Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragmentpełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnierozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przezNetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym możnanabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione sąjakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgodyNetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepieinternetowym Salon Cyfrowych Publikacji ePartnerzy.com.

! Wska�niki finansowe t.2.indd 1 2009-03-02 19:26:48

Pełna oferta wydawnicza jest dostępna na stronie www.profinfo.pl

D. Wędzki STRATEGIEPŁYNNOŚCIFINANSOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA Przepływypieniężneawartośćdlawłaścicieli

pod red. G.K. Świderskiej WZORCOWYPLANKONT zkomentarzemdoustawyorachunkowości iMiędzynarodowychStandardówRachunkowości

B. Niedbała CONTROLLINGWPRZEDSIĘBIORSTWIE ZARZĄDZANYMPRZEZPROJEKTY

B. Nita RACHUNKOWOŚĆWZARZĄDZANIU STRATEGICZNYMPRZEDSIĘBIORSTWEM

pod red. E. Nowaka i B. Nity BUDŻETOWANIEWPRZEDSIĘBIORSTWIE

pod red. E. Nowaka STRATEGICZNEZARZĄDZANIEKOSZTAMI

M. Osikowicz RACHUNKOWOŚĆMAŁYCHFIRMWEDŁUG WYMOGÓWFUNDUSZYUNIJNYCH

M. Marcinkowska ROCZNYRAPORTZDZIAŁAŃIWYNIKÓW PRZEDSIĘBIORSTWA Nowetendencjewsprawozdawczościbiznesowej

E.R. Yescombe PARTNERSTWOPUBLICZNO-PRYWATNE

E.R. Yescombe PROJECTFINANCE Wybraneelementyfinansowaniastrukturalnego

A. Kister ZARZĄDZANIEKOSZTAMIJAKOŚCI Sposóbnapoprawęefektywnościprzedsiębiorstwa

K. Winiarska, RACHUNKOWOŚĆBUDŻETOWA M. Kaczurak-Kozak

pod red. K. Winiarskiej RACHUNKOWOŚĆZAAWANSOWANA

E. Walińska MIĘDZYNARODOWESTANDARDYRACHUNKOWOŚCI Ogólnezasadypomiaruiprezentacjipozycjibilansu irachunkuwyników

M. Andrzejewski, K. Jonas, ZASTOSOWANIETECHNIKKOMPUTEROWYCHP. Młodkowski WRACHUNKOWOŚCI Systemydlamałychiśrednichprzedsiębiorstw

W. Rogowski RACHUNEKEFEKTYWNOŚCIINWESTYCJI

! Wska�niki finansowe t.2.indd 2 2009-03-02 19:26:50

! Wska�niki finansowe t.2.indd 3 2009-03-02 19:26:50

Projekt graficzny okładki i zdjęcieBarbara Widłak

Redaktor Wojciech Adamski

Korekta Anna Maria Thor Iwona Pisiewicz

Redaktor techniczny Janina Burek

Skład i łamanie Wojciech Prażuch

© Copyright by Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. 2006, 2009 All rights reserved.

ISBN 978-83-7526-674-0

Wydanie II poprawione i rozszerzone

Wydane przez: Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.

Redakcja Książek01-231 Warszawa, ul. Płocka 5a tel. (022) 535 80 00

31-156 Kraków, ul. Zacisze 7 tel. (012) 630 46 00 e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl www.wolterskluwer.pl

Księgarnia internetowa: www.profinfo.pl

! Wska�niki finansowe t.2.indd 4 2009-03-02 19:26:50

Dla Ani Ska

! Wska�niki finansowe t.2.indd 5 2009-03-02 19:26:50

! Wska�niki finansowe t.2.indd 6 2009-03-02 19:26:50

Spis treści

O autorze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Rozdział 1. Przesłanki i istota analizy wskaźnikowej sprawozdania finansowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15Przedsiębiorstwo a potrzeby informacyjne jego interesariuszy . . . 15Czynniki kształtujące sytuację finansową przedsiębiorstwa . . . . . 23Informacja o sytuacji finansowej przedsiębiorstwa

