Dr n. med. Małgorzata BednarekKlinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii UM w Łodzi

Wybrane choroby wysypkowe

Odra - morbilli· Czynnik etiologiczny – Morbillivirus

– Rodzina – Paramyksoviridae· Droga zakażenia - kropelkowa· Okres wylęgania – 9-11 dni· Zakaźność – okres nieżytowy i 3 dni po

wystąpieniu wysypki

Odra na świecie

Odra – obraz kliniczny

Okres nieżytowy (2- 4 dni): ostry metaliczny kaszel, nieżyt nosa, zapalenie spojówek, światłowstręt, gorączka, złe samopoczucie, plamki Koplika (2 dni przed wysypką , znikają w ciągu 3dni okresu wysypkowego)

Odra - obraz kliniczny

Okres wysypkowy (3-5 dni)· Wysyka grubo-plamisto-grudkowa· Nie swędząca· Ma charakter zstępujący· Pozostawia po sobie skórę lamparcią i

drobnootrębiaste łuszczenie naskórka Inne objawy: zapalenie gardła, zapalenie węzłów

chłonnych szyjnych, wymioty, biegunka

Odra - okres wysypkowy

Odra – okres wysypkowy

Odra – łuszczenie drobnootrębiaste

Następstwa odry - wczesne

1. Zapalenie płuc – pierwotne, wtórne2. Zapalenia ucha środkowego3. Podgłośniowe zapalenie krtani z suchym,

szczekającym kaszlem 4. Zapalenie mózgu, zapalenie opon m-rdz,

poprzeczne zapalenie rdzenia

Następstwa odry - późne

· Powolne stwardniające zapalenie istoty białej mózgu - SSPE

· Stwardnienie rozsiane

Odra - profilaktyka

Profilaktyka czynna Dwukrotne szczepienie

– W 2 roku życia MMR

– W 10 roku życia MMR

Profilaktyka bierna– Hyperimmunizowan

a, poliwalentna immunoglobulina podana do 72 godz od kontaktu z osobą chorującą

Liczba zachorowań na odrę przed i po wprowadzeniu szczepień

Różyczka - Rubeolla

· Czynnik etiologiczny – Togavirus– Rodzina – Togaviridae

· Droga zakażenia - kropelkowa· Okres wylęgania – 14-21 dni· Zakaźność– 7dni przed wysypką i 4 dni okresu

wysypkowego

Różyczka – obraz kliniczny· Przebieg często bezobjawowy ( 25-50%)· Łagodny przebieg : okres nieżytowy nie zawsze

występuje, wysypka plamisto grudkowa nie swędząca, pojawiająca się na całym ciele

· Wysypka utrzymuje się 12 godz-5 dni· Ustępuje bez pozostawienia śladów· Charakterystyczne powiększenie węzłów

chłonnych potylicznych, karkowych, zausznych

Różyczka - okres wysypkowy

Różyczka - wysypka

Powikłania różyczki

· Przemijające zapalenie stawów (0,5-15% przypadków różyczki)

· Małopłytkowa skaza krwotoczna (1/3000 przypadków)

· Zapalenie mózgu (1/6000 przypadków)· Zakażenie wewnątrzmaciczne

Patogeneza różyczki wrodzonej

· Zahamowanie podziałów komórkowychw komórkach zakażonych

· Produkcja czynnika hamującego podziały mitotyczne innych zakażonych komórek

· Indukcja apoptozy· W soczewkach, ślimaku i mózgu - zapalenie

naczyń prowadzące do niedokrwieniai wtórnych uszkodzeń

Zespół różyczki wrodzonej (ZRW):

· Zespół różyczki wrodzonej występuje w 1/1000 urodzeń i stanowi 5-10% wszystkich wad wrodzonych.

· Wady wrodzone to: zaćma, mikroftalmia, jaskra, niedorozwój tęczówki, zmętnienie rogówki, wady serca, zahamowanie rozwoju umysłowego, głuchota, hepato splenomegalia, zmiany radiologiczne w kościach długich, plamica małopłytkowa

· Śmiertelność w ZRW - ponad 15%

Różyczka wrodzona

Ryzyko wystąpienia różyczki wrodzonej

· Zakażenie wewnątrzmaciczne

Tydzieńciąży

Ryzykoembrionopatii

1-6 56%7-9 25%

10-12 15%13-21 10-15%

powyżej 22 spadek do 0

· Przebycie różyczki na kilka tygodni przed zapłodnieniem może mieć wpływ na powstanie wad u płodu, a nawet utratę ciąży

Różyczka - profilaktyka

· Profilaktyka czynnaSzczepienia w 2 roku

życia MMRSzczepienie w 10

roku życia MMR

· Profilaktyka bierna Dotyczy kobiet ciężarnych i

osób z zaburzeniami immunologicznymi – podawanie hyperimmunizowanej poliwalentnej immunoglobuliny do 72 godz po kontakcie z osoba chorą

Zachorowania na różyczkę przed i po wprowadzeniu szczepień

Varicella-zoster:jeden wirus - dwie choroby

· Wirus varicella-zoster-Rodzina Herpesviridae

Ospa wietrzna Półpasiec

Wirusy herpes chorobotwórcze dla człowieka

alfa beta gamma

HSV1 CMV EBV

HSV2 HHV6 HHV8

VZV HHV7

Genotypy VZV

· Europa: genotypy B i C· Azja Wschodnia: genotyp J· Afryka i Azja: genotyp A· Cały świat: krążenie genotypów wraz z

podróżnikami

Sengupta N i wsp ESPID 2008

Epidemiologia ospy wietrznej· przebieg powikłany – ok. 1% dzieci · śmiertelność

– 2/100 000 zachorowań u dzieci – 50/100 000 zachorowań u dorosłych

· półpasiec – zapadalność – dzieci < 10 r.ż. – 74/100 000– dorośli 35-44 lat – 300/100 000– dorośli > 75 r.ż. – 1200/100 000

• zapadalność w Polsce 424,7/100 000 do 234,9/100 000w latach 1997-2002

• liczba hospitalizacji w 2004 r. > 1000

Sytuacja ospy wietrznej w Polsce

2007 2008 2009 2010

Liczba zachorowań

160 174 129 515 140 115 183 323

Zapadalność /100 tys

420,2/ 340,2 367,24 480,49

Hospitalizacje 1112 800 969

Ospa wietrzna Varicella

1. Drogi zakażenia– Inhalacja zakażonej wydzieliny na drodze

kropelkowej– Bezpośredni kontakt z osobą chorą– Zakażenie przezłożyskowe

2. Okres wylęgania – 14-21 dni3. Zakaźność – 1-2 dni przed wysypką, do

przyschnięcia pęcherzyków w strupki

Według Grose, 1981

Infection of the conjunctivaand/or mucosa of the upper respiratory tract

Viral replication in regional lymph nodes

Primary viraemia

Viral replication in liver,spleen and other organs

Secondary viraemia

Infection of the skin and appearance of the vesicularrash

Day 0

Day 4–6

Day 14

Incubationperiod

Patogeneza ospy wietrznej

Ospa wietrzna - objawy kliniczne· Wzrost temperatury ciała bez uchwytnej

przyczyny· Wysypka skórna - swędząca, umiejscowiona

dośrodkowo, zajmująca skórę owłosioną i błony śluzowe, dośrodkowe części ciała, polimorfizm zmian (grudka, pęcherzyk, krostka, strupek, blizenka)

· Po odpadnięciu strupków i wyrównaniu blizenki nie pozostaja trwałe ślady

Pęcherzyk w ospie wietrznej

Polimorfizm zmian w ospie wietrznej

Ospa wietrzna - wysypka

Powikłania ospy wietrznej· Powikłania ogólnoustrojowe

– Powikłania neurologiczne· zapalenie mózgu pod postacią zapalenia móżdżku· porażenie nn. Czaszkowych, zapalenie opon m-rdz· zespół Guillain-Barre· poprzeczne zapalenie rdzenia

– Inne powikłania ogólnoustrojowe· posocznica· zapalenie płuc (pierwotne i wtórne)· zapalenie ucha środkowego i zatok obocznych nosa· Zapalenie tkanki łącznej podskórnej· małopłytkowość

· Powikłania miejscowe– zapalenie spojówek i rogówki z następową ślepotą– ropnie, czyraki, szpecące, trwałe blizny na skórze

· Zgon w następstwie choroby

Ospa wietrzna – nadkażenia bakteryjne

OSPA WRODZONAzakażenie VZV w I i II trymestrze ciąży

· zakażenie płodu– ryzyko urodzenia martwego dziecka– poronienie– poród przedwczesny– urodzenie dziecka o niskiej masie ciała– urodzenie dziecka z zespołem wrodzonej

ospy płodu

Zespół ospy wrodzonej· Trwałe blizny skórne· Zaburzenia wykształcenia

kończyn· Zaburzenia w obrębie oczu· Zaburzenia w OUN

Ospa noworodkowa

· Zakażenie matki wcześniej niż 6 dni przed porodem– wytworzenie

ochronnych przeciwciał w klasie IgG chroniących płód

· Zakażenie matki od 5 dni przed porodem do 2dni po porodzie– ospa noworodkowa

Ospa wietrzna - profilaktyka

· Profilaktyka czynna Szczepionka przeciwko

ospie wietrznej ( w Polsce zarejestrowana - Varilrix)

· Profilaktyka biernaHyperimmnunizowana

immunoglobulina monowalentna – Varitect podana do 72 godz po kontakcie z osobą chorującą

Ospa wietrzna - leczenie

· Leczenie objawoweLeki p/ciw gorączkoweLeki p/ciw histaminowe

· Leczenie przyczynowe· ( w grupach

zwiększonego ryzyka)Leki przeciwwirusowe –

acyklowirHyperimmunizowana

immunoglobulina

Wirus VZVprzejście w formę latentną i reaktywacja

Adaptacja:Hope-Simpson, 1965

Korzeń tylny

Słup tylny

Rdzeń kręgowy

Włókna ruchoweKorzeń przedni

Słup przedni

Zwój czuciowy Włókna

czuciowe

Skóra

Pęcherzykipółpaśca

Włókna mieszane Skóra

Pęcherzyki półpaśca

Skóra

Włókna czuciowe

Włókna czuciowe

Półpasiec

Półpasiec oczny

Zakażenie HSV

· HSV-1 (HHV-1) – Herpes labialis-opryszczka wargowa

· HSV-2(HHV-2) – Herpes genitalis- opryszczka narządów płciowych

Postacie kliniczne zakażenia pierwotnego· opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł· wyprysk opryszczkowy · Opryszczkowe zakażenie błon śluzowych i skóry zewnętrznych

narządów płciowych · Opryszczka noworodków · Opryszczkowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych · opryszczkowe zapalenie spojówek i rogówki

Płonica - scarlatina

· Czynnik etiologiczny – paciorkowiec β-hemolizujący grupy A

· Droga zakażenia - kropelkowa· Okres wylęgania – 1-5 dni· Zakaźność – 3 dni po wystąpieniu wysypki do

24 godz po rozpoczęciu antybiotykoterapii

Płonica – obraz kliniczny· Nagły początek z bólami brzucha, wymiotami· Wzrost temperatury ciała · Na skórze wysypka drobno-plamisto-grudkowa,

nie swędzaca, zajmuje całe ciało pacjenta z wyjątkiem trójkąta nosowo-brudkowego, zlewająca się, pozostawia po sobie gruboplatowe łuszczenie naskórka

· Dodatni objaw Pastii i inne objawy naczyniowe· W jamie ustnej - język malinowy

Płonica – wysypka skórna

Płonica – trójkąt Fiłatowa

Płonica – objaw Pasti

Płonica

Płonica – łuszczenie płatowe naskórka

Płonica - następstwa· Wczesne

Ropień około migdałkowy, Śródmiąższowe zapalenie nerek

· PóźneKłębkowe zapalenie nerek, Zapalenie mięśnia serca, Zapalenie stawów

Płonica - leczenie

· Antybiotykoterapia – penicyliny,makrolidy· Leki przeciwgorączkowe· Leki przeciwhistaminowe