Wspomina

Stanisław Stadnicki

Publikacja wydana w ramach realizowanego przez Stowarzyszenie Rozwoju Dorzecza

Osobłogi oraz partnerów społecznych projektu “Koleją po pograniczu polsko-czeskim”.

Zawiera wspomnienia z przygotowań i przebiegu pikniku kolejowego w Racławicach

Śląskich, w dniach 6-7 września 2008.

Skład tekstu, opracowanie techniczne, zdjęcia: Stanisław Stadnicki.

Wydawca: Stowarzyszenie Rozwoju Dorzecza Osobłogi.

Racławice Śląskie, 2008r.

Wszelkie prawa zastrzeżone.

Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej publikacji

w dowolnej postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii powoduje naruszenie praw

autorskich.

STOWARZYSZENIE ROZWOJU DORZECZA

OSOBŁOGI

48-200 Prudnik

ul. Tadeusza Kościuszki 76

WWW: dorzecze.europradziad.pl

email: dorzecze@powiatprudnicki.pl

Wstęp

Racławice Śląskie to miejscowość

licząca około 1600 mieszkańców, położona

w gminie Głogówek, w miejscu, w pobliżu

którego przebiega granica powiatów

prudnickiego i głubczyckiego. Miejscowość

leżąca przy samej granicy z Republiką Czeską,

znana z wielu unikalnych zabytków, wzgórz

będących swego rodzaju podnóżem Gór

Opawskich i rozległej doliny z rzeką Osobłogą.

Życie tutaj toczy się spokojnie.

W pobliżu brak dużych zakładów

przemysłowych. Ciszę przerywa tylko śpiew

ptaków lub odgłos wjeżdżającego na nasyp

kolejowy pociągu.

Od chwili, gdy w 1874 roku rozpoczął

się wykup ziemi pod budowę traktów

kolejowych dawne Racławice zmieniły się nie do

poznania. Miejscowość przecięły dwie potężne

skarpy kolejowe o łącznej długości około dwóch

kilometrów. Krajobraz ozdabiały wysoko

usytuowane wiadukty kolejowe. Nad rzeką

wzniesiono kamienny, 130-metrowy most.

W północno-zachodnim krańcu miasteczka

pojawił się masywny budynek dworca

kolejowego, do dziś uważany za jeden

z najładniejszych w promieniu kilkuset

kilometrów.

Przez dziesięciolecia nieustannie

rozbudowywany, największy węzeł kolejowy

powiatu prudnickiego dał pracę tysiącom osób.

Znad racławickiego dworca z dumą unosił się

dym buchający z kominów parowozów. Gwizd

wjeżdżającego w perony pociągu niósł się po

całej dolinie rzeki Osobłogi.

Wspaniałe czasy racławickiej kolei już

odeszły. Pozostały po nich stare zapiski,

archiwalne zdjęcia, relacje żyjących świadków,

zachowane, unikalne w swoim rodzaju obiekty

inżynierii kolejowej. Cudem ocalone przed

zniszczeniem i rozbiórką.

Łagodnie potraktowane przez czas.

Przetrwały do dzisiejszych czasów prosząc by

nie zostały zapomniane. Wszak to one stały się

wyróżnikiem racławickiej ziemi. Elementami na

zawsze wpisanymi w jej krajobraz. Krajobraz

kolejarskiej miejscowości.

Gdzie indziej, w jednym miejscu można

przenieść się w czasie, by zobaczyć

architektoniczne i inżynieryjne cuda dawnej

kolei? “Żyjące” do dziś, z wielką dumą

świadczące o minionych czasach?

Dzięki zaangażowaniu kilkudziesięciu

osób: mieszkańców Racławic Śląskich,

Głogówka, Głubczyc, miłośników kolei

województwa opolskiego oraz mieszkańców

terenów pogranicza polsko-czeskiego to, co

zostało zapomniane udało się przywrócić do

życia w 2008 roku.

Dworzec w Racławicach ożył jak za

dawnych lat. Przez jego odnowione perony

przetoczyły się tysiące pasażerów. Na

zapomnianą linię kolejową i nieugięty, stalowy

most jak dawniej wjechał parowóz. W oczach

kolejarzy i osób pamiętających lata świetności

kolejowego węzła w Racławicach Śląskich

pojawiły się łzy.

Stało się tak dzięki organizacji imprezy

kolejarskiej pt. “Koleją po pograniczu polsko-

czeskim”, która została sfinansowana ze środków

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

oraz ze środków budżetu państwa -

PRZEKRACZAMY GRANICE.

Impreza została zorganizowana

w dniach 6-7 września 2008 roku na południowej

stronie dworca kolejowego w Racławicach

Śląskich. Poprzedziły ją długie przygotowania.

Dworzec kolejowy w Racławicach Śląskich, strona północna. Widoczny szynobus SA103

relacji Kędzierzyn-Koźle – Nysa.

Kratownicowy most kolejowy nad rzeką Osobłogą to jedna z największych atrakcji

turystycznych Racławic Śląskich.

3

Niniejsza publikacja poświęcona została

historii kolejnictwa w Racławicach Śląskich

i temu, jak poprzez organizację pikniku

kolejarskiego oraz wspólną pracę

mieszkańców udało się zapomniany dworzec

wskrzesić po wielu latach zapomnienia

i degradacji.

