Post on 11-Jan-2017
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Fizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku
Katedra Promocji ZdrowiaZakład Biomedycznych Podstaw Zdrowia
Osoby prowadzące przedmiot:
Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski zb.jastrzebski@op.pl
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Aplikacyjne znaczenie Progu Przemian Beztlenowych w treningu sportowym
Temat wykładu 12
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Szybkość wytwarzania ATP i moc
Maksymalna szybkość powstawania ATP jest związana z mocą rozwijaną w czasie wysiłku i zaleŜy od maksymalnej szybkości zuŜywania ATP przez mięśnie. Źródła energiiobejmująwchodzące w skład kontinuum energetycznego, tzn. ATP, PCr, rozkład glikogenu mięśniowego prowadzący szybko do powstawania kwasu mlekowego oraz aerobowe utlenianie węglowodanów i tłuszczów. K. Birch i wsp. [2008] Krótkie wykłady FIZJOLOGIA SPORTU. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa, str.19
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Wpływ wysiłku fizycznego na organizm
Fizjologia analizuje czynniki, które podczas wysiłku znacząco wpływają na pobór tlenu. Sąone związane z równaniem Ficka. Z równania tego jasno wynika, Ŝe dostarczenie i zuŜycie tlenu wymagają jednoczesnej odpowiedzi zarówno ze strony centralnych (pojemnośćminutowa serca), jak i obwodowych (tętniczo-Ŝylna róŜnica zawartości tlenu we krwi) części układu krąŜenia. VO2= Q x a – róŜnica VO2.K. Birch i wsp. [2008] Krótkie wykłady FIZJOLOGIA SPORTU. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa, str.99
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Intensywność, czas trwania i rodzaj wysiłku fizycznego
� Intensywność wysiłku fizycznego moŜe zmieniać sięod niewielkiej (np. spacerowanie) przez maksymalnąaerobową intensywność wysiłku (związane z maksymalnym zuŜyciem tlenu).
� Wpływ zmian w intensywności wysiłku fizycznego obrazuje odwrotnie proporcjonalną zaleŜnośćintensywności wysiłku i czasu jego trwania do wystąpienia znaczenia.
K. Birch i wsp. [2008] Krótkie wykłady FIZJOLOGIA SPORTU. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa, str.101
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Na przykład:
Sprint jest wysiłkiem o duŜej intensywności, jednakŜe nie jest moŜliwe, aby trwał on przez dłuŜszy czas, z powodu wyczerpywania sięniezbędnych substratów oraz gromadzenia sięproduktów przemiany materii.
W czasie tak krótkich okresów intensywnego wysiłku układ krąŜenia reaguje inaczej niŜ podczas przedłuŜającego sięwysiłku o mniejszej intensywności, dlatego Ŝe czas na dopasowanie się jest ograniczony, a siła skurczu wytwarzana przez pracujące mięśnie – znaczna.
K. Birch i wsp. [2008] Krótkie wykłady FIZJOLOGIA SPORTU. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa, str.101
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Przemiany energetyczne tlenowe i beztlenowe
ObciąŜenie wysiłkowe w sporcie, bez względu na rodzaj dyscypliny, moŜemy zakwalifikowaćdo pracy tlenowej lub beztlenowej. Decyduje o tym intensywność wysiłku oraz czas jego trwania. KaŜdy z tych rodzajów pracy wywołuje w organizmie bardzo róŜne reakcje metaboliczne, angaŜuje odmiennie układ krąŜenia, oddychania i cały aparat ruchu człowieka. A. Ronikier [2008] FIZJOLOGIA WYSIŁKU w sporcie, fizjoterapii i rekreacji. ESTRELLA Warszawa, str.45
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Progi metaboliczne
W diagnostyce stanu wytrenowania zawodników dyscyplin wytrzymałościowych bardziej precyzyjne jest określenie osiągania w trakcie wysiłku przez danego osobnika tzw. progów metabolicznych, trafnie charakteryzujących ustrojowe zaangaŜowanie energetyczne do obciąŜenia pracą.
Jeśli korelacja jest zbyt duŜa, świadczy to o niskiej wydolności i nieekonomicznym gospodarowaniu zasobami wewnątrzustrojowymi związków energetycznych.
A. Ronikier [2008] FIZJOLOGIA WYSIŁKU w sporcie, fizjoterapii i rekreacji. ESTRELLA Warszawa, str.99
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Do trafnych wskaźników z tego zakresu –powszechnie wykorzystywanych w ocenie stanu wytrenowania zaliczamy:
� próg węglowodanowy (PCHO),
� mleczanowy (PPA),
� fosfagenowy (PPCr).
A. Ronikier [2008] FIZJOLOGIA WYSIŁKU w sporcie, fizjoterapii i rekreacji. ESTRELLA Warszawa, str.99
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Wymienione progi metaboliczne stanowią metodycznąpróbę klasyfikacji obciąŜeń fizycznych i mogą ułatwićdiagnostykę stanu wytrenowania.
Jednak we współczesnej diagnostyce wysiłkowej próg węglowodanowy i fosfagenowy nie sąmierzone i praktycznie wykorzystywane, natomiast niezwykłą„karierę” zrobił próg mleczanowy – AT Anaerobic Threshold.
A. Ronikier [2008] FIZJOLOGIA WYSIŁKU w sporcie, fizjoterapii i rekreacji. ESTRELLA Warszawa, str.99
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Zalety progu AT
� bardziej „wraŜliwy” nawet na niewielkie zmiany potreningoweu wybitnych sportowców,
� bardzo pomocny w wyznaczaniu najskuteczniejszych obciąŜeńw treningu wytrzymałościowym,
� zaleŜy od diety – niskie spoŜycie CHO przesuwa wartość AT w lewo na linii wzrastającego obciąŜenia pracą,
� wykazuje wysoką korelację z innymi wskaźnikami metabolicznymi i enzymatycznymi (A, NAA, hGH, glukoza, VO2 max),
� łatwy do oznaczania w trakcie wysiłku.
A. Ronikier [2008] FIZJOLOGIA WYSIŁKU w sporcie, fizjoterapii i rekreacji. ESTRELLA Warszawa, str.99
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Koncepcje oceny wytrzymałości poprzez oznaczanie AT
Określenie intensywności wysiłku poprzez AT jest bardzo diagnostyczną próbą badania wytrzymałości – Margarie, Dill, EdwardsjuŜ w roku 1993ustalili, Ŝe produkcja LA stanowi najwaŜniejszy czynnik zmęczenia mięśnia.
A. Ronikier [2008] FIZJOLOGIA WYSIŁKU w sporcie, fizjoterapii i rekreacji. ESTRELLA Warszawa, str.107
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Mając na uwadze stopień diagnostyczności AT w ocenie stanu wydolności badanych naleŜy pamiętać, Ŝe:
� AT na poziomie 70% VO2max moŜe gwarantować wykonanie 2-3 godzin wysiłku bez narastającego zmęczenia (maraton),
� u kolarzy po 1 godzinie wysiłku AT wystąpił przy 75-84% ich wartości VO2max i przy nieprzekroczeniu stęŜenia LA – 7 mmol/l krwi,
� Wysiłki 10-15 min, konieczna intensywność > 80% VO2max� Wydatek energetyczny treningu 300-500 kcal (1200-2000 KJ),� Wysoka korelacja AT z czasem wysiłku, VO2max, ST,
kapilaryzacją mięśni.
A. Ronikier [2008] FIZJOLOGIA WYSIŁKU w sporcie, fizjoterapii i rekreacji. ESTRELLA Warszawa, str.107
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Próg przemian beztlenowych w sporcie
Przekroczenie granicy 2-3 minut pracy fizycznej kwalifikuje dany wysiłek do pracy o charakterze wytrzymałościowym i jeśli obciąŜenie pracą nie jest zbyt duŜe, nie wywołuje drastycznych zaburzeńhomeostazy wewnątrzustrojowej.
Wysiłek taki moŜemy wykonywać przez wiele godzin w stanie swoistej równowagi czynnościowej (steady-state).A. Ronikier [2008] FIZJOLOGIA WYSIŁKU w sporcie, fizjoterapii i rekreacji. ESTRELLA Warszawa, str.143
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Trening wytrzymałościowy
W treningu wytrzymałościowym obciąŜenie wysiłkiem na poziomie progu przemian beztlenowych (AT) uznane jest za najskuteczniejsze w długotrwałych ćwiczeniach i im później występuje AT podczas wzrastającego obciąŜenia pracą, tym zawodnik moŜe podejmować większe wysiłki treningowe.
A. Ronikier [2008] FIZJOLOGIA WYSIŁKU w sporcie, fizjoterapii i rekreacji. ESTRELLA Warszawa, str.150
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Im wartość współczynnika korelacji pomiędzy tymi wskaźnikami (AT% VO2max) jest większa w kolejnych
badaniach, tym skuteczniej doskonalimy wytrzymałość wysiłkową.
A. Ronikier [2008] FIZJOLOGIA WYSIŁKU w sporcie, fizjoterapii i rekreacji. ESTRELLA Warszawa, str.150
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
AT jako skuteczny wskaźnik regulacji indywidualnych obciąŜeń treningowych zawodników zespołowych gier sportowych
W wysiłku podczas treningu lub meczu piłki noŜnej procesy energetyczne tlenowe i beztlenowe zawodnika równowaŜą się lub nieznacznie przewaŜają procesy beztlenowe.
J. Czerwiński, Z. Jastrzębski [2010] Kierunki optymalizacji szkolenia w zespołowych grach sportowych na przykładzie piłki ręcznej i piłki noŜnej. Wydawnictwo uczelniane AWFis Gdańsk, str.91
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Z badań Jastrzębskiego wynika, Ŝe intensywność treningu na poziomie progu przemian anaerobowych piłkarza noŜnego stanowi około 60% całkowitego czasu gry w meczu.
W związku z tym środki treningowepowinny być ukierunkowane na rozwijanie tych właśnie mechanizmów pozyskiwania energii.J. Czerwiński, Z. Jastrzębski [2010] Kierunki optymalizacji szkolenia w zespołowych grach sportowych na przykładzie piłki ręcznej i piłki noŜnej. Wydawnictwo uczelniane AWFis Gdańsk, str.91
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Na przykład:
Biorąc pod uwagę grę w piłkę noŜną i czas trwania meczu, tj. 90 minut, oraz intensywność wysiłku zawodnika (około 70% VO2max), dobry poziom wytrzymałości specjalnej pozwala piłkarzowi korzystać w większym zakresie z tlenowych zasobów energetycznych. Poprawia się równieŜ u niego tolerancja na narastający proces zmęczenia, powstały w wyniku wykonania wysiłków o wysokiej (powyŜej AT) i bardzo wysokiej (sprinty) wytrzymałości.J. Czerwiński, Z. Jastrzębski [2010] Kierunki optymalizacji szkolenia w zespołowych grach sportowych na przykładzie piłki ręcznej i piłki noŜnej. Wydawnictwo uczelniane AWFis Gdańsk, str.92
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
DOBRE PRZYGOTOWANIE WYRZYMAŁOŚCI SPECIALNEJ ZAWODNIKA MA WIĘC BEZPOŚREDNIE PRZEŁOśENIE NA
INTENSYWNOŚĆ JEGO WYSIŁKU PODCZAS GRY.
Przejawia się to w wykonaniu przez niego większej ilości sprintów z mniejszymi przerwami wypoczynkowymi pomiędzy nimi.
J. Czerwiński, Z. Jastrzębski [2010] Kierunki optymalizacji szkolenia w zespołowych grach sportowych na przykładzie piłki ręcznej i piłki noŜnej. Wydawnictwo uczelniane AWFis Gdańsk, str.92
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
W procesie sterowania treningiem oraz adaptacji wysiłkowej najnowsze trendy szkolenia sportowego dotyczą progu przemian anaerobowych (AT). Wyniki badań wielu autorów wskazują na ścisły związek pomiędzy progiem AT a wydolnością tlenową u badanych sportowców (Chmura 1988; Śledziewski i wsp. 2003; Kozłowski i Nazar 1984).J. Czerwiński, Z. Jastrzębski [2010] Kierunki optymalizacji szkolenia w zespołowych grach sportowych na przykładzie piłki ręcznej i piłki noŜnej. Wydawnictwo uczelniane AWFis Gdańsk, str.92
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Praktyka sportowa potwierdziła przydatność oznaczania tych wskaźników w regulacji obciąŜeń treningowych (Chwalbiński-Moneta 1993, Jastrzębski 2004).
Badania Casajusa(2001), przeprowadzone na zawodnikach piłki noŜnej, wykazały, Ŝe próg AT istotnie wzrasta w wyniku stosowanych ukierunkowanego treningu w okresie od kilku do kilkunastu tygodni. Natomiast Costill i Wilmore (1994) stwierdzili, Ŝe jego 3-4 tygodniowe zaprzestanie istotnie obniŜa wartość AT u sportowców.
J. Czerwiński, Z. Jastrzębski [2010] Kierunki optymalizacji szkolenia w zespołowych grach sportowych na przykładzie piłki ręcznej i piłki noŜnej. Wydawnictwo uczelniane AWFis Gdańsk, str.92-93
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Wyniki badań piłkarzy noŜnych wskazują, Ŝe wskaźniki określające próg przemian anaerobowych są zmienne, zaleŜne od okresu przygotowań. Dlatego w odniesieniu indywidualnym mogąmieć duŜe znaczenie wśród zawodników po przebytych kontuzjach i budowaniu od podstaw przygotowania motorycznego. J. Czerwiński, Z. Jastrzębski [2010] Kierunki optymalizacji szkolenia w zespołowych grach sportowych na przykładzie piłki ręcznej i piłki noŜnej. Wydawnictwo uczelniane AWFis Gdańsk, str.93
Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja
Bibliografia
Kierunki optymalizacji szkolenia w zespołowych grach sportowychJ. Czerwiński, Z. Jastrzębski, 2010
Krótkie wykłady FIZJOLOGIA SPORTUK. Birch, D. MacLaren, K. George, 2008
FIZJOLOGIA WYSIŁKU w sporcie, fizjoterapii i rekreacjiA. Ronikier, 2008