Myśl i praktyka Janusza Korczaka we współczesnej placówce...

Myśl i praktyka Janusza Korczaka we współczesnej placówce edukacyjnej – możliwości i ograniczenia

Wojciech Lasota

Warszawa, 27 maja 2015 r.

DZIECKO JEST

CZŁOWIEKIEM

DZIECKO JEST

„RÓWNO NAM WARTOŚCIOWYM”

CZŁOWIEKIEM

„Dzielimy nieudolnie lata na mniej i więcej dojrzałe; nie ma niedojrzałego dziś, żadnej

hierarchii wieku, żadnych wyższych i niższych rang bólu i radości, nadziei i zawodów.

Gdy bawię się czy rozmawiam z dzieckiem – splotły się dwie równie dojrzałe chwile

mojego i jego życia”

Janusz Korczak „Prawo dziecka do szacunku”

PODMIOTOWOŚĆ

P R A W O

Regulamin Domu Sierot

Punkt VI C

Dzieci winne są posłuszeństwo prawom

obowiązującym, nie osobom personelu.

Personel winien te prawa znać i

stosować się do nich.

Punkt X

(…) Dyrektor Domu Sierot i Naczelna

Wychowawczyni odpowiadają przed

Zarządem i Komisją Opiekuńczą za

całokształt opieki nad powierzonymi im

dziećmi – przed dziećmi odpowiadają

za ścisłe przestrzeganie

obowiązujących praw.

Oprzeć współżycie na prawie Maria Falska

W Y M I A R Y P O D M I O T O W O Ś C I

INDYWIDUALNY (JA)

RELACYJNY (JA i TY)

GRUPOWY (MY; JA i WY; ON/A i MY)

MIĘDZYGRUPOWY (MY i ONI)

INSTYTUCJONALNY (PRAWO, REGUŁY, ZASADY)

(jestem odrębny/a, zasługuję na szacunek, mogę wpływać na rzeczywistość i kształtować ją)

SPOŁECZNOŚĆ OBYWATELI

NARZĘDZIA?

Nie mając na razie lepszych wzorów – niż te, które dla siebie

wypracowało społeczeństwo dorosłych – będziemy je naśladowali,

przystosowując do potrzeb i właściwości społeczeństwa dziecięcego.

Janusz Korczak

PODMIOTOWOŚĆ

I samorząd – to właśnie praca, żeby jednakowo dobrze działo się wszystkim, którzy razem

pracują, uczą się i pół dnia razem spędzają, żeby jeden drugiego nie krzywdził, nie

przeszkadzał, nie dokuczał, nie wyśmiewał, a przeciwnie, żeby świadczył przysługi,

pomagał, opiekował się i pilnował porządku.

Zadaniem samorządu jest, by życie było jasne i przejrzyste, by była jawność i szczerość.

Janusz Korczak, cykl Samorząd w szkole, „Mały Przegląd” 1927

SAMORZĄD

KONTROLA WSPÓŁODPOWIEDZIALNOŚĆ

NARZĘDZIA?

POSTAWA

PRÓBA

Wykorzystać zaufanie.

Ukryć mechanizm kontroli

za nowymi narzędziami.

Zawsze mam władzę –

decyduję, jak jej użyć.

ZARZĄDZAM, NIE RZĄDZĘ

Konflikty Przepływ

informacji Własność

Pozytywne

wzmocnienia

Zarządzanie

sobą

Współ-

zarządzanie

społecznością

ZARZĄDZAM, NIE RZĄDZĘ

Konflikty

Przepływ

informacji

Własność Pozytywne

wzmocnienia

Zarządzanie

sobą

Współzarządzanie

społecznością SĄD

KOLEŻEŃSKI

REGUŁY

BÓJEK

LISTA BÓJEK

PODZIĘKOWANIA

PRZEPROSINY

GAZETA

KALENDARZ

TABLICA

SKRZYNKA

NA

LISTY

ZAKŁADY

LISTY:

WCZESNEGO

WSTAWANIA,

SIŁY WOLI

TABLICA

SKRZYNKA

NA

LISTY

NOTARIAT

ZĘBY PO 50

GR

SKLEPIK

SZUFLADKI

RADA

SAMORZĄ-

DOWA

DYŻURY

PLEBISCYT

KWALIFI-

KACJE

OBYWATEL-

SKIE

DOM SIEROT – SPOŁECZNOŚĆ LUDZI W RÓŻNYM WIEKU, RÓWNYCH WOBEC PRAWA

AKTUALNOŚĆ MYŚLI I PRAKTYKI JANUSZA KORCZAKA

Podmiotowość dziecka i dorosłego.

Ważna samorządność grupy.

Nauczyciel/prowadzący jako moderator.

Nauczyciel/prowadzący w procesie ciągłego rozwoju.

Ważne praktyczne wykorzystanie zdobytej wiedzy

i umiejętności przez odbiorców.

Równowaga między tym, co samo- (samodzielność,

samowiedza, samorealizacja...) a współ-

(współodpowiedzialność, współpraca, współdziałanie...)

OGRANICZENIA

SYSTEM KORCZAKOWSKI (GŁÓWNIE DOM SIEROT, NASZ DOM)

SZKOŁA

Eksperymenty Placówki „mniejszościowe” Autonomia Cel: współistnienie Niewielu wychowawców, jaśniejsza

odpowiedzialność Sankcja: wydalenie z placówki Jedna wielka społeczność Samo-... i współ-...

W systemie oświaty Placówki masowe Zależność Cel: edukacja i wychowanie Wielu nauczycieli, rozproszenie

odpowiedzialności Sankcje? Wiele małych społeczności Indywidualizm i rywalizacja

PODMIOTOWOŚĆ WE WSPÓŁCZESNYCH PLACÓWKACH EDUKACYJNYCH

IDEA REALIZACJA

CO?

JAK?

W Y M I A R Y P O D M I O T O W O Ś C I

INDYWIDUALNY (JA)

RELACYJNY (JA i TY)

GRUPOWY (MY)


INSTYTUCJONALNY (PRAWO, REGUŁY, ZASADY) SZKOŁA

JAK STOSOWAĆ (1) ? Obawiam się, że czytelnik zechce mi wierzyć – wówczas książka przyniosłaby mu szkodę.

Uprzedzam więc: droga, którą wybrałem dążąc do celu, nie jest ani najkrótsza, ani

najdogodniejsza, jest jednak najlepsza dla mnie – bo moja – bo własna. Znalazłem ją nie bez

mozołu, nie bez bólu – i wówczas dopiero, gdy zrozumiałem, że wszystkie przeczytane

książki, obce doświadczenia i cudze zdania – kłamały.

Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Internat

Na zakończenie – słów parę – zwróconych ku tym, którzy w idei i formach samorządu

dzieci – własnej wygody i ułatwień dla siebie samych szukają, których orientacja

wychowawcza zmierza do tego – by znaleźć drogę opanowania i ujarzmienia dzieci – ich

własnymi rękoma.

Ku tym, którzy, nie ujmując zasadniczej myśli i zasadniczego stosunku do dziecka,

poszczególne formy organizacyjne stosować próbują, nie powiązawszy ich

logicznie i – nie dostosowując do całokształtu form i ducha organizacji własnego

terenu.

(...) Tutaj potrzebujemy charakterów niepodległych, zgodnych z duchem naszych ustaw

i mogących skutkiem potężnych wysiłków – zapewnić im trwałość.

Gdzie indziej – taki sposób wychowania dzieci utworzyłby tylko niesfornych podwładnych.

Esquiros Emil XIX wieku

Maria Falska, „Zarys organizacji pracy wychowawczej w Naszym Domu”

JAK STOSOWAĆ (2) ?



RELACYJNY (JA i TY)

INDYWIDUALNY (JA)


Przekonanie o własnej podmiotowości, praca nad swoją postawą, podejmowanie wyzwań, które ją umacniają. Przekonanie o swojej podmiotowości warunkuje uznanie czyjejś („Ja jestem OK – Ty jesteś OK”, Thomas Harris)

Respektuję Twoją podmiotowość, wymagam tego dla siebie, dlatego stawiamy granice, które pozwalają nam się poruszać we wspólnej przestrzeni. Empatia – staram się Ciebie poznawać i rozumieć.

Kluczowa rola reguł i zasad. Tylko one pozwalają na poszanowanie podmiotowości każdej jednostki w ramach grupy (samorząd). Szczególne umiejętności.

Przewiduję konieczność walki o regulamin i bezpieczeństwo

bezdusznych i uczciwych. Wezwę do współdziałania dodatnie

wartości gromady, przeciwstawię je złym siłom. I wówczas

dopiero rozpocznę planową pracę wychowawczą, zdając sobie jasno

sprawę z granic wpływów wychowawczych na danym terenie.

Mogę stworzyć tradycję prawdy, ładu, pracowitości, uczciwości,

szczerości, ale nie przerobię żadnego z dzieci na inne, niż jest.

Brzoza pozostanie brzozą, dąb dębem – łopuch łopuchem. Mogę

budzić to, co drzemie w duszy, nie mogę nic stworzyć.

Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Internat

JAK STOSOWAĆ (2) ?



RELACYJNY (JA i TY)

INDYWIDUALNY (JA)


Przekonanie o własnej podmiotowości, praca nad swoją postawą, podejmowanie wyzwań, które ją umacniają. Przekonanie o swojej podmiotowości warunkuje uznanie czyjejś („Ja jestem OK – Ty jesteś OK”, Thomas Harris)

Respektuję Twoją podmiotowość, wymagam tego dla siebie, dlatego stawiamy granice, które pozwalają nam się poruszać we wspólnej przestrzeni. Empatia – staram się Ciebie poznawać i rozumieć.

Kluczowa rola reguł i zasad. Tylko one pozwalają na poszanowanie podmiotowości każdej jednostki w ramach grupy (samorząd). Wymagane szczególne umiejętności.

Kluczowa rola reguł, zasad i treningu współpracy międzygrupowej. Od: Oni=Inni=Obcy do Oni=Inni=Interesujący. Wsparcie: edukacja międzykulturowa. Wymagane szczególne umiejętności.

Kluczowa rola prawa, procedur i myślenia strategicznego. Co jest celem: efekt czy proces? Czy efekt ilustruje jakość procesu czy proces ma przynosić zamierzony efekt? Ludzie podmiotem procesu czy przedmiotem zabiegów o efekt? Zarządzanie procesem czy efektem?

Zapytują nas: - Co dajecie dzieciom? Odpowiedź: dajemy umiejętność zgodnego

współżycia z człowiekiem; ile można pogody i mocy dążenia. Dajemy czas, by zabliźniły

się urazy ułomnego dziecięctwa – by się porozumiał z sobą i z zimnym Światem – by się

wyprostował i rozejrzał. Nie niewolimy Ducha, nie nękamy.

Janusz Korczak, Zamiast wstępu [do sprawozdania za okres 1930/1931]

Pytano – Ideologia? - Jest – jedynie pewna – swoboda w wyborze źródeł poznania,

posłuch dla własnej myśli, kształtującego się sądu. Porozumienie w poszukiwaniu

właściwego miejsca.

Janusz Korczak, Słowo wstępne [do broszury XXV lat działalności Towarzystwa „Pomoc dla Sierot” 1908 - 1933]

INSTYTUCJONALNY WYMIAR PODMIOTOWOŚCI?

Oparcie na nauczycielach (m. in. brak

inspekcji w szkołach, brak standaryzowanych

programów nauczania i list rankingowych),

wysoki poziom kształcenia nauczycieli.

Spokojne, wolne od strachu warunki do

nauki, na przykład poprzez ograniczenie

sprawdzianów do niezbędnego minimum.

Dążenie do podnoszenia zaufania w

obrębie systemu kształcenia.

Prof. Hannu Simola, Uniwersytet Helsiński Za: http://www.instytutobywatelski.pl/10216/komentarze/sekret-finskiej-edukacji

PRZYKŁAD FIŃSKIEGO SYSTEMU EDUKACJI

Celem oceniania wiedzy, umiejętności i

postaw społecznych podmiotów edukacji

jest zawsze troska o ich dalszy rozwój i

optymalny dostęp do zasobów, nigdy

zaś selekcja czy wykluczenie. Finowie

są niezmiernie krytyczni i wrażliwi na to

kto, w jakim kontekście dokonuje osądu

kompetencji oraz w czyim interesie to

czyni.

Dr Adam Jagiełło-Rusiłowski, Fiński model

kształcenia i oceniania kompetencji społecznych

– inspiracje dla polskich interesariuszy

szkolnictwa wyższego

AKTUALNOŚĆ = MOŻLIWOŚĆ REALIZACJI.

PODSUMOWANIE

ISTNIEJĄ ZASOBY, CHĘCI, DOBRE PRAKTYKI I PRZYKŁADY.

OGRANICZONA MOŻLIWOŚĆ KORZYSTANIA Z MYŚLI I

PRAKTYKI KORCZAKOWSKIEJ.

MODEL FIŃSKI WYZNACZA KIERUNEK ZMIAN W STRONĘ

POSZERZENIA TYCH MOŻLIWOŚCI.

DZIĘKUJĘ

Myśl i praktyka Janusza Korczaka we współczesnej placówce...

Documents

Transcript of Myśl i praktyka Janusza Korczaka we współczesnej placówce...