Trud podjęty przez organizatorów nie

poszedł na marne. Ich ciężka praca przyczyniła

się do uratowania wielu zabytków inżynierii

kolejowej i udowodnienia, iż nadal mogą one

być w pełni funkcjonalne jako atrakcje

turystyczne. Impreza umożliwiła mieszkańcom

pogranicza oraz miłośnikom kolei, poznanie

historii węzłów kolejowych południa

Opolszczyzny. Umożliwiła wzajemne poznanie

się w miejscu będącym swego rodzaju żywym

muzeum. Zobaczenie na żywo tego, co można

oglądać jedynie w skansenach, czy w filmach.

Stanisław Stadnicki

www.kolejpodsudecka.pl

www.raclawice.net

www.stadnicki.pl

email: stadnicki@raclawice.net

Panorama zachodniej części Racławic Śląskich. Dobrze widoczne nasypy kolejowe rozdzielające miejscowość na kilka części. W środku nasyp jednotorowej linii kolejowej

w kierunku Głubczyc, a u dołu dwutorowa magistrala podsudecka. Widoczny również nasyp tak zwanej “łącznicy” pozbawionej torowiska. Foto: Stanisław Królikowski

Rozdział 1.

Krótka historia kolejnictwa w Racławicach Śląskich

Tereny pogranicza polsko-czeskiego

opisanego przez obecne ziemie powiatu

prudnickiego oraz powiatu głubczyckiego

włączone zostały do rozwijającej się sieci

kolejowej jako jedne z pierwszych na dawnym

Śląsku. Nie obyło się to bez kłopotów:

przerywania budowy z powodu braku środków

finansowych, czy oporu ze strony władz

wojskowych mających w połowie XIX wieku

duże wpływy na zarządzanie państwami.

Niechętne one były budowie nowoczesnego

środka transportu w pobliżu swoich obiektów

militarnych. Działo się tak głównie w tak

zwanych miastach-twierdzach jak Nysa (niem.

Neisse) czy Koźle (niem. Cosel).

Pierwszą linią kolejową wybudowaną

na terenie dawnego Śląska była Kolej

Górnośląska (niem. Oberschlesische

Eisenbahngesellschaft) łącząca Wrocław (niem.

Breslau), Oławę (niem. Ohlau), Brzeg (niem.

Brieg), Opole (niem. Oppeln), Kędzierzyn (niem.

Kandrzin), Gliwice (niem. Gleiwitz), Mysłowice

(niem. Myslowitz). Uroczyście do użytku trakt

ten oddano w 1846 roku.

Z kolei spółka Kolej Wilhelma (niem.

Wilhelms-Bahngesellschaft) w 1846 roku

uruchomiła linię kolejową łączącą Kędzierzyn

z Raciborzem (niem. Ratibor) i dalej

Boguminem (niem. Oderberg). Ta sama spółka

w 1855 roku wybudowała linię kolejową łączącą

Racibórz z Głubczycami (niem. Leobschütz).

Planowo dalsze przedłużenie traktu z Głubczyc

przez Racławice Śląskie (niem. Deutsch

Rasselwitz), Prudnik (niem. Neustadt in

Oberschlesien) aż do Nysy, gdzie od 1848 roku

istniało połączenie z Brzegiem.

W połowie XIX wieku Kolej Wilhelma

popadła w kłopoty finansowe spowodowane

nieurodzajem płodów rolnych, z których

przewozu spółka czerpała największe wpływy.

Prace budowlane nad linią kolejową do Nysy

wstrzymano na blisko 20 lat. Sytuacja poprawiła

się na początku lat 70-tych XIX wieku.

Wtedy już za sprawą spółki Kolej

Górnośląska rozpoczęto prace budowlane przy

tak zwanej Magistrali Podsudeckiej. Miała to być

linia kolejowa o najwyższym znaczeniu

państwowym, łącząca tereny Przedgórza

Sudeckiego z terenami Górnego Śląska. Linia

miała rozpoczynać się w Legnicy (niem.

Liegnitz) i kończyć w Głubczycach, gdzie

wcześniej dotarła Kolej Wilhelma, a później

w Kędzierzynie, dokąd od Racławic planowano

wyprowadzić dodatkową nitkę szyn.

Ważną stacją węzłową Magistrali

Podsudeckiej miały być Ząbkowice Śląskie

(niem. Frankenstein). W tej miejscowości

planowano przecięcie się linii podsudeckiej

z traktem kolejowym łączącym Wrocław

z Kłodzkiem (niem. Glatz) i dalej granicą

z Monarchią Austrowęgierską. Prace nad

budową linii do Kłodzka rozpoczęto we

Wrocławiu już w 1871 roku.

Budowniczowie mieli do pokonania

liczne pasma górskie. Okazało się, że wstępne

plany usytuowania dużego węzła kolejowego

w Ząbkowicach nie będą możliwe do

zrealizowania. Zmieniono koncepcję budowy

stację węzłową zamiast w Ząbkowicach Śląskich

budując w niewielkiej miejscowości Kamieniec

(niem. Camenz). Do niej, od strony zachodniej w

1874 roku, przez Jaworzynę Śląską (niem.

Königszelt), Świdnicę (niem. Schweidnitz),

Dzierżoniów (niem. Reichenbach)

doprowadzono pierwszą nitkę szyn Magistrali

Podsudeckiej.

Podobnie było z częścią wschodnią

począwszy od Kamieńca Ząbkowickiego przez

Nysę, Prudnik, Racławice do Głubczyc. Prace

przy budowie trwały równolegle w kilku

miejscach, a poszczególne odcinki były

oddawane do użytku etapami.

