergii między inwestycjami w badania i innowacje i wykorzystaniem EFS do finansowania modernizacji szkolnictwa wyższego, w tym opracowywania studiów podyplomowych, ulepszania potencjału badawczego i umiejętności studentów, szkolenia naukowców oraz tworzenia sieci kontaktów i partnerstw między ośrodkami badawczymi i technologicznymi, instytucjami szkolnictwa wyższego i przedsiębiorstwami. Zarówno w ramach EFS, jak i w ramach EFRR można współfinansować partnerstwa między sektorami edukacji, przedsiębiorstw i badań.

Działania te należy koordynować z międzynarodowymi partnerstwami między przedsiębiorstwami i instytucjami szkolnictwa w formie sojuszy na rzecz wiedzy i sojuszy na rzecz umiejętności sektorowych, które można wspierać w ramach programu „Erasmus dla wszystkich”13. W działaniach pilotażowych i demonstracyjnych oraz zamówieniach publicznych w zakresie innowacji należy uwzględniać priorytety europejskiego partnerstwa innowacyjnego14.

W przypadku EFRROW oprócz zasad ogólnych opisanych powyżej, wsparcie powinno koncentrować się na pobudzaniu badań w reakcji na konkretne potrzeby rolników i leśników, w szczególności działających na małą skalę, oraz na wykorzystywaniu wyników badań i stosowaniu innowacji w tych sektorach. Nowe europejskie partnerstwo innowacyjne na rzecz wydajności i zrównoważonego rozwoju w sektorze rolnym będzie ważnym rozwiązaniem w zakresie lepszego powiązania między badaniami a praktykami gospodarki rolnej, szczególnie w ramach sieci europejskich partnerstw innowacyjnych. Działania zaproponowane w ramach wyzwania społecznego „Bezpieczeństwo żywnościowe, zrównoważone rolnictwo, badania morskie i gospodarka ekologiczna” programu „Horyzont 2020” powinny przyczyniać się do efektów synergii z polityką rozwoju obszarów wiejskich i EFMR.

13 COM(2011) 788 wersja ostateczna, „Program UE na rzecz kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu”. 14 COM(2010) 546 wersja ostateczna, „Projekt przewodni strategii ‘Europa 2020’ - Unia innowacji”, s. 22.

8/47

2. ZWIĘKSZANIE DOSTĘPNOŚCI, STOPNIA WYKORZYSTANIA I JAKOŚCI TECHNOLOGII INFORMACYJNO-KOMUNIKACYJNYCH


Zgodnie ze zintegrowanymi wytycznymi „państwa członkowskie powinny promować wprowadzenie i upowszechnienie szybkiego Internetu jako niezbędnego narzędzia dostępu do wiedzy i uczestniczenia w jej rozwijaniu”15. Europejska agenda cyfrowa16 ma na celu zapewnienie inteligentnego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego służącego włączeniu społecznemu poprzez rozwijanie jednolitego rynku cyfrowego i wykorzystanie potencjału innowacyjnego szybkiego i ultraszybkiego dostępu do Internetu oraz usług i aplikacji interoperacyjnych17. Technologie informacyjno-komunikacyjne stanowią potężny bodziec do wzrostu gospodarczego, innowacji i wydajności, który dotyczy wielu dziedzin.


– wprowadzanie otwartych, przystępnych cenowo, działających przez długi czas infrastruktur dostępu nowej generacji, które będą ogólnodostępne na obszarach o niedostatecznym zasięgu sieci i w ośrodkach gospodarczych regionów słabiej rozwiniętych z myślą o tworzeniu miejsc pracy i przyczynianiu się do wyższego poziomu wydajności i większej konkurencyjności gospodarki europejskiej;

– aplikacje administracji elektronicznej mające na celu wspieranie innowacji, modernizację administracji publicznej i dostępu do usług tego typu dla obywateli, w tym grup zmarginalizowanych i osób niepełnosprawnych;

– aplikacje ICT, które pomagają sprostać przyszłym wyzwaniom społecznym i wykorzystać szanse w kwestiach takich, jak e-zdrowie, starzenie się społeczeństwa, redukcja emisji CO2, efektywne gospodarowanie zasobami, edukacja, e-Integracja, efektywność energetyczna, administracja elektroniczna, zintegrowane rozwiązania ICT dla „miast inteligentnych”, informacje dla konsumentów i wzmocnienie ich pozycji;

– inwestycje w zakresie stosowania na dużą skalę innowacji opartych na ICT w regionów i między regionami z myślą o sprostaniu kluczowym wyzwaniom społecznym.


Poprawa dostępności, stopnia wykorzystania i jakości ogólnodostępnych ICT na obszarach wiejskich poprzez:

– tworzenie, usprawnianie i rozwój infrastruktury szerokopasmowej, w tym pasywnej infrastruktury szerokopasmowej;

– aplikacje i usługi ICT wspierające zrównoważony rozwój i konkurencyjność obszarów

15 Zintegrowane wytyczne, wytyczna 4. 16 COM(2010) 245 wersja ostateczna/2, „Europejska agenda cyfrowa”. 17 Zobowiązanie 48, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europy, Komitetu

Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, „Projekt przewodni: Europejska agenda cyfrowa”.

9/47

wiejskich oraz rolnictwa i przetwórstwa żywności;

– zasoby cyfrowe istotne dla rozwoju turystyki wiejskiej;

– promowanie kompetencji informatycznych poza oficjalnymi systemami kształcenia wśród rolników, leśników i przedsiębiorstw wiejskich.


Zasadniczo wsparcie poprzez fundusze objęte zakresem wspólnych ram strategicznych, w szczególności poprzez dotacje, powinno być skierowane na obszary o niewystarczającym poziomie inwestycji prywatnych, na których rynek nie zapewnia odpowiednich rozwiązań. Jeżeli to możliwe, wsparcia należy udzielać poprzez instrumenty finansowe18. Należy aktywnie poszukiwać możliwości przyciągnięcia prywatnego kapitału z myślą o inwestycjach i rozwoju innowacyjnych usług poprzez wsparcie jakości kredytowej przy wykorzystaniu EFRR, również w powiązaniu z instrumentem „Łącząc Europę”. Przyjęcie długoterminowych modeli inwestycyjnych powinno być zgodne z wytycznymi UE dotyczącymi inwestycji w sieci szerokopasmowe19, a w kontekście przepisów dotyczących pomocy państwa powinno to sprzyjać innowacjom regionalnym i konkurencyjności, gwarantować wysoki poziom konkurencji i stwarzać równe warunki dla wszystkich uczestników rynku. Stworzona infrastruktura powinna umożliwiać rozgrupowanie usług na poziomie użytkownika końcowego i ich zróżnicowanie oraz niezależność operatorów i dostawców usług na poziomie użytkowników końcowych.

Kluczowe technologie wspomagające oparte na ICT są potężnymi, przekrojowymi czynnikami napędzającymi innowacje w wielu sektorach gospodarczych i społecznych. Inwestycje w opracowywanie produktów, usług i aplikacji ICT oraz działania związane z popytem powinny być skoncentrowane na wykorzystaniu tych technologii w celu sprostania kluczowym wyzwaniom i kwestiom społecznym, takim jak zmiany zdrowotne i demograficzne, efektywność energetyczna, administracja elektroniczna, a także na wzmacnianiu możliwości regionalnych, tak aby planować wspomniane działania we wszystkich regionach. Działania w tej dziedzinie powinny mieć na celu wzmocnienie pozycji jednostek, zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw oraz poprawienie efektywności administracji publicznej, w tym lepsze wykorzystanie i udostępnianie danych, poprawę atrakcyjności regionów w stosunku do innych obszarów świata oraz zapobieganie przenoszeniu działalności gospodarczej i wyludnianiu obszarów słabiej rozwiniętych.


Aby działania w obrębie tego celu tematycznego służyły poprawie wykorzystania ICT i aktywnie przyczyniały się do rozwoju umiejętności cyfrowych, powinny być one uzupełniane działaniami wspieranymi w ramach EFS20 w celu promowania kompetencji informatycznych w formalnych systemach kształcenia i szkolenia, podnoszenia świadomości i zapewniania skutecznych szkoleń i certyfikacji w zakresie ICT poza formalnymi systemami kształcenia, włączając w to wykorzystanie narzędzi internetowych i mediów cyfrowych do przeszkoleń i ciągłego rozwoju zawodowego. Szczególną uwagę należy zwrócić na poprawę atrakcyjności

18 Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europy, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i

Komitetu Regionów, „Projekt przewodni: Europejska agenda cyfrowa”. 19 http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/presenta/broadband2011/broadband2011_en.pdf 20 W ramach celów tematycznych w zakresie zatrudnienia, kształcenia i włączenia społecznego.

10/47

sektora ICT wśród młodzieży w wieku 15-24 lat i wśród kobiet. Jako że korzyści ze społeczeństwa cyfrowego powinny być ogólnodostępne, wsparcie powinno także służyć integracji i wzmocnieniu pozycji osób z grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji w ramach społeczeństwa cyfrowego, w tym w ramach e-usług i innych środków pomocy (na przykład e-umiejętności, łatwego dostępu do e-learningu, e-edukacji, e-administracji, e-środowiska, usług e-zdrowia) oraz w ramach rozwiązywania szczegółowych problemów związanych z eDostępnością.

Środki inwestycyjne EFRROW przeznaczone na ICT powinny być wykorzystywane w taki sposób, aby uzupełniać podobne inwestycje na obszarach wiejskich prowadzone w ramach EFRR (w przypadku gdy wsparcie EFRR jest dostępne) i odpowiednie działania szkoleniowe w ramach EFS.

Należy zapewnić koordynację z programem „Erasmus dla wszystkich”21, a w szczególności z projektami współpracy strategicznej, w ramach których wspierane będą kompetencje informatyczne i wykorzystanie ICT w instytucjach edukacyjnych i szkoleniowych poprzez działania międzynarodowe.

Wreszcie z funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych należy finansować działania, które uzupełniają inwestycje dokonywane z pomocą instrumentu „Łącząc Europę”22, przyczyniając się do sfinansowania infrastruktury potrzebnej do wprowadzenia elektronicznego dowodu osobistego, elektronicznych zamówień publicznych, elektronicznych rejestrów usług medycznych, Europeany, projektu eJustice i usług celnych. Instrument „Łącząc Europę” może również służyć zapewnieniu interoperacyjności i pokryciu kosztów funkcjonowania infrastruktury na poziomie europejskim, łącząc infrastruktury państw członkowskich. Koordynacja na poziomie krajowym między spójnością, instrumentem „Łącząc Europę” i działaniami w ramach programu „Horyzont 2020” będzie mieć zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia efektu synergii i komplementarności oraz uniknięcia powielania wysiłków.

21 COM(2011) 788 wersja ostateczna, „Unijny program na rzecz kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu”. 22 COM(2011) 665, Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego

instrument „Łącząc Europę”.

11/47

3. PODNOSZENIE KONKURENCYJNOŚCI MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW, SEKTORA ROLNEGO (EFRROW) ORAZ SEKTORA RYBOŁÓWSTWA I AKWAKULTURY ( EFMR)


Małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią trzon europejskiej gospodarki i są główną siłą napędową wzrostu, tworzenia miejsc pracy i spójności, zapewniając dwie trzecie miejsc pracy w sektorze prywatnym i generując 58 % całkowitej wartości dodanej tworzonej przez przedsiębiorstwa UE. Dlatego też inwestycje w MŚP w istotny sposób przyczyniają się do wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i spójności. MŚP odgrywają oczywistą rolę w zarządzaniu zmianami strukturalnymi i procesie przejścia do globalnej gospodarki opartej na wiedzy oraz w tworzeniu nowych możliwości zatrudnienia. Samodzielnie MŚP nie są w stanie wdrażać łańcuchów wartości na dużą skalę, stąd też muszą one tworzyć powiązania w ramach regionu pochodzenia oraz poza nim.

Interwencje EFRROW służące zwiększeniu konkurencyjności sektora rolnego pomogą zapewnić rentowność produkcji żywności w UE, jak również przyczynią się do tworzenia i utrzymania miejsc pracy oraz wzrostu gospodarczego na obszarach wiejskich. Konkretnymi problemami do rozwiązania są: wielkość gospodarstw rolnych w niektórych regionach, która stanowi przeszkodę dla konkurencyjności; struktura wiekowa sektora, w której tylko około 6 % rolników jest w wieku poniżej 35 lat; oraz konieczność dążenia do wydajności i efektywności w odpowiedzi na konkurencję z państw trzecich, rosnące koszty nakładów, zmienność rynkową i wyzwania związane z ochroną środowiska.

Główne działania w ramach EFRR:23

– inwestycje w zakresie przedsiębiorczości, w tym zapewnienie kapitału na rozruch działalności, gwarancji, pożyczek, finansowania mezaninowego i kapitału zalążkowego poprzez instrumenty finansowe i wsparcie w zakresie sporządzania biznesplanów;

– inwestycje w komercyjne wykorzystanie nowych pomysłów oraz wyników badań oraz tworzenie większej liczby przedsiębiorstw wymagających specjalistycznej wiedzy poprzez interwencje dopasowane do potrzeb MŚP na poszczególnych etapach rozwoju oraz zgodnie z ich łańcuchem wartości innowacyjnej;

– usługi doradcze dla przedsiębiorstw, w szczególności w zakresie rozpoczynania działalności przedsiębiorstwa, przenoszenia własności przedsiębiorstw, dostępu do nowych rynków, strategii biznesu i nadzorowania działalności, transferu i prognozowania technologii, jak również innowacji zorientowanych na użytkownika i opartych na projekcie, zwiększenia możliwości zarządzania innowacjami oraz sprzyjania rozwojowi i korzystaniu z takich usług poprzez programy „kuponów innowacyjności”;

23 COM(2010) 614, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu

Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: „Zintegrowana polityka przemysłowa w erze globalizacji – Konkurencyjność i zrównoważony rozwój na pierwszym planie”.

12/47

– wspieranie rozwoju narzędzi internetowych dla zapewnienia ukierunkowanych informacji i ułatwienia procedur ustawodawczych dla MŚP, w szczególności w obszarze zamówień publicznych, prawa pracy, zabezpieczenia społecznego, opodatkowania i normalizacji;

– tworzenie nowych modeli biznesowych, w tym nowych łańcuchów wartości oraz organizacji marketingu, w szczególności w celu ułatwienia internacjonalizacji;

– rozwój MŚP na obszarach wschodzących związany z wyzwaniami europejskimi i regionalnymi, takimi jak sektor kreatywny i sektor kultury, nowe formy turystyki oraz innowacyjne usługi odzwierciedlające nowe potrzeby lub produkty i usługi społeczne związane ze starzejącym się społeczeństwem, zdrowiem i opieką zdrowotną, innowacje ekologiczne, gospodarka niskoemisyjna oraz efektywne gospodarowanie zasobami, w tym koordynacja z zamówieniami publicznymi w celu przyspieszenia rynkowego wykorzystania innowacyjnych rozwiązań służących sprostaniu tym wyzwaniom.


