Zjawiska odpornościowe Zjawiska odpornościowe indukowane drogą szczepieńindukowane drogą szczepień

Odporność przeciwzakaźnaOdporność przeciwzakaźna

Odporność przeciwzakaźna jest jednym z podstawowych mechanizmów umożliwiających organizmowi funkcjonowanie w warunkach środowiska naturalnego.

Podstawowe zadania układu odpornościowego w zakresie ochrony przed chorobami zakaźnymi

rozpoznanie czynnika infekcyjnego jako obcego ustrojowi

uruchomienie szybkiej i skutecznej reakcji obronnej

przekazanie informacji o rozpoznanych antygenach komórkom potomnym

odpornośćodporność przeciwzakaźnaprzeciwzakaźna

nieswoista(naturalna, wrodzona)

swoistaswoista(nabyta, adaptacyjna)

wytworzona naturalnie wytworzona sztuczniewytworzona sztucznie

czynna bierna czynnaczynna adoptywna biernaczynno-czynno-biernabierna

Odporność nieswoista i swoistaOdporność nieswoista i swoista

Odporność nieswoistaOdporność nieswoista Odporność swoistaOdporność swoista

bardzo szybka bardzo szybka

nie wymaga wstępnej aktywacjinie wymaga wstępnej aktywacji

rozwija się powolirozwija się powoli

wymaga kontaktu z antygenemwymaga kontaktu z antygenem

receptory rozpoznające antygen są receptory rozpoznające antygen są niezmienneniezmienne

są dziedziczone z pokolenia na są dziedziczone z pokolenia na pokolenie pokolenie

receptory rozpoznające antygen receptory rozpoznające antygen wykształcają się na nowo w każdej wykształcają się na nowo w każdej pierwotnej reakcji immunologicznejpierwotnej reakcji immunologicznej

nie są dziedziczonenie są dziedziczone

celem ataku nie są własne struktury celem ataku nie są własne struktury organizmuorganizmu

może dojść do autoagresji może dojść do autoagresji

nie pozostawia trwałej pamięci nie pozostawia trwałej pamięci immunologicznejimmunologicznej

pozostawia trwałą pamięć pozostawia trwałą pamięć immunologiczną immunologiczną

rozwija się niezależnie od odporności rozwija się niezależnie od odporności swoistejswoistej

do rozwinięcia prawie zawsze wymaga do rozwinięcia prawie zawsze wymaga odporności nieswoistejodporności nieswoistej

Odporność nieswoistaOdporność nieswoista(naturalna, wrodzona)(naturalna, wrodzona)

Elementy odporności nieswoistej zapobiegające Elementy odporności nieswoistej zapobiegające wtargnięciu patogenów do organizmuwtargnięciu patogenów do organizmu

bariery mechaniczne bariery mechaniczne (skóra, błony śluzowe układu pokarmowego, (skóra, błony śluzowe układu pokarmowego, oddechowego, moczowo-płciowego)oddechowego, moczowo-płciowego)

bariery czynnościowe bariery czynnościowe (perystaltyka jelit, aparat rzęskowy dróg (perystaltyka jelit, aparat rzęskowy dróg oddechowych, wydzielanie śluzu przez nabłonek, kaszel, kichanie)oddechowych, wydzielanie śluzu przez nabłonek, kaszel, kichanie)

bariery chemiczne bariery chemiczne (kwasy tłuszczowe na powierzchni skóry, (kwasy tłuszczowe na powierzchni skóry, enzymy - lizozym, pepsyna, kwas solny żołądka, peptydy o enzymy - lizozym, pepsyna, kwas solny żołądka, peptydy o działaniu antybakteryjnym – kryptydyna jelitowa)działaniu antybakteryjnym – kryptydyna jelitowa)

bariery mikrobiologiczne bariery mikrobiologiczne (fizjologiczna flora bakteryjna)(fizjologiczna flora bakteryjna) przeciwciała IgM wytwarzane przez limfocyty B1 przeciwciała IgM wytwarzane przez limfocyty B1 (obecne w (obecne w

wydzielinie śluzowo-surowiczej nabłonka)wydzielinie śluzowo-surowiczej nabłonka)

Odporność nieswoistaOdporność nieswoista(naturalna, wrodzona)(naturalna, wrodzona)

Elementy odporności nieswoistej działające po przerwaniu Elementy odporności nieswoistej działające po przerwaniu ciągłości zewnętrznych barier ochronnychciągłości zewnętrznych barier ochronnych

Działanie ukierunkowane na powszechnie występujące Działanie ukierunkowane na powszechnie występujące antygeny patogenówantygeny patogenów

• dwuniciowy RNA replikujących się wirusówdwuniciowy RNA replikujących się wirusów• niemetylowane sekwencje DNA (CpG) bakteriiniemetylowane sekwencje DNA (CpG) bakterii• peptydoglikan ściany komórkowej bakteriipeptydoglikan ściany komórkowej bakterii• lipopolisacharyd (LPS) ściany komórkowej bakterii G –lipopolisacharyd (LPS) ściany komórkowej bakterii G –• kwasy tejchojowe ściany komórkowej bakterii G +kwasy tejchojowe ściany komórkowej bakterii G +

• oligosacharydy zawierające mannozę ściany komórkowej drożdżyoligosacharydy zawierające mannozę ściany komórkowej drożdży

Odporność nieswoistaOdporność nieswoista(naturalna, wrodzona)(naturalna, wrodzona)

Elementy odporności nieswoistej działające po przerwaniu Elementy odporności nieswoistej działające po przerwaniu ciągłości zewnętrznych barier ochronnychciągłości zewnętrznych barier ochronnych

Makrofagi Makrofagi • zasiedlają wszystkie tkanki i narządy zasiedlają wszystkie tkanki i narządy • działają jako komórki fagocytarnedziałają jako komórki fagocytarne• prezentują antygeny limfocytom Thprezentują antygeny limfocytom Th• wydzielają cytokinywydzielają cytokiny

Działają na pograniczu odporności nieswoistej i swoistej – Działają na pograniczu odporności nieswoistej i swoistej – umożliwiają zapoczątkowanie i właściwy rozwój swoistej odpowiedzi umożliwiają zapoczątkowanie i właściwy rozwój swoistej odpowiedzi immunologicznej. immunologicznej.

Odporność nieswoistaOdporność nieswoista(naturalna, wrodzona)(naturalna, wrodzona)

Elementy odporności nieswoistej działające po przerwaniu Elementy odporności nieswoistej działające po przerwaniu ciągłości zewnętrznych barier ochronnychciągłości zewnętrznych barier ochronnych

Granulocyty obojętnochłonneGranulocyty obojętnochłonne (neutrofile) (neutrofile) • krążą w krwiobiegukrążą w krwiobiegu• mają zdolność gromadzenia się w miejscu uszkodzenia tkanekmają zdolność gromadzenia się w miejscu uszkodzenia tkanek• działają jako komórki fagocytarnedziałają jako komórki fagocytarne

Odporność nieswoistaOdporność nieswoista(naturalna, wrodzona)(naturalna, wrodzona)

Elementy odporności nieswoistej działające po przerwaniu Elementy odporności nieswoistej działające po przerwaniu ciągłości zewnętrznych barier ochronnychciągłości zewnętrznych barier ochronnych

Komórki NKKomórki NK (naturalne komórki cytotoksyczne) (naturalne komórki cytotoksyczne)• krążą w krwiobiegu, zasiedlają też różne tkanki krążą w krwiobiegu, zasiedlają też różne tkanki • zabijają komórki zakażone wirusem - uwalniają perforyny i zabijają komórki zakażone wirusem - uwalniają perforyny i

granzymy, indukują apoptozęgranzymy, indukują apoptozę• wydzielają interferon gamma (IFN-wydzielają interferon gamma (IFN-γγ) – działają na makrofagi i ) – działają na makrofagi i

limfocyty Thlimfocyty Th

Odporność nieswoistaOdporność nieswoista(naturalna, wrodzona)(naturalna, wrodzona)