28 grudnia 1874 uruchomiono

30-kilometrowy odcinek z Kamieńca przez

Paczków (niem. Patschkau) i Otmuchów (niem.

Ottmachau) do Goświnowic (niem.

Friedensthal-Giesmannsdorf). 12 czerwca 1876

otwarto dwa kolejne odcinki: z Nysy do

Goświnowic oraz z Nysy do Prudnika. Ten drugi

wykorzystywał wybudowaną rok wcześniej linię

z Nysy przez Nowy Świętów (niem. Deutsch

Wette) do Głuchołaz (niem. Bad Ziegenhals).

Pierwszy pociąg trasę Prudnik -

Racławice - Głubczyce przejechał w dniu 15

sierpnia 1876 roku. Już rok wcześniej

w okolicy gdzie miał zostać wzniesiony dworzec

w Racławicach Śląskich usypano wysokie na

około 18 metrów nasypy kolejowe przecinające

miejscowość. Nieopodal, w celu pokonania

przeszkody, jaką była nieobliczalna rzeka

Osobłoga, wybudowano ogromny, kamienny

5

most kolejowy. Później już bez przeszkód

doprowadzono tory do Głubczyc. Magistrala

Podsudecka była gotowa. Nie była to jednak

ostateczna realizacja pierwotnej koncepcji.

W Kędzierzynie od kilkunastu lat

gwałtownie rozwijał się tamtejszy węzeł

kolejowy. Pobliskie Koźle będące wcześniej

podobnie jak Nysa czy Kłodzko miastem-

twierdzą, nadal pozbawione było dostępu do

kolei. Z powodu oporu ze strony władz

wojskowych Koźla zmieniono kilkanaście lat

wcześniej przebieg linii z Wrocławia do

Mysłowic, przeprowadzając tory przez malutki

Kędzierzyn.

W połowie lat 70-tych XIX wieku

twierdza kozielska utraciła na swoim znaczeniu

militarnym i tylko kwestią czasu wydawało się

doprowadzenie kolei do tego miasta. Rozwój

kędzierzyńskiego węzła był jednak tak duży, że

Koźle miało stać się jedynie stacją przelotową.

W Racławicach równolegle z budową

ostatniego fragmentu Magistrali Podsudeckiej,

który miał połączyć Prudnik z Głubczycami

rozpoczęto prace budowlane nad osobną nitką

szyn łączącą Racławice, a zarazem wszystkie

inne stacje położone na zachód (Prudnik, Nysę,

Świdnicę itd.) z Kędzierzynem. Budowę nowej

linii ukończono 1 grudnia 1876 roku. Racławice

stały się węzłem kolejowym, trzykierunkowym.

Z czasem okazało się, iż dużo

ważniejszy jest odcinek magistrali łączący

Racławice z Kędzierzynem, niżeli linia kolejowa

w kierunku Głubczyc.

W związku z tym Magistralą

Podsudecką przyjęło się nazywać linię kolejową

Legnica-Gliwice, a później Legnica-Katowice.

Linię Racławice Śląskie – Głubczyce – Racibórz

traktowano jako osobny trakt, cały czas jednak

zaliczany do najważniejszych linii kolejowych

państwa pruskiego.

Tereny powiatu prudnickiego stały się

miejscem, przez który przebiegała linia kolejowa

o ogromnym znaczeniu strategicznym. Łączyła

bogate w węgiel tereny przedgórza sudeckiego

z równie bogatymi w „czarne złoto” terenami

Górnego Śląska. W miejscu obecnego powiatu

prudnickiego powstał jej szczególnie ważny

fragment. Linia na odcinku Prudnik-Racławice

przebiegała bowiem zaledwie kilkanaście

metrów od granicy państwowej.

Najważniejszym ośrodkiem kolejowym

powiatu prudnickiego stały się Racławice

Śląskie. Miejscowość położona tuż przy samej

granicy, w ciężko dostępnym terenie otoczonym

przez niewielkie wzniesienia znajdujące się na

obrzeżach rozległej doliny.

Doprowadzenie kolei do tej

miejscowości było zadaniem szczególnie

trudnym. Włączenie do sieci kolejowej

Racławic, a co za tym idzie przedłużenie

Magistrali Podsudeckiej do Głubczyc

i Kędzierzyna, przyczyniło się nie tylko do

usprawnienia transportu towarów oraz ludności.

Gwarantowało szybki przerzut wojska w rejony

przygraniczne, co miało szczególne znaczenie

w razie wybuchu konfliktu zbrojnego.

Budowa traktu kolejowego w okolicy

Racławic trwała około 2 lata i rozpoczęta została

w 1874 roku. Wielu mieszkańców miejscowości

dorobiło się sprzedając zmienię na potrzeby

kolei.

W 1875 roku ukończono wznoszenie

około 130-metrowego, kamiennego wiaduktu

nad rzeką Osobłogą. Był to jednoprzęsłowy most

wspierany pięcioma filarami, złączonymi

poprzez zastosowanie łuków pełnych (arkad).

W pobliżu tego mostu, z jego północnej

Pochodząca z około 1903 roku, tak zwana “księżycówka” przedstawiająca północą stronę

dworca w Racławicach.