– restrukturyzacja gospodarstw rolnych borykających się z poważnymi problemami strukturalnymi, w szczególności poprzez inwestycje w gospodarstwa w celu poprawy wydajności gospodarstwa rolnego lub wsparcia jego rentowności, trwałości ekonomicznej, inwestycje związane z przetwarzaniem, wprowadzaniem do obrotu i rozwojem produktów rolnych bądź inwestycje w infrastrukturę na rzecz rozwoju i dostosowania rolnictwa;

– odnowa pokoleniowa w sektorze rolnym, szczególnie poprzez pomoc na rozpoczęcie działalności dla młodych rolników;

– włączenie producentów produktów pierwotnych do łańcucha dostaw żywności, poprzez wsparcie dla systemów jakości, promocję na rynkach lokalnych, współpracę poziomą i pionową, nowe możliwości tworzenia sieci i wprowadzania do obrotu, rozwój krótkich łańcuchów dostaw oraz zakładanie grup producenckich;

– zarządzanie ryzykiem w gospodarstwach rolnych, poprzez szereg narzędzi służących wsparciu rolników w skutecznym zarządzaniu rosnącym ryzykiem gospodarczym i środowiskowym, w tym z chorobami zwierząt i roślin, oraz wspieranie inwestycji w zakresie działań zapobiegawczych i naprawczych.

Główne działania w ramach EFMR:

– rozwój przedsiębiorstw, umiejętności biznesowe oraz przedsiębiorczość w sektorach rybołówstwa i akwakultury w celu wspierania ich konkurencyjności, rentowności i zrównoważonego rozwoju;

– wprowadzenie lub opracowanie nowych lub ulepszonych produktów, procesów, technologii oraz systemów zarządzania i organizacji na wszystkich poziomach łańcucha dostaw w sektorach rybołówstwa i akwakultury w celu zwiększenia wartości dodanej produktów rybołówstwa i akwakultury oraz obniżenia kosztów produkcji;

– poprawa organizacji rynku w sektorach rybołówstwa i akwakultury.


13/47

Wsparcie UE dla małych i średnich przedsiębiorstw z EFRR, EFRROW i EFMR musi być bardziej ukierunkowane, skupiać się na zwiększaniu konkurencyjności i wzrostu MŚP zgodnie z programem Small Business Act i jego przeglądem24. Interwencja powinna obejmować cały szereg instrumentów polityki w zakresie MŚP. Państwa członkowskie powinny dokonać zdecydowanego odejścia od instrumentów opartych na dotacjach na rzecz instrumentów finansowych, takich jak zapewnienie kapitału na rozpoczęcie działalności, gwarancji, pożyczek, finansowania mezaninowego i kapitału zalążkowego celem wspierania MŚP. Działania te powinny obejmować zapewnienie poprzez EFRROW instrumentów finansowych umożliwiających dostęp do kapitału na produktywne inwestycje w sektorach rolnym, leśnym i przetwórstwa spożywczego, jak również dla MŚP zlokalizowanych na obszarach wiejskich. Wsparcie powinno być udzielane w kontekście trwających inicjatyw służących analizie i ograniczeniu obciążeń administracyjnych i prawnych dla MŚP, ze szczególnym naciskiem na mikroprzedsiębiorstwa.

3.3 Komplementarność i koordynacja Działania w ramach tego celu tematycznego powinny być realizowane przy uwzględnieniu, że Europa ma zbyt mało przedsiębiorców w ogóle i nieproporcjonalnie mniej kobiet niż mężczyzn przedsiębiorców. Szczególną uwagę należy zwrócić na uporanie się z czynnikami, które zniechęcają kobiety do podjęcia roli przedsiębiorcy. Działania w ramach tego celu tematycznego powinny być wzmocnione działaniami finansowanymi przez EFS25 w celu pobudzania konkurencyjności MŚP. Działania te winny koncentrować się wokół rozwijania zdolności MŚP do przewidywania zmian i zarządzania nimi poprzez rozpoznawanie trendów w zakresie zatrudnienia i umiejętności, wokół udzielania wsparcia dla rozwoju organizacyjnego, przekazywania informacji i doradztwa na rzecz MŚP, wokół wprowadzania innowacyjnych form organizacji pracy lub rozwiązań dotyczących elastycznego czasu pracy oraz wokół promowania inwestycji przedsiębiorstw w szkolenia. Działania w ramach tego celu tematycznego powinny również uzupełniać działania finansowane w ramach EFS na rzecz wspierania przedsiębiorczości, samozatrudnienia i tworzenia przedsiębiorstw (w ramach celu tematycznego dotyczącego zatrudnienia) oraz działania wspierające przedsiębiorstwa społeczne, co jest możliwe w przypadku EFS i EFRR (w ramach celu tematycznego dotyczącego włączenia społecznego).

Działania w ramach tego celu tematycznego powinny uzupełniać działania finansowane w ramach unijnego programu na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz MŚP,26 który skupi się na instrumentach finansowych i wsparciu na rzecz internacjonalizacji przedsiębiorstw poprzez: 1) poprawę dostępu do finansowania dla MŚP w postaci kapitału własnego i długu; 2) ustanowienie linii kredytowej dla zapewnienia MŚP bezpośrednich lub innych ustaleń w zakresie podziału ryzyka z pośrednikami finansowymi w celu zabezpieczenia pożyczek; 3) poprawę dostępu do rynków na terenie UE i w skali globalnej; oraz 4) promowanie przedsiębiorczości: działania obejmą rozwój umiejętności i postaw sprzyjających przedsiębiorczości, szczególnie wśród nowych przedsiębiorców, ludzi młodych, kobiet oraz grup szczególnie wrażliwych, na przykład osób niepełnosprawnych.

24 COM(2008) 394 wersja ostateczna oraz COM(2011) 78 wersja ostateczna 25 W ramach celu tematycznego dotyczącego zatrudnienia, kształcenia i włączenia społecznego. 26 COM(2011) 834 wersja ostateczna.

14/47

4. WSPIERANIE PRZECHODZENIA NA GOSPODARKĘ NISKOEMISYJNĄ WE WSZYSTKICH SEKTORACH



„Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 20 % w porównaniu z poziomem z 1990 r. lub o 30 %, o ile zaistnieją odpowiednie warunki;

zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w całkowitym zużyciu energii do 20 %; oraz

dążenie do wzrostu o 20 % efektywności energetycznej”.

Obecna sytuacja27 :

Jeżeli chodzi o cele 20/20/20, niedawne projekcje ograniczenia emisji28 wskazują, że UE jako całość zrealizuje swój cel w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych na poziomie 20 %, natomiast w przypadku kilku państw członkowskich konieczne będą dodatkowe środki polityki, aby osiągnąć obowiązujące je cele krajowe. Jeżeli chodzi o efektywność energetyczną, prowadzone są prace w zakresie ogólnej analizy krajowych celów państw członkowskich. Sprawozdanie powinno być gotowe na początku 2012 r. Natomiast cel w postaci osiągnięcia udziału źródeł odnawialnych na poziomie 20 % w oparciu o prawnie wiążące cele krajowe powinien być zrealizowany do 2020 r., jeżeli państwa członkowskie w pełni wdrożą swoje plany działania w zakresie zastosowania odnawialnych źródeł energii. Na poziomie UE udział ten wzrósł z 10,3 % w 2008 r. do 11,6 %29 w 2009 r.

Przyjmując perspektywę wykraczającą poza cele na 2020 r., w komunikacie „Plan działania prowadzący do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r.”30 ustala się ścieżkę ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 80-95 % do 2050 r. w porównaniu z poziomem z 1990 r., który to cel został uzgodniony na posiedzeniu Rady Europejskiej w dniach 29-30 października 2009 r.

EFRR, Fundusz Spójności i EFRROW mogą przyczyniać się do przyśpieszenia wdrażania prawodawstwa UE w zakresie odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej, w szczególności dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków,31 dyrektywy w sprawie usług energetycznych,32 dyrektywy w sprawie energii ze źródeł odnawialnych33 i strategicznego planu w dziedzinie technologii energetycznych34.

27 COM(2011)815 wersja ostateczna, Roczna analiza wzrostu gospodarczego na 2012 r. – załącznik I. –. 28 COM(2011) 1151 z 7.10.2011. 29 Dane szacunkowe. 30 COM(2011) 112 wersja ostateczna. 31 Dyrektywa 2010/31/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki

energetycznej budynków. 32 Dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie

efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylająca dyrektywę Rady 93/76/EWG.

15/47


– inwestowanie w szersze wykorzystywanie umów o poprawę efektywności energetycznej w sektorach budynków publicznych i budynków mieszkalnych.

Główne działania w ramach EFRR i Funduszu Spójności:

– efektywność energetyczna oraz ogrzewanie i chłodzenie z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii w budynkach publicznych, w szczególności demonstracja budynków o zerowym poziomie emisji i pozytywnym bilansie energetycznym, jak również dogłębna renowacja istniejących budynków do poziomów o optymalnych kosztach;

– środki na rzecz efektywności energetycznej oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w MŚP (w tym kampanie informacyjne);

– innowacyjne technologie w zakresie energii odnawialnej, w szczególności wymienione w strategicznym planie w dziedzinie technologii energetycznych35 i planie działania w dziedzinie energii na rok 2050 oraz wykorzystanie biopaliw drugiej i trzeciej generacji;

– wspieranie produkcji energii z odnawialnych źródeł morskich, w tym energii pływów i fal;

– zintegrowane strategie rozwoju niskoemisyjnego oraz plany działania na rzecz zrównoważonej energii w odniesieniu do obszarów miejskich, w tym systemy oświetlenia publicznego oraz inteligentne sieci.


– zwiększenie efektywności wykorzystania energii w rolnictwie i przetwórstwie spożywczym poprzez inwestycje w bardziej efektywne energetycznie budynki i obiekty oraz doradztwo w zakresie efektywności energetycznej;

– ułatwianie dostępności i wykorzystania odnawialnych źródeł energii, produktów ubocznych, odpadów, pozostałości i innych surowców niespożywczych celem wspierania biogospodarki poprzez inwestycje w produkcję i wykorzystanie energii odnawialnej w gospodarstwach rolnych; projekty pilotażowe w zakresie wykorzystania produktów ubocznych; inwestycje w najnowsze technologie leśne związane z przetwarzaniem biomasy; oraz inwestycje w infrastrukturę związaną w odnawialnymi źródłami energii na obszarach wiejskich;

– ograniczenie emisji podtlenku azotu i metanu pochodzących z rolnictwa poprzez wsparcie na rzecz mniejszego wykorzystania nawozów azotowych; lepsze praktyki gospodarki zwierzęcej (w zakresie utylizowania odpadów zwierzęcych); oraz wsparcie bardziej przyjaznego dla środowiska płodozmianu;

33 Dyrektywa 2009/28/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie

promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE i 2003/30/WE.

34 COM (2009) 519 wersja ostateczna, „Inwestowanie w rozwój technologii niskoemisyjnych (plan EPSTE)”. 35 COM(2009) 519 wersja ostateczna, „Inwestowanie w rozwój technologii niskoemisyjnych (plan EPSTE)”.

16/47

– poprawa w zakresie pochłaniania dwutlenku węgla i zmniejszenia emisji w rolnictwie i leśnictwie poprzez systemy rolnoleśne; nasadzanie i utrzymywanie lasów; przyjazne dla klimatu gospodarowanie nowymi i istniejącymi lasami; ustanawianie i utrzymywanie w dobrym stanie użytków zielonych; oraz utrzymywanie torfowisk.


– wspieranie stosowania technologii i rozwiązań niskoemisyjnych oraz zwiększanie efektywności energetycznej rybołówstwa i akwakultury, w tym statków rybackich, portów, gospodarstw akwakultury oraz zakładów przetwórstwa produktów rybołówstwa i akwakultury.


Fundusze objęte zakresem wspólnych ram strategicznych powinny skutecznie przyczyniać się do osiągania celów klimatycznych i energetycznych na 2020 r., w szczególności wiążących celów rocznych w zakresie emisji gazów cieplarnianych w odniesieniu do państw członkowskich w latach 2013–2020 na podstawie decyzji dotyczącej wspólnego wysiłku redukcyjnego36. Wsparcie powinno się jednak skupiać nie tylko na celach na rok 2020, ale również na długoterminowym celu w zakresie obniżenia emisyjności na rok 2050. W szczególności w ramach inwestycji należy unikać blokady technologicznej, wprowadzać zachęty do stosowanie technologii przyszłości oraz dążyć do minimalizacji kosztów ograniczania emisji w okresie 40 lat, do roku 2050.

Większość inwestycji związanych z klimatem powinien realizować sektor prywatny. Państwa członkowskie i regiony powinny dopilnować, aby finansowanie publiczne uzupełniało inwestycje prywatne, stanowiąc dźwignię dla tych inwestycji, a nie wypierając ich. W sektorze związanym z efektywnością energetyczną przed przekazaniem finansowania publicznego należy rozważyć wariant tworzenia wartości w odniesieniu do oszczędności energii poprzez mechanizmy rynkowe (zobowiązania do oszczędności energii, przedsiębiorstwa usług energetycznych itp.).

Instrumenty finansowe należy wspierać w przypadkach, gdy istnieje duży potencjał w zakresie uzyskiwania prywatnych dochodów lub oszczędności kosztów, w tym w przypadku funduszy odnawialnych i systemów gwarancji. W przypadku inwestycji majątkowych dotacje należy wykorzystywać przede wszystkim w celu przezwyciężania niedoskonałości rynku lub w celu wspierania innowacyjnych technologii i inwestycji wykraczających poza rozwiązania oszczędne i efektywne energetycznie, dopilnowując tym samym, aby oszczędności energii i redukcja emisji gazów cieplarnianych były wyższe od poziomów możliwych do osiągnięcia w ramach normalnej działalności.


Istotne znaczenie ma zapewnienie koordynacji z istniejącymi już instrumentami związanymi z klimatem, w tym instrumentami finansowymi i niefinansowymi. Wsparcie z funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych nie powinno pokrywać się ze wsparciem z przychodów uzyskanych ze sprzedaży uprawnień na aukcji w ramach europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych oraz powinno ono stanowić uzupełnienie systemów wsparcia na rzecz energii ze źródeł odnawialnych. Wsparcie powinno

36 Decyzja nr 406/2009/WE.

17/47

zatem skupiać się na obszarach, w przypadku których obecne zachęty są niewystarczające. Finansowanie z funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych należy koordynować ze wsparciem z programu NER300, w ramach którego wykorzystuje się przychody uzyskane ze sprzedaży uprawnień na aukcji w ramach europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji na finansowanie projektów demonstracyjnych dotyczących innowacyjnych technologii w zakresie energii odnawialnej37. Należy dążyć do komplementarności i koordynacji z instrumentem LIFE, w szczególności ze zintegrowanymi projektami w zakresie łagodzenia zmiany klimatu, tak aby zwiększać europejską wartość dodaną oraz krajowe i regionalne korzyści związane z rozwojem.