Elementy odporności nieswoistej działające po przerwaniu Elementy odporności nieswoistej działające po przerwaniu ciągłości zewnętrznych barier ochronnychciągłości zewnętrznych barier ochronnych

Komórki dendrytyczneKomórki dendrytyczne• występują w skórze i tkankach limfatycznych (strefa występują w skórze i tkankach limfatycznych (strefa

grasiczozależna węzłów chłonnych, ośrodki rozmnażania grasiczozależna węzłów chłonnych, ośrodki rozmnażania limfocytów B w tkankach limfatycznych)limfocytów B w tkankach limfatycznych)

• prezentują antygeny limfocytom Thprezentują antygeny limfocytom Th• przechowują na swojej powierzchni nienaruszone antygeny przechowują na swojej powierzchni nienaruszone antygeny

umożliwiając ich wiązanie przez limfocyty Bumożliwiając ich wiązanie przez limfocyty B

Działają na pograniczu odporności swoistej i nieswoistej.Działają na pograniczu odporności swoistej i nieswoistej.

Odporność nieswoistaOdporność nieswoista(naturalna, wrodzona)(naturalna, wrodzona)

Elementy odporności nieswoistej działające po przerwaniu Elementy odporności nieswoistej działające po przerwaniu ciągłości zewnętrznych barier ochronnychciągłości zewnętrznych barier ochronnych

Układ dopełniaczaUkład dopełniacza• grupa ok. 30 białek surowicy i płynów tkankowychgrupa ok. 30 białek surowicy i płynów tkankowych• białka są aktywowane łańcuchowo przez kompleks antygen-białka są aktywowane łańcuchowo przez kompleks antygen-

przeciwciało przeciwciało • wykazuje aktywność bakteriolityczną i cytolityczną (pierwotniaki, wykazuje aktywność bakteriolityczną i cytolityczną (pierwotniaki,

komórki zakażone wirusem) – tworzenie kanałów w błonie komórki zakażone wirusem) – tworzenie kanałów w błonie komórkowejkomórkowej

• wykazuje aktywność chemotaktyczną wobec neutrofilówwykazuje aktywność chemotaktyczną wobec neutrofilów• aktywuje komórki żerne (zwiększa ich właściwości fagocytarne) aktywuje komórki żerne (zwiększa ich właściwości fagocytarne)

Odporność nieswoistaOdporność nieswoista(naturalna, wrodzona)(naturalna, wrodzona)

Inicjacja aktywacji dopełniacza przez kompleks antygen-przeciwciało

Odporność nieswoistaOdporność nieswoista(naturalna, wrodzona)(naturalna, wrodzona)

Ułożenie przestrzenne składników dopełniacza w kompleksie atakującym błonę (C5b-9)

Odporność nieswoistaOdporność nieswoista(naturalna, wrodzona)(naturalna, wrodzona)

Elementy odporności nieswoistej działające po przerwaniu Elementy odporności nieswoistej działające po przerwaniu ciągłości zewnętrznych barier ochronnychciągłości zewnętrznych barier ochronnych

Układ dopełniacza Układ dopełniacza • wzmaga odpowiedź humoralną wzmaga odpowiedź humoralną

(C3b i C4b – antygen-przeciwciało – limfocyt B)(C3b i C4b – antygen-przeciwciało – limfocyt B)• bierze udział w rozwoju pamięci immunologicznej bierze udział w rozwoju pamięci immunologicznej

(C3b i C4b – antygen-przeciwciało – komórka dendrytyczna)(C3b i C4b – antygen-przeciwciało – komórka dendrytyczna)

Przykład ścisłego powiązania między nieswoistymi i swoistymi Przykład ścisłego powiązania między nieswoistymi i swoistymi mechanizmami odporności.mechanizmami odporności.

Odporność swoistaOdporność swoista(nabyta, adaptacyjna)(nabyta, adaptacyjna)

Elementy odporności swoistejElementy odporności swoistej

Limfocyty T Limfocyty B Przeciwciała (immunoglobuliny)

Działanie ukierunkowane na antygeny charakterystyczne dla poszczególnych gatunków drobnoustrojów.

Odporność swoistaOdporność swoista(nabyta, adaptacyjna)(nabyta, adaptacyjna)

Elementy odporności swoistejElementy odporności swoistej

Limfocyty T i BLimfocyty T i B

• wywodzą się ze wspólnej komórki macierzystej pochodzącej ze szpiku wywodzą się ze wspólnej komórki macierzystej pochodzącej ze szpiku kostnegokostnego

• limfocyty T dojrzewają w grasicy (limfocyty T dojrzewają w grasicy (thymusthymus))• limfocyty B dojrzewają w szpiku kostnym (limfocyty B dojrzewają w szpiku kostnym (bone marrowbone marrow) ) • w wyniku selekcji negatywnej, w trakcie różnicowania, ginie 90% w wyniku selekcji negatywnej, w trakcie różnicowania, ginie 90%

limfocytów T i Blimfocytów T i B• w wyniku selekcji pozytywnej powstaje pula (10%) limfocytów w wyniku selekcji pozytywnej powstaje pula (10%) limfocytów

immunokompetentnychimmunokompetentnych

Odporność swoistaOdporność swoista(nabyta, adaptacyjna)(nabyta, adaptacyjna)

Limfocyty TLimfocyty T

ThThpomocniczepomocnicze

TcTccytotoksycznecytotoksyczne

TregTregregulatoroweregulatorowe

ułatwiają aktywację, ułatwiają aktywację, proliferację i różnicowanie proliferację i różnicowanie

limfocytów B,limfocytów B,

prekursorów limfocytów Tc,prekursorów limfocytów Tc,

pobudzają makrofagipobudzają makrofagi

wykazują bezpośredni efekt wykazują bezpośredni efekt cytotoksyczny wobec cytotoksyczny wobec komórek zakażonych komórek zakażonych

patogenem patogenem wewnątrzkomórkowym wewnątrzkomórkowym

hamują odpowiedź hamują odpowiedź immunologicznąimmunologiczną

kontakt bezpośredni,kontakt bezpośredni,

wydzielanie cytokin wydzielanie cytokin

kontakt bezpośrednikontakt bezpośredni wydzielanie cytokinwydzielanie cytokin

Odporność swoistaOdporność swoista(nabyta, adaptacyjna)(nabyta, adaptacyjna)

Limfocyty ThLimfocyty Th

Th1Th1 Th2Th2

wspomagają odpowiedź typu wspomagają odpowiedź typu komórkowegokomórkowego

wspomagają odpowiedź typu wspomagają odpowiedź typu humoralnegohumoralnego

stymulacja cytotoksyczności stymulacja cytotoksyczności limfocytów Tc,limfocytów Tc,

aktywacja makrofagówaktywacja makrofagów

stymulacja wzrostu i różnicowania stymulacja wzrostu i różnicowania limfocytów Blimfocytów B

wirusy, bakterie rozwijające się wirusy, bakterie rozwijające się wewnątrzkomórkowo, pierwotniaki wewnątrzkomórkowo, pierwotniaki

rozwijające się wewnątrzkomórkowo rozwijające się wewnątrzkomórkowo

bakterie rozwijające się bakterie rozwijające się zewnątrzkomórkowo zewnątrzkomórkowo

Odporność swoistaOdporność swoista(nabyta, adaptacyjna)(nabyta, adaptacyjna)

Limfocyty BLimfocyty B

• wiążą wolne antygeny wiążą wolne antygeny • prezentują antygeny limfocytom Tprezentują antygeny limfocytom T

(w celu uzyskania pomocy limfocytów Th w wytwarzaniu przeciwciał)(w celu uzyskania pomocy limfocytów Th w wytwarzaniu przeciwciał)• różnicują się do komórek plazmatycznych syntetyzujących różnicują się do komórek plazmatycznych syntetyzujących

immunoglobulinyimmunoglobuliny

Odporność swoistaOdporność swoista(nabyta, adaptacyjna)(nabyta, adaptacyjna)

Immunoglobuliny (przeciwciała)Immunoglobuliny (przeciwciała)

• mają zdolność swoistego rozpoznawania i łączenia się z antygenemmają zdolność swoistego rozpoznawania i łączenia się z antygenem

• występują w postaci wolnej w płynach ustrojowychwystępują w postaci wolnej w płynach ustrojowych

• występują w formie związanej jako receptory limfocytów B występują w formie związanej jako receptory limfocytów B

• są zbudowane z 4 łańcuchów polipeptydowych (2 lekkich i 2 ciężkich)są zbudowane z 4 łańcuchów polipeptydowych (2 lekkich i 2 ciężkich)

• wyróżnia się 5 klas przeciwciał – IgA, IgD, IgE, IgG, IgMwyróżnia się 5 klas przeciwciał – IgA, IgD, IgE, IgG, IgM

• swoistość przeciwciała wynika z konfiguracji przestrzennej części swoistość przeciwciała wynika z konfiguracji przestrzennej części zmiennych łańcuchów ciężkich i lekkich (wiązanie różnych epitopów)zmiennych łańcuchów ciężkich i lekkich (wiązanie różnych epitopów)

• przeciwciała o tej samej swoistości mogą mieć różne powinowactwo do przeciwciała o tej samej swoistości mogą mieć różne powinowactwo do antygenu (różny stopień dopasowania do epitopu) antygenu (różny stopień dopasowania do epitopu)

Schemat budowy immunoglobuliny

Fab – fragment wiążący antygen

Fc – fragment krystalizujący

V – część zmienna

C – część stała

Odporność swoistaOdporność swoista(nabyta, adaptacyjna)(nabyta, adaptacyjna)

Właściwości immunoglobulinWłaściwości immunoglobulin

wiążą antygeny na powierzchni komórek zakażonych wirusami oraz na wiążą antygeny na powierzchni komórek zakażonych wirusami oraz na powierzchni niektórych mikroorganizmów i indukują ich zniszczenie powierzchni niektórych mikroorganizmów i indukują ich zniszczenie poprzez:poprzez:

• aktywację dopełniaczaaktywację dopełniacza• indukcję immunofagocytozy (Fc)indukcję immunofagocytozy (Fc)• indukcję cytotoksyczności komórkowej zależnej od przeciwciał (Fc)indukcję cytotoksyczności komórkowej zależnej od przeciwciał (Fc) wiążąc antygen na powierzchni mikroorganizmów mogą blokować ich wiążąc antygen na powierzchni mikroorganizmów mogą blokować ich

wnikanie przez nabłonekwnikanie przez nabłonek wiążąc toksyny mogą blokować ich działanie wiążąc toksyny mogą blokować ich działanie

Odporność swoistaOdporność swoista(nabyta, adaptacyjna)(nabyta, adaptacyjna)

Właściwości immunoglobulinWłaściwości immunoglobulin

IgAIgA• wytwarzane miejscowo w sąsiedztwie nabłonka wytwarzane miejscowo w sąsiedztwie nabłonka • wydzielane wraz z wydzielinami śluzowo-surowiczymiwydzielane wraz z wydzielinami śluzowo-surowiczymi• przekazywane wraz z siarą i mlekiem matki noworodkowi przekazywane wraz z siarą i mlekiem matki noworodkowi • główny element obrony błon śluzowych przed inwazją mikroorganizmów główny element obrony błon śluzowych przed inwazją mikroorganizmów

IgDIgD• występują jako receptory immunoglobulinowe na powierzchni dziewiczych występują jako receptory immunoglobulinowe na powierzchni dziewiczych

limfocytów B limfocytów B

IgEIgE• wiążą się z receptorami Fc na powirzchni komórek tucznych wiążą się z receptorami Fc na powirzchni komórek tucznych • biorą udział w rozwoju reakcji alergicznych biorą udział w rozwoju reakcji alergicznych

Odporność swoistaOdporność swoista(nabyta, adaptacyjna)(nabyta, adaptacyjna)

IgG (IgG1, IgG2, IgG3, IgG4)IgG (IgG1, IgG2, IgG3, IgG4)• w największym stężeniu występują w surowicy krwi w największym stężeniu występują w surowicy krwi • przechodzą przez łożysko – odpowiadają za odporność bierną płodu i przechodzą przez łożysko – odpowiadają za odporność bierną płodu i

noworodkanoworodka• indukują cytotoksyczność komórkową zależną od przeciwciał (Fcindukują cytotoksyczność komórkową zależną od przeciwciał (FcR-NK)R-NK)• indukują immunofagocytozę (indukują immunofagocytozę (FcFcR-makrofag, R-makrofag, FcFcR-neutrofil)R-neutrofil) • inicjują aktywację dopełniaczainicjują aktywację dopełniacza• wiążą i inaktywują toksyny wiążą i inaktywują toksyny

IgMIgM• występują jako receptory immunoglobulinowe na powierzchni dziewiczych występują jako receptory immunoglobulinowe na powierzchni dziewiczych

limfocytów B limfocytów B • syntetyzowane w początkowej fazie odpowiedzi immunologicznej syntetyzowane w początkowej fazie odpowiedzi immunologicznej

(wydzielnicze – surowica krwi)(wydzielnicze – surowica krwi)• wykazują małe powinowactwo do antygenuwykazują małe powinowactwo do antygenu• wiążą wiele epitopów antygenu (pentamer)wiążą wiele epitopów antygenu (pentamer)• inicjują aktywację dopełniaczainicjują aktywację dopełniacza

Odporność swoistaOdporność swoista(nabyta, adaptacyjna)(nabyta, adaptacyjna)

Pierwotna i wtórna odpowiedź immunologicznaPierwotna i wtórna odpowiedź immunologiczna

pierwotna odpowiedź immunologiczna – aktywacji podlegają pierwotna odpowiedź immunologiczna – aktywacji podlegają dziewicze limfocyty T i Bdziewicze limfocyty T i B

• rozwija się wolnorozwija się wolno

• przeważają przeciwciała o niskiej swoistości (IgM)przeważają przeciwciała o niskiej swoistości (IgM) wtórna odpowiedź immunologiczna – kiedy dochodzi do pobudzenia wtórna odpowiedź immunologiczna – kiedy dochodzi do pobudzenia

antygenami, z którymi wcześniej układ odpornościowy miał kontaktantygenami, z którymi wcześniej układ odpornościowy miał kontakt• zależna jest od komórek pamięci (limfocytów T i B)zależna jest od komórek pamięci (limfocytów T i B)• pojawia się szybciejpojawia się szybciej• przeważają przeciwciała o wysokiej swoistości (IgG) przeważają przeciwciała o wysokiej swoistości (IgG)

• nie ma praktycznie wpływu na limfocyty dziewiczenie ma praktycznie wpływu na limfocyty dziewicze

Odporność swoistaOdporność swoista(nabyta, adaptacyjna)(nabyta, adaptacyjna)

Pierwotna i wtórna odpowiedź immunologiczna w zakresie przeciwciał klasy IgG

Pamięć immunologicznaPamięć immunologiczna

Skłonność organizmu do przyspieszonej i bardziej Skłonność organizmu do przyspieszonej i bardziej efektywnej odpowiedzi immunologicznej podczas efektywnej odpowiedzi immunologicznej podczas ponownego kontaktu z antygenem, nawet po wielu ponownego kontaktu z antygenem, nawet po wielu latach od pierwszego kontaktu.latach od pierwszego kontaktu.

Hipotezy tłumaczące długotrwałość pamięci Hipotezy tłumaczące długotrwałość pamięci immunologicznejimmunologicznej

limfocyty pamięci są długowiecznelimfocyty pamięci są długowieczne antygen wywołujący odpowiedź pierwotną pozostaje przez długi antygen wywołujący odpowiedź pierwotną pozostaje przez długi

okres związany na powierzchni komórek dendrytycznych – okres związany na powierzchni komórek dendrytycznych – nieustannie stymulując rozpoznające go limfocytynieustannie stymulując rozpoznające go limfocyty

limfocyty pamięci są nieustannie pobudzane przez antygeny limfocyty pamięci są nieustannie pobudzane przez antygeny reagujące krzyżowo reagujące krzyżowo

Pamięć immunologicznaPamięć immunologiczna

Limfocyty B pamięciLimfocyty B pamięci

powstają w trakcie pierwotnej odpowiedzi immunologicznejpowstają w trakcie pierwotnej odpowiedzi immunologicznej są liczniejsze od limfocytów B dziewiczychsą liczniejsze od limfocytów B dziewiczych ich receptory immunoglobulinowe mają większe powinowactwo do ich receptory immunoglobulinowe mają większe powinowactwo do

antygenuantygenu mają więcej cząsteczek MHC klasy IImają więcej cząsteczek MHC klasy II łatwiej ulegają aktywacjiłatwiej ulegają aktywacji dłużej żyją dłużej żyją

Pamięć immunologicznaPamięć immunologiczna

Powstawanie limfocytów B pamięci

Pamięć immunologicznaPamięć immunologiczna

Limfocyty T pamięciLimfocyty T pamięci

powstają w trakcie pierwotnej odpowiedzi immunologicznejpowstają w trakcie pierwotnej odpowiedzi immunologicznej ich receptory immunoglobulinowe mają takie samo powinowactwo ich receptory immunoglobulinowe mają takie samo powinowactwo

do antygenu jak receptory dziewiczych limfocytów T do antygenu jak receptory dziewiczych limfocytów T charakteryzują się zwiększoną ekspresją cząsteczek charakteryzują się zwiększoną ekspresją cząsteczek

powierzchniowych biorących udział w adhezji do komórek powierzchniowych biorących udział w adhezji do komórek prezentujących antygenprezentujących antygen

• łatwiej ulegają aktywacjiłatwiej ulegają aktywacji• szybciej proliferująszybciej proliferują• wydzielają więcej cytokinwydzielają więcej cytokin

Pamięć immunologicznaPamięć immunologiczna

Powstawanie limfocytów T pamięci

Odporność zbiorowiskowaOdporność zbiorowiskowa

Istotą odporności zbiorowiskowej jest zmniejszenie się Istotą odporności zbiorowiskowej jest zmniejszenie się szans zachorowania osobnika nieuodpornionego wraz szans zachorowania osobnika nieuodpornionego wraz ze wzrostem ilości osobników uodpornionych w danej ze wzrostem ilości osobników uodpornionych w danej

populacjipopulacji

pojęcie to ma zastosowanie jedynie do chorób szerzących się drogą pojęcie to ma zastosowanie jedynie do chorób szerzących się drogą zakażenia jednych osobników przez innychzakażenia jednych osobników przez innych

próg odporności zbiorowiskowejpróg odporności zbiorowiskowej – odsetek osób uodpornionych w – odsetek osób uodpornionych w populacji, po osiągnięciu którego liczba nowych zakażonych populacji, po osiągnięciu którego liczba nowych zakażonych zaczyna się zmniejszać zaczyna się zmniejszać