PRAWO GOSPODARCZE PUBLICZNE - WPiA · Podstawy prawne „ Art. 20 i art. 22 Konstytucji RP...
Transcript of PRAWO GOSPODARCZE PUBLICZNE - WPiA · Podstawy prawne „ Art. 20 i art. 22 Konstytucji RP...
PRAWO GOSPODARCZE PUBLICZNE - ćwiczenia
mgr Marcin Kraśniewski
Katedra Europejskiego Prawa Gospodarczego
Zakład Prawa Gospodarczego Publicznego
WPiA UŁ
Funkcje administracji gospodarczej
Funkcje administracji gospodarczej
11
Regulacja gospodarcza
Kierownictwo gospodarcze
Programowanie i planowanie gospodarcze
Reglamentacja gospodarcza
Policja gospodarcza
Nadzór gospodarczy
Kontrola gospodarcza
Wspieranie gospodarki
Funkcje administracji gospodarczej
11
Funkcje organów administracji gospodarczej
Funkcje interwencjonizmu
restrykcyjnego
Reglamentacja gospodarcza
Regulacja gospodarcza
Nadzór gospodarczy
Kontrola gospodarcza
Funkcje interwencjonizmu
pozytywnego
Programowani e i planowanie gospodarcze
Kierownictwo gospodarcze
Wspieranie
gospodarki
Policja
gospodarcza
Funkcje administracji gospodarczej
11
Funkcje organów administracji gospodarczej
Funkcje interwencjonizmu
restrykcyjnego
Reglamentacja gospodarcza
Regulacja gospodarcza
Nadzór gospodarczy
Kontrola gospodarcza
Funkcje interwencjonizmu
pozytywnego
Programowani e i planowanie gospodarcze
Kierownictwo gospodarcze
Wspieranie
gospodarki
Policja
gospodarcza
11
Czym jest policja gospodarcza?
Policja
(administracyjna/gospodarcza)
POJĘCIE
„ • Wewnętrzny porządek państwa
• Działalność wyspecjalizowanych organów,
których zadaniem jest ochrona porządku publicznego i bezpieczeństwa publicznego
• Pojęcie wytworem doktryny prawa (najpierw administracyjnego, później gospodarczego publicznego)
• Nie jest pojęciem prawnym
Policja gospodarcza
POJĘCIE
„ Policja gospodarcza jest funkcją państwa, która polega na ochronie ogółu społeczeństwa oraz poszczególnych jednostek przed zagrożeniami wynikającymi z niepożądanych następstw prowadzenia działalności gospodarczej
Policja gospodarcza
POJĘCIE
„ Ograniczenie wolności działalności gospodarczej w imię ochrony społeczeństwa przed niepożądanymi skutkami prowadzenia działalności gospodarczej
Policja gospodarcza
CEL
„ Ochrona dobra policyjnego: • Porządku publicznego • Porządku publicznego • Spokoju publicznego (w szczególności życia,
zdrowia i mienia, środowiska naturalnego)
Ochrona dobra policyjnego przed zagrożeniami wynikającymi z podjęcia i prowadzenia działalności gospodarczej!
Policja gospodarcza
Podstawy prawne
„ Art. 20 i art. 22 Konstytucji RP wolność działalności gospodarczej (zasada) Ograniczenie wolności działalności gospodarczej w drodze ustawy, tylko ze względu na ważny interes publiczny (wyjątek) A zatem państwo może podejmować działania ograniczające wolność działalności gospodarczej z uwagi na ochronę interesu publicznego (ważnego)
Policja gospodarcza
Podstawy prawne
„ Art. 31 ust. 3 Konstytucji RP Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
Policja gospodarcza
Obowiązki
„ Ochrona dobra policyjnego zobowiązuje organy publiczne (zwłaszcza organy administracji gospodarczej) do nakładania na przedsiębiorców powinności spełniania określonych przepisami prawa warunków wykonywania działalności gospodarczej
Policja gospodarcza
Obowiązki
„ Skonkretyzowane obowiązki (przykłady): • Sanitarne • Budowalne • Weterynaryjne • Przemysłowe • Przeciwpożarowe • Środowiskowe
Policja gospodarcza
Instrumenty prawne
„ • Działania interwencyjne o charakterze
policyjnym
• Ustanawianie powszechnie obowiązujących przepisów prawnych określających obowiązki lub wymogi (stanowienie prawa)
• Akty organów administracji gospodarczej podejmowane w celu ochrony (zapobieganie/ korygowanie) dobra policyjnego (stosowanie prawa)
Policja gospodarcza
Instrumenty prawne
Stanowienie prawa
„ • Stanowienie nakazów i zakazów określonego
działania
• Adresatem nakazów/zakazów jest przedsiębiorca
• Charakter prewencyjno-zachowawczy Wymogi dla branży gastronomicznej: transportu żywności, wymagania dla sprzętu, higieny osobistej pracowników, zaopatrzenia w wodę, zagospodarowania odpadami żywnościowymi, etc.
Policja gospodarcza
Instrumenty prawne
Stosowanie prawa
„ • Akty indywidualne organów administracji
publicznej stosowane ex ante (zapobieżenie naruszeniu
• Wykonywanie indywidualnych aktów policji gospodarczej jest weryfikowane w ramach nadzoru policyjnego
Np. Sprawdzenie spełnienia wymogów przez restaurację przed rozpoczęciem świadczenia usług gastronomicznych oraz sprawdzanie spełniania wymogów w trakcie wykonywania działalności przez Sanepid.
Policja gospodarcza
Instrumenty prawne
Stosowanie prawa
„ DECYZJE ADMINISTRACYJNE o charakterze prewencyjnym (niedopuszczające do zagrożeń jakichkolwiek dóbr podlegających ochronie) o charakterze represyjnym (reakcja na naruszenie zakazów bądź zaniechanie wykonania nakazu) np. kary pieniężne, cofnięcie przyznanych uprawnień
Funkcje administracji gospodarczej
11
Funkcje organów administracji gospodarczej
Funkcje interwencjonizmu
restrykcyjnego
Reglamentacja gospodarcza
Regulacja gospodarcza
Nadzór gospodarczy
Kontrola gospodarcza
Funkcje interwencjonizmu
pozytywnego
Programowani e i planowanie gospodarcze
Kierownictwo gospodarcze
Wspieranie
gospodarki
Policja
gospodarcza
11
Czym jest reglamentacja gospodarcza?
Funkcje administracji gospodarczej
11
Funkcje organów administracji gospodarczej
Funkcje interwencjonizmu
restrykcyjnego
Reglamentacja gospodarcza
Regulacja gospodarcza
Nadzór gospodarczy
Kontrola gospodarcza
Funkcje interwencjonizmu
pozytywnego
Programowani e i planowanie gospodarcze
Kierownictwo gospodarcze
Wspieranie
gospodarki
Policja
gospodarcza
Regulacja gospodarcza
POJĘCIE
„ Interwencja państwa w gospodarkę rynkową, której podstawowym celem jest zastąpienie mechanizmów rynkowych i konkurencji w tych obszarach działalności gospodarczej, w której mechanizmy te nie istnieją, a zwłaszcza sieciowych sektorach użyteczności publicznej
Regulacja gospodarcza
Cel
„ zastąpienie mechanizmów rynkowych (konkurencji) w tych obszarach działalności gospodarczej, w których one nie istnieją Zapewnienie zainteresowanym podmiotom (obywatelom) usług publicznych
Regulacja gospodarcza
Skutek
„ wprowadzenie konkurencji oraz zapewnienie dostępu do usług publicznych
Regulacja gospodarcza
Sektorowy charakter
„ • Regulacja sektorowa odnosi się do poszczególnych
sektorów (jednego sektora lub pewnej jego części
• Dominujący problem to uregulowanie dostępu do urządzenia kluczowego (sieci)
• Występowanie regulatorów sektorowych (Prezes URE, Prezes UKE, Prezes UTK)
• Regulacja uwzględnia uwarunkowania techniczne i ekonomiczne
• Przykłady sektorów infrastrukturalnych: energetyka, poczta, telekomunikacja, kolej
Regulacja gospodarcza
Ewolucja
„ Liberalizacja
Paradygmat monopolu → (De-)regulacja („monopol naturalny”) (Re-)regulacja
Regulacja sektorów infrastrukturalnych → nowa funkcja państwa wobec gospodarki
Regulacja gospodarcza
Instrumenty prawne
„
Środki prawne regulacji: Środki nadzoru (np. zatwierdzanie taryf)
Środki kontroli (np. kontrola paramentów jakościowych usług
publicznych)
Rozstrzyganie sporów pomiędzy uczestnikami rynku (np. w zakresie dostępu do sieci)
Rozstrzyganie sporów pomiędzy przedsiębiorcami świadczącymi usługi a konsumentami
Nakładanie przez organ regulacyjny kar pieniężnych za niewykonanie decyzji (tego organu)
Regulacja gospodarcza
Instrumenty prawne
„ Organy regulacyjne stosują klasyczne środku prawnej reglamentacji działalności gospodarczej Koncesje, zezwolenia, licencje
Prawo energetyczne Zarys
Regulacja sektorów infrastrukturalnych
Doktryna essential facilities
„ • Przeciwstawianie się antykonkurencyjnym
praktykom przedsiębiorstw posiadających istotne (kluczowe) urządzenia/instalacje
• Urządzenie kluczowe niezbędne do wykonywania działalności gospodarczej
• Dotyczy wykorzystywania siły rynkowej (pozycji
dominującej) przez podmiot posiadający dostęp do infrastruktury niezbędnej do prowadzenia określonej działalności
• Doktryna wypracowana w orzecznictwie USA (cause
Terminal Railroad, 1912 r.)
• Doktryna stosowana w orzecznictwie TSUE
Doktryna essential facilities
„ Urządzenie kluczowe: • Urządzenie kluczowe – niezbędne do prowadzenia
działalności lub gdy prowadzenie jej bez niego jest w sposób nieunikniony nieopłacalne
• Urządzenie unikalne – brak praktycznej możliwości by zduplikować urządzenie
• Odmowa dostępu do urządzenia – wprost lub poprzez stawianie nierealnych warunków dostępu
• Możliwość udostępnienia urządzenia
Doktryna essential facilities
„
Dostęp do urządzenia kluczowego winien być oparty na słusznych i rozsądnych warunkach uwzględniając zysk i nakłady ponoszone przez właściciela urządzenia …ale jak to zrobić, skoro jeden podmiot jest właścicielem i czerpie korzyści gospodarcze z urządzenia kluczowego?
Doktryna essential facilities
Przesłanki obowiązku udostępniania urządzenia kluczowego
„ 1. Urządzenia kluczowe muszą być niezbędne do
podjęcia przez konkurenta działalności gospodarczej na danym rynku;
2. Odmowa udostępnienia urządzenia kluczowego musi prowadzić do wyeliminowania wszelkiej konkurencji na rynku sąsiednim, czyli na rynku powiązany z rynkiem, na którym działa dominujące przedsiębiorstwo dysponujące urządzeniem kluczowym
3. Aby uznać odmowę dostępu do urządzenia kluczowego za przejaw nadużywania pozycji dominującej, konieczny jest brak obiektywnej przyczyny uzasadniającej odmowę
Monopol naturalny
„ monopol powstały w sposób faktyczny lub prawny w celu wykorzystania: walorów środowiska naturalnego, źródeł lokalnego zapotrzebowania w surowce, cech specyficznych użyteczności publicznej, przy czym z powodów ekonomicznych, finansowych lub organizacyjnych nie jest racjonalne funkcjonowanie na danym terenie innego konkurencyjnego przedsiębiorcy
Monopol naturalny
Teoria monopolu naturalnego
„ • Monopol naturalny – sytuacja, gdy jeden
operator na rynku jest w stanie obsłużyć rynek po niższych kosztach niż jakakolwiek kombinacja dwóch lub więcej operatorów
• Rynek charakteryzuje się dużymi barierami
wejścia (głównie kosztowymi) i wielkimi efektami skali (konieczne istnienie bardzo dużej grupy odbiorców)
Geneza przekształceń sektorów infrastrukturalnych
„ Liberalizacja to zerwanie z tradycyjnym i długo
niekwestionowanym - na gruncie teoretycznym i praktycznym - modelem ich funkcjonowania
Model tradycyjny: chroniony i regulowany w
sposób administracyjny monopol - będących często własnością publiczną – przedsiębiorstw
Dwa filary (założenia) modelu: 1. Ułomność rynków sieciowych (monopol naturalny) 2. Regulacja publiczna jako efektywny substytut regulacji
rynkowej
Poprzedni paradygmat
„ Jedynie uzasadnionym ekonomicznie modelem
jest wytwarzanie, przesył i dystrybucja energii przez jedno przedsiębiorstwo
Wejście na rynek innego podmiotu nieopłacalne ze względu na koszty budowy sieci stanowiłoby zagrożenie dla działalności
operatora zasiedziałego
Zmiana paradygmatu
„ Do końca lat 70-ych XX w. energetyka na całym
świecie domeną monopolistów sieciowych zintegrowanych pionowo
Zmiana paradygmatu w USA – pierwsze reformy
w sektorze gazu ziemnego Zmiany stopniowo oddziałują na inne państwa Od końca lat 80-ych XX w. stopniowe zmiany w
Unii Europejskiej
Nowy paradygmat
„ Monopolista sieciowy jest nieefektywny Niska jakość usług Wysokie koszty Przyczyną braku konkurencji jest bariera dostępu
do sieci Otwarcie na konkurencję jest możliwe pod
warunkiem zapewnienia dostępu do sieci
Nowy paradygmat
Założenia
„ Monopol jedynie w zakresie zarządzania sieciami Zapewnienie dostępu stron trzecich do sieci
przesyłowych i dystrybucyjnych (TPA) Konkurencja na poziomie wytwarzania i sprzedaży Swobodny wybór sprzedawcy przez odbiorcę
końcowego
Nowy paradygmat
Założenia
„ Rynek sieci – monopol Rynek usług – konkurencja
Instrumenty regulacyjne zapewnienia dostępu do urządzenia kluczowego
„ Unbundling
Zasada dostępu stron trzecich do sieci
Funkcje administracji gospodarczej
11
Funkcje organów administracji gospodarczej
Funkcje interwencjonizmu
restrykcyjnego
Reglamentacja gospodarcza
Regulacja gospodarcza
Nadzór gospodarczy
Kontrola gospodarcza
Funkcje interwencjonizmu
pozytywnego
Programowanie i planowanie gospodarcze
Kierownictwo gospodarcze
Wspieranie
gospodarki
Policja
gospodarcza
Nadzór gospodarczy
Pojęcie
„ • Władcza ingerencja organu administracji mająca
na celu zapewnienie by zachowania autonomicznych podmiotów były zgodne z normami prawa gospodarczego publicznego
• Interwencja o charakterze następczym i defensywnym – reakcja organu na podjęte (nadzór represyjny) lub planowane (nadzór prewencyjny) działania przedsiębiorców
Nadzór gospodarczy
Cel
„ Zapewnienie, aby samodzielne uczestnictwo autonomicznych podmiotów w obrocie gospodarczym pozostawało w zgodzie z ustalonymi regułami prawnymi Korekta wolności działalności gospodarczej pod kątem spełniania ustawowych, obiektywnych i subiektywnych przesłanek podjęcia i
prowadzenia działalności gospodarczej.
Nadzór gospodarczy
Instrumenty prawne
„ • Środki nadzoru represyjnego np. cofnięcie koncesji, zezwolenia
• Środki nadzoru prewencyjnego zatwierdzenie decyzji nadzorowanego podmiotu
uprzednia zgoda/zezwolenie organu nadzorującego
Nadzór gospodarczy
Instrumenty prawne
„ Interwencja nadzorcza jest ograniczona do przypadków wyraźnie wskazanych w przepisach prawnych i przy wykorzystaniu środków pranych przewidzianych w przepisach prawnych.
Nadzór gospodarczy
Typologia
„ • Policyjny – władcze działania zapobiegające
naruszeniu norm prawnych ustanowionych dla ochrony życia, zdrowia ludzkiego, mienia jednostek, moralności publicznej, środowiska naturalnego
• Reglamentacyjny – zapewnienie przestrzegania norm dotyczących podejmowania, wykonywania i zakończenia działalności gospodarczej
• Gwarantujący – zagwarantowanie by usługi publiczne służyły realizacji interesu publicznego
• Właścicielski – nadzór SP nad czynnościami prawnymi wykonywania własności państwowej, podejmowanymi przez przedsiębiorstwa państwowe i spółki z udziałem SP
Funkcje administracji gospodarczej
11
Funkcje organów administracji gospodarczej
Funkcje interwencjonizmu
restrykcyjnego
Reglamentacja gospodarcza
Regulacja gospodarcza
Nadzór gospodarczy
Kontrola gospodarcza
Funkcje interwencjonizmu
pozytywnego
Programowani e i planowanie gospodarcze
Kierownictwo gospodarcze
Wspieranie
gospodarki
Policja
gospodarcza
Kontrola gospodarcza
„ • Sprawdzanie prawidłowości określonych zjawisk
czy działań, ich analizowanie i ocena, ustalanie wyników pokontrolnych i wysuwanie odpowiednich wniosków
• Odróżnienie od nadzoru – nadzór obejmuje
działalność korygującą – możliwość wpływania na działalność podmiotu, a nie tylko ocena stanu faktycznego
Funkcje administracji gospodarczej
11
Funkcje organów administracji gospodarczej
Funkcje interwencjonizmu
restrykcyjnego
Reglamentacja gospodarcza
Regulacja gospodarcza
Nadzór gospodarczy
Kontrola gospodarcza
Funkcje interwencjonizmu
pozytywnego
Programowani e i planowanie gospodarcze
Kierownictwo gospodarcze
Wspieranie
gospodarki
Policja
gospodarcza
Kierownictwo gospodarcze
Definicja
„ • Wszelkie dopuszczalne formy interwencji państwa
w sferze gospodarczej
• Wszelkie środki prawne podejmowane przez państwo, za pośrednictwem których państwo i organy administracji publicznej ingerują w procesy gospodarcze w celu osiągnięcia celów polityki gospodarczej
• Wpływanie na zamiary i decyzje uczestników życia
gospodarczego i kształtowanie porządku rynkowego – wpływ na przebieg procesów gospodarczych
Kierownictwo gospodarcze
Cel
„ Wpływanie na zamiary i decyzje uczestników życia gospodarczego i kształtowanie porządku rynkowego – wpływ na przebieg procesów gospodarczych
Kierownictwo gospodarcze
„ • Polityka strukturalna – wpływ na strukturę
gospodarki (np. polityki sektorowe)
• Polityka regionalna – w celu osiągania zrównoważonego terytorialnie rozwoju gospodarczego
• Polityka finansowa – środki fiskalne i polityki pieniężnej (monetarnej)
Funkcje administracji gospodarczej
11
Funkcje organów administracji gospodarczej
Funkcje interwencjonizmu
restrykcyjnego
Reglamentacja gospodarcza
Regulacja gospodarcza
Nadzór gospodarczy
Kontrola gospodarcza
Funkcje interwencjonizmu
pozytywnego
Programowanie i planowanie gospodarcze
Kierownictwo gospodarcze
Wspieranie
gospodarki
Policja
gospodarcza
Programowanie i planowanie gospodarcze
„ • Interwencja zorientowana na osiągnięcie
przyszłych celów gospodarczych • Antycypacyjny charakter – podejmowanie decyzji
co do przyszłego postępowania • Plan jako „decyzja o decyzjach” • Instrumenty: Strategie – wyznaczenie głównych trendów, celów
i kierunków rozwoju społeczno- gospodarczego Programy Plany wykonawcze
Funkcje administracji gospodarczej
11
Funkcje organów administracji gospodarczej
Funkcje interwencjonizmu
restrykcyjnego
Reglamentacja gospodarcza
Regulacja gospodarcza
Nadzór gospodarczy
Kontrola gospodarcza
Funkcje interwencjonizmu
pozytywnego
Programowani e i planowanie gospodarcze
Kierownictwo gospodarcze
Wspieranie
gospodarki
Policja
gospodarcza
Wspieranie gospodarki
„ • Wspieranie przedsiębiorców lub sektorów
gospodarki celem realizacji polityki gospodarczej, społecznej, regionalnej, np. celem utrzymania (stworzenia) miejsc pracy, zwiększenia poziomu ochrony środowiska, pobudzania inwestycji na terenach słabo rozwiniętych gospodarczo
• Wywieranie wpływu na postępowanie przedsiębiorców by osiągnąć cele zbieżne z interesem publicznym
• Wielość form (dotacje, pożyczki, gwarancje, ubezpieczenia)
• Zgodność z prawem pomocy publicznej
Dziękuję za uwagę!