WYŻSZA SZKOŁA EKONOMII, PRAWA i NAUK MEDYCZNYCH im. prof. E. Lipińskiego w Kielcach

„Opalanie jak narkotyk -

przyczyny i skutki tanoreksji”

mgr Alicja Gołdzińska

Uzależnienia behawioralne dzieci i młodzieży.

Kiedy kończy się przyjemność a zaczyna uzależnienie ...

„

Promieniowanie ultrafioletowe (200 – 400 nm)

➲ Promieniowanie ultrafioletowe jest

promieniowaniem o zmiennym natężeniu.

➲ Zależy między innymi od:

pory roku, pory dnia, różnic wysokości, grubości

warstwy ozonowej, warunków pogodowych czy

zanieczyszczenia powietrza.

W zależności od długości fali wyróżnia się trzy

zakresy promieniowania ultrafioletowego

UVC (200 – 280 nm)

➲ promieniowanie krótkie, zazwyczaj nie dociera do

powierzchni ziemi (w większości pochłaniane jest

przez warstwę ozonową)

➲ charakteryzuje się najwyższą energią

➲ wywiera działanie toksyczne

na komórki, działa drażniąco

na spojówki rogówki oka

UVB (280 -320 nm)

➲ stanowi około 5 % promieniowania ultrafioletowego,

które dociera do powierzchni Ziemi

➲ charakteryzuje się wysoką energią, prowadzi do

uszkodzenia DNA komórek skóry

➲ wnika płytko w skórę (do poziomu naskórka)

➲ odpowiedzialne za tworzenie się zmian nowotworowych

➲ wykazuje silne działanie rumieniotwórcze

oraz wywołujące opaleniznę

➲ główny sprawca oparzeń słonecznych

➲ może powodować rozwój zaćmy

➲ powoduje immunosupresję (obniżenie odporności

immunologicznej organizmu), w efekcie częste

infekcje wirusowe (np. opryszczka) i bakteryjne

➲ promieniowanie UVB nie przenika przez szkło

okienne ani przez chmury, natomiast woda i szkło

kwarcowe nie stanowią dla niego przeszkody

➲ największe natężenie UVB występuje latem, a także

w godzinach 10 – 15; szkodliwe działanie promieni

UVB potęgują powierzchnie odbijające

światło (śnieg, piasek czy woda)

UVA (320 – 400 nm)

➲ nazywane „długim promieniowaniem” stanowi ok. 95 %

promieniowania słonecznego docierającego do Ziemi

➲ w znacznym stopniu odpowiada za przyspieszony

proces starzenia się skóry – fotostarzenie, ale także

za rozwój nowotworów skóry

➲ przenika głęboko, aż do skóry właściwej,

➲ natężenie promieniowania UVA praktycznie nie

zmienia się w ciągu dnia, jest niezależne

od pory roku, pogody, przenika przez

szyby i chmury

Promieniowanie UV

Promienie słoneczne są niezbędne do życia,

a codzienna dawka promieniowania UV

jest tak samo ważna,

jak porcja witamin czy minerałów.

Należy jednak pamiętać o zachowaniu umiaru.

Korzystne zmiany – wystarczy 15 minut codziennej ekspozycji na słońcu

➲ relaksują, powodują poprawę samopoczucia

➲ wpływają na wydzielanie melatoniny oraz zwiększenie

stężenia tlenu w tkankach (większa wydolność)

➲ aktywują syntezę witaminy D3 (niezbędna do

prawidłowego funkcjonowania gospodarki wapniowo –

fosforanowej, zabezpiecza przed krzywicą,

osteoporozą)

➲ stymulują produkcję melaniny (chroni przed kolejnymi

dawkami promieniowania, naturalny filtr UV)

Niekorzystne zmiany

zachodzące w skórze pod wpływem

nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV

dzieli się na:

zmiany ostre

przewlekłe (odległe)

Zmiany ostre

➲ rumień (rozszerzenie naczyń spowodowane UVB)

➲ oparzenia I (zaczerwienienie, rumień) i II stopnia

(rumień + pęcherz)

➲ odwodnienie organizmu

➲ udar słoneczny

Zmianom mogą towarzyszyć obrzęki, złe samopoczucie,

pojawianie się pęcherzy, złuszczanie naskórka,w

cięższych przypadkach objawy ogólne (gorączka,

nudności, bóle głowy, osłabienie, wymioty).

Zmiany przewlekłe

➲ przedwczesne starzenie się skóry (fotostarzenie -

uszkodzenie włókien kolagenowych i elastynowych,

skóra sucha, szorstka i pogrubiała, a zmarszczki

głębsze i bardziej widoczne, zwiększona liczba wolnych

rodników, elastoza słoneczna)

➲ zmiany barwnikowe, znamiona barwnikowe,

➲ niebarwnikowe nowotwory skóry, ryzyko wystąpienia

czerniaka,

➲ teleangiektazje, immunosupresja,

➲ reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne

Metody zapobiegania – filtry słoneczne

➲ efektywność określona jest współczynnikiem

SPF (Sun Protection Factor) – polega na

porównaniu wartości minimalnych dawek

rumieniowych dla skóry chronionej

i niechronionej badanym preparatem

➲ zakres SPF:

6 (niska ochrona); 60 (maksymalna ochrona)

Rodzaje filtrów przeciwsłonecznych

➲ chemiczne – wnikają powierzchownie

w naskórek i działają na zasadzie

pochłaniania promieniowania słonecznego

➲ fizyczne – tworzą warstwę ochronną na

powierzchni skóry, odbijają promienie UV,

są najbardziej skuteczne

➲ Jeśli rumień na skórze niechronionej pojawia się po

ok. 15 – 20 min., oznacza to, że zastosowanie

preparatu np. o SPF 10 pozwala wydłużyć

ekspozycję dziesięciokrotnie, aby otrzymać dawkę

wywołującą rumień.

➲ W praktyce czas ekspozycji słonecznej powinien być

krótszy ze względu na to, iż ilość aplikowanego

preparatu w przeliczeniu na cm² skóry jest z reguły

mniejsza niż wykorzystywana w badaniach.

Dla mieszkańców Europy Środkowej

wyróżnia się 4 rodzaje fototypów skóry

➲ fototyp I – która nigdy się nie opala,

zawsze ulega oparzeniom,

➲ fototyp II – czasami się opala,

często ulega oparzeniom,

➲ fototyp III – często się opala,

czasami ulega oparzeniom,

➲ fototyp IV – zawsze się opala,

rzadko ulega oparzeniom

Solarium➲ urządzenie zbudowane z lamp UV (nisko bądź

wysokociśnieniowych), które emitują dawkę

promieniowania podobną do tej jaką wytwarza

słońce

➲ jako pierwszy urządzenie służące do naświetlania

promieniami UV-A skonstruował niemiecki

naukowiec Jorg Wolff (1970 r.) miało służyć

leczeniu i zapobieganiu chorobom

wynikającym z niedoborów wit. D

Lampy solaryjne

➲ emitują głównie promieniowanie UVA (przyczyna

przedwczesnego starzenia się skóry, odczynów

fotoalergicznych oraz nowotworów).

➲ w lipcu 2009 roku WHO umieściło opalanie

w solarium w kategorii „rakotwórcze dla ludzi”

Przeciwwskazania do korzystania z solarium

➲ choroby serca➲ popękane i

rozszerzonych naczynia krwionośne

➲ zaburzenia hormonalne

➲ leczenie środkami hormonalnymi

➲ trądzik różowaty➲ przebarwienia skóry➲ zabiegi złuszczające

➲ w czasie zażywania antybiotyków, leków przeciwcukrzycowych, przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybicznych

➲ nowotwory złośliwe➲ cukrzyca➲ epilepsja➲ gruźlica➲ ciąża

Nie zaleca się korzystania z solariów osobom:

➲ z fototypem I i II

➲ z licznymi znamionami barwnikowymi na skórze

➲ z dużą ilością piegów

➲ z oparzeniami słonecznymi w dzieciństwie

➲ poniżej 18. roku życia

➲ ze stanami przednowotworowymi

➲ ze skórą uszkodzoną przez słońce

➲ przyjmującym leki uwrażliwiające

na promieniowanie UV

Zwiększone ryzyko wystąpienia

czerniaka złośliwego

podczas opalania w solarium organizm w

krótkim czasie otrzymuje 20 - krotnie większą

dawkę promieniowania,

niż ma to miejsce w przypadku naturalnego,

powolnego opalania się

Solarium dla pełnoletnich ?

➲ w Niemczech – ze względu na swoją szkodliwość –

solarium zostało zakazane dla niepełnoletnich

na równi z alkoholem i papierosami

➲ spowodowane było to opublikowaniem raportu,

w którym zachorowalność Niemców na raka skóry

wzrosła do 170 tys. rocznie

Opalenizna dodaje uroku.

Jeśli tego rodzaju myślenie jest okazjonalne,

to wszystko w porządku.

Jeśli jednak przeradza się w obsesję,

opalanie zaczyna być niebezpieczne.

Tanoreksja –

uzależnienie od opalania

Tanoreksja

➲ Tanoreksja jest chorobą XXI wieku, zaliczana do

uzależnień behawioralnych (zakupoholizm,

uzależnienie od Internetu, komputera).

➲ Tanoreksję często porównuje się do anoreksji.

Anorektyczka nawet gdy się odchudzi, uważa, że jest

za gruba. Tanorektyczka myśli podobnie –

ma obsesję bladości swojej skóry.

Tanoreksja

➲ uzależnienie objawia się w ciągłym poczuciu, że brak

opalenizny powoduje znaczny spadek atrakcyjności.

➲ zalicza się do zaburzeń osobowości wynikających

z kultu własnego ciała - zewnętrzna atrakcyjność

poprawia samopoczucie, więc dąży do niej za wszelką

cenę coraz więcej ludzi

Tanoreksja –

nieopanowane pożądanie ciemnej opalenizny

➲ obsesyjnie myślą o bladym kolorycie swojej skóry

➲ wciąż chcą się mocniej opalić

➲ nie docierają do nich żadne rozsądne argumenty,

(nie dają się przekonać o szkodliwości opalania,

nie pomagają też zapewnienia o wystarczającym

stopniu opalenia ich skóry)

➲ ciągła chęć nadania głębszego odcienia dzięki

dłuższym i częstym sesjom opalania się

➲ mechanizm uzależnienia od opalania jest podobny

do mechanizmu uzależnienia od alkoholu

(nałogowiec odczuwa potrzebę picia coraz większych

ilości alkoholu, żeby osiągnąć ten sam skutek)

➲ Jednorazowe przypadki zbytniej opalenizny nie są

podstawą do doszukiwania się u siebie czy innych

uzależnienia.

➲ O uzależnieniu możemy mówić wówczas, gdy

jakaś osoba obsesyjnie stara się nadawać swojej

skórze odcień brązu, osiągając efekt głębszy niż

normalna opalenizna.

Tanoreksja – początki ...

➲ uzależnienie to jest złożonym zjawiskiem

➲ często początek uzależnieniu dają motywacje typu:

chęć dobrego, młodszego, szczuplejszego wyglądu...

➲ przy zwiększonym poczuciu braku pewności siebie czy

braku akceptacji własnego ciała, pozytywne efekty

opalania mogą być odczuwane jako „recepta”

na lęki i poczucie niskiej atrakcyjności

Pierwsze objawy...

➲ nie budzą niepokoju - chęć opalania się na słońcu lub

w solarium, poczucie, że skóra nadal jest blada,

niewystarczająco opalona

➲ kolejny etap - coraz częstsze wizyty na solarium,

najpierw raz w tygodniu, potem co drugi dzień, później

codziennie lub nawet kilka razy w ciągu dnia

➲ zwiększeniu ulega czas opalania

W rozwiniętej fazie (oprócz zagrożenia dla

zdrowia i życia) tanoreksja może wywoływać

skutki podobne do skutków innych uzależnień

(niszczenie relacji rodzinnych, samotność,

utrata zatrudnienia).

Tanorektycy do opalania nie muszą mieć plaży.

Do osiągnięcia celu wystarczy im balkon, taras,

ławka lub dach budynku. Opalanie na dachach

jest szczególnie niebezpieczne (pokrycia

ściągające promienie słoneczne, które atakują

skórę ze zdwojoną siłą).

Grupy ryzyka

➲ uzależnienie to może się rozwinąć w każdym z nas

(osoby, które nie lubią przebywać na słońcu są mniej

narażone)

➲ młodzież i młode osoby dorosłe są w grupie

największego ryzyka

➲ częściej kobiety niż mężczyźni

➲ dzieci nie są w grupie ryzyka,

(wzrasta ono wraz z wiekiem)

Tanoreksja u (młodych) mężczyzn

➲ często łączy się z uzależnieniem od siłowni,

zażywaniem anabolików i innych środków

dopingujących

➲ nie uważają siebie za nałogowców, chociaż

przyznają, że gdy nie ma słońca, chodzą do solarium,

chcąc utrzymać opaleniznę przez cały rok

Sygnał do rozpoczęcia terapii

Kontynuowanie opalania mimo wiedzy o szkodzeniu

własnemu zdrowiu:

➲ jestem uzależniona i nic na to nie poradzę...

➲ przynajmniej uzależniona jestem od solarium i słońca,

a nie od narkotyków czy papierosów...

➲ to moja sprawa...

Terapia

➲ terapia powinna być kompleksowa– u tanorektyków

włącza się system zaprzeczania własnej chorobie

➲ występuje wyłącznie uzależnienie psychiczne i objawy

abstynencyjne ograniczają się do tej sfery

➲ uzależnienie od słońca nie wymaga odtrucia

➲ jak każde inne uzależnienie, wymaga leczenia i pomocy

psychoterapeutycznej

➲ wsparcie rodziny i otoczenia

Nie istnieje

bezpieczne opalanie,

ani na słońcu,

ani w solarium,

ale stosując się do

pewnych zasad,

można uczynić je

mniej ryzykownym.

Zasady „bezpiecznego” opalania się

➲ ograniczony czas przebywania na słońcu

(szczególnie w godz. 10:00-15:00)

➲ przerwy w opalaniu, przebywanie w cieniu,

➲ nakrycie głowy, okulary przeciwsłoneczne

z filtrem UV, przewiewne ubranie z długiem rękawem

(np. koszulka bawełniana zapewnia ochronę

odpowiadającą współczynnikowi SPF 8),

➲ stosowanie kosmetyków z filtrami ochronnymi

ze współczynnikiem ochrony słonecznej

SPF minimum 20

➲ stosowanie kosmetyków z filtrami ochronnymi nie

później niż 15-20 minut przed wyjściem z domu

➲ dodatkowa aplikacja na skórę co 3-4 godz.,

również

po każdej kąpieli i spoceniu się (kosmetyk

wodoodporny to taki, który zachowuje aktywność

przez 40 minut przebywania w wodzie)

➲ unikanie przed opalaniem innych kosmetyków,

leków, które nie są przeznaczone

do opalania (również perfum)

dziękuję za uwagę ...