PRAWO GOSPODARCZE PUBLICZNE - ćwiczenia

mgr Marcin Kraśniewski

Katedra Europejskiego Prawa Gospodarczego

Zakład Prawa Gospodarczego Publicznego

WPiA UŁ

Funkcje administracji gospodarczej

Funkcje administracji gospodarczej

11

Regulacja gospodarcza

Kierownictwo gospodarcze

Programowanie i planowanie gospodarcze

Reglamentacja gospodarcza

Policja gospodarcza

Nadzór gospodarczy

Kontrola gospodarcza

Wspieranie gospodarki

Funkcje administracji gospodarczej

11

Funkcje organów administracji gospodarczej

Funkcje interwencjonizmu

restrykcyjnego

Reglamentacja gospodarcza

Regulacja gospodarcza

Nadzór gospodarczy

Kontrola gospodarcza

Funkcje interwencjonizmu

pozytywnego

Programowani e i planowanie gospodarcze

Kierownictwo gospodarcze

Wspieranie

gospodarki

Policja

gospodarcza

Funkcje administracji gospodarczej

11

Funkcje organów administracji gospodarczej

Funkcje interwencjonizmu

restrykcyjnego

Reglamentacja gospodarcza

Regulacja gospodarcza

Nadzór gospodarczy

Kontrola gospodarcza

Funkcje interwencjonizmu

pozytywnego

Programowani e i planowanie gospodarcze

Kierownictwo gospodarcze

Wspieranie

gospodarki

Policja

gospodarcza

11

Czym jest policja gospodarcza?

Policja

(administracyjna/gospodarcza)

POJĘCIE

„ • Wewnętrzny porządek państwa

• Działalność wyspecjalizowanych organów,

których zadaniem jest ochrona porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego

• Pojęcie wytworem doktryny prawa (najpierw administracyjnego, później gospodarczego publicznego)

• Nie jest pojęciem prawnym

Policja gospodarcza

POJĘCIE

„ Policja gospodarcza jest funkcją państwa, która polega na ochronie ogółu społeczeństwa oraz poszczególnych jednostek przed zagrożeniami wynikającymi z niepożądanych następstw prowadzenia działalności gospodarczej

Policja gospodarcza

POJĘCIE

„ Ograniczenie wolności działalności gospodarczej w imię ochrony społeczeństwa przed niepożądanymi skutkami prowadzenia działalności gospodarczej

Policja gospodarcza

CEL

„ Ochrona dobra policyjnego: • Porządku publicznego • Porządku publicznego • Spokoju publicznego (w szczególności życia,

zdrowia i mienia, środowiska naturalnego)

Ochrona dobra policyjnego przed zagrożeniami wynikającymi z podjęcia i prowadzenia działalności gospodarczej!

Policja gospodarcza

Podstawy prawne

„ Art. 20 i art. 22 Konstytucji RP wolność działalności gospodarczej (zasada) Ograniczenie wolności działalności gospodarczej w drodze ustawy, tylko ze względu na ważny interes publiczny (wyjątek) A zatem państwo może podejmować działania ograniczające wolność działalności gospodarczej z uwagi na ochronę interesu publicznego (ważnego)

Policja gospodarcza

Podstawy prawne

„ Art. 31 ust. 3 Konstytucji RP Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Policja gospodarcza

Obowiązki

„ Ochrona dobra policyjnego zobowiązuje organy publiczne (zwłaszcza organy administracji gospodarczej) do nakładania na przedsiębiorców powinności spełniania określonych przepisami prawa warunków wykonywania działalności gospodarczej

Policja gospodarcza

Obowiązki

„ Skonkretyzowane obowiązki (przykłady): • Sanitarne • Budowalne • Weterynaryjne • Przemysłowe • Przeciwpożarowe • Środowiskowe

Policja gospodarcza

Instrumenty prawne

„ • Działania interwencyjne o charakterze

policyjnym

• Ustanawianie powszechnie obowiązujących przepisów prawnych określających obowiązki lub wymogi (stanowienie prawa)

• Akty organów administracji gospodarczej podejmowane w celu ochrony (zapobieganie/ korygowanie) dobra policyjnego (stosowanie prawa)

Policja gospodarcza

Instrumenty prawne

Stanowienie prawa

„ • Stanowienie nakazów i zakazów określonego

działania

• Adresatem nakazów/zakazów jest przedsiębiorca

• Charakter prewencyjno-zachowawczy Wymogi dla branży gastronomicznej: transportu żywności, wymagania dla sprzętu, higieny osobistej pracowników, zaopatrzenia w wodę, zagospodarowania odpadami żywnościowymi, etc.