Należy wzmacniać efekty synergii między działaniami w ramach tego celu tematycznego a działaniami służącymi poprawie konkurencyjności MŚP poprzez wspieranie nowych przedsiębiorstw i działalności w sektorach niskoemisyjnych i odpornych na zmianę klimatu, wspieranie badań, rozwoju technologicznego i innowacji w zakresie efektywności energetycznej i energii ze źródeł odnawialnych oraz promowanie zatrudnienia i mobilności pracowników. EFS powinien przyczyniać się do przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną poprzez wspieranie wczesnego rozpoznawania potrzeb i niedoborów w zakresie pracowników i umiejętności, reformę systemów kształcenia i szkolenia, dostosowywanie umiejętności i kwalifikacji, podnoszenie umiejętności pracowników celem zwiększenia ich szans na zatrudnienie oraz tworzenie nowych miejsc pracy w zrównoważonych i niskoemisyjnych sektorach przemysłowych i energetycznych.

W ramach EFRROW należy wspierać potencjał rolnictwa w zakresie przyczyniania się do zmniejszenia poziomu emisji, w szczególności poprzez ograniczenie emisji nadtlenku azotu z gruntów rolnych (związanych z wykorzystaniem nawozów) i z nawozu naturalnego oraz należy przyczyniać się do zwiększenia ilości węgla w glebie poprzez ochronę i ulepszanie materii organicznej w glebie. Wsparcie w tej dziedzinie w ramach EFRROW może przynieść istotne efekty synergii z działaniami w ramach celu tematycznego „ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności gospodarowania zasobami”, poprzez zmniejszenie nadmiernego stosowania nawozów i pestycydów mogącego stanowić poważne zagrożenie dla ekosystemów lądowych i wodnych.

Obszarowe formy wsparcia z EFRROW powinny w szczególności przyczyniać się do zapewnienia przyjaznych dla środowiska praktyk gospodarki rolnej i leśnej, przede wszystkim na obszarach narażonych na intensyfikację rolnictwa lub zaniechanie upraw.

W ramach EFMR należy wspierać poszerzanie działalności połowowej na inne sektory gospodarki morskiej i sprzyjać rozwojowi gospodarki morskiej przy uwzględnieniu łagodzenia zmian klimatu. W ramach przygotowywania programów działań należy uwzględnić konkretne potrzeby związane z łagodzeniem zmian klimatu i przystosowaniem się do nich.

37 Decyzja Komisji z dnia 3 listopada 2010 r. ustanawiająca kryteria i środki dotyczące finansowania

komercyjnych projektów demonstracyjnych mających na celu bezpieczne dla środowiska wychwytywanie i geologiczne składowanie CO2 oraz projektów demonstracyjnych w zakresie innowacyjnych technologii energetyki odnawianej realizowanych w ramach systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, ustanowionego dyrektywą 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (2010/670/UE).

18/47

5. PROPAGOWANIE PRZYSTOSOWYWANIA SIĘ DO ZMIAN KLIMATU, ZAPOBIEGANIA ZAGROŻENIOM I ZARZĄDZANIA RYZYKIEM


W białej księdze „Adaptacja do zmian klimatu: europejskie ramy działania”38 ustanowiono unijne ramy przystosowania się do zmian klimatu, obejmujące cele i działania. W komunikatach „Wspólnotowe podejście do zapobiegania klęskom żywiołowym oraz katastrofom spowodowanym przez człowieka”39 i „Wzmacnianie europejskiej zdolności reagowania w przypadku klęsk i katastrof: rola ochrony ludności i pomocy humanitarnej”40 określa się kluczowe elementy unijnego podejścia do zapobiegania zagrożeniom i zarządzania ryzykiem.


– opracowanie strategii i planów działania dotyczących przystosowania się do zmian klimatu oraz planów zapobiegania zagrożeniom i zarządzania ryzykiem na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, jak również planów i strategii dotyczących budowania bazy wiedzy, możliwości monitorowania danych oraz mechanizmów wymiany informacji;

– zwiększenie poziomu inwestycji w zakresie przystosowania się do zmian klimatu oraz zapobiegania zagrożeniom i zarządzania ryzykiem, w tym w zakresie zapobiegania zniszczeniom i zwiększania odporności środowiska zabudowanego i innych elementów infrastruktury; ochrony zdrowia ludzi; zmniejszenia presji w odniesieniu do wykorzystania zasobów wodnych w przyszłości; inwestowania w środki ochrony przeciwpowodziowej i przybrzeżnej; oraz zmniejszenia podatności ekosystemów w celu zwiększenia ich odporności i umożliwienia adaptacji w ramach ekosystemów;

– opracowanie narzędzi (systemów wykrywania, wczesnego ostrzegania i alarmowania, map ryzyka i ocen ryzyka); zwiększenie inwestycji w systemy zarządzania katastrofami, celem wzmocnienia odporności na katastrofy, lepszego zapobiegania zagrożeniom oraz zarządzania ryzykiem wystąpienia klęsk żywiołowych, w tym zagrożeń związanych z pogodą (na przykład burz, ekstremalnych temperatur, pożarów lasów, susz, powodzi) i zagrożeń geofizycznych (na przykład lawin, osunięć gruntu, trzęsień ziemi, wybuchów wulkanów) oraz celem wsparcia społecznego reagowania na zagrożenia przemysłowe (systemy wczesnego ostrzegania, tworzenie map ryzyka).


– zrównoważona gospodarka wodna, w tym efektywne gospodarowanie wodą (w odniesieniu do ekosystemów), poprzez tworzenie stref przechowywania wody w gospodarstwach rolnych; popieranie modeli upraw oszczędzających wodę; tworzenie leśnych pasów ochronnych zapobiegających erozji i gospodarowanie nimi;

38 COM(2009) 147 wersja ostateczna, Biała księga „Adaptacja do zmiany klimatu: europejskie ramy

działania”. 39 COM(2009) 82. 40 COM(2010) 600.

19/47

– lepsze gospodarowanie glebą poprzez wspieranie stosowania praktyk zapobiegających degradacji gleby i zmniejszaniu zasobów węgla w glebie, na przykład niskiej orki, okrywy zielonej zimą, oraz ustanawianie systemów rolnoleśnych i tworzenie nowych lasów;

– zapewnienie dużego potencjału przystosowania się do zmian klimatu i chorób oraz utrzymywanie różnorodności genetycznej, w szczególności poprzez wspieranie stosowania lokalnych odmian upraw i gatunków zwierząt hodowlanych.


Regiony i państwa członkowskie powinny współpracować w zakresie przystosowywania się oraz zapobiegania zagrożeniom i zarządzania ryzykiem, tak aby radzić sobie z transgranicznymi efektami zewnętrznymi, w szczególności w odniesieniu do ochrony przeciwpowodziowej, ochrony lasów przed pożarami i szkodnikami oraz ochrony wybrzeża.

Fundusze objęte zakresem wspólnych ram strategicznych należy wykorzystywać do inwestowania w oparte na ekosystemach środki przeciwdziałania zagrożeniom i zarządzania ryzykiem oraz środki dostosowawcze, obejmujące włączenie przystosowania się do zmian klimatu i przeciwdziałania zagrożeniom do systemów planowania i zarządzania przybrzeżnego i morskiego. O ile to możliwe, należy wykorzystywać efekty synergii ze środkami łagodzenia zmiany klimatu, ochrony środowiska i efektywnego gospodarowania zasobami.

Należy dążyć do osiągania efektów synergii z działaniami w ramach innych celów tematycznych, w tym z działaniami służącymi rozwojowi innowacji i technologii w zakresie przystosowywania się do zmian klimatu, wspieraniem przedsiębiorstw wprowadzających środki i technologie związane z przystosowaniem się oraz działaniami służącymi ograniczeniu zanieczyszczeń wody pochodzenia rolniczego, na przykład ograniczeniu nadmiernego wykorzystania nawozów i pestycydów.


Należy dążyć do synergii i komplementarności między funduszami objętymi zakresem wspólnych ram strategicznych szczególnie w przypadku interwencji, które mogą być finansowane z innych funduszy. Należy zapewnić komplementarność i koordynację z programem LIFE, w szczególności ze zintegrowanymi projektami w zakresie łagodzenia zmian klimatu, na poziomie krajowym i regionalnym. W ramach EFS można uzupełniać działania w tym obszarze poprzez ukierunkowane kształcenie, szkolenie i podnoszenie umiejętności pracowników w zakresie zapobiegania zagrożeniom, zarządzania ryzykiem i przystosowania się do zmian klimatu. Dzięki EFRROW można uzupełniać działania w tym obszarze poprzez włączanie przystosowywania się do zmiany klimatu do działań w zakresie usług doradczych dla gospodarstw, transferu wiedzy i przekazywania informacji.

20/47

6. OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO I WSPIERANIE EFEKTYWNOŚCI WYKORZYSTYWANIA ZASOBÓW


Celem inicjatywy przewodniej „Europa efektywnie korzystająca z zasobów”41 jest stworzenie ram polityk na rzecz przechodzenia na niskoemisyjną gospodarkę efektywnie korzystającą z zasobów. Te zintegrowane wytyczne odnoszą się do konieczności, aby państwa członkowskie oddzieliły wzrost gospodarczy od wykorzystania zasobów, przekształcając wyzwania środowiskowe w możliwości rozwojowe i efektywnie wykorzystując swoje zasoby naturalne. Szczegółowe cele odnoszące się do środowiska określono w ramach wspólnotowego dorobku prawnego w dziedzinie środowiska oraz na poziomie UE.

Ramowa dyrektywa wodna,42 wraz z resztą wspólnotowego dorobku prawnego w dziedzinie wody,43 ma na celu ochronę zasobów wodnych i środowiska wodnego oraz zobowiązuje państwa członkowskie do wdrażania środków służących zapewnieniu dobrego stanu (ekologicznego, chemicznego i ilościowego) wód. W ramowej dyrektywie w sprawie odpadów44 określa się obowiązki i cele państw członkowskich w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów i ich przetwarzania. W unijnej strategii ochrony różnorodności biologicznej45 wskazuje się cel powstrzymania utraty różnorodności biologicznej i degradacji usług ekosystemowych na okres do 2020 r. oraz przywracania ich, o ile jest to możliwe. Dyrektywa ptasia46 i dyrektywa siedliskowa47 wspólnie stanowią podwaliny unijnej polityki ochrony przyrody i określa się w nich obowiązki państw członkowskich. Celem strategii tematycznej w dziedzinie ochrony gleby48 i proponowanej dyrektywy ramowej w sprawie gleby jest ochrona i zrównoważone wykorzystanie zasobów glebowych49. Celem ramowej dyrektywy w sprawie jakości powietrza jest poprawa jakości powietrza atmosferycznego i zapewnienie czystszego powietrza50. Wreszcie dyrektywa morska51, której cele mają być

41 COM(2011) 21, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu

Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, „Europa efektywnie korzystająca z zasobów – inicjatywa przewodnia strategii ‘Europa 2020’”.

42 Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej.

43 Dyrektywa dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych (dyrektywa Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych), dyrektywa powodziowa (dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim) lub dyrektywa w sprawie azotanów.

44 Dyrektywa 2006/12/WE z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie odpadów. 45 COM(2010) 244 wersja ostateczna, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego

Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, „Nasze ubezpieczenie na życie i nasz kapitał naturalny - unijna strategia ochrony różnorodności biologicznej na okres do 2020 r.”.

46 Dyrektywa 2009/147/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa.

47 Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory.

48 COM(2006) 231. 49 Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej ramy dla ochrony gleby,

COM(2006) 232 wersja ostateczna, z dnia 22 września 2006 r. 50 Dyrektywa 2008/50/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. 51 Dyrektywa 2008/56/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 czerwca 2008 r. ustanawiająca ramy

działań Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego, Dz.U. L 164 z 25.6.2008.

21/47

realizowane przy udziale funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych, ma stanowić środowiskowy filar polityki morskiej Unii Europejskiej.


– inwestycje w zakresie efektywnego zaopatrzenia w wodę, oczyszczania ścieków i ponownego wykorzystania wody, w tym nowe inwestycje w zakresie ograniczania wycieków i wdrażania planów gospodarowania wodami w dorzeczu;

– inwestycje w zakresie gospodarowania odpadami zgodnie z hierarchią gospodarowania odpadami, w szczególności w zakresie ponownego użycia, recyklingu i, w przypadku materiałów niepodlegających recyklingowi, odzysku;

– inwestycje w zakresie ekologicznej infrastruktury, w tym obszarów Natura 2000 i innych terytoriów, służące promowaniu ochrony i przywracania różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych, łagodzenia zmian klimatu i przystosowywania się do nich, ochrony przeciwpowodziowej i przeciwpożarowej, ochrony wybrzeża, ochrony gleb i innych środków zapobiegania zagrożeniom; zmniejszeniu rozdrobnienia obszarów przyrodniczych; zwiększaniu dostępności wody; oraz przywracaniu do właściwego stanu silnie zmienionych obszarów i siedlisk;

– inwestycje w działania służące zmniejszeniu zanieczyszczeń powietrza związanych z transportem, w szczególności programy wyposażenia i wymiany flot autobusowych, programy zachęt na rzecz bardziej ekologicznego transportu, poprawy infrastruktury transportu publicznego i promowania alternatywnych form transportu.


– inwestycje w zakresie dywersyfikacji lokalnych gospodarek poprzez ochronę i wspieranie dziedzictwa kulturowego i krajobrazów (zarówno w wiejskim, jak i miejskim kontekście);

– wsparcie na rzecz zrównoważonego, zintegrowanego rozwoju miast, między innymi poprzez środki na rzecz zrównoważonego drenażu miejskiego i likwidowania zasklepiania gleb, rekultywację obszarów zanieczyszczonych oraz rewitalizację infrastruktury kulturalnej.


– przywracanie, ochrona i wzmacnianie różnorodności biologicznej, w tym na obszarach NATURA 2000 i w ramach systemów rolnych o wysokiej wartości przyrodniczej, oraz stanu europejskich krajobrazów, poprzez promowanie przyjaznych dla środowiska systemów rolnych, w tym rolnictwa ekologicznego; ustanawianie lub utrzymywanie stref dzikiej fauny i flory na obszarach gospodarskich lub leśnych; przyznawanie rekompensaty rolnikom lub posiadaczom lasów z tytułu niekorzystnych warunków gospodarczych na obszarach NATURA 2000 i wydzielonych korytarzy dla dzikiej fauny i flory; oraz płatności dla rolników, którzy podejmują się działalności rolniczej na obszarach górskich i innych obszarach o znacznych ograniczeniach przyrodniczych;

22/47

nagradzanie wspólnych działań na rzecz zapewnienia środowiskowych dóbr publicznych;

– zwiększanie efektywności wykorzystania wody w rolnictwie, poprzez inwestycje w bardziej efektywne nawadnianie, doradztwo w zakresie efektywnego gospodarowania wodą oraz zachowanie ochronnych i filtrujących funkcji gleb;

– poprawa jakości wody i gleby oraz przyczynianie się do ochrony gleby przed erozją, zagęszczaniem, zasoleniem, osuwaniem się oraz utratą materii organicznej.