Południowa strona dworca w Racławicach. Fragment pocztówki wydanej w latach

20-stych XX wieku.

i południowej strony usypano potężne nasypy

kolejowe. Ich łączna długość wynosiła około 1,5

kilometra. Wysokość dochodziła do 18 metrów.

Licząc od miejsca usytuowania

racławickiego dworca, linia kolejowa do

Głubczyc składała się z dwóch wiaduktów,

jednego potężnego mostu, jednego dużego

i jednego mniejszego tunelu. Te elementy

inżynierii kolejowej rozmieszczono na długości

zaledwie 1,5 kilometra. Wszystko po to, by

pokonać dolinę rzeki Osobłogi.

Racławicki dworzec kolejowy powstał

w najwyżej położonej części miejscowości, na

jej północno-zachodnim krańcu. Budowę tego

obiektu ukończono w 1876 roku. Był to

masywny budynek mieszczący prócz

pomieszczeń obsługi ruchu kolejowego również

posterunek żandarmerii pocztowej (niem.

Gendarmerieposten), poczekalnię, bufet oraz

mieszkania dla kolejarzy. W pobliżu dworca

wybudowano trzy nastawnie wykonawcze.

W roku 1898 oddano do użytku

obrotnicę parowozów, dla której urządzenia

sprowadzono z fabryki H.Prolliusa, mającej

swoją siedzibę w Goerlitz. W tym samym roku,

na zachodnim krańcu dworca powstała

3-stanowiskowa lokomotywownia.

Dworzec dzielił się na część południową

z linią kolejową w kierunku Głubczyc oraz część

północną z linią kolejową w kierunku Nysy

i Kędzierzyna.

Z racji gwałtownie rosnącego ruchu

kolejowego na początku XX wieku rozpoczęły

się prace przy budowie drugiego toru Magistrali

Podsudeckiej na całym jej odcinku.

W lipcu 1903 roku tereny Racławic

nawiedziła największa powódź w historii tej

miejscowości. Niektóre domy zalane były aż po

sam dach. Podobno wówczas woda sięgała

schodków lokalnego kościoła, co nigdy

wcześniej i nigdy później nie miało miejsca.

Pod naporem wody w rzece Osobłodze,

10 lipca około godziny 2:00 w nocy zawalił się

kamienny most na linii kolejowej w kierunku

Głubczyc. Przerwało to ruch pociągów do

Głubczyc na dwa lata.

W latach 1903-1905 Racławice

przypominały wielki plac budowlany. Najwięcej

pracy wymagała naprawa zniszczeń

popowodziowych na kolei. Już w 1905 roku

ukończono budowę nowego, stalowego mostu

nad rzeką Osobłogą. Ta niebotyczna konstrukcja

miała 132 metry długości i składała się z jednego

przęsła zbudowanego z charakterystycznej

kratownicy dolnej. Most wsparty był dwoma

potężnymi filarami oddalonymi od siebie

o 85 metrów. Do dziś most ten uważany jest za

swojego rodzaju perłę architektury kolejowej

dawnego Śląska.

W 1905 roku na terenie dworca

ukończono budowę wieży ciśnień oraz pięciu

żurawi wodnych używanych do napełniania

lokomotyw wodą. W okolicy rzeki powstał

unikalny system doprowadzający wodę na teren

stacji. Unikalny z racji swojego umiejscowienia

i techniki budowy.

Pochodząca z 1898 roku obrotnica parowozów nadal jest w pełni sprawnym urządzeniem.

Unikalna fotografia przedstawiająca powodziowe zniszczenia z lipca 1903 roku. Z kamiennego wiaduktu na linii kolejowej do Głubczyc pozostała tylko

zwisająca nitka szyn.

Stalowy most kolejowy z charakterystyczną kratownicą dolną oddano do użytku

w 1905 roku.

7

Rzeka w Racławicach oddalona jest od

dworca o ponad kilometr. Osobłoga położona

jest w dolinie. Różnica wysokości między

dworcem kolejowym a traktem wodnym

wynosi od 20 do 30 metrów.

W innych miejscowościach wieże ciśnień

znajdują się bliżej rzeki (np. w Nysie, Kłodzku).

Sposób w jaki rozwiązano problem

doprowadzenia wody na potrzeby parowozów do

racławickiego dworca kolejowego jest

szczególny.

W pobliżu rzeki, dokładnie pod nowym

kratownicowym mostem, powstało siedem

dużych studni. W samej miejscowości,

w sąsiedztwie skarpy kolejowej wybudowano

pompownię, w której znajdowała się maszyna

parowa. Umożliwiała ona transport wody

z rzeki na dworzec za pomocą systemu rur. Od

pompowni w kierunku dworca biegły one przy

skarpie kolejowej. W okolicy pompowni, na

nasypie wybudowano specjalny, betonowy spust

zachowany do czasów obecnych. Pociąg

z ładunkiem węgla oraz drewna wyruszał

z dworca w Racławicach jadąc linią kolejową

w kierunku Głubczyc i z pomocą spustu

dostarczał pracownikom pompowni niezbędny

materiał umożliwiający pracę całego systemu

wodnego.

O tym, jak ważne strategiczne znaczenie

miał racławicki węzeł kolejowy świadczą

wydarzenia z lat 20-stych XX wieku.

