Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09

Przedsiębiorstwo społeczne – podstawowe informacje.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa

1

Przedsiębiorstwo społeczne – podstawowe

informacje.

BIAŁYSTOK 2010

Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09

Przedsiębiorstwo społeczne – podstawowe informacje.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa

2

Przedsiębiorstwo społeczne wyłoniło się z trzeciego sektora i rozwinęło się

na rynku, gdzie okazało się poniekąd lepsze od organizacji komercyjnych i publicznych.1

Jest to przedsiębiorstwo, które działa na rynku oraz służy realizacji celów o charakterze

społecznym, przy czym zbliża ludzi w dążeniu do rozwoju gospodarczego i dla pożytku

ogółu ludzi.2 Ponadto przedsiębiorstwo społeczne nie zajmuje się rzecznictwem interesów

jako głównym celem funkcjonowania, ani redystrybucją środków finansowych, ale jest

trwale i bezpośrednio zaangażowane w produkcję dóbr i świadczenie usług

dla zróżnicowanej kategorii osób, co stanowi główny cel jego funkcjonowania.3 Definicja

ta nie precyzuje, czym tak właściwie jest przedsiębiorstwo społeczne, dlatego w celu

właściwszego określenia zostanie podanych kilka cech charakterystycznych, które są

mu przypisywane.

Każde przedsiębiorstwo społeczne posiada specyficzne tylko dla siebie cechy

charakterystyczne, ale wszystkie z nich maja pewne cechy wspólne i zaliczymy do nich:4

zorientowanie na przedsiębiorczość – działanie na rynku w oparciu o produkcję

dóbr i świadczenie usług, nastawione na osiągnięcie nadwyżki ze swojej

działalności;

cele społeczne są powodem zorganizowania działalności gospodarczej i jej

prowadzenia np. tworzenie miejsc pracy, szkolenie i świadczenie usług;

własność społeczna – przedsiębiorstwo społeczne jest organizacją autonomiczną,

1 T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny.

Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 112-113 2 S. Kelly, Ekonomia społeczna i przedsiębiorczość społeczna w Unii Europejskiej., [w:] T. Kazimierczak,

M. Rymsza, W stronę aktywnej polityki społecznej., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 35 3 T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny.

Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 110 4 S. Kelly, Ekonomia społeczna i przedsiębiorczość społeczna w Unii Europejskiej., [w:] T. Kazimierczak,

M. Rymsza, W stronę aktywnej polityki społecznej., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 35, T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 110 oraz J.J. Wygański, Antologia kluczowych tekstów. Przedsiębiorstwo społeczne., FISE, s.80

Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09

Przedsiębiorstwo społeczne – podstawowe informacje.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa

3

w której sposób zarządzania i struktura własności opiera się na partycypacji

zainteresowanych osób, wysoki poziom niezależności, wynika z faktu iż zostało

zorganizowane jako dobrowolna inicjatywa grupy ludzi, jest przez nich zarządzane

w ramach autonomicznego projektu i oni podejmują decyzje o czasie jego istnienia,

przy czym może być zależne od publicznych subsydiów;

nieprzerwaną działalność w zakresie produkcji dóbr i sprzedaży usług

dla społeczności;

dość wysoki poziom ryzyka ekonomicznego, który wiąże się z koniecznością

finansowania działalności, a więc niezbędny jest wysiłek członków przedsiębiorstwa

do pozyskania i efektywnego zarządzania niezbędnymi zasobami;

minimalny poziom pracy, za którą przysługuje wynagrodzenie.

Powyższe cechy bez wątpienia odnoszą się do przedsiębiorstwa społecznego, ale to,

co szczególnie przemawia za jego społecznym charakterem funkcjonowania to:5

główny cel – służenie społeczeństwu, bądź specyficznej grupie ludzi;

sposób powstania – powstało w wyniku wspólnego działania osób należących

do danej społeczności lub osób dzielących te same potrzeby lub cele;

władza decyzyjna – w ręku członków lub udziałowców przedsiębiorstwa

społecznego, a nie właścicieli kapitału;

zarządzanie – opiera się na partycypacji i demokratycznych procedurach;

dystrybucja zysków – ma ograniczony zakres.