– inwestycje w zakresie przechodzenia na zrównoważone środowiskowo rybołówstwo zgodnie z celami WPRyb dotyczącymi eksploatacji zasobów ryb na poziomie maksymalnego podtrzymywalnego połowu oraz eliminowania odrzutów;

– inwestycje w ekoinnowacje, na przykład bardziej selektywne narzędzia połowowe i inne innowacje prowadzące do zmniejszenia wpływu rybołówstwa i akwakultury na środowisko;

– inwestycje w akwakulturę o wysokim poziomie ochrony środowiska oraz usług z tą ochroną związanych;

– narzędzia finansowe mające na celu większą zgodność z zasadami WPRyb, lepszą kontrolę rybołówstwa oraz zwiększenie ilości i zakresu danych naukowych dotyczących WPRyb;

– wspieranie sektora rybołówstwa i akwakultury w reagowaniu na wyższy poziom świadomości, oczekiwań i zainteresowania konsumentów w zakresie wyrobów produkowanych w sposób zrównoważony i przyjazny dla środowiska.


W sektorze wodnym inwestycje powinny być realizowane w kontekście planów gospodarowania wodami w dorzeczu.52 EFRR i Fundusz Spójności powinny być wykorzystywane do finansowania środków koniecznych do wdrożenia tych planów, w szczególności inwestycji w ekologiczną infrastrukturę służącą usprawnianiu usług ekosystemowych, na przykład odnowy terenów zalewowych, przywracania naturalnego kształtu rzek i nabrzeży rzek oraz utrzymywania i ulepszania naturalnych barier przybrzeżnych. Jeżeli chodzi o EFRROW, wsparcie należy w szczególności kierować na zmniejszenie poboru wody do nawadniania, szczególnie na obszarach, na których wciąż utrzymywane są niezrównoważone poziomy nawadniania, a nieefektywność istniejących systemów nawadniania prowadzi do znacznych strat i marnotrawienia wody do nawadniania.

Inwestycje muszą być spójne z hierarchą gospodarowania wodą, skupiając się na wariantach zarządzania popytem, a alternatywne rozwiązania w zakresie podaży należy rozważać jedynie

52 Artykuł 13 dyrektywy 2000/60/WE.

23/47

wówczas, gdy wyczerpano możliwości w zakresie oszczędzania wody i efektywnego nią gospodarowania53.

Interwencja publiczna w sektorze gospodarowania odpadami powinna uzupełniać wysiłki podejmowane przez sektor prywatny, w szczególności w ramach obowiązków producentów. Działania powinny wspierać innowacyjne rozwiązania promujące gospodarkę zamkniętego obiegu (inicjatywy symbiozy przemysłowej, „od kołyski do kołyski”, ekoprojektu itp.) i muszą być one spójne z hierarchią gospodarowania odpadami.

W odniesieniu do różnorodności biologicznej, choć finansowanie publiczne będzie prawdopodobnie głównym źródłem, należy również zachęcać do podejmowania prywatnych inwestycji w zakresie projektów generujących dochód i niektórych elementów infrastruktury ekologicznej, przy zastosowaniu potencjalnego wsparcia poprzez instrumenty finansowe. Oczekuje się, że EFRROW odegra kluczową rolę w realizacji celów wspólnotowej strategii ochrony różnorodności biologicznej poprzez zapewnienie środowiskowych dóbr publicznych w ramach rolnictwa i leśnictwa. EFRROW odegra również ważną rolę w zapewnieniu ekologicznej integralności i wartości widokowych europejskich krajobrazów, które w dużej mierze są uzależnione od praktyk gospodarki rolnej i leśnej.

Finansowanie obszarów Natura 2000 z funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych powinno być spójne ze środkami i zasobami finansowymi dotyczącymi tych działań określonymi w traktowanych priorytetowo ramowych programach opracowanych przez państwa członkowskie zgodnie z art. 8 dyrektywy siedliskowej. Finansowanie EFRROW powinno w szczególności być skierowane na wspólne rozwiązania w zakresie zapewniania środowiskowych dóbr publicznych, ekologicznej infrastruktury, systemów produkcji rolnej o wysokiej wartości przyrodniczej, zrównoważonych praktyk rolniczych na obszarach chronionych wspomagających ochronę, poprawę i przywracanie różnorodności biologicznej i związanych z nią usług ekosystemowych. W ramach EFRROW należy również wspierać techniki produkcji wzmacniające funkcje ochronne i filtrujące gleb, a tym samym poprawiające jakość wody. Finansowanie w ramach EFRROW powinno mieć również na celu promowanie praktyk gospodarczych, które sprzyjają zwiększeniu zawartości materii organicznej w glebach, przez co zwiększa się różnorodność biologiczna gleb.

Rekultywacja zanieczyszczonych obszarów może być finansowana ze środków publicznych jedynie w przypadku, gdy nieznany jest sprawca zanieczyszczenia lub gdy danego podmiotu nie można zmusić do poniesienia kosztów. Rekultywacja powinna się skupiać na obszarach wysokiego ryzyka oraz obszarach, w tym terenach poprzemysłowych, które stanowią barierę dla rozwoju gospodarczego, jako że potencjalna odpowiedzialność za rekultywację takich obszarów i potencjalne zagrożenia dla zdrowia stwarzają nieakceptowalne dla inwestorów ryzyko finansowe.

W jak najszerszym zakresie należy stosować zielone zamówienia publiczne przy wyborze projektów i sporządzaniu zaproszeń do składania ofert w państwach członkowskich.


Należy dążyć do osiągania efektów synergii poprzez podejmowanie komplementarnych i ukierunkowanych działań w ramach EFRROW w obszarach podlegających ekologicznym

53 COM(2007) 414 wersja ostateczna, „Rozwiązanie problemu dotyczącego niedoboru wody i susz w Unii

Europejskiej”.

24/47

środkom, przy zastosowaniu płatności bezpośrednich w ramach pierwszego filaru wspólnej polityki rolnej. W ramach wspólnych ram strategicznych można uzupełniać działania objęte tym celem tematycznym poprzez reformę systemów kształcenia i szkolenia, podnoszenie umiejętności pracowników oraz tworzenie nowych miejsc pracy w sektorach związanych z ochroną środowiskiem. W ramach EFMR wspierane będzie przechodzenie do poziomu maksymalnego podtrzymywalnego połowu oraz stopniowe wprowadzania zakazu odrzutów. Należy podejmować starania na rzecz lepszego gromadzenia danych i wzmacniania kontroli (celem zapewnienia większego stopnia zgodności z przepisami). Należy również dążyć do synergii ze zintegrowaną polityką morską, w ramach wspierania takich priorytetów, jak wiedza o morzu, planowanie przestrzenne obszarów morskich, zintegrowane zarządzanie strefą przybrzeżną, zintegrowany nadzór morski, ochrona środowiska i różnorodności biologicznej morza oraz przystosowanie się do szkodliwego wpływu zmiany klimatu na obszary przybrzeżne.

Działania finansowane w ramach tego celu tematycznego powinny zapewniać komplementarność i koordynację z programem LIFE, w szczególności ze zintegrowanymi projektami w zakresie przyrody, wody, odpadów, powietrza, łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do zmiany klimatu. Koordynacja między różnymi funduszami a programem LIFE powinna być realizowana w szczególności przez promowanie finansowania działań w ramach funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych uzupełniających zintegrowane projekty w ramach programu LIFE oraz przez promowanie rozwiązań, metod i podejść sprawdzonych w ramach programu LIFE. W takich przypadkach stosowne plany, programy i strategie sektorowe (traktowane priorytetowo programy ramowe, plan gospodarowania wodami w dorzeczu, plan gospodarowania odpadami), o których mowa w rozporządzeniu w sprawie programu LIFE, będą stanowić ramy koordynacji wsparcia z różnych funduszy.

Wreszcie fundusze objęte zakresem wspólnych ram strategicznych należy ściśle koordynować z programem „Kreatywna Europa”54, w ramach którego wsparcie uzyskują sektor kultury i sektor kreatywny, w szczególności poprzez promowanie działań międzynarodowych i kwestii związanych z lepszym dostępem transgranicznym. Środki polityki spójności można wykorzystywać do maksymalizowania wkładu kultury jako instrumentu służącego rozwojowi lokalnemu i regionalnemu, rewitalizacji obszarów miejskich, rozwojowi obszarów wiejskich i zwiększaniu szans zatrudnienia. Przykłady potencjalnych inwestycji w kulturę obejmują inwestycje w zakresie badań naukowych, innowacji, konkurencyjności i przedsiębiorczości MŚP w sektorze kultury i sektorze kreatywnym w ramach odpowiednich celów tematycznych.

54 COM(2011) 786/2, „Kreatywna Europa — nowy program ramowy dla sektora kultury i sektora

kreatywnego (2014-2020)”.

25/47

7. PROMOWANIE ZRÓWNOWAŻONEGO TRANSPORTU I USUWANIE NIEDOBORÓW PRZEPUSTOWOŚCI W DZIAŁANIU NAJWAŻNIEJSZYCH INFRASTRUKTUR SIECIOWYCH


W białej księdze w sprawie transportu55 nakreślono wizję konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu, podkreślając, że w sektorze transportu konieczne jest zmniejszenie do 2050 r. emisji gazów cieplarnianych o przynajmniej 60 % w porównaniu do poziomu z roku 1990. W odniesieniu do funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych oznacza to skupienie się na zrównoważonych formach transportu i inwestowanie w dziedzinach o największej europejskiej wartości dodanej, tj. w sieci transeuropejskie56.


– bazowa infrastruktura transeuropejskich sieci transportowych (TEN-T) obejmująca transport drogowy, kolejowy i morski oraz multimodalne i interoperacyjne środki przynoszące znaczne korzyści netto dla społeczeństwa;

– bazowa infrastruktura kolejowa TEN-T, łączność wtórna, modernizacja gęstych sieci kolejowych, europejski system zarządzania ruchem kolejowym (ERTMS) oraz inne inwestycje służące poprawie interoperacyjności, a także budowanie potencjału w zakresie planowania i realizowania projektów i zarządzania nimi, jak również w zakresie zarządzania ryzykiem i katastrofami;

– innowacyjne ustalanie cen użytkowania dróg, systemy nakładania opłat na użytkowników i zarządzanie ruchem, infrastruktura do uzupełniania paliwa i ładowania baterii dla nowych pojazdów bezemisyjnych przeznaczonych do transportu miejskiego;

– zintegrowane, zrównoważone i dostępne rozwiązania w zakresie mobilności w miastach, regionach miejskich i na obszarach metropolitalnych, prowadzące do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, w szczególności w ramach planów zrównoważonego transportu miejskiego57, w których przewiduje się ułatwienia dla transportu publicznego, rowerzystów i pieszych;

– usuwanie niedoborów przepustowości śródlądowych dróg wodnych, przy jednoczesnej minimalizacji znacznych zmian koryt rzek, oraz wspieranie inwestycji na rzecz bardziej przyjaznych dla środowiska flot i inwestowanie w systemy informacji żeglugi rzecznej.


Inwestycje w infrastrukturę transportową w ramach EFRR i Funduszu Spójności powinny być w pełni zgodne z wytycznymi dotyczącymi rozwoju TEN-T, w których określa się priorytety

55 COM(2011) 144 wersja ostateczna, „Biała księga: Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru

transportu — dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu”. 56 COM(2011) 650/2, Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie

unijnych wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej. 57 DG ENV Raport techniczny - 2007/018; 25.9.2007.

26/47

UE w zakresie transportu, odnosząc się miedzy innymi do kwestii zmian klimatu, przyszłego rozwoju zintegrowanej sieci TEN-T oraz koncepcji korytarzy multimodalnych58.

Zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych59 inwestycje w infrastrukturę transportową muszą służyć zapewnieniu jej dostępności dla osób niepełnosprawnych i osób o ograniczonej sprawności ruchowej.

Aby maksymalizować europejską wartość dodaną inwestycji transportowych, wparcie z funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych musi się opierać na kilku zasadach:

– istotne znaczenie ma wspieranie większej interoperacyjnej integracji między rodzajami transportu. Dlatego też należy podjąć starania, aby zapewnić spójność indywidualnych inwestycji z całościowymi krajowymi planami transportowymi, w których należy uwzględnić rozwój zintegrowanej infrastruktury transportowej do roku 2020 i później. Plany te powinny się opierać na rzeczywistym i prognozowanym zapotrzebowaniu na transport oraz wskazywać brakujące połączenia i niedobory przepustowości;

– zidentyfikowane inwestycje należy uszeregować pod względem ważności, w zależności od tego, na ile przyczyniają się one do mobilności, zrównoważonego rozwoju, zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych i utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportowego. W tym celu konieczne jest szacowanie emisji gazów cieplarnianych związanych z inwestycjami, a konsekwencją powinno być szersze wykorzystanie z natury bardziej zasobooszczędnych rodzajów transportu oraz inwestowanie w poprawę zarządzania ruchem i lepsze systemy informacyjne (europejski system zarządzania ruchem kolejowym (ERTMS), usługi informacji rzecznej (RIS), inteligentne systemy transportowe dla ruchu drogowego (ITS), SESAR, SafeSeaNet) oraz zaawansowane środki logistyczne i rynkowe;

– inwestycje powinny skupiać się na budowie nowej infrastruktury i zwiększaniu potencjału istniejącej infrastruktury poprzez zasadniczą modernizację, a nie na utrzymywaniu istniejącej infrastruktury, ponieważ inwestowanie w utrzymanie istniejącej infrastruktury powinno być rentowne finansowo i nie powinno wymagać wsparcia UE;

– w ramach inwestycji należy łączyć kształtowanie cen transportu i systemy nakładania opłat na użytkowników, tak aby podążać w kierunku pełnego zastosowania zasady „zanieczyszczający i użytkownik płaci” w przypadku wszystkich rodzajów transportu. W ramach funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych należy wspierać środki służące unikaniu lub, gdy to nie jest możliwe, łagodzeniu bądź rekompensowaniu negatywnego wpływu infrastruktury transportowej na środowisko;

– zasadnicze znaczenie będzie miało wsparcie poprzez instrumenty finansowe w celu przyciągnięcia większej ilości prywatnych środków finansowych na realizację strategicznych projektów w zakresie infrastruktury transportowej TEN-T;

58 COM(2011) 650, Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie unijnych

wytycznych dotyczących rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej, 19.10.2011. 59 Decyzja Rady z dnia 26 listopada 2009 r. w sprawie zawarcia przez Wspólnotę Europejską Konwencji

Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych, Dz.U. L 23 z 27.1.2010, s. 35.