Wraz z zakończeniem I wojny

światowej, w 1918 roku i po podpisaniu

w 1919 roku traktatu wersalskiego, pojawił się

problem ustalenia zachodnich granic

odradzającego się państwa polskiego. Pokonane

państwo niemieckie nie wyrażało chęci oddania

Górnego Śląska. Znajdujące się tam złoża węgla

były potrzebne do odbudowy zniszczeń

przegranego państwa. W traktacie wersalskim

zapisano, że o ostatecznej przynależności

Górnego Śląska do Niemiec lub Polski zdecyduje

plebiscyt nadzorowany przez Międzysojuszniczą

Komisję Plebiscytową.

Nim przeprowadzone zostało

głosowanie, w 1919 oraz, w 1920 roku wybuchły

dwa powstania, nazwane powstaniami śląskimi.

Sam plebiscyt odbył się 20 marca 1921 roku

i zakończył się zwycięstwem strony niemieckiej,

głównie dzięki dowiezieniu specjalnymi

pociągami na teren plebiscytowy byłych

niemieckich mieszkańców Górnego Śląska. To

ich głosy ostatecznie zdecydowały o polskiej

porażce. Racławice były jedną z najbardziej

wysuniętych na zachód miejscowości Górnego

Śląska, w których przeprowadzono plebiscyt.

W związku z niekorzystnym dla Polski

wynikiem głosowania Górny Śląsk miał znaleźć

się na terenie Niemiec. Po opublikowaniu

w polskiej prasie tej wiadomości, w nocy z 2 na

3 maja 1921 roku wybuchło III powstanie

śląskie. Część działań przeprowadzona została

na terenie i w sąsiedztwie racławickiego węzła

kolejowego.

Działania powstańcze prowadziła tam

grupa dywersyjna pod dowództwem Konrada

Wawelberga (tak naprawdę kpt. Tadeusza

Puszczyńskiego).

Jej zadaniem było przeprowadzenie

akcji polegających na przecinaniu linii

telefonicznych, uszkadzaniu torów, czy

wysadzaniu mostów na terenie objętym

plebiscytem. Grupa Wawelberga składająca się

z kilku oddziałów działała na terenie powiatów:

prudnickiego i głubczyckiego. Na noc z 2 na 3

maja zaplanowano akcję “Mosty”. Akcja

rozpoczęła kolejne powstanie, a jej celem było

uszkodzenie obiektów mostowych w ważnych

liniach kolejowych.

Pierwszy oddział około godziny 1:00

podłożył ładunki wybuchowe i wysadził most

nad rzeką Białą koło wsi Dobra, na linii

kolejowej Prudnik - Krapkowice - Gogolin.

Druga grupa, około godziny 3:00

w nocy podłożyła ładunki wybuchowe na

torowisku w Racławicach Śląskich, pod

wiaduktem z szosą prowadzącą do Prudnika

(przy wylocie ze stacji na Prudnik i Nysę).

Wybuch nastąpił o godzinie 3:07.

Dokładnie w momencie, gdy przez torowisko

przejeżdżał niemiecki pociąg towarowy. Efektem

tego zdarzenia był całkowicie zablokowany

wyjazd z Racławic w kierunku zachodnim.

Zadaniem kolejnej grupy było

wysadzenie kratownicowego mostu nad rzeką

Racławicka wieża ciśnień pochodzi z 1905 roku. Znajduje się w pobliżu budynku dworcowego.

Osobłogą. Most miał być pilnowany przez

żołnierzy włoskich, ale w momencie kiedy

dywersanci dotarli do niego obiekt był pusty.

Ładunki zostały podłożone, a wybuch nastąpił

o godzinie 2:55. Most ocalał, ale zniszczenia

były na tyle poważne, iż ruch pociągów na długi

czas zawieszono.

Ostatnia grupa wysadziła most kolejowy

nad rzeką Osobłogą w pobliżu Dzierżysławic, na

odcinku Racławice - Głogówek.

W sumie, w akcji “Mosty” wysadzono

sześć mostów i wiaduktów kolejowych oraz dwa

niemieckie pociągi towarowe. Zdarzenia te miały

duży wpływ na przebieg III powstania śląskiego.

Strona niemiecka została zaskoczona. Nie była

przygotowana do prowadzenia działań anty-

powstańczych. Zdezorganizowano ruch kolejowy

między Kędzierzynem a Nysą, Racławicami

a Raciborzem oraz Krapkowicami a Prudnikiem.

Uniemożliwiło to stronie niemieckiej szybkie

przerzucenie wojska w rejon objęty powstaniem.

W 1927 r. na obszarze Śląska

przeprowadzono podział linii kolejowych na

główne o dużym znaczeniu państwowym

i lokalne. Do głównych linii kolejowych (niem.

Hauptbahnen) zaliczono odcinek Kędzierzyn -

Racławice Śl. - Nysa i Racibórz - Głubczyce -

Racławice Śl.

W latach 30-tych zbudowano tor nr 4,

czyli tak zwaną “łącznicę”. Umożliwiła ona

zjazd z odcinka linii kolejowej Głogówek-

Racławice, na tory po południowej stronie

dworca.

W tym czasie w racławickim węźle

kolejowym pracowało około 100 osób

z samych Racławic plus osoby dojeżdżające.

Przed dworcem znajdował się postój taksówek

dowożących pasażerów do centrum

miejscowości lub okolicznych wiosek. Dworzec

tętnił życiem. W małym magazynie znajdującym

się przy torach północnych przeładowywana była

poczta i stamtąd transportowano ją już z pomocą

wozów konnych lub samochodów do innych

miejscowości.

