Analizy wzorców umownych stosowanych przez zakłady ubezpieczeń

z perspektywy Rzecznika Ubezpieczonych

Aleksander Daszewskiz-ca dyrektora, radca prawny

w Biurze Rzecznika Ubezpieczonych

19 września 2006 r.

Analizy Rzecznika a kontrole UOKiK – zasadnicza różnica

UOKiK – organ administracji rządowej

Rzecznik Ubezpieczonych – wyspecjalizowana instytucja prokonsumencka o prawnym charakterze „Ombudsmana”

- POZOSTAŁE RÓŻNICE

- inny charakter kontroli/analizy wzorców (nie kontrolny i nakazowy a merytoryczny charakter analizy wraz z postulatami i propozycjami zmian)

- „sankcyjność” postępowań UOKiK i RU, wyposażenie w środki prawne obu instytucji

- inny zakres spojrzenia – UOKiK zgodność z przepisami prawa, RU rozszerza analizy na zagadnienia praktyczne służące poprawie sytuacji konsumenta

Analizy Rzecznika – dwie zasadnicze funkcje

Funkcja informacyjna - konsumenci

a. stanowi swoistą syntezę, praktyczny wyciąg z tekstu wzorca mający charakter opisowo-porównawczy

b. stanowi czytelną kompliację zasadniczych elementow umowy ubezpieczenia z punktu widzenia klienta np. przedmiot i zakres ubezpieczenia, wyłączenia odpowiedzialności, sposób ustalania wysokości szkody oraz wypłaty odszkodowania lub świadczenia a także na koniec każdej analizy tzw. „pytania do agenta” czyli pytania, które warto zadać agentowi, pracownikowi zakładu ubezpieczeń na etapie akwizycji ubezpieczenia

Analizy Rzecznika – dwie zasadnicze funkcje

c. daje możliwości szybkiego, sprawnego i obiektywnego porównania ofert rynkowych

d. ułatwia wybór optymalnego produktu ubezpieczeniowego – dostosowanego do potrzeb konkretnego konsumenta

e. jest łatwo dostępna – prezentacja wyników analiz z wykorzystaniem internetu www.rzu.gov.pl - serwis Rzecznika Ubezpieczonych

Analizy Rzecznika – dwie zasadnicze funkcje

Funkcja ocenna – zakłady ubezpieczeń

a. analiza prawna produktu zawierająca wskazanie sprzeczności zapisów wzorca z prawem, występowania klauzul abuzywnych a także występowania innych zapisów nieprzychylnych konsumentom

b. ocenę przystępności przekazu, języka, stylu, czytelności, wewnętrznej spójności wzorca

Analizy Rzecznika w liczbach

ogółem w okresie od lutego 2005 do sierpnia 2006r. przeanalizowano 344 wzorce umowne

115 oferowanych przez zakłady ubezpieczeń działu I (ubezpieczenia na życie) pozostało do analizy 376 produktów

229 oferowanych przez zakłady ubezpieczeń działu II (ubezpieczenia majątkowe) pozostało do analizy 778 produktów

Analizy Rzecznika - rodzaje produktów

analizowaliśmy produkty o charakterze masowym (najczęściej wybierane przez konsumentów)

Dział I – ubezpieczenia terminowe na życie, indywidualne i grupowe ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym, ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci tzw. posagowe, zdrowotne

Dział II – autocasco, mieszkania, NNW młodzieży szkolnej, mienia od ognia i innych zdarzeń losowych, mienia od kradzieży i rabunku, turystyczne, kart płatniczych, OC w życiu prywatnym, assistance komunikacyjne, NNW komunikacyjne

Analizy wykonują eksperci wyspecjalizowani w poszczególnych rodzajach ubezpieczeń (korzystamy z praktyków posiadających doświadczenie, często są to także pracownicy naukowi)

Wybrane przykłady niewłaściwych zapisów wzorców umownych

występowanie w o.w.u. sformułowań nieścisłych, nieprecyzyjnych bądź brak zdefiniowania użytych pojęć, np: „w szczególności”, „w niewyjaśnionych okolicznościach”, „znaczna siła fizyczna”, „inne dokumenty niezbędne do przeprowadzenia oceny ryzyka”, „współczynnik korygujący”, „franszyza integralna”, „zabezpieczenie praw regresowych”, „zdarzenie losowe”

przyznanie ubezpieczycielowi prawa do potrącania ze zwracanej składki zwykle niezdefiniowanych kosztów manipulacyjnych

często występujące w o.w.u. prawo do potrącenia z kwoty wypłacanego odszkodowania nieopłaconych rat składki (przy powszechnej ratalnej sprzedaży ubezpieczeń)

Wybrane przykłady niewłaściwych zapisów wzorców umownych

przyznanie uprawnienia ubezpieczycielowi do wypowiedzenia umowy ubezpieczenia po zaistnieniu szkody

przyznanie prawa wytoczenia powództwa o roszczenie wynikające z umowy ubezpieczenia wyłącznie przed sąd właściwy dla miejsca zamieszkania lub siedziby ubezpieczającego, ubezpieczonego, uposażonego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia

uzależnienie zwrotu składki od warunku przekazania oryginału polisy

Efekty analiz Rzecznika Ubezpieczonych

po stronie konsumentów:

wzrost świadomości ubezpieczeniowej

szersze możliwości porównania oferty rynkowej wraz z jej rzeczową, obiektywną oceną

ułatwienie wyboru oferty dostosowanej do konkretnych potrzeb ubezpieczeniowych

Efekty analiz Rzecznika Ubezpieczonych

po stronie zakładów ubezpieczeń:

pozytywna reakcja zakładów ubezpieczeń na wystąpienia RU

dyskusja merytoryczna odnośnie stosowanych rozwiązań we wzorcach umownych

systematycznie obserwowana poprawa jakości wzorców umownych (o.w.u)

wobec nieuwzględnienia postulatów RU informowanie organu nadzoru oraz UOKiKu ("kontrolera wzorców")

Przyczyny występowania problemów z wzorcami na polskim rynku

brak stabilizacji prawa ubezpieczeń gospodarczych

konieczność szybkiej reakcji rynku na dzialania konkurencji a także zmiany w prawie

redukcja kosztów związanych z profesjonalnym przygotowaniem wzorców

Przyczyny występowania problemów z wzorcami na polskim rynku

hermetyczny język stosowany we wzorcach

brak „świeżego” spojrzenia na stosowane zapisy - „efekt opatrzenia”

powielanie błędnych zapisów wzorców, wykorzystywanie wzorców konkurencji

Dziękuję za uwagę

Aleksander Daszewski

a.daszewski@rzu.gov.pl