27/47

– w inwestycjach należy uwzględnić podatność infrastruktury na zagrożenia związane z klęskami żywiołowymi i katastrofami spowodowanymi przez człowieka oraz na zmiany klimatu;

– definiując inwestycje w zakresie transportu publicznego, należy uwzględnić potrzeby kobiet i mężczyzn, jako że kobiety używają transportu publicznego w większym zakresie niż mężczyźni. W miastach kobiety częściej wykorzystują infrastrukturę publiczną i mogą być bardziej narażone na brak bezpieczeństwa i przestępczość na obszarach miejskich.

W ramach inwestycji należy stosować zintegrowane podejście oparte na planowaniu sieci multimodalnych w celu zwiększenia efektywności i interoperacyjności sieci. Inwestowanie w połączenia regionów z kompleksową i bazową siecią TEN-T powinno zagwarantować, że obszary miejskie i wiejskie będą korzystały z możliwości związane z najważniejszymi sieciami.

Jeżeli chodzi o transport morski, porty powinny stawać się miejscami sprawnego wjazdu i wyjazdu poprzez pełną integrację z infrastrukturą lądową. Priorytetowo należy traktować projekty dotyczące dostępności portu i połączeń z siecią w głębi lądu. Rozwój śródlądowych dróg wodnych powinien sprzyjać ich większemu udziałowi w tworzeniu zrównoważonej europejskiej sieci transportu towarowego.

Należy zwrócić uwagę na zintegrowaną promocję, w ramach różnych funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych, efektywnych łańcuchów logistycznych (obejmujących rybołówstwo, sektor morski i sektor rolnoleśny) oraz nowych i odnawialnych źródeł energii (w tym energii z biomasy i energii morskiej).

Należy ściśle koordynować rozwój transgranicznych działań infrastrukturalnych, stosując w razie potrzeby odpowiednie rozwiązania oparte na makroregionach i basenach mórz. W tym kontekście wdrażanie morskiego planowania przestrzennego stanowi ramy znajdowania równowagi między konkurencyjnymi zastosowaniami i działaniami oraz zarządzania wpływem na środowisko morskie.


Działania finansowane w ramach tego celu tematycznego powinny zapewnić komplementarność z instrumentem „Łącząc Europę”, tak aby maksymalizować europejską wartość dodaną oraz korzyści z rozwoju na poziomie krajowym i regionalnym. Fundusz Spójności i EFRR, w ramach wspólnego zarządzania, będą stanowić uzupełnienie instrumentu „Łącząc Europę”, który jest funduszem zarządzanym w sposób bezpośredni przy zastosowaniu konkurencyjnego wyboru projektów. Instrument „Łącząc Europę” będzie się koncentrował na projektach o znacznej europejskiej wartości dodanej, w szczególności w przypadku infrastruktury transgranicznej, natomiast Fundusz Spójności będzie się skupiał na projektach o znacznej europejskiej wartości dodanej służących usuwaniu niedoborów przepustowości w sieciach transportowych poprzez wspieranie infrastruktury TEN-T, zarówno w przypadku sieci bazowej, jak i sieci kompleksowej. Ponadto działania finansowane w ramach tego celu tematycznego powinny tworzyć efekty ścisłej synergii z działaniami finansowanymi w ramach wyzwania „Inteligentny, ekologiczny i zintegrowany transport” programu „Horyzont 2020”.

28/47

8. WSPIERANIE ZATRUDNIENIA I MOBILNOŚCI PRACOWNIKÓW



„Dążenie do osiągnięcia wskaźnika zatrudnienia na poziomie 75 % wśród kobiet i mężczyzn w wieku 20-64 lat, między innymi poprzez większe zaangażowanie ludzi młodych, pracowników w starszym wieku i pracowników nisko wykwalifikowanych oraz lepszą integrację legalnych migrantów”.

Obecna sytuacja60:

Nawet gdyby wszystkie państwa członkowskie osiągnęły swoje cele krajowe, mimo to Unii Europejskiej jako całości zabrakłoby 1,0-1,3 punktu procentowego do osiągnięcia celu 75 % do 2020 r. W 2011 r. nie nastąpił żaden znaczący postęp. Mając na uwadze powolny powrót gospodarki na ścieżkę wzrostu i jedynie marginalny wzrost zatrudnienia ogółem w pierwszej połowie 2011 r., wskaźnik zatrudnienia w UE-27 w 2011 r. prawdopodobnie tylko nieznacznie przekroczy poziom z 2010 r. w wysokości 68,6 % i pozostanie dużo poniżej swojej wysokiej wartości 70,3 % sprzed kryzysu. Wyzwaniem pozostaje znalezienie w okresie od teraz do 2020 r. zatrudnienia dla dodatkowych 17,6 mln ludzi.

W ramach przedmiotowego celu tematycznego państwa członkowskie powinny skupić się na działaniach na rzecz osiągnięcia swoich celów krajowych w zakresie zatrudnienia, wykorzystując fundusze objęte zakresem wspólnych ram strategicznych oraz w szczególności EFS celem wsparcia polityk wymienionych w wytycznej 7 zintegrowanych wytycznych dotyczących strategii „Europa 2020” (wytyczna 7 w sprawie zatrudnienia). Wsparcie EFRROW powinno skupiać się na tworzeniu miejsc pracy na obszarach wiejskich, które z reguły mają niższy niż średni wskaźnik zatrudnienia.

Główne działania w ramach EFS:

Dostęp do zatrudnienia dla osób poszukujących pracy oraz nieaktywnych zawodowo, w tym lokalne inicjatywy na rzecz zatrudnienia oraz wsparcie dla mobilności pracowników:

– aktywne i zapobiegawcze środki rynku pracy prowadzone na wczesnym etapie i dostępne dla wszystkich, służące między innymi określaniu indywidualnych potrzeb, świadczeniu zindywidualizowanych usług i porad, prowadzeniu ukierunkowanych i dopasowanych szkoleń, weryfikacji zdobytych kompetencji i umiejętności oraz zwolnieniom monitorowanym;

– prognozowanie i doradztwo w zakresie długoterminowych możliwości zatrudnienia powstających w wyniku zmian strukturalnych na rynku pracy, takich jak przechodzenie na gospodarkę niskoemisyjną i zasobooszczędną oraz kształtowanie się sektorów opieki i ochrony zdrowia;

60 Roczna analiza wzrostu gospodarczego na 2012 r. – załącznik I – COM(2011)815 wersja ostateczna.

29/47

– przekazywanie informacji na temat możliwości zatrudnienia na europejskich rynkach pracy oraz na temat warunków życia i pracy.

Prowadzone w sposób zrównoważony włączanie ludzi młodych, którzy nie pracują, nie kształcą się ani nie poszukują pracy do rynku pracy:

– wprowadzenie „gwarancji dla młodzieży” poprzez ustanowienie programów oferujących dalsze kształcenie, (prze)szkolenia lub środki aktywacji dla każdej młodej osoby, która nie pracuje, nie kształci się ani nie dokształca się, w ciągu 4 miesięcy od zakończenia nauki. Należy położyć szczególny nacisk na praktyki zawodowe i staże dla absolwentów, aby zdobywali pierwsze doświadczenia zawodowe;

– samozatrudnienie i przedsiębiorczość w odniesieniu do młodych ludzi we wszystkich sektorach, ze szczególnym uwzględnieniem sektorów powstających w gospodarce niskoemisyjnej oraz sektorach opieki i zdrowia;

Samozatrudnienie, przedsiębiorczość i zakładanie przedsiębiorstw:

– wsparcie w szczególności dla bezrobotnych, osób w niekorzystnej sytuacji oraz nieaktywnych zawodowo na zakładanie i rozwijanie przedsiębiorstw we wszystkich sektorach, w tym w zakresie opieki i ochrony zdrowa, integracji przez pracę, ekologicznych miejsc pracy i rozwoju społeczności. Wsparcie takie obejmuje rozwój umiejętności, w tym umiejętności w zakresie ICT, przedsiębiorczości i zarządzania, pomoc i doradztwo oraz świadczenie usług w zakresie integracyjnego rozwoju przedsiębiorstw i usług finansowych dla osób rozpoczynających działalność.

Równość mężczyzn i kobiet oraz godzenie pracy z życiem prywatnym:

– obalanie stereotypów w zakresie płci w systemach kształcenia i szkolenia;

– podnoszenie świadomości oraz mobilizacja partnerów gospodarczych i społecznych do rozwiązywania problemu segregacji płciowej na rynku pracy oraz zróżnicowania emerytur i wynagrodzeń ze względu na płeć;

– tworzenie strategii w zakresie równowagi między pracą a życiem prywatnym, w tym poprzez wsparcie na rzecz powrotu na rynek pracy osób, które nie pracują ze względu obowiązki opiekuńcze;

– innowacyjne metody organizacji pracy, w tym telepraca i elastyczne warunki pracy umożliwiające godzenie pracy z nieformalnymi obowiązkami opiekuńczymi;

– dostęp do przystępnych cenowo usług opiekuńczych, na przykład opieki nad dziećmi, opieki pozaszkolnej czy opieki nad osobami pozostającymi na utrzymaniu pracownika, w tym nad osobami starszymi, poprzez inwestycje w zakresie zrównoważonych usług opiekuńczych.

Przystosowywanie pracowników, przedsiębiorstw i przedsiębiorców do zmian:

– opracowywanie szczegółowych usług w zakresie zatrudnienia, szkoleń i wsparcia, w tym doradztwa i zwolnień monitorowanych, w kontekście restrukturyzacji przedsiębiorstw i sektorów;

30/47

– opracowywanie i wprowadzanie innowacyjnych, bardziej wydajnych i bardziej ekologicznych sposobów organizacji pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy.

Aktywne i zdrowe starzenie się:

– innowacyjne i przyjazne osobom starszym formy organizacji pracy, w tym dostępne środowisko pracy oraz elastyczne środki;

– przedłużanie zdrowszego życia zawodowego poprzez opracowywanie i wprowadzanie środków na rzecz promocji zdrowego stylu życia oraz rozwiązywania problemów związanych z czynnikami ryzyka dla zdrowia, takimi jak nieaktywność fizyczna, palenie tytoniu, szkodliwe wzorce spożywania alkoholu;

– wspieranie szans na rynku pracy oraz udziału starszych pracowników w programach uczenia się przez całe życie celem ułatwienia aktywnego starzenia się.

Modernizacja i wzmocnienie instytucji rynku pracy, w tym działania na rzecz zwiększenia transgranicznej mobilności pracowników:

– większa aktywizacja oraz kojarzenie popytu i podaży pracy realizowane przez publiczne służby zatrudnienia, poprzez zapewnienie zintegrowanego wsparcia dopasowanego do potrzeb osób poszukujących pracy przy jednoczesnym rozszerzeniu usług świadczonych osobom zmieniającym pracę i wspieraniu osób nieaktywnych zawodowo w powrocie do pracy;

– współpraca w świadczeniu usług na rzecz pracodawców oraz tworzenie partnerstw z instytucjami edukacyjnymi i innymi służbami zatrudnienia, tak aby świadczyć usługi w sposób elastyczny, zapobiegawczy i efektywny;

– prognozowanie długoterminowych możliwości zatrudnienia powstających w wyniku zmian strukturalnych na rynku pracy oraz opracowywanie usług w zakresie doradztwa przez całe życie i uczenia się przez całe życie celem wspierania przekwalifikowywania się;

– ukierunkowane inwestycje w umiejętności i potencjał pracowników;

– działania Europejskich Służb ds. Zatrudnienia (EURES) w zakresie rekrutacji, pośrednictwa pracy oraz znajdowania zatrudnienia, oraz odpowiednie usługi w zakresie przekazywania informacji, doradztwa i porad na poziomie krajowym i transgranicznym.


– rozwój inkubatorów przedsiębiorczości oraz wsparcie inwestycyjne na rzecz samozatrudnienia i tworzenia przedsiębiorstw, w szczególności w obszarach oferujących nowe źródła wzrostu, takich jak gospodarka ekologiczna, turystyka zrównoważona (w tym srebrna gospodarka) oraz usługi opieki zdrowotnej i usługi socjalne;

– inwestycje w infrastrukturę wsparcia modernizacji publicznych służb zatrudnienia.


– sprzyjanie różnicowaniu działalności poza sektorem rolnym, tworzenie nowych małych

31/47

przedsiębiorstw oraz wspieranie innych form tworzenia miejsc pracy na obszarach wiejskich, szczególnie poprzez pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej dla mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw prowadzących działalność pozarolniczą na obszarach wiejskich i inwestycje w działalność pozarolniczą na obszarach wiejskich.


– wsparcie tworzenia miejsc pracy w społecznościach rybackich poprzez zwiększanie wartości działalności i produktów rybołówstwa;

– wsparcie różnicowania działalności w społecznościach rybackich poprzez tworzenie alternatywnych miejsc pracy w lokalnej gospodarce, w szczególności w innych sektorach morskich.


Działania wspierane przez EFS w ramach opisywanego celu tematycznego powinny zmierzać do zrównoważonej integracji w ramach zatrudnienia, jednocześnie ułatwiając mobilność zawodową i geograficzną oraz odpowiednio uwzględniając trwające zmiany strukturalne, takie jak przechodzenie do gospodarki niskoemisyjnej oraz wzrastające znaczenie sektorów opieki i ochrony zdrowia. Należy rozwijać nowe usługi i narzędzia oparte na dowodach w celu unowocześniania służb zatrudnienia jako podmiotów pośredniczących w przekwalifikowaniu pracowników w szczególności na ekologiczne umiejętności i profile zawodowe. Dzięki skutecznym działaniom będzie można korzystać z utworzenia sieci z pracodawcami i instytutami edukacyjnymi na odpowiednich poziomach terytorialnych oraz rozwoju lokalnych inicjatyw w zakresie zatrudnienia. Wdrożenie gwarancji dla młodzieży wymaga ścisłej współpracy z partnerami społecznymi, służbami zatrudnienia, innymi zainteresowanym podmiotami rynku pracy oraz jednostkami edukacyjnymi i szkoleniowymi. W szczególności zasadnicze znaczenie ma współpraca z pracodawcami zapewniającymi miejsca do szkolenia w pracy dla młodych ludzi. W przypadku EFS i EFRROW uwagę należy skupić na utrzymaniu miejsc pracy, szczególnie w przypadku mikroprzedsiębiorstw i małych przedsiębiorstw. W stosownych przypadkach wysiłki te mogą być wspierane instrumentami finansowymi, być może również w połączeniu z instrumentami finansowanymi na poziomie UE. Działań na rzecz równouprawnienia płci nie należy rozumieć jedynie jako działań ukierunkowanych szczególnie na kobiety, powinno się je rozważać w szerszej perspektywie, na przykład jako działania ukierunkowane również na mężczyzn, kluczowe podmioty gospodarcze i społeczne, decydentów oraz ogół społeczeństwa.