W racławickiej lokomotywowni

naprawiano uszkodzone parowozy lub

przygotowywano je do służby. Przez Racławice

przejeżdżały pociągi łączące tą miejscowość

bezpośrednio z Nysą, Kamieńcem,

Dzierżoniowem, Świdnicą, Jaworzyną Śląską,

Legnicą, Kłodzkiem, Kędzierzynem, Gliwicami,

Katowicami, Głubczycami i Raciborzem.

Do marca 1945 roku miejscowość nie

odczuła bezpośrednio skutków II wojny

światowej. Jedynie na początku 1945 roku przez

Racławice od strony Głubczyc przejechał

transport Żydów. Transportowano ich

zakrytymi wagonami z Oświęcimia.

W dniach 17 i 18 marca 1945 roku na

terenie Racławic Śląskich trwały zacięte walki –

także w okolic stacji kolejowej. Szczęśliwie

sam budynek dworca jak i ogromna większość

zabudowań kolejowych ocalały.

Pierwsi polscy kolejarze dotarli do

Racławic w dniu 11 maja 1945 roku. Byli to

absolwenci I kursu Adiunktów Kolejowych

w Lublinie: Jan Dominiewski, Stanisław Nossek

i Roman Stański. Oni przejęli racławicki węzeł

kolejowy od wojsk radzieckich. Pierwsze służby

pełnili mając przydzielone karabiny kbk. Po

kilku dniach do polskich kolejarzy dojechał Piotr

Mucek, który został pierwszym polskim

zawiadowcą stacji.

Pod wiaduktem widocznym w tle powstańcy wysadzili pociąg towarowy udający się

w kierunku Prudnika. Fotografia z czasów obecnych.

Tradycyjny, przedwojenny skład pociągu osobowego na linii kolejowej do Głubczyc

9

Od czerwca 1945 roku do Racławic

dojeżdżały pierwsze transporty ludności

z Kresów Wschodnich. W jednym transporcie,

pochodzącym z miejscowości Buszcze,

położonej dziś na Ukrainie mieszkańcy

przywieźli w ukryciu przed wojskami

radzieckimi łaskami słynący obraz Matki Boskiej

Buszczeckiej. Do dziś znajduje się on

w racławickim kościele. Ostatnich niemieckich

mieszkańców wywieziono z Racławic koleją

w czerwcu 1946 roku.

W czasie działań wojennych między

Kędzierzynem a Nysą w wielu miejscach

uszkodzeniu uległy tory. Pełna przepustowość

magistrali została przywrócona dwa lata po

wojnie.

Od 1947 roku kursował z Racławic do

Katowic przez Głubczyce i Baborów specjalny

pociąg. Woził on mieszkańców na wypoczynek

do lasku głubczyckiego nazywanego popularnie

Marysieńką. Od tego roku ruch pociągów we

wszystkich kierunkach przebiegał już normalnie.

W kwietniu 1965 roku, w wyniku

obfitych opadów deszczu trwających bez

przerwy kilkanaście dni, osunęła się skarpa pod

torem numer 1 (północnym), łączącym

Racławice z Głogówkiem. Tor ten został

zamknięty dla ruchu. Po kilku dniach, tuż po tym

jak przez jedyny czynny tor przejechał pociąg

towarowy, skarpa usunęła się z drugiej strony.

Odcinek Racławice-Głogówek został zamknięty.

Prace remontowe trwały miesiąc. Wszystkie

pociągi dalekobieżne wytrasowano przez

Głubczyce i Baborów. W przypadku pociągów

lokalnych, między Racławicami a Głogówkiem

kursowała autobusowa komunikacja zastępcza.

Do naprawy zniszczeń zużyto około 400

wagonów materiałów utwardzających.

W październiku 1973 roku między

Racławicami, a Dytmarowem doszło do

niecodziennego zderzenia dwóch pociągów.

Pociąg towarowy wyruszył z Racławic

w stronę Prudnika. Przed stacją Dytmarów, gdzie

pociąg wspina się na duże wzniesienie, część

wagonów odczepiła się i zaczęła wracać do

Racławic. Dyżurny z Dytmarowa nie zorientował

się, iż do jego stacji dojechał niekompletny

skład. Dał sygnał, że tor jest wolny. W związku

z tym dyżurny z Racławic wyprawił w trasę

kolejny skład towarowy. Tuż za dworcem

w Racławicach zderzył się on z wracającymi

wagonami. Ruch kolejowy został przerwany na

kilka godzin. Parowóz prowadzący drugi skład

został uszkodzony.

W racławickiej lokomotywowni

stacjonowały niewielkie parowozy. Używane

były one do niecodziennej pracy. Po tym, jak do

Racławic, od strony Kędzierzyna dojechał skład

towarowy, jeden z racławickich parowozów

przyczepiany był do jego końca jako tak zwany

“popych”. Pomagał on lokomotywie

prowadzącej przeprawić skład przez strome

wzniesienie. Rozpoczyna się ono zaraz za

racławickim dworcem i ciągnie przez około

3 kilometry. Na szczycie tego wzgórza

lokomotywa służąca jako “popych” była

odczepiana i wracała do Racławic.

Kursy pasażerskie na linii kolejowej do

Głubczyc i Raciborza obsługiwane były przez

lokomotywy serii TKt48 i OKl27 z czterema,

a później dwoma wagonami Bhp nazywanymi

popularnie “bipami” (były to wagony piętrowe).