a sprawozdanie finansowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Analiza wskaźnikowa jako narzędzie oceny sytuacji finansowej . . . 41Istota i narzędzia analizy wskaźnikowej . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Rozdział 2. Przegląd wskaźników finansowych, płynności finansowej i wypłacalności długoterminowej oraz ich systemów . . . . . 102Ocena ogólnych uwarunkowań sytuacji finansowej

przedsiębiorstwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102Charakterystyka wskaźników i systemów wskaźników płynności

finansowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105Charakterystyka wskaźników i systemów wskaźników

wypłacalności długoterminowej . . . . . . . . . . . . . . . . . 197

Rozdział 3. Przegląd wskaźników finansowych sprawności zarządzania i rentowności oraz ich systemów . . . . . . . . . 235Charakterystyka wskaźników i systemów wskaźników

sprawności zarządzania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235Charakterystyka wskaźników i systemów wskaźników

rentowności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 354

Rozdział 4. Zasady oceny wskaźników finansowych . . . . . . . . . . . . . 423Przesłanki oceny wskaźników finansowych i jej procedura . . . . 423Sposoby porównywania wskaźników finansowych . . . . . . . . . 427Metody tworzenia oceny syntetycznej . . . . . . . . . . . . . . . . 448

Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475

! Wska�niki finansowe t.2.indd 7 2009-03-02 19:26:50

! Wska�niki finansowe t.2.indd 8 2009-03-02 19:26:50

O autorze

Dariusz Wędzki jest profesorem doktorem habilitowanym ekonomii. Pracuje w Katedrze Rachunkowości Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie oraz w Wyższej Szkole Ubezpieczeń w Krakowie. Zajmuje się analizą finansową, sprawozdawczością finansową, zarządzaniem finansami, rachunkowością za-rządczą i controllingiem, matematycznymi i statystycznymi metodami w finan-sach i rachunkowości, restrukturyzacją finansową oraz efektywnością systemów gospodarczych.

Jest współautorem i autorem książek Zarządzanie płynnością finansową oraz Strategie płynności finansowej. Jego książka Zarządzanie płynnością finansową otrzymała Nagrodę Ministra Edukacji Narodowej. Za książkę Strategie płyn-ności finansowej został nominowany do nagrody Beta za wybitne osiągnięcia w dziedzinie zarządzania finansami. Z kolei pierwsza edycja książki Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego otrzymała nagrodę Beta w 2007 ro- ku. Opublikował kilkadziesiąt artykułów w takich czasopismach, jak „Ra-chunkowość”, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, „Badania Operacyjne i Decyzje”, „Ekonomista”. Członek European Accounting Association. Jest ekspertem Narodowego Programu Foresight Polska 2020 Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Prowadził szkolenia dla takich firm, jak Kompania Piwowarska, Coca-Cola, Polkomtel, Grupa Lafarge, Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie i wielu innych. Obecnie prowadzi szkolenia dla Instytutu Rozwoju Biznesu z Warszawy oraz Archman z Krakowa. Jest doradcą zarządu Stoczni „Nauta” SA. Był ekspertem firmy konsultingowej Restrukturyzacja Sp. z o.o. Obecnie pracuje jako niezależny ekspert i konsultant. Jest inicjatorem oraz twórcą algo-rytmów programu komputerowego Baza wskaźników finansowych i sprawozdań finansowych „Analityk finansowy” firmy Wolters Kluwer Polska.

! Wska�niki finansowe t.2.indd 9 2009-03-02 19:26:50

10 Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego. Tom 2. Wskaźniki finansowe

Był doradcą ds. restrukturyzacji finansowej Stoczni Gdynia SA, członkiem Rady Nadzorczej koncernu Krajowa Spółka Cukrowa SA oraz ekspertem Ministerstwa Skarbu.

! Wska�niki finansowe t.2.indd 10 2009-03-02 19:26:50

Wstęp

Dla finansisty znajomość sytuacji finansowej przedsiębiorstwa jest koniecznoś-cią – bez niej nie sposób podjąć właściwej decyzji finansowej, na przykład: czy obciąć koszty, czy raczej zwiększyć sprzedaż, czy zaciągnąć kredyt, czy zainwe-stować gotówkę w akcje spółek z Giełdy Papierów Wartościowych, czy udzielić kredytu handlowego kontrahentowi. Najważniejsze wydaje się zatem pytanie: jaka właściwie jest sytuacja finansowa przedsiębiorstwa? Istotna okazuje się nie tylko sytuacja w określonym obszarze, na przykład płynności finansowej, ale również całego przedsiębiorstwa, ponieważ menedżerowie, zarząd, a zwłaszcza właściciele, oczekują jednoznacznej opinii: „jest dobrze” lub „jest źle”.

Narzędziem poznania sytuacji finansowej przedsiębiorstwa jest analiza fi-nansowa jego sprawozdania finansowego, czyli bilansu, rachunku zysków i strat itd. Sprawozdanie finansowe, zgodnie z teorią rachunkowości, jest „wiernym obrazem” sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Z różnych jednak powodów zawartość sprawozdania nie wystarcza i konieczna okazuje się jego dalsza „ob-róbka” właśnie za pomocą analizy finansowej. Zasadniczą jej częścią, słusznie uważaną za najważniejszą, jest analiza wskaźnikowa. Analiza wskaźnikowa dostarcza najważniejszych informacji o sytuacji finansowej. Cieszy się ona popu-larnością wśród praktyków finansów i ekonomii, gdyż ma wiele zastosowań.

Analiza sprawozdań finansowych, obok rachunkowości finansowej, należy do dziedziny finansów (w szerokim ujęciu) najczęściej omawianej w różnych książkach. Można zatem odnieść wrażenie, że wszystko na ten temat zostało już napisane. W niniejszej pracy poruszono jednak kwestie, które – jak się wydaje – nie zostały w innych publikacjach dokładnie wyjaśnione. Skupiono się na bardzo dokładanym omówieniu wyłącznie analizy wskaźnikowej sprawozdania finansowego jako najważniejszej, najpopularniejszej i najszerzej stosowanej analizy finansowej. Bardzo dokładnie scharakteryzowano poszczególne po-zycje wszystkich sporządzanych przez przedsiębiorstwa w Polsce sprawozdań

! Wska�niki finansowe t.2.indd 11 2009-03-02 19:26:51

12 Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego. Tom 2. Wskaźniki finansowe

finansowych (tom I), które mogą służyć do oceny sytuacji finansowej. Obszer-nie wyjaśniono sposób obliczania oraz interpretację wskaźników finansowych zarówno w najprostszym, jak też w najdokładniejszym ujęciu, a także problemy obliczeniowe i interpretacyjne, jakie mogą się pojawić. Skoncentrowano się na najbardziej przydatnych, wiarygodnych i komunikatywnych wskaźnikach finansowych, świadomie rezygnując z przedstawiania wskaźników powstałych przez dzielenie pozycji sprawozdania na zasadzie „każdy z każdym” i zawiera-jących jednozdaniową interpretację. W niespotykanym gdzie indziej zakresie omówiono i rozwinięto systemy powiązanych ze sobą wskaźników finansowych ułatwiających przyczynowo-skutkowe diagnozowanie problemów i testowanie rozwiązań, w nich dostrzegając przyszłość analizy finansowej. Wiele uwagi poświęcono metodom tworzenia jednoznacznej i wiarygodnej oceny sytuacji finansowej na podstawie wskaźników, przeciwstawiając się powszechnej, acz błędnej opinii, że „wskaźniki można różnie interpretować”.

W drugim wydaniu niniejszej książki poczyniono szereg uzupełnień i zmian ułatwiających wykorzystanie prezentowanych treści. W zakresie merytorycz-nym:• uzupełniono wszystkie rodzaje sprawozdań o sprawozdania zgodnie z Mię-

dzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej (MSSF),• omówiono pełną zawartość informacji dodatkowej według polskiego prawa

bilansowego,• uzupełniono wymogi prezentacyjne wynikające z Krajowych Standardów

Rachunkowości (KSR) nr 2, 3, 4 i 5 oraz nowelizacji ustawy o rachunkowości (u.r.) począwszy od 2009 roku,

• uzupełniono wskaźniki finansowe o wskaźniki wykorzystujące sprawozdanie według MSSF,

• uproszczono niektóre systemy wskaźników finansowych i usunięto wskaźniki mniej przydatne,

• wskaźniki wykorzystujące sprawozdanie według MSSF zilustrowano przy-kładami obliczeniowymi na danych rzeczywistych.

W zakresie prezentacji i wygody użytkowania niniejszej książki:

• w tomie I zebrano informacje o sprawozdaniach finansowych (w tym według MSSF),

• poszerzono załączniki zawierające sprawozdania finansowe o wzorcowe sprawozdania według MSSF,

• wskaźniki finansowe zapisano w odmienny niż poprzednio sposób, znacząco ułatwiający ich zrozumienie i wykorzystanie w praktyce.

! Wska�niki finansowe t.2.indd 12 2009-03-02 19:26:51

13Wstęp

Autor będzie wdzięczny czytelnikom za wszelkie uwagi, komentarze i wskazówki. Można je przekazywać na adres redakcji lub e-mail: wedzkid@ae.krakow.pl.

Dariusz Wędzki

! Wska�niki finansowe t.2.indd 13 2009-03-02 19:26:51

! Wska�niki finansowe t.2.indd 14 2009-03-02 19:26:51

Rozdział 1

Przesłanki i istota analizy wskaźnikowej

sprawozdania finansowego

Przedsiębiorstwo a potrzeby informacyjne jego interesariuszy

Prowadzenie działalności gospodarczej w gospodarce rynkowej należy do pod-stawowych praw obywatelskich gwarantowanych w Polsce art. 20 Konstytucji RP1. Historia ludzkości wskazuje, że prowadzenie tej działalności wspólnie, czyli nie przez jedną, a wiele osób, jest łatwiejsze i daje wprost nieograniczone możliwości i korzyści. Jedną z form wspólnego gospodarowania jest przedsię-biorstwo.

Przedsiębiorstwo jest rodzajem organizacji, która wykorzystuje rozporzą-dzalne zasoby rzeczowe, niematerialne i ludzkie do prowadzenia działalności zgodnie z oczekiwaniami podmiotów z nią związanych. Takie rozumienie przedsiębiorstwa jest oczywiście bardzo uproszczone, niemniej jednak określa trzy zasadnicze jego uwarunkowania (Marcinkowska 2004, s. 19):

1) zasoby różnego rodzaju, które przedsiębiorstwo wykorzystuje do osiągnięcia swoich celów,

2) cel, a właściwie wiele celów formułowanych przez podmioty wewnątrz przedsiębiorstwa i w jego otoczeniu: osoby i grupy osób (instytucje), które w jakiś sposób wpływają na funkcjonowanie przedsiębiorstwa (tak zwanych interesariuszy),

3) wzajemne oddziaływania między przedsiębiorstwem i interesariuszami w związku z prowadzoną działalnością.

Liczba interesariuszy przedsiębiorstwa i ich zróżnicowanie są duże, co widać na ilustracji 1.1. Podstawowy podział interesariuszy jest następujący (zob. Mar-

1 Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. – Konstytucja RP (Dz. U. Nr 78, poz. 483).

! Wska�niki finansowe t.2.indd 15 2009-03-02 19:26:51

16 Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego. Tom 2. Wskaźniki finansowe

cinkowska 2004, s. 19; założenia koncepcyjne Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej, art. 92):

• interesariusze wewnętrzni, czyli tacy, którzy tworzą przedsiębiorstwo jako jego władze i kadra; można ich nazwać aktywnymi, ponieważ w największym stopniu wpływają na działalność przedsiębiorstwa,

• interesariusze zewnętrzni, czyli tacy, którzy znajdują się w otoczeniu przed-siębiorstwa oraz wykonują dla niego różne świadczenia, a także odbierają świadczenia, które z różnych powodów musi wykonywać dla nich przed-siębiorstwo; można ich nazwać biernymi, ponieważ ich wpływ na działal-ność przedsiębiorstwa – cykliczny lub jednorazowy – jest ściśle określony, ponadto często efekt ich działania zasadniczo zależy od efektów działania interesariuszy wewnętrznych.

Ilustracja 1.1. Klasyfikacja interesariuszy przedsiębiorstwa

Interesariuszy zewnętrznych można podzielić na zaangażowanych kapitało-wo i zaangażowanych informacyjnie. Interesariusze zaangażowani kapitałowo to podmioty, które na różne sposoby finansują działalność przedsiębiorstwa:

• właściciele i ich przedstawiciele – rady nadzorcze lub podobne organy kontrolne, które w imieniu właściciela sprawują bieżącą kontrolę nad po-czynaniami zarządu,

• pozostali dawcy różnych form kapitału.

2 Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej, International Accounting Standards Committee Foundation, London 2007.

! Wska�niki finansowe t.2.indd 16 2009-03-02 19:26:51

171. Przesłanki i istota analizy wskaźnikowej sprawozdania finansowego

Interesariusze zaangażowani informacyjnie to podmioty, które potrzebują informacji o przedsiębiorstwie po to, aby prowadzić własną działalność gospo-darczą, kontrolować, administrować państwem itp. Interesariuszy tych można podzielić na:

• władze państwowe obejmujące wszystkie podmioty, które posiadają prawo do pobierania świadczeń od przedsiębiorstwa,

• agencje informacyjne skupiające podmioty, które potrzebują informacji do prowadzenia własnej działalności gospodarczej, informacyjnej lub nauko-wej,

• innych, kategoria ta obejmuje interesariuszy informujących o zdarzeniach, w jakie zaangażowane jest przedsiębiorstwo, lub formułujących o nich opinie.

Interesariusze przedstawieni na ilustracji 1.1 mają w stosunku do przedsię-biorstwa pewne oczekiwania, które są wyrazem celów, jakimi się kierują. Cele te zaś wypływają z ich indywidualnych i zbiorowych potrzeb. Ponieważ potrzeby te mogą być, i często są, bardzo zróżnicowane, cele interesariuszy także są różne. Potrzeby i cele poszczególnych interesariuszy mogą być do siebie podobne, nieco odbiegać od siebie lub nawet pozostawać w sprzeczności. W tabeli 1.1 przedstawiono charakterystykę poszczególnych interesariuszy oraz ich celów formułowanych w odniesieniu do przedsiębiorstwa.

Jak widać z tabeli 1.1, interesariuszy przedsiębiorstwa jest bardzo wielu, a ich oczekiwań i potrzeb jeszcze więcej. Najogólniej ujmując, celem intere-sariuszy jest maksymalizacja indywidualnej korzyści związanej z działalnością przedsiębiorstwa. Najistotniejsze są korzyści interesariuszy wewnętrznych, ponieważ jeśli oni nie zaspokoją swoich potrzeb, to nie zaspokoją ich także pozostali interesariusze, łącznie z właścicielami. Świadczy o tym fakt, że jeśli źle zarządzane przedsiębiorstwo upada, to wkłady kapitałowe właścicieli stają się przedmiotem roszczeń wierzycieli.

Sposób postępowania interesariuszy wewnętrznych, a przez to i całego przed-siębiorstwa, można porównać z żywym organizmem, który tak naprawdę kieruje się kilkoma elementarnymi potrzebami. Przedstawiono je na ilustracji 1.2.

Podstawowym i pierwotnym celem przedsiębiorstwa jest działanie przynaj-mniej na takim poziomie, by zaspokoić elementarne potrzeby interesariuszy wewnętrznych (np. zapewnić minimalne wynagrodzenie, nawet wypłacane z opóźnieniem). Ponieważ przedsiębiorstwo działa w zmieniającym się otocze-niu, co pewien czas konieczne jest wskazanie źródeł potencjalnie zagrażających jego istnieniu.

! Wska�niki finansowe t.2.indd 17 2009-03-02 19:26:51

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragmentpełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnierozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przezNetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym możnanabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione sąjakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgodyNetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepieinternetowym Salon Cyfrowych Publikacji ePartnerzy.com.