Policja gospodarcza

Instrumenty prawne

Stosowanie prawa

„ • Akty indywidualne organów administracji

publicznej stosowane ex ante (zapobieżenie naruszeniu

• Wykonywanie indywidualnych aktów policji gospodarczej jest weryfikowane w ramach nadzoru policyjnego

Np. Sprawdzenie spełnienia wymogów przez restaurację przed rozpoczęciem świadczenia usług gastronomicznych oraz sprawdzanie spełniania wymogów w trakcie wykonywania działalności przez Sanepid.

Policja gospodarcza

Instrumenty prawne

Stosowanie prawa

„ DECYZJE ADMINISTRACYJNE o charakterze prewencyjnym (niedopuszczające do zagrożeń jakichkolwiek dóbr podlegających ochronie) o charakterze represyjnym (reakcja na naruszenie zakazów bądź zaniechanie wykonania nakazu) np. kary pieniężne, cofnięcie przyznanych uprawnień

Funkcje administracji gospodarczej

11

Funkcje organów administracji gospodarczej

Funkcje interwencjonizmu

restrykcyjnego

Reglamentacja gospodarcza

Regulacja gospodarcza

Nadzór gospodarczy

Kontrola gospodarcza

Funkcje interwencjonizmu

pozytywnego

Programowani e i planowanie gospodarcze

Kierownictwo gospodarcze

Wspieranie

gospodarki

Policja

gospodarcza

11

Czym jest reglamentacja gospodarcza?

Funkcje administracji gospodarczej

11

Funkcje organów administracji gospodarczej

Funkcje interwencjonizmu

restrykcyjnego

Reglamentacja gospodarcza

Regulacja gospodarcza

Nadzór gospodarczy

Kontrola gospodarcza

Funkcje interwencjonizmu

pozytywnego

Programowani e i planowanie gospodarcze

Kierownictwo gospodarcze

Wspieranie

gospodarki

Policja

gospodarcza

Regulacja gospodarcza

POJĘCIE

„ Interwencja państwa w gospodarkę rynkową, której podstawowym celem jest zastąpienie mechanizmów rynkowych i konkurencji w tych obszarach działalności gospodarczej, w której mechanizmy te nie istnieją, a zwłaszcza sieciowych sektorach użyteczności publicznej

Regulacja gospodarcza

Cel

„ zastąpienie mechanizmów rynkowych (konkurencji) w tych obszarach działalności gospodarczej, w których one nie istnieją Zapewnienie zainteresowanym podmiotom (obywatelom) usług publicznych

Regulacja gospodarcza

Skutek

„ wprowadzenie konkurencji oraz zapewnienie dostępu do usług publicznych

Regulacja gospodarcza

Sektorowy charakter

„ • Regulacja sektorowa odnosi się do poszczególnych

sektorów (jednego sektora lub pewnej jego części

• Dominujący problem to uregulowanie dostępu do urządzenia kluczowego (sieci)

• Występowanie regulatorów sektorowych (Prezes URE, Prezes UKE, Prezes UTK)

• Regulacja uwzględnia uwarunkowania techniczne i ekonomiczne

• Przykłady sektorów infrastrukturalnych: energetyka, poczta, telekomunikacja, kolej

Regulacja gospodarcza

Ewolucja

„ Liberalizacja

Paradygmat monopolu → (De-)regulacja („monopol naturalny”) (Re-)regulacja

Regulacja sektorów infrastrukturalnych → nowa funkcja państwa wobec gospodarki

Regulacja gospodarcza

Instrumenty prawne

„

Środki prawne regulacji: Środki nadzoru (np. zatwierdzanie taryf)

Środki kontroli (np. kontrola paramentów jakościowych usług

publicznych)

Rozstrzyganie sporów pomiędzy uczestnikami rynku (np. w zakresie dostępu do sieci)

Rozstrzyganie sporów pomiędzy przedsiębiorcami świadczącymi usługi a konsumentami

Nakładanie przez organ regulacyjny kar pieniężnych za niewykonanie decyzji (tego organu)

Regulacja gospodarcza

Instrumenty prawne

„ Organy regulacyjne stosują klasyczne środku prawnej reglamentacji działalności gospodarczej Koncesje, zezwolenia, licencje

Prawo energetyczne Zarys

Regulacja sektorów infrastrukturalnych

Doktryna essential facilities

„ • Przeciwstawianie się antykonkurencyjnym

praktykom przedsiębiorstw posiadających istotne (kluczowe) urządzenia/instalacje

• Urządzenie kluczowe niezbędne do wykonywania działalności gospodarczej

• Dotyczy wykorzystywania siły rynkowej (pozycji

dominującej) przez podmiot posiadający dostęp do infrastruktury niezbędnej do prowadzenia określonej działalności

• Doktryna wypracowana w orzecznictwie USA (cause

Terminal Railroad, 1912 r.)

• Doktryna stosowana w orzecznictwie TSUE

Doktryna essential facilities

„ Urządzenie kluczowe: • Urządzenie kluczowe – niezbędne do prowadzenia

działalności lub gdy prowadzenie jej bez niego jest w sposób nieunikniony nieopłacalne

• Urządzenie unikalne – brak praktycznej możliwości by zduplikować urządzenie

• Odmowa dostępu do urządzenia – wprost lub poprzez stawianie nierealnych warunków dostępu

• Możliwość udostępnienia urządzenia

Doktryna essential facilities

„

Dostęp do urządzenia kluczowego winien być oparty na słusznych i rozsądnych warunkach uwzględniając zysk i nakłady ponoszone przez właściciela urządzenia …ale jak to zrobić, skoro jeden podmiot jest właścicielem i czerpie korzyści gospodarcze z urządzenia kluczowego?

Doktryna essential facilities

Przesłanki obowiązku udostępniania urządzenia kluczowego

„ 1. Urządzenia kluczowe muszą być niezbędne do

podjęcia przez konkurenta działalności gospodarczej na danym rynku;

2. Odmowa udostępnienia urządzenia kluczowego musi prowadzić do wyeliminowania wszelkiej konkurencji na rynku sąsiednim, czyli na rynku powiązany z rynkiem, na którym działa dominujące przedsiębiorstwo dysponujące urządzeniem kluczowym

3. Aby uznać odmowę dostępu do urządzenia kluczowego za przejaw nadużywania pozycji dominującej, konieczny jest brak obiektywnej przyczyny uzasadniającej odmowę

Monopol naturalny

„ monopol powstały w sposób faktyczny lub prawny w celu wykorzystania: walorów środowiska naturalnego, źródeł lokalnego zapotrzebowania w surowce, cech specyficznych użyteczności publicznej, przy czym z powodów ekonomicznych, finansowych lub organizacyjnych nie jest racjonalne funkcjonowanie na danym terenie innego konkurencyjnego przedsiębiorcy

Monopol naturalny

Teoria monopolu naturalnego

„ • Monopol naturalny – sytuacja, gdy jeden

operator na rynku jest w stanie obsłużyć rynek po niższych kosztach niż jakakolwiek kombinacja dwóch lub więcej operatorów

• Rynek charakteryzuje się dużymi barierami

wejścia (głównie kosztowymi) i wielkimi efektami skali (konieczne istnienie bardzo dużej grupy odbiorców)

Geneza przekształceń sektorów infrastrukturalnych

„ Liberalizacja to zerwanie z tradycyjnym i długo

niekwestionowanym - na gruncie teoretycznym i praktycznym - modelem ich funkcjonowania

Model tradycyjny: chroniony i regulowany w

sposób administracyjny monopol - będących często własnością publiczną – przedsiębiorstw

Dwa filary (założenia) modelu: 1. Ułomność rynków sieciowych (monopol naturalny) 2. Regulacja publiczna jako efektywny substytut regulacji

rynkowej

Poprzedni paradygmat

„ Jedynie uzasadnionym ekonomicznie modelem

jest wytwarzanie, przesył i dystrybucja energii przez jedno przedsiębiorstwo

Wejście na rynek innego podmiotu nieopłacalne ze względu na koszty budowy sieci stanowiłoby zagrożenie dla działalności

operatora zasiedziałego

Zmiana paradygmatu

„ Do końca lat 70-ych XX w. energetyka na całym

świecie domeną monopolistów sieciowych zintegrowanych pionowo

Zmiana paradygmatu w USA – pierwsze reformy

w sektorze gazu ziemnego Zmiany stopniowo oddziałują na inne państwa Od końca lat 80-ych XX w. stopniowe zmiany w

Unii Europejskiej

Nowy paradygmat

„ Monopolista sieciowy jest nieefektywny Niska jakość usług Wysokie koszty Przyczyną braku konkurencji jest bariera dostępu

do sieci Otwarcie na konkurencję jest możliwe pod

warunkiem zapewnienia dostępu do sieci

Nowy paradygmat

Założenia

„ Monopol jedynie w zakresie zarządzania sieciami Zapewnienie dostępu stron trzecich do sieci

przesyłowych i dystrybucyjnych (TPA) Konkurencja na poziomie wytwarzania i sprzedaży Swobodny wybór sprzedawcy przez odbiorcę

końcowego

Nowy paradygmat

Założenia

„ Rynek sieci – monopol Rynek usług – konkurencja

Instrumenty regulacyjne zapewnienia dostępu do urządzenia kluczowego

„ Unbundling

Zasada dostępu stron trzecich do sieci

Funkcje administracji gospodarczej

11

Funkcje organów administracji gospodarczej

Funkcje interwencjonizmu

restrykcyjnego

Reglamentacja gospodarcza

Regulacja gospodarcza

Nadzór gospodarczy

Kontrola gospodarcza

Funkcje interwencjonizmu

pozytywnego

Programowanie i planowanie gospodarcze

Kierownictwo gospodarcze

Wspieranie

gospodarki

Policja

gospodarcza

Nadzór gospodarczy

Pojęcie

„ • Władcza ingerencja organu administracji mająca

na celu zapewnienie by zachowania autonomicznych podmiotów były zgodne z normami prawa gospodarczego publicznego

• Interwencja o charakterze następczym i defensywnym – reakcja organu na podjęte (nadzór represyjny) lub planowane (nadzór prewencyjny) działania przedsiębiorców

Nadzór gospodarczy

Cel

„ Zapewnienie, aby samodzielne uczestnictwo autonomicznych podmiotów w obrocie gospodarczym pozostawało w zgodzie z ustalonymi regułami prawnymi Korekta wolności działalności gospodarczej pod kątem spełniania ustawowych, obiektywnych i subiektywnych przesłanek podjęcia i

prowadzenia działalności gospodarczej.

Nadzór gospodarczy

Instrumenty prawne

„ • Środki nadzoru represyjnego np. cofnięcie koncesji, zezwolenia

• Środki nadzoru prewencyjnego zatwierdzenie decyzji nadzorowanego podmiotu

uprzednia zgoda/zezwolenie organu nadzorującego

Nadzór gospodarczy

Instrumenty prawne

„ Interwencja nadzorcza jest ograniczona do przypadków wyraźnie wskazanych w przepisach prawnych i przy wykorzystaniu środków pranych przewidzianych w przepisach prawnych.

Nadzór gospodarczy

Typologia

„ • Policyjny – władcze działania zapobiegające

naruszeniu norm prawnych ustanowionych dla ochrony życia, zdrowia ludzkiego, mienia jednostek, moralności publicznej, środowiska naturalnego

• Reglamentacyjny – zapewnienie przestrzegania norm dotyczących podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej

• Gwarantujący – zagwarantowanie by usługi publiczne służyły realizacji interesu publicznego

• Właścicielski – nadzór SP nad czynnościami prawnymi wykonywania własności państwowej, podejmowanymi przez przedsiębiorstwa państwowe i spółki z udziałem SP

Funkcje administracji gospodarczej

11

Funkcje organów administracji gospodarczej

Funkcje interwencjonizmu

restrykcyjnego

Reglamentacja gospodarcza

Regulacja gospodarcza

Nadzór gospodarczy

Kontrola gospodarcza

Funkcje interwencjonizmu

pozytywnego

Programowani e i planowanie gospodarcze

Kierownictwo gospodarcze

Wspieranie

gospodarki

Policja

gospodarcza

Kontrola gospodarcza

„ • Sprawdzanie prawidłowości określonych zjawisk

czy działań, ich analizowanie i ocena, ustalanie wyników pokontrolnych i wysuwanie odpowiednich wniosków

• Odróżnienie od nadzoru – nadzór obejmuje

działalność korygującą – możliwość wpływania na działalność podmiotu, a nie tylko ocena stanu faktycznego

Funkcje administracji gospodarczej

11

Funkcje organów administracji gospodarczej

Funkcje interwencjonizmu

restrykcyjnego

Reglamentacja gospodarcza

Regulacja gospodarcza

Nadzór gospodarczy

Kontrola gospodarcza

Funkcje interwencjonizmu

pozytywnego

Programowani e i planowanie gospodarcze

Kierownictwo gospodarcze

Wspieranie

gospodarki

Policja

gospodarcza

Kierownictwo gospodarcze

Definicja

„ • Wszelkie dopuszczalne formy interwencji państwa

w sferze gospodarczej

• Wszelkie środki prawne podejmowane przez państwo, za pośrednictwem których państwo i organy administracji publicznej ingerują w procesy gospodarcze w celu osiągnięcia celów polityki gospodarczej

• Wpływanie na zamiary i decyzje uczestników życia

gospodarczego i kształtowanie porządku rynkowego – wpływ na przebieg procesów gospodarczych

Kierownictwo gospodarcze

Cel

„ Wpływanie na zamiary i decyzje uczestników życia gospodarczego i kształtowanie porządku rynkowego – wpływ na przebieg procesów gospodarczych

Kierownictwo gospodarcze

„ • Polityka strukturalna – wpływ na strukturę

gospodarki (np. polityki sektorowe)

• Polityka regionalna – w celu osiągania zrównoważonego terytorialnie rozwoju gospodarczego

• Polityka finansowa – środki fiskalne i polityki pieniężnej (monetarnej)

Funkcje administracji gospodarczej

11

Funkcje organów administracji gospodarczej

Funkcje interwencjonizmu

restrykcyjnego

Reglamentacja gospodarcza

Regulacja gospodarcza

Nadzór gospodarczy

Kontrola gospodarcza

Funkcje interwencjonizmu

pozytywnego

Programowanie i planowanie gospodarcze

Kierownictwo gospodarcze

Wspieranie

gospodarki

Policja

gospodarcza

Programowanie i planowanie gospodarcze

„ • Interwencja zorientowana na osiągnięcie

przyszłych celów gospodarczych • Antycypacyjny charakter – podejmowanie decyzji

co do przyszłego postępowania • Plan jako „decyzja o decyzjach” • Instrumenty: Strategie – wyznaczenie głównych trendów, celów

i kierunków rozwoju społeczno- gospodarczego Programy Plany wykonawcze

Funkcje administracji gospodarczej

11

Funkcje organów administracji gospodarczej

Funkcje interwencjonizmu

restrykcyjnego

Reglamentacja gospodarcza

Regulacja gospodarcza

Nadzór gospodarczy

Kontrola gospodarcza

Funkcje interwencjonizmu

pozytywnego

Programowani e i planowanie gospodarcze

Kierownictwo gospodarcze

Wspieranie

gospodarki

Policja

gospodarcza

Wspieranie gospodarki

„ • Wspieranie przedsiębiorców lub sektorów

gospodarki celem realizacji polityki gospodarczej, społecznej, regionalnej, np. celem utrzymania (stworzenia) miejsc pracy, zwiększenia poziomu ochrony środowiska, pobudzania inwestycji na terenach słabo rozwiniętych gospodarczo

• Wywieranie wpływu na postępowanie przedsiębiorców by osiągnąć cele zbieżne z interesem publicznym

• Wielość form (dotacje, pożyczki, gwarancje, ubezpieczenia)

• Zgodność z prawem pomocy publicznej

Dziękuję za uwagę!