Pociągi w relacjach do Nysy, Kamieńca,

Jaworzyny Śląskiej, Jeleniej Góry, Kędzierzyna,

Katowic od końca lat 70-tych obsługiwały

lokomotywy spalinowe serii SU45 oraz SU46

stacjonujące w nyskiej lokomotywowni.

Wcześniej między Nysą, a Kędzierzynem

królowały przede wszystkim parowozy Pt47

(popularne “pety”). Bardzo długo pociągi relacji

Bytom-Brzeg (przez Racławice Śląskie, Nysę)

obsługiwane były przez parowóz Ty2.

W tych czasach, w budynku

racławickiego dworca mieściły się: nastawnia

dysponująca z dyżurnym ruchu i biurem

zawiadowcy stacji, kasa biletowo-bagażowa,

poczekalnia, bufet, urząd Poczty Polskiej. Na

piętrze znajdowały się mieszkania dla trzech

kolejarskich rodzin.

W kwietniu 1986r. rozpoczęto prace

związane z wymianą semaforów kształtowych na

Parowóz serii OKl27 na racławickiej obrotnicy parowozów. Jedno z pierwszych zdjęć wykonanych po zakończeniu II wojny

światowej. Budynek znajdujący się za parowozem już nie istnieje i został zburzony

kilka lat po zakończeniu wojny.

świetlne. Dla potrzeb całego dworca, w nastawni

wykonawczej znajdującej się przy wyjeździe

w kierunku Nysy zainstalowano agregat

prądotwórczy.

W 1987 roku zamknięty został bufet.

We wrześniu 1994 roku trasę Racławice

Śląskie – Głubczyce – Racibórz przejechał

specjalny pociąg Retro prowadzony przez

parowóz serii Ty42-107. Parowóz ten wcześniej

stacjonował w Kędzierzynie i był obsługiwany

przez wielu racławickich kolejarzy.

Powódź z lipca 1997 roku przerwała na

kilka miesięcy kursowanie pociągów między

Kędzierzynem, a Racławicami. Uszkodzony

został most w pobliżu Koźla. Woda podmyła

torowisko na odcinku Kędzierzyn-Koźle –

Twardawa. W związku z tym pociąg pośpieszny

relacji Jelenia Góra – Kraków skierowano drogą

okrężną przez Racibórz, Głubczyce do Racławic.

Ruch lokalny między Twardawą, a Koźlem

obsługiwały autobusy.

Pod koniec 1997 roku rozebrano tor

numer 4 (“łącznicę”).

W maju 1998 roku zmniejszono

prędkość kursowania pociągów między

Raciborzem, a Racławicami z 70km/h do

60km/h. Stopniowo ograniczano liczbę wagonów

w składzie z czterech do dwóch. W 1999 roku po

raz pierwszy do obsługi połączeń Racławice

Śląskie – Głubczyce – Racibórz skierowany

został szynobus SN81-002 zwany popularnie

“Kolzamem”.

W 1998 roku została zamknięta

nastawnia wykonawcza numer 2 znajdująca się

przy południowym peronie. W roku następnym

budynek ten rozebrano. Urząd Pocztowy

zlikwidowano w 1999 roku.

W poniedziałek 3 kwietnia 2000 roku

zawieszono kursowanie pociągów na linii

Racławice Śląskie – Głubczyce – Racibórz.

Tak niechlubnie, dla bogatej historii

kolejnictwa Racławic Śląskich zakończył się

XX wiek.

Mieszkańcy miejscowości leżących

wzdłuż linii kolejowej z Racławic do Głubczyc

i dalej do Raciborza nigdy nie pogodzili się

z nagłym zawieszeniem kursowania pociągów.

Kilkakrotnie organizowano komitety, których

zadaniem miało być działanie na rzecz

przywrócenia kursowania pociągów. Niestety,

mimo wysiłku wielu osób przez 9 lat żaden

pociąg nie pojawił się na tej linii. Na innych

traktach, gdzie kursowanie pociągów zostało

zawieszone również w 2000 roku udało się już

przywrócić ruch kolejowy. Powiat Głubczycki

pozostał jedynym powiatem województwa

opolskiego pozbawionym dostępu do kolei.

Ciemne chmury pojawiły się również

nad połączeniami łączącymi Kędzierzyn-Koźle

z Nysą. Od 2005 roku lokomotywy spalinowe

z składami wagonowymi zostały zastąpione

szynobusami. W przypadku awarii szynobusów

w ich zastępstwie nie podstawiano tradycyjnego

składu (lokomotywa plus wagony), lecz

spóźnione po kilka godzin autobusy zastępcze.

Przez to wielu pasażerów odwróciło się od usług

kolei. Wszystkie połączenia dalekobieżne:

Katowice-Legnica, Kędzierzyn-Legnica,

Kędzierzyn-Jaworzyna itp. zostały skrócone do

relacji Kędzierzyn – Nysa. Każdego roku

zmniejszano ilość pociągów dojeżdżających do

Kamieńca. Dawna Magistrala Podsudecka

straciła wiele z swojego uroku i renomy.

W wakacje 2007 roku ostatni raz Magistralą

Podsudecką przejechał pociąg pośpieszny relacji:

Przemyśl/Lublin – Katowice – Nysa –

Kamieniec Ząbkowicki – Kłodzko – Jelenia

Góra. Mimo apeli ze strony mieszkańców

Racławic Śląskich oraz Prudnika nie udało się

przywrócić tego pociągu do rozkładu jazdy.

