PAIN - chemia.uni.lodz.pl · lokalizacja w obrębietułowia,nasilona reakcja emocjonalna oraz...

PAIN

BÓL

DOLOR

2

Ból…

„Ból” wywodzi się z łacioskiego słowa „poena”, oznaczającego karę.

Dawniej sądzono, że ból powodowany jest przez złe moce lub też jest efektemniezadowolenia bogów.

Starożytni Egipcjanie wierzyli, że ból wywoływały duchy umarłych, które pozmroku wchodziły do ciała poprzez nozdrza lub uszy.

3

1979r. Międzynarodowe Stowarzyszenie Badania Bólu (IASP)

„Ból to nieprzyjemne, zmysłowe i emocjonalne odczucie

towarzyszące istniejącemu lub zagrażającemu uszkodzeniu

tkanki bądź odnoszone do tego uszkodzenia…”

4

…Z bólem spotykamy się przez całe życie…

…Każdy inaczej reaguje na bodziec bólowy…5

Próg bólu

Tolerancja bólu

Parametry oceny bólu

Pierwsze wrażenie odczuwania bólu będące efektem działania bodźca.

Mierzony jest siłą wywołującego bodźca.

Zdolnośd wytrzymywania bólu,do chwili przekroczenia progu

wytrzymałości na ból.6

Czynniki podwyższające próg bólu

• Sen

• Wypoczynek

• Towarzystwo

• Współczucie

• Poprawa nastroju

Czynniki obniżające próg bólu

• Zmęczenie

• Bezsennośd

• Smutek

• Depresja

• Rezygnacja

• Lęk

• Zamknięcie w sobie

Próg bólu

7

Do czego potrzebny jest nam ból ?

Ból spełnia w życiu człowieka rolę ostrzegawczo-obronną, jest sygnałem

potencjalnego zagrożenia, wyzwala odpowiedź organizmu w celu

ograniczenia do minimum skutków uszkodzenia…

9

Do czego potrzebny jest nam ból ?

Ból jest traktowany jako piątym parametr życiowy wraz z ciepłotą ciała,

częstością oddechów, ciśnieniem tętniczym i tętnem, a zarazem jest

„najczęstszym objawem w medycynie”…

…Ból będąc oznaką choroby lub urazu, sygnalizuje konieczność

poszukiwania pomocy. Mimo swego nieprzyjemnego charakteru stanowi

o przeżyciu jednostki…

10

Analgezja indukowana stresem…

W sytuacjach stresowych (np. wypadki komunikacyjne, sporty walki, pole

walki) około 30% (!) populacji może nie odczuwać bólu związanego

z urazem przez kilka minut lub godzin.

Zjawisko to jest spowodowane uwolnieniem różnych substancji, w tym

adrenaliny (tzw. hormonu stresu).

11

Analgezja…

Analgezja to zniesienie czucia bólu z zachowaniem innych rodzajów

czucia (np. dotyku) uzyskiwana na przykład za pomocą środków

farmakologicznych…

12

Analgezja wrodzona, czyli życie bez bólu...?

Znane są przypadki osób, które zupełnie nie odczuwają bólu !

Przyczyną jest rzadka choroba, będąca wynikiem mutacji

genetycznej. Ludzie ci narażeni są na ciężkie uszkodzenia, gdyż nie

mają właściwych mechanizmów obronnych!

Osoby z tym schorzeniem są zdolne do odbioru bodźców niebólowch:

dotyku, ciepła, zimna, głaskania. Nie odczuwają bodźców bólowych, jak

uderzenie, oparzenie, odmrożenie, skaleczenie, przebicie, złamanie

kości kończyn…

13

Jak powstaje odczucie bólu…

Proces powstawania odczuwania bólu nazywany jest nocycepcją.

Ból powstaje jako efekt szeregu impulsów elektrycznych i chemicznych biegnących między nerwami obwodowymi, rdzeniem kręgowym i mózgiem

Bodziec bólowy uaktywnia receptory bólowe (nocyceptory), które rozmieszczone są w wolnych zakooczeniach nerwowych, znajdujących się w skórze (najwięcej!), tkance podskórnej, kostnej, mięśniach, stawach, organach wewnętrznych (najmniej). 14


Znane są okolice skóry, w których znajduje się małozakooczeo nerwowych (policzek, grzbiet dłoni, skórasklepienia czaszki) a ich nakłuwanie prawie niewyzwala bólu.

Do odbioru bodźców na 1 cm2 skóry służy 200punktów wrażliwych na ból, 20 na dotyk, 13 nazimno, 1 na ciepło.

15

http://www.farmacjaija.pl/galeria/25806/2.html

Czy narządy wewnętrzne bolą…

Ból organów wewnętrznych (zapalenie, niedokrwienie, uraz) może promieniowad np. dopleców, łopatki. Bóle te mogą rzutowad się na skórze w regionach odległych od bolącychnarządów. Np. serce może boled w lewym ramieniu. Klasyczne cechy bólu trzewnego to rozlanalokalizacja w obrębie tułowia, nasilona reakcja emocjonalna oraz wegetatywna (poty,niedociśnienie, blada i chłodna skóra). 16

Czy wszystko boli…

płuca

wątroba

mózg

wątroba, płuca, mózg

Są narządy, które nie mają unerwienia czuciowego, nie są same w sobie zdolne do wywoływania bólu.

17

1Źródło bólubodziec (mechaniczny, termiczny, chemiczny, stan zapalny) powoduje pobudzenie receptorów

2Informacja bóloweprzewodzone są przez nerwy obwodowe do rdzenia kręgowego i następnie do mózgu

3Interpretacja w mózgumózg interpretuje sygnał, rozpoznaje ból, lokalizuje, określa jego charakter, natężenie 4

Odpowiedź mózguwysyłana jest odpowiedź zwrotna do miejsca bólu, nasila się reakcja zapalna, zwiększa się napięcie mięśni i inne


wyzwalane są wtedy przekaźniki (prostaglandyny, substancja P, kininy, jony potasu i inne), które również pobudzają nocyceptory 18

Reakcje organizmu

na ból(minimalizacja

skutków uszkodzenia

tkanek)

Reakcjepsychiczne

Reakcje wegetatywne

Reakcje ze strony

układu ruchu

negatywne emocjelęk, strach, panika

odruch obronnyskurcz mięśni

grymas twarzyukład krążenia, układ oddechowy, układ pokarmowy, układ hormonalny19

Rodzaje bólu

Ból ostry, przewlekłyBól zlokalizowany, stały

uciskowy, kostnyBól zlokalizowany,

rzutowany

Ból nowotworowy, ból towarzyszący

chorobie nowotworowej, ból

spowodowany leczeniem

onkologicznym

Ból trzewny (narządów

wewnętrznych)rozlany, głęboki, ucisk, przeszywający, czasem promieniujący do skóry

lub kooczyn Ból totalnywszechogarniający,

może mied charakter bólu ostrego i przewlekłego

pojawią się negatywne emocje: lęk, depresja

Jaki może być ból…

20

ostry

Czas trwania

bólu

ból krótkotrwały, trwa kilka dni, tygodni; pełni rolę ostrzegawczo-obronną (ból pooperacyjny, pourazowy)

trwa dłużej niż 3 m-ce; sam w sobie jest chorobą;

nie spełnia roli ostrzegawczej

często jest efektem niewłaściwego leczenia bólu ostrego; utrzymuje się mimo wygojenia tkanek 21

Historia leczenia i poznawania bólu…

25

00

la

t p

.n.e

.

Papirusy egipskie (ból jako objaw choroby, jednak wiedza na temat jego mechanizmów była znikoma)

30

0

p.n

.e.

Herofilosz Aleksandrii

badał mózg, nerwy

25

0

p.n

.e.

Erasistratoswykonywał wiwisekcje na skazaocach, prowadząc pierwsze badania bólu

II w

.

Galenmedyk gladiatorów,uważał że ból wynika z naruszenia ciągłości tkanek

X w

.

Albucasislekarz arabski,zwalczał ból za pomocą wyciągówz roślin

XI w

.

Awicennawyróżnia 15 rodzajów bólu w zależności od wywołującej go przyczyny

XV

II w

.

Kartezjuszstworzył pierwszy schemat drogi bólowej od miejsca zranienia a kooczącej się w mózgu

XIX

w.

synteza i odkrycie właściwości ASA, a po 70 latach mechanizmu działania

XX

w.

23

Wyciągi z roślin

Historia leczenia bólu…

mak(opium)

mandragora cykuta(użyta do otrucia

Sokratesa)

lulek czarny wierzba

Opium stosowano w Egipcie około 1550r. p.n.e.Galen (129-199r. n.e.) uznał opium za najsilniejszy środek znieczulający, zwalczający bóle przewlekłe, gorączkę, obrzęki…

Hipokrates około 400r. p.n.e. zastosował wyciągi z liści wierzby W Chinach stosowano wyciąg z kory wierzby

24

Wyciągi z roślin

mak(opium)


Sokratesa)


W X wieku Albucasis – lekarz arabki stosował gąbki nasączone wyciągami z opium, mandragory oraz cykuty


25

Wyciągi z roślin


mak(opium)


Sokratesa)


Opium jest mieszaniną około 25 składników (alkaloidów). Głównym składnikiem o właści-wościach przeciwbólowych, lepszym niż surowe opium , jest morfina (wyizolowana w 1803r.)Ostateczne potwierdzenie struktury morfiny nastąpiło dopiero w 1968r.

26

Wyciągi z roślin


mak(opium)


Sokratesa)


Koktajle wyciągów roślinnych z Winem

Wino jako środek medyczny używane było już około 6 tys. lat temu w Sumerze.

Alkohol w dawce około 300 mg na 100 ml krwi powoduje głęboką śpiączkę i zwalnia przewodnictwo w układzie nerwowym.

27

drętwa

Alternatywą dla wyciągówz roślin było leczenie bólu zapomocą źródeł naturalnejelektryczności.W Egipcie wykorzystywanoelektrycznośd ryb, np.: drętwyczy węgorza.Grecy i Rzymianie równieżznali te ryby i używalielektroterapii, aby uśmierzadpodagrę i ból głowy.

2600 lat p.n.e. Chioczycy zaczęli leczyd ból przy użyciu akupunktury.

Naturalna elektroterapia

Akupunktura


28

Leczenie bólu dzisiaj…

leczenie farmakologiczne

leczenie chirurgiczne

zabiegi neuromodulacyjne (TENS)

akupunktura

zabiegi manualne (masaż klasyczny)

bezpośrednia stymulacja nerwów obwodowych, leczenie fizykalne (termoterapia, krioterapia, laseroterapia, magnetoterapia…)psychoterapia, hipnoterapia, techniki relaksacyjne…

29

W leczeniu farmakologicznym, aby skutecznie leczyd ból należy:

zastosowad odpowiedni lek

użyd odpowiednią dawkę

podawad lek z odpowiednią częstotliwością

podawad odpowiednią drogą (najlepiej jeżeli jest to sposób nieinwazyjny)


30


Leki opioidowe

paracetamol (przeciwbólowe, przeciwgorączkowe)

niesteroidowe leki przeciwzapalne – NLPZ(przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, przeciwagregacyjne)(kwas acetylosalicylowy, ibuprofen).

słabe leki opioidowe (tramadol, kodeina),

silne leki opioidowe(morfina, metadon)

Rodzaje leków przeciwbólowych

Leki nieopioidowe

31


Nazwa niesteroidowe leki przeciwzapalne – NLPZpochodzi od tego, iż wykazują one odmienną budowę od związków o działaniu przeciwzapalnym – kortykosteroidów

32


W 1986 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opracowała i wprowadziła wytyczne leczenia bólu znane

jako trójstopniowa drabina analgetyczna.

Już nie boli !!

Silny lek opioidowy+ NLP + Lek wspomagający

Słaby lek opioidowy + NLP + Lek wspomagający

Lek nieopioidowy (NLP) + Leki wspomagające

Ból nie ustąpił lub się nasilił

Ból nie ustąpił lub się nasilił

I

II

III

33

Analgetyki nieopioidowe

pochodne para-aminofenolu

fenacetyna paracetamol

NH

OH

O

CH3NH

O

O

CH3

CH3

1878r. (1887r.)

pochodne pirazolonu

aminofenazon metamizol(pyralgina)

1920r. (1922r.)

N

N

CH3 CH3

O

N

CH3

SO

-

O

ONa

+

N

N

CH3 CH3

O

N

CH3

CH3

1893r. (1896r.)

pochodne kwasu arylopropionowego pochodne kwasu arylooctowego

ibuprofen naproksen

COOH

CH3

CH3

CH3 COOHCH3

OCH3

NH

COOHCl

Cl

diklofenak indometacyna

N

OCH3

COOH

CH3

O Cl

34


pochodne kwasu salicylowego

ASA salicylamid diflunisal

pochodne kwasu fenamowego

kwas mefenamowy – Mefacit

inne

nimesulid nabumeton

COOH

O CH3

O

OH

NH2OCOOH

OH

F F

COOH

NH

CH3

CH3

NH

NO2

O

S

O

CH3O

OCH3

CH3

O

35


Analgetyki nieopioidowe (NLPZ) zastosowanie

infekcje dróg oddechowych migrena gorączka bóle głowy, pooperacyjne, miesiączkowe, zębabóle pochodzenia nowotworowego bóle mięśniowe, kostno-stawowe, urazy sportowe choroby narządu ruchu profilaktyka i leczenie zakrzepów i zatorów profilaktyka choroby niedokrwiennej serca dna moczanowa

36


Analgetyki nieopioidowe (NLPZ) działanie uboczne

ze strony przewodu pokarmowego hepatotoksycznenefrotoksycznekrwotoki skurcze oskrzeli reakcje nadwrażliwości i odczyny alergiczne uszkodzenie szpikuzaburzenia układu krwiotwórczego

37

oddziaływują (hamują) na trzy cyklooksygenazy:

COX-1 (jej zablokowanie odpowiada za pojawienie się działao niepożądanych;

COX-2 (zahamowanie jej aktywności warunkujeprzeciwzapalne i przeciwbólowe działanie leku)

COX-3 (działanie ośrodkowe).


Analgetyki nieopioidowe (NLPZ) mechanizm przeciwbólowy

hamują aktywnośd cyklooksygenazy prostaglandynowej, niezbędnej do syntezyprostaglandyn z kwasu arachidonowego

39



NH

OH

O

CH3

COOH

O CH3

O

COOH

CH3

CH3

CH3 COOHCH3

OCH3

aspiryna paracetamol naproksenibuprofen

42

400r. p.n.e.

Hipokrates stosuje wyciągi z liści wierzby w uśmierzaniu bólu

1828r.

Johann Buchner, profesor farmacji z Monachium, wyizolował z kory wierzby salicynę

1838r. 1859r.

Rafaele Piria, włoski chemik wykazał, że salicyna jest glikozydem

Hermann Kolbe, profesor chemii z Uniwersytetu w Marburgu opracował metodę syntezy kwasu salicylowego

1897r.

Felix Hoffmann,chemik pracujący dla firmy Bayerotrzymuje kwas acetylosalicylowy

1899r.

Rejestracja AspirynyHeinrich Dreseropisuje właściwości przeciwgorączkowe i przeciwbólowe

Aspiryna – supergwiazda wśród leków…

43

1828r. 1838r.


Przepis na produkcję aspirynyz kwasu salicylowego z 1897r.

dr Felix Hoffmann

44


1897r.

Felix Hoffmann,chemik pracujący dla firmy Bayerotrzymuje kwas acetylosalicylowy

1899r.

Rejestracja AspirynyHeinrich Dreseropisuje właściwości przeciwgorączkowe i przeciwbólowe

1950r.

Aspiryna w Księdze Rekordów Guinnessa jako najlepiej sprzedający lek przeciwbólowy

1969r.

Aspiryna „leci na Księżycz Apollo 11”

1971r.

John Vaneprofesor farmakologii z Londynuwykazał ,że Aspiryna ma działanie przeciw- bólowe, gorączkoweI zapalne, hamując wytwarzanie prostaglandyn

1990r.

Aspiryna obniża ryzyko zawału serca

1982r.

Nagroda Nobla dla Johna Vane

45


W USA dzienne spożycie Aspiryny wynosi około 35000 kg !!!

W Anglii dzienne spożycie Aspiryny wynosi 6000 kg !!!

W latach 90 XXw. Aspiryna biła rekordy sprzedaży

W 1998r. wyprodukowano 50000 ton ASA, co dałoby 100 miliardów

tabletek 500mg.

Aspiryna traktowana jest jako uniwersalny lek na wszystko…

46

COOH

O CH3

O

COOH

OH O

CH3 O CH3

O

+O

CH3 OH+

H2SO

4 st.

kwas acetylosalicylowy


47

COO-Na

+

OHOH O-Na

+

COOH

OHH+

NaOH CO2

125 oC, 4-7 atm.

O

OH

OHOH

OHOH

O

OH

OHhydroliza

[O]

alkohol salicylowy(saligenina)

salicynaz kory wierzby

Reakcja Kolbego-Schmitta

kwas salicylowy


48


Długotrwałe przyjmowanie ASA może prowadzid do uszkodzenia błony śluzowej żołądka i jelita cienkiego. Konsekwencją są krwawienia z przewodu pokarmowego oraz wrzody żołądka

Aspiryny nie mogą przyjmowad kobiety w ciąży. Lek ten może byd przyczyną rozszczepu podniebienia, wad serca i niskiej masy urodzeniowej dziecka.

Nie należy stosowad kwasu acetylosalicylowego u dzieci do 12 lat.

Kwasu acetylosalicylowego nie mogą stosowad również osoby uczulone na ten związek, chorujące na astmę oskrzelową, cukrzycę, cierpiące na choroby układu pokarmowego i ze skazami krwotocznymi.

49



NH

OH

O

CH3

COOH

O CH3

O

COOH

CH3

CH3

CH3 COOHCH3

OCH3


50

Paracetamol ma działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, ale nie wykazuje działania przeciwzapalnego. Hamuje on syntezę prostaglandyn w ośrodkowym układzie nerwowym, ale niew tkankach obwodowych.

NH

O

CH3

O

CH3

NH2 NH

O

CH3 NH

O

CH3

OH

acylowanie

anilinaprzeciwbólowelata 80-te XIXw.

(toksyczny)

acetanilid (antyfebryna, 1886r.)

przeciwbólowe(toksyczny)

p-etoksyacetanilid(fenacetyna, 1887r.)

przeciwbólowe(uszkadza nerki)

N-acetylo-p-aminofenolparacetamol

Paracetamol – historia leku…

51


NH

O

CH3

OH

Paracetamol znany był od kooca XIXw., ale dopiero w 1949r. potwierdzono jego działanie przeciwbólowe!

Na rynek leków trafił po raz pierwszy w latach 50-tych XXw. w USA. W Polsce paracetamol stał się popularny w latach 90-tych XXw.

52

NH

O

CH3

OH

N

O

CH3

O

Maksymalna jednorazowa doustna dawka to ok. 1 g, maksymalna dawka dobowa – 4 g.

W dawkach powyżej 4 g na dobę może powodowad uszkodzenie wątroby.

Dla zdrowego człowieka zażycie jednorazowo 10 g, bez zastosowania natychmiastowego leczenia (Nacetylocysteina), może doprowadzid do zgonu w przeciągu 48 godzin.

Alkohol nasila działanie toksyczne paracetamolu!

NAPQI usuwanie z organizmu

przedawkowanietoksyczne

działanie na wątrobę


metabolit paracetamolu

N-acetylo-para-benzochinoimina53

Paracetamol - synteza

NH

O

CH3

OH

OH

NO2

OH

OH

NO2

NH2

OH

+

HNO3 [H]

O

CH3 O CH3

O

55

p-aminofenol N-acetylo-p-aminofenol



NH

OH

O

CH3

COOH

O CH3

O

COOH

CH3

CH3

CH3 COOHCH3

OCH3


56



CCOOHCH3

H

OCH3

CHOOC CH3

H

OCH3

Z powodu obecności w strukturze asymetrycznego atomu węgla, występują one w postaci dwóch optycznie czynnych enancjomerów .

R S

Dwa stereoizomery naproksenu.

Działanie przeciwzapalne

Efekt toksyczny na wątrobę

57


Leki opioidowe

Leki opioidowe należą do leków stosowanych w bólach ostrych, jak i przewlekłych.Mają innym mechanizm działania niż NLPZ.

Działają na receptory opioidowe typu m (mi), d (delta)oraz k (kappa), odkryte w 1973r.

m(mi) analgezja, depresja oddychania, zaburzenia regulacji temperatury, euforia, zobojętnienie, uzależnienie, zwężenie źrenic

k(kappa) analgezja, uspokojenie, zwężenie źrenic, depresja oddychania, uzależnienie

d(delta) analgezja, depresja oddychania

Receptory opioidowe znajdują się w mózgu, rdzeniu kręgowym oraz w tkankachobwodowych. (Z tego względu rozróżnia się mózgowe, rdzeniowe i obwodowe działanietych leków.)

58


Leki opioidowe – efekty działania

efekt analgetyczny (przeciwbólowy)

wywołują także działanie niepożądane:wywołują sennośd

zmiana nastrojudepresja oddychania

nudności, wymiotyograniczają sprawnośd psychofizyczną

osłabienie motoryki przewodu pokarmowego

uzależnienie

59


Słabe leki opioidowe

Tramadol Kodeina

Tramadol sam lub w połączeniu z paracetamolem jest skuteczny

w leczeniu bólu o znacznym natężeniu.

Kodeina (metylowa pochodna Morfiny) jest metabolizowana w wątrobie.

Około 10% kodeiny ulega przemianie do morfiny. Możliwe że tylko ta częśd leku odpowiada za działanie analgetyczne.

60


Silne leki opioidowe

Morfina Fentanyl

Stosowana w bólu o dużym natężenia.Przy podawaniu drogą doustną wchłania się w 30-69%. Zapewnia dobrą kontrolę

bólów nowotworowych. Czas jego działania wynosi 12 godzin.

Stosowany w bólu o dużym natężeniu.75-100 Razy silniejszy od morfiny. Może byd stosowany przez skórnie

w postaci plastrów.

61


Enkefaliny

Morfina nie tworzy się w organizmie. Znosząc ból wykorzystuje receptory analgetyczne, które są w OUN. Organizm tworzy swoje własne związki które działają na te receptory!!! I działają jako naturalne środki przeciwbólowe.

W 1975r. Amerykanie Hughes i Kosterlitz wyizolowali z tkanek układu nerwowego peptydy składające się z 5 aminokwasów. Łącza się one z receptorami opioidowymi , wykazując działanie przeciwbólowe. Nazwano je enkefalinami (greckiego kephale – głowa)

Peptydy opioidowe wykazują własności przeciwbólowe, ale również mogą wywoład euforię.

62


Enkefaliny

Pierwsze peptydy endogenne to Met-enkefalina i Leu-enkefalina

H-Tyr-Gly-Gly-Phe-Met-OH H-Tyr-Gly-Gly-Phe-Leu-OH

Odkryto co najmniej 15 endogennych peptydów zawierających od 5 do 33 aminokwasów

Przypuszcza się, że enkefaliny są odpowiedzialne za analgezję wynikającą z akupunktury

63


Enkefaliny

Biorą one udział w zaspakajaniu dobrego samopoczucia. Peptydy opioidowe tworzą się pod wpływem wysiłku fizycznego zakooczonego

sukcesem, dotyku, przytulenia przez bliską osobę.

Uścisk zamiast Narkotyku

64

Bibliografia…

1. J. Niżnikiewicz, „Wszystko o bólu”, Tower Press, Gdaosk 2004;2. R.B. Silverman, „Chemia organiczna w projektowaniu leków”, WNT 2004;3. G.L. Patrick, „Chemia medyczna”, WNT Warszawa 2003;4. H. Hart, L.E. Craine, D.J. Hart, „Chemia organiczna” PZWL Warszawa 1999;

WWW5. http://www.zdrowie.med.pl/bol/bol.html#1;6. http://nauka.gadzetomania.pl/2013/10/04/zycie-bez-bolu-jest-bardzo-trudne-poznaj- ludzi-ktorych-nigdy-nic-nie-boli;7. http://www.farmacjaija.pl/zdrowie/raport/istota-bolu-i-jego-leczenie.html;8. http://chorobyrzadkie.blogspot.com/2013/04/analgezja-wrodzona-cakowite.html;9. http://www.nursing.com.pl/plk/bol.pdf;10. http://www.ulgawbolu.pl/?show=info&info=oBolu;11. http://www.czytelniamedyczna.pl/1628,historia-i-leczenie-bolu-przewleklego.html;12. http://www.leki-informacje.pl/188,leki_przeciwbolowe_8211_cz_1.html;13. http://www.biotechnolog.pl/aspiryna-od-poznania-do-lotu-na-ksiezyc;14. http://rozanski.li/?p=99;15a. http://www.pum.edu.pl/__data/assets/file/0017/70442/OTRZYMYWANIE-Aspiryny-cwiczenie-7-Kalisz.pdf;15b. http://www.scholaris.pl/

65

Bibliografia…

Rysunki:16. http://www.ndr.de/ratgeber/gesundheit/schmerz/mythosaspirin101.html;17. http://archives.deccanchronicle.com/130122/lifestyle-health-workplace/article/taking-aspirin-

significantly-increases-risk-blindness;18. http://catalog.flatworldknowledge.com/bookhub/reader/3728?e=zimmerman_1.0-ch01_s04;19. file:///C:/Users/ZbigMal/Desktop/WYK%C5%81AD%20ACCh/

MATERIA%C5%81Y%20WYK%C5%81AD/Sokolowska05%20-%20BioInfoArticles.htm;20. http://www.82nd.pl/index.php/imprezym/140-dday2012r.html;21. http://tarot.net.pl/refleksologia-rady-na-bol-glowy-i-migrene/;22. http://www.abcmigrena.pl/co-to-jest-klasterowy-bol-glowy-1;23. http://mezczyzna-i-zdrowie.wieszjak.polki.pl/dolegliwosci/295892,Bol-reki-co-to-moze-byc.html;24. http://www.swiat-zdrowia.pl/artykul/znalezc-zrodlo-bolu-rozmowa-z-neurologiem-zdzislawem-

wacheckim;25. http://bolace-nogi.blogspot.com/;26. http://www.groupon.pl/oferty/katowice/AMED/6328490;27. http://ek.pl/artykul/490/sposob-na-drobne-oparzenia/;28. http://pierwsza-pomoc.wieszjak.polki.pl/urazy-i-zlamania/287985,Zespol-ciesni-nadgarstka-jak-

pomoc.html;29. http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie/1,105912,11924779,Bol_nie_musi_ograniczac.html;30. http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie/1,101580,11652473,Lumbago.html#TRrelSST;31. http://dooktor.pl/wp-content/uploads/2013/08/b%C3%B3l-g%C5%82owy-dziecko1.jpg;32. http://www.sweetdeal.pl/deal/Koszalin/odkryj-ruch-bez-bolu-39-zl-zamiast-80-zl-za-zabieg-fala;33. http://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna 66

Dziękuję za uwagę

Pokazy eksperymentów

67

PAIN - chemia.uni.lodz.pl · lokalizacja w obrębietułowia,nasilona reakcja emocjonalna oraz...

Documents

Transcript of PAIN - chemia.uni.lodz.pl · lokalizacja w obrębietułowia,nasilona reakcja emocjonalna oraz...