Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul...

97

Transcript of Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul...

Page 1: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va
Page 2: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

arnold Ciqobavas saxelobis

enaTmecnierebis instituti

etimologiuriZiebani

VII

gamomcemloba `dedaena~

Tbilisi

2010

eZRvneba

akad. qeTevan lomTaTiZisakad. qeTevan lomTaTiZis

dabadebidan 100 wlisTavs

Page 3: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

UDC(uak)81'373.6(051.2) e-871

ISSN 1987-9946

`eti mo lo gi u ri Zi e ba ni~`eti mo lo gi u ri Zi e ba ni~ qar Tu li da sxva qar Tve lu ri ene bis leq si-

kis is to ri ul-eti mo lo gi u ri kvle vi sad mi miZ Rvni li Te ma tu ri kre bu lia,

rom lis 6 no me ri 1987-1997 wleb Si da i beW da.

kre bu li da fuZ nda akad. qe Te van lom Ta Ti Zisakad. qe Te van lom Ta Ti Zis ini ci a ti viT da mi si ve

re daq to ro biT mzad de bo da da ga mo i ce mo da.

ni San dob li via, rom, akad. ar nold Ci qo ba vas sa xe lo bis enaT mec ni e re bis

in sti tu tis sa mec ni e ro sab Wos ga daw yve ti le biT, kre bu lis ga mo ce ma ga-kre bu lis ga mo ce ma ga-

nax lda akad. qe Te van lom Ta Ti Zis sa i u bi leo wli saT vis.nax lda akad. qe Te van lom Ta Ti Zis sa i u bi leo wli saT vis.

kre bul Si war mod ge ni lia ga mok vle ve bi, rom leb Sic qar Tve lur ena Ta

leq si ku ri ma sa lis ana li zi sas mox mo bi lia ro gorc mo na Te sa ve, ise ara mo-

na Te sa ve ena Ta sa Ta na do ma sa la.

saredaqcio kolegia:

avTandil arabuliavTandil arabuli (mTavari redaqtori)

nana maWavarianinana maWavariani

murman suxiSvilimurman suxiSvili

medea Rlontimedea Rlonti (redaqtori)

vaJa SengeliavaJa Sengelia

iza CantlaZeiza CantlaZe

merab Cuxuamerab Cuxua

aleqsi WinWaraulialeqsi WinWarauli

zurab WumburiZezurab WumburiZe

kompiuteruli uzrunvelyofa da dizaini

paata mamforiasipaata mamforiasi

Page 4: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

3

av Tan dil ara bu li

`eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis

sul xan-sa ba or be li a ni kbil- kbil- sit yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas

iZ le va mis se man ti kur na ir sa xe o bebs, maT So ris _ Su a ni Su a ni for ma sac:

kbi li kbi li (4, 2 qe ba) pi lo Ta, Ror Ta da mis Ta na Ta did Ta kbil Ta

ewo de bi an R o j i da Ro ris(a) kbil Ta, Ro jis sa le sav Ta g o r a n -

g o , lo mi sa da mPec Ta did Ta kbil Ta _ S u a n i da sxva yo vel Ta

k b i l i ZA.

Sem deg sa Ta na do sta ti a Si Cans, rom mi Ti Te bu li for ma sa bas

fsal mun Ta wig nis sa fuZ vel ze aqvs Se mo ta ni li; xo lo gan mar te-

ba Ta re daq ci u li va ri an te bi iZ le va sa fuZ vels vi va ra u doT, rom

sit yva leq si kog ra fis Tvis mxo lod am er Ti ga mo ye ne biT ar un da

yo fi li yo cno bi li:

Su a ni Su a ni (57, 7 fsalm.) mPec Ta da ZaR lTa ma gar ni da did ni

kbil ni ZA. Zval ni ma gar ni, did ni kbil ni mPec Ta ni B. Zva li

ma ga ri, gi na di di kbil ni (+ uka na ker Zo Ta Cab) CD. S u a n i

pi lo sa da lo mi sa da did Ta kbil Ta ewo de bis E.`fsal mun Ta~ mi Ti Te bu li Ta vi da mux li (57, 7) ase ikiT xe ba:

`Rmer Tman Se mus rnes kbil ni maT ni pir sa Si na maT sa, da

S u a n i ( S u v a n i , S o a n i V ) lom Ta ni Sef qu na (Sef-

qvnes) ufal man~.

sul xan-sa bas gan mar te bis kva lo ba ze Zve li qar Tu lis leq si ko-

neb Si sit yvis Zi ri Tad mniS vne lo bad aRe bu lia `di di ( Sua) kbi li~;

ama ve dros, sa bas gan mar te bi dan ve Cans, rom es er Te u li un da ga vi-

goT ro gorc mrav lo bi Tis for ma: SuaSua-n-i.

sit yvis mi Ti Te bu li Si na ar siT ga mo ye ne bis mxo lod es er Ti Sem-

Txve va rom das tur de bo des, Se saZ le be lia is mig veC nia elif si sis

Ta vi se bur Sem Txve vad: Su a ni kbil ni → Su a ni. am Sem Txve va Si is un da

gag ve go Cve u leb ri vi zed sar Ta u li Si na ar siT (` Sua~), rac leq si-

Page 5: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

4

kog raf Ta zog gan mar te ba Sic Sem Txve viT ar Cans win wa mo we u li1, da

ma Sin sa Zi e be lic aRa ra fe ri iq ne bo da.

mag ram sit yvis (for mis) ga mo ye ne bis sxva ram de ni me sa gu lis xmo

ma ga li Tic das tur de ba bib li ur wig neb Si (Zi ri Ta dad) Tu sxva gan:

Sev mus ren S u a n i cru Ta ni da So ris kbil Ta maT Ta na-

ta ce bi ga mo u Re (iob. 29, 17).

na So bi sa uke Tu ri sa ni, vi Tar ca Prmal ni, le sul ari an

kbil ni mis ni da S u a n i mis ni, vi Tar ca mku e cel ni, Se mus-

rvad da SeW mad mda bal Ta qu e ya ni sa Ta da kac Ta gla xak Ta

(igav Ta 30, 14).

ba ge ni Sen ni _ sa bel Zo we u li sa, xo lo ub no baY Se ni _

Su e ni er ra bam, mro we u li sa na qur cen sa mim sgav se bul S u a n i

Sen ni ga re Se du mi li sa (qe ba qe ba Ta, 6, 6).

da mo arTKs oq roY da vec xli da an Tra ki wax na ge bu li da

uT le li da S u v a Y pi loYsa (III mef. 10, 26 O [ Sua pi lo TaY,

mcx.].).

kbil ni mis ni kbil ni lo mi sa ni da S u a n i lek Ksa mi si sa ni

(io vel. 1, 6).

da qmna me fe man say da ri pi los Zu a li sa S u a T a di di da

Se mo sa igi oq ro Ta rCe u li Ta (II neSt. 9, 17).

er Tgzis sam sa wel sa mo vi do da na vi Tar Sad me fi sa so-

lo mo ni si sav se oq ro Ta da vec xli Ta da S u a T a pi lo sa Ta,

ya pu zu na Ta da far Sa man geb Ta (II neSt. 9, 21).

da aRe les nes maxKlni maT ni da aRe ma xu nes, vi Tar ca S u a -

n i mZKnva re Ta ni (sin. mr. 224, 3-4).

da gan ma ri nen Cu en bil wTa maT gan S u a T a mPe ci sa (rifs.

da ga i an.).

vi Tar ca So ri el Ta lom Ta aRuk ren S u a n i STag de bul-

man jur Rmul sa Si na (anan. azar. mis., kon da ki).

1 il. abulaZes, rogorc Cans, arc miuCnevia is leqsikonSi Sesatanad.

Page 6: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

5

Sef qven, Se le wen uk ve an da ma ti sa mkve riT Sem Wam ni Cven ni

lom Ta S u a n i (bes. ga baSv.).

ro gorc ilus tra ci e bi dan Cans, sit yvis (for mis) yve la ga mo ye-

ne ba, er Ti Sem Txve vis gar da, nar Ta ni an mrav lo biTs ga ne kuT vne ba da

mniS vne lo bac Zi ri Ta dad er Tgva ria: `kbi le bi, eS ve bi~. amas ve adas-

tu rebs sa va ra u do sa Targmn wya ro eb Tan Se da re ba1:

`fsal mun Ta~ mi Ti Te bul kon teq stSi eb ra u li gviC ve nebs

malətā»āh sit yvas, rac `eSvs~ aR niS navs. ase ve gar Ce viT war mog vid-gens am kon teq stSi `kbil sa~ da `eSvs~ Zve li ber Znu li:

sxva Sem Txve veb Si Su a niSu a ni-s Se sat yvi sad eb ra ul Si er Tgan `kbi-

le bis~ aR mniS vne li šin najík' sit yva das tur de ba (qe ba qe ba Ta 6,

6), me o re gan _ `spi los Zvlis~ ga mom xat ve li šen'hāhb (II neSt. 9, 21). `spi los Zva li~ rom eS vebs un da gu lis xmob des, amas ber Znu-

li re daq cia adas tu rebs: (neSt. 9, 21) da (neSt. 9, 17).

aR niS nu li dan ga mom di na re, mar Tlac un da vi va ra u doT, rom

Zvel qar Tul Si ar se bu la `kbi lis~ (`eS vis~) aR mniS vne li leq si ku-

ri er Te u li Sua,Sua, xo lo mi si dam Txve va ama ve JRe ra do bis zmni sarT-

zed sar Tav Tan (` Sua~) or gva rad Se iZ le ba iq nes ga az re bu li:

a) es aris omo ni mi is Sem Txve va (Sdr. qve moT: g. kar to zi as am

mniS vne lo ba Ta mi mar Te ba po li se mi is faq tad mi aC nia);

b) dam Txve va Sem Txve vi Tia da es ukav Sir de ba imas, rom /u/ da

/Ÿ/ Zvel qar Tul Si gra fi ku lad eT na i rad ga mo i sa xe bo da. ro gorc

vi ciT, SuaSua zmni sarT-zed sar Tav Si uu xmo va nia. Tu vi va ra u debT, rom

` kbil~- leq se ma Si /Ÿ/ fo ne ma gvqon da, anu gvqon da SŸaa, ma Sin is

da mo u ki de be li (ara o mo ni mu ri) sit yva ga mo dis (struq tu ru li ana-

lo gi i saT vis Sdr. qŸa, sxa, sxŸa, sa, sŸe, Se, SŸa via vi da sxv.).

ras iZ le va qar Tve lu ri idi o me bis Cve ne ba?

1 saTanado masalis mowodebisaTvis madlobas movaxsenebT q-n l. biniaSvils.

Page 7: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

6

g. kli mo vi qarT. eSeSŸ _ ̀ eS vi~ da u kav Si ra megr. o-sq-u (* o-asqŸ-u)

(`sa Ro re~) sit yvas (kli mo vi 1964, gv. 81), xo lo b. qo ba la vam eS vi

Se a pi ris pi ra megr. CqvaCqva-sTan (qo ba la va, 1958).

T. gam yre li Zem Se a fa sa es Se pi ris pi re be bi:

qarT. e-Sv-i for mis Se sat yvi sad meg rul Si das tur de ba CqvaCqva (sq.:

qo ba la va 1958, 71). aqac ar mom xda ra /Sqv/ kom pleq sis mo sa lod-

ne li ga si si ne ba, rac, sa fiq re be lia, za nur for ma Si war mod ge ni li

Tav ki du ri /S/ fo ne mis ad re u li af ri ka ti za ci iT un da aix sne bo des.

amis gan gan sxva ve biT, ama ve /Sqv/ kom pleq sma, qar Tu li e-Sv-i for-

mis Se sat yvi sad war mod ge nil ma za nur Si, os qu ← *o-squ-u `sa Ro-

re~ for ma Si ka non zo mi e ri ga si si ne ba ga ni ca da (Sdr. Zv. qarT. eSK

`ga re u li Ro ri, ta xi~, e. i. os qu\*sa-e- SŸ-e [eti mo lo gia ekuT vnis

g. kli movs] (gam yre li Ze 1959, gv. 73)1.

g. kar to zi am sa eW vod Se rac xa qarT. eS eS Ÿi:i: megr. Cqva Cqva da kav Si re ba.

ama ve dros, da ma je reb lad mi iC nia megr. os qu os qu sit yvis Se pi ris pi-

re ba eSveSv-Tan (g. kli mo vi). mkvle var ma megr. Cqva Cqva ` eS vi~ da u kav Si ra

Zv. qarT. SuaSua-s. mi si mi Ti Te biT, So va So va / Sua Sua / Su va Su va Zvel qar Tul Si

po li se mi u ri sit yvaa. gar da Zi ri Ta di, Cve u leb ri vi, mniS vne lo bi sa

(`sa Su a lo, So ris, Su a Si~), igi aR niS nav da `wels (sxe u lis na wils)~

da `na di ris kbils~.

aqe dan ga mom di na re, am sit yva Ta sa er To qar Tve lu ri gan vi Ta re-

ba ur Ti er Tkav Sir Si aris ga az re bu li: megr. *Sqo va / *Squa → Sqa

` Sua~ (T. gam yre li Ze). ama ze day rdno biT g. kar to zia aR niS navs:

`ro gorc Cans, * SqSqŸaa da SqaSqa for me bi za nur Si er Tma ne Tis gver diT

ar se bob da. am po li se mi u ri sit yvis mniS vne lo ba Ta er Ti na wi li erT

va ri an tul for mas da u kav Sir da, me o re na wi li _ me o res. ker Zod,

SqaSqa for mas Ser Ca mniS vne lo be bi: ` Sua, sa Su a lo~ da `we li~, SqvaSqva

ki `eS vis, na di ris kbi lis~ aR sa niS na vad iq na ga mo ye ne bu li. pir ve li

1 gamyreliZe-ivanovis monografiaSi ŠW `Rori~ da ŠW`Soba~ aris

Zireulad erTmaneTTan dakavSirebuli da mas saerTo-indoevropul * ŠỬ ZirTan eZebneba analogia (gamyreliZe, ivanovi, II, gv. 597 [sq. q.].

Page 8: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

7

for ma Ta vi si mniS vne lo be biT ori ve za nur ma di a leq tma Se mo i na xa,

me o re ki mxo lod meg ruls da u cavs, oRond fo ne ti ku rad cvli li

sa xiT _ spi ran tis af ri ka ti za ci iT: * Sqva → Cqva (g. kar to zia 1984,

gv. 133). sqo li o Si g. kar to zia sxvag var va ra ud sac uS vebs: Se iZ le ba

SqaSqa fu Zes af ri ka ti za ci as Tan er Tad xe lax la ga ne vi Ta re bi na v la-

bi a li (ana lo gi ad iye nebs: la Si _ laz. leS qi, megr. leC qvi `tu Ci~).

m. Cu xu am Su anSu an-i, ro gorc er Ti a ni fu Ze, da u kav Si ra megr. CqvalCqval-

( CqvaCqva ` eS vi~, CqvalCqval-ef-i) da svan. (bqv.) CqCqŸarar- ( Cqva ` eS vi~, CqŸar-�r)

fu Ze ebs. igi sa er To qar Tve lu ri saT vis * CŸalal- ar qe tips va ra u dobs,

`rad ga nac CC →→ SS spi ran ti za cia qar Tul ma ga ni ca da~; xo lo ibe ri-

ul-kav ka si u ris do ne ze, av to ris az riT, `sa Ta na do Zi ri * cŸalal- sa-

xe o bi sa un da yo fi li yo (Cu xua 2002-2003, gv. 310-311).

vfiq robT, ueW ve lia da kav Si re ba megr. Cqva:Cqva: qarT. Sua,Sua, ro gorc

for ma lu rad, ise se man ti ku rad, oRond Zv. qarT. for ma un da ga vi-

goT ro gorc SŸa1. ama ve dros, es ar un da niS nav des imas, rom Se sa pi-

ri pi re bel sit yva Ta kom pleq si dan ka te go ri u lad ga mov ric xoT ima ve

se man ti ki sa2 da msgav si fo no lo gi u ri struq tu ris sit yva eSeSŸ-3.

1 vfiq robT, es ar qa u li sit yva da mi si gax mo va ne bis mdgo ma re o ba Se na xu li

iyos leC xu mur si no ni mur kom po zit Si Svar Zva liSvar Zva li `bar klis an be Wis Zva-

li~: SvaSva + Zva li; r Zva li; r gan vi Ta re bu lia, Sdr. rTxme la (imer. leCx.), rca `ca~

(leCx.), rcme li ̀ fen Txi~ (leCx.), rwbo li ̀ Cir qi~ (leCx. imer.), rwme la ̀ Re-

ro pu ri sa~ (gur.-aWar.), for Cxi ̀ foc xi~ (imer.), foT qvi (ja vax.) _ for Tqvi

(z. imer.) da misT.

2 ze mo gan xi lul Sem Txve veb Si eSveSv-i aRe bu lia Zvel qar Tu li mniS vne lo biT:

`ta xi~. mag ram TviT es mniS vne lo ba un da iyos se man ti ku ri ga da we vis (ta-

bu i re bis?) Se de gi da pir van de li se man ti ka `kbi li~ un da yo fi li yo. mar-

Ta lia, ami si ma ga li Te bi Zvel qar Tul Si jer ara Cans, mag ram ̀ vis ra mi an Si~

rom das tur de ba, es si ax le ar un da iyos: ̀ ku la mo uP da Ro ri, moh kra eSui

mker dsa da upem dis ga u po (`visr.). cxa dia, Se iZ le ba sxvag va ri va ra u dic: SŸaa

sit yvis se man ti ka Sem deg ga da vi da eSeSŸ-ze.

3 Sdr.: fenrixi, sarjvelaZe 2000, gv. 192, 557.

Page 9: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

8

vfiq robT, am ori for mis ( SŸa da eSŸ-) ur Ti er Tmi mar Te ba naT-

lad war mo a Cens eSeSŸ- fu Zis xmo van Tav sar Tul war mo mav lo bas. am

Tval saz ri siT es sit yva gver dSi da ud ge ba iseT aRi a re bul faq tebs,

ro go ri caa: er qvan-i, eW v-i, i-day vi, i-Rlia, i-sar-i da sxva (To fu ria

1947, gv. 455-456). iva ra u de ba, rom leq si ku ri Zi ria SŸ-, ro mel mac

mog vca or gva ri war mo e ba: su fiq su ri ( SŸ-a) da pre fiq su li (e- SŸ).

rac Se e xe ba zan. SqvSqv- kom pleq sis af ri ka ti za ci as, uf ro swo rad,

mis na ir gvar war mod ge nas, es faq tia da mi si ax snis is Se saZ leb lo-

ba, ro me lic li te ra tu ra Sia Se mo Ta va ze bu li, ar se bi Tad da mak ma yo-

fi le be lia (ix. T. gam yre li Ze, da sax. naSr., g. kar to zia, da sax. naSr.).

vfiq robT, ni San dob li via, rom es pro ce si Zi ri Ta dad kom pleq seb Si

gvxvde ba (uf ro Wa nur Si): leS qi → leC qvi `tu Ci~, Sqa → Cqa ` Sua~

(ma ri 1910, gv. 208), Sxu → mCxu `msxvi li~ da misT. aS ka raa, rom am

Sem Txve veb Si jer ki dev bo lom de amo ux sne li kom bi na to ru li we-

se bi moq me debs1.

li te ra tu ra:

gam yre li Ze 1959:gam yre li Ze 1959: T. gam yre li Ze, si bi lan tTa Se sat yvi so ba ni da

qar Tve lur ena Ta uZ ve le si struq tu ris zo gi sa kiT xi, Tbilisi.

gam yre li Ze, iva no vi 1984:gam yre li Ze, iva no vi 1984: Гамкрелидзе Т. В., Иванов Вяч. Вс., Индо евро пейский язык и индоевропейцы, т. II, Тб.

To fu ria 1947:To fu ria 1947: v. To fu ria, qar Tve lur ena Ta sit yva war mo e bi dan,

IX, xmo van Tav sar To va ni sa xe le bi. _ Tsu Sr. XXX/I, Tbilisi.

kar to zia 1984:kar to zia 1984: g. kar to zia, si bi lan tTa Se sat yvi so bis dar Rve-

va Ta ax sni saT vis qar Tve lur eneb Si. _ mac ne.

1 ar gamovricxavT, rom megr. geSqvafageSqvafa (`SerWoba~) zmnaSi Ziris pirvandeli

SqvaSqva varianti iyos SemorCenili, anu es iyos iseTive nasaxelari zmna, ro-

go ri caa ` rqena~.

Page 10: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

9

kli mo vi 1964:kli mo vi 1964: Г. Климов, ЭСКЯ, М.ma ri 1910:ma ri 1910: Н. Марр, Грамматика чанского (лазского) языка с

хрестоматиею и словарем, С-Пб.fenrixi, sarjvelaZe 2000:fenrixi, sarjvelaZe 2000: h. fenrixi, z. sarjvelaZe, qarTvelur

enaTa etimologiuri leqsikoni, Tbilisi.

qo ba la va 1958:qo ba la va 1958: i. qo ba la va, af ri ka ti za ci i sa da de zaf ri ka ti-

za ci is pro ce se bi ibe ri ul-kav ka si ur eneb Si. _ ike, IX-X, Tbilisi.

Cu xua 2000-2003:Cu xua 2000-2003: m. Cu xua, qar Tve lur ena-ki lo Ta Se da re bi Ti

leq si ko ni, Tbilisi.

Avtandil Arabuli

Toward the interrelation of ešw and šua lexemesSummary

In different times the Megrelian kva ‘tooth” was assimilated with ešw- (Old Georg. ‘pig’, New Georg. ‘big tooth’) and Old Georgian šua (‘big tooth’) stems.

On the basis of the analytical material I concider, that the second word can be read as šwa and as a result of comparing these two stems, ešw stem must be considered to be the stem with e- prefi x: e-šw.

Page 11: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

10

na na ma Wa va ri a ni

an Tro po mor ful ar se ba Ta sa xel wo de ba ni

3. af xa zu ri ajnˆS´ ,,sa ta na, eS ma ki~ leq se mis

war mo mav lo bi saT vis

af xa zur Si ajnajnˆS´ ,,sa ta nis, eS ma kis~ erT-er Ti sa xel wo de baa. aR-

niS nu li leq se ma un da mom di na re ob des af xa zur Si ve da das tu re bu-

li ja hanja hanˆmm ,,jo jo xe Ti~ sit yvi sa gan, ro me lic, Ta vis mxriv, am ena Si

na ses xe bi un da iyos Tur qu li dan: jah namjah nam // ja ha namja ha nam ,,jo jo xe Ti~.

jah namjah nam > a- jnjnˆS´ ,,eS ma ki~, ahah mar cvlis Ca var dniT, bo lo ki du ri

mm-s ga u a Ci na re bi Ta da S´ fo ne mis da ma te biT. es - S´ fo ne ma, Cve ni az-

riT, un da iyos am Ja mad gaq va ve bu li, myo fa di me o ris ma war mo e be li

su fiq si S´aa > S´. Sdr.: san caSsan caS´aa ,,ro ca un da wa vi de~, sit yvis war mo-

sax vi Ti mniS vne lo ba un da iyos ,,jo jo xe Ti sa, sa jo jo xe Te~.

am kon teq stSi yu rad Re bas iq cevs ag reT ve Zve li qar Tu lis leq-

si ku ri er Te u li me ma ja nime ma ja ni ,,Tav zar dam ce mi~, ro me lic qar Tul Si aR-

mo sav lu ri enob ri vi sam ya ro dan Cans mox ved ri li.

es sit yva ,,vef xis tya o san Si~ gvxvde ba sam jer:

,,isi min dors aro ni nebs tan sa mWev rsa, me ma jan sa~ (261, 2)

,,igi xel mwi fe ma Ra li, meb rZol Ta me ma ja nia~ (1603, 2)

,,dia did Ta da maj ne ba uS ma go man viT ga a go!~ (1606, 1)

ius ti ne abu la Zis gan mar te biT, es sit yva ,,vef xis tya o san Si~ niS-

navs ,,ma Za bu ne bels, Tav zar dam cems, ga sa o cars~.

sit yvis es mniS vne lo ba uc xo ar un da iyos arc af xa zu ris Cve ne-

bis mi xed viT: af xa zur Si aja Sa raaja Sa ra niS navs ,,gak vir ve bas~. Se saZ loa es

leq se mac jah namjah nam // ja ha namja ha nam ,,jo jo xe Ti~ sit yvi sa gan mom di na re ob des.

Cven vfiq robT, rom af xa zur sa da qar Tul Si aR mo sav lu ri enob-

ri vi sam ya ro dan mox ved ri li es leq se me bi: ajnajnˆS´, ja hanja hanˆmm, me ma ja ni

Page 12: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

11

_ gar kve u li se man ti ku ri cvli le be bis gaT va lis wi ne biT, un da mom-

di na re ob des er Ti sa er To wya ro dan da es wya roa jah namjah nam // ja ha nam ja ha nam

,,jo jo xe Ti, jan da ba~.

li te ra tu ra:

af xa zur-qar Tu li leq si ko ni 1954:af xa zur-qar Tu li leq si ko ni 1954: b. ja na Sia, af xa zur-qar Tu li

leq si ko ni, Tbi li si.

an dro ni kaS vi li 1966:an dro ni kaS vi li 1966: mzia an dro ni kaS vi li, nar kve ve bi ira nul-

qar Tu li enob ri vi ur Ti er To bi dan, I, Tbi li si.

rus Ta ve li 1951: rus Ta ve li 1951: So Ta rus Ta ve li, `vef xis tya o sa ni~, Tbi li si.

Nana Matchavariani

Anthropomorphic names3. Towards the origin of the Abkhazian

aǯnēš ‘satan, devil’Summaru

In Abkhazian aǯnēš is one of the names of ‘satan, devil’. The mentioned lexeme should be originated from the word ǯahanēm ‘hell’ evidenced in Abkhazian. In its turn, this word should be borrowed from Turkish: ǯahnam //ǯahanam ‘hell’.

My attention is also focused on Old Georgian lexical entry memaǯ ani “shoked’ that seems to be entered in Georgian from the oriental languages.

The supposition expressed in the paper according to which these lexemes that entered in Abkhazian and in Georgian from the oriental languages: aǯnēš, ǯahanam, memaǯani – taking into account certain semantic changes, should be originated from one common source and this source is ǯahnam // ǯahanam ‘hell’.

Page 13: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

12

ru su dan ra miS vi li

`ru su da ni a nis~ leq si ki dan

Cve ni mi za nia, gan vi xi loT `ru su da ni an Si~ da mow me bu li ori

sit yvis ( zar ba bi da zar ba bi da qam xa)qam xa) war mo mav lo ba.

zar ba bi zar ba bi _ (zar ba bi sa) [spars. zar baф `oq ros qso vi li] Zv. ab re-

Su mis Zvir fa si qso vi li, oq rom ke diT na ke ri, Zvir fa si far Ce u li.

erT maT gans ec va zar ba bis zar ba bis axa lu xi (a. furc.). [cxens] Rar das mul

ga va ze sqe li zar ba bis asa li axu ravs (S. dad.). aq ve mi Ti Te bu lia

zar ba bis win da zar ba bis win da _ `er Tgva ri Wre li win da (qegl IV, 100).

zar ba bi zar ba bi ar gvxvde ba sa bas Tan, xo lo `ru su da ni a nis~ teqsts

dar Tul leq si kon Si Sem deg na i ra daa gan mar te bu li: `Zvir fa si ab-

re Su mis qso vi li, oq roq so vi li, oq rom ke diT na ke ri far Ca~ (ru sud.

leqs.). da viT Cu bi naS vi lis qar Tul-ru sul leq si kon Si das tur de ba

zar ba bi, zar ba bi, zar bab Ti zar bab Ti va ri an te bi, mi Ti Te bu lia mi si spar su li war mo-

mav lo ba da gan mar te bu lia, ro gorc `far Ca~, `zar ba bis xa ver di~

(Cu bi naS vi li 1984).

leq si ku ri er Te u li zar ba bi zar ba bi da mow me bu lia qar Tul we ri lo biT

Zeg leb Si:

`dia la maz gva rad eba cxe ne bi: sul zar ba bi zar ba bi exu raT da ab re Su mis

To ke bi eba~ (ru sud. 212,15).

`iqiT TeTrs qa la qam di sul pa ti o sa ni zar ba bi zar ba bi ufi nes, muS ki da

an ba ri uk mi es da Tav sa TeT ri aya res~ (ru sud. 477,18).

`...iqid gan qa la qam dis sul mZi me zar ba bi zar ba bi da e fi naT da iqiT-aqeT

id ga did Za li ka ci da qa li da scem des buk sa da dab dab sa~ (ru sud.

391,7).

`aris... ola ri TeT ri iez dis zar ba bi zar ba bi at las bab Tis er Ti~ (sa-

marT. III. 683,7-8).

Page 14: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

13

`aris fi lo ni wiT li Ta da yviT liT Caq su li zar ba bizar ba bi~ (sa marT.

III. 687, 2) (1712).

`sar tye li zar ba bi sa zar ba bi sa yir mi zi, Tu Cve ni Ta vi gin da, es Ca ic viT~

(qarT. epist. 37,10) (1707).

gvxvde ba ad reT ve Sal-Sal- zar ba bi:zar ba bi: `aris Se sa mos lis ia ra Ri... fi lo-

ni Caq su li iez dis Sal-zar ba bi sa Sal-zar ba bi sa Ta vis Se fe re bu lis aSi i Ta er Ti~

(sa marT. III. 682,3) (1712).

sa a na li zo sit yva das tur de ba ru sul Sic. rus. зарбав, изарбав < Turq. zar baf. Tur qul Si ki Se su lia spar su li dan (fas me ri, II,

1967, 80).

zar ba bi zar ba bi qar Tul Si spar su li eni dan aris na ses xe bi. spars. zar-baft spar su li enis gan mar te biT leq si ko neb Si gan mar te bu lia, ro-

gorc ̀ far Ca, mo oq ro vi li qso vi li~ (ru bin Ci ki 1983; bor ha ni 1983).

spars. zar-baft kom po zi tia da Sed ge ba ori kom po nen ti sa gan: zar `oq ro~ + baft aw myo dro is fu Ze zmni dan baf tan 1. `qso va~, 2. `Sek-vra~, 3. `da Zax va, dag rex va~.

qam xa qam xa (qam xi sa) [spar. kam kha] ab re Su mis fe ra di qso vi li. `Sen sa

da sa wa iy va nen Svi di wlis sa val gza sao, Se uk vren xel sa da fex-

sa, Se a cur ve ben zRva sao..., imi si qam xis qam xis sar tye li gars Se mo ur tyams

zRva sao~ (xalx.). adi, qa lo, maR la xe sa, Ca mo ya re bro we u li, Ca mo di

da gverds mo mi jeq, qam xa qam xa mog ce da we ri li (xalx.) (qegl. VII, 251).

qeg lSi gvxvde ba, ag reT ve, qam xa-at la si qam xa-at la si ( qam xa-at la si sa), qam xa da

at la si. `raT ar na xav Sen dar baz sa Te mur xa nis age bul sa, qam xa-at-qam xa-at-

lass lass raT ar na xav, in do e TiT mo ta nil sa~ (xalx.) (qegl. VII, 252).

qam xa qam xa `sa xe e bi a ni qso vi lia ab re Su mi sa~ (ru sud. leqs.). sul xan-sa-

ba or be li a nis leq si kon Si gvxvde ba qam xa: qam xa: qam xa qam xa `naq so via, aq ve mi Ti-

Te bu lia xam xa xam xa va ri an ti: `oq roq so vi li qam xa zed~ (sa ba). sa a na li zo

sit yva gvxvde ba d. Cu bi naS vi lis qar Tul-ru sul leq si kon Si da

gan mar te bu lia, ro gorc `ab re Su mis naq so vi~ (Cu bi naS vi li, 1984).

qam xa qam xa das tur de ba qar Tul li te ra tu rul Zeg leb Si:

Page 15: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

14

`...Zvir fa si stav ra, nax li, qam xa, qam xa, at la si aki des oras sa spi lo sa...~

(ru sud. 71,12).

`...go rad da go rad eya ra Tval-mar ga li ti, stav ra, qam xa qam xa da at-

la si~ (ru sud. 89, 80).

`...das ces sa xel mwi fo kar ve bi stav ri sa da mra va li sxva qam xi sa qam xi sa

da at la si sa~ (ru sud. 220, 32).

`iyo sa pal ne naq so vi

mis ca at la si, qam xa qam xa ra...~ ( io seb-z. 117, 2).

`ah ki des as sa aq lem sa, jo reb sa sa qo ne lia:

stav ra, qam xa qam xa da at la si, _ srul an ga ri Si Zne lia~ (S.na me, 267,2).

qam xa qam xa qar Tul Si na ses xe bia spar su li sit yvi dan kamkha, ro me-lic m. mo i nis spar su li enis gan mar te biT leq si kon Si gan mar te bu-

lia, ro gorc mo xa tu li da fe ra di qso vi li, ro mel sac pa ta ra xao

aqvs ( Mo ‘in, 1996).spar su li kam kha kom po zi tia da Sed ge ba ori kom po nen ti sa gan:

spars. kam `co ta~, `mci re~ + spars. xab `xao, bew vi~. zar ba bizar ba bi da qam xaqam xa qar Tul Si axa li spar su li eni dan Cans Se mo-

su li.

Page 16: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

15

li te ra tu ra:

Cu bi naS vi li 1984Cu bi naS vi li 1984: d. Cu bi naS vi li, qar Tul-ru su li leq si ko ni,

Tbilisi.

Bor han 1983: Bor han-e Qa te`, III, Teh ran.Mo ‘in 1996: M. Mo ‘in, Far hang-e far si.sa ba 1993:sa ba 1993: s. s. or be li a ni, leq si ko ni qar Tu li, II, Tbilisi.

qegl. 1695qegl. 1695: qar Tu li enis gan mar te bi Ti leq si ko ni, to mi IV.

qegl. 1962:qegl. 1962: qar Tu li enis gan mar te bi Ti leq si ko ni, to mi VII.

fas me ri 1967:fas me ri 1967: М. Фасмер, Этимологический словарь Русского языка, М.

ru bin Ci ki ru bin Ci ki 1983:: Персидско-русский словарь, под редакцией Ю. А. Рубинчика, М.

Se mok le ba Ta gan mar te be bi:

ru sud.: ru sud.: ru su da ni a ni, ilia abu la Zi sa da iva ne gi gi ne iS vi lis re-

daq ci iT, Tb., 1957.

S. na me:S. na me: Sah-na mes anu me fe Ta wig nis qar Tu li ver si e bi, to mi I.

teq sti ga mos ca, wi na sit yva o ba da leq si ko ni da ur To ius ti ne abu-

la Zem. Tb., 1916.

qarT. epist.:qarT. epist.: qar Tu li epis to lu ri wya ro e bi (XVsa u ku ne _

1762w.): qar Tu li epis to lu ri wya ro e bis kor pu si, I. Se ad gi na, ga mo-

sa ce mad mo am za da, ga mok vle ve bi da Se niS vne bi da ur To ma mi sa ber-

ZniS vil ma. Tb., 1989.

io seb-z.:io seb-z.: g. ja ko bia, io seb-zi li xa ni a nis qar Tu li ver si e bi (kri-

ti ku li teq sti leq si ko ni sa da sa Zi eb le bis dar TviT), pir ve li na-

wi li (teq ste bi). tfi li si, 1927.

sa marT. III:sa marT. III: qar Tu li sa mar Tlis Zeg le bi, to mi III. sa ek le sio sa-

ka non mdeb lo Zeg le bi. teq ste bi ga mos ca, Se niS vne bi da sa Zi eb le bi

da ur To prof. i. do li Zem. Tb., 1970.

Page 17: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

16

Rusudan Ramishvili

Some words from the lexicon of “Rusudaniani” (zarbab and kamkha)

Summary

The article discusses the origin of two words (zarbab and kamkha). The Georgian language verifi es the versions zarbabi, zarbabti defi ned as “precious cloth, brocade, golden fabric”. Georgian zarbabi has been borrowed from the Persian language. Pers. zarbaft is a composite word comprising two components: Pers. zar “gold” + Pers. baft Present tense base form of the verb baftan 1. to knit, 2. to tie, 3. thread, to spin.

kamkha in Georgian has been borrowed from the Persian language. We encounter kamkha, xamxa forms defi ning “silk fabric”. Persian kamkha is a composite which comprises two components: Pers. kam “little, small” = Pers. xab “nap”, “fur”.

Supposedly zarbabi and kamxa in Georgian have been borrowed from the new Persian language.

Page 18: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

17

medea saRliani

erTi uZvelesi svanuri sakulto terminis

( æiTin/ uTin/ iTin/ YéTin/ éTin/ léTin)

warmomavlobisaTvis

(struqturul-semantikuri analizi (struqturul-semantikuri analizi

eTnografiuli masalebis safuZvelze)eTnografiuli masalebis safuZvelze)

sva neT Si, ro gorc eT nog ra fi u li li te ra tu ri da naa cno bi li,

Cve nam de moR we uli war mar Tu li xa si a Tis sam loc ve los mi wis ze da

na ge bo bis erT-erT Zi ri Tad tips æi Ti nii Ti ni| iTi niiTi ni war mo ad gens, ro-

mel sac ageb dnen ro gorc sa kul to ad gil ze, ase ve mTis uRel te-

xi leb sa da ga da sas vle leb ze, sa na di ro eb Si, sax leb Si da a. S. (ma ka-

la Tia 1977, 32).

ase Ti sa lo ca vi ni Se bi dRem dea Se mor Ce ni li sva ne Tis TiT qmis

mTel ter ito ri a ze, ro mel Ta ga nac zo gi war mar To bis dro in de li

un da iyos, zo gi ki Se da re biT axa li, anu qris ti a nob is Sem dgom

dro in de li.

qris ti a nul ek le si a Ta di di na wi li, cno bil mkvle var Ta Tval-

saz ri siT (iv. ja va xiS vi li, n. ber Ze niS vi li, g. Cu bi naS vi li...), age bu-

lia war mar Tul sam loc ve lo Ta ad gil ze, ra zec met yve lebs sva ne-

Tis zo gi erT Tem Si (uS gul Si, mu lax Si, wvir mi Si, eli Si, adiS Si...)

qris ti a nul sam loc ve lo Ta gver dze Se mor Ce ni li ze mo da sa xe le-

bu li uZ ve le si war mar Tu li sam loc ve lo æi Ti nii Ti ni| iTi niiTi ni, ro me lic

sva nu ri enis di a leq teb Si sxva das xva fo ne ti ku ri va ri an te biT das-

tur de ba:

bz. æi Tin/i Tin/ iTin/iTin/ ÎéTinTin, bq. éTin/Tin/ léTinTin, lSx. uTinuTin, æi Tini Tin, éTinTin,

lnt. æi Tini Tin, Col. uTinuTin, æi Tini Tin, iTiniTin `niSi salocav adgilze, bor-

Page 19: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

18

Zi kiT aSe nebuli seniani Senoba, ro melSic asvenebdnen jvars an

xa tebs~. mag.:

b a l s z e m o u r ib a l s z e m o u r i

niSgniSgæëÎ so fe lis ga i so fe lis ga ií ru lru lðmzmzér r æi Tin li Tin légg `Cvens so fel Si

ori sa lo ca vi ni Si dgas~

al lal lðmzmzér r æi Tin gun ji Tin gun jæi nel lii nel li `es sa lo ca vi ni Si Za li an

Zve lia~

lðmzmzér r æi Tini Tinðrs aTxrs aTxëÎ agemx S agemx Sæananðr r `sa lo cav ni Sebs ax lac

aSe ne ben sva ne bi~

l a S x u r il a S x u r i

am Sa Cuqam Sa Cuqæên n æi Tin li Tin lïgên i eCa fn i eCa fëdÎas xas xæag mag médad mu si mdad mu si mîryryæams ams

(sv. qrest., gv. 238, 28) `amis qveS sa lo ca vi ni Si id ga da mas Tan

(`imis~) ax los va Se neb diT (`v-a-gg-eb-d-i-T~) Tov lis koSks~

cacxcacxæ... CuqCuqæên æiTiniTin lïgên... (sv. e. qr.) `cacxvis qveS sa lo-

ca vi niSi idga~

ame Cuame Cuì æi Tin li Tin lïgên n (sv. qrest., gv. 238, 31) `aqac sa lo ca vi niSi

id ga~

jgjgérêgi say dri na gem Ji aT xe gi say dri na gem Ji aT xe uTin luTin lïg g (lSx. 50) `wmin da gi or-

gis na say dral ze (`a-na-g-eb-ze~) ax la sa lo ca vi ni Si dgas~

l e n t e x u r il e n t e x u r i

eC qad ame Cu eC qad ame Cu æi Tin li Tin légda gda `ma nam de aq sa lo ca vi ni Si id ga~

æi Tin Ji xi Tin Ji xæaSaS æed muted mutæðrsrs `sa lo cav niS ze van TebT san Tels~

C o l u r u l iC o l u r u l i

æi Tins ami Tins amëÎ igemx Ca mo sax le bul S igemx Ca mo sax le bul Sæa nara nar `sa lo cav niSs aqac

aSe ne ben (`i-gg-eb-en~) Ca mo sax le bu li sva ne bi~

æi Tins xo Sa na Rald cxe ki pil Ji igemx i Tins xo Sa na Rald cxe ki pil Ji igemx `sa lo cav niSs uf ro me-

tad tyis pi ras (` pirpir-ze~) aSe ne ben (`i-gg-eb-en~).

Page 20: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

19

bal sqve mo sva neT Si ki, ram de na dac Cven Tvis cno bi lia, æi Tini i Tini sa-

kul to na ge bo bi sa da sa lo ca vi ni Sis fun qci iT ar gvxvde ba, Tum ca

ter mi ni éTinTin| léTinTin ga mo ye ne bu lia ni Si sa da sa ma nis aR sa niS na vad,

e. i. es aris ma Ra li qva, mi wa Si Ca so bi li ise, rom ka cis si maR li sa

Cans mi wis ze moT. ase Ti niS ebi, ro gorc am bo ben, uf ro ga da sas vle-

leb zea (ma Ral mTeb sa da uRel te xi leb ze) ga keT ebu li. uT vi ris

ga da sas vlel ze sa mi ase Ti ni Si fiq sir de ba, ris ga moc am ga da sas-

vle lis aR mo sav le TiT mde ba re erT-erT ula ma zes mTas sa xe lad

éTnTnðrr dar qme via.

1993 wels svan eT Si eq spe di ci a Si yof nis dros Cven mi er so-

fel nak ra Si ve ne ra vib li a nis gan Ca we ril erT-erT teq stSi kes riS kes riS

léfðSd Sd (` ke isrke isr-is na qe ba ri~) da va fiq si reT léTnTnðr r ter mi nic. mag.:

kes riS lkes riS léfðSd Sd ðdgils xaS xa. ame Cu jdgils xaS xa. ame Cu jæi nel ni nel nðlzig li. So ma lzig li. So ma

ame Cu dame Cu dæi siS lig ne ox bi na, eC qas ax qe fax li siS lig ne ox bi na, eC qas ax qe fax lðlzi gald Ji. eC xen Cu, lzi gald Ji. eC xen Cu,

léTnTnðrxen Cu, lrxen Cu, lébne Sdbne Sdéxir Te Cu, Tix iS milxir Te Cu, Tix iS milðr lr lémðr, al mil-r, al mil-

ðrTerTeÎ sga sga l sga sga lémgmgæe Sinx naSge Sinx naSgæs i Sds i Sdéxir Te Cu Cu lxir Te Cu Cu lémfiSmfiS ædinx. dinx.

eji mileji milðr aT xer aT xeÎ Cu lix Cu lix `ke is ris na qe ba ri ad gils hqvia. aq Zve li

na mo sax la ria. rod esac aq TrTvi lis da de ba (`dgdg-om-a~) da uw yia, ma-

Sin iqi dan ay ri lan (`sa mo sax lod~). iqi dan, luT in ebi dan, daw ye bu li

Sdi xi ram de, Ti xis mi le bi yo fi la, am mi leb Si Ca as xam dnen Tur me

(`Ca nas xa man~) rZes (`naw vels~) da Sdi xi ram de Ca uS veb dnen xol me

(`Ca naS ve ban~). is mil ebi ax la caa (`qe ari an~)~.

Ca na we ri dan Cans, rom éTnTnðrr ter mi nis pa ra le lu rad léTnTnðrr-ic

das tur de ba. es uka nas kne li ter mi nia gav rce le bu li so fel cxu-

mar Sic da iqac igi ve mniS vnel oba aqvs.

ro gorc Cans, cxu mar Si erT-er Ti cno bi li mTis ` léTler~Tler~-is

sa xel wo de bas swo red éTinTin| l léTinTin da e do sa fuZ vlad, rad ga nac im

mTa Si ram de ni me ase Ti ni Sia bu neb ri vad aR mar Tu li. ro gorc So Ta

saR li a nis gan Ca vi we reT:

léTler laxTler laxæs xaS xa, am xas xaS xa, am xaæ so fel xen qa mas so fel xen qa masðrd xo zi. ame Cu li rd xo zi. ame Cu li

ba Cem laba Cem laâæmÎðS xun S xun ðr, jgr, jgérðgiS lagiS laâ æmi lmi lémgen. eC xen nmgen. eC xen nðâid xid xðt t

Page 21: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

20

laf syaldlaf syaldðS TS Tðrglez riS larglez riS laâ æmimiÎ sga zi, Ji x sga zi, Ji xðÎra laxra laxæ léTlerTler

_ luT le ri mTas hqvia, sof li dan iqam de (`aqeT~) di di man Zi lia

(`blo mad u-Z-ev-s~). aq aris qvis sa lo ca vis sa Zir kve li (`sa Zir kvle-

bi~), wmin da gi or gis sa xe lo bis ek le sia (`sa lo ca vi~) mdga ra. iqi dan

wa mo Re bu li xa ti laf syal dis mTa v aran ge lo zis ek le si a Si brZan de-

ba (`ZZ-ev-s~), awe ria `mTa luT le ri~.

laxlaxæ l léTlers baCTlers baC ðrJi li nax tarJi li nax taæ ðrSal kalxmrSal kalxmðr. is ko rex, ere r. is ko rex, ere

eS xu dreeS xu dreæ qa al qa al ðdgil Ji zuRdgil Ji zuR æa la lémðr i ejis oT cr i ejis oT cæi ra mi Ca nazi ra mi Ca nazæ

baCbaC ðrJi. me ur ne o bas ame Cu rJi. me ur ne o bas ame Cu æeTxeTx æmal xor da am zamal xor da am zaæ xen qa qa mi zald. xen qa qa mi zald.

laxlaxæ l léTlers masTlers masðrd Wye ru wrd Wye ru wæa i xo Ca laT xa i xo Ca laT xæar ar ðdgdg Î ðr lixr lix

_ mTa luT ler Si qveb ze aris ga mo sa xu li (`na-xatxat-eb-iv-iT~) Tev-

ze bi. fiq rob en, rom erT dros am ad gi las zRva yo fi la da imas

da u to ve bia Ta vi si kva li (`na va li~) qveb ze. me ur ne o bas aq sa qo ne li

(`oTxoTx-ma-valval-i~) hyav da zaf xu li dan Se mod go mam de. mTa luT ler Si

bev ri kir qva mo i po ve ba (`iSo ve ba~) da kar gi sa na di ro ad gi le bia.

mox se ne bis Zi ri Ta di mi za nia aR niS nu li sa kul to ter mi nis ro-

gorc struq tur ul-se man ti ku ri ana li zi, ase ve mi si ge ne zi sis gar-

kve va.

ro gorc cno bi lia, io seb yif Si Zem jer ki dev ga su li sa u ku nis

da saw yis Si (Кипшидзе 1914, 240) erT ma neT Tan Se a pi ris pi ra qar Tu-li TenTen-eb-a; gan- TenTen-a (`ga Ten da~) da meg ru li TanTan-af-a (`Ten eba;

gan Ti a di; aR dgo ma); go-TanTan-d-u (`ga Ten da~); go-TanTan-el-i (`ga Te-

ne bu li~) for me bi, xo lo ar nold Ci qo ba vam ga mo av li na la zu ri

eq vi va len ti TanTan-af-a (`na Te ba; Te ne ba~); TanTan-u-n (`ana Tebs~); qo-do-

lo-TanTan-u (`ga a na Ta~); m-TanTan-ur-a (`ci ci na Te la~); do-lo-TanTan-er-i

(`ga na Te bu li~); do-TanTan-ur-i (`gan Ti a di~) (Ci qo ba va 1938, 277). Sem-

dgom Si qar Tul-zan ur Se pi ris pi re bul ma sa las, mi u xe da vad qar Tu-

li da sva nu ri fu Ze e bis se man ti ku ri sxva ob isa, gi or gi kli mov ma

da u ma ta sva nu ri enis mo na ce me bic: li- TnTn-e (`da ba de ba; ga C ena~); a-x-

TenTen-an (`ga uC nda~); lé- TnTn-e (`ga Ce ni li~; Seq mni li~); li- TenTen/ li- Tn-e

(`ga mo Ce na~); o-x- TenTen-i (`ga mov Cnde bi~); qa i- TnTn-e (`ga mo i Cens~); le-

Page 22: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

21

TnTn-e (`ga mo sa Ce ni~...) (ЭСКЯ, 92). man ve * TenTen- (ЭСКЯ, 92) da * Ten-/Ten-/ TnTn-

(Kli mov 1998, 68) ar qe ti pe bi aRad gi na sa er To qar T vel uri fu Ze-enis

do nis Tvis, xo lo qar Tul-za nu ri er Ti a no bis xa ni saT vis * TenTen- ar qe-

t ipi (ЭСКЯ, 92) da * TenTen-eb-a (Kli mov 1998, 68).io seb yif Si Zis, ar nold Ci qo ba va sa da gi or gi kli mo vi se u li

da kav Si re ba sa e naT mec ni e ro li te ra tu ra Si dRem de da ma je reb la daa

miC ne u li.

am ram de ni me wlis win sa mec ni e ro mi moq ce va Si war mod ge nil iq na

gans xvav eb uli da kav Si re ba: sva nu ri lë-T-T (bz., lSx.), le-Tle-T (bq., lnt.)

`Ra me~, lë-T-i-T-i (bz., lSx.), le-T-ile-T-i (bq., lnt.) `wu xel~: qar Tu li

T-ev-T-ev-, T-en-T-en-, m- T-en-iT-en-i, sa- T-evT-ev-i : za nu ri T-an-T-an- `Ten eba~, o- T-anT-an-un-

an-s `Ra mes aTevs~, g-i-f- T-anT-an-e `Ra me va Tie~, T-anT-an-af-a `aR dgo ma~

(Cu xua 2000-2003, 106), ro me lic, av to ris Tval saz ri siT, ar ga mo-

ric xavs qarT. T-ev-/T-ev-/ T-en-T-en- : zan. T-an-T-an- : svan. T-aT-aæ-- `ga Ce na~ fu Ze Ta

er Ti a no bas (sar jve la Ze 2000, 231-233). igi mxo lod mis Se saZ lo

eti mo lo gi ur kav Sir ze mi u Ti Tebs sva nur lë-T/-T/ lë-T-i -T-i `Ra me, wu-

xel~ leq sem eb Tan _ svan. T-T- `Te va~ → lë-TT(i) `sa Te vi~ → `Ra me~

(Cu xua, iq ve).

Cve ni dak vir ve biT, re kon stru i re bul * TenTen- * Ten-/Ten-/ Tn-Tn- Zir Tan un-

da iyos da kav Sir eb uli sva nur Si sa yo vel Ta od gav rce le bu li uZ-

ve le si sa kul to na ge bo bis, sa lo ca vi niS is, sa xel wod eb iT cno bi li

ter mi ni æi Tin/i Tin/ uTin/uTin/ iTin/ iTin/ éTin/Tin/ ÎéTin/Tin/ léTinTin, ro mel Sic - TinTin Zi ri

ga mo i yo fa da se man ti ku rad igi vea, rac mi Ce ni li, mi Ti Te bu li ad-

gi li.

sva nur Si gav rce le bul sxva das xva di a leq tur na ir sa xe o be bi-

dan amo sa val for mad mig vaC nia bal sqve mo u ri ga sub stan ti ve bu li

lé- TinTin, ro me lic, Cve ni az riT, mom di na re obs nam yo mim Re o bis

for mis gan lé- Tn-eTn-e `da ba de bu li, ga Ce ni li, mi Ce ni li, mi Ti Te bu li~,

rom lis ga nac Cans na war mo e bi da nar Ce ni sa a a na li zo va ri an te bi sxva-

das xva fo ne ti ku ri sa fe xu reb is gav liT.

Page 23: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

22

ro gorc cno bi lia, sva nur Si nam yo mim Re o bis sa war mo eb lad ram-

de ni me afiq si das tur de ba: lé- _ -e, m- _ -e, mé- _ *-e, na- _ -- _ *-e, na- _ -{a}. amaT gan

`lé- _ -e- _ -e Cve u leb riv gvev li ne ba nam yo wyve til Si -ee-Ti na war mo eb

da Tan xmo van-xmov nis an xmo van-Tan xmov ni sa gan Sem dgar fu Ze eb Tan

( lémê/areare `mom za de bu li~; léTe,Te, qs. léTie'lSx.Tie'lSx. léTiiTii `mom ki li~;

bz. qa luglugæeh,eh, ecer. qa légehgeh, lnt. lug lug æee `daf qu li~), mag-

ram nam yo wyve til Si III p. -e-e mok ve cil da Tan xmo van kom pleq si an

fu Ze eb Tan lé- gvxvde ba, su fiq si -e-e met wi lad da kar gu li Cans,

rac um la u tiT das tur de ba. II jgu fis moq me de bi Ti gva ris fu Ze-

Ta ii grZel de ba ( lé-dg-dgðrr/ arar `mkvda ri~, `mok lu li~; léSixSix| léSxeSxe

`dam wva ri~; létìx,x, létixtix `dab ru ne bu li~)~, Tum ca gvxvde ba pa ra-

le lu ri for me bic: zs. lélfa relfa re|zs., lSx. lélflfðrr/ arar ← lnt.

lélaflafðr{e} `da fa re bu li~ (To fu ria 2002, 197). sa e naT mec ni e ro

li te ra tu ra Si mim Re o bis Ta na med ro ve sis te mis Tval saz ri siT uni-

ka lu ri e. w. nam yos mim Re o ba ar qa u li niS ne bis Sem cve la daa miC ne-

u li (ara bu li 2001, 178).

ro gorc ze moT iT qva, sa a na li zo leq se ma léTin < Tin < lé- Tn-e -e Tn-e -e

su fiq sis da kar gvis Se de gad. aR niS nu li su fiq sis da kar gvis Sem deg

fu Ze Si Tav moy ril Tan xmo van Ta So ris gaC nda i,i, ro me lic sru li ad

mo u lod ne li iyo. léTen Ten for mis ma giv rad mi vi ReT léTin Tin (Sdr.

lnt. léTe neTe ne). sa in te re soa ub ra lod (e/i)(e/i) xmo van Tmo nac vle o bas Tan

gvaqvs saq me, Tu asi mi la ci as Tan?

Se saZ loa, Zi re u li ii wi na ma val ii' sTan asi mi la ci is Se de gic iyos,

Tum ca léTin Tin for mis ar se bo ba am Se xe du le bas dab rko le bas uq mnis.

rac Se e xe ba bal sze mo ur di a leq tSi da das tu re bul Îé- Tin Tin leq-

se mas, igi mi Re bu li Cans léTin Tin for mis gan l → Î (Sdr. qarT.

llurj-i → svan. ÎérJi, qarT. (qarT.) llas-a → svan. ÎénSi, ix.

m. Cu xua, qar Tve lur ena-ki lo Ta Se da re bi Ti leq si ko ni, Tbi li si,

2000-2003), xo lo bal sqve mo ur-laS xu ri é- Tin Tin ki mi Re bu lia ll's

fo ne ti ku ri da kar gvis Se de gad.

Page 24: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

23

sa a na li zo fu Ze Ta fo ne ti ku ri tran sfor ma cia Sem de gi sa xiT

Se iZ le ba war mo vid gin oT:

bz. Îé- TinTin > bq., lSx. é- TinTin er Ti mxriv

lé- TinTin

* lu-lu- Tin Tin > lSx., Col. u-u- Tin Tin > bz., lSx., lnt. æi-i- Tin Tin >

bz., Col. i-i- Tin Tin me o re mxriv

vfiq robT, so fel cxu mar Si da fiq si re bu li erT-er Ti cno bi-

li mTis sa xel wo de ba léTlerTler-s swo red sa er To-qar Tve lu ri re-

kon stru i re bu li * Ten- *Ten- * Ten-/Ten-/ TnTn- Zi ri un da das de bo da sa fuZ vlad,

ra zec met yve lebs is faq ti, rom aR niS nul mTa Si ram de ni me ase-

Ti ni Sia bu neb ri vad aR mar Tu li da iq ve gvxvde ba na ek le si a ric _

jgjgérðg g léTlerTler `luT le ris wmin da gi or gi~, ro me lic uf ro am-

ya rebs Cvens va ra uds.

li te ra tu ra:

To fu ria 2002:To fu ria 2002: v. To fu ria, Sro me bi, II, Tbi li si.

To fu ria, qal da ni 2000:To fu ria, qal da ni 2000: v. To fu ria, m. qal da ni, sa nu ri leq si-

ko ni, Tbi li si.

li par te li a ni 1994:li par te li a ni 1994: a. li par te li a ni, sva nur-qar Tu li leq si ko-

ni (Co lu ru li ki lo), Tbi li si.

ma ka la Tia 1977:ma ka la Tia 1977: m. ma ka la Tia, sva ne Ti, I, ma sa le bi ma te ri a lu ri

da su li e ri kul tu ris Ses wav li saT vis, war mar Tu li xa si a Tis zo gi-

er Ti sa kul to Zeg li sva neT Si, Tbi li si.

Ci qo ba va 1938:Ci qo ba va 1938: arn. Ci qo ba va, Wa nur-meg rul-qar Tu li Se da re bi Ti

leq si ko ni, Tbil isi.

Cu xua 2000-2003:Cu xua 2000-2003: m. Cu xua, qar Tve lur ena-ki lo Ta Se da re bi Ti

leq si ko ni, Tbil isi.

Page 25: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

24

fen ri xi, sar jve la Ze 2000:fen ri xi, sar jve la Ze 2000: h. fen ri xi, z. sar jve la Ze, qar Tve lur

ena Ta eti mo lo gi uri leq si ko ni, Tbi li si.

Кипшидзе 1914: И. Кипшидзе, «Грамматика мингрельского (ивер ского) языка с хресто матией и словарем»: «Материалы по яфе тическому языкознанию», VII, Санкт-Петерсбург.

Климов 1964: Г. А. Климов, Этимологичекий словарь кар-твельских языков, Москва.

Kli mov 1998: G. Kli mov, Eti mo lo gi cal Dic ti o nary of the Kar tve li an Lan gu a ges, Ber lin/New-Vork.

Medea Sagliani

Towards the origin of one ancient Svan cultic term (witin// utin//itin//j�ˆtin//ˆtin // lˆtin)

(structural-semantic analysis in the ethnographic material basis)

Summary

As it is well known from the ethnographic literature in Svan one of the basic type of a heathen praying-house survived till our time is witini//itini that was used to build on a cult place as well as on mountain passes, on hunting places, in houses, etc.

According to viewpoints of outstanding researchers (Iv. Javakhishvili, N. Berdzenishvili, G. Chubinashvili…) the great part of Christian churches are built on the places of heathen praying-houses. These viewpoints are supported by the abovementioned ancient heathen praying-house witini along with the Christian praying-houses in some Svan villages (Ushguli, Mulakhi, Tsvirmi, Eli, Adish…). and which is attested in Svan dialects in the form of different phonetical variants.

Page 26: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

25

The point of the paper is to investigate a structural-semantic analysis as well as the genesis of the mentioned cultic term.

According to my observation the well-known term (witin// utin//itin//j�ˆtin//ˆtin//lˆtin) which is the name of an ancient cultic building, a praying-house spread in Svan, must be connected with *ten- *ten-/tn- root reconstructed by outstanding researchers and in which a root -tin is distinguished and semantically it is the same as ‘an assigned, indicated place’.

Page 27: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

26

murman su xiS vi li

er Ti dar gTa So ri si ter mi nis Se sa xeb

sa mec ni e ro li te ra tu ra Si aR niS nu lia, rom qar Tu li leq si kis

mniS vne lo va ni na wi li dar gob li vi mi mo xil vis obi eqts war mo ad gens

(foC xua 1974, 213). bev ri ase Ti leq si ku ri er Te u li Cve ni yo fi Ti da

su li e ri cxov re bis re a li ebs war mo a Cens da sa nam ama Tu im dar gis

sfe ro Si dam kvid rde bo da gar kve u li gza aqvs gav li li sit yvi dan

ter mi nam de. amaT gan zo gi er Ti dar gTa So ris ter mi na dac mo i az re-

ba. ase Ti leq si ku ri er Te u li Cans w k e n t a _ wveT-wve Tad ri sa me

Jon va: mu wu kis wken ta `mu wu kis ga moPmo ba~ (sa ba).

`sit yvis ko na Si~ w k e n t a -s xel na wer Ta re daq ci e bis mi xed viT

or gva ri (Tum ca Si na ar sob ri vad msgav si) gan mar te ba ax lavs: m u wu -

k i s g a mo P mo b a ZA, m u wu k i s g a mo k v n e s a BCD. leq si kon Si

sa bas da mow me bu li aqvs ama ve fu Zis w k e n t i for mac: r Z e Z v i -

r ad md e n i ZAB, r Z e w v e T iT md e n i CD. w k e n t a , sa bas

gan mar te bi dan ga mom di na re, s a m e d i c i no sf e ro s ga ne kuT vne ba,

w k e n t i _ m e s a qo n l e o b i s l e q s i k i s kuT vni le ba Cans.

sa ba se u li w k e nt - i / w k e n t a leq se ma Ta ori ve mniS vne lo ba ga-

er Ti a ne bu li sa xiT ga da su lia ni ko da da viT Cu bi naS vi le bis leq-

si ko neb Sic: wken ta (vswkent) wve la fu ri sa, ro mel sac rZe wve Tad

mos di o des. || ( hswkents) mu wu kis ga mo ku ne sa ga sas qdo mad (n. Cu bi naS-

vi li 1961).

w k e n t a ( v h w k e nt ) . . . vhswkentT, viw ve le bi naw yvet-naw yve tad

(iT qmis fu ris Zu Zus Tvis); О корове: доится с перерывом; сочить, h s w k e nt s muwuki, рана налившись кровью хочет прорваться (d. Cu bi naS vi li 1984).

isic un da vTqvaT, rom d. Cu bi naS vi li, ise ro gorc n. Cu bi naS vi-

li, w k e n t a sit yve biT gan mar tavs C q m e t a -sac da am gan mar te biT

Page 28: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

27

w k e nt _ fu Zis amo sa val mniS vne lo ba sac mi a niS ne ben. Sdr., C q m e -

t a _ vsCqmet, brwke na, wken ta щипать, ущиплять (n. Cu bi naS vi li

1961).

C q m e t a (vhsCqmet, -te), z.m. vup rwken, vhswkentvhswkent ущипнуть (d.d. Cu bi naS vi li 1984).

w k e n t a Se ta ni lia `qar Tu li enis gan mar te biT leq si kon Sic~

_ `wveT-wve Tad ri sa me Jon va~. m u wu k i s w k e n t a war mod ge ni lia

ro gorc idi o mi sa ba se u li gan mar te biT da axa li or Tog ra fi iT:

m u wu k i s g a mo x mo b a . da mow me bu lia ag reT ve: C a mo w k e n t a . . .

kuTx. (qarTl.) Zro xis Ca mow ve la xel me o red mo ge ri se bis Sem deg

(qegl VIII).

w k e n t a da mis gan na war mo e bi for me bi das tur de ba qar Tu li

enis sxva di a leq teb Sic da mas Zi ri Ta dad mow v e li s , g a mow -

v e l i s mniS vne lo be bi udas tur de ba: Tum ca da fiq si re bu lia sxva

mniS vne lo be bic.

sa Ta na do ma sa las war mo vad genT pir vel rig Si `qar Tlu ri di a-

leq tis leq si ko nis~ (1981) mi xed viT:

mo w k e n t a v s : ga mow ve lis (Zro xas). Zro xa mow k e n t e da me re

sa ca gin da, iq wa di (mer.).

m o w k e n t i li : qi la Si co ta mow k e n t i li rZea da aa du Re

(mer.).

m o s a w k e n t i : er Txel mo s a w k e n t i dam rCa Ce mi Zro xa, me o re

dRes uk ve aRar mi ka reb da.

i w k e n t e b a : Za li an co tas iw ve lis (Zro xa). ma Su a ma, co tas Ra

i w k e n t e b a da Cem bav Sveb ar hyof niT. ara maq ga sa yi di (ig.). dRe Si

or Ca req sRa i w k e n t e b a , ro ca cxra Ca re qas iw ve li da; ag reT ve

br., ka ral., mejvr., wilk.

C a mo w k e n t a v s : wveT-wve Tad Ca mow ve lis, Ca mo wu ravs, ro ca

co ta rZe ud gia da mo saw ve lad arc ki Rirs, it yvi an C a mo w k e n -

t eo (tyv.). ax lo ar mi ka refs, ro ori o de wve Ti rZe C a mo v w k e n -

to (mer.).

Page 29: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

28

C a mo i w k e n t e b a : co ta C a m a i w k e n t a wu xe li sa, ar vi kar qa

ar aZo ves, Tu ra aris? (er Tawm.).

C a mo w k e n t i li : ka me Ci C a mo w k e n t i li a , Ro re bi naW me bi

ari an, ra Ra ga va ke To? wa val zeiTa (ka ral.); ag reT ve tyv.

g a mo i w k e n t e b a _ ga mo i wu re ba, ga mo i wo ve ba. m u wu k i ro

ga moS re ba, su ga mo va Cir qi, it yvi an g a mo i w k e n t ao (br.) (qarTl.

1981, 110).

qar Tlur Si w k e n t a ix ma re ba ro gorc ` g a mow v e li s ~ , ase ve

m u wu k i s w k e n t i s mniS vne lo bi Tac.

xev su ru li:

`mew ve li sa qo ne li Se iZ le ba ud ga mi iyos _ rZe hqon des, mag ram

ar iZ le o des. sa qo ne li ro gaS ro bas da a pi rebs da co ta rZes rom

iZ le va, `zis var aRar ud gas, i w k e n t e b i s ~ -o it yvi an (WinWarauli

2005, 234).

C a m a - s - w k e n t a v -s _ Ca mow ve lis co ta rZis mqo ne Zro xas

(cxvars...)... amas Tan, xev su rul Si [ s ] w k e n t a v s sa me di ci no leq si ka-

sac ga ne kuT vne ba: pe ri o de u lad, f eT q v i s m s g a v s ad st k i v a (mag.

Ta vi) (WinW. 2005, 1088). Sdr.: wken tva (xevs., fS., TuS.) Cxvle ta, Cu mad

tki vi li, mwken tavs, `Zar Rvi swkents~ (mox.) (Sa ni Ze 1984, 453).

mTi u lu ri:

s - w k e n t a v - s _ mew vel sa qo nels uka nas knel rZes ga mow ve lis

(ka iS. 1967, 248);

i - w k e n t e b a _ Zro xa Za li an co ta rZes iZ le va (ka iSauri 1967,

209).

mo xe u ri:

mow k e n t a 1. sa ub. damc. mow ve la; co ta, um niS vne lo rZis mi Re-

ba: `er Tai Zro xai mo v s w k i n t e ~ . 2. mo So re ba, ga yid va (qav Ta ra Ze

1985, 285, Sdr. a. yaz be gi, III, 662).

Page 30: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

29

w k e n t a 1. Cxvle ta, Cqme ta 2. damc. sa ub. wve la (n. mow ken ta...).

u w k e nt s _ uC xvlets, uC qmets: `mklav ze m i w k i n t a (qavT.

1985, 380); fi gur. `ma gis da nax va ze gu li m i w k e nt s ~ (qavTaraZe

1985, 394).

fSa u ri:

w k e n t v a 1. `Cxvle ta, Cu mad tki vi li. mwken tavs ` Z ar R v i

s w k e nt s ~ (a. Sa ni Ze), 2. bo lom de Ca mow ve la. ise Tis Za lis Za lad

wve la, ro me lic co tas iw ve lis.

w k e n t i _ wve Ti, wve lis dros cot co tad ga mo na de ni (xor na u-

li 2000). pa ra le lu rad fSa ur Si ama ve mniS vne lo biT da mow me bu lia

c q e n T i for mac: (wk>cq). cqenT-i _ Zro xis , cxvris wve lis dros

bo lo wve Te bi (xornauli 2000).

Tu Su ri:

w k e n t v a Y 1 (swken tavs) snek va sa viT ra i me or ga nos b w k e n i a

t k i v i li . kbil-m w k e n t v a da miw yod da Si ne bulm ima Siv amo aw-

vde{v}.

w k e n t v a Y 2 ( s w k e n t a v s ) gaS ro ba ze mim dga ri fu ris wve la.

`aRa ras iw ve leb, dil-di li a‡ ra‡ sam v s w k e n t a v ~ _ aRa ra fers

iw ve le ba, di la o biT Ra ra Ra cas vwve li co tas (co ca ni Ze 2000).

gu da may ru li:

w k n e t a _ cxvri saT vis Zu Zu ze Ti Te bis mos ma _ rZis Ca mo saS-

ve bad (a. beq., 223) (Rlon ti 1984).

gu da may ru lis for ma fo ne ti ku ra daa sa xec vli li, Tu amo sav lad

sxva di a leq tis w k e n t a s vi va ra u debT, ma Sin gu da may rul Si reg re-

su li me ta Te zi sia gan xor ci e le bu li: w k e n t a > w k n e t a .

ka xu ri:

w k e n t v a _ yru tki vi li, Cxvle ta (gul Si, Ti Tis wve reb Si, fe-

xis gu leb Si). `Ti Teb Si ise Ti sa Si ne li w k e n t v a maq, ra mis gu li

Page 31: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

30

ga miw vril deY~ || w k m e n t v a (wkmen tav-s) _ `Ti Teb Si mwkmen tams~

(sax lTxu ciS vi li 2003).

in gi lo u ri:

w k e n t…a Y ( w k e n t a v s , i w k e n t a , u w k e n t n i , n a w k e nt )

ia ris yru tki vi li, Ta nac qa vi li... (ros ti aS vi li 1978).

da sav lu ri di a leq te bi dan fo ne ti ku rad sa xec vli li wkwk kom-

pleq sis bger we ru li cq cq va ri an ti a ni (mkveT ri wk wk > fSvin vi e ri cqcq)

da ab la u ti ze bu li c q i nt _ fu Ze gu rul Si das tur de ba:

c q i n t v a (gur.) _ co ta, wveT-wve Tad mow ve la. `Zro xa i c q i n -

t e b ao it yvi an, ro ca Zro xa Za li an co ta rZes iZ le va~ (g. Sa raS.)

(Rlon ti 1984).

c q n i t i _ Za li an pa ta ra, ri sa me pa ta ra na We ri `Zro xa i c -

q n i t e b a da c q n i t i . . . yve lic mi to aris, er kacs ar eyo fa (mam.)

(ja ja ni Ze 1977).

Sdr. fS. c q e n T i , TuS. g a mo C x e n t v a Y ( g a mo S C x e n t a v s )

rZe ga mo le u li Zro xis an cxvris ga mow ve la (co ca ni Ze 2002).

ro gorc vxe davT, w k e n t a Zi ri Ta dad qar Tu li enis aR mo sav-

lur di a leq teb Si das tur de ba ar se bi Tad ori mniS vne lo biT 1. g a -

m o w v e l a / g a mo wur v a ( Z a l iT ) r Z i s a ( m u wu k i s a ) , 2.

y ru t k i v i li s S e g Z n e b a . pir ve li mniS vne lo biT is me sa qon-

le o bis dar gis spe ci a lu ri sit yvac aris ([ga mo] wken ta rZi sa...) da

sa me di ci no dar gi sac (ga mow ken tva mu wu ki sa). me o re mniS vne lo biT

(yru tki vi lis Seg rZne ba) ki me di ci nis sfe ros spe ci a lu ri sit yvaa.

zo gi erT di a leq tSi, ar se bu li ma sa lis mi xed viT, ori ve es mniS-

vne lo ba Cans (xev su ru li, Tu Su ri)... zog Si mxo lod er Ti mniS vne-

lo baa ( y ru t k i v i li s S e g r Z n e b a ) da das tu re bu li (ka xu ri,

in gi lo u ri; mTi u lur Sic mxo lod er Ti mniS vne lo ba fiq sir de ba

_ Z a l ad g a mow v e l a ) . am ori ve mniS vne lo bis ga ma Su a leb lad

Se iZ le ba w k e n t a leq se mis gu da may ru li mniS vne lo ba Cav Tva loT:

Page 32: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

31

aq moq me de bis pro ce sis mim di na re o bis aR we ra zea ga max vi le bu li yu-

rad Re ba da ara _ mi zan ze (rZis Ca mow ve la):

w k n e t a (gu da mayr.) _ `cxvri saT vis Zu Zu ze Ti Te bis mos ma _

rZis Ca mo saS ve bad (a. beq. 223) (Rlon ti 1984).

da sav lur di a leq teb Si, ker Zod, gu rul Si, ro gorc uk ve aR vniS-

neT, ` mo w v e li s ~ mniS vne lo biT w k e n t a zmnis bger we ru lad

da ab la u tis Se de gad sa xec vli li c q i n t v a , i c q n i t e b a (me-

ta Te zi re bu li) va ri an te bi gvxvde ba; ze mo i me re ul Si das tur de ba

mow k e n t v a , mag ram sul sxva mniS vne lo biT, Sdr.:

mo w k e n t v a _ s ar z e m i k vr i s w i n c ic q a s l er w i s

mo Ru n v a d a mu x lS i S e s r e s a . ve na xis mox ve va or na i ria:

mo w k e n t v a d a mo k a v e b a ( i x . ) . m o w k e n t v a a , ro ca ga dav-

wi kavT xel Si da lerws Se va Si nebT _ mov Jen JavT da mi va bamT me re;

cic qas Wir de ba mow k e n t v a T,var Se va Si neT mux Si, na yofs ar moq-

vcems da amo na yars da kar qavs (fu Ti) (Zo we ni Ze 1974).

am gan mar te bis mi xed viT, ve na xis mo x v e v a (ax ve va, sar ze ak vra)

ori da mo u ki de be li pro ce sis Ses ru le bas mo iT xovs _ mo k a v e b a s

da mow k e n t v a s . m o k a v e b a va zis ler wis mo Ru n v a s niS navs,

sar ze mi sak ra vad, mo w k e n t v a _ ler wis mux lSi S e s r e s a s ,

m o J e n JR v a mow k e n t v i s si no ni mia (mo Jen JRva _ ned li wne lis

dag re xa..., Jen JRva _ tri a liT gre xa wne li sa) (Rlon ti 1984). ze-

mo i me rul Si w k e n t a m e v e n a x e o b i s l e q i k i s s p e c i a lu r i

t er m i n i a .

mow ken tva zmnis ze mo i me rul Si ga mov le ni li es mniS vne lo be bi

(`mux lSi Ses re sa~, `tri a liT gre xa~ ler wi sa) bu neb ri vad ukav Sir-

de ba qar Tu li enis aR mo sav lu ri di a leq te bis sa Ta na do mo na ce mebs:

w k e n t a , mow k e n t a `wve la, mow ve la~, Sdr., gu da mayr. w k n e -

t a `cxvri saT vis Zu Zu ze T i T e b i s mo s m a _ rZis Ca mo saS ve-

bad~. mow k e n t a zmniT ga mo xa tu li mniS vne lo be bi ze mo i me rul sa

da aR mo sav lur di a leq teb Si er Tgva ro van pro cess gu lis xmobs _

S e s r e s a (Ti Te bis Ca mos ma) `oRond {mo} wken ta zmnis obi eq te bia

Page 33: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

32

(de no ta te bi) gan sxva ve bu li: ze mo i me rul Si _ va zis ler wi, aR mo sav-

lur di a leq teb Si _ Zro xis, cxvris _ cu ri, ada mi a nis _ mu wu ki...

w k e n t a zmnu ri fu Zis Zi ri Ta di mniS vne lo baa ` S e s r e s a ~ ,

`tr i a liT gr e x a ~ (ra Ra ci sa) (ze mo im.), ` T i T e b i s C a mo s -

m a ~ (ra Ra ca ze) (gu da mayr.), ` C q m e t a ~ (mox.). sxva mniS vne lo be bi _

`mow ve la (cxvris, Zro xis)~, `ga mo ku ne sa~ (ga mor wyva mu wu kis) _ am

pro ce sis Se de gis da fiq si re baa. Zi ri Ta di mniS vne lo bis gaT va lis wi-

ne biT, mo ti vi re bu li Cans w k e n t a , mow k e n t a fu Ze e bis ze mo da-

sa xe le bu li sxva mniS vne lo be bic: mox. `Cxvle ta~; ga dat. `mo So re ba,

ga yid va~, fS. ̀ Cxvle ta; Cu mad tki vi li~, in gil. ̀ ia ris yru tki vi li,

Ta nac qa vi li~, TuS. `snek va sa viT ra i me or ga nos bwke nia tki vi li~...

mniS vne lo ba Ta sxva o ba zmnis mor fo lo gi ur da sin taq sur

struq tu ra Sic ai sa xa: ` mo w v e li s ~ mniS vne lo biT zmna g ar d a -

m a v a l i a : `ax lo ar mi ka refs, ro ori o de wve Ti rZe C a mo v w k e n -

to ~ (qarTl.) obi eq tu ri wyo bis (vi nis ri gis) for me bi am zmnas

mxo lod im Sem Txve va Si eq ne ba, Tu pir da pir obi eq tad vin jgu fis

sa xe li Se ew yo ba.

gam kra vi, y ru t k i v i li s mniS vne lo biT w k e n t a zmna mxo-

lod obi eq tu ri wyo biT gvxvde ba; Sdr.: xevs. s - w k e n t a v s `pe-

ri o du lad, feT qvis msgav sad stki va (mag. Ta vi) (WinWarauli 2005,

1088); aq su bi eq ti (qvem de ba re _ T a v i an sxe u lis sxva or ga no)

se man ti ku rad ra ra jgu fis sa xe li, na wi lis rol Si, xo lo pir da pi-

ri obi eq ti (pir da pi ri da ma te ba) se man ti ku rad vin vin jgu fis sa xe li

(nac val sa xe li) mTe lis rol Si gvev li ne ba. es mi mar Te ba na wi li sa da

mTe li sa bu neb ri vad iw vevs zmnis su bi eq tu ri wyobis struq tu ris

cvli le bas _ in ver si as da gar da ma va li zmna gar da u va li, in ver si u-

li, oden obi eq tu ri wyo bis, sta ti ku ri zmna xde ba:

m-wken tav-s me Ta vi

g-wken tav-s Sen Ta vi

s-wken tav-s mas Ta vi

aq Se iZ le ba mTe lis na wi li (Ta vi) da i kar gos :

s w k e n t a v s m a s T a v i > s w k e n t a v s m a s .

Page 34: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

33

ana lo gi u ri se man ti ku ri da struq tu rul-sin taq su ri cvli le-

be bi fiq sir de ba C x vl e t a zmna Si, Sdr.:

C x vl et -s... grdm.grdm. wve ti a ni sag niT wvri lad xvrets (kans, qa-

Ralds da sxv); wve ti an ras me asobs, ur Wobs... `xan da xan ise Ti tki vi-

le bi da miv lis, ase mgo nia lur smne biT m C x vl e t e n mTel sxe uls

(s. Tav...)... 2. (mxo lod nak vTTa aw myos wye ba Si) grduv. stat.grduv. stat. C x vl e -

t i s mag var tki vils grZnobs sxe ul Si. gver dSi m C x vl et s .

C x vl e t a v -s... `yo vel amo sun Tqva ze [fer dSi] ra Ra ca m C x vl e -

t a v d a ~ (qegl VIII).

ram de ni me sit yva wkent_ fu Zis mor fo lo gi u ri ra o bis Se sa xeb:

`sa xel zmnu ri fu Ze e bis leq si kon Si~ (1991) w k e n t a war mod ge-

ni lia ro gorc xmo van mo nac vle zmnu ri fu Ze: w k e nt - / w k i nt - ,

Tum ca Ta vad am leq si ko nis wya ro _ qeg li, am in for ma ci as ar

adas tu rebs, w k i nt - fu Ze aq araa da mow me bu li (qur da Ze 2005,

176-177).

w k e nt - fu Zis xmo van mo nac vle o bis ver sia ey rdno ba st. men-

Te SaS vi lis 1943 wels al ge Tis xe o ba Si Ca we ril ma sa las: ma sa la Si

vne bi Tis for ma i w k i n t e b a _ co tas iw ve lis ilus tra ci is ga-

re Sea da mow me bu li; gan mar te ba araa Cas mu li brWya leb Si, rac imas

niS navs, rom es gan mar te ba ar ekuT vnis in for ma tors, ar ax lavs

Ca we ris ad gi lis (sof lis) mi Ti Te ba, rac imas gve ub ne ba, rom sit yva

yve la so fel Sia da das tu re bu li~ (men Te SaS vi li 1970, 252).

e . i . i w k i n t e b a for ma am xe o bis met yve le bi saT vis Cve u leb-

ri vi yo fi la. C a mo w k e nt -s _ Zliv Zli vo biT Ca mow ve lis (farcx.)

da mow me bi sas ki st. men Te SaS vils Ca we ris ad gi lic aqvs mi Ti Te bu-

li _ far cxi si; es gvam cnobs, rom C a mo w k e n t a arc ise xSi rad

xma re bu li sit yva yo fi la am xe o bis Tvis. gveC ve ne ba, rom aq ra Rac

Se u sa ba mo baa ` i w k i n t e b a ~ da ` C a mo w k e nt s ~ for ma Ta gav-

rce le bis six Si ris Tval saz ri siT. sxva Ta So ris, T. sa la ri Zis mo-

nog ra fi a Si ̀ al ge Tis xe o bis qar Tlu ri~ (1978) fu Ze mo nac vle zmne-

bis gan xil vi sas w k e n t a zmna araa da sa xe le bu li, Tum ca, Se saZ loa

imi to mac, rom wig nSi me sa qon le o bis dar gob ri vi leq si ka Se ta ni li

Page 35: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

34

ar aris da, Se sa ba mi sad, arc am dar gSi xma re bu li zmnu ri leq si kis

gra ma ti ku li ana li zia war mod ge ni li.

ori o de sit yva 1943 wels Ca ta re bu li di a leq to lo gi u ri eq-

spe di ci is Se sa xeb: eq spe di ci is mi za ni ara sit yvis for me bis, ara med

sa bas leq si kon Si da fiq si re bul sit yva Ta mniS vne lo bis Se mow me ba

iyo. es Se mow me ba Ca kiT xviT xde bo da (men Te SaS vi li 1970, 251). sa-

bas Tan ki mxo lod arax mo van mo nac vle w k e n t a fu Ze das tur de ba.

qar Tlu ri di a leq tis sxva leq si ko neb Si da mow me bu li for me-

bi w k e n t a zmni sa, yve la arax mo van mo nac vlea: Zro xa mow k e n t e ,

co ta Ra i w k e n t e b a . . . (ix. ze moT); mo xe ur Sic w k e nt - fu Ze, Se-

iZ le ba iT qvas, rom arax mo van mo nac vlea; w k i nt - xmo van mo nac vle

fu Ze mo xe ur Si er Ta der Ti ilus tra ci i Taa war mod ge ni li da aq mas

aqvs ara `mow ve lis~, ara med ` C q m e t i s ~ , ` C x vl e t i s ~ mniS vne-

lo ba: `mklav ze m i w k i n t a ~ (qav Ta ra Ze 1985, 380); ga mo ric xu li

ar aris, rom ase Ti er Te u li Sem Txve va w k e nt - fu Zis xmo van Tmo-

nac vle o bi sa si no ni mu ri xmo van Tmo nac vle C q m et s _ u C q m i t a ,

C x vl et s _ u C x vl i t a zmna Ta struq tu ru li ana lo gi is Se-

de gi iyos. ase Ti Sem Txve ve bi _ arax mo van Tmo nac vle fu Ze e bis xmo-

van Tmo nac vled gar daq mna sxvac das tur de ba: C e k s _ g a mo C e k a ,

mag ram: ` m e r e g a mo S C i k a m s wi wi leb sa~ (qarTl. 1977, 166) (qur-

da Ze 2005, 35).

in gi lo ur Si, sa dac w k e n t a zmnas sxva mniS vne lo ba aqvs: w k e n -

tu a Y `ia ris yru tki vi li~, fu Ze ase ve arax mo van mo nac vlea: w k e n -

t a v s , i w k e n t a , u w k e n t n i , n a w k e nt (ros ti aS vi li 1978).

Cve ni das kvna ase Tia: w k e n t a qar Tul Si ar a x mo v a n mo n a c -

vl e z m n a a . fu Zis amo sa va li mniS vne lo ba da cu lia ze mo i me-

rul Si: wken tawken ta _ `Ses re sa~; `tri a liT gre xa~, mo xe ur Si: wken ta wken ta _

` Cqme ta~; gu da may rul Si: wkne tawkne ta _ ̀ Ti Te bis mos ma~... w k e n t a zmnis

sxva mniS vne lo be bi _ `mow ve la~, `Za lad mow ve la~ (Zro xi sa, cxvri-

sa), ` mow ken ta (ga mor wyva) mu wu ki sa~, `Seg rZne ba yru tki vi li sa~ _

zmnis fu Ze Si mom xda ri se man ti ku ri da struq tu rul-sin taq su ri

cvli le be bis Se de gia. Ta vi si mniS vne lo be biT w k e nt - fu Ze qar-

Page 36: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

35

Tul Si d ar gT a So r i s ( m e s a qo n l e o b i s , m e v e n a x e o b i s a

d a s a m e d i c i no d ar g i s ) t er m i n a d g v e v l i n e b a .

qar Tu li w k e nt - zmnu ri fu Zis Se sat yvi sad gve sa xe ba megr.

w k i to n - : w k i to nu a , w k i to n a f a _ щипнуть... (yif Si Ze, 1914, gv. 381).

w k i to nu a _ bwke na (Wa ra ia 1997), w k i to n i _ bwke na, w k i -

to n a f a _ Cqme ta, pwke na, wiw kna... (eli a va 1997). fe ri mu uw k i -

to nuu , na wa ma la Cxo mi ca lo gen wa yo Tu _ ise Ti up wki na, mo-

wam lu li Tev zi viT wa mo ag do. || ga dat. war Tme va, wag le ja. xe Se

g e vo w k i to n i _ xe li dan wav gli je (avaf cqve ni) (qa ja ia III, 2002).

fo ne ti ku ri Se sat yvi so ba Se sa pi ris pi re bel qar Tul da meg rul

fu Ze ebs So ris fu Zi se ul xmov neb Si ai sa xe ba: qarT. ee ( wwkeentt-): megr. ii

( wki ton-). Se sat yvi so ba qarT. ee : megr.-laz. i i po zi ci u ria, ro me lic

den ta lur da al ve o la rul Tan xmo van Ta wi na po zi ci a Si re a liz-

de ba: qarT. ded-a : megr.-laz. did-a, qarT. ve nax-i : megr.-laz. bi-

nex-i, qarTl. pen tva : megr. pin tua... (me li qiS vi li, 1975, gv. 122-128).

Tan xmov nebs So ris Se sat yvi so ba qar Tul da meg rul fu Ze ebs So ris

iden tu ria. gan sxva ve ba qar Tu li sa da meg ru lis fu Ze eb Si iden tur

Tan xmo van Ta aus la u tis mim dev ro ba Si ga mov lin de ba: qarT. w k e nt :

megr. w k i to n - . meg ru li w k i to nu a qar Tu li saT vis w k e nt -

fu Zes ar gu lis xmobs.

megr. wki ton- wki ton- ( wkit-on-u-a) fu Zis Se sat yvi sad qar Tul Si re a li-

ze bu li wkent-wkent- ( wkent-a) da gu da mayr. wknet-wknet- (wknet-a) sin tag ma tu-

ri mo de le bi fo ne ti ku ri Se sat yvi so bis Tval saz ri siT Ri re bu li

ver iq ne ba:

qarT. wkent-wkent- fu Zis Se sat yvi sad meg rul Si ama ve an msgav si mniS-

vne lo bis *wkant- wkant-u-a (qarT. ee : megr. a a Se sat yvi so biT) un-

da gvqon des, Sdr.: qarT. k e n k - k e n k - v - a megr.-laz. k a n k - u - a

`ReW va~, `kep va~, `da nay va~... (fen ri xi, sar jve la Ze 2000, 269); wkent_

fu Zis Se sat yvi sad meg rul Si da saS ve bia * w k i nt - * w k i n tu a fu-

Zec (qarT. ee : megr. i i po zi ci u ri Se sat yvi so biT). Sdr., qarT. p e nt -

p e nt - v - a : megr.-laz. p i nt - p i nt -u - a ` pen tva~, svan. p e nt -

Page 37: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

36

li p Š nt - e ` pen tva~ (kli mo vi 1988, 20; kli mo vi 1998, 148). qarT.

R v e nT - d aR v e n T - e b - a : megr. R v a nT - do - R v a nT - af - a : svan.

R…Š nT - Ru e nT - il `wve Ti~ (fen ri xi, sar jve la Ze 2000, 509).

ege ve w k i nt - fu Ze gveq ne bo da meg rul Si qarT. (gu da mayr.)

wknet-wknet- fu Zis Se sat yvi sad. oRond fu Zis inin mim dev ro ba am Sem Txve-

va Si amo sa va li *n*n so nan tis ref leq si iq ne bo da, Sdr., qarT. bRnej-bRnej-

/ bRnij-bRnij- bR n ej - a : megr. Rinjg- iR i n jg i n - a n - s `iR ri je-

ba~ (gi gi ne iS vi li, 1979, 80; fen ri xi, sar jve la Ze, 2000, 128); qarT.

wnex/wnex/ wnix- wnix- : megr.-laz. W i n a x - o - W i n a x - u `saw na xe li~, `wne xa~

(fen ri xi, sar jve la Ze 2000, 671).

vfiq robT, rom qarT. wkent-a wkent-a : megr. wkit-on-u-a zmnu ri leq se-

me bi saT vis amo sa va li * wket-n-awket-n-a un da iyos, CCVC struq tu ris * wketwket-

Zi re u li mor fe mi Ta da bo lo ki du ri nn su fiq siT.

nn Zi re u li ele men ti ver iq ne ba, rad gan meg ru li fo no taq ti kis

mi xed viT Cqa mi er Ta mom dev nod so no ri ar gvxvde ba (gu da va, gam yre-

li Ze 1981, 230). Tu mses xe bel ena Si Tan xmo van Ta ase Ti mim dev ro ba

gvaqvs, meg ru li mis Tvis da uS ve bel kom pleqss me ta Te zi sis sa Su a le-

biT daZ levs; Sdr., qarT. od nav od nav > megr. on deT...on deT...

sa mec ni e ro li te ra tu ra Si am ri gis sxva zmneb Sic bo lo ki du ri

nn su fiq sur ele men ta daa miC ne u li, Sdr.:

qarT. krt-/kort_ da-krt-n-a; kort-n-a : megr.-laz. kirt_

kirt-on-u-a : svan. kˆrt_ / kirt_ li-kˆrtˆ ne `kor tna~ (fen ri-

xi, sar jve la Ze 2000, 293-294).

qarT. brtyvn-a (Zv. qarT. brty…n-a) : megr. bur tyon-u-a da a.S.

(iq ve, 120).

qarT. RrRn-a : megr. Rir Ron-u-a (iq ve, 519-520)

qarT. ZiZgn-a : megr. ZgiZ gon-u-a (iq ve, 617)...

am gva rad:

qarT. w k e nt - a (< *wket na*wket na) : megr. w k i to n -u - a

Page 38: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

37

sa er To qar Tve lu ri (sa er To qar Tul-za nu ri) ar qe ti pis aR dge na

sa Ta na do zmna Ta aus la ut Si qarT. nn da megr. on on ele men te bis sar-

wmu no kva li fi ka ci a ze iq ne ba da mo ki de bu li.

li te ra tu ra:

be ri Ze 1981:be ri Ze 1981: gr. be ri Ze, ja va xu ris sa leq si ko no ma sa la, Tbilisi.

gi gi ne iS vi li 1979:gi gi ne iS vi li 1979: b. gi gi ne iS vi li, eti mo lo gi u ri dak vir ve ba ni

qar Tve lur eneb Si; `mac ne~ (eni sa da lit. se ria), 1, Tbilisi.

gu da va, gam yre li Ze 1981:gu da va, gam yre li Ze 1981: t. gu da va, T. gam yre li Ze, Tan xmo van-

Tkom pleq se bi meg rul Si, kreb. aka ki Sa ni Zes, Tbilisi.

eli a va 1997:eli a va 1997: g. eli a va, meg rul-qar Tu li leq si ko ni (ma sa le bi),

mar tvi li-Tbi li si.

ka i Sa u ri 1967:ka i Sa u ri 1967: l. ka i Sa u ri, mTi u lu ris dar gob ri vi leq si ka,

Tbilisi.

kli mo vi 1998:kli mo vi 1998: G. Kli mov, Etymo lo gi cal Dic ti o nary of the Kar tve li-an Lan gu a ges, Mo u ton de Gruy ter, Ber lin: New York.

men Te SaS vi li 1943:men Te SaS vi li 1943: st. men Te SaS vi li, qi zi yu ri leq si ko ni,

Tbilisi.

ros ti aS vi li 1978ros ti aS vi li 1978: n. ros ti aS vi li, in gi lo u ri leq si ko ni,

Tbilisi.

sa ba I 1991; II 1993: sul xan-sa ba or be li a ni, leq si ko ni qar Tu li,

t. I, 1991, t.II, 1993, Tbilisi.

sa la ri Ze 1973:sa la ri Ze 1973: T. sa la ri Ze, al ge Tis xe o bis qar Tlu ri, Tbilisi.

sa xel zmnu ri fu Ze e bis leq si ko ni 1991:sa xel zmnu ri fu Ze e bis leq si ko ni 1991: g. go go la Svi li, c. kvan-

ta li a ni, d. Sen ge lia, qar Tu li enis sa xel zmnu ri fu Ze e bis leq si-

ko ni, Tbilisi.

sax lTxu ciS vi li 2003:sax lTxu ciS vi li 2003: u. sax lTxu ciS vi li, ga re ka xu ri leq si-

ko ni, Tbilisi.

fen ri xi, sar jve la Ze 2000:fen ri xi, sar jve la Ze 2000: h. fen ri xi, z. sar jve la Ze, qar Tve-

lur ena Ta eti mo lo gi u ri leq si ko ni, Tbilisi.

Page 39: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

38

foC xua 1974:foC xua 1974: b. foC xua, qar Tu li enis leq si ko lo gia, Tbilisi.

qav Ta ra Ze 1985:qav Ta ra Ze 1985: i. qav Ta ra Ze, qar Tu li enis mo xe u ri di a leq ti,

Tbilisi.

qarTl. 1977:qarTl. 1977: g. ia la mi di, ate nis xe o bis qar Tlu ri, kre bu li

`meg zu ri~, 4, Tbilisi.

qarTl. 1981:qarTl. 1981: T. be ro zaS vi li, m. mes xiS vi li, l. no za Ze, qar Tlu-

ri di a leq tis leq si ko ni, Tbilisi.

qa ja ia II, III, 2002:qa ja ia II, III, 2002: o. qa ja ia, meg rul-qar Tu li leq si ko ni, t. II,

III, Tbilisi.

qegl 1950-1964:qegl 1950-1964: qar Tu li enis gan mar te bi Ti leq si ko ni, I-VIII,

arn. Ci qo ba vas sa er To re daq ci iT, Tbilisi.

qur da Ze 2005:qur da Ze 2005: r. qur da Ze, xmo van mo nac vle zmne bi Ta na med ro ve

qar Tul Si, Tbilisi.

Rlon ti 1984:Rlon ti 1984: a. Rlon ti, qar Tul ki lo-Tqma Ta sit yvis ko na,

II ga mo ce ma, Tbilisi.

yif Si Ze 1914:yif Si Ze 1914: И. Кипшидзе, Грамматика мингрельского (ивер-ского) языка, С.-Петербург.

Sa ni Ze I 1984:Sa ni Ze I 1984: a. Sa ni Ze, mTis ki lo Ta leq si ko ni, Txzu le ba ni

Tor met to mad, t. I, qar Tu li ki lo e bi mTa Si, Tbilisi.

Cu bi naS vi li 1984:Cu bi naS vi li 1984: d. Cu bi naS vi li, qar Tul_ru su li leq si ko ni,

Tbilisi.

Cu bi naS vi li 1961:Cu bi naS vi li 1961: n. Cu bi naS vi li, qar Tu li leq si ko ni ru su li

Tar gma ne biT, Tbilisi.

co ca ni Ze 2002:co ca ni Ze 2002: g. co ca ni Ze, Tu Su ri leq si ko ni, Tbilisi.

Zo we ni Ze 1974:Zo we ni Ze 1974: q. Zo we ni Ze, ze mo i me ru li leq si ko ni, Tbilisi.

Wa ra ia 1997:Wa ra ia 1997: p. Wa ra ia, meg rul-qar Tu li leq si ko ni, sul xan-sa ba

or be li a nis sax. Tbi li sis sa xel mwi fo uni ver si te tis qar Tu li enis

ka Ted ris Sro me bi, 2, Tbilisi.

Win Wa ra u li 2005:Win Wa ra u li 2005: a. Win Wa ra u li, xev su ru li leq si ko ni, Tbilisi.

xor na u li 2000:xor na u li 2000: g. xor na u li, fSa u ri leq si ko ni, Tbilisi.

xu bu tia, 1969:xu bu tia, 1969: p. xu bu tia, Tu Su ri ki lo, Tbilisi.

Page 40: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

39

Murman Sukhishvili

On one interdisciplinary termSummary

The meanings of the Georgian polysemic word ts’kenta (mots’kenta) are as follows: ‘to use some force for yielding milk’, ‘to squeeze out a pimple’, ‘to pinch’, ‘to rub vine down before staking’ and ‘to suffer gnawing pain’.

The original meaning of this verbal stem has been preserved in the Gudamakari sub-dialect, ‘stroking down sheep’s udder with a fi nger for yielding milk’ as well as in the Mokhevian word for pinching and in Upper Imeretian sub-dialect (a word for rubbing vine down before staking). The other meanings (using some force for yielding cow’s or sheep’s milk, squeezing out a pimple, and suffering gnawing pain) are the results of the semantic and structural-syntactic changes occurred in the stem of the verb. Considering its meanings the word ts’kenta appears to be an interdisciplinary term in Georgian used in stock-breeding, viticulture and medicine.

The correspondence of the Georgian verb ts’kenta (mots’kenta) is ts’kitonua (to pinch) in Megrelian.

Page 41: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

40

medea Rlonti

ufal-is da RmerT-is

leqsikur-semantikuri arGevani qarTulSi

qar Tu li dar gob riv-Te ma tu ri leq si kis Ses wav la, mi si se man ti-

kur-eti mo lo gi u ri kvle va, mrav lis met yve lad war mo a Cens qar Tvel-

Ta ni San dob liv erov nul fsi qo lo gi as da tra di ci ebs, Cve ni eT no-

sis Zve lis Zvel qris ti a nul sa fe xu rebs, rac, Ta vis mxriv, qar Tu li

sit yvis (resp. qar Tu li enis) `su lis~ sfe ros ga ne kuT vne ba.

qris ti a nu li moZ Rvre bis (ka te xi zi su ris, li tur gi ku li sa da

dog ma tu ris) sak van Zo mniS vne lo bis mqo ne qar Tu li leq si kis sa gan-

ge bod war mo e bu li leq si kur-se man ti ku ri ana li zi axa li kuT xiT

war mo a Cens am leq si kis saR vTis met yve lo-enob riv ar Ce vans.

am je rad miv mar TavT qar Tul ufal-s da RmerT-s vi Tar ca saw-

yis, amo sa val leq se mebs leq si kur-se man ti ku ri bu di sa leq si kur-se man ti ku ri bu di sa ` ufa li da

Rmer Ti~.

bu des Se ad gens ufal--is da RmerT--is Sem cve li, maT gan war-

mo e bu li da bu dis ga reT ar se bu li Se sa ba mi si se man ti kis mqo ne

leq si ku ri er Te u le bi. sa xel de ba _ le qi kur-se man ti ku ri le qi kur-se man ti ku ri _ gan pi-

ro be bu lia bu dis far gleb Si war mo e bu li kvle vis sa gan ge bo we siT,

ker Zod:

a) dgin de ba bu dis leq si ku ri ma ra gi da mi si ode no ba;

b) ga ni saz Rvre ba leq si ku ri ma ra gis se man ti ku ri ve le bi (bu dis

ga reT ar se bu li ama ve se man ti kis mqo ne leq si ku ri er Te u le bis

gaT va lis wi ne biT);

g) ik ve Te ba leq si ku ri ma ra gis ma gis tra lu ri se man ti ku ri mi-

mar Tu le be bi;

d) kva li fi cir de ba bu dis leq si ku ri po li se mi u ro ba;

Page 42: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

41

e) war moC nde ba amo sa va li leq si ku ri er Te u lis an er Te u le bis

gvar-sa xe ob ri vi se man ti ku ri ra o ba, Se sa ba mi si eti mo lo gi u ri mo na-

ce me bis gaT va lis wi ne biT.

v) yo ve li ve aqe dan ga mom di na re, Se saZ le be li xde ba amo sa va li

leq se me bis sa va ra u do ar qe se man ti kis da ma Ti se man ti ku ri gan vi Ta-

re bis sa fe xu re bis aR dge na.

leq si kur-se man ti ku ri bu dis far gleb Si ar se bu li leq si ku ri

ma ra gis am gva ri kvle va sa mi sa a na li zo mi mar Tu le biT xor ci el de ba:

1) sa kuT riv leq si kur-se man ti ku ri ana li zi;

2) in for ma cia amo sa va li leq si ku ri er Te u lis an er Te u le bis

eti mo lo gi a sa da se man ti kur di aq ro ni a ze;

3) Se sa ba mi si saR vTis met yve lo ma sa lis mox mo ba ek le si is wmi da

ma ma Ta Tar gma ne ba ze day rdno biT.

I. ufa li

1) leq si kur-se man ti ku ri ana li zi1) leq si kur-se man ti ku ri ana li zi

ufal-is leq si ku ri ma ra gi da ma gis tra lu ri se man ti ku ri -is leq si ku ri ma ra gi da ma gis tra lu ri se man ti ku ri

mi mar Tu le be bi:mi mar Tu le be bi:

ufalufal--is leq si kur ma rags Se ad gens ufalufal-is Sem cve li da mis-

gan war mo e bu li, ase ve bu dis ga reT ar se bu li Se sa ba mi si se man ti kis

mqo ne 140-ze me ti 140-ze me ti leq si ku ri er Te u li, rom le bic ga da la wil da 12 12

ma gis tra lu ri se man ti ku ri mi mar Tu le biT:ma gis tra lu ri se man ti ku ri mi mar Tu le biT:

I. ̀ ze ci e ri ba to ni~ _ me uf le, me u fe, me fe, mme fo bi, TKTmflo-

be li, ufa li Rmer Ti; de du fa li, de u fa li, me fea, me fia; Rmer Ti, Ze

RmrTi sa, TKTmyo fi, mac xo va ri, mPsne li, Pel mwi fe.

II. `ze ci u ri ba to no ba~ _ me uf le o ba, me u fe ba, me fo ba, me u-

feb ri o ba, sa me u fo o ba, su fe va, se fe; Pel mwi fe ba, TKTmpyro be lo ba.

III. ̀ ze ci u ri sam flo be lo~ _ sa uf lo, sa uf le be li, sa uf lo-

o baY, uf li sa mi e ri, me u fe ba, me u fo ba, me u feb ri, me fe u li, sa me u feo,

Page 43: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

42

sa me u fo, sa me fo, sa me u fo o ba, sa me u fe be li, su fe va, sa su fe ve li, se fe,

Pel mwi fe ba.

IV. `ze ci er ni~ _ uf le ba ni, ufa la ni.

V. `ba ton-pat ro ni~ _ ufa li, uuf lo, uuf lHsi, sax li sa

ufa li, ufa la, de du fa li, de do fa li de u fa li, di o fa li, di o fal-

Tdi o fa li, Svi lis ufa li, Pe li su fa li, Pel Tu fa li, Wi ri su fa li,

na uf la ri, uf lis wu li, sa uf lis wu lo, uf lis-mo yu a re, uf le bu li,

me uf le, me u fe, me fe, me fi saY, me fa, me fea, me fia, mme fo bi, mflo-

bi, mflo be li, TKTmflo be li, mam fa li, se fe, se fe o ba, se fo ba, se-

feS vi li, se fe wu li, se fe Tu xu ce si, se feT mwig no ba ri, se fe az na ur ni;

mpyro be li, Pel mwi fe, saPel mwi fo, ba to ni, pat ro ni, TKTmpyro be li.

VI. `ba ton pat ro no ba~ _ uf lo, uf le ba, uf lo ba, uf le-

bu li, uf le bu le ba, uf le bu lo ba, me uf le o ba, ga uf le ba, da uf-

le ba, ufal-yo fa, Pe li suf le ba, flo ba, flo bi le ba, mflo be lo-

ba, TKTmflo be lo ba, me u fe ba, me u fo ba, me fo ba, me fe ba, me fe-yo fa,

me fe yo fi li, me fem yo fe li, sa me u fo o ba, sa su fe ve li, su fe va, se fe,

sa se fo, se fe o ba, se fo ba; ba to no ba, Pel mwi fe ba, Pel mwi fo ba, mpyro-

be lo ba, TKTmpyro be lo ba, Pe li, Pel mwi fe ba-yo fa, Pel-wi fe ba, ne ba.

VII. ` sa me fo-sab rZa ne be li~ _ uf le ba, me u fe ba, me u fo ba, me-

fe u li, sa me u feo, sa me u fo, sa me fo, sa me u fo o ba, sa me u fe be li, se fe,

se fe dar ba zi, se fe tax ti, se fed ro Sa, se fe pu ri, se fe san Te li, se fis-

ku e ri; saPel mwi fo.

VIII. `war Gi ne bu li da war Gi ne bu lo ba~ _ Ta vi su fa li, uf-

lis wu li, se fe, se fe o ba, se fo ba, me se fe, sa se fo, se fu ri, se fe wu li,

se fe wu lo ba, se fe qa li; na xa ra ri.

IX. `xe lo ba-Ta nam de bo ba~ _ Pe li suf le ba, Pe li suf lo ba, pu-

ris(a) ufa li, Wi ri su fa li, Wi ri suf lo ba, mPe dar Tmflo bi, mPe dar-

Tmflo be li, mPe dar Tmflo be lo ba, se fe qa li, se fis-Re ba, se fis-ce ma;

Wi ris pat ro ni.

X. `rag va ro ba, vi na o ba~ _ uf lis wu li, uf lis Tva li, Ta vi-

su fa li, TKTu fa li, TKTuf le ba, Wi ri su fa li, Wi ri suf lo ba, uf lis

Page 44: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

43

xe, se fe, se fe o ba, se fo ba, me se fe, sa se fo, se fu ri, se fe wu li, se fe wu-

lo ba, se fe qa li.

XI. ` Ta vi su fa li~ _ Ta vi su fa li, uuf lo, TKTmflo be li,

TKTmflo be lo bi Ti, ume u foY, umefoY TKTPel mwi fe, ne bi e ri, ne be-

bi Ti, az na u ri, az na u re bi Ti, uaz no, Tar xa ni.

XII. (gan)Ta vi suf le ba~ _ Ta vi suf le ba, Ta vi suf lo ba, Ta vi su-

fal-yo fa, Ta vi su fal qmna, TKTmfo be lo ba; TKTPel mwi fe ba, az na u-

re ba, az na u ro bi Ti.

ufal-is 12 ma gis tra lur se man ti kur mi mar Tu le ba Ta gan ur Ti-

er Tda pi ris pi re bul pa ra dig mas Se ad gens:

`sa kuT riv `sa kuT riv ufa li Rmer Tis, yo ve li ve ze ci u ris~ se man ti kis mqo ne ufa li Rmer Tis, yo ve li ve ze ci u ris~ se man ti kis mqo ne

pir ve li oT xi (I._IV.) mi mar Tu le ba <__> `ma Ra li wo de bis, Za la-`ma Ra li wo de bis, Za la-

uf le bis, pa ti vis, qo ne bis mflo be lis~ se man ti kis mqo ne uf le bis, pa ti vis, qo ne bis mflo be lis~ se man ti kis mqo ne Sem dgo mi

eq vsi (V._X.) mi mar Tu le ba.

am pa ra dig mis ga reT rCe ba cal ke mdgo mi ori se man ti ku ri mi mar-

Tu le ba: XI. ` Ta vi su fa li~ da XII. `(gan)Ta vi suf le ba~.

uki du re sad mi ni ma lu ria kom po zi tu ri war mo e ba qar Tu li

ufal-isa, rom lis 94 se man ti ku ri ve lis 85%-ze me ti e. w. `sa wu-

Ti sof los~ se man ti kis Sem cve lia da mxo lod 15%-ze mo dis `yo ve-

li ve ze ci u ris~ se man ti ka.

ufal-is leq si ku ri ma ra gis se man ti ku ri ve le bi:-is leq si ku ri ma ra gis se man ti ku ri ve le bi:

uaR re sad sa gu lis xmoa ufal-is leq si kur-se man ti ku ri bu dis

leq si ku ri ma ra gi dan aR mo ce ne bu li se man ti ku ri ve lis speq tri: ga-

ni saz Rvra 98 da mo u ki de be li se man ti ku ri ve li:98 da mo u ki de be li se man ti ku ri ve li:

Page 45: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

44

` ufali~ufali~ `amqveyniuri `amqveyniuri mefe~ mefe~ `patroni~`patroni~ `ganmgebeli~`ganmgebeli~

`RmerTi~ `RmerTi~ `amqveyniuri `amqveyniuri

dedofali~ dedofali~

`patroni (kaci)~ `patroni (kaci)~ `ganmgebloba~`ganmgebloba~

` ufali RmerTi~ufali RmerTi~ ` ufliswuli~ ufliswuli~ `patroni qali~`patroni qali~ `Tanamdebobis `Tanamdebobis

patroni~patroni~

`qriste~`qriste~ ` meufe~meufe~ `patroni vaJi~`patroni vaJi~ `sardloba~`sardloba~

` uzenaesi uzenaesi

mflobeli~mflobeli~

` mefe~mefe~ `Svilis patroni `Svilis patroni

(mama)~(mama)~

`ufrosi~`ufrosi~

` dambadebeli~dambadebeli~ `xelmwife~`xelmwife~ `patronoba~`patronoba~ `warCinebuli~`warCinebuli~

` Semoqmedi~ Semoqmedi~ `amqveyniuri `amqveyniuri

meufeba~meufeba~

`dapatronebuli~`dapatronebuli~ `warCinebuloba~`warCinebuloba~

`zecieri `zecieri meufe~meufe~ `amqveyniuri `amqveyniuri

mefoba~mefoba~

`patronis `patronis

moyvare~moyvare~

`Tanamdeboba~`Tanamdeboba~

`zecieri `zecieri

dedofali~dedofali~

`gamefeba~`gamefeba~ `patronis `patronis

SvilisTvis SvilisTvis

gankuTvnili~gankuTvnili~

`keTilSobili~`keTilSobili~

`zeciuri `zeciuri

meufeba~meufeba~

` samefo~samefo~ `upatrono~`upatrono~ `xeloba~`xeloba~

`zeciuri `zeciuri mefoba~mefoba~ ` samefo kari~samefo kari~ `floba~`floba~ `xelobis mcodne~ `xelobis mcodne~

`zeciuri `zeciuri

batonoba~batonoba~

`samflobelo~`samflobelo~ ` mflobeloba~mflobeloba~ `jaris meTauri, `jaris meTauri,

sardali~sardali~

` sufeva~sufeva~ ` sameufeo sameufeo

(saxli)~(saxli)~

` ufleba~ufleba~ ` Tavisufali~Tavisufali~

` sameufeo~sameufeo~ `mefuri~`mefuri~ `Zalaufleba~`Zalaufleba~ `(gan)`(gan)

Tavisufleba~Tavisufleba~

`zeciuri `zeciuri samefo~samefo~ `sabrZanebeli `sabrZanebeli

(mefisa)~(mefisa)~

`Zalauflebis `Zalauflebis

mqone~mqone~

` Wirisufali~Wirisufali~

`uflisa `uflisa

(RmerTisaTvis (RmerTisaTvis

gankuTvnili)~gankuTvnili)~

`sasaxle~`sasaxle~ `dauflebuli~`dauflebuli~ `Wiris patroni~`Wiris patroni~

` saRmrTo~ saRmrTo~ `gammefebeli~`gammefebeli~ `TviTmflobeli~ `TviTmflobeli~ `Wirispatronoba~`Wirispatronoba~

Page 46: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

45

`RvTiuri~`RvTiuri~ `gamefebuli~ `gamefebuli~ `SeZleba~`SeZleba~ `moamage~`moamage~

`sauflo~ `sauflo~ `batoni~ `batoni~ `neba~`neba~ `mgloviare~`mgloviare~

`sauflo puri~`sauflo puri~ `batonoba~`batonoba~ `nebis micema~`nebis micema~ `mgloviaroba~`mgloviaroba~

` sasufeveli~sasufeveli~ `gabatonoba~`gabatonoba~ `sufris Tavi, `sufris Tavi,

maspinZeli~maspinZeli~

`kadnieri~`kadnieri~

`saiqio cxovreba~`saiqio cxovreba~ `batonis mamuli~`batonis mamuli~ `mTavari~ `mTavari~ `kadniereba~`kadniereba~

`angelozTa dasi~`angelozTa dasi~ `sabatono~`sabatono~ `xelisufali~`xelisufali~ `Zalian lamazi~`Zalian lamazi~

`mfarveli `mfarveli

angelozi angelozi

(bavSvisa)~(bavSvisa)~

`batonis moyvare~`batonis moyvare~ `mflobeli~`mflobeli~ `mqonebeli~`mqonebeli~

`mbrZanebeli~`mbrZanebeli~ `feodaluri~`feodaluri~

ufal-is leqsikuri polisemiuroba:is leqsikuri polisemiuroba:

ufal-is leqsikur-semantikur budeSi arsebuli leqsikuri ma-

ra gis TiTqmis ori mesamedi polisemiuria. maTgan polisemiurobis

maRali sixSiriT gamoirCeva:

sakuTriv ufal-ufal-i 15 leqsikuri mniSvnelobiT (` ufali~, RmerTi~,

` ufa li RmerTi~, ̀ qriste~, ̀ zecieri meufe~, ̀ uzenaesi mflobeli~,

` dam badebeli~, ` Semoqmedi~, `batoni~, `patroni~, `patroni vaJi~,

`mflo beli~, `mqonebeli~, `mbrZanebeli~, `feodali~);

13-13 leqsikuri mniSvnelobiT _ _ sufevasufeva da meufeba;meufeba;

12-iT _ sameufooba,sameufooba,

11-11-iT _ ufleba ufleba da meufoba,meufoba,

9-9-iT _ meufe meufe da mefoba,mefoba,

7-7-iT _ sameufeo, sameufeo, sameufo sameufo da samefo,samefo,

6-6-iT _ mflobeloba, mflobeloba, sasufeveli, sasufeveli, mefe, mefe, mefeuli mefeuli da uzenaesi uzenaesi

mflobelimflobeli da a. S.

Page 47: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

46

2) 2) ufalufal-is etimologiuri informacia da -is etimologiuri informacia da

semantikuri ganviTarebasemantikuri ganviTareba

ufalufal-is etimologiuri informacia:-is etimologiuri informacia:

I. * uf- // *uf- // * uf + -al uf + -al (n. mari, s. janaSia, r. gordeziani);

II. * uf- // *uf- // * f- + -al f- + -al (fenrixi-sarjvelaZe 2000);

III. * f- f- (v. Tofuria, g. maWavariani, T. uTurgaiZe);

IV. * fal/fal/ fl- fl- (soselia 2006).

warmodgenili aRdgenili formebisaTvis uTiTeben arqesemantikas

`floba; qona-yola~, `floba; qona-yola~, ris dasturadac uTiTeben zan. ma-f-un, ga-f-ma-f-un, ga-f-

unun `qona, yola~.

V. *V. * uf- > *(s)uf- > *(s) uf- > uf- > sufeva sufeva _ arqesemantikiT: ̀ myofoba, arseboba~ `myofoba, arseboba~

> `floba; qona-yola~ > `floba; qona-yola~ (arn. Ciqobava).

kiTxvis niSnis qveS rCeba ufalufal-is Tavkiduri uu-s Tavdapirveli

funqcia da mniSvneloba. gamoTqmulia varaudi, rom u-u- unda iyos

uqonlobis an uaryofis mawarmoebeli, romelic gvaqvs msgavsi

warmoebis Zv. qarT. u-mwyiu-mwyi `gauxednavi~, aseve u-rCi, u-rCi, u-Sreti, u-Sreti,

u-levi, u-levi, u-kvdavi.u-kvdavi. aqedan gamomdinare, aRadgenen qarTuli ufalufal--is

(< *u-(< *u- fal-) fal-) Tavdapirvel mniSvnelobas:

**`is, risi (visi) flobac SeuZlebelia; rac (vinc) miuwvdomelia

da dauuflebelia, Tavad aris yvelafris mflobeli~, saidanac

ufalufal-ma -ma miiRo dRevandeli mniSvnelobani: ` uzenaesi mflobeli~

da `mflobeli~ (soselia 2006, 62-63).

amgvarad warmoebuli ufal-ufal-i,i, uaryofisa Tu uqonlobis

semantikiT, emsgavseba uzenaesis saRmrTo saxelebs: uarsebo, uJamo, uarsebo, uJamo,

dausabamo, usasrulo, Seuqmneli, univTo, usxeulo, uvnebo, ucvleli, dausabamo, usasrulo, Seuqmneli, univTo, usxeulo, uvnebo, ucvleli,

uxilavi uxilavi da sxva, romlebiTac, wmida ioane damaskelis ganmartebiT,

gamoixateba uzenaesis miuwvdomloba, misi Seucnobloba, zearsoba,

yovelTas da yovelives zeaRmatebulobis Sinaarsi. wmida mama am

saRmrTo saxelebis ganmartebisas sagangebod aRniSnavs:

Page 48: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

47

` saRmrTo saxelTagan nawili ukuTqmiTad iTqmis, rac cxadyofs saRmrTo saxelTagan nawili ukuTqmiTad iTqmis, rac cxadyofs

RvTis zearsulobas,RvTis zearsulobas, rogorc, magaliTad: uarsebo, uJamo, dausabamo,

uxilavi. ase iwodeba igi araTu imitom, rom raimeze naklebia an

raimes moklebulia (radgan misi aris yovelive da misgan da mis mier

Seiqmna, da masSi Semyarda igi), aramed imitom, rom zeaRmatebiT

gamijnulia yvela arsisgan. arsTagan araferi ar aris igi, aramed

uzemoesia yvelafrisauzemoesia yvelafrisa~ (damaskeli 2000, 337).

Tumca aseve SesaZlebelia vivaraudoT, rom odindeli ufroobiTis

u- u- TavsarTiT gamoixata yovelTa da yovelives myolisa da mqonis

uzeSTaesoba: ufaliufali < *u- < *u- f-(al)-f-(al)- `yovelives da yovelTa uzenaesi

meufle, mqoni da myoli; zecieri meufle~.

ufal-is semantikuri safexurebi:-is semantikuri safexurebi:

** ufal- __> __>

__> *`yovelTa da yovelives uzenaesi meufle,

mflobeli (mqoni, myoli)~ __>

__> *`yovelTa da yovelives zecieri batoni da patroni~ __>

__> `yovelTa da yovelives zecieri meufe~

__> `RmerTi~__> `RmerTi~

II. RmerTi

1) leq si kur-se man ti ku ri ana li zi1) leq si kur-se man ti ku ri ana li zi

RmerT-is leqsikuri maragi da magistraluri semantikuri -is leqsikuri maragi da magistraluri semantikuri

mimarTulebebi:mimarTulebebi:

RmerTRmerT-is leqsikur marags Seadgens RmerTRmerT-is Semcveli da

misgan warmoebuli, aseve budis gareT arsebuli Sesabamisi semantikis

mqone 220-ze meti 220-ze meti leqsikuri erTeuli, romlebic gadalawilda 8 8

magistraluri semantikuri mimarTulebiT:magistraluri semantikuri mimarTulebiT:

Page 49: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

48

I. `ze ci e ri, ufa li Rmer Ti~ _ Rmer Ti, ufa li Rmer Ti, sa me ba

Rmer Ti, Ze Rmer Ti, Ze RmrTi sa, RmerT-ma ma ka ci, Rmer Ta ki, su liw mi-

da Rmer Ti, wmi da su li, su li RmrTi sa, RmrTa e ba, RmrTe ba, RmrTe-

e ba, RmerT-mTav ro baY, RmerT-mTav ro ba, Rmer TmTav ro biT; RmrTis-

mSo be li, de da RvTi sa, sZa li RvTi sa; sa me ba, wmi da sa me ba, sam wmi da,

sa me biT di de bu li, sa me bi sa ga ni,; ufa li, ie so qris te, mac xo va ri,

mPsne li, Ta va di, mwyem si, moZ Rva ri, mas wav le be li; su liw mi da, su-

liw min da; TKTmflo be li, TKTmyo fi; ze ci e ri, uze na e si, Se moq me di,

dam ba de be li, gam Ce ni, me u fe, Pel mwi fe.

II. `an ge lo zi, xat-jvar-an ge lo zi, dRe sas wa u li~ _ fSav. fSav.

RvTi[s]Svi le bi, RvTi[s]Svil ni, RvTis Svil(n)i `xa te bi, sa lo ca ve-

bi~; xevs. xevs. xvTis Svi li, xvTis Svi lo ba, xTis na ba de bi, xTis na sa xi; xTis

ia sa u li `an ge lo zi~; sax[v]To, sax mTo, sam xTo, sam RTo _ `jvris

epi Te te bia~, RmrTis-ga mo Ci ne baY, xTis kro ba.

III. `ker pTa Rmer Ti~ _ Rmer Ti, Rmer Ta `zRap ru lad ker-

pTmsa xurT mded ri Rmer TTa~ (Cu bi naS vi li 1971), Rmer Ta ki, Rmer Ta-

ni, Rmer To ba, RmrTe ba, RmrTe e ba, RvTa e ba; mra val Rmer Ti, mra val-

RmrTe e baY, su le Tis Rmer Ti; ker pi.

IV. `RvTis kuT vni le ba (Se sa fe ri)~ _ saR mrToY ker ZoY, saR-

mrToY, saR mToY, sam RrToY, saR mer To, saR mrTo, saR vTo `sam Rvde-

lo~ (Cu bi naS vi li 1988), sam RvTo, sam RTo, saR To, saR mrTo-sam-

Ped ro, sam RTo-sam Ped ro, saR mrTo-sa e ro, sax[v]To, sax mTo, sam xTo,

samx[v]To, sam RTo, saR mrTo o baY, RmrTi sa mi mar Ti, RmrTi sa mi e ri,

RmrTi sa mi e ro ba; xTis sa uf lo.

V. `Rmer Tad qce va~ _ Rmer To ba, RmrTo baY, gan RmrTo ba, gan-

RmrTo bi li, gaR mer Te ba, gaR mer Te bu li, RmerT-yo fa, Rmer Tmyo fe-

li, RmerT-qmna, Rmer Tqmnu le baY, RmerT-qmni li, Rmer TSe mo si li.

VI. ̀ Tvi se ba-rag va ro ba~ _ RmrTe ebr(i), RmrTe eb ri o baY, Rmer-

TmTav ro biT(i), Rmer TSe mo si li, gan RmrTo bi li, RmrTi vaR mar Te bu-

li, RmrTi vaR Zru li, RmrTiv ga naT le bu li, RmrTiv gan brZno bi li,

RmrTiv ga nu yo fe li, RmrTiv pa ti o sa ni, RmrTiv dam ya re bu li, RmrTiv-

Page 50: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

49

mor Tu li, RmrTiv da ner gu li, RmrTiv da cu li, RmrTiv ga mor Ce u li,

RmrTiv su li e ri, RmrTiv swav lu li, RmrTiv qa da ge bu li, RmrTiv-

qmnu li, RmrTiv Sek re bu li, RmrTiv Se mo si li, RmrTiv Sew yna re bu li,

RmrTiv Su e ni e ri, RmrTiv Su e ni e rad, RmrTiv cxe bu li, RmrTi sa ga ni,

RmrTi sebr, RmrTiT swav lu li, RvTis ga re ga ni, ga re ga ni, RvTi re ga-

ni, RmrTis-mo ba Za vi, RmrTis-mbrZo li, RmrTis mo la leY, RmrTis mo-

yu a reY, RmrTis mo Si Si, RmrTis mo Zu leY, RmrTis msa xu re bis mne bebe li,

RmrTis su li, RmrTis Sem wyna re be li, RmrTis Se mo si li, RmrTis Sem-

wyna re be li, RmrTis Su e ni e re baY, RmrTis Su e ni e rad, RvTiv mi mad le bu-

li, RvTiv sa nat re li, RvTiv mad li e ri, RvTi vaR Se ne bu li, RvTis sa Za-

ge li, RvTi sa saT no, uR mer To e baY, uR mrTo, uR mrTo(e)ba, uR mToY,

uR mrTis mo yu a reY, uR mTis mo yu a re si, uR mTis msa xu re si, uR mTo e baY,

uR mTo ve baY, uR mrTo e bi sa ebr, uR mer To, uR mer To ba, uR vTo, uR To,

uR To e ba, uR Tod. xevs. xevs. R[v]Tis mte ri, RmerTsTan wilnayari, xTi a ni,

xTis Svi li a ni, xTis ga ce mu li, xTis ris xvis na win we li, xTis cod vi-

li, Rmer Tis ga Ce ni li.

VII. `ra o ba-vi na o ba~`ra o ba-vi na o ba~ _ Rmer TmTav ro baY, RmrTiv Su e ni e re-

baY, RmrTiv(mo)wo de bu lo baY, RmrTiv gKrgKno sa ni, RmrTiv we ri-

li, RmrTis gan mge be lo baY, RmrTis-ga mo Ci ne baY, RmrTis-kad re baY,

RmrTis mbrZo le ba, RmrTis mbrZo lo baY, RmrTis mga lo be li, RmrTis-

mga lo be lo baY, RmrTis-met yue li, RmrTis met yu e le baY, RmrTis-

mec ni e ri, RmrTis-mec ni e re baY, RmrTis mo ki du li, RmrTis msa xu re-

baY, RmrTiv mo ni We bu lo baY, RmrTis mo yu a re baY, RmrTis mo Si Se baY,

RmrTis mo sa ve baY, RmrTis mo qa la qeY, RmrTis mtKrTve li, RmrTis msgav-

se baY, RmrTis mqa da ge be lo baY, RmrTis Sem wyna re be lo baY, RmrTis msa-

xu ri, RmrTis mSo be li, RmrTis mwo de be li, RmrTis mxil ve li, sa me-

bis mga lo be li, sa me bis mqa da ge be li, RvTiv ga mo met yue li, RvTis gan-

ge ba, saR vTo met yve li, qa da gi RvTi sa, RvTiv sas wa u li, saR vTo ni Si,

de da RvTi sa, sZa li RvTi sa, RvTis mim qme li (svi me on mar Ta li), saR-

vTis mSob lo, uR mrTod-yo fa, RvTi so//xvTi so (an Tro po ni mi), xevs. xevs.

xTis-sul Cad gmu li, xTis brZa ne ba, xTis dad gmu li tab la, RmerTis

Page 51: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

50

Tanamdebi, xTis dRis Ta vad, R(v)Tis et li, xTis va li, xTis ka ri, xTis

saw yi na ri (saw yi no), qvey ni e ri Rmer Ti `ke Til msa xu ri me fe~, sa me bis

Pe vi (to po ni mi), xTi So be la, qarTl. qarTl. Rmer Ti `ca~.

VIII. `da loc va-mi sal me ba, fi ci, Se sit yve ba~ _ Rmer Ti Cve ni

mwya lo be li (< fsal mun ni 114, 5),(< fsal mun ni 114, 5), Rmer Tma ni (< Rmer Tman icis < (< Rmer Tman icis <

2 ko rin Tel Ta mi marT 11, 11),2 ko rin Tel Ta mi marT 11, 11), Tu Rmer Ti gwams, Rmer Tia? Rmer To

Ce mo! mad lo ba RmerTs! Rmer Tia mo wa me, Rmer Ti Se ge wi os, Rmer Tma

mog xe dos, Rmer Tma Se gin dos, Rmer Tma da i fa ros, Rmer Tma ga So ros,

Rmer Tma ine bos, RvTis gu li saT vis, Rmer Tma xe li mo gi mar Tos; aWar.: aWar.:

Sen (da) Se ni Rmer Ti, Rmer Ti da Se ni su li, Rmer Tze mi mi pi re bia

(mi min dvia), TuS.:TuS.: Rmer Tma giS ve los, in gil.:in gil.: Rmer Ti(s)ma (< Rmer Tis (< Rmer Tis

mad lma), mad lma), Rmer Ti ka ris Wi ri men! Rmer Ti kar ga Re vaY, Rmer Ti dRe

`yo vel dRe, cis ma re dRe~; mox.:mox.: RmerTs Pe li ar Se e fa re ba; qarTl.qarTl.

Ta vis RmerTs ga da ud ge ba `sin dis ze xels ai Rebs!~; xevs.: xevs.: RmerTman(i),

RmerTisma(dli)m, RmerTma ganebas! Rmer Timc da u mad lebs, RmerTs

eba re bo das, xTis ma[dl]m, xTis-madl, xTis wya lo ba, R[v]Tis de-

da ga uw yre bis, xTis TvalT aris xebs, xTis ris xva ga max yve bis, xTis

(R[v]Tis) Zals aP se nebs, xTi So be li ma uv[as], R[v]Tis wyro ma bru navs,

RmerTs ga u naw yro mebs, RmerTs ukloobas sTxovs, RmerTma nu Tqvas,

RmerTma Sen Tav nu gagamarTavs! RmerTsamc vin gaRmarjvebiyva!

RmerTi auSobs, RmerTs Saswudebis, RmerTs monad Saswvdebis.

Tval Si sa ce mia RmerTRmerT-is Sem cvel kom po zit Ta ma Ra li six Si re.

RmerTRmerT-is leq si kur ma rag Si ase ul ze me ti kom po zi tia: Rmer Tka ci, Rmer Tka ci,

RmerT-ma ma ka ce ba, Rmer TmTav ro ba, -ma ma ka ce ba, Rmer TmTav ro ba, Rmer Tmyo fe li, Rmer Tqmnu le baY, Rmer Tmyo fe li, Rmer Tqmnu le baY,

RmrTiv gan yo fi li, RmrTiv da cu li, RmrTiv gan yo fi li, RmrTiv da cu li, RmrTis mSo be li, RmrTis mSo be li, RmrTis met yu e-RmrTis met yu e-

li, li, RmrTis msa xu ri RmrTis msa xu ri da sxva; mag ram ga ci le biT da ba lia RmerTRmerT-isa-

gan war mo e bul Ta pro duq ti u lo ba: RmrTe e ba, RmrTe e ba, saR mrTo, saR mrTo, uR mrTo uR mrTo da

sxva (ix. da Sdr. I._VII. ma gis tra lu ri se man ti ku ri mi mar Tu le ba ni).

ase ve Se da re biT mci re jgufs Se ad gens RmerT-is Sem cve li da-

loc va-mi sal me bis, fi ci sa da sxva fra ze o lo giz me bi: Rmer Ti Cve ni Rmer Ti Cve ni

Page 52: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

51

mwya lo be li, Rmer Tma ni, RmerTs eba re bo das, Sen da Se ni Rmer Ti, mwya lo be li, Rmer Tma ni, RmerTs eba re bo das, Sen da Se ni Rmer Ti,

Rmer Timc da u mad lebs Rmer Timc da u mad lebs da sxva (ix. da Sdr. VI._VIII ma gis tra lu ri

se man ti ku ri mi mar Tu le ba ni).

amis gan gan sxva ve biT, wi na uk mo vi Ta re ba iq mne ba ufal-is leq si-

kur ma rag Si, ker Zod: ufal-is Sem cve li aTi o de kom po zi ti mog-

ve po ve ba ( uf lis wu li, uf lis wu li, uf lis-mo yu a re, uf lis-mo yu a re, de du fa li, de du fa li, Pe li su fa li, Pe li su fa li,

Pel Tu fa li, Pel Tu fa li, Wi ri su fa li, Wi ri su fa li, pu ris(a)pu ris(a) ufa li, ufa li, TKTu fa li, TKTu fa li, Ta vi su fa li);Ta vi su fa li);

sa ma gi e rod, mra val fe ro va nia da uaR re sad ma Ra lia ufalufal-isa gan

war mo e bul Ta six Si re (ix. ze moT da Sdr. ufal-is ma gis tra lu ri

mi mar Tu le ba ni).

yu rad Re bas ip yrobs sa kuT riv RmerT-is leq si kur-se man ti ku ri

ar Ce va ni. kom po zi teb Si kom po nen tiT RmerT- RmerT- TiT qmis uga mo nak li-

sod aRi beW de ba `uze na e si Rmer Tis~ an `yo ve li ve ze ci u ris~ se man-

ti ka. igi ve se man ti kaa Se nar Cu ne bu li RmerT-is gan war mo e bul Ta

mniS vne lo van na wil Si, mag ram ga ci le biT mci rea e. w. `sa wu Ti sof-

lo (ara ze ci u ris)~ se man ti kis Sem cvel leq se ma Ta ode no ba. aqe dan

ga mom di na re, RmerT-is 8 ma gis tra lur se man ti kur mi mar Tu le ba-

Ta gan ur Ti er Tda pi ris pi re bul pa ra dig mas Se ad gens:

`uze na e si Rmer Tis, yo ve li ve ze ci u ris~ se man ti kis mqo ne `uze na e si Rmer Tis, yo ve li ve ze ci u ris~ se man ti kis mqo ne (I., II.,

III., IV.,V., VII., VIII.) mi mar Tu le ba ni <---> `kva li fi ci re bis (Tvi se-<---> `kva li fi ci re bis (Tvi se-

ba, Ta vi se bu re ba, ma xa si a Te be li)~ se man ti kis mqo ne ba, Ta vi se bu re ba, ma xa si a Te be li)~ se man ti kis mqo ne VI. mi mar Tu le ba

(ro mel sac frag men tu lad mi er Tvis VII.-VIII. mi mar Tu le ba ni).

RmerT-is leqsikuri maragis semantikuri velebi: -is leqsikuri maragis semantikuri velebi:

aseve uaRresad sagulisxmoa RmerTRmerT-is leqsikuri maragidan

aRmocenebuli semantikuri velis speqtri: ganisazRvra 137 137

damoukidebeli semantikuri veli:damoukidebeli semantikuri veli:

Page 53: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

52

`RmerTi~`RmerTi~ `RvTaeba~`RvTaeba~ `RvTaebrioba~`RvTaebrioba~ `Zalian~`Zalian~

` ufali~ ufali~ `RvTaebrivi~`RvTaebrivi~ `RvTaebrivad~`RvTaebrivad~ `saSinlad~`saSinlad~

` ufali RmerTi~ufali RmerTi~ `RvTis kuTvnili~`RvTis kuTvnili~ `RvTisa~`RvTisa~ `RvTis `RvTis

uarmyofeli~uarmyofeli~

`qriste~`qriste~ `RmerTisaTvis `RmerTisaTvis

gankuTvnili~gankuTvnili~

`RvTisagan `RvTisagan

cxebuli~cxebuli~

`garewari~`garewari~

`Ze RmrTisa~`Ze RmrTisa~ `RmerTis `RmerTis

Sesaferi~Sesaferi~

`samadlo~`samadlo~ `boroti~`boroti~

`suli RvTisa~`suli RvTisa~ ` saRmrTo~saRmrTo~ `iRbliani~`iRbliani~ `avi~`avi~

` erTi RmerTi~ erTi RmerTi~ `RvTiuri~`RvTiuri~ `kargi bedisa~`kargi bedisa~ `urCi~`urCi~

`zecieri `zecieri meufe~meufe~ `xat-salocavis `xat-salocavis

kuTvnili~kuTvnili~

`RvTismoZule~`RvTismoZule~ `saZulveli~`saZulveli~

`RmerToba `RmerToba

da kacoba da kacoba

(orbunebovneba~(orbunebovneba~

`dReobis `dReobis

kuTvnili~kuTvnili~

`RvTismoyvare~`RvTismoyvare~ `morwmunoeba~`morwmunoeba~

`wmida sameba~`wmida sameba~ `saRmTooba~`saRmTooba~ `ganRmrTobili~`ganRmrTobili~ `urwmunoeba~`urwmunoeba~

`samwmida~`samwmida~ `RmerTis `RmerTis

gamocxadeba~gamocxadeba~

`RvTisagan `RvTisagan

amorCeuli~amorCeuli~

`urjuloeba~`urjuloeba~

`samebis `samebis

erT-erT- erTierTi

wevri~wevri~

`RmerTad qceva~`RmerTad qceva~ `RvTismosavi~`RvTismosavi~ `urjulod `urjulod

qceva~qceva~

`gankacebuli~`gankacebuli~ `gaRmerTeba~`gaRmerTeba~ `RvTismosaoba~`RvTismosaoba~ `uwmindureba~`uwmindureba~

`RvTismSobeli~ `RvTismSobeli~ `gaRmerTebuli~`gaRmerTebuli~ `Rrmad `Rrmad

morwmune~morwmune~

`urwmuno~`urwmuno~

`angelozi~`angelozi~ `gamRmerTebeli~ `gamRmerTebeli~ `morwmune~`morwmune~ `saZagloba~`saZagloba~

`suli angelozi~`suli angelozi~ `saRvTo ZaliT `saRvTo ZaliT

STagonebuli~STagonebuli~

`uwmindesi~`uwmindesi~ `uRvTooba~`uRvTooba~

`xati, xatebi~`xati, xatebi~ `RmerToba~`RmerToba~ `urjulo~`urjulo~ `RvTis winaaRmdeg `RvTis winaaRmdeg

mebrZoli~mebrZoli~

`jvari~`jvari~ `RmerTisTvis `RmerTisTvis

damaxasiaTebeli~damaxasiaTebeli~

`Seubralebeli~`Seubralebeli~ `RvTis winaaRmdeg `RvTis winaaRmdeg

brZola~brZola~

Page 54: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

53

`saklavi, zvaraki~`saklavi, zvaraki~ `RvTis msgavsi~`RvTis msgavsi~ `uRvTo~`uRvTo~ `saRvTo ZaliT `saRvTo ZaliT

aRZruli~aRZruli~

`dReoba~`dReoba~ `RvTis msgavsad~`RvTis msgavsad~ `uRmerTo~`uRmerTo~ `RvTismetyveli~`RvTismetyveli~

`saRvTo dasturi, `saRvTo dasturi,

niSani~niSani~

`RvTisnieri~`RvTisnieri~ `umowyalo~`umowyalo~ `RvTis dideba~`RvTis dideba~

`kerpi~`kerpi~ `RvTisnieroba~`RvTisnieroba~ `daundobeli~`daundobeli~ `RvTisadmi `RvTisadmi

madidebloba~madidebloba~

`kerpTa RmerTi~`kerpTa RmerTi~ `RvTisswori~`RvTisswori~ `RvTis `RvTis

aRmsarebeli~aRmsarebeli~

`RvTis `RvTis

aRmsarebeli~aRmsarebeli~

`RvTis moRvawe~`RvTis moRvawe~ `RvTis mier `RvTis mier

dadginebuli~dadginebuli~

`saRvTo `saRvTo

mSveniereba~mSveniereba~

`RvTisadmi `RvTisadmi

mimmarTveli~mimmarTveli~

`RvTis mteri~`RvTis mteri~ `RvTis mibaZva~`RvTis mibaZva~ `RvTisagan `RvTisagan

Semkuli~Semkuli~

`RvTisagan `RvTisagan

wodebuloba~wodebuloba~

`saRvTo suliT `saRvTo suliT

moculi~moculi~

`RvTis `RvTis

mimbaZveli~mimbaZveli~

`RvTisagan `RvTisagan

darguli~darguli~

`RvTis xeliT `RvTis xeliT

dawerili~dawerili~

`RvTis mier `RvTis mier

ganwmendili~ganwmendili~

`RvTivsulieri~`RvTivsulieri~ `RvTis sityvis `RvTis sityvis

mqadagebeli~mqadagebeli~

`RvTisagan `RvTisagan

daculi~daculi~

`RvTisagan `RvTisagan

Semkuli~ Semkuli~

`RvTis ZaliT `RvTis ZaliT

miRebuli~miRebuli~

`RvTis mimdevari~`RvTis mimdevari~ `RvTis `RvTis

naqadagebi~naqadagebi~

`RvTis gangeba~`RvTis gangeba~ `RvTis `RvTis

aRmsarebeli~aRmsarebeli~

`RvTis risxva~`RvTis risxva~ `codna RmerTis `codna RmerTis

Sesaxeb~Sesaxeb~

`RvTis `RvTis

ganmgebloba~ganmgebloba~

`RvTisagan `RvTisagan

ganwmendili~ganwmendili~

`uaRresad `uaRresad

RvTismoyvare~RvTismoyvare~

`RvTis nebiT `RvTis nebiT

erTiani~erTiani~

`RvTismsaxuri~`RvTismsaxuri~ `uSiSari~`uSiSari~ `adamiani~`adamiani~ `Zalian mamaci~`Zalian mamaci~

`uaRresad `uaRresad

RvTismsaxuri~RvTismsaxuri~

`sawyali~`sawyali~ `RvTis Seqmnili~`RvTis Seqmnili~ `RmerTis `RmerTis

sauflo~sauflo~

`bedi~`bedi~ `sacodavi~`sacodavi~ `RvTis`RvTis

gaCenili~gaCenili~

`ca~`ca~

`iRbali~`iRbali~ `sastiki~`sastiki~ `yoveldRe~`yoveldRe~ `bednieri~`bednieri~

Page 55: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

54

RmerT-is leq si ku ri po li se mi u ro ba:-is leq si ku ri po li se mi u ro ba:

ufalufal-isa gan gan sxva ve biT, RmerTRmerT-is leq si ku ri ma ra gi mi ni ma-

lu ri po li se mi u ro biT ga mo ir Ce va: po li se mi u ro bis yve la ze ma Ral

six Si res av lens RmrTe e ba RmrTe e ba po li se man ti kiT: `RvTa e ba~, `Rmer To ba~

da `Rmer Tis da ma xa si a Te be li Tvi se ba an ni Sa ni~.

2) 2) RmerTRmerT-is eti mo lo gi u ri in for ma cia da -is eti mo lo gi u ri in for ma cia da

se man ti ku ri gan vi Ta re base man ti ku ri gan vi Ta re ba

RmerT-is eti mo lo gi u ri in for ma cia:-is eti mo lo gi u ri in for ma cia:

qarT. RmerT- <*Rar maT- RmerT- <*Rar maT- (n. ma ri);

qarT. RmerT- <*Rer maT- RmerT- <*Rer maT- da <*RrmaT- <*RrmaT- m-r > r-m me ta Te zi siT (g.

kli mo vi);

qarT. RmerT- <*RmerT- <* RmarT- RmarT- um la u tis Se de gad (fen ri xi-sar jve la Ze

2000);

meg rul-sva nu ri Se sat yvi se bi qar Tu li dan na ses xo bad aris miC-

ne u li:

megr. Ro ronT-, Ro ronT-, laz. Ror moT- Ror moT- < sa er To laz. * RmorT- _ m_r RmorT- _ m_r

> r-m > r-m me ta Te zi siT, ase ve mT > nT mT > nT asi mi la ci iT meg rul Si, da svan.

Rer meT-/Rer meT-/ Rer beT- <*Rer beT- <* RmarT- RmarT- anap tiq su ri -e- -e- xmov niT (fen ri xi-sar-

jve la Ze 2000).

qarT. RmerTRmerT-s h. fen ri xi sa va ra u dod ukav Si rebs xa tis ena Si

da das tu re bul fu Ze ebs: saR mur To ba/saR mur To ba/ sa Ra mur To ba sa Ra mur To ba (fen ri xi-sar jve-

la Ze 2000).

ga moT qmu lia va ra u di, rom qar Tul sit yva Si Rmer TRmer T-i -i un da ga-

mo i yos ric xvi Ti sa xe li er Ti er Ti (< **Rm-erTerT-i), rom li Tac ga mo i xa te bo-

da uze na e sis er Ta der To ba da ga nu yof lo bauze na e sis er Ta der To ba da ga nu yof lo ba (Win Wa ra u li 2005, 18).

ama ve mo saz re biT, Rm- Rm- Tav ki du ri ele men ti un da iyos fo ne ti ku-

ri va ri an ti ad rin de li uf ro o bi Ti xa ris xis *x/h-u *x/h-u ma war mo eb li sa,

Page 56: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

55

ris Se de ga dac iva ra u de ba Rmer TRmer T-is -is fo ne ti ku ri gan vi Ta re bis

Sem de gi sa fe xu re bi: * x-u-erT- > *x-u-erT- > * x-x-Ÿ-erT- > *-erT- > * x-v-erT- > *x-v-erT- > * x-m-erT-//x-m-erT-//

* R-v-erT- > R-v-erT- > RmerT-i, RmerT-i, mi si Tav da pir ve li mniS vne lo biT `er Ta der Ti `er Ta der Ti

da ga nu yo fe li uze na e si da ga nu yo fe li uze na e si (ze ci e ri RvTa e ba)~ (Win Wa ra u li 2005, 14).

ro gorc vxa davT, ufalufal-isa da RmerTRmerT-is ze moT war mod ge ni-

li eti mo lo gi ur-se man ti ku ri dak vir ve be biT (ix. ze moT, gv. 45-47;

54-55), ori ves ar qe se man ti kaSi swo red uze na e sis aR ma te bu lo bis uze na e sis aR ma te bu lo bis

Si na ar si Si na ar si mo i az re ba: Sdr.: ufalufal-i (< *u-f-al*u-f-al) `da u uf le bu li da

yo ve li ves da yo vel Ta uze na e si me uf le~; `yo ve li ves da yo vel Ta

uze na e si me uf le, mqo ni da myo li~ da RmerTRmerT-i (< *x/h-u-erT*x/h-u-erT) `er-

Ta der Ti da ga nu yo fe li uze na e si~.

3) 3) ufalufal-isa da -isa da RmerTRmerT-is qris ti a nu li sa ek le sio -is qris ti a nu li sa ek le sio

Tar gma ne bi danTar gma ne bi dan

` ufa li Ce mi da Rmer Ti Ce mi~ufa li Ce mi da Rmer Ti Ce mi~

RvTiv bo Ze bu li rju lis pir ve li mcne ba gvi Ra Ra debs: `me var

ufa li Rmer Ti ufa li Rmer Ti Se ni, da ara iy vnen Sen da Rmer Tni sxu a ni TKni er

Cem sa~ (ga mos lva Ta 20, 2-3).

wmi da mo ci qu li To ma mkvdre TiT aR mdgar qris tes nam sWva lebs

rom ixi lavs, Ses Za xebs: ` ufa li Ce mi da Rmer Ti Ce mi~ufa li Ce mi da Rmer Ti Ce mi~ (io a ne 20, 28).

di ax, Rmer Ti Cve ni _ aris ufa li Cve ni, rad gan:

`igi Ta va di ars Rmer Ti Rmer TTa da ufa li ufal Ta, Rmer Ti

di di da Zli e ri da sa Si ne li, ro me lic aris mi u ker Zo e bu li, igi

uCens sa mar Tals qvriv sa da obols, uy vars mwi ri da aZ levs mas

purs, sas mels da sa moss~ (2 sju li 10, 17-18).

wmi da io a ne da mas ke li Ta vis `gar da mo ce ma Si~ (da mas ke li 2000,

59-61; 335-338) sa gan ge bod gan mar tavs: ram de na dac Rmer Ti aris

yov li sa da yo vel Ta mi ze zi, im de nad iwo de ba igi yve la ar sis sa-

Page 57: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

56

xe liT. Tum ca Rmer Ti mxo lod iwo de ba am sa xe le biT, To rem arc

er Ti maT ga ni ar aris Rmer Ti ar sob ri vad.

wmi da ma ma gvir Cevs: nu ve Zi ebT Rmer Tis ar se bis sa xels! nu ve Zi ebT Rmer Tis ar se bis sa xels! Se uZ-

le be lia, bu ne bam sru lad Se ic nos mas ze zem de ba re bu ne ba. Rmer Ti,

ro me lic mi uw vdo me lia, igi uTu od usa xe loc iq ne ba, da igi im-

de nad aris usa xe lo _ ram de na dac mi uw vdo me li (da mas ke li 2000,

336-337).

mi u xe da vad ami sa, ro gorc vi ciT, Rmer Ti yve la sa xe liT iwo de ba

_ mtki ce bi Ti Tac, ukuT qmi Ti Tac da sa pi ris pi ro Ti Tac.

wmi da io a ne da mas ke lis rwmu ne biT, swo red mtki ce bi Ti sa xe lia mtki ce bi Ti sa xe lia

imis das tu ri, rom Rmer Ti aris yo vel Ta mi ze zi:yo vel Ta mi ze zi: igia ar si da ar-

se ba, brZe ni da sib rZne, az ri da mo az rov ne, si coc xle da coc xa li

da a. S. (da mas ke li 2000, 337).

ukuT qmi Ti sa xe liT ukuT qmi Ti sa xe liT cxad de ba, rom yve laf ris uze mo e si yve laf ris uze mo e si Rmer Ti

ar sTa gan ara fe ri ar aris, ara med aris uar se bo,uar se bo, us xe u lo, uc vle-

li da a.S.

sa pi ris pi ro sa xe le bi Tac, sa pi ris pi ro sa xe le bi Tac, ro go ri caa, ma ga li Tad, si naT le da

sib ne le, mSve ni e ri da sa Si ne li _ imas Se vic nobT, rom ar sob ri vad ar sob ri vad

arc er Ti maT ga ni ar aris Rmer Ti, ara med ze ar sia ze ar sia da, am de nad _

usa xe lo usa xe lo (iq ve).

ima ve `gar da mo ce ma Si~ wmi da io a ne da mas ke li gva uw yebs, rom

Rmer Tis WeS ma ri ti Si na ar sis ga mom xat vel sa xel Ta gan upi ra te si

da um jo be sia ar si ar si `myo fi~, rom li Tac uc xa de sad (`usa kuT re sad~)

war moC nde ba Rmer Tis WeS ma ri ti Si na ar si: `myo fi; ro me li-igi ars~,

anu `is, ro me lic myo fobs, aris (ma ra dis)~, Sdr.:

`da hrqua mo se Rmer Tsa: aha ese ra, me mi vi de Ze Ta is raH li sa Ta

da vrhqua maT: Rmer Tman ma ma Ta Tqu en Ta man mo mav li na me Tqu en da,

da mkiT xvi den, Tu raY ars sa xe li mi si, raY vrhqua maT? da hrqua

Rmer Tman mo ses: me var Rmer Ti, myo fi, ro me li varme var Rmer Ti, myo fi, ro me li var, da es re ar qu

Ze Ta is raH li sa Ta: ro me li-igi ars, man mo mav li na me Tqu en da~ (ga-

mos lva Ta 3, 13-14).

Page 58: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

57

Rmer Tis me o re upi ra tes sa xe lad wmi da ma ma asa xe lebs sa kuT riv

RmerTs RmerTs (berZn. Te osTe os). wmi da ma mis swav le biT, es sa xel de ba sa mi mi-

mar Tu le biT war mo a Cens ar sis, ar sis, anu Rmer Tis, myo fo bas:

a) Rmer Tis moq me de ba (< berZn. Te e in Te e in `srbo la~), yo ve li ves ga re-

mov la: `ga re Sec vi sa gan iT qu mis Ta nad yo vel TaY sa~;

b) Rmer Tis yo vel Ta mxed ve lo ba, yov lis mWvre te lo ba (< berZn.

Te as Tai Te as Tai `Wvre ta, xed va~), ram de na dac igi Tval mo u ci le be lia da

`xe davs yo vel sa... da ars ze dam xed vel yo vel Ta, ra me Tu ara raY da-

e far vis Tu al sa mas yo vel Ta mxed vel sa~;

g) Rmer Ti vi Tar ca nTe ba, wva (< berZn. ai Te in ai Te in `wva, daw va~), `ra-

me Tu Rmer Ti Cu e ni cecxl Sem wu vel ars da gan mle vel yov li sa

si bo ro ti sa~ (da mas ke li 2000, 60).

igi ve wmi da ma ma gvi mow mebs, rom ufa li, ufa li, me u fe, me u fe, Se moq me di, Se moq me di, dam-dam-

ba de be li, ba de be li, mwyem si mwyem si da amis msgav si sa xe le biT war moC nde ba mTqme lis

(ada mi a nis) da mo ki de bu le ba Rmer Ti sad mi, ker Zod:

Rmer Ti ufa lia ufa lia imis Tvis, vis mi mar Tac uf le bu lia, anu vis Tvi-

sac Rmer Ti uze na e si ba ton-pat ro nia _ ufa li Rmer Tia; msgav sad

ami sa, Rmer Ti imis Tvi saa me u fe,me u fe, vis Tvi sac Rmer Ti uze na e si me fea;

Se sa ba mi sad, Se moq me di Se moq me di ki imis Tvis, vinc Tavs RvTis qmni le bad aRi-

a rebs; ase ve, Rmer Ti damba de be lia damba de be lia da ba de bul Ta mi marT da mwyem sia mwyem sia

`dam wysil Ta mi marT~ (da mas ke li 2000, 61).

qar Tu li qar Tu li ufalufal-is da -is da RmerTRmerT-is ze moT war mod ge ni li leq si--is ze moT war mod ge ni li leq si-

kur-se man ti ku ri ar Ce va ni (ix. gv. 43, 46-47; 51; 54-55) sru lad kur-se man ti ku ri ar Ce va ni (ix. gv. 43, 46-47; 51; 54-55) sru lad

em Txve va wmi da io a ne da mas ke li se ul mow mo bas, em Txve va wmi da io a ne da mas ke li se ul mow mo bas, Sdr.:

er Ti mxriv, qarT. RmerTRmerT-i: `Rmer Ti; ze bu neb ri vi ar se ba~

(qegl-i); `su li na Te li da u sa ba mo~ (sul xan-sa ba 1991-93); `ar se ba

pir vel sa u ku no~ (Cu bi naS vi li 1988);

me o re mxriv, qarT. ufalufal-i: `1. igi vea, rac Rmer Ti; 2. (wign.) ba-

to ni, pat ro ni, mbrZa ne be li~ (qegl-i); ̀ pat ro ni (va Ji), gi na Rmer Ti~

(sul xan-sa ba 1991-93); `sam Ru To we ril Si o½i; Rmer Ti, dam ba de be li,

me u fe, ba to ni, pat ro ni~ (Cu bi naS vi li 1988); `pat ro ni, mflo be li,

Page 59: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

58

qris te~ (abu la Ze 1973); `uf ro si, ba to ni, pat ro ni~ (im na iS vi li

1986); `ba to ni Rmer Ti~ (sar jve la Ze 2001); `1. ba to ni, fe o da li,

mbrZa ne be li. 2. mqo ne be li, pat ro ni, mflo be li~ (berozaSvili

2007).

ro gorc aRi niS na, kom po nen ti RmerT- RmerT- kom po zi teb sa da RmerTRmerT-

isa gan war mo e bul Ta mniS vne lo van na wil Si TiT qmis uga mo nak li sod

inar Cu nebs `uze na e si Rmer Tis~ an `yo ve li ve ze ci u ris~ se man ti-

kas. Tum ca ufalufal-isa da RmerTRmerT-is leq si kur-se man ti ku ri ar Ce va nis

Tval saz ri siT, ara nak leb mniS vne lo va nia, rom ase ve TiT qmis uga mo-

nak li sod Znel de ba RmerT- RmerT- kom po nen tis Ca nac vle ba ufalufal-iT, Sdr.

gvaqvs:

Rmer Tka ci Rmer Tka ci da ara _ ufal ka ci;ufal ka ci;

Ze RmrTi sa Ze RmrTi sa da ara _ Ze uf li sa;Ze uf li sa;

Rmer Tmyo fe li Rmer Tmyo fe li da ara _ ufal myo fe li; ufal myo fe li;

Rmer Tqmnu le ba Rmer Tqmnu le ba da ara _ ufal qmnu le baY;ufal qmnu le baY;

RmrTis mSo be li RmrTis mSo be li da ara _ uf lis mSo be li;uf lis mSo be li;

RmrTis met yu e li RmrTis met yu e li da ara _ uf lis met yue li;uf lis met yue li;

RmrTis msa xu ri RmrTis msa xu ri da ara _ uf lis msa xu ri; uf lis msa xu ri;

Rmer Tka ci Rmer Tka ci da ara _ ufal ka ci.ufal ka ci.

meg rul-Wa nu ri da sva nu ri ene bis msgav sad, qar Tu li enis di a-

leq teb Sic TiT qmis ima ve leq si kur-se man ti ku ri ar Ce va nis mow me ni

varT _ aq Rmer T-i i do mi ni rebs: gvaqvs megr. Ro ron Ti, Ro ron Ti, laz. Ror-Ror-

mo Ti, mo Ti, svan. Rer meT, Rer meT, Rer beT, Rer beT, xo lo aRm. mTis di a leq teb sa da zo-

gi erT das. di a leq tSi RT-/xTRT-/xT- Zi riT war mo e bul ni (mag.: xevs. xTis xTis

ia sa u li ia sa u li `an ge lo zi~ da sxva). ufalufal-is ga mo ye ne bis six Si re ki am

Tval saz ri siT mi ni ma lu ria, Ti To-oro la ga mo nak li siT (mag.: xevs.

uf lis Tva li uf lis Tva li `Za li an la ma zi~, qarTl. uf lis xe uf lis xe `bza~ da sxva).

Page 60: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

59

ufa li da da Ta vi su fa li

sa Zi e be lia ufal- - kom po nen tis Tav da pir ve li mniS vne lo ba sa ku-

Ta ri war mo e bis Zvel qar Tul kom po zit Si Ta vis- ufa li.

sa gu lis xmod Se niS na ven (me li qiS vi li 2008, 25-26), rom in di-

vi du a lu ri Ta vi suf le bis idea ev ro pa Si X-XI sa u ku ne e bi dan Cnde-

ba. ma nam de ada mi a nis Ri re bu le ba so ci a lu rad iyo gan pi ro be bu li.

mTel rig enob riv mo na ce meb Si cne ba Ta vi su fa li Ta vi su fa li mxo lod so ci a-

lu ri mo ti vi re biT war mod ge ba:

a) ber Znul-ro ma ul enob riv si nam dvi le Si eti mo lo gi u rad fiq-

sir de ba Ta vi su fa lis Ta vi su fa lis bi o lo gi u ri mo ti vi `zrda~ (la Ti nu ri li ber < in do ev rop. `amoz rda, aR mo ce ne ba~).

b) qro no lo gi u rad mom dev no xa na Si ger ma ni kul enob riv wre Si

amu Sav da mSvin vi er-fsi qi ku ri `ke Til gan wyo bis~ mo ti vi (in gli su ri

free < in do ev rop. `ke Til gan wyo ba, mSvi do bi a no ba, dac va~).

g) amas mos devs ref leq sur-kuT vni le bi Ti `sa ku Ta ris, Ta vi si a-

nis~ mo ti vi sla vur eneb Si (ru su li свобода < in do ev rop. `свой, sa ku Ta ri, TviT~).

dad ge ni lia, rom Zve li qar Tu li Ta vi su fa liTa vi su fa li ` Ta vi su fa li~

do ku men tu rad uk ve X sa u ku ne Si das tur de ba, oden in di vi du a lu ri, oden in di vi du a lu ri,

sru li ad ara so ci a lu ri mo ti vi re biTsru li ad ara so ci a lu ri mo ti vi re biT da Tav da pir ve li mniS vne lo-

biT `sa ku Ta ri Ta vis ufa li, flo be li~ (me li qiS vi li 2008, 30-31).

Cvens yu rad Re bas am mxriv ip yrobs Zve l qar Tul Si ar se bu li

uuf lo, uuf lo, ro me lic niS nav da ro gorc `upat ro nos~, `upat ro nos~, ase ve `Ta vi su-`Ta vi su-

fals~.fals~.

ufa li Rmer Ti ie re mia wi nas war met yve lis pi riT ga mo xa tavs Ta-

vis gak vir ve bas, rad gan is ra e li a neb ma ar Se is mi nes uf lis nam cne bi,

mad li e re biT ar mi i Res uf lis wya lo ba da, rac yve la ze Se maZ rwu-

ne be lia _ aRar in do mes ufal Tan yof na:

`ityKs ufa li: nu udab no veq men is ra il sa, anu qu e ya na gan kor-

de bul miT, ra me Tu Tqua er man Cem man, da uuf lo uuf lo viy vneT da Sen da

ar Ra ra mo vi deT mer me~ (ie re mia 2, 31).

Page 61: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

60

ufa li is ra el ers yve la ze mZi me cod va ze uTi Tebs: uuf lo viy-uuf lo viy-

vne To, vne To, anu uf lis ga re Se ( u- ufalufal-o-d) viq ne bi To. is ra e li a neb ma

ar Ci es uuf lod yof na. uuf lod yof na. maT ufal ze, ze ci er pat ron ze Tqves ua ri

da Ta vis ne ba ze yof na am jo bi nes (Sdr. am mux lis Zve li ru su li

Tar gma ni: `мы сами себе господа~), rac imas niS navs, rom er ma sa-ku Ta ri Ta vis uf lad sa ku Ta ri ve Ta vi ga na go.

ie re mia wi nas war met yve lis wig ni dan mox mo bil amo na rid Si qar-

Tu li sit yva uuf lo uuf lo uaR re sad sa in te re so, Ta vi se bu ri leq si kur-

se man ti ku ri fun qci iT war mod ge ba: vis Tvi sac ufa li ar aris ze ci-

e ri pat ro ni, igi uuf loa uuf loa `upat ro noa~, vi na i dan sa ku Ta ri ne biT

iTa vi suf lebs Tavs ufa li Rmer Ti sa gan, sa ku Ta ri Ta vis uf lad Tu

pat ro nad Tvi Ton ve rCe ba da am de nad aris uuf lo uuf lo ` Ta vi su fa li~.

Ta vi suf le bis Ta vi suf le bis am gva ri se man ti ku ri ga az re ba ker Zo xa si a Ti saa.

Ta ma mad Se iZ le ba iT qvas, rom qar Tu li sit yva Ta vi su fa liTa vi su fa li mis-

ti ku rad itevs Ta vi suf le bis nam dvil qris ti a nul Si na arss:Ta vi suf le bis nam dvil qris ti a nul Si na arss:

WeS ma ri tad Ta vi su fa li Ta vi su fa li igia, vi sac Ta vis pat ro nad ufa li ufa li hyavs

da Ta vis Ta vis ne ba-sur vi lebs uf lis uf lis ne bi sa ebr war mar Tavs.

WeS ma ri ti Ta vi suf le ba RvTiv mo ni We bu li Rir se baa. am Rir se biT

is imo se ba, vinc Ta vis Ta vis `wa dil Ta ne bas~ da uf le bia da uf le bia da Ta vi si Ta vi si ne biT

da mor Ci le bia ufals ufals da ara _ cod vas. da viT Cu bi naS vi li Ta vis

leq si kon Si gan mar tavs: ̀ Ta vi su fa li Ta vi su fa li _ ara vi si mo na~ (CubinaSvili

1988). Cven dav Zen diT: Ta vi su fa li ara vi si mo naa _ gar da ufa li

Rmer Ti sa!

ufal ma ie so qris tem xom eS ma ki sad mi mo no bis mra val sa xov no ba

dag va nax va, am sa mar cxvi no mo no bi sa gan ga mog vix sna da gva Cu qa Ta vi-

suf le ba, anu gan Ta vi suf le ba eS ma ki sa da cod vi sa gan.

Ta vi suf le bis Ta vi suf le bis da Ta vi su fa lis Ta vi su fa lis qris ti a nu li Si na ar sic es aris:

mxo lod am gvar Ta vi suf le bas Ta vi suf le bas zi a re bu li ada mi a nia WeS ma ri tad Ta-Ta-

vi su fa li.vi su fa li.

amis das tu rad vkiT xu lobT uf lis nam cnebs wmi da sa xa re ba Si:

,,da scnaT WeS ma ri ti, da WeS ma ri te ba man gan ga Ta vi suf lnes Tqu-,,da scnaT WeS ma ri ti, da WeS ma ri te ba man gan ga Ta vi suf lnes Tqu-

en... yo vel man ro mel man qmnes cod vaY, mo naY ars igi cod vi sen... yo vel man ro mel man qmnes cod vaY, mo naY ars igi cod vi saY...~; aY...~;

Page 62: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

61

`uku e Tu Ze man gan ga Ta vi suf lnes, WeS ma ri tad Ta vi su fal iy-`uku e Tu Ze man gan ga Ta vi suf lnes, WeS ma ri tad Ta vi su fal iy-

vneT...~; vneT...~;

`me var gzaY da me var WeS ma ri te baY da cxo re baY: ara vin mo vi des `me var gzaY da me var WeS ma ri te baY da cxo re baY: ara vin mo vi des

ma mi sa, gar na Cem mi er~ ma mi sa, gar na Cem mi er~ (ix. io a ne 8, 32-36; 14, 6).

literatura:

abu la Ze 1973: abu la Ze 1973: ilia abu la Ze, Zve li qar Tu li enis leq si ko ni (ma-

sa le bi), Tbi li si.

axa li aR Tqu ma 2001: axa li aR Tqu ma 2001: mec ni e ru lad dad ge ni li teq sti wm. eq vTi-

me da gi or gi mTaw mi del Ta re daq ci e bi sa, Tbi li si, mTaw mi da, wmi da

ni nos ek le sia.

ba si li 1983: ba si li 1983: ba si li ke sa ri e lis ef Tvi me aTo ne li se u li Tar gma ni,

Tbi li si.

be ro zaS vi li 2007: be ro zaS vi li 2007: Ta mar be ro zaS vi li, qar Tu li enis sas ko lo

gan ma rey bi Ti leq si ko ni, ga mom cem lo ba `di o ge ne~, Tbi li si.

da mas ke li 2000: da mas ke li 2000: wmi da io a ne da mas ke li, mar Tlma di deb lu ri sar-

wmu no e bis zed mi wev ni Ti gad mo ce ma, Tbi li sis sa su li e ro aka de mi is

ga mom cem lo ba, Tbi li si.

da ne lia 1998: da ne lia 1998: kor ne li da ne lia, nar kve ve bi qar Tu li sam wer lo-

bo enis is to ri i dan, I, Tbi li si.

va Jas mci re leq si ko ni 1969: va Jas mci re leq si ko ni 1969: Sem dge ne li al. Win Wa ra u li, Tbi-

li si.

im na iS vi li 1982: im na iS vi li 1982: iva ne im na iS vi li, qar Tuli enis is to ri u li

qres to ma Tia, t. I, naw. I, Tbi li si.

im na iS vi li 1986: im na iS vi li 1986: iva ne im na iS vi li, qar Tu li oT xTa vis sim fo nia-

leq si ko ni, Tbi li si.

ka te xiz mo 1911: ka te xiz mo 1911: sa xel mZRva ne lo mar Tlma di de b luri ka te xiz mos

Se sas wav lad.

Page 63: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

62

me li qiS vi li 2008: me li qiS vi li 2008: iri ne me li qiS vi li, ` Ta vi suf le bis~ cne bis

eti mo lo gi u ri di a pa zo ni: so ci a lu ri dan in di vi du a lu ram de, enaT-

mec ni e re bis sa kiT xe bi _ II.

men Te SaS vi li 1943: men Te SaS vi li 1943: ste fa ne men Te SaS vi li, qi zi yu ri leq si ko ni,

Tbi li si.

mcxe Tu ri xel na we ri 1981: mcxe Tu ri xel na we ri 1981: (mo ses xuT wig ne u li, iso na ve, msa jul-

Ta, ru Ti), teq sti ga mo sa ce mad mo am za da da ga mok vle va da ur To

ele ne do Ca naS vil ma, Tbi li si, 1981. (ek le si as te, sib rZne so lo mo-

ni sa, qe ba qe ba Ta so lo mo ni sa, wi nas war met yvel Ta wig ne bi _ esa ia,

ie re mia, ba ru qi, eze ki e li), `mec ni e re ba~, Tbi li si.

ni Ja ra Ze 1971: ni Ja ra Ze 1971: S. ni Ja ra Ze, qar Tu li enis aWa ru li di a leq tis

leq si ka, ba Tu mi.

sul xan-sa ba 1991-93: sul xan-sa ba 1991-93: sul xan-sa ba or be li a ni, leq si ko ni qar Tu-

li, av tor ga fu li nus xe bis mi xed viT mo am za da, ga mok vle va da gan-

mar te ba Ta leq si kis sa Zi e be li da ur To ilia abu la Zem, I da II t.,

`me ra ni~, Tbi li si.

sar jve la Ze 1995: sar jve la Ze 1995: zu rab sar jve la Ze, Zve li qar Tu li enis leq si-

ko ni, Tbi li sis uni ver si te tis ga mom cem lo ba, Tbi li si.

sar jve la Ze 2001: sar jve la Ze 2001: zu rab sar jve la Ze, Zve li qar Tu li enis sit-

yvis ko na, sul xan-sa ba or be li a nis sa xe lo bis Tbi li sis sa xel mwi fo

pe da go gi u ri uni ver si te tis ga mom cem lo ba, Tbi li si.

si nu ri 1975: si nu ri 1975: si nu ri mra val Ta vi, ga mok vle va da leq si ko ni da ur-

To iv. im na iS vil ma, Tbilisi.

so se lia 2006: so se lia 2006: eTer so se lia, * fal-/fal-/ fl-fl- Zi ris re kon struq ci as-

Tan da kav Si re biT, enaT mec ni e re bis sa kiT xe bi _ I-II.

fen ri xi-sar jvela Ze 2000: fen ri xi-sar jvela Ze 2000: ha inc fen ri xi, zu rab sar jve la Ze,

qar Tve lur ena Ta eti mo lo gi u ri leq si ko ni, Tbi li si.

qav Ta ra Ze 1985: qav Ta ra Ze 1985: iva ne qav Ta ra Ze, qar Tu li enis mo xe u ri di a leq-

ti, Tbi li si.

qar Tu li agi og ra fi u li Zeg le bis sim fo nia-leq si ko ni 2005, qar Tu li agi og ra fi u li Zeg le bis sim fo nia-leq si ko ni 2005,

2007: 2007: Tbi li si, t. I-II.

Page 64: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

63

qar Tlis cxov re ba 1973:qar Tlis cxov re ba 1973: IV, Tbi li si.

qar Tlu ri 1981: qar Tlu ri 1981: qar Tlu ri di a leq tis leq si ko ni, Tbi li si, 1981.

qegl-i: qegl-i: qar Tu li enis gan mar te bi Ti leq si ko ni (qegl-i), tt.:

V-1958, VI-1960, VII-1962, VIII-1964.

qar Tu li oT xTa vis bo lo ori re daq cia 1979: qar Tu li oT xTa vis bo lo ori re daq cia 1979: teq sti ga mos ca da

ga mok vle va daur To iva ne im na iS vil ma, Tbi li si.

qar Tu li sa mo ci qu los sim fo nia-leq si ko ni 2009: qar Tu li sa mo ci qu los sim fo nia-leq si ko ni 2009: Tbi li si.

Ram ba Si Ze 1988: Ram ba Si Ze 1988: rog ne da Ram ba Si Ze, qar Tu li enis in gi lo u ri

di a leq ti, Tbi li si.

Rlon ti 1984: Rlon ti 1984: aleq san dre Rlon ti, qar Tul ki lo-Tqma Ta sit-

yvis leq si ko ni, Tbi li si.

Rlon ti sa kiTx. 2010: Rlon ti sa kiTx. 2010: me dea Rlon ti, ufa li da Ta vi su fa li,

ar nold Ci qo ba vas sa kiT xa ve bi, XXI, Tbi li si.

Rlon ti di alqt. 2010: Rlon ti di alqt. 2010: me dea Rlon ti, ufal-is da RmerT-is

leq si kur-se man ti ku ri ar Ce va ni saT vis qar Tul di a leq teb Si _ XXX

res pub li ku ri di a leq to lo gi u ri sa mec ni e ro se si is ma sa le bi, Tbi-

li si, ba Tu mi.

Rlon ti inst. 2010: Rlon ti inst. 2010: me dea Rlon ti, RmerT-is leq si kur-se man-

ti ku ri bu di saT vis _ arn. Ci qo ba vas sa xe lo bis enaT mec ni e re bis in-

sti tu tis 69-e sa mec ni e ro se si is ma sa le bi.

Cu bi naS vi li 1840: Cu bi naS vi li 1840: da viT Cu bi naS vi li, ru sul-qar Tul-fran ci-

cu li leq si ko ni, s.-pe ter bur gi.

Cu bi naS vi li 1971: Cu bi naS vi li 1971: da viT Cu bi naS vi li, ru sul-qar Tu li leq si ko-

ni, I, Tbi li si.

Cu bi naS vi li 1988: Cu bi naS vi li 1988: da viT Cu bi naS vi li, qar Tul-ru su li leq si-

ko ni, Tbi li si.

cxo re ba 1946: cxo re ba 1946: cxo re baY io va ne si da ef TKme si, gi or gi mTaw mi de-

lis ena, Tbi li si.

Win Wa ra u li 2005: Win Wa ra u li 2005: aleq si Win Wa ra u li, sit yva `Rmer Ti~-s war mo-

mav lo bi saT vis, ge la Tis mec ni e re ba Ta aka de mi is Jur na li, # 8, gv.

8-19.

Page 65: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

64

Win Wa ra u li xevs. 2005: Win Wa ra u li xevs. 2005: aleq si Win Wa ra u li, xev su ru li leq si ko-

ni, ga mom cem lo ba `qar Tu li ena~, Tbi li si.

xan me ti leq ci o na ri 1984: xan me ti leq ci o na ri 1984: I, Tbi li si.

xu bu tia 1969: xu bu tia 1969: p. xu bu tia, Tu Su ri ki lo, leq si ka, Tbi li si.

Medea Glonti

Lexical-semantic choice of UPALI ‘the Lord” and γMERTI ‘the God’ in Georgian

Summary

A lexical-semantic fi eld of upali and γmerti is the Georgian upal-i and γmert-i and the lexical entries having the relevant semantics and which are originated from them and exist apart from the semantic fi eld. They are being researched towards three analytical points:

1. A lexical vocabulary of upal- was distributed according to 12 basic semantic directions, 87 semantic fi elds were defi ned. Almost 2/3 of a lexical vocabulary is polysemic. A lexical vocabulary of γmert- was distributed according to 8 basic semantic directions. About 160 semantic fi elds were defi ned. Polysemicy of a lexical vocabulary of γmert- is poor.

There are more than hundred composits containing γmert- in Georgian. In these composits the component γmert- preserves the semantics of ‘the highest God’, ‘everything heavenly”. Substitution of a component γmert- by upal- is also diffi cult (γmrtismšobeli “the God’s Mother’ and not uplismšobeli ‘the Lord’s Mother’). Productiveness of blessing and oathing phraseologisms containing γmert- and the ones originated from γmert- is poor.

Page 66: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

65

Differently from this, we have only two composits containing upal- (uplisuli “monarch’s child’, uplis-mouare). But the number of the words originated from upal- is verious and high. Among them about 80% contains the semantics of ‘earthly’, and more then 20% has the semantics of ‘everything heavenly’.

On the basis of the relevant data of the Megrelian-Chan and Svan languages as well as Georgian dialects the same lexical-semantic choice is being investigated.

2. Etymological information and semantic developing stages are also represented.

3. Relevant theological material based on the Saint Fathers’ (St. Joan Damaskenos and others ) translations is bought.

Page 67: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

66

eTer Sen ge lia

zo gi meg ru li fu Zis eti mo lo gi i saT vis

( musx-i, Tesx-i, Tisx-i...)

meg rul Si das tur de ba leq si ku ri er Te u le bi:

musx-musx-i/ mus xi-mus xi-i/ mus xe-mus xe-Y/ mus xe/mus xe/ mus xel-mus xel-i `ram de ni(?)~, `bev ri~;

mus xiT/mus xiT/ mus xeYT/mus xeYT/ mus xeT/mus xeT/ mus xe liT mus xe liT `ram de nic~; `ram de niT~;

mus xi Sa(x)/mus xi Sa(x)/ mus xeYSa(x)/musxeSa(x)/musxeliSa(x) mus xeYSa(x)/musxeSa(x)/musxeliSa(x) `ram den jer~; `ram-

de nad~; `ra zo mam de~;

Tesx-Tesx-i/ Tes xi-Tes xi-i/ Tes xe-Y/Tes xe-Y/ Tes xe/Tes xe/ Tes xel-Tes xel-i `am de ni~;

Tes xiT/Tes xiT/ Tes xeYT/Tes xeYT/ Tes xe liT Tes xe liT `am de niT~;

Tes xe Sa/Tes xe Sa/ Tes xi Sa(x)/Tes xi Sa(x)/ Tes xeYSa(x)/Tes xeYSa(x)/ Tes xe li Sa(x)Tes xe li Sa(x) `am de nad~; `am den jer~;

Tisx-Tisx-i/ Tis xi-Tis xi-i/ Tis xil-Tis xil-i/ Tis xe/Tis xe/ Tis xe-Tis xe-Y/ Tis xelTis xel-i `im de ni, im ra o-

de no bi sa;~

Tis xiT/Tis xiT/ Tis xeYT/Tis xeYT/ Tis xe liT Tis xe liT `am de niT~;

Tis xi Sa(x)/Tis xi Sa(x)/ Tis xeYSa(x)/Tis xeYSa(x)/ Tis xe li Sa(x)Tis xe li Sa(x) `im de nad~; `im den jer~.

(qa ja ia 2002; qo ba lia 2010).

Se niS vna. da sa xe le bul Ta gan leq si ko neb Si da va das tu reT mxo lod:

musx-musx-i/ mus xi-mus xi-i; ; mus xe; mus xe; mus xeT; mus xeT; Tisx-Tisx-i/ Tis xi-Tis xi-i/ Tis xil-Tis xil-i; ; Tesx-Tesx-i/ Tes xi-Tes xi-i; ;

musx-musx-i/ mus xi-mus xi-i; ; mus xi Sa(x)/mus xe Sa(x). mus xi Sa(x)/mus xe Sa(x).

sa a na li zo fu Ze e bi sxva das xva met yve le bis na wi le bia, ker Zod:

1) musx-musx-i/ mus xi-mus xi-i/ mus xe-Y/mus xe-Y/ mus xe/mus xe/ mus xelmus xel-i `ram de ni~, `bev ri~

gvxvde ba ro gorc:

a) (ra o de no bi Ti) ric xvi Ti sa xe li (ra o de no bi Ti) ric xvi Ti sa xe li (gan saz Rvru li da ga nu saz-

Rvre li ode no bi sa):

mus xi/mus xi/ mus xii/mus xii/ mos xi/mos xi/ mus xeY/mus xeY/ mus xe/mus xe/ mus xe li vex ve wi, ma ra iwkmus xe li vex ve wi, ma ra iwkma mu-ma mu-

Tun qu va go mirTTun qu va go mirT ̀ ram de ni (bev ri) vex ve we, mag ram mas Tan ara fe ri ar

ga mi vi da~ (ga nu saz Rvre li ode no bi sa);

Page 68: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

67

musxi/musxi/ mus xii/mus xii/ mus xeY/mus xeY/ mus xe/mus xe/ mus xe li qo To mi qo mimus xe li qo To mi qo miun du do ar Zoq un du do ar Zoq

gomgomWyordWyord `ram de ni (bev ri) qa Ta mi myav da da yve la ga miw yda~ (gan-

saz Rvru li ode no bi sa).

b) kiT xvi Ti nac val sa xe li: kiT xvi Ti nac val sa xe li:

mus xi/mus xi/ mus xii/mus xii/ mus xeY/mus xeY/ mus xe/mus xe/ mus xe li ka Ta qordmus xe li ka Ta qord go wos le bar des? go wos le bar des?

`ram de ni xal xi iyo Sar San le bar de Si?~

2) 2) mus xiT/mus xiT/ mus xeT/mus xeT/ mus xeYT/mus xeYT/ mus xe liT mus xe liT `ram de nic~; `ram de niT~

gvxvde ba ro gorc:

a) mi mar Te bi Ti nac val sa xe li:mi mar Te bi Ti nac val sa xe li:

kur dRel qi kur dRel qi mus xiT/mus xiT/ mus xeT/mus xeT/ mus xeYT/mus xeYT/ mus xe liT ik va ku, mus xe liT ik va ku, Tis xiT iru-Tis xiT iru-

lua lua `kur dRel ma ram de nic iki ki na, im de nic ir bi nao~ (qa ja ia 2002);

b)zmni ze da:zmni ze da:

a) ode no bis: ode no bis: mus xiT/mus xiT/ mus xeT/mus xeT/ mus xeYT/mus xeYT/ mus xe liT uCansmus xe liT uCans mu as qa ni di- mu as qa ni di-

as qansas qans? ? `ram de niT aris ma ma Se ni de da Sen ze uf ro si?~3) mus xi Sa(x)/mus xi Sa(x)/ mus xeYSa(x)/mus xe Sax/mus xe li Sa(x) mus xeYSa(x)/mus xe Sax/mus xe li Sa(x) `ram den jer~; `ram-

de nad~ gvxvde ba ro gorc:

zmni ze da:zmni ze da:

a) zo ma-ode no bis: sqan(i) ri nas Sxva Sis va mu Zi na na, mus xi Sax eSe zo ma-ode no bis: sqan(i) ri nas Sxva Sis va mu Zi na na, mus xi Sax eSe

va di ma Ra le va di ma Ra le `Sen sxvis yof nas ver mo gi ma te ben, ra zo mam dec (ram de-

na dac) ar amaR lde (ze viT)~ (qa ja ia 2002);

mus xi Sa(x)/mus xi Sa(x)/ mus xeYSa(x)/mus xeYSa(x)/ mus xe Sa(x)/mus xe li Sa(x) re sqa ni mus xe Sa(x)/mus xe li Sa(x) re sqa ni ur Ze ni? ur Ze ni?

`ram de nad aris (ra Rirs) Se ni yur Ze ni?~

b) je ro bis: je ro bis: mus xi Sa(x)/mus xi Sa(x)/ mus xeYSa(x)/mus xe Sa(x)/mus xe li Sa(x) meb/frTi, mus xeYSa(x)/mus xe Sa(x)/mus xe li Sa(x) meb/frTi,

ma ra aka Sa vadob/f/xvadma ra aka Sa vadob/f/xvad `ram den jer (bev rjer) mi ve di, mag ram ar-

cer Txel ar dam xvda~;

4) Tesx-Tesx-i/ Tes xe-Tes xe-Y/ Tes xe/Tes xe/ Tes xel-Tes xel-i `am de ni~ gvxvde ba ro gorc:

Cve ne bi Ti nac val sa xe li: Tes xi/Tes xeY/Cve ne bi Ti nac val sa xe li: Tes xi/Tes xeY/ Tes xe/Tes xe li uS qu ri mu So Tes xe/Tes xe li uS qu ri mu So

iidiTidiT? ? `am de ni vaS li ris Tvis iyi deT?~

5) Tes xiT/Tes xiT/ Tes xeYT/Tes xeYT/ Tes xe liT Tes xe liT `am de niT~; `am de nad~ gvxvde ba ro-

gorc:

zmni ze da:zmni ze da:

Page 69: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

68

zo ma-ode no bis: zo ma-ode no bis:

Tes xiT/Tes xiT/ Tes xeYT/Tes xeYT/ Tes xe liT umo si qo re Cqi mi Tes xe liT umo si qo re Cqi mi va na sqa ni Se va na sqa ni Se `am de-

niT me ti ki aris Ce mi ya na Sen sa ze.~

Te am be Te am be Tes xiT/Tes xiT/ Tes xeYT/Tes xeYT/ Tes xe liT qTes xe liT qga nar Rendga nar Rendda, Su ro mu Se ni da, Su ro mu Se ni

va mom go reTva mom go reT? ? `es am ba vi am de nad Tu ganaR vleb da, sa er Tod ra tom

ar mog vi kiT xeT (mog vi Zi eT)?~

6) Tes xe Sa/Tes xe Sa/ Tes xi Sa(x)/Tes xi Sa(x)/ Tes xeYSa(x)/Tes xeYSa(x)/ Tes xe li Sa(x) Tes xe li Sa(x) `am de nad~; `am den-

jer~ gvxvde ba ro gorc:

zmni ze da:zmni ze da:

a) zo ma-ode no bis: zo ma-ode no bis: Tes xe Sa/Tes xe Sa/ Tes xi Sa(x)/Tes xi Sa(x)/ Tes xeYSa(x)/Tes xeYSa(x)/ Tes xe li Sa(x)/ Tes xe li Sa(x)/

Tes xi Sa(x) mo pi den qo sqa ni oxorTes xi Sa(x) mo pi den qo sqa ni oxors `am de nad mom yi di Sens sa mo sax-los?~;

b) je ro bis: je ro bis: Tes xe Sa/Tes xe Sa/ Tes xi Sa(x)/Tes xi Sa(x)/ Tes xeYSa(x)/Tes xeYSa(x)/ Tes xe li Sa(x) mu Sa mo-Tes xe li Sa(x) mu Sa mo-

mimioni? oni? `am den jer ris Tvis mo miy va ne?~

7) Tisx-Tisx-i/ Tis xiTis xi-i/ Tis xe/Tis xe/ Tis xe-Y/Tis xe-Y/ Tis xelTis xel-i/ Tis xilTis xil-i `im de ni~ gvxv-

de ba, ro gorc Cve ne bi Ti nac val sa xe li:

si si mus xi go ko ni, Tis xi/Tis xii/mus xi go ko ni, Tis xi/Tis xii/ Tis xe/Tis xeY/Tis xe li/Tis xi li wa-Tis xe/Tis xeY/Tis xe li/Tis xi li wa-

nas do i rinnas do i rindas! das! Sen ram de nic gin da, im den wels gec xov ros!

8) Tis xiT/Tis xiT/ Tis xeYT/Tis xeYT/ Tis xe liT Tis xe liT `im de niT~ gvxvde ba ro gorc:

zmni ze da:zmni ze da:

zo ma-ode no bis: zo ma-ode no bis: Tis xiT/Tis xiT/ Tis xeYT/Tis xeYT/ Tis xe liT me ti rdasTis xe liT me ti rdasni xo lo, ni xo lo,

iSe ni va da ar ka `im de niT me tic rom iyos, ma inc ar da ak lo!~iSe ni va da ar ka `im de niT me tic rom iyos, ma inc ar da ak lo!~

9) Tis xi Sa(x)/Tis xi Sa(x)/ Tis xeYSa(x)/Tis xeYSa(x)/ Tis xe li Sa(x) Tis xe li Sa(x) `im de nad~; `im den jer~

gvxvde ba ro gorc:

zmni ze da:zmni ze da:

a) zo ma-ode no bis: zo ma-ode no bis: Tis xi Sa(x)/Tis xi Sa(x)/ Tis xeYSa(x)/Tis xeYSa(x)/ Tis xe li Sa(x) ve i na le Tes-Tis xe li Sa(x) ve i na le Tes-

xi ga Wi re bulxi ga Wi re bulSa Sa `im de nad ver mo em sa xu re bi im den ga Wir ve buls.~

b) je ro bis: je ro bis: Tis xi Sa(x)/Tis xi Sa(x)/ Tis xeYSa(x)/Tis xeYSa(x)/ Tis xe li Sa(x) du Za xi, ma ra mu-Tis xe li Sa(x) du Za xi, ma ra mu-

Tu niT vag ma go nu Tu niT vag ma go nu `ram den jer (bev rjer) da vu Za xe, mag ram ve raf riT

ver ga va go ne.~

Page 70: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

69

gan xi lu li er Te u le bi _ _ mu-sx-i/mu-sx-i/ mu-sx-i-mu-sx-i-i/mu-sx-e-Y/mu-sx-e/mu-/mu-sx-e-Y/mu-sx-e/mu-

sx-el-sx-el-i; mu-sx-iT/mu-sx-e-T/mu-sx-e-YT/mu-sx-el-iT; mu-sx-iSa(x)/mu-mu-sx-iT/mu-sx-e-T/mu-sx-e-YT/mu-sx-el-iT; mu-sx-iSa(x)/mu-

sx-e-YSa(x); Te-sxsx-e-YSa(x); Te-sx-i/Te-sx-i/Te-sx-i-i/Te-sx-e-/Te-sx-e-Y/Te-sx-e/Te-sx-el/Te-sx-e/Te-sx-el-i/Te-sx-il/Te-sx-il-i;

Te-sx-iT/Te-sx-e-YT/Te-sx-el-iT; Te-sx-iSa(x)/Te-sx-e-YSa(x)/Te-sx-e-Te-sx-iT/Te-sx-e-YT/Te-sx-el-iT; Te-sx-iSa(x)/Te-sx-e-YSa(x)/Te-sx-e-

Sa/Te-sx-el-iSa(x); Ti-sx-i/Ti-sx-e/Ti-sx-e-Y/Ti-sx-elSa/Te-sx-el-iSa(x); Ti-sx-i/Ti-sx-e/Ti-sx-e-Y/Ti-sx-el-i; Ti-sx-iT/Ti-sx-iT/

Ti-sx-e-YT/Ti-sx-el-iT; Ti-sx-iSa(x)/Ti-sx-e-YSa(x)/Ti-sx-el-iSa(x)Ti-sx-e-YT/Ti-sx-el-iT; Ti-sx-iSa(x)/Ti-sx-e-YSa(x)/Ti-sx-el-iSa(x) _

age bu le biT rTu li sa xe le bia. Zi ri Ta di kom po nen ti sim rav lis ga-

mom xat ve li sxsx- Zi ri un da iyos, pi ve li kom po nen te bi: mumu- `ra~kiT-

xvi Ti nac val sa xe lia, xo lo TeTe- `es~ da TiTi- `is~ _ Cve ne bi Ti nac-

val sa xe le bi.

sa a na li zo ma sa la Si sa in te re soa for me bi: musx-el-i/Tisx-el-i/musx-el-i/Tisx-el-i/

Tesx-el-i/Tisx-el-iSa(x)/Tesx-el-iSa(x)/musx-el-iSa(x), Tesx-el-i/Tisx-el-iSa(x)/Tesx-el-iSa(x)/musx-el-iSa(x), sa dac un da

ga mo i yos -el/-ilel/-il su fiq se bi.

vfiq robT, ze moT gan xi lu li fu Ze e bis Tvis -el/-il el/-il su fiq si a ni

for me bi un da iyos amo sa va li, rom le bic zo gi erT ki lo-kav Si gac-

vda, da i kar ga Tan xmov ni Ti na wi li (mu-sx-e/i(*l)-i; mu-sx-e/i(*l)-iT/;

mu-sx-e/i(*l)-iSa(x); Te-sx-e/i(*l)-i; Te-sx-e/i(*l)-YT; Te-sx-e/i(*l)-

YSa(x); Ti-sx-e/i(*l)-i; Ti-sx-e/i(*l)-YT; Ti-sx-e/i(*l)-YSa(x)), zo gi er-

TSi ki mTli a nad -elel/-il il su fiq se bi da i kar ga (mu-sx-(*el/*-il)-i;

mu-sx-(*el/*-il)-iT; mu-sx-(*el/*-il)-iSa(x); Te-sx-(*el/*-il)-i; Te-sx-

(*el/*-il)-iT; Te-sx-(*el/*-il)-iSa(x); Ti-sx-(*el/*-il)-i, Ti-sx-(*el/*-

il)-iT, Ti-sx-(*el/*-il)-iSa(x)).

is mis sa kiT xi meg rul sa a na li zo leq si kur er Te u leb Si ga mo yo-

fi li -sxsx- da qar Tu li sim rav lis ga mom xat vel sxsx- (sxma) Zi re bis

mor fo lo gi ur-fo ne ti ku ri Se sat yvi so bis Se sa xeb.

Zv. qar Tul Si -sxsx Zi ris Sem cvel sxmasxma fu Zes Sem de gi mniS vne lo be-

bi aqvs ga mov le ni li: So ba; moy va na, mog vra; qo ne ba, <<dgma>>; yo la,

sma; de ba; ac ma, mos xma; <<da ner gva>>, dar gva; ay va na:

So ba:So ba: `Ze eb da asu leb is xne~ (II Sj. 28,41);

moy va na, mog vra:moy va na, mog vra: `us xneT Ze Ta Tqu en Ta co leb~(ie rem. 29,6);

`ar ca cols is xmi den, , ar ca qmris vi do di an (mT. 22,30);

Page 71: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

70

g) qo ne ba, <<dgma>>qo ne ba, <<dgma>>: : `Tu al gas xen da ara hxe davT~ (mr. 8,16);

yur as xen.

d) yo la, sma: yo la, sma: `is xe niT Ta vi sa Tqu e ni sa me go bar ni~ (l. 16,9);

`kac sa vis me es xnes or Ze~ (mT. 21,28);

e) de ba: de ba: `yo vel ni, ro mel ni is xnen saf la veb sa, is mi non mi sa mi si-

saY~ (i. 5,28); `is xa is xa sim ravlH uZ lur TaY~ (i. 5,3.);

v) ac ma, mos xma: ac ma, mos xma: `es xnen san dal ni~ (mr. 6,9);

`es xnes can dal ni oq ro Ru ed ni~ (povn. stef. 658 )

z) <<da ner gva>>, dar gva: <<da ner gva>>, dar gva: `ve nax sa as xmi de da iq mo di~ (II SjSj.

28,29);

ara is xa Ta vi sa Se ni sa ser tye bi/ara dah ner go Ta vi sa Se ni sa ser-

tya;

T) ay va na: ay va na: `as xna igi ni ka ra u leb sa da mo iq ca eg vip ted~(ga mosl.

4,29).

(abu la Ze 1973)

ro gorc cno bi lia, qar Tul ss-s Se sat yvi sad meg rul Si SS-c Se iZ-

le ba gvqon des da ss-c (ca ga re li 1980; Ci qo ba va 1938, 72, 231, 246),

Cven mi er gan xi lul qar Tve lur Zir Si me o re Sem Txve vas Tan, e. i.

iden tur Se sat yvi so bas Tan, un da gvqon des saq me: qarT. sxsx-: megr. sxsx-.

li te ra tu ra:

abu la Ze 1973:abu la Ze 1973: il. abu la Ze, Zve li qar Tu li enis leq si ko ni, Tbi-

li si.

qa ja ia 2002: qa ja ia 2002: o. qa ja ia, me gul-qar Tu li leq si ko ni, II, Tbi li si.

qo ba lia 2010: qo ba lia 2010: a. qo ba lia me gu li leq si ko ni, Tbi li si.

Ci qo ba va 1938: Ci qo ba va 1938: arn. Ci qo ba va, Wa nur-meg rul-qar Tu li Se da re bi Ti

leq si ko ni, Tbi li si.

Цагарели 1880: Ал. Цагарели, Мингрелские зтюды, Санкт-Петербург.

Page 72: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

71

Eter Shengelia

Towards the ethymology of some Megrelian stems ( musx-i, tesx-i, tisx-i…)

Summary

The article discusses some Megrelian stems:

mu-sx-i/ mu-sx-i-i/mu-sx-e-j /mu-sx-el-i ‘’how many/much”, ”a lot of ”;

mu-sx-it/mu-sx-e-it/mu-sx-e-t/mu-sx-el-it “however”, “how many/much more”;

mu-sx-isha(x)/mu-sx-e-isha(x) “how many times (repeatedly)”; “how much, to what extant”;

te-sx-i/te-sx-i-i/te-sx-e- j /te-sx-e/te-sx-el-i “so many/much”,”a lot of”;

te-sx-it/te-sx-e- j -t/te-sx-el-it “more than of this certain number”;

te-sx-e-sha(x)/te-sx-e-isha(x)/te-sx-e-isha(x)/te-sx-el-isha(x) “at this price, for so much, to such an extant”;

ti-sx-i/ti-s-xi-i/ti-sx-il-i/ti-sx-e/ti-sx-e-j /ti-sx-el-i “that many/much, so many/much”;

ti-sx-it/ti-sx-e-it/ti-sx-el-it “more than of that certain number”;

ti-sx-i-sha(x)/ti-sx-e-jsha(x)/ti-sx-il-isha(x) “so many times”, “so often”, “that often”.

A core component should denote multiplicity –sx root, the fi rst components are: mu- interrogative pronoun and te-/ti- – demonstrative pronouns; The -el/-il suffi xes are evidenced in some roots. To my opinion these suffi xes should be initial for all stems.

The question arises whether the Georgian –sx (sxma) denoting multiplicity and the Megrelian –sx are identical correspondences.

Page 73: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

72

vaJa Sengelia

qarTveluri etimologiebi. XIII-XV

XIII. svanuri bŠll- fuZe

sva nur bŠll- (lib(libŠlele) `ga ber va~ fu Zes akav Si re ben qar Tul berber-

(be rbe ravs) da me grul-la zur barbar- (megr. ba rba runs, laz. barbars) `ber va~

fu Ze eb Tan (kli mo vi 1964, 50; fen ri xi, sa rjve la Ze 2000, 103...); amas-

Tan, zo gi av to ri sa er To qar Tve lur do ne ze fu Zis grZel xmov ni an

va ri ants (b(bŠr)r) aRad gens (ga myre li Ze, ma Wa va ri a ni 1965, 250).

Se saZ le be lia sva nu ri bŠll- fu Ze qar Tul bevrbevr-s ukav Sir de bo-

des, ke rZod, sva nur Si qar Tu li dan iyos Se su li da vv-s da kar gvis

Sem deg sva nur Si e. w. sa kom pen sa ci o sig rZe iyos gan vi Ta re bu li:

*bevr- > b*bevr- > bŠl-; r l-; r → l l pro ce si sva nur Si cno bi lia (ma Wa va ri a ni

1965, 15; fe n ri xi, sa rjve la Ze 103, 372; Cu xua 2000-2003, 22-23).

rac Se e xe ba se man ti kur mxa res, aq da brko le ba ar un da gvqon des:

`bevr~-isa da `ga berv~-is se man ti ka Ta da kav Si re ba sir Tu les ar

qmnis (`g a bev re ba~ > `ga ber va~).

XIV. sa er To qar Tve lu ri tattat-

qar Tu li tattat- zmnu ri fu Zea: ai ta t ta tebs `xel Si ay va nils mkerd-

Tan axl os dai Wers~ (qegl 1950, 215), ata tta te ba `xel Si ay va na da

mkerd Tan da We ra~ (qegl 1950, 632).

qar Tul tattat- fu Zes un da ukav Sir de bo des mi si fo ne tik u ri Se-

sa tyvi si, me gru li tottot- fu Ze, ro me lic warmo dge ni lia sa xel Si ca

da zmna Sic: to tito ti `to ri, Ta Ti, xe li, di di xe li, xe lis mte va ni~

(Wa ra ia 1997, 129; yif Si Ze 1914, 330; qa ja ia 2002, 37; qo ba lia 2010,

604) da eto tto te bu `eWi de ba, er ki ne ba~.

sa er To qar Tve lu ri amo sa va li un da iyos sa xe lu ri fu Ze da sa-

Ta na do mniS vne lo ba.

Page 74: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

73

XV. qar Tve lu ri ga/ga/ gangan

gaga me grul Si mra val mniS vne lo bi a ni si tyvaa da aR niS navs `fer-

dobs, sers, borcvs, mxa res~ (Wa ra ia 1997, 46; yif Si Ze 1914, 212;

qa ja ia 2002, 277; qo ba lia 2010, 71). ege ve fu Ze un da gvqon des

zmni sar Teb Si _ gan Se gan Se `gan ze, mxa res~, gan-gan- gan Se gan Se ` gan-gan ze~, gano bas gano bas

`mxa re Si, mxa res~. gaga-sa Tvis amo sa va li un da iyos gan gan (* gan > gan > ga; ga; bo-

lo ki du ri nn-s da kar gva me gru li sa Tvis ucxo ar aris).

me gru li ga ga qar Tul Si gege-s va ra u dobs (ar aris Se uZ le be li igi

gvqon des qar Tul zmni sar Teb Si ager ager da egereger); qar Tu li gangan- fu Zec

TiT qos maT Tan aris da kav Si re bu li (pa ra le lu rad gaga- da gugu- fu Ze-

Ta ar se bo ba Se saZ le be lia). isic da saS ve bia, rom me grul Si qar Tul

aa-s Se sa tyvi sad ege ve aa hqo no da (Sdr. am mxriv qarT. Zma _ megr.

ji ma da msgav si Se mTxve ve bi).

qar Tve lur ga/ga/ gangan-Tan da kav Si re biT yu ra dRe bas iq cevs afxa zu-

ri a'ga,a'ga, rom lis mniS vne lo baa `zRva; zRvis na pi ri; sa mxre Ti; mxa re~

(ja na Sia 1954, 75; Say ri li, kon ja ria 1986, 129; gvan ce la Ze 2003,

169, 198); Se iZ le ba mi si pir van de li mniS vne lo ba `zRvis na pi ri~

iyos imis ga Tva lis wi ne biT, rom afxa zurs mo e po ve ba `zRvis~ mniS-

vne lo bis mqo ne sxva si tyva amSamS´ˆ´ˆnn, ro mel sac Se sa tyvi se bi eZeb ne ba

sxva ibe ri ul-kav ka si ur eneb Si. mi s gan gan sxva ve biT, a'gaa'ga-s Se sa tyvi se-

bi ar uCans arc Cer qe zul eneb sa da ubi xur Si, arc sxva ro me li me

mTis ibe ri ul-kav ka si ur ena Si.

ze mo aR niS nu lis ga Tva lis wi ne biT, Se saZ le be lia qar Tve lu ri

ga/ga/ gan gan afxa zur Si a'gaa'ga-s sa xiT Se Tvi se bu lad mi viC ni oT (aa- afxa zur-

Si zo ga do bis ni Sa nia. verc imas gamo vri cxavT, rom sa er To qar Tve-

lur-afxa zur (resp. afxa zur-Cer qe zul) ma sa las Tan gvqon des sa qme.

Page 75: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

74

li te ra tu ra

aba e vi 1956:aba e vi 1956: В. И. Абаев, О некоторых осетинских элементах в грузинском. – Труды Института языкознания АН СССР, т. 6, Москва.

abu la Ze 1944:abu la Ze 1944: i. abu la Ze, som xur-qar Tu li li te ra tu ru li ur-

Ti er To ba IX-X sa u ku ne eb Si, Tbi li si.

an dro ni kaS vi li 1966:an dro ni kaS vi li 1966: m. an dro ni kaS vi li, na rkve ve bi ira nul-qar-

Tu li enob ri vi ur Ti er To bi dan. I, Tbi li si.

ga myre li Ze, ma Wa va ri a ni 1965:ga myre li Ze, ma Wa va ri a ni 1965: T. ga myre li Ze, g. ma Wa va ri a ni, so-

nant Ta sis te ma da ab la u ti qar Tve lur eneb Si, Tbi li si.

gvan ce la Ze 2009:gvan ce la Ze 2009: T. gvan ce la Ze, afxa zu ri da qar Tu li ene bis

Se mswav lel Ta Tvis, t. II, Tbi li si.

kli mo vi 1964:kli mo vi 1964: Г. А. Климов, Этимологический словарь кар-твельских языков, Москва.

fen ri xi, sa rjve la Ze 2000:fen ri xi, sa rjve la Ze 2000: h. fen ri xi, z. sa rjve la Ze, qar Tve lur

ena Ta eti mo lo gi u ri leq si ko ni, Tbi li si.

qa ja ia 2002:qa ja ia 2002: me grul-qar Tu li leq si ko ni, t. I, Tbi li si.

qo ba lia 2010:qo ba lia 2010: a. qo ba lia, me gru li leq si ko ni, Tbi li si.

yif Si Ze 1914:yif Si Ze 1914: И. Кипшидзе, Грамматика мингрельского (ивер-ского) языка, Санкт-Петербург.

Say ri li, kon ja ria 1986:Say ri li, kon ja ria 1986: k. Say ri li, v. kon ja ria, afxa zu ri enis

leq si ko ni, so xu mi (afxa zur ena ze).

Cu xua 2000-2003:Cu xua 2000-2003: m. Cu xua, qar Tve lur ena-ki lo Ta Se da re bi Ti

leq si ko ni, Tbi li si.

Wa ra ia 1997:Wa ra ia 1997: p. Wa ra ia, me grul-qar Tu li leq si ko ni, Tbi li si.

ja na Sia 1954:ja na Sia 1954: b. ja na Sia, afxa zur-qar Tu li leq si ko ni, Tbi li si.

Page 76: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

75

Vazha Shengelia

Kartvelian etimologies. XIII-XVSummary

XIII. Svan b ē l- stem

Linguists connect the Svan bēl- (libēle) “to infl ate” stem with the Georgian ber- (beravs “He/she infl ates smth.” and the Megrelian-Laz bar- ( baruns – “He/she infl ates smth.”). Some authors reconstruct a long-vowel variant (bēr-) on the Common Kartvelian level.

We believe, that it is possible to associate the Svan bēl- with the Georgian bevr- “a lot of “: Svan bēl- < *bevr- (a compensative length after loosing v). There is no semantic pitfall (gabevreba – “make smth. many/much” > gaberva “to infl ate smth.”). The Georgian bevri “lots of” is considered to be borrowing from Iranian languages.

XIV. Common Kartvelian t a t-

tat - is reconstructed on the Common Kartvelian level on the comparative basis of the Georgian tat - stem (at at eba “to held up smth.”) and Megr. tot-i “a paw, a hand” (a verb et oteba “He struggles, fi ghts with smb.”).

XV. Megrelian g a

The Megrelian ga ”a hill, a knill, side, a slope” must be connected with the Megrelian adverbs ganše “aside”, ganobas “in this side”, with the Georgian gan-, that is represented in adverbs ganze and ganganze and the Abkhazian ága (“sea, sea-side; south”).

Page 77: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

76

aleq si Win Wa ra u li

eti mo lo gi u ri Se niS vne bi

I saw mi si

matyls aqvs te nis mi zid vis uni ka lu ri Tvi se ba. es cno bi lia uZ-

ve le si qar Tu li we ri lo bi Ti Zeg le bi dan ve.

[sas je li da si mar Tle uf li sa] `gar da mox des, vi Tar ca wu i maY

s a w m i s s a ze da da cu a ri raY cu rin qve ya na sa ze da~ (fs. 71, 6);

`aha ese ra, me dav dva saw mi si er Ti mat yli saY ka lo sa ze da da uku e-

Tu iyos cu a ri s a w m i s s a mas ze da da yo ve li qu e ya naY Pme li iyos,

uw yo di, ra me Tu Pe li Ta Ce mi Ta iP sne Sen is ra e li, vi Tar ca uw yo dis

ufa li~ (msa jul. 6. 37); `da iyo eg re da aRim sTo ge de on gan Ti-

ad da ga mo wu ra s a w m i s i s a mis gan da aRiv so fi a li wyli Ta miT~

(msa jul. 6, 38) (1).

mat ylis es Tvi se ba sa qar Tve lo Si odiT gan ve iyo cno bi li: max-

sovs, sab Wo Ta wyo bi le bis dros, fSav-xev su re Tis arag vze mat ylis

da mam za deb lebs am Zvir fa si sa qon liT dat vir Tu li sa bar go man-

qa ne bi ma in cda ma inc iq `ufuW de bo daT~, sa dac gza arag vis pir ze

ga di o da da zog jer Ra me sac iq aTev dnen. es afi o ra al baT yve lam

(mZRo li dan ra i ko mis pir vel mdiv nam de) ico da, mag ram xe li xels

ban da, ori ve ki _ pirs.

leq si ko neb Si s a w m i s i s (da mat ylis) gan mar te be bi mTlad adek-

va tu ri ar aris:

` saw mi sisaw mi si (+ 6, 37 msaj.) mat yli, mat yli rCe u li~ (sa ba). ` mat yli mat yli

(+ 1, 14 ga mocx.) cxo varT Tma~.

` saw mi si, saw mi si, saw vmi sisaw vmi si mat yli cxvri sa tya vi TurT, руно, шерсть~ (d. Cu bin).

` saw mi si, mat yli an msxvi li Sa li, na ba di (msa jul. 6, 37; fsal.

71, 61), руно~ (n. Cu bin.).

Page 78: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

77

es bo lo gan mar te ba imi Tac aris sa in te re so, rom na Tels hfens

erT xev su rul Se sit yve bas: `na badT daS ro bam de ifi cavs~`na badT daS ro bam de ifi cavs~. ro ca un-

daT Ta vis mtki ce bas me ti Za la mis cen, it yvi an: `na badT daS ro bam de

vi fi cav, rom esa da es saq me ase da ase ao~ (2).(2).

qeg li: ` saw mi sisaw mi si Zv. 1. mat yli a ni tya vi cxvri sa. borcvs gad vi da

ia so ni, sad saw mi si xes eki da (s. SanS.). 2. ix. m at yli (sa ba)~.

saw mi sisaw mi si am sit yvis war mo mav lo bi sa da mniS vne lo bis sru li ad ga-

uc no bi e reb lad `Ta ma ri an Si~ ux ma ria Cax ru xa Zes, vi sac di di ilia

po e tad ar Tvli da, xo lo am teq stis ga mom ce mel ni (n. ma ri, iv.

lo laS vi li...) teq stis av tors ge ni o sad Tvli an:

`1 vin Cnda saw mi sadsaw mi sad, msgav sad aw mi sad

w i n a s w ar mT q m e li mos wa ve bu lad

2 cad, say drad, Rrub lad, Rawv-brol, vard-Sub lad,

Ta mar, Sen gic nob g a n c x a d e bu l ad ,

3. gi wo da Sen Tvis, rok vi da Sen Tvis

pir ve li da viT g a n c x a d e bu l ad .

4. Tva lad Ze mi si, Sen ra emi si,

so lo mon gxmob da s a x el d e bu l ad ~ (3. XV).(3. XV).

ai, am ya i dis xot be bis ga mo wer da di di ilia:

`Cven Si, qar Tve leb Si, di di mwer lis xma aqvs dag de bu li Cax ru-

xa Ze sa, mag ram aramc Tu di di, pa ta rac ar brZan de ba is kur Txe u li.

mi si Ta ma ris qe ba mTe li moT xro bis ode nia, zed Se sru liT da iw yo ba

da TiT qmis zed Ses ru liT Tav de ba. ra vai-g la xiT da kis ris mtvre-

viT mo go gavs da var dnil cxen sa viT mi si oc-mar cvlo va ni tyvi a sa viT

mZi me leq si. arc az ri, arc su ra Ti, arc mSve ni e re ba, arc Wkua, arc

gu li, araf ris Ta na ara fe ri, gar da zed Ses ru le bis ra xa ru si sa! aba

ax la na xeT, ra sa xe li aqvs Cven Si! sa dac rus Tvels, mag TiT qmis ge-

ni a sa ax se ne ben, gin daT Tu ara, wa mo a kun ku le ben Cax ru xa Ze sac, ro-

mel sac, gvgo nia, fiq ra dac ar hqo nia amis Ta na di de bis ime di~ (iq ve).

ilia mar Ta li aqac cam de mar Ta li iyo!

da vi mow moT e.w. `ab dul me si a nic~:

Page 79: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

78

`21. 1. esa mar Ta li, e sa mar Ta li

xes Se iqms Pmel sa wyal mom di na red,

2. aqvs mas tr i o n i sa nat ri o ni

s a w m i s i s a g a n sa mo sad ga red~.

iv. lo laS vi li (elin Ta) zRap ro ba ni dan imow mebs fra zas: `tri-

o ni uwo di an Se sa mo sel sa b al n i s a s a (da yo fa Ce mia, a. W.) sa fi lo-

so fod gan we se bul sa~ (4. 181)(4. 181). arada, am kon teq stis ` saw mi si~ mi si ve

gan mar te biT aris ` mat yli~ (4. 284)(4. 284) da arc ` b al n i s s a w m i s i ~

ar se bobs. Tum ca ra un da ga gik vir des mec ni e ris gan, vinc Sa viT TeT-

rze wers: [oc da me er Te stro fis] ̀ 1 ta e pi war mo ad gens afo r iz m s .

sa fiq re be lia amis gav le niT Seq mna rus Tvel ma cno bi li T q m a (da-

yo fa Ce mia, a. W.): `qmna mar Tli sa sa mar Tli sa xe sa Se iqms xmel sa

ned lad~ (vefx. 542, 40). mi aq ci eT yu rad Re ba: ia kob Se moq me de lis,

me-17 sa u ku nis `rif ma Cis~ (mom wons es ru su li sit yva, a. W.) naT qva mi

afo r iz m i a , `mi si gav le niT~ me-12 sa u ku nis ge ni o sis naT qva mi ki

T q m a (!!!).

qar Tul Si ar se bobs Se sit yve ba `oq ros saw mi si~, rom lis en cik-

lo pe di u ri gan mar te ba ase Tia: `Zv. ber Znul mi To lo gi a Si tya vi

(bew vi) ver Zi sa. r-mac or qo me no sis (ela da) me fis, aTa ma sis, qal-va Ji

he le da friq se ga na ri da av de di nac vals da ai is qve ya na Si, anu kol-

xeT Si ga dax ve wa. me fe ai et ma Se iv rdo ma friq se (mi si da he le gza Si

da i Ru pa, Ca var da he les pon tis sru te Si), ver Zi msxver plad Ses wi ra

zevss `dev nil Ta mfar vels~ (fiq si oss) xo lo mi si oq ros bew vi a ni

tya vi, e. w. o. s., are sis Wa la Si Ca moh ki da da da ra jad ma rad fxi ze-

li, cec xlis mfrqve ve li ur Cxu li mi u Ci na. o. s. ela da Si da ab ru nes

ar go nav teb ma, r-nic am miz niT gag zav na kol xeT Si iol ko sis me fem,

pe li am~. im tya vis fun qci is Se sa xeb ar se bobs gad mo ce ma: tyavs mdi-

na ris fsker ze afen dnen, mis mat ylSi ile qe bo da oq ros qvi Sa, uf ro

msu bu qi qvis qvi Sa ki wyals mih qon da. aqe dan mo dis ver Zis oq ros-

bew vi a no bac.

Page 80: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

79

am `saw mi sis~ Zi ria wmedwmed-, xo lo me o re saw mi si sa _ wu imwu im-. fo ne-

ti ku ri pro ce se bis Se de gad Se mog vrCa sxva das xva se man ti kis mqo ne

ori wm wm bge raT kom pleq si.

`Ta ma ri ans~ da `ab dul me si as~, n. ma ri dan mo yo le bu li, ma van-

ni ge ni a lur qmni le bebs uwo deb dnen. `Ta ma ri ans~, ro gorc vna xeT,

did ma ili am ga mo uy va na wir va. ̀ ab dul me si as~ ra o ba da ro din de lo-

ba XX sa u ku ne Si ga ar kvia mkvle var ma bo ris dar Ci am. me ma inc vsvam

kiT xvas: ro gor Se iZ le ba odad Tu xot bad iq nes miC ne u li Txzu-

le ba, rom lis Si na ar sis ga ge ba dRe sac uWirT Zve li qar Tu li eni sa

da li te ra tu ris spe ci a lis tebs?! xom faq tia, rom `Ta ma ri a nis~ Si-

na ar si mi si ad re sa ti saT vis, me fe-qa li saT vi sac ga u ge ba ri iq ne bo da?

Cax ru xa Zis `qe ba me fi sa Ta ma ri si~-s teq sti saT vis dar Tul leq-

si kon Si iv. lo laS vi li wers: ` saw mi sisaw mi si XV 1. sa wa mi si, rac sa wa me-

be lia, sar wmu noa. mi si mniS vne lo ba da kav Si re bu lia wamwam- Zir Tan.

aqe dan mi Re bu lia ar se bi Ti sa xe li sa-wam-i, ro me lic fu Ze kum Svad

sa xel Ta jgufs ekuT vnis: saw mis, saw miT, saw mad. am sit yvis na Te sa o-

bi Ti for mi dan na war mo e bia me o re ar se bi Ti sa xe li s a w m i s i . `vin

Cnda s a w m i s a d ~ niS navs: vinc ga moC nda sa wa meb lad, sar wmu nod. am

Sem Txve va Si Cax ru xa Ze gu lis xmobs qris tes, ro me lic axa li aR Tqmis

mi xed viT, ka cob ri o bas axa li sar wmu no e bis sa wa meb lad mo ev li na~

(4. 261). ne tar ari an mor wmu ne ni!

mag ram ma inc upa su xod rCe ba kiT xva: Zve li qar Tu lis au a re bel

Zeg leb Si ra tom er Txel ma inc ar das tur de ba mec ni e ris mi er na va-

ra u de vi sit yva-for me bi: saw mi, saw mis, saw mad?saw mi, saw mis, saw mad?

II mat yli

eti mo lo gia sak ma od mar ti via. g. kli mo vi, h. fen ri xi da z. sar-

jve la Ze ga ni xi la ven matylmatyl- Zirs. arn. Ci qo ba va tyty Zirs ga mo yofs:

ma-ty-l. ← * ma-ty-al bge rob ri vi Se sat yvi so ba yve las kar gad aqvs

ax sni li, tyty Zi ris se man ti ka ze ki mar to g. de e terss uT qvams: `ty

`tyavs~ un da niS nav de so~. sar wmu no ax sna Cans: `is, rac tyav ze amo-

dis~.

Page 81: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

80

li te ra tu ra

i. abu la Ze, 1973: i. abu la Ze, 1973: Zve li qar Tu li enis leq si ko ni, Tbi li si.

al. Win Wa ra u li, 2005: al. Win Wa ra u li, 2005: xev su ru li leq si ko ni, Tbi li si.

iv. lo laS vi li, 1957:iv. lo laS vi li, 1957: Zve li qar Tve li me xot be ni, I, Cax ru xa Ze,

qe ba me fi sa Ta ma ri si, Tbi li si.

iv. lo laS vi li, 1957:iv. lo laS vi li, 1957: Zve li qar Tve li me xot be ni, II, io a ne Sav-

Te li, ab dul me si a ni, Ta mar me fi sa da da viT me fis Ses xma, Tbi li si.

Alexi Tchincharauli

Etymological note samisi “fl eece”Summary

1. In Georgian etymological dictionaries the etymology of samisi is not given.

2. Iv. Lolashvili in the dictionary added to Chakhrukhadze’s “Song of the King Tamar” samisi is explained as thus: “smth. that is tormemted’. He “reconstructs” the forms ‘s a m i s, s a m i t, s a m a d’. According to his viewpoint s a m i s is declined for the second time and s a m i s i was originated(!). The samisi in “Abdulmesiani” is ‘wool’ for this author.

3. samisi <--- samisi ‘collector of rain, damp’.

4. In Georgian etymological dictionaries, Georgian and Kartvelian sound-correspondings of the word ‘wool’ are well-known, but the semantics of the word’s root is not given. I suppose that a root is ṭṭ- (ṭṭ-av-i ‘skin’), i.e. smth. that is on skin, smth. that is made of skin (G. Deeterse).

Page 82: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

81

ro e na Wka dua

guguºg…ii leq se ma da mas Tan da kav Si re bu li

gra ma ti ku li pro ce se bi sva nur Si

qar Tu li enis gan mar te bi Ti leq si ko nis mi xed viT gul-igul-i ram de-

ni me mniS vne lo biT das tur de ba: ada mi a nis or ga no, na yo fis Sig ni Ta

na wi li, cen trTan ax los myo fi ad gi li da sxv.

aR niS nul ma sit yvam ad ri dan ve mi ip yro mkvle var Ta yu rad Re ba.

qar Tu li gulgul- la zur gurgur-s da u kav Si ra da sxva qar Tve lu ri ene-

bis (meg ru li sa da la zu ris) eq vi va len tebs Se u da ra g. ro zen ma (ix.

fen ri xi, sar jve la Ze, 2000, 156). n. mar ma, sam Tan xmov ni a no bis Te za-

dan ga mom di na re, gulgul-i * gvlgvl- Zi ris sa xiT war mo ad gi na da amo sav-

lad hi po Te tu ri *gvel*gvel mi iC nia (ma ri 1910, 137). p. us la ris mi xed-

viT `...am sit yvis ( a-a- gugu, `gu li~) Zi ri er Ti da ima ve mniS vne lo biT

gvxvde ba da sa er Toa qar Tu li sa, sva nu ri sa, af xa zu ri sa, adi Re u ri sa

da Se iZ le ba, zo gi sxva kav ka si u ri eni saT vis~. arn. Ci qo ba va izi a rebs

p. us la ris am Se xe du le bas da Ta vis mxriv wers, rom `iS vi a Tad sxva

ro mel sa me sityva Si Tu Cans kav ka si ur ena Ta er Ti a no ba ise cxa dad,

ro gorc aq: qarT. g-ul-g-ul-, megr. g-ur-g-ur-, Wan. g-urg-ur-, sv. gugu º g-g-…ii º

g…i-il-di-il-d, af xaz. a-g-ua-g-u, CaCn. d…o-go-g, lak. da-k da-k da sxv. (Ci qo ba va 1942,

41). g. ro ga va va ra u dobs, rom sva nur guguºg…ii mi Re bu lia sa er To-

qar Tve lu ri * g…ilil- for mi dan de ter mi nan tu li Tan xmov nis mok ve-

ciT (ro ga va 1962, 87). m. Cu xua em xro ba g. ro ga vas Tval saz riss,

da ama ve dros, is to ri ul sva nur ar qe for mad sa xe lo bi Tis g…i…

º gugu… fu Zes aRad gens (Cu xua 2008, 311-312). T. gamyre li Ze da g.

ma ya va ri a ni Tvli an, rom sva nu ri gugu ← guh*guh* ← guS*guS* ← gulgul (gam-

yre li Ze, ma Wa va ri a ni, 1965, 82). g. kli mo vi sa er To qar Tve lu ri * gulgul

Zi ris Se satyvi sad sva nur Sic gulgul-s war mog vid gens. mi si az riT, bo-

lo ki du ri ll-s da kar gvis Sem deg uu xmov nis gan ‘ sa fe xu ris gav liT

Page 83: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

82

mi vi ReT …ii kom pleq si (kli mo vi 1964, 66). v. To fu ria vi Ta re bis gungun

`Za li an~ zmni sar TSi -nn-s ga moyofs, ro gorc mi ce mi Ti brun vis Zvel

for mants, xo lo gungun ← gugu `gu li~ Tvlis (To fu ria 2002, 202).

-u-u xmo van ze da bo lo e bul sa xel Ta rig Si ga ni xi lavs gugu º g…ii-s

sva nur Si i. Can tla Ze (Can tla Ze 1998, 59).

Ta na med ro ve sva nur Si gvxvde ba ro gorc gugu, ase ve g…ii for ma.

amaT gan uf ro gav rce le bu lia g…ii, Tum ca gaq va ve bul ga moT qmeb sa

da kom po zi teb Si sak ma od gvxvde ba gugu-c.

sva nur leq si kon Si (v. To fu ria, m. qal da ni) Zi ri Tad gan sa mar-

tav sit yvad aRe bu lia g…ii, rad ga nac ze mos va nur sa da len te xur Si

sa xe lo biT brun va Si gvaqvs g…ii (laS xur Si ki _ uum la u to gugu).

moT xro biT brun va Si (bal sze mo ur Si) aris ro gorc gu-gu-…-em-em, ase ve

g…-i-d-i-d. bal sze mo el ma x. io se li an ma aR niS nul for meb Tan er Tad

dag vi das tu ra g…i-m-di-m-d, g…i-em-di-em-d da ama ve dros aR niS na, rom Zi ri-

Ta dad, dRes moT xro biT brun va Si gvaqvs g…-id-id; mi ce miT brun va Si,

bal sqve mo ur di a leq tSi, er Tma ne Tis pa ra le lu rad gvaqvs gugu, gugu-s

da g…ii-s. zs-sa da len te xur Si g…-is, laS xur Si ki _ gu-gu-{�}{�}s. bal-

sze mo u ris na Te sa o biT Si gvxde ba g…‹…‹-mi-S-mi-S da gu-gu-ŠSS for me bi, bal-

sqve mo ur Si gu-emgu-em º gu-eSgu-eS da g…i-m-ii-m-i º g…i-m-iSi-m-iS. ro gorc vxe davT,

sin qro ni ul do ne ze bru ne bis pro ces Si TiT qmis Ta nab rad gvaqvs gugu

da g…ii leq se me bi.

sa mec ni e ro li te ra tu ra Si aR niS nu lia, rom Zvel qar Tul sa da

qar Tve lur eneb Si gul-igul-i mra val ga moT qma Si mo na wi le obs da mis gan

bev ri axa li fu Zea war moq mni li (rac naT lad Cans qar Tu li enis

gan mar te bi Ti leq si ko ni da nac). sva nur Si gugu º g…ii xSi rad gvxvde ba

zmnis ar qa ul for meb Tan kom bi na ci a Si:

bz. g…‹…‹mimi zig; lnt. g…imi zig.imi zig. bq. gu mi zig gu mi zig `gu lis va ra mi,

ava do ba~ _ gu mi zigs qa de mis mgu mi zigs qa de mis m�Rre Rre `dards ar ga mo mi lev~. pa ra-

le lu rad gvaqvs g…im im �zigzig.

bz. g…‹…‹mi tmi t�xx, bq. gu mi tgu mi t�x x `pa ti e ba, gu lis mob ru ne ba~. ma ra

g…‹…‹mi tmi t�x mx m‰me xme x�m�eda, eja su ru xo la li eda, eja su ru xo la li `ada mi ans pa ti e ba rom

ar Se uZ lia, is Za li an cu dia~.

Page 84: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

83

bz. g…‹…‹mi xmi x�pp, bq. gu mi xgu mi x�p p `jav ri, gu lis skdo ma~. xo la ge zals xo la ge zals

di di gu mi xgu mi x�plsga gar xo ri plsga gar xo ri `cud Svils de da mu dam `gu lis xeT qva-

Si~ hyavs.

bz. g…‹…‹mi kvmi kv�rr, bq. gu mi kvgu mi kv�r r mo yir We ba, gu lis {amo}gde ba~. gu mi gu mi

k…�r…�r Ci ladeR qu Ti lizebsi xo xa Ci ladeR qu Ti lizebsi xo xa `mo yir We ba yo vel dRe xa Wa pu ris

Wa ma mac icis~.

sak mao di di ra o de no biT aris sva nur Si na war mo e bi fu Ze e bi, sa-

dac g……ºg…ii aris ga mo ye ne bu li:

bz. g…i-mi-m‰r-a r-a º gu-mgu-m‰r-ar-a, bq. lnt. g…i-mar-ai-mar-a -lSx. gu-mgu-m‰r-ar-a

`sur vi li, ndo ma~ (sityva sity. `gu lis qo na~).

bz. g…i-li-lˆ-h-h…eded, bq. g…i-li-lˆ-hed-hed, lnt. g…i-lu-i-lu-…eded, lSx. gu-gu-

lˆ-m-m…od od `mix ved ri li, dak vir ve bu li (gul mi ce mu li)~.

zs. g…i-xo lai-xo la º gu-xo la gu-xo la qs. gu-xo la gu-xo la `wye na (`gul cu di~)~.

zs. lnt. g…i-wyi lii-wyi li�nn, lSx. gu-wyli angu-wyli an ̀ gul wrfe li (`gul wyli-

a ni~).

bq. lnt. g…i-uCi dad i-uCi dad `ugu lod (`gul Ca u rev lad~)~.

sva nu ri saT vis bu neb rvia gugu-sgan na war mo e bi zmnu ri for me bi:

li-li- gu-gu-…S-e S-e -º li-gli-g�-Se -Se `mon do me ba, gu liT ga ke Te ba~.

Suk…aS lis yi gun ðmu…Sex `gzis ga ke Te ba Za li an mo in do mes~.

li-li- g…-xol-e-xol-e gu lis mos vla, dam du re ba, gul cu do ba~.

ce ras ji igce ras ji ig…xo lexxo lex `mi to ve bas saw ye nad iRe ben~. zs. lnt. g…i-i-

xo la xo la º gu-xo lagu-xo la, lSx. gu-xo la gu-xo la `wye na~. g…i-xol-ian i-xol-ian `bu tia~.

sa in te re sod gveC ve na qar Tu li gu ne ba-gan wyo bis sva nu ri eq vi va-

len tis gu ligu li da bu ne biTbu ne biT gad mo ce ma: bz. g…i-i-�-b-bˆn�bb, bq. g…i-bi-bˆn�bb,

lSx. gu i gu neb gu i gu neb `gu ne ba-gan wyo ba, xa si a Ti~.

magvmagv�r r g…i-bi-bˆn�bJi antbJi ant�x ke sa qal x ke sa qal �qqxen? qqxen? `ro gor xa si aT ze (gu-

ne ba-gan wyo biT) dab run da ke so qa la qi dan?~

idi o ma tur ga moT qmeb Si guguºg…ii sxva das xva brun vis for miT

gvxvde ba:

gu la gus xozgu la gus xoz `daw yna re bu lia, dam Svi de bu lia, ime di a nad aris

(gu li sa gu les udevs)~.

Page 85: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

84

g…i Ci C…es dis gu ne es dis gu ne `da a i me da (gu li da a de bi na)~.

g…�…�s xass xas…ni ni `si a mov nebs, surs~.

gu mi liW Txe gu mi liW Txe ̀ mo fe re ba, dayva ve ba (gu lis ata te ba, xel Si ay va na)~.

demdem�aq aq g… xoz xoz `cud gu ne ba zea (araf ris Tvis udevs gu li)~.

mi u xe da vad imi sa, rom guguº g g…i gvxvde ba ro gorc da mo u ki deb lad,

ase ve uam rav ga moT qma sa da fra ze o lo giz meb Si, sva nur Si yvel gan

gvaqvs uTan xmov no aus la u ti a ni for ma. aus la ut Si ll-s da kar gvis

ma ga li Te bi sva nur Si sxvac gvaqvs: zs. f�rfrf, lSx. farf farf `farfl-i~.

zs. samrsamr�k… ← *sam rekl*sam rekl… `sam rek lo~ da sxv. (saR li a ni, 2005, 42).

g…ii º gugu for mebs, gugu… sa fe xu ris gav liT (sa er To qar Tve lu ri

l: sva nu ri … Se far de bis sa fuZ vel ze) * gul-idangul-idan mom di na red mi iC-

nevs m. Cu xua (g……ºgugu ← * gugu… ← * gulgul) (Cu xua 2002-2003, 17), rac

Cve ni az riT mar ti vi da ama ve dros mar Te bu li ax sna un da iyos am

leq se mis or fu Zi a no bi sa. sit yvis bo lo Si …-s da kar gva (an pi ri qiT:

ga Ce na) bu neb ri vi pro ce sia sva nu ri saT vis. ase ve bu neb ri via aus la-

ut Si uu-s um la u ti. rac Se e xe ba am for ma Ta di a leq te bis mi xed viT

ga na wi le bas, bal sze mo ur sa da len te xur Si bru ne bi sas met wi lad

g…ii gvaqvs; bal sqve mo ur Si ki, gan sa kuT re biT, la xa mu lur Si pa ra-

le lu rad aris uum la u toc. laS xur Si, ro gorc aR vniS neT, mxo-

lod gugu fiq sir de ba. Co lu rul Si ki _ Zi ri Ta dad um la u ti a ni g…ii.

na war mo eb zmnur fu Ze eb sa da fra ze o lo giz meb Si ume te sad uum-

la u to for me bia, Tum ca axal gaz rda bal sze mo el ma res po den teb ma

aR niS nul Sem Txve veb Sic um la u ti a ni g…ii -for ma dag vi das tu res.

Page 86: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

85

li te ra tu ra:

gamyre li Ze, ma ya va ri a ni 1965gamyre li Ze, ma ya va ri a ni 1965: T. gamyre li Ze, g. ma Wa va ri a ni, so nan-

tTa sis te ma da ab la u ti qar Tve lur eneb Si, Tbi li si.

To fu ria 2002:To fu ria 2002: v. To fu ria, Sro me bi II, Tbi li si.

kli mo vi 1964:kli mo vi 1964: g. kli mo vi, qar Tve lur ena Ta eti mo lo gi u ri leq-

si ko ni, mos ko vi.

ma ri 1910:ma ri 1910: n. ma ri, Wa nu ri enis gra ma ti ka qres to ma Ti i Ta da leq-

si ko ni TurT, ma sa le bi ia fe tu ri enaT mec ni e re bi dan, sankt-pe ter-

bur gi.

ro ga va 1962:ro ga va 1962: g. ro ga va, qar Tve lur ena Ta is to ri u li fo ne ti kis

sa kiT xe bi, I , Tbi li si.

saR li a ni 2005:saR li a ni 2005: m. saR li a ni, na ses xo ba ni sva nur ena Si, sa di ser-

ta cio naS ro mi fil. mecn. kan di da tis sa mec ni e ro xa ris xis mo sa po-

veb lad, Tbi li si.

Can tla Ze 1998:Can tla Ze 1998: i. Can tla Ze, qar Tve lo lo gi u ri Zi e ba ni, Tbi li si.

Ci qo ba va 1942:Ci qo ba va 1942: arn. Ci qo ba va, sa xe lis fu Zis uZ ve le si age bu le ba

qar Tve lur eneb Si, Tbi li si.

Cu xua 2002-2003:Cu xua 2002-2003: m. Cu xua, qar Tve lur ena-ki lo Ta Se da re bi Ti

leq si ko ni, Tbi li si.

Cu xua 2008:Cu xua 2008: m. Cu xua, ibe ri ul-iC qe ri ul ena Ta Se da re bi Ti gra-

ma ti ka, I. Tbi li si.

Page 87: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

86

Roena Tchkadua

The lexeme gu//gwi and the grammatical processes related with it

Summary

Tha Svan gu//gwi is a correspondence of the Georgian word gul-i. In the special literature the Common Iberian-Caucasian origin of these lexemes is mentioned. It occurs in many expressions in Georgian as well as Svan and many stems are originated from them. For Svan earlier form should be gu, that often occurs in combination with archaic forms, derived veral forms and idiomatic expressions. Though here we must note, that my young respondents (from Upper Bal and Choluri, as well) use the form with an umlaut (g-i) even in fuzzilised expressions.

Page 88: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

87

aager 73

arsi 54

atateba 72

*b*bevr- 72

bevri 72

ber- 72

beravs 72

bRnej- 36

bRnej-a 36

bRnij- 36

brtyvna 36

brty…n-a 36

ggamoCeka 34

gamoCxentvaY 30

gamoiwkentao 28

gamoiwkenteba 28

gamoSCikams 34

gan-Ten-a 20

g-ul- 81

gul 81-82, 84, 86

gul-i 81-82, 84, 86

g-wkentav-s 32

dda-krt-n-a 36

dambadebeli 44-45, 48, 57

daRvenT-eb-a 36

dedufali 41-42, 51

eeger 73

erTi 52, 54, 56-57

eSK 6

eSui 7

eSv-i 7

eSvi 6-7

eSŸ 6,-8

eSŸi 6

vvenaxi 35

vswkentav 29

zzarbabi 12-14, 16

zarbabis winda 12

zarbabTi 12

TTavis 40, 50, 55, 59-60

Tavisufali 42-44, 51, 56-60, 61

Tavisufleba 59, 60, 62

T-ev 21

T-en 21

Ten-eb-a 20-21

TKTufali 42, 51

iicqintebao 30

icqniteba 30-31

iwkenta 30, 34

i-wkenteba 28

iwkenteba 27, 34

iwkentebis 28

kkeisr- 19

kenk- 35

kenk-v-a 35

kort- 36

kortna 36

krt- 36

fuZeTa da sityvaformaTa saZiebeli

qarTuliqarTuli

Page 89: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

88

llas-a 22

laSi 7

lurj-i 22

*m*ma-ty-al 79

matyl 79

matyli 76-79

mefe 41-42, 44-45, 50

mefeuli 41-42, 45

mefoba 41-42, 44-45

memajani 10

meufe 41-42, 44-45, 47-48, 52,

57

meufeba 41-42, 44-45

meufoba 41-42, 45

m-T-en-i 21

miwkents 29

miwkinta 29, 34

movswkinte 28

mosawkenti 27

mowkenta 28-29, 31, 32, 34

mowkentavs 27

mowkente 27, 34

mowkentva 31

mowkentili 27

muwukis wkenta 26, 27

mflobeloba 42, 44-45

m-wkentav-s 32

mwyemsi 48, 57

nnawkent 30, 34

oodnav 36

ppent- 35-36

pent-v-a 35

pentva 35-36

pir 18

puris(a)ufali 42, 51

rrTxmela 7

rqena 8

rca 7

rcmeli 7

rwmela 7

rwboli 7

*s*sa-e-S…-e 6

samefo 42, 44-45

sameufeo 41-42, 44-45

sameufo 42, 45

sameufooba 41-42, 45

sa-T-ev-i 21

sasufeveli 42, 45

saRmrTo 44, 46-48, 50, 52

sawvmisi 76

sawmad 79

sawmi 79

sawmis 79

sawmisi 76-79

sufeva 41-42, 44-46

s…e 5

s-wkentav-s 28, 32

s-wkentavs 32

swkents 28-29

sx…a 5

ttat- 72

*u*uf- 46

*uf + -al 46

ufal- 40, 41-43, 45-47, 51, 54,

55, 57-60, 63

*ufal- 47, 59

*u-fal 47

*u-f-(al)- 47

*u-f-al 55

ufali 40, 41-46, 48, 51-52, 55,

57, 59-60, 61

Page 90: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

89

ufali RmerTi 41, 44-45, 48, 52,

55, 59

ufleba 42, 44-45

uflis-moyuare 42, 51

uflis Tvali 42, 58

ufliswuli 42, 44, 51

uflis xe 42, 58

u-kudavi 46

u-levi 46

u-mwyi 46

u-rCi 46

uRmrTo 49-50

u-Sreti 46

u-ufal-o-d 60

uuflo 42-43, 59, 60

uwkentni 30, 34

uwkents 29

uzenaesi mflobeli 44-46

*f*f- 46

*f- + -al 46

*fal- 46, 62

*fl- 46, 62

foTqvi 7

forTqvi 7

forCxi 7

qqamxa 12-14

qamxa-atlasi 13

q…a 5

*R*RarmaT- 54

*RermaT- 54

*RmarT- 54

RmerT- 40, 47, 48, 50-51, 54-55,

57-58, 63

RmerT-i 54-55, 57, 58

*Rm-erT-i 54

RmerTkaci 50, 58

RmerTmyofeli 48, 50, 58

RmerTqmnuleba 58

RmrTeeba 48, 50, 54

RmrTismetyueli 50, 58

RmrTismsaxuri 49-50, 58

RmrTismSobeli 48-50, 58

*RrmaT- 54

RrRn-a 36

RvenT- 36

*R-v-erT- 55

SSal-zarbabi 13

Semoqmedi 44-45, 48, 57

Sova 6

Sua 3-8

Suan 7

Suani 3-5

SuaTa 4

Suva 6

SuvaY 4

SvarZvali 7

SŸ 6, 8

SŸa 5, 7-8

SŸavi 5

CCamaiwkenta 28

Cama-s-wkentav-s 28

Camoiwkenteba 28

Camovwkento 27, 32

Camowkenta 27, 33

Camowkentavs 27

Camowkenteo 27

Camowkentili 28

Camowkent-s 33

Ceks 34

Cqmeta 26-27, 29, 32, 34-35

Cxvletav-s 33

Cxvlet-s 33

Page 91: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

90

ccqenTi 29, 30

cqintva 30-31

cqniti 30

ZZe RmrTisa 58

ZiZgn-a 36

wwam- 79

wkent- 26-27, 30, 33-36

wkent-a 35-36

wkenta 26-34

wkentavs 28, 30, 32, 34

wkenti 26, 29

wkentva 28-29

wkentvaY 29

wkentuaY 34

wkent…aY 30

wkint- 33-36

wkneta 34-36

wmed- 79

wnex 36

wnix 36

wuim- 79

WWirisufali 42, 44, 51

xxamxa 13, 16

xTis iasauli 48, 58

*x-v-erT- 55

*x-m-erT- 55

*x-u-erT- 55

*x-Ÿ-erT- 55

PPelTufali 42, 51

Pelisufali 42, 51

hhswkents 26

zanurizanuri

(megrul-Wanuri)

bbars (laz.) 72

baruns 72, 75

binex (laz.) 35

burtyon-u 36

gga 73, 75

gan 73, 75

*gan 73

gan-ganSe 73

ganobas 73

ganSe 73

ga-f-un 46

geSqvafa 8

gevowkitoni 35

g-i-f-T-an-e 21

go-Tan-d-u 20

go-Tan-el-i 20

g-ur- 81

gur 81

ddo-lo-Tan-er-i (laz.) 20

do-RvanT-af-a 36

do-Tan-ur-i (laz.) 20

eetotebu 72

TT-an 21

T-an-af-a 21

Tan-af-a 20

Tan-u-n (laz.) 20

Tesxe 66-67

Tesxel-i 66-67

TesxeliSa(x) 66, 68

TesxeliT 66-68

TesxeSa 66, 68

Page 92: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

91

Tesxe-Y 66-67

TesxeYSa(x) 66, 68

TesxeYT 66-68

Tesx-i 66-67

Tesxi-i 66

TesxiSa(x) 66, 68

TesxiT 66-68

Tisxe 66, 68

Tisxel-i 66, 68

TisxeliSa(x) 66, 68

TisxeliT 66, 68

Tisxe-Y 66, 68

TisxeYSa(x) 66, 68

TisxeYT 66, 68

Tisx-i 66, 68

Tisxi-i 66, 68

Tisxil-i 66, 68

TisxiSa(x) 66, 68

TisxiT 66-68

iRinjgin-an 36

kank-u-a (laz.) 35

kurdRelqi 67

leSqi (laz.) 7-8

leCqvi 7, 8

ma-f-un 46

m-Tan-ur-a (laz.) 20

mosxi 66-67

musxe 66-67

musxeT 66-67

musxel-i 67

musxeli 66-67

musxeliT 66-67

musxeliSa(x) 66-67, 67

musxe-Y 66

musxeY 66-67

musxeYSa(x) 66-67

musxeYT 66-67

mu-sx-i 69, 71

musx-i 66, 71

musxi 66-68

musxi-i 66

musxii 66-67

musxiSa(x) 66-67

musxiT 66-67

muuwkitonuu 35

mCxu 8

oo-asqŸ-u 6

ondeT 36

*o-sq-u-u 6

osqu 6

o-Winax-u 36

ppint- (laz.) 35

pint-u-a (laz.) 35

pintua (laz.) 35

ttot- 72

toti 72

qqo-do-lo-Tan-u 20

RRinjg- 36

RirRon-u-a 36

*RmorT-(laz.) 54

RormoT- (laz.) 54

RormoTi 58

RoronT- 54

RoronTi 58

RvanT- 36

SSqa 6-8

Sqv- 8

Sqva 6-8

Page 93: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

92

*Sqova 6

*SqŸa 6

Sxu 8

CCqa 8

Cqva 6-7

Cqval 7

Cqval-ef-i 7

ZZgiZgon-u-a 36

*w*wkant- 35

*wkantua 35

*wkint- 35

*wkintua 35

wkiton- 35-36

wkitonafa 35

wkit-on-u-a 35-36

wkitonua 35

WWinax- (laz.) 36

svanurisvanuri

aa-x-Ten-an 20

*g*gvl- 81

gu 81-86

gu-…-em 82

gu-em 82

gu-eS 82

gu-ŠS 82

guiguneb 83

gul 81

*gul 84

gu-lˆ-m…od 83

gumi 82-84

gu-m‰r-a 83

gun 82-83

gu-{Y} 82

gu… 81, 84

*gu… 84

gu-c 82

guS 81

gu-ŠS 82

gu-xola 83

guh 81

g… 82-84

g-…i 81

g…i 81-85

g…i… 81

g…i-�-bˆn�b 83

g…i-bˆn�b 83

g…-i-d 82

g…-id 82

g…i-em-d 82

g…i-il-d 81

g…il- 81

g…i-lˆ-h…ed 83

g…i-lˆ-hed 83

g…i-lu-…ed 83

g…i-m-d 82

g…i-m-i 82

g…imi 82

g…i-m-iS 82

g…i-m‰r-a 83

g…-is 82

g…i-s 82

g…i-xola 83

g…i-xol-ian 83

g…‹mi 82, 83

g…‹-mi-S 82

TT- 21

T-aæ 21

Tin 21-23

Page 94: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

93

ii-Tin 23

iTin 17, 21

iTini 17

kkirt- 36

kˆrt- 36

YéTin 17ÎénSi 22ÎérJi 22Îé-Tin 22-23ÎéTin 17, 21

lle-T 21

le-T-i 21

lë-T 21lë-T-i 21lë-T(i) 21libële 72

li-g�-Se 83

li-gu-…S-e 83

li-g…-xol-e 83

li-kˆrtˆ 36

li-Ten 20

li-Tn-e 20

lipënt-e 36lugæe 22

lé-dgðr 22*lu-Tin 23

léTen 22léTene 22léTie'lSx 22

léTii 22léTin 17, 19, 21-22léTler 19-20, 23

léTnðr 19lé-Tn-e 20-22lélfare 22

lélfðr 22lémê/are 22létix 22létìx 22léSix 22léSxe 22

oo-T-an-un-an-s 21

o-x-Ten-i 20

ppent- 36

ssamr�k… 84

*samrekl… 84

uu-Tin 23

uTin 17-18, 21

…iTin 17, 21-23

…iTini 17-18, 21

ffarf- 84

fðrf- 84

qqa i-Tn-e 20

qa légeh 22qa lugæeh 22

RRerbeT 54, 56

RermeT- 54, 56

*RmarT- 54

RuenT-il 36

R…enT- 36

CCqŸar 7

CqŸar-�r 7

jjgérðg léTler 23

Page 95: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

94

qarTveluriqarTveluri

*b*bŠr

*g*gul- 79, 81, 84

*gŸil- 81

*T*Ten- 21, 23

*Ten-/Tn- 20-21, 23

*s*sa-e-S…-e

*t*tat- 72

*C*CŸal 7

*c*cŸal 7

*w*wket- 36

*w*wket-n-a 36

afxazuriafxazuri

aa'ga 73

a-g-u 81

ajaSara 10

ajnˆS´ 10

amS´ˆn 73

ssancaS´a 10

S´ 10

S´a 10

jjahanam 10-11

jahanˆm 10

jahnam 10-11

lakurilakuri

dda-k 81

CaCnuriCaCnuri

d…o-g 81

berZnuliberZnuli

5

5 5

ebrauliebrauli

mmalətā»āh 5

ššen’hāhb 5šin- najík’ 5

TurquliTurquli

zzar-baf 13

laTinurilaTinuri

lliber 59

indoevropuliindoevropuli

*ŠŠỬ 6

ŠW 6

Page 96: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

95

rusulirusuli

иизарбав 13

ззарбав 13

ссвобода 59

sparsulisparsuli

bbaft 13baftan 13

kkamkha 13-14

zzar 13zar-baft 13

xaturixaturi

ssaRamurToba 54

saRmurToba 54

Page 97: Ziebani...3 av Tan dil ara bu li `eSu~ da ` Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis sul xan-sa ba or be li a ni kkbil- sit bil- yvis bu dob ri vi gan mar te bi sas iZ le va

96

sarGevisarGevi _ _ CONTENTSCONTENTS

avTandil arabuliavTandil arabuli _ `eSu~`eSu~ da `Sua~`Sua~ leq se ma Ta ur Ti er Tmi mar Te bi saT vis . . . . . 3

Avtandil Arabuli – Toward the interrelation of ešw and šua lexemes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

nana maWavarianinana maWavariani _ _ an Tro po mor ful ar se ba Ta sa xel wo de ba ni

3. af xa zu ri ajnajnˆS´ ,,sa ta na, eS ma ki~ leq se mis war mo mav lo bi saT vis . . . . . . . 10

Nana Matchavariani Nana Matchavariani – Anthropomorphic names 3. Towards the origin of the Abkhazian

aǯnēš ‘satan, devil’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

rusudan ramiSvilirusudan ramiSvili _ `ru su da ni a nis~ leq si ki dan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Rusudan RamishviliRusudan Ramishvili – Some words from the lexicon of “Rusudaniani” (zarbab and kamkha) . . . . . 16

medea saRlianimedea saRliani _ erTi uZvelesi svanuri sakulto terminis

(æiTin/uTin/iTin/ iTin/uTin/iTin/ YéTin/Tin/éTin/lTin/léTin)Tin) warmomavlobisaTvis . . . . . . . . . . . . . 17

Medea SaglianiMedea Sagliani – Towards the origin of one ancient Svan cultic term – Towards the origin of one ancient Svan cultic term

(witin// utin//itin//jwitin// utin//itin//j�ˆtin//tin// t̂in // ltin // l t̂intin) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2424

murman suxiSvilimurman suxiSvili _ er Ti dar gTa So ri si ter mi nis Se sa xeb . . . . . . . . . . . . . . . 26

Murman SukhishviliMurman Sukhishvili – On one interdisciplinary term . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3939

medea Rlontimedea Rlonti _ ufalufal-is da RmerTRmerT-is leqsikur-semantikuri arGevani

qarTulSi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Medea GlontiMedea Glonti – Lexical-semantic choice of UPALI ‘the Lord” and γMERTI ‘the God’ in Georgian . .64

eTer SengeliaeTer Sengelia _ zo gi meg ru li fu Zis eti mo lo gi i saT vis

(musx-i, Tesx-i, Tisx-i...)(musx-i, Tesx-i, Tisx-i...) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

Eter Shengelia – Towards the ethymology of some Megrelian stems ( musx-i, tesx-i, tisx-i…) . . . . 71

vaJa SengeliavaJa Sengelia _ qarTveluri etimologiebi. XIII-XV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

Vazha ShengeliaVazha Shengelia – Kartvelian etimologies. XIII-XV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .75

aleqsi WinWarauli aleqsi WinWarauli _ eti mo lo gi u ri Se niS vne bi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

Alexi TchincharauliAlexi Tchincharauli – Etymological note samisi “fl eece” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80

roena Wkaduaroena Wkadua _ guguºg…ii leq se ma da mas Tan da kav Si re bu li gra ma ti ku li

pro ce se bi sva nur Si . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

Roena TchkaduaRoena Tchkadua – The lexeme gu//gwi and the grammatical processes related with it . . . . . . . . .86