Planowy pociąg relacji Racławice Śląskie – Racibórz. Lata 90-te XX wieku.

Foto: Andrzej Cichowicz.

Lokomotywy serii SU46 (na zdjęciu) i SU45 królowały między Nysą, a Kędzierzynem od lat 70-tych do roku 2005. Widoczny skład

wyruszy z Racławic i uda się w kierunku Nysy. Foto: Andrzej Cichowicz.

1

1

Na początku 2007 roku historia kolei

w Racławicach Śląskich została przedstawiona

w programie „Lapidarium Opolskie” w TVP3

oddział Opole. Tym samym racławicki dworzec

jest prawdopodobnie jedynym tego typu

obiektem w okolicy, którego bogata historia

została przedstawiona w programie

telewizyjnym.

Ostatni, gruntowny remont Magistrala

Podsudecka przeszła w połowie lat 70-tych

ubiegłego wieku. W 1997 roku wielka woda

podmyła torowisko na odcinku Twardawa-

Koźle, które wcześniej dodatkowo zostało

uszkodzone przez pociąg towarowy. Do dziś

udało się w tamtym miejscu przywrócić do

użytku tylko jeden tor. Pociągi kursują po nim

z prędkością zaledwie 30km/h.

We wrześniu 2008 roku pociąg

towarowy uszkodził 3 kilometry toru

południowego między Prudnikiem,

a Racławicami. Szczęśliwie remont tego traktu

rozpoczął się jeszcze w listopadzie tego samego

roku. Gruntowna modernizacja Magistrali jest

konieczna.

W 2007 roku rozebrano definitywnie

linię łączącą Głubczyce z Krnovem likwidując

jedyne trans-graniczne połączenie Głubczyc.

Istniało zagrożenie, iż to samo stanie się z linią

kolejową Racławice-Głubczyce.

Dzięki wspólnemu zaangażowaniu

mieszkańców torowisko uchroniło się od

zniszczenia i rozkradzenia. W zabezpieczeniu

linii przed zarastaniem nie pomogły nawet

okresowe przejazdy kontrolne drezyny z Nysy.

Torowisko zarosło trawą. Skrajnia kolejowa

obrosła w liczne, gęste krzewy, a w okolicy

głubczyckiego lasu, w międzytorzu pojawiły się

niewielkie drzewka. Wszystko wskazywało na

to, że piękna historia kolei Racławic Śląskich

gasła w obliczu obecnych “nowoczesnych”

czasów.

Dzięki okolicznym mieszkańcom,

przedstawicielom stowarzyszeń udało się we

wrześniu 2008 roku uratować to, co przyczyniło

się do rozwoju okolicy, dało pracę tysiącem osób

i stało się elementem na zawsze wpisanym

w krajobraz Racławic Śląskich.

Bibliografia:

Bochenek Paweł, Historia kolei na Ziemi Prudnickiej, [w:] Rocznik Ziemia Prudnicka 2003,

Prudnik 2003

Jerczyński Michał, Koziarski Stanisław, 150 lat kolei na Śląsku, Opole 1992,

Kopczyk Piotr, Historia węzła kolejowego w Racławicach Śląskich [w:] Rocznik Ziemia

Prudnicka 2007

Kopczyk Piotr, Polskie oddziały dywersyjne w maju 1921 roku na ziemi prudnickiej [w:] Rocznik

Ziemia Prudnicka 2005

Rataj Alfons Dr inż., Powstanie i rozwój kędzierzyńskiego węzła kolejowego i jego wpływ

na znaczenie i rozwój gminy

Scheer Andrzej, Zapomniane linie kolejowe w województwie wałbrzyskim, [w:] Rocznik

Świdnicki, Towarzystwo Regionalne Ziemi

Świdnickiej

Szymiczek Franciszek, Moja pierwsza podróż służbowa do Nysy w 1945 R., [w:] Szkice Nyskie,

Instytut Śląski w Opolu 1979

Ślęzok Robert, Koleje za Ziemi Głubczyckiej., [w:] Koleje Małe i Duże, Katowice 2005,

Woźny Jarosław, RailMap - historyczna mapa sieci kolejowej., http://www.kolej.one.pl/

Ponadto artykuł napisano w oparciu

o liczne materiały: skany dokumentów, ksera,

rozkłady jazdy, plany stacyjne, notatki służbowe

będące w posiadaniu autora jak i materiały

użyczone przez wiele osób. Szczególne

podziękowania kieruję dla panów: Piotra

Kopczyka i Pawła Bochenka.

Wiele interesujących informacji dotyczących

historii kolejnictwa pogranicza polsko-czeskiego

w rejonie powiatu prudnickiego i głubczyckiego,

zwłaszcza takich, które z racji ograniczonej

objętości niniejszej publikacji nie mogły zostać

przytoczone znajdziesz na internetowej stronie

Racławic Śląskich dostępnej pod adresem:

www.raclawice.net.

Na początku 2009 roku pojawiła się specjalna

strona internetowa poświęcona historii kolei

południa Opolszczyzny i Przedgórza

Sudeckiego, którego centralną linią kolejową jest

Magistrala Podsudecka. Na stronie znajdziesz

artykuły historyczne, bieżące informacje

kolejowe, galerię zdjęć, rozkłady jazdy, apele

społeczne dotyczące poprawy rozkładu jazