wyklad 12.pdf

Materiały informacyjne dla studentów AWFiS kierunku Turystyka i Rekreacja

Fizjologia człowieka

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku

Katedra Promocji ZdrowiaZakład Biomedycznych Podstaw Zdrowia

Osoby prowadzące przedmiot:

Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski [email protected]


Aplikacyjne znaczenie Progu Przemian Beztlenowych w treningu sportowym

Temat wykładu 12


Szybkość wytwarzania ATP i moc

Maksymalna szybkość powstawania ATP jest związana z mocą rozwijaną w czasie wysiłku i zaleŜy od maksymalnej szybkości zuŜywania ATP przez mięśnie. Źródła energiiobejmująwchodzące w skład kontinuum energetycznego, tzn. ATP, PCr, rozkład glikogenu mięśniowego prowadzący szybko do powstawania kwasu mlekowego oraz aerobowe utlenianie węglowodanów i tłuszczów. K. Birch i wsp. [2008] Krótkie wykłady FIZJOLOGIA SPORTU. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa, str.19


Wpływ wysiłku fizycznego na organizm

Fizjologia analizuje czynniki, które podczas wysiłku znacząco wpływają na pobór tlenu. Sąone związane z równaniem Ficka. Z równania tego jasno wynika, Ŝe dostarczenie i zuŜycie tlenu wymagają jednoczesnej odpowiedzi zarówno ze strony centralnych (pojemnośćminutowa serca), jak i obwodowych (tętniczo-Ŝylna róŜnica zawartości tlenu we krwi) części układu krąŜenia. VO2= Q x a – róŜnica VO2.K. Birch i wsp. [2008] Krótkie wykłady FIZJOLOGIA SPORTU. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa, str.99


Intensywność, czas trwania i rodzaj wysiłku fizycznego

� Intensywność wysiłku fizycznego moŜe zmieniać sięod niewielkiej (np. spacerowanie) przez maksymalnąaerobową intensywność wysiłku (związane z maksymalnym zuŜyciem tlenu).

� Wpływ zmian w intensywności wysiłku fizycznego obrazuje odwrotnie proporcjonalną zaleŜnośćintensywności wysiłku i czasu jego trwania do wystąpienia znaczenia.

K. Birch i wsp. [2008] Krótkie wykłady FIZJOLOGIA SPORTU. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa, str.101


Na przykład:

Sprint jest wysiłkiem o duŜej intensywności, jednakŜe nie jest moŜliwe, aby trwał on przez dłuŜszy czas, z powodu wyczerpywania sięniezbędnych substratów oraz gromadzenia sięproduktów przemiany materii.

W czasie tak krótkich okresów intensywnego wysiłku układ krąŜenia reaguje inaczej niŜ podczas przedłuŜającego sięwysiłku o mniejszej intensywności, dlatego Ŝe czas na dopasowanie się jest ograniczony, a siła skurczu wytwarzana przez pracujące mięśnie – znaczna.

K. Birch i wsp. [2008] Krótkie wykłady FIZJOLOGIA SPORTU. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa, str.101


Przemiany energetyczne tlenowe i beztlenowe

ObciąŜenie wysiłkowe w sporcie, bez względu na rodzaj dyscypliny, moŜemy zakwalifikowaćdo pracy tlenowej lub beztlenowej. Decyduje o tym intensywność wysiłku oraz czas jego trwania. KaŜdy z tych rodzajów pracy wywołuje w organizmie bardzo róŜne reakcje metaboliczne, angaŜuje odmiennie układ krąŜenia, oddychania i cały aparat ruchu człowieka. A. Ronikier [2008] FIZJOLOGIA WYSIŁKU w sporcie, fizjoterapii i rekreacji. ESTRELLA Warszawa, str.45


Progi metaboliczne

W diagnostyce stanu wytrenowania zawodników dyscyplin wytrzymałościowych bardziej precyzyjne jest określenie osiągania w trakcie wysiłku przez danego osobnika tzw. progów metabolicznych, trafnie charakteryzujących ustrojowe zaangaŜowanie energetyczne do obciąŜenia pracą.

Jeśli korelacja jest zbyt duŜa, świadczy to o niskiej wydolności i nieekonomicznym gospodarowaniu zasobami wewnątrzustrojowymi związków energetycznych.

A. Ronikier [2008] FIZJOLOGIA WYSIŁKU w sporcie, fizjoterapii i rekreacji. ESTRELLA Warszawa, str.99


Do trafnych wskaźników z tego zakresu –powszechnie wykorzystywanych w ocenie stanu wytrenowania zaliczamy:

� próg węglowodanowy (PCHO),

� mleczanowy (PPA),

� fosfagenowy (PPCr).



Wymienione progi metaboliczne stanowią metodycznąpróbę klasyfikacji obciąŜeń fizycznych i mogą ułatwićdiagnostykę stanu wytrenowania.

Jednak we współczesnej diagnostyce wysiłkowej próg węglowodanowy i fosfagenowy nie sąmierzone i praktycznie wykorzystywane, natomiast niezwykłą„karierę” zrobił próg mleczanowy – AT Anaerobic Threshold.



Zalety progu AT

� bardziej „wraŜliwy” nawet na niewielkie zmiany potreningoweu wybitnych sportowców,

� bardzo pomocny w wyznaczaniu najskuteczniejszych obciąŜeńw treningu wytrzymałościowym,

� zaleŜy od diety – niskie spoŜycie CHO przesuwa wartość AT w lewo na linii wzrastającego obciąŜenia pracą,

� wykazuje wysoką korelację z innymi wskaźnikami metabolicznymi i enzymatycznymi (A, NAA, hGH, glukoza, VO2 max),

� łatwy do oznaczania w trakcie wysiłku.



Koncepcje oceny wytrzymałości poprzez oznaczanie AT

Określenie intensywności wysiłku poprzez AT jest bardzo diagnostyczną próbą badania wytrzymałości – Margarie, Dill, EdwardsjuŜ w roku 1993ustalili, Ŝe produkcja LA stanowi najwaŜniejszy czynnik zmęczenia mięśnia.



Mając na uwadze stopień diagnostyczności AT w ocenie stanu wydolności badanych naleŜy pamiętać, Ŝe:

� AT na poziomie 70% VO2max moŜe gwarantować wykonanie 2-3 godzin wysiłku bez narastającego zmęczenia (maraton),

� u kolarzy po 1 godzinie wysiłku AT wystąpił przy 75-84% ich wartości VO2max i przy nieprzekroczeniu stęŜenia LA – 7 mmol/l krwi,

� Wysiłki 10-15 min, konieczna intensywność > 80% VO2max� Wydatek energetyczny treningu 300-500 kcal (1200-2000 KJ),� Wysoka korelacja AT z czasem wysiłku, VO2max, ST,

kapilaryzacją mięśni.



Próg przemian beztlenowych w sporcie

Przekroczenie granicy 2-3 minut pracy fizycznej kwalifikuje dany wysiłek do pracy o charakterze wytrzymałościowym i jeśli obciąŜenie pracą nie jest zbyt duŜe, nie wywołuje drastycznych zaburzeńhomeostazy wewnątrzustrojowej.

Wysiłek taki moŜemy wykonywać przez wiele godzin w stanie swoistej równowagi czynnościowej (steady-state).A. Ronikier [2008] FIZJOLOGIA WYSIŁKU w sporcie, fizjoterapii i rekreacji. ESTRELLA Warszawa, str.143


Trening wytrzymałościowy

W treningu wytrzymałościowym obciąŜenie wysiłkiem na poziomie progu przemian beztlenowych (AT) uznane jest za najskuteczniejsze w długotrwałych ćwiczeniach i im później występuje AT podczas wzrastającego obciąŜenia pracą, tym zawodnik moŜe podejmować większe wysiłki treningowe.



Im wartość współczynnika korelacji pomiędzy tymi wskaźnikami (AT% VO2max) jest większa w kolejnych

badaniach, tym skuteczniej doskonalimy wytrzymałość wysiłkową.



AT jako skuteczny wskaźnik regulacji indywidualnych obciąŜeń treningowych zawodników zespołowych gier sportowych

W wysiłku podczas treningu lub meczu piłki noŜnej procesy energetyczne tlenowe i beztlenowe zawodnika równowaŜą się lub nieznacznie przewaŜają procesy beztlenowe.

J. Czerwiński, Z. Jastrzębski [2010] Kierunki optymalizacji szkolenia w zespołowych grach sportowych na przykładzie piłki ręcznej i piłki noŜnej. Wydawnictwo uczelniane AWFis Gdańsk, str.91


Z badań Jastrzębskiego wynika, Ŝe intensywność treningu na poziomie progu przemian anaerobowych piłkarza noŜnego stanowi około 60% całkowitego czasu gry w meczu.

W związku z tym środki treningowepowinny być ukierunkowane na rozwijanie tych właśnie mechanizmów pozyskiwania energii.J. Czerwiński, Z. Jastrzębski [2010] Kierunki optymalizacji szkolenia w zespołowych grach sportowych na przykładzie piłki ręcznej i piłki noŜnej. Wydawnictwo uczelniane AWFis Gdańsk, str.91


Na przykład:

Biorąc pod uwagę grę w piłkę noŜną i czas trwania meczu, tj. 90 minut, oraz intensywność wysiłku zawodnika (około 70% VO2max), dobry poziom wytrzymałości specjalnej pozwala piłkarzowi korzystać w większym zakresie z tlenowych zasobów energetycznych. Poprawia się równieŜ u niego tolerancja na narastający proces zmęczenia, powstały w wyniku wykonania wysiłków o wysokiej (powyŜej AT) i bardzo wysokiej (sprinty) wytrzymałości.J. Czerwiński, Z. Jastrzębski [2010] Kierunki optymalizacji szkolenia w zespołowych grach sportowych na przykładzie piłki ręcznej i piłki noŜnej. Wydawnictwo uczelniane AWFis Gdańsk, str.92


DOBRE PRZYGOTOWANIE WYRZYMAŁOŚCI SPECIALNEJ ZAWODNIKA MA WIĘC BEZPOŚREDNIE PRZEŁOśENIE NA

INTENSYWNOŚĆ JEGO WYSIŁKU PODCZAS GRY.

Przejawia się to w wykonaniu przez niego większej ilości sprintów z mniejszymi przerwami wypoczynkowymi pomiędzy nimi.

J. Czerwiński, Z. Jastrzębski [2010] Kierunki optymalizacji szkolenia w zespołowych grach sportowych na przykładzie piłki ręcznej i piłki noŜnej. Wydawnictwo uczelniane AWFis Gdańsk, str.92


W procesie sterowania treningiem oraz adaptacji wysiłkowej najnowsze trendy szkolenia sportowego dotyczą progu przemian anaerobowych (AT). Wyniki badań wielu autorów wskazują na ścisły związek pomiędzy progiem AT a wydolnością tlenową u badanych sportowców (Chmura 1988; Śledziewski i wsp. 2003; Kozłowski i Nazar 1984).J. Czerwiński, Z. Jastrzębski [2010] Kierunki optymalizacji szkolenia w zespołowych grach sportowych na przykładzie piłki ręcznej i piłki noŜnej. Wydawnictwo uczelniane AWFis Gdańsk, str.92


Praktyka sportowa potwierdziła przydatność oznaczania tych wskaźników w regulacji obciąŜeń treningowych (Chwalbiński-Moneta 1993, Jastrzębski 2004).

Badania Casajusa(2001), przeprowadzone na zawodnikach piłki noŜnej, wykazały, Ŝe próg AT istotnie wzrasta w wyniku stosowanych ukierunkowanego treningu w okresie od kilku do kilkunastu tygodni. Natomiast Costill i Wilmore (1994) stwierdzili, Ŝe jego 3-4 tygodniowe zaprzestanie istotnie obniŜa wartość AT u sportowców.

J. Czerwiński, Z. Jastrzębski [2010] Kierunki optymalizacji szkolenia w zespołowych grach sportowych na przykładzie piłki ręcznej i piłki noŜnej. Wydawnictwo uczelniane AWFis Gdańsk, str.92-93


Wyniki badań piłkarzy noŜnych wskazują, Ŝe wskaźniki określające próg przemian anaerobowych są zmienne, zaleŜne od okresu przygotowań. Dlatego w odniesieniu indywidualnym mogąmieć duŜe znaczenie wśród zawodników po przebytych kontuzjach i budowaniu od podstaw przygotowania motorycznego. J. Czerwiński, Z. Jastrzębski [2010] Kierunki optymalizacji szkolenia w zespołowych grach sportowych na przykładzie piłki ręcznej i piłki noŜnej. Wydawnictwo uczelniane AWFis Gdańsk, str.93


Bibliografia

Kierunki optymalizacji szkolenia w zespołowych grach sportowychJ. Czerwiński, Z. Jastrzębski, 2010

Krótkie wykłady FIZJOLOGIA SPORTUK. Birch, D. MacLaren, K. George, 2008

FIZJOLOGIA WYSIŁKU w sporcie, fizjoterapii i rekreacjiA. Ronikier, 2008

wyklad 12.pdf

Documents

Transcript of wyklad 12.pdf