Gdy już wiemy, czym jest przedsiębiorstwo społeczne i jakie specyficzne cechy

są mu przypisywane, możemy przejść do wymienienia form przedsiębiorstw społecznych.

Istnieje wiele różnych form, ale do najpopularniejszych zalicza się:6

firmy ,,społeczne”, najczęściej zatrudniają i prowadzą szkolenia dla grup społecznie

5 T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny.

Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 110 6 S. Kelly, Ekonomia społeczna i przedsiębiorczość społeczna w Unii Europejskiej., [w:] T. Kazimierczak,

M. Rymsza, W stronę aktywnej polityki społecznej., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 36

Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09

Przedsiębiorstwo społeczne – podstawowe informacje.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa

4

zmarginalizowanych;

związki kredytowe, zapewniają dostęp do środków finansowych na zasadach

niekomercyjnych;

instytucje pośredniczące na rynku pracy, które szkolą i umożliwiają odbycie staży

zawodowych osobom bezrobotnym;

instytucje organizujące usługi opiekuńcze, głównie na rynku lokalnym;

spółdzielnie;

organizacje pozarządowe prowadzące działalność gospodarczą umożliwiające

realizację celów dobroczynnych w sposób innowacyjny.

Tego typu przedsiębiorstwa dają nie tylko zatrudnienie, ale również wskazują drogi do jego

znalezienia osobom, które napotykają na rynku pracy szczególne trudności.7 Odnosi

się to w szczególności do osób objętych wykluczeniem społecznych, które znajdują się

w nietypowej sytuacji życiowej.

Podejście do przedsiębiorstwa społecznego w Europie, Wielkiej Brytanii i USA jest

odmienne i choć w gruncie rzeczy kwestie sporne nie dotyczą zasadniczych zasad

to warto przedstawić w czym jednak owe zróżnicowanie się przejawia.8

Europejskie podejście do przedsiębiorstwa społecznego

W Europie upowszechniło się rozumienie przedsiębiorstwa społecznego

zaproponowane przez sieć badawczą EMES i jest ono określane jako działalność o celach

głównie społecznych, której zyski w założeniu są reinwestowane w jej cele

lub we wspólnotę, a nie w celu maksymalizacji zysku lub zwiększenia dochodu

udziałowców czy też właścicieli.9 Ten sposób spojrzenia wiąże się z tradycją

7 S. Kelly, Ekonomia społeczna i przedsiębiorczość społeczna w Unii Europejskiej., [w:] T. Kazimierczak,

M. Rymsza, W stronę aktywnej polityki społecznej., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 38 8 T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny.

Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 111 9 P. Klimek, J. Piekutowski, A. Sobolewski, Ekonomia społeczna w kreowaniu polityki lokalnej gmin i

powiatów., Zachodniopomorska Biblioteka Ekonomii Społecznej, Szczecin 2009.

Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09

Przedsiębiorstwo społeczne – podstawowe informacje.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa

5

dziewiętnastowiecznej ekonomii społecznej i tym samym za najbardziej odpowiednią

formę przedsiębiorstwa uważa spółdzielnię.10

Brytyjska koncepcja przedsiębiorstwa społecznego

W Wielkiej Brytanii dostrzeżono w rozwoju przedsiębiorstw społecznych szansę

dla rozwoju gospodarki inkluzywnej i w tym celu uruchomiono specjalny program rządowy,

w którym to określono iż przedsiębiorstwo społeczne jest organizacją gospodarczą

o celach ściśle społecznych, w której uzyskane nadwyżki z działalności reinwestuje

się w owe cele lub na rzecz społeczności – a nie w celu maksymalizacji zysku właściciela.

Typowe cechy charakterystyczne dla przedsiębiorstwa społecznego w ujęciu brytyjskim

są następujące:11

traktowane jest jako biznes z tą tylko różnicą, że celem działalności jest korzyść

i dobro społeczeństwa;

odrzuca kolektywny sposób gospodarowania przedsiębiorstwem, a przesuwa

go bliżej, w stronę mechanizmów rynkowych;

zakłada istnienie szerokiego wachlarza form przedsiębiorstw narodowych,

obejmujących swym zasięgiem zarówno poziom lokalny, jak i globalny;

wszystkie funkcjonujące przedsiębiorstwa społeczne muszą sprostać trzem

kryteriom: społecznemu, finansowemu oraz ochronie środowiska naturalnego.

Przedsiębiorstwo społeczne w ujęciu amerykańskim

W Stanach Zjednoczonych pojęcie przedsiębiorstwa społecznego jest definiowane

szerzej aniżeli jego europejski odpowiednik i jest postrzegane jako instytucjonalny

przedsiębiorca społeczny. Oznacza każdy interes, który jest źródłem dochodu

10 T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny.

Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 111 11 T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny.

Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 115-116

Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09

Przedsiębiorstwo społeczne – podstawowe informacje.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa

6

a jednocześnie jest prowadzony nie dla zysku, lecz ze względów i dla realizacji celów

społecznych, odpowiadającej nastawionemu na zysk biznesowi dyscyplinie,

innowacyjności i determinacji w działaniu. Specyficzną cechą przedsiębiorstwa

społecznego w ujęciu Amerykanów jest jego hybrydowy charakter - czyli połączenie

działalności komercyjnej z filantropijną, z połączenia którego to wypływają jego

następujące właściwości:12

wykorzystanie narzędzi i sposobów odpowiadających biznesowi dla osiągania

celów społecznych;

mieszanie społecznych i komercyjnych metod oraz kapitału;

tworzenie wartości społecznych i ekonomicznych;

uzyskiwanie dochodu z działalności komercyjnej, by móc finansować działania

społeczne;

ukierunkowywanie rynkowej energii na realizację misji społecznej;

sprawdza efekty społeczne i finansowe;

realizuje cele finansowe w sposób przyczyniający się do dobra publicznego;

posiada wolność finansową dzięki możliwości nieograniczonego pomnażania

dochodu;

stanowi strategię realizacji misji społecznej.

Porównanie działalności komercyjnej, filantropijnej oraz powstałej z ich połączenia

działalności o charakterze filantropijnym przedstawia poniższa tabela nr 1.

12 T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny.

Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 116-119

Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09

Przedsiębiorstwo społeczne – podstawowe informacje.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa

7

TABELA 1

Porównanie działalności: komercyjnej, filantropijnej i hybrydowej.

Działalność komercyjna

Działalność hybrydowa

Działalność filantropijna

Motywy własny interes mieszane motywy dobra wola Metody podporządkowanie

rynkowi równowaga pomiędzy rynkiem a misją

podporządkowanie misji

Cele tworzenie wartości ekonomicznej

tworzenie wartości społecznej i ekonomicznej

tworzenie wartości społecznej

Przeznaczenie zysku dystrybuowany wśród akcjonariuszy i właścicieli

reinwestowany na rzecz działalności misyjnej lub wydatków operacyjnych lub przetrzymywany z przeznaczeniem na wzrost i rozwój

kierowany na realizację misji organizacji, która jest wymagana przez prawo lub politykę organizacji

Źródło: T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 118

Z powyższego zestawienia wynika, iż możliwe jest połączenie działalności o charakterze

dobroczynnym, społecznym z działalnością nastawioną na zysk i traktując za kryterium

zróżnicowania poziom integracji między programami społecznymi a działalnością

biznesową, przedsiębiorstwa dzielimy na te, w których:13

programy społeczne i działalność biznesowa to jedno i to samo;

program społeczny pokrywa się w części z działalnością biznesową, dzieląc

się kosztami i środkami produkcji;

program społeczny i działalność biznesowa są od siebie niezależne, nie mają

wspólnych obszarów prócz tego, że z osiągniętych zysków finansuje się realizację

celów społecznych. 13 T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 119

Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09

Przedsiębiorstwo społeczne – podstawowe informacje.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa

8

Każdy rodzaj działalności gospodarczej w tym również przedsiębiorstwo społeczne

posiada liczne plusy jak i minusy zorganizowania oraz funkcjonowania. W postaci tabeli,

poniżej zostały przedstawione korzyści i koszty prowadzenia przedsiębiorstwa

społecznego w określonych wymiarach.

TABELA 2

Korzyści i ryzyko prowadzenia przedsiębiorstwa społecznego.

Korzyści Ryzyko Finanse dostarcza stabilnego

źródła dochodów; różnicuje źródła

przychodów; redukuje zależności od

donatorów; podnosi wartość

posiadanych środków produkcji;

nieograniczone fundusze;

wzrost wiarygodności.

utrata pieniędzy; zbyt wysokie koszty

rozruchu; możliwość zmniejszenia

wsparcia ze strony tradycyjnych fundatorów;

Misja Stabilne warunki programowania;

odpowiedzialność za osiąganie celów społecznych;

dźwiga działania wynikające z misji.

misja i reputacja mogą zostać skompromitowane, jeśli interes jest postrzegany jako niesłużący sprawie;

w przypadku trudności w zbilansowaniu misji i pieniędzy może nastąpić zbytnie przesunięcie aktywności w kierunku działań biznesowych;

przedsiębiorstwo może mieć negatywny wpływ na klientów.

Działalność operacyjna Jednoczy rozwój Interes może zbytnio

Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09

Przedsiębiorstwo społeczne – podstawowe informacje.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa

9

organizacyjny i narzędzia prowadzenia biznesu z organizacja non-profit;

z zasady double bottom line czyni kontekst zarządzania obowiązujący we wszystkich jego funkcjach;

wymaga formy organizacji, by móc zarządzać interesami społecznymi, środkami produkcji oraz inwestycjami;

wzmaga strategiczne myślenie by działać na dynamicznym rynku;

podnosi wydajność i efektywność;

wspomaga umiejętności reagowania na sygnały rynku.

zaangażować zarządzanie i pochłaniać uwagę pracowników;

wzrost organizacyjnej złożoności;

potrzeby związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa zwiększają koszty;

prowadzenie przedsiębiorstwa może wymagać zatrudnienia odpowiednio wykwalifikowanego personelu.

Kultura innowacje; przedsiębiorczość; zarządzanie zmianą; orientacja rynkowa; orientacja na rezultaty.

napięcia w wyniku różnic pomiędzy kulturą biznesu a kulturą programów społecznych;

opór wobec zmian; personel może czuć się

,,sprzedany”; personel, który nie

akceptuje kultury biznesu może odejść;

Źródło: T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza, Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 120 W owym referacie zostały podane podstawowe informacje odnoszące

się do przedsiębiorstwa społecznego. Określone zostało, czym jest przedsiębiorstwo

społeczne, jakie specyficzne cechy są mu przypisywane, jakie rodzaje przedsiębiorstw

Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09

Przedsiębiorstwo społeczne – podstawowe informacje.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa

10

społecznych występują na rynku oraz jakie korzyści i koszty generuje taka forma

działalności.

Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09

Przedsiębiorstwo społeczne – podstawowe informacje.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa

11

Bibliografia:

1. T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza,

Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa

2007

2. S. Kelly, Ekonomia społeczna i przedsiębiorczość społeczna w Unii Europejskiej.,

[w:] T. Kazimierczak, M. Rymsza, W stronę aktywnej polityki społecznej., Instytut

Spraw Publicznych, Warszawa 2007

3. P. Klimek, J. Piekutowski, A. Sobolewski, Ekonomia społeczna w kreowaniu polityki

lokalnej gmin i powiatów., Zachodniopomorska Biblioteka Ekonomii Społecznej,

Szczecin 2009

4. J.J. Wygański, Antologia kluczowych tekstów. Przedsiębiorstwo społeczne., FISE,

Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09

Przedsiębiorstwo społeczne – podstawowe informacje.

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa

12

Coś więcej dla zainteresowanych: 1. http://wiadomosci.ngo.pl/wiadomosci/325060.html 2. http://www.partnerstwo-

synapsis.pl/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=20&Itemid=4 3. http://www.ekon.org.pl/art.php?catId=23&l=1 4. http://www.zielonyrower.pl/ 5. http://www.garncarskawioska.pl/ 6. http://www.nasutow.pl/firma.php 7. http://fundacjabycrazem.pl/przedsiebiorstwo-spoleczne.html 8. http://www.galeriasmaku.sisg.org.pl/ekonomia-spoleczna.html 9. http://www.ekonomiaspoleczna.pl/x/459759 10. http://www.emaus.lublin.pl/psemaus.html 11. http://www.podlaskiinkubator.pl/audycje-radiowe/76-darmowe-szkolenia-i-praktyczne-

porady-zao-przedsibiorstwo-spoeczne- 12. http://equal.szlakbursztynowy.pl/opis_przedsiebiorstw/ 13. http://www.etycznebiuro.pl/?page_id=25