Wsparcie na rzecz samozatrudnienia udzielane w ramach EFS będzie w szczególności skierowane do bezrobotnych, osób w niekorzystnej sytuacji oraz nieaktywnych zawodowo i skupi się na rozwijaniu umiejętności, natomiast w ramach EFRR udzielane będzie wsparcie inwestycyjne. Unowocześnienie publicznych służb zatrudnienia finansowane w ramach EFS często wymaga również inwestycji infrastrukturalnych, które mogą być wspierane przez EFRR.

Działania wspierane przez EFMR w ramach tego celu tematycznego będą przede wszystkim realizowane poprzez rozwój inspirowany przez lokalną społeczność i przyczynią się one również do promocji włączenia społecznego w społecznościach rybackich.

Działania wspierane w ramach EFS powinny być spójne ze strategiami państw członkowskich

32/47

w zakresie służącego włączeniu społecznemu wsparcia na rozpoczynanie działalności gospodarczej, które dotyczy wszystkich zadań resortowych, łączy odpowiednie służby zajmujące się rozwojem przedsiębiorstw i finansami, opiera się na skutecznych sposobach docierania do grup i obszarów znajdujących się w niekorzystnej sytuacji oraz ułatwia uczenie się podmiotów poprzez bieżące monitorowanie i ocenę wyników.

Inwestycje w zakresie innych celów tematycznych, w szczególności badań i innowacji, wsparcia dla MŚP oraz wspierania przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną, powinny skupiać się na tworzeniu trwałych miejsc pracy. Należy dążyć do synergii z programem na rzecz przemian i innowacji społecznych61 promującym mobilność geograficzną oraz ułatwiającym dostęp do mikrofinansowania dla przedsiębiorców, w szczególności przedsiębiorców najbardziej oddalonych od rynku pracy, oraz mikroprzedsiębiorstw. Należy zapewnić koordynację z programem „Erasmus dla wszystkich”, w szczególności z projektami w zakresie mobilności i współpracy dotyczącymi kształcenia i szkolenia.

61 COM(2011) 609 wersja ostateczna.

33/47

9. WSPIERANIE WŁĄCZENIA SPOŁECZNEGO I WALKA Z UBÓSTWEM



„Wspieranie włączenia społecznego, w szczególności poprzez ograniczanie ubóstwa, mając na celu wyciągnięcie co najmniej 20 milionów osób ze strefy zagrożenia ubóstwem i wyłączeniem”. Obecna sytuacja62: Cel UE nie będzie osiągnięty w oparciu o obecne cele krajowe. Zgodnie z pierwszym, wstępnym szacunkiem dotyczącym skumulowanego celu w okresie do 2020 r. około 12 mln ludzi zostanie wyciągniętych z ubóstwa i wykluczenia społecznego. Jeżeli wziąć po uwagę efekty zewnętrzne strategii na rzecz walki z ubóstwem wśród dzieci i na rzecz ograniczania długoterminowego bezrobocia, liczbę tę można zwiększyć o 25 %. Jednak mimo to będzie ona mniejsza co najmniej o 5 mln lub 25 % od głównego celu UE.


Aktywne włączenie społeczne:

– zintegrowane ścieżki łączące w sobie różne formy środków zwiększających szanse na zatrudnienie, na przykład wsparcie zindywidualizowane, poradnictwo, doradztwo, dostęp do kształcenia i szkolenia ogólnego i zawodowego, jak również dostęp do usług, w szczególności usług w zakresie ochrony zdrowia i spraw socjalnych, opieki nad dziećmi oraz Internetu;

– modernizacja systemów zabezpieczenia społecznego, w tym opracowanie i wprowadzanie reform na rzecz poprawy efektywności kosztowej i adekwatności zasiłków socjalnych i zasiłków dla bezrobotnych, programów minimalnych dochodów i emerytur, usług opieki zdrowotnej i usług socjalnych, przy jednoczesnym minimalizowaniu czynników zniechęcających do pracy i efektu pułapki;

Integracja społeczności zmarginalizowanych, na przykład społeczności Romów:

– zintegrowane ścieżki do rynku pracy, w tym wsparcie zindywidualizowane, poradnictwo, doradztwo i dostęp do kształcenia i szkolenia ogólnego i zawodowego;

– dostęp do usług, w szczególności opieki społecznej, usług w zakresie pomocy socjalnej i opieki zdrowotnej (w tym profilaktycznej opieki zdrowotnej, edukacji zdrowotnej i bezpieczeństwa pacjenta);

– eliminacja segregacji w szkolnictwie, promowanie wczesnej edukacji, przeciwdziałanie przedwczesnemu kończeniu nauki i zapewnienie pomyślnego przechodzenia ze szkoły do pracy;

62 COM(2011)815 wersja ostateczna, Roczna analiza wzrostu gospodarczego na 2012 r. – załącznik I.

34/47

– środki na rzecz przezwyciężania uprzedzeń i dyskryminacji Romów.

Walka z dyskryminacją ze względu na płeć, pochodzenie rasowe lub etniczne, religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek bądź orientację seksualną:

– podnoszenie świadomości i zaangażowanie w lokalnych społecznościach i przedsiębiorstwach w celu walki z dyskryminacją i promowania działań międzykulturowych;

– konkretne działania ukierunkowane na ludzi zagrożonych dyskryminacją i ludzi niepełnosprawnych oraz cierpiących na choroby przewlekłe w celu zwiększenia ich udziału w rynku pracy, ich większego włączenia społecznego i ograniczenia nierówności w zakresie zdobywania wykształcenia i stanu zdrowia;

Zwiększenie dostępności przystępnych cenowo, zrównoważonych i wysokiej jakości usług, w tym usług opieki zdrowotnej i usług socjalnych świadczonych w interesie ogólnym:

– większa dostępność przystępnej cenowo, zrównoważonej i wysokiej jakości opieki zdrowotnej w celu ograniczenia nierówności w zakresie opieki zdrowotnej, wspierania profilaktyki i promowania e-zdrowia, w tym poprzez ukierunkowane działania skupione na szczególnie wrażliwych grupach;

– większa dostępność przystępnych cenowo, zrównoważonych i wysokiej jakości usług socjalnych, takich jak usługi w zakresie zatrudnienia i szkolenia, usługi dla bezdomnych, opieka pozaszkolna, opieka nad dzieckiem i usługi w zakresie długoterminowej opieki;

– ukierunkowane usługi w zakresie wczesnej edukacji i opieki, w tym zintegrowane rozwiązania obejmujące opiekę nad dzieckiem, edukację, zdrowie i wsparcie rodzicielskie, ze szczególnym uwzględnieniem zapobiegania oddawaniu dzieci pod opiekę instytucjonalną;

– dostęp do e-usług w celu promowania e-integracji;

– wspieranie przechodzenia z opieki instytucjonalnej na usługi opieki w ramach społeczności w przypadku dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej, ludzi niepełnosprawnych, osób starszych oraz ludzi z zaburzeniami psychicznymi, ze szczególnym uwzględnieniem integracji usług zdrowotnych z socjalnymi.

Promowanie gospodarki społecznej i przedsiębiorstw społecznych:

– budowanie potencjału i struktury wsparcia na rzecz promowania przedsiębiorstw społecznych, w szczególności poprzez kształcenie i szkolenie w zakresie przedsiębiorczości społecznej, tworzenie sieci kontaktów, opracowanie krajowych lub regionalnych strategii w partnerstwie z kluczowymi zainteresowanymi podmiotami oraz świadczenie usług w zakresie rozwoju przedsiębiorstwa i łatwiejszy dostęp do finansowania;

– mobilizacja funduszy na rzecz wspierania inicjatyw w gospodarce społecznej i

35/47

przedsiębiorczości społecznej.

Lokalne strategie rozwoju realizowane przez społeczności:

– wspieranie przygotowywania, prowadzenia i animacji lokalnych strategii;

– wspieranie działań opracowywanych i realizowanych w ramach lokalnej strategii w obszarach objętych Europejskim Funduszem Socjalnym w zakresie zatrudnienia, kształcenia, włączenia społecznego oraz budowania potencjału instytucjonalnego.


– inwestycje w infrastrukturę zdrowotną i socjalną w celu poprawy dostępu do usług w zakresie opieki zdrowotnej i usług socjalnych oraz ograniczenia nierówności w zakresie opieki zdrowotnej, ze szczególnym uwzględnieniem grup zmarginalizowanych, na przykład Romów i osób zagrożonych ubóstwem;

– inwestycje infrastrukturalne, które przyczyniają się do modernizacji, transformacji strukturalnej i zrównoważonego rozwoju systemów opieki zdrowotnej, prowadzące do wymiernej poprawy w zakresie opieki zdrowotnej, w tym środki w zakresie e-zdrowia;

– ukierunkowane inwestycje infrastrukturalne na rzecz wspierania przechodzenia z opieki instytucjonalnej na opiekę w ramach społeczności, która zwiększa możliwości samodzielnego życia w społeczności oferującej wysokiej jakości usługi;

– inwestycje w infrastrukturę wsparcia dla opieki nad dziećmi, opieki nad osobami starszymi oraz opieki długoterminowej.

– wsparcie rewitalizacji fizycznej i gospodarczej zubożałych społeczności miejskich i wiejskich, w tym społeczności Romów, służącej ograniczeniu przestrzennej koncentracji ubóstwa, w tym promowanie planów zintegrowanych, w których zapewnianiu mieszkań czynszowych towarzyszą w szczególności interwencje w dziedzinie szkolnictwa, zatrudnienia i zdrowia, w tym obiektów sportowych dla ludności miejscowej;

– wsparcie rozwoju przedsiębiorstw społecznych poprzez opracowywanie nowych modeli działalności gospodarczej i innowacyjnych rozwiązań w celu sprostania wyzwaniom społecznym;

– wsparcie konkretnych inwestycji ukierunkowanych na usuwanie barier dostępności i zapobieganie ich powstawania;

– wspieranie lokalnych strategii rozwoju realizowanych przez społeczności poprzez wspieranie budowania potencjału lokalnych grup działania oraz przygotowywania, prowadzenia i animacji lokalnych strategii, oraz poprzez wspieranie działań przygotowywanych i realizowanych w ramach lokalnej strategii w obszarach podlegających EFRR w zakresie włączenia społecznego oraz rewitalizacji fizycznej i gospodarczej.


– wspieranie lokalnego rozwoju na obszarach wiejskich przez promowanie lokalnego rozwoju realizowanego przez społeczności (lokalne strategie rozwoju LEADER) oraz

36/47

poprzez inwestycje we wszystkie rodzaje małej infrastruktury na obszarach wiejskich oraz inwestowanie w tworzenie, ulepszanie lub rozszerzanie lokalnych usług podstawowych dla ludności wiejskiej, szczególnie na oddalonych obszarach wiejskich, wraz z innymi działaniami na rzecz poprawy jakości życia w miejscowościach wiejskich oraz zwiększenia ich atrakcyjności („odnowy wsi”).


W ramach polityki aktywnego włączenia społecznego należy uwzględniać konieczność lepszej koordynacji między kształceniem, systemami zabezpieczenia społecznego oraz politykami w zakresie rynku pracy celem zapewnienia wejścia na rynek pracy osobom w najbardziej niekorzystnej sytuacji zgodnie z zaleceniem Komisji w sprawie aktywnej integracji osób wykluczonych z rynku pracy63. Wsparcie dochodu poprzez EFS powinno być finansowane jedynie jako środek uzupełniający, w ramach podejścia zintegrowanej ścieżki do rynku pracy, i powinno być ograniczone do czasu trwania środków aktywizacji. Publiczne programy zatrudnienia mogą być wspierane jedynie jako środek przejściowy, którego głównym celem jest wyposażenie ludzi w umiejętności, kompetencje i kwalifikacje niezbędne do ponownego wejścia na rynek pracy. Funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych nie można wykorzystywać do działań przyczyniających się do jakiejkolwiek formy segregacji i dyskryminacji.

Państwa członkowskie wzywa się do korzystania z map ubóstwa przy opracowywaniu i realizacji zintegrowanych strategii na rzecz wspierania obszarów i grup w najbardziej niekorzystnej sytuacji, na przykład Romów.


Zintegrowane wykorzystanie funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych jest szczególnie istotne w odniesieniu do terytorialnego wymiaru ubóstwa. Integracja społeczności zmarginalizowanych wymaga spójnych i wielowymiarowych rozwiązań wspieranych z różnych funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych, uzupełniających zasoby krajowe i realizowanych z zachowaniem spójności z reformami systemów zabezpieczenia społecznego. Takie wielowymiarowe zintegrowane podejście obejmujące działania z różnych funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych jest szczególnie istotne dla społeczności romskiej, której skuteczna integracja wymaga inwestycji w zakresie zatrudnienia, kształcenia, opieki zdrowotnej, zapewnienia mieszkań i integracji społecznej. Na zubożałych obszarach miejskich działalność w zakresie rewitalizacji fizycznej i gospodarczej wspierana przez EFRR powinna iść w parze z działaniami EFS zmierzającymi do promowania włączenia społecznego grup zmarginalizowanych. Na obszarach wiejskich można również wykorzystywać wsparcie EFRROW do promowania włączenia społecznego, szczególnie poprzez lokalny rozwój realizowany przez społeczności („LEADER”), co nadal będzie obowiązkowym elementem programów rozwoju obszarów wiejskich.

Istotne jest również wykorzystanie synergii między funduszami objętymi zakresem wspólnych ram strategicznych w celu zmniejszenia nierówności pod względem dostępu do usług. W celu zwiększenia skuteczności działań EFS zmierzających do zwiększenia dostępu do przystępnych cenowo, zrównoważonych i wysokiej jakości usług, należy korzystać z

63 Zalecenie Komisji z dnia 3 października 2008 r. w sprawie aktywnej integracji osób wykluczonych z rynku

pracy (2008/867/WE).

37/47

EFRR i EFRROW w trybie uzupełniającym w celu inwestowania w infrastrukturę socjalną i zdrowotną w regionach słabiej rozwiniętych i na obszarach wiejskich.

Należy zapewnić koordynację z programem na rzecz przemian i innowacji społecznych, zwiększając dostęp do mikrofinansowania dla przedsiębiorców społecznych, oraz z programem „Erasmus dla wszystkich”, w szczególności z projektami współpracy w zakresie edukacji szkolnej, kształcenia i szkolenia zawodowego oraz kształcenia dorosłych.

Celem Funduszu Migracji i Azylu64 jest wzmocnienie systemów azylowych, wzmocnienie międzynarodowej ochrony uchodźców, wspieranie solidarności i podziału odpowiedzialności między państwami członkowskimi, sprzyjanie rozwojowi proaktywnych strategii imigracyjnych, promowanie bardziej ukierunkowanych strategii integracyjnych na poziomie lokalnym i regionalnym, promowanie sprawiedliwych i skutecznych strategii powrotu, wspieranie rozwoju partnerstw i współpracy z państwami trzecimi oraz wspieranie Europejskiej Sieci Migracyjnej65. Należy zachować spójność między funduszami objętymi zakresem wspólnych ram strategicznych a Funduszem Migracji i Azylu, w szczególności poprzez wsparcie uzupełniające z EFS na rzecz integracji obywateli państw trzecich na rynku pracy. Mając na względzie zwiększenie skuteczności proponowanych środków, fundusze objęte zakresem wspólnych ram strategicznych można wdrażać również poprzez instrumenty finansowe, które w odpowiednich przypadkach można ewentualnie łączyć z instrumentami finansowymi na poziomie UE.

Innowacje społeczne

Innowacyjne podejścia są konieczne, aby lepiej reagować na wyzwania społeczne związane ze starzeniem się społeczeństwa, niepełnosprawnością, ubóstwem, bezrobociem, nierównością, nowymi wzorcami pracy i stylami życia ludności oraz oczekiwaniami obywateli dotyczącymi spójności społecznej i terytorialnej, ekologicznego wzrostu gospodarczego, rewitalizacji miejskiej, edukacji i opieki w skuteczny, sprawiedliwy i zrównoważony sposób. Innowacje społeczne wiążą się z opracowywaniem i wdrażaniem nowych pomysłów (produktów, usług i modeli) celem sprostania potrzebom i aspiracjom społeczeństwa, jak również celem stworzenia nowych relacji społecznych bądź ustanawiania współpracy między organizacjami. Mogą one przyczyniać się do włączenia społecznego oraz realizacji innych celów tematycznych66 związanych z innowacjami, zatrudnieniem, agendą cyfrową i potencjałem instytucjonalnym.

Wspieranie innowacji społecznych w ramach funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych istotnie zmieni proces tworzenia innowacyjnych rozwiązań w dziedzinach tak różnorodnych, jak nauczanie na odległość, inicjatywy w zakresie mikrofinansowania dla konkretnych grup docelowych, opieka, rolnictwo miejskie i ograniczanie ilości odpadów.

W takie działania powinny się angażować osoby indywidualne, grupy i stowarzyszenia, organizacje niekomercyjne, podmioty rynkowe oraz sektor publiczny. Innowacyjne

64 COM(2011) 751 wersja ostateczna, Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające

Fundusz Migracji i Azylu. 65 Decyzja Rady z dnia 14 maja 2008 r. w sprawie ustanowienia Europejskiej Sieci Migracyjnej

(2008/381/WE). 66 Zgodnie z wnioskiem dotyczącym rozporządzenia w sprawie EFS [COM(2011) 607 wersja ostateczna] EFS

służy wspieraniu innowacji społecznych we wszystkich obszarach mieszczących się w jego zakresie, natomiast państwa członkowskie identyfikują tematy dotyczące innowacji społecznych odpowiadające ich potrzebom.

38/47

rozwiązania wymagają sprawniejszego i kreatywnego współdziałania między podmiotami, wiążącego się z podejmowaniem ryzyka.

Przedsiębiorczość społeczna to ogromne źródło innowacji społecznych. W swojej inicjatywie na rzecz przedsiębiorczości społecznej67 Komisja wezwała „państwa członkowskie i samorządy lokalne do wspierania i promowania rozwoju przedsiębiorstw społecznych w zakresie ich własnych kompetencji”.

Nawet jeżeli innowacje o charakterze technologicznym i społecznym różnią się, w ramach wielu innowacji społecznych można wykorzystywać potencjał internetowych sieci społecznościowych dla wzmocnienia pozycji jednostek. Dlatego też zapewnienie łączności internetowej i wspieranie zdobywania umiejętności cyfrowych jest kluczowym czynnikiem wzmocnienia pozycji jednostek związanym z innowacjami społecznymi.

67 COM(2011) 682 wersja ostateczna.

39/47

10. INWESTOWANIE W EDUKACJĘ, UMIEJĘTNOŚCI I UCZENIE SIĘ PRZEZ CAŁE ŻYCIE



„Poprawa poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez zredukowanie liczby osób przedwcześnie kończących naukę do poziomu 10 % oraz poprzez podwyższenie do co najmniej 40 % odsetka osób w wieku 30-34 lat, które posiadają wykształcenie wyższe lub równorzędne”. Obecna sytuacja68: Łączny cel UE w zakresie przedwczesnego kończenia nauki nie zostanie osiągnięty w oparciu o obecne zobowiązania krajowe. Założone cele krajowe wskazują, że do 2020 r. odsetek osób przedwcześnie kończących naukę osiągnie poziom 10,5 %, tym samym rozmijając się ze wspólnym europejskim celem wynoszącym 10 %. Średni dla całej UE poziom przedwczesnego kończenia nauki w 2010 r. wynosił 14,1 %, w porównaniu z poziomem 14,4 % w roku 2009. Za liczbą tą kryje się jednak znaczne zróżnicowanie między państwami i w ramach poszczególnych państw.

Jeżeli chodzi o wykształcenie wyższe (wśród osób w wieku 30-34 lat), łączny efekt realizacji istniejących celów krajowych ustalonych przez państwa członkowskie może doprowadzić jedynie do osiągnięcia poziomu około 37 % w 2020 r. Jednak odsetek osób z wykształceniem wyższym w UE zwiększył się z 32,3 % w 2009 r. do 33,6 % w 2010 r. i, sądząc po obecnym trendzie, cel przewodni na poziomie 40 % może być faktycznie osiągnięty w odniesieniu do grupy osób w wieku 30-34 lat.

Wsparcie w ramach EFRROW będzie również dotyczyć względnie niskich poziomów umiejętności w sektorze rolnym stwarzających bariery konkurencyjności.


Ograniczanie przedwczesnego kończenia nauki i promowanie równego dostępu do stojącego na dobrym poziomie szkolnictwa wczesnego, podstawowego i średniego:

– ukierunkowane wsparcie na rzecz wdrażania kompleksowych i spójnych polityk opartych na dowodach, mających na celu ograniczenie przedwczesnego kończenia nauki, obejmujących środki zapobiegawcze, wczesnointerwencyjne i kompensacyjne, takie jak szkoły drugiej szansy i wspieranie uczęszczania do placówek szkolnictwa publicznego, w których nie ma segregacji;

– budowanie potencjału nauczycieli, trenerów, osób kierujących szkołami i pracowników szkół, wprowadzenie systemów zapewnienia i monitorowania jakości, rozwijanie zasobów edukacyjnych, w tym wykorzystanie ICT, rozwijanie umiejętności twórczych i walka ze stereotypami płciowymi w kształceniu i szkoleniu;

68 COM(2011)815 wersja ostateczna, Roczna analiza wzrostu gospodarczego na 2012 r. – załącznik I.

40/47

– radzenie sobie z przeszkodami w dostępie, które napotykają dzieci z rodzin znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, w szczególności w najwcześniejszym okresie dzieciństwa (w wieku 0-3 lat);

– wspieranie programów nauczania mających na celu pomoc dzieciom i młodzieży z trudnościami w nauce, tak aby umożliwić im integrację w ramach powszechnego systemu kształcenia;

– wspieranie przechodzenia ze specjalnych szkół dla osób niepełnosprawnych do szkół powszechnych.

Podniesienie jakości, efektywności i dostępności szkolnictwa wyższego i równorzędnego, mając na względzie podwyższenie poziomów uczestnictwa i ukończenia:

– ukierunkowane wsparcie dla poszczególnych studentów, szczególnie pochodzących z grup niewystarczająco reprezentowanych i szczególnie wrażliwych, aby mogli oni podejmować studia wyższe, oraz otwieranie szkolnictwa wyższego na osoby z „nietradycyjnych” grup społecznych i wsparcie dla dorosłych osób uczących się;

– inwestycje w zakresie opracowywania nowych metod nauczania oraz opracowywania i wprowadzania innowacyjnych technologii, w tym otwartych zasobów edukacyjnych, z myślą o zapewnianiu treści edukacyjnych wysokiej jakości, między innymi szkoleń i budowania potencjału nauczycieli i naukowców;

– wspieranie adekwatności programów szkolnictwa wyższego do potrzeb rynku pracy, w tym poprzez działania wspierające rozwiązywanie problemów, kreatywność i rozwój przedsiębiorczości;

– tworzenie i wzmacnianie partnerstw między szkolnictwem wyższym, przedsiębiorstwami i sektorem badawczym.

Zwiększanie dostępności uczenia się przez całe życie, podwyższanie umiejętności i kompetencji pracowników oraz zwiększanie adekwatności systemów kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku pracy:

– wdrażanie strategii uczenia się przez całe życie w odniesieniu do pracowników we współpracy z partnerami społecznymi, włączając w to szkolenia i rozwijanie umiejętności, a także zwiększanie kompetencji przekrojowych pracowników, takich jak znajomość języków obcych, kompetencje informatyczne i przedsiębiorczość;

– dostosowanie systemów kształcenia i szkolenia zawodowego do zapotrzebowania na rynku pracy poprzez wdrażanie uczenia się poprzez praktykę w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego, w tym poprzez programy praktyk i zachęcanie przedsiębiorstw do przyjmowania większej liczby praktykantów;

– promowanie systemów zapewnienia jakości w szkoleniu i kształceniu zawodowym zgodnie z zaleceniem w sprawie europejskich ram odniesienia na rzecz zapewniania jakości;

– elastyczne ścieżki przechodzenia między poszczególnymi sektorami kształcenia i szkolenia oraz między kształceniem i pracą, w szczególności poprzez uczenie się i doradztwo zawodowe, programy praktyk, systemy potwierdzania i uznawania nabytych

41/47

kompetencji, krajowe ramy kwalifikacji i stosowne systemy przyznawania punktów, na przykład europejski system transferu osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET) i europejski system transferu i akumulacji punktów (ECTS);

– wsparcie w zakresie okresów mobilności za granicą dla absolwentów i osób na rynku pracy, w tym osób z grup w niekorzystnej sytuacji, w celu nabycia nowych umiejętności i kompetencji;

– poprawa jakości kształcenia zawodowego wstępnego i ustawicznego dla nauczycieli i innych pracowników zaangażowanych w kształcenie i szkolenie;

– promowanie atrakcyjności i wysokiej jakości kształcenia i szkolenia zawodowego, w tym kampanie i konkursy umiejętności, a także wspieranie młodzieży na etapie kształcenia obowiązkowego w zakresie poznawania zawodów i możliwości zawodowych;

– promowanie partnerstw/sieci partnerów społecznych, przedsiębiorstw, instytucji/organizatorów kształcenia i szkolenia w celu poprawy przepływu informacji o potrzebach na rynku pracy, wprowadzenia metod nauczania opartych na doświadczeniach praktycznych, zachęcania do eksperymentów i dostosowywania programów;

– wsparcie w zakresie zwiększania podstawowych umiejętności i kluczowych kompetencji osób dorosłych, w tym migrantów, oraz tworzenie nowych możliwości spożytkowania wiedzy i umiejętności osób starszych;

– wspieranie rozwoju systemów kształcenia dorosłych z zachowaniem standardów wysokiej jakości.


– wspieranie inwestycji w infrastrukturę edukacyjno-szkoleniową szczególnie w celu zmniejszenia nierówności w ujęciu terytorialnym i promowania kształcenia bez segregacji, zwiększania zdolności systemów kształcenia i szkolenia do reagowania na zmieniające się potrzeby w zakresie wzorców umiejętności, a także w celu dopełniania środków EFS.


Wspomaganie uczenia się przez całe życie i szkolenia zawodowego w rolnictwie i leśnictwie, w szczególności poprzez:

– wspieranie szkolenia zawodowego i nabywania umiejętności w takich dziedzinach, jak zarządzanie gospodarstwem rolnym, zrównoważone praktyki gospodarki rolnej, podnoszenie jakości i wykorzystanie nowych technologii związanych z rolnictwem i leśnictwem;

– wspieranie działań demonstracyjnych służących transferowi wiedzy wśród rolników w zakresie nowych praktyk w branży, a w przypadku przekazywania informacji oraz krótkoterminowych wymian i wizyt w ramach UE służących promowaniu wymiany dobrych praktyk rolnych i leśnych; w ujęciu ogólnym wspieranie uczenia się przez całe życie i szkolenia zawodowego na terenach wiejskich (w odróżnieniu od kursów i szkoleń zwyczajowo zapewnianych w ramach szkolnictwa średniego lub

42/47

wyższego), na przykład szkolenia w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem lub innych umiejętności koniecznych do dywersyfikacji działalności poza sektor rolny.


Działania w tym obszarze powinny odzwierciedlać cele zawarte w konkluzjach Rady z dnia 12 maja 2009 r. na temat strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia. Inwestycje powinny wspierać równy dostęp do wysokiej jakości kształcenia na wszystkich poziomach edukacji oraz promować procesy modernizacyjne. Zgodnie z zasadami uczenia się przez całe życie działania powinny obejmować wszystkie sektory, uwzględniając również uczenie się w warunkach nieformalnych i pozaformalnych. Celem reform powinno być również zapewnienie nabywania kluczowych kompetencji, szczególnie w kontekście możliwości zatrudnienia. Reformy powinny mieć również na celu lepsze dopasowanie oferowanych umiejętności do zapotrzebowania na rynku pracy, wspierając kreatywność, umiejętności rozwiązywania problemów i przedsiębiorczość oraz pomagając w przechodzeniu na gospodarkę niskoemisyjną i zasobooszczędną. Skuteczne inwestycje wymagają tworzenia partnerstw na rzecz wiedzy między szkolnictwem wyższym, sektorem kształcenia i szkolenia zawodowego, sektorem badawczym, przedsiębiorstwami, sektorem publicznym i organizacjami niekomercyjnymi. Nacisk należy położyć na wzmocnienie powiązań między kształceniem a światem pracy.


Choć to EFS będzie głównym funduszem w przypadku inwestycji bezpośrednich w tym obszarze, inne fundusze też będą miały w nich swój udział. W ramach EFRR należy wspierać inwestycje infrastrukturalne w zakresie kształcenia i szkolenia, będące częścią strategii na rzecz kształcenia i szkolenia na poziomie regionalnym, krajowym i unijnym, a także inwestycje niezbędne do skutecznego wdrażania projektów EFS w tej dziedzinie. Podczas gdy EFS służy wspieraniu szkolenia we wszystkich sektorach gospodarki, EFRROW i EFMR skupią się na sektorze rolniczym i sektorze rybołówstwa. Rozwój kapitału ludzkiego grup znajdujących się w niekorzystnej sytuacji przyczyni się do realizacji celów w zakresie włączenia społecznego i zatrudnienia określonych w odniesieniu do funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych. Poprzez EFRROW można uzupełniać interwencje EFS, wspierając szkolenia i uczenie się przez całe życie w sektorze rolnym i sektorze leśniczym bądź uzupełniając niedociągnięcia w zakresie szkoleń na terenach wiejskich, uwzględniając tu inwestycje w małą infrastrukturę edukacyjną i szkoleniową. Będzie miało to szczególne znaczenie na oddalonych obszarach wiejskich.

Należy zapewnić koordynację z programem „Erasmus dla wszystkich”, w ramach którego wsparcie będzie się skupiać na międzynarodowej mobilności edukacyjnej studentów, młodzieży i pracowników; na strategicznych partnerstwach między organizacjami i instytucjami w całej Europie; oraz na działaniach wspierających opracowywanie i wdrażanie polityki. Należy dążyć do osiągnięcia koordynacji między instrumentami, w szczególności poprzez wspieranie komplementarności finansowania mobilności i finansowania działań upowszechniających najlepsze praktyki i innowacyjne projekty zidentyfikowane na poziomie UE w ramach programu „Erasmus dla wszystkich”. Agencje krajowe ustanowione w ramach tego programu mogą przyczynić się do zapewnienia takiej koordynacji.

Kluczowe cele i założenia można realizować również poprzez instrumenty finansowe, które w odpowiednich przypadkach można ewentualnie łączyć z instrumentami finansowymi na poziomie UE.

43/47

11. ZWIĘKSZANIE POTENCJAŁU INSTYTUCJONALNEGO I ZAPEWNIENIE EFEKTYWNEJ ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ


Zwiększanie potencjału instytucjonalnego i administracyjnego na wszystkich poziomach i we wszystkich dziedzinach ma istotne znaczenie dla wspierania dostosowań strukturalnych. Ograniczanie obciążeń regulacyjnych i administracyjnych oraz promowanie wysokich standardów w zakresie przejrzystości, integralności i odpowiedzialności administracji publicznej sprzyjają również zwiększeniu wydajności i konkurencyjności. W tym względzie priorytetowo należy traktować ograniczanie obciążeń administracyjnych nakładanych na obywateli i przedsiębiorstwa oraz zwiększanie przejrzystości, integralności i jakości administracji publicznej i efektywności świadczenia usług publicznych we wszystkich sektorach (uwzględniając jednak podnoszenie umiejętności w dziedzinie opracowywania polityki, innowacji organizacyjnych, e-rządzenia i zamówień publicznych w zakresie rozwiązań innowacyjnych).


Inwestowanie w potencjał instytucjonalny oraz efektywność organów administracji publicznej i usług publicznych, mając na względzie reformy, lepsze uregulowania prawne i dobre rządzenie:

– reformy służące zapewnieniu lepszych uregulowań prawnych, synergii między polityką a skutecznym zarządzaniem strategiami publicznymi oraz przejrzystości, integralności i odpowiedzialności w ramach administracji publicznej i wydatkowania środków publicznych;

– opracowywanie i wdrażanie strategii i polityk w zakresie zasobów ludzkich.

Budowanie potencjału podmiotów kształtujących politykę w zakresie zatrudnienia, kształcenia, zdrowia i spraw społecznych oraz porozumienia sektorowe i terytorialne służące zachęcaniu do reform na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym:

– zwiększanie potencjału zainteresowanych podmiotów, na przykład parterów społecznych i organizacji pozarządowych, tak aby pomóc im bardziej skutecznie wnosić wkład w politykę w zakresie zatrudnienia, kształcenia i spraw społecznych;

– opracowywanie porozumień sektorowych i terytorialnych w dziedzinie zatrudnienia, włączenia społecznego, zdrowia i kształcenia na wszystkich poziomach terytorialnych.


– wzmacnianie potencjału instytucjonalnego oraz efektywności organów administracji publicznej i służb publicznych związanych z wdrażaniem EFRR, wspierając działania w zakresie potencjału instytucjonalnego i efektywnej administracji publicznej prowadzone w ramach EFS, w tym w razie konieczności zapewnianie urządzeń i elementów infrastruktury służących modernizacji służb publicznych zajmujących się takim dziedzinami, jak polityka w zakresie zatrudnienia, kształcenia, zdrowia, spraw

44/47

społecznych oraz cła.


Działania związane z tym celem tematycznym powinny skupiać się na zwiększaniu efektywności organów administracji publicznej w ramach reformy administracji publicznej i sektora publicznego. To wymaga zintegrowanego podejścia obejmującego rozwiązywanie problemów instytucjonalnych w administracji jako całości, a nie skupiania się na indywidualnych sektorach lub projektach bądź wskaźnikach absorpcji finansowania. Działania powinny odnosić się do możliwości strategicznego planowania, gromadzenia informacji oraz działań związanych z oceną, w tym rozwiązań w zakresie zarządzania opartego na wynikach, zasobów ludzkich, zdolności wdrażania prawodawstwa UE oraz zdolności wdrażania reform i programów inwestycji publicznych i ograniczania obciążeń administracyjnych. Działania powinny się skupiać na problemach oraz na budowaniu potencjału w zakresie podejmowania nowych działań, w tym działań związanych z łączeniem w ramach programów kwestii łagodzenia zmian klimatu i przystosowywania się do nich. Ponadto potencjał podmiotów realizujących programy w ramach funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych można zwiększyć poprzez „pomoc techniczną” dostępną w przypadku wszystkich tych funduszy.

45/47

ZAŁĄCZNIK II: PRIORYTETY WSPÓŁPRACY

Transgraniczna, międzynarodowa i międzyregionalna współpraca w ramach EFRR

Obszary transgraniczne i transnarodowe o wspólnych głównych cechach geograficznych (jeziora, rzeki, baseny mórz i łańcuchy górskie) powinny uczestniczyć we wspólnym zarządzaniu i promowaniu swoich zasobów naturalnych, chronić różnorodność biologiczną i usługi ekosystemowe, prowadzić zintegrowane transgeniczne zarządzanie ryzykiem klęsk żywiołowych, zajmować się kwestiami zanieczyszczeń tych obszarów oraz wprowadzać środki przystosowywania się do zmiany klimatu, zapobiegania zagrożeniom i zarządzania ryzykiem, w szczególności w odniesieniu do ochrony przeciwpowodziowej i ochrony wybrzeża.

Aby osiągnąć masę krytyczną, współpraca może być szczególnie skuteczna w dziedzinie badań naukowych, innowacji i ICT, poprzez wspieranie klastrów innowacyjności, ośrodków kompetencji i inkubatorów przedsiębiorczości oraz inteligentne powiązania między sektorem przedsiębiorstw a ośrodkami badawczymi i szkolnictwa wyższego. Należy również wspierać opracowywanie wspólnych rozwiązań w zakresie inteligentnej specjalizacji, instrumentów regionalnego partnerstwa i platform wspólnego inwestowania. Osiągnięciu masy krytycznej służy również wspieranie partnerstw między instytucjami oświatowymi i wymiany studentów i nauczycieli.

Korzyści skali, które można osiągnąć dzięki współpracy transgranicznej i transnarodowej, mają istotne znaczenie dla inwestycji związanych ze wspólnym wykorzystywaniem usług publicznych, w szczególności w zakresie oczyszczania ścieków i uzdatniania wody, infrastruktury zdrowotnej, ośrodków i urządzeń edukacyjnych, dostępności, infrastruktury socjalnej, ICT, infrastruktury badawczej i innowacyjnej, infrastruktury ekologicznej, systemów zarządzania katastrofami i służb ratowniczych. Promowanie miękkiej współpracy w tych dziedzinach (w zakresie ubezpieczeń zdrowotnych, tworzenia wspólnych programów edukacyjnych i szkoleniowych, harmonizacji rozkładów i opłat, wprowadzania nowych połączeń transportu publicznego bądź procedur zarządzania ryzykiem) może jeszcze bardziej przyczynić się do osiągnięcia oszczędności i podniesienia jakości życia.

W odniesieniu do infrastruktury sieci transgranicznych programy współpracy międzynarodowej mogą skupiać się na zapewnieniu wsparcia dla spójnego planowania infrastruktury transportowej (w tym TEN-T) oraz rozwoju przyjaznych dla środowiska i interoperacyjnych rodzajów transportu na większych obszarach geograficznych. Współpraca transgraniczna, w szczególności między regionami słabiej rozwiniętymi, może koncentrować się na brakujących połączeniach transgranicznych będących wąskimi gardłami w ramach przepływów transportowych. Można wspierać rozwój sieci energetycznych służących szerszemu wykorzystaniu energii elektrycznej produkowanej ze źródeł odnawialnych poprzez współpracę międzynarodową i transgraniczną w zakresie inwestowania w określone odcinki sieci infrastrukturalnych.

Konkretną kwestią w zakresie współpracy transgranicznej jest ulepszenie transgranicznego funkcjonowania rynku pracy i, w konsekwencji, zwiększenie transgranicznej mobilności pracowników. Można to osiągnąć poprzez promowanie transgranicznych platform szukania pracy lub ośrodków doradczych oraz współpracę między związkami zawodowymi, urzędami pracy i innymi podmiotami rynku pracy. Istotne znaczenie ma wspieranie tworzenia prostych i szybkich procedur dotyczących wzajemnego uznawania kwalifikacji, umów podatkowych,

46/47

ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz innych kwestii pracowniczych.

W ramach współpracy międzyregionalnej należy dążyć do zwiększenia skuteczności polityki spójności poprzez zachęcanie do wymiany doświadczeń między regionami i miastami służącej lepszemu projektowaniu i wdrażaniu programów operacyjnych w ramach celu „Inwestycje na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia”. W szczególności należy zacieśniać współpracę i wymianę między innowacyjnymi klastrami prowadzącymi intensywne badania i instytucjami badawczymi, korzystając z doświadczeń zdobytych w ramach inicjatyw „Regiony wiedzy” i „Potencjał badawczy w regionach objętych celem ‘Konwergencja’ w najbardziej oddalonych regionach” w ramach siódmego programu ramowego w zakresie badań.

Poprawa rządzenia jest również ważnym aspektem programów transnarodowych i transgranicznych, w szczególności programów dotyczących przestępczości transgranicznej i bezpieczeństwa transgranicznego, w tym finansowania budowania potencjału systemów celnych. Działania powinny stanowić uzupełnienie działań finansowanych z Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego69, w tym poprawy współpracy policyjnej, wymiany i udostępniania informacji, zapobiegania przestępczości, walki z przestępczością transgraniczną, jak również z poważną przestępczością zorganizowaną w ogóle, dobrego rządzenia oraz walki z korupcją.

UE musi wykorzystać szczególne geostrategiczne położenie swoich regionów najbardziej oddalonych znajdujących się w danych obszarach geograficznych (na Atlantyku, Morzu Karaibskim i Oceanie Indyjskim) i w pełni włączyć je do swojej polityki. Dlatego też należy ulepszyć, wzmocnić i wspierać współpracę terytorialną obejmującą regiony najbardziej oddalone.

Wkład głównych programów w strategie makroregionalne i strategie dotyczące basenów morskich

Celem strategii makroregionalnych jest zorganizowanie współpracy między państwami i obszarami poprzez zaktywizowanie podmiotów lokalnych i regionalnych w zakresie dostosowania polityki i finansowania oraz w zakresie identyfikowania wspólnych spraw, rozwiązań i działań. Analogicznie strategie dotyczące basenów morskich w zasadniczy sposób przyczyniają się do skutecznego wdrożenia zintegrowanej polityki morskiej70.

Skuteczne strategie makroregionalne i strategie dotyczące basenów morskich wymagają skutecznej mobilizacji środków finansowych UE. Dlatego też w ramach programów współfinansowanych przez wszystkie fundusze objęte zakresem wspólnych ram strategicznych należy priorytetowo traktować operacje wynikające z tych strategii, organizować konkretne zaproszenia do składania ofert bądź priorytetowo traktować te operacje w procesie wyboru. Programy transnarodowe mogą stanowić niezbędne ramy dla wspierania szeregu obszarów polityki i funduszy potrzebnych do wdrażania strategii makroregionalnych i strategii dotyczących basenów morskich.

Do kluczowych działań ujętych w różnych celach tematycznych, które można finansować z funduszy objętych zakresem wspólnych ram strategicznych w kontekście strategii 69 COM(2011) 753 wersja ostateczna, Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady

ustanawiającego w ramach Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego instrument finansowy na rzecz wspierania współpracy policyjnej, zapobiegania i zwalczania przestępczości oraz zarządzania kryzysowego.

70 Konkluzje Rady z dnia 16 listopada 2010 r.

47/47

makroregionalnych, należą: tworzenie europejskich korytarzy transportowych, w tym wspieranie modernizacji systemu celnego, zapobieganie klęskom żywiołowym, przygotowanie się i reagowanie na nie, gospodarka wodna na poziomie dorzecza, infrastruktura ekologiczna, zintegrowana współpraca morska w ujęciu transgranicznym i międzysektorowym, badania naukowe i innowacje, sieci ICT, zarządzanie wspólnymi zasobami morskimi w basenie morskim oraz ochrona morskiej różnorodności biologicznej.

Współpraca transnarodowa w ramach EFS

W ramach EFS wspierana jest współpraca transnarodowa między partnerami na poziomie krajowym lub regionalnym z co najmniej dwóch państw członkowskich w celu zwiększania skuteczności polityk objętych EFS poprzez wzajemne uczenie się. Współpraca transnarodowa może obejmować różne podmioty, na przykład podmioty prawa publicznego, instytucje pośredniczące, partnerów społecznych, organizacje pozarządowe. Współpraca transnarodowa może obejmować dowolne obszary podlegające EFS, jednak największą wartość dodaną wzajemnego uczenia się osiąga się w obszarach wskazanych w zaleceniach Rady. Państwa członkowskie mogą zdecydować się na prowadzenie współpracy w sposób elastyczny i w takim przypadku mogą wybierać takie tematy działań transnarodowych i ustanawiać takie odpowiednie mechanizmy ich realizacji, które są najlepiej dopasowane do ich potrzeb. Ponadto Komisja wesprze działania transnarodowe w ramach wzajemnego uczenia się i skoordynowanego lub wspólnego działania w zakresie ograniczonej liczby tematów zatwierdzonych przez Komitet Europejskiego Funduszu Społecznego. W tym celu Komisja będzie prowadziła platformę na poziomie UE celem ułatwienia wymiany doświadczeń, budowania potencjału i tworzenia sieci kontaktów oraz rozpowszechniania odpowiednich wyników. Komisja opracuje również skoordynowane ramy realizacji, w tym wspólne kryteria kwalifikowalności, rodzaje i harmonogram działań oraz wspólne rozwiązania metodyczne w zakresie monitorowania i oceny, mając na celu zwiększenie potencjału współpracy transnarodowej i maksymalizowanie skuteczności odpowiednich interwencji.

KOMISJA EUROPEJSKA -...

Documents

Transcript of KOMISJA EUROPEJSKA -...