"Chemia Medyczna" dr inż. Ewa Mironiuk-Puchalska, WChem PW

1

Sterydy (Steroidy)

Sterydy -- węglowodory, pochodne 1,2-cyklopentanoperhydrofenantrenu Steroidy -- pochodne sterydów zawierające grupy funkcyjne Różne ułożenie pierścieni A/B B/C Różna wielkość łańcuchów alifatycznych R1, R2 i R3 przy 10, 13, 17

7 C*2n = 128 !

"Chemia Medyczna" dr inż. Ewa Mironiuk-Puchalska, WChem PW

2

Sterydy - podział

Wzór ogólny R1 R2 R3 A/B cis A/B trans

- CH3 - CH3 - H testan androstan

- CH3 - H - H estran

- CH3 - CH3 - CH2CH3 pregnan allopregnan

- CH3 - CH3 - CH(CH3)CH2CH2CH3 cholan allocholan

- CH3 - CH3 -CH(CH3)(CH2)3CH(CH3)2 koprostan cholestan

"Chemia Medyczna" dr inż. Ewa Mironiuk-Puchalska, WChem PW

3

Sterydy - Sterole

Pochodne sterydowe z gr. OH przy C3

Występowanie:

cholesterol

1770 1955

8 C* 2n = 256 !

"Chemia Medyczna" dr inż. Ewa Mironiuk-Puchalska, WChem PW

4

Źródło : z pokarmu (cholesterol egzogenny)z biosyntezy (cholesterol endogenny) :

wątroba (60-70%) -ok. 1 g/24h, jelita(15%), skóra (5%)

Do zastosowań przemysłowych jest on pozyskiwany ze źródeł naturalnych (koszt syntezy jest za wysoki)

Sterydy Cholesterol, c.d

"Chemia Medyczna" dr inż. Ewa Mironiuk-Puchalska, WChem PW

5

Rola cholesterolu - prekursor licznych steroidów : •kwasy żółciowe•hormony płciowe•wit. D3

•kortykosterydy•glikozydy nasercowe•sitosterole•niektóre alkaloidy

Sterydy Cholesterol - c.d

„Dobry cholesterol” / „Zły cholesterol”High Density Lipoproteins/ Low Density Lipoproteins

HDL / LDLNormy:

Cholesterol całkowity - poniżej 190 mg/dl (5mmol/l)Trójglicerydy - poniżej 150 mg/dl (1,7 mmol/l)HDL ("dobry" cholesterol) – wyższe wartości stanowią lepszy wynik,

Norma u mężczyzn 35–70 mg/dl (0,9–1,8 mmol/l),Norma u kobiet 40–80 mg/dl (1,0–2,1 mmol/l),

LDL ("zły" cholesterol) – niższe wartości stanowią lepszy wynik, Norma: < 135 mg/dl (< 3,5 mmol/l),Poziom podwyższony: 135–155 mg/dl (3,5–4,0 mmol/l),Poziom znacznie podwyższony: > 155 mg/dl (> 4,0 mmol/l

Regulacja HDL/LDL Ruch Dieta (np. Bencol) Leki (statyny)

"Chemia Medyczna" dr inż. Ewa Mironiuk-Puchalska, WChem PW

6

Sterydy „Cholesterol” - a Statyny

Statyny:(inhibitory reduktazy HMG–CoA) –β-hydroksy kwasu karboksylowego (grupa farmakoforowa).Leki zmniejszające stężenie lipidów, hamujące reakcje zapalne, działające imunomodulacyjnie, stosowane są w leczeniu hiperlipidemii, chorobie wieńcowej, miażdżycowejZnane są naturalne statyny (w produktach fermentacji niektórych grzybów pleśniowych; boczniak)Najczęściej sprzedawane leki (w 2014 na rynku było 7 leków z grupy statyn)

"Chemia Medyczna" dr inż. Ewa Mironiuk-Puchalska, WChem PW

7

Fluwastatyna-synteza M.S.N. Reddy¹*, B.K. Reddy, C.K. Reddy², M.K. Kumar, S.T. Rajan, M.S. Reddy Oriental Journal of Chemistry, 2008, 24, 167

"Chemia Medyczna" dr inż. Ewa Mironiuk-Puchalska, WChem PW8

Sterydy Cholesterol → Wit. D

ok. 80–100% potrzebnej dla organizmu ilości witaminy D3 pochodzi z biosyntezy w skórze (inne źródła to pokarm) istnieje około 10 prowitamin wykazujących aktywność witaminy D Przemysłowa produkcja witaminy D ogranicza się głównie do formy (1α,25-(OH)2D2 i 1α,25-(OH)2D3)

"Chemia Medyczna" dr inż. Ewa Mironiuk-Puchalska, WChem PW

9

Sterydy Kwasy żółciowe

Żółć - wodna emulsja pochodnych kw. cholowych:RCO-NHCH2COOH

kwas glikocholowyRCO-NHCH2CH2SO3H

kwas taurocholowy

RCO- reszta kwasu żółciowego

Rola żółci:Składniki żółci emulgują hydrofobowe cząstki pożywienia, tworząc z nimi kompleksy (kwasy choleinowe) mogące przechodzić przez ściany jelit do krwioobiegu.

10

Sterydy Kwasy żółciowe

Kamienie żółciowe - powstają poprzez zagęszczenie żółci:Wywołują ból, są przyczyną żółtaczki mechanicznej ( zatykają odpływ żółci)Usuwa się je operacyjnie (rozbijanie ultradźwiękami, rozpuszczanie lekami, np. kwas chenodeoksycholowy) Raphacholin, ziołowy lek ułatwiający trawienie zawiera kwas dehydrocholowy (zwiększa objętość wydzielanej żółci)

Kwasy żółciowe są bezbarwne; żółto-brunatny kolor żółci nadaje bilirubina, produkt oksydacyjnej degradacji hemu