Dziecko jest jutrem – kompetencje

w PEDAGOGICE JANUSZA KORCZAKA

dr Izabella KustWNS

WYŻSZA SZKOŁA MENEDŻERSKA W WARSZAWIE

Dziecko jest jutremono będzie pracownikiem, pracodawcą ale czekać trzeba. Czujnie czekać. […]

Z godziny na godzinę przyglądać się, myśleć, przemyśliwać. Ostrożnie, bardzo ostrożnie działać i to w pewnych tylko chwilach - odpowiednich – drobnymi poruszeniami, szeptem uśmiechem, lekkim zmarszczeniem brwi.

"Robotnik", nr 410, 1919, w: J. Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 193-194.

Tytuł artykułu: Nasz Dom (Dom Wychowawczy wydziału Opieki nad Dzieckiem przy Centralnej Komisji Związków Zawodowych)

 

3

Referat poświęcony jest problematyce kompetecji

a w szczególności kształtowania kreatywności w odniesieniu

do pedagogiki Janusza Korczaka i współczesnej edukacji,

przygotowującej do rynku pracy.

4

EFEKTY KSZTAŁCENIA

wskazują m.in. na

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

5

świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności, rozumienie potrzeby permanentnego uczenia się,

gotowość do podejmowania wyzwań zawodowych i osobistych,

utożsamianie się z wartościami, celami i zadaniami realizowanymi w praktyce,

przekonanie o konieczności i doniosłości zachowania w sposób profesjonalny i przestrzegania zasad etyki zawodowej

6

gotowość do komunikowania się i współpracy z otoczeniem, aktywne uczestnictwo w grupach i organizacjach

świadomość odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego

7

Korczak wśród wielu metod uaktywniania dziecka wprowadził

gazetki tygodniowe, które – poza tym, że stanowiły źródło wiedzy na temat

tego co się dzieje w środowisku dziecka, umożliwiały kształtowanie w

dzieciach kreatywnych postaw, umiejętności obserwacji otoczenia, a

także opowiedzenia o swoich spostrzeżeniach.

8

Myślą przewodnią stworzonej przez Korczaka koncepcji pedagogicznej

była troska o rozwój samorządności dzieci i młodzieży przejawiającej się w różnych formach ich aktywności. W zakładach funkcjonował samorząd zakładowy a w nim sąd koleżeński, rada samorządowa czy sejm dziecięcy.

9

Praca i działalność tych organów była elementem kreowania postaw i zachowań społecznie pożądanych. Uczyła samokrytycyzmu, tolerancji wobec drugiego człowieka, była elementem kształtowania postaw etycznych wychowanków.

10

Rozbudowując pracę samorządu Korczak

traktował tę działalność jako element

uspołecznienia, stworzenia możliwości do kreowania

własnego rozwoju poprzez inspirowanie twórczych postaw,

wzbogacania o nowe doświadczenia w dorastającej społeczności,

pod troskliwą i dyskretną kontrolą pedagogów.

11

Rada Samorządowa jako istotna jednostka samorządu

miała między innymi za zadanie:

zaspokojenie potrzeb współmieszkańców poprzez wysłuchanie próśb, rozważanie pretensji, projektów i inicjowanie nowych przedsięwzięć,

regulowanie wzajemnych relacji z jednostką, grupą, dorosłymi,

konstytuowanie postanowień, które były wprowadzone jako przepisy

12

Koncepcję pedagogiczną Korczaka wzbogacały również inne formy oddziaływań wychowawczych

np. „Gazetki tygodniowe” stanowiące cotygodniowe sprawozdanie z życia domu.

to również forum umożliwiające

doskonalenie pracy i kontrolę osiąganych wyników,

miejsce kreowania dziecięcych potrzeb i postaw

13

Trzy zasady wychowawcze Janusza Korczaka

współgospodarzenie, współzarządzanie oddziaływanie opinii

społecznej

14

Trzy zasady wychowawcze Janusza Korczaka

Instrumentami w osiąganiu celów były prowadzone przedsięwzięcia tj.:

organizacja sklepików szkolnych,

gazetek, kółek zainteresowań.

15

Trzy zasady wychowawcze Janusza Korczaka

J. Korczak doceniał i wspierał wysiłek dzieci związany z samodoskonaleniem.

był kreatorem takich wartości, jak: miłość do bliźnich, sprawiedliwość, godność, szacunek, piękno i prawda.

16

Wśród wielu praw o jakie upominał się J. Korczak znalazły się również te stanowiące

o zapewnieniu dzieciom harmonijnego i kreatywnego rozwoju:

prawo do samostanowienia (prawo antytezy, prawo do oporu, do protestu, do upominania się i żądania, do wypowiadania własnych myśli, do życia własnym wysiłkiem i własną aktywnością),

prawo do własnego rozwoju i dojrzewania,

prawo do ruchu, do zabawy, do pracy i badania.

17

Janusz Korczak to przeciwnik pedagogizmu

to zwolennik aktywności własnej i samodzielności dziecka, uwzględniający jednocześnie jego słabości i ograniczenia.

integralnym elementem jego koncepcji wychowawczej były różne formy uspołecznienia i samorządności instytucji czy środowisk edukacyjnych, opiekuńczych lub wychowawczych.

18

Idee Korczaka ponownie zaistniały w polskiej oświacie w wyniku transformacji ustrojowej kontynuując model kształcenia i wychowania antyautorytarnego

szkolnictwo niepubliczne autorskie programy

przedmiotowe, szkoły wypracowywały własny

program wychowawczy i profilaktyki.

19

Szkoły przejmowały filozofię Korczakowską w

wychowywaniu młodzieży dla dokonywania samodzielnych

wyborów, współdecydowania o sprawach dla niej

ważnych czy stwarzaniu w szkole warunków do

przeżywania przez uczniów doświadczeń samodzielnego i odpowiedzialnego działania w społeczeństwie demokratycznym.

20

Na gruncie transformacji ustrojowej rozpoczęły się

reformy również w zakresie kształtowania kreatywnych postaw dzieci i młodzieży.

21

Korczakowskie koncepcje dziecięcej kreatywności znalazły potwierdzenie

w obecnym systemie oświatowym

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej

z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy

programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego

w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 Nr 4 poz.17)

22

Treści kształcenia obejmują wiadomości, które uczniowie

powinni zdobyć, umiejętności które powinni opanować i postawy jakie

szkoła powinna kształtować. Określa ono cele i treści kształcenia dla

każdego przedmiotu na koniec każdego etapu edukacyjnego tj.:

dla edukacji pierwszego etapu edukacyjnego - edukacja wczesnoszkolna

II etap edukacyjny – klasy IV – VI szkoły podstawowej

III etap – gimnazjum IV etap – szkoła ponadgimnazjalna.

23

Dla realizacji celów wychowania przedszkolnego

należy wspomagać rozwój, wychowywać

i kształcić dzieci w różnych obszarach np.:   kształtować umiejętności społeczne dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych

24

Szkoła podstawowa np.: zdobycie przez uczniów umiejętności

wykorzystania posiadanych wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów.

kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie

25

przygotowanie do życia w społeczeństwie informacyjnym,

umiejętność posługiwania się językiem polskim, dbałość o wzbogacanie słownictwa.

  

26

  „W procesie kształcenia ogólnego szkoła na III i IV etapie

edukacyjnym kształtuje u uczniów postawy

 sprzyjające ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takie jak: uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych ludzi, ciekawość poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista, gotowość do uczestnictwa w kulturze, podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej.

27

W rozwoju społecznym kształtowanie postawy obywatelskiej,

postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji.

szkoła podejmuje odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji”.

(Zał. Nr 4 rozporządzenia)

28

W listopadzie i grudniu 2012 r. w Wyższej SzkoleMenedżerskiej w Warszawie przeprowadzono

badania wśród 346studentów studiów licencjackich kierunku

Pedagogika (w tym 63 studentów II stopnia)dotyczących kreatywności dzieci.

Wynika z nich, że studenci dostrzegają i doceniająidee korczakowskiego wychowania z jego

elementami samorozwoju, inspiracji do budowyodpowiednich postaw społecznych.

29

Wydawanie przez dzieci gazetki szkolnejstudenci doceniają wskazując jej walory

rozwojowe (264 z 346 osób),poprzez możliwość wypowiadania się,

prezentacji swoich poglądów, możliwośćopiniowania i osądzania innych, czy

wreszciepoprzez rozwój własnej osobowości.

30

Studenci w zdecydowanej większości uważają, że współczesna szkoła kształtuje postawy społecznie pożądane takie jak: akceptacja (306 z 346 osób), tolerancja (288 z 346) i empatia (269 z 346).

W tym celu szkoła powinna uczyć różnorodnych umiejętności w sferach komunikacji społecznej (302 z 346 osób), rozwiązywania konfliktów (244 z 346 osób) i szeroko pojętej przedsiębiorczości w połączeniu z takimi cechami jak samodzielność, umiejętność radzenia sobie w życiu czy umiejętnościami zawodowymi (312 z 346 osób).

Wykres nr 1 (źródło: opracowanie własne) – Postawy społeczniepożądane jakie kształtuje współczesna szkoła

34

6

30

6

28

8

26

9

15

5 17

4

10

7

98

82

62

0

50

100

150

200

250

300

350

postawy

badani studenci

akceptacja

tolerancja

empatia

koleżeńskość

odpowiedzialność

zaradność

samodzielność

nietolerancja

egocentryzm

cwaniactwo

Wykres nr 2 (źródło: opracowanie własne) - Umiejętności jakich powinnauczyć szkoła

346

302

244

265

206

153

66

0

50

100

150

200

250

300

350

postawy społecznie pożądane

Liczba badanych

komunikacjaspołeczna

rozwiązywaniakonfliktów

umiejętnościzawodowe

umiejętność radzeniasobie w życiu

umiejętnośćnegocjacji

umiejętnośćrywalizacji

33

Studenci wskazują także na różne obszary kreatywności wpływające na rozwój dziecka.

Podkreślają ogromne znaczenie kreatywności artystycznej (322 z 346 osób), mającej znaczący wpływ na budowę wrażliwości człowieka, sposoby wyrażania swoich emocji, uczuć i nastrojów. Działalność artystyczna dziecka ułatwia w przyszłości budowanie lepszych relacji z innymi ludźmi, otwarcie na przyrodę i otaczający nas świat.

Wykres nr 3 (źródło: opracowanie własne) – Wpływ kreatywnościartystycznej na rozwój dziecka

ogół badanych 346 osób; tak;

93%

ogół badanych 346 osób; nie;

7%

taknie

35

Ankietowani widzą również pozytywnywpływ sportu na rozwój kreatywności dziecka

w takich elementach jak nauka pracy zespołowej (332 z 346 osób),

budowania pozytywnej samooceny (258 z346 osób) i zapewnienia

harmonijnego rozwoju fizycznego jako warunku koniecznego wszystkich innych

osiągnięć rozwojowych (305 z 346 osób).

Wykres nr 4 (źródło: opracowanie własne) – Wpływ sportu na rozwójcech budujących kreatywność dziecka

332

305

258

208

346

0 100 200 300 400

cech

ykształtowanie dobrychnawyków

budowa pozytywnejsamooceny

harmonijny rozwójfizyczny

nauka pracy zesołowej

ankietowanychstudentów

37

Zabawie studenci przypisują znaczącą rolę w budowaniu kreatywności

dziecka w obszarach pobudzania wyobraźni (287 z 346 osób),

inspiracji (262 z 346 osób), współpracy z innymi osobami (212 z 346

osób),logicznego myślenia (156 z 346 osób) i

rozbudzania zainteresowań (113 z 346 osób).

Wykres nr 5 (źródło: opracowanie własne) – Zabawa dziecka i jej wpływ na budowę cech kreatywnych

287

262212

156

113

346

cechy pożądane

Liczba badanych

Liczbabadanychzainteresowanialogicznemysleniewspółpracaz innymiinspiracje

wyobraźnia

39

Z badania tego wynika, że zdaniem studentówkreatywności można się nauczyć (316 z 346

osób)oraz, że może ona wspomagać budowanie

szczęścia dziecka (284 z 346 osób). Uzasadniają to własnymi obserwacjami i przemyśleniami, wskazując, że dziecko

kreatywne lepiej radzi sobie w życiu, ma pasje,

które chce realizować i spełniać.

40

Na pytanie jakimi metodami rozbudzaćkreatywność dzieci wskazują szkolne formy

działań w postaci udziału w szkolnychinicjatywach (319 z 346 osób), udziałach w

różnego rodzaju projektach (267 z 346 osób),współpracy z instytucjami pozaszkolnymi (179

z 346 osób) oraz wykorzystanie wzorówosobowych nauczycieli/wychowawców (254 z 346osób) i osób z grona rodzinnego (218 z 346 osób).

Wykres nr 6 (opracowanie własne) – Metody rozbudzania kreatywności w szkole

319

267

179

254

218

346

0

50

100

150

200

250

300

350

metody pobudzaniakreatywności w szkole

liczba badanych

inicjatywyszkolne

szkolne projekty

współpraca zinstytucjamipozaszkolnymiwzory osobowenauczycieli iwykonawcówwzory osób zrodziny

liczba badanych

42

Interesująca jest również ocena studentówwskazująca na konieczność rozwijaniakreatywności dzieci jako elementuekonomicznej konieczności (335 z 346

osób).

Niedostateczna kreatywność oceniana jestprzez nich jako utrudnienie w budowaniu ichspołeczno-ekonomicznej pozycji.

43

REASUMUJĄC

Idee Janusza Korczaka są wciąż aktualnea

KREATYWNOŚĆ, której uczył swych wychowanków to obecnie podstawa

kształcenia dla rynku pracy

44

DZIĘKUJĘ ZA

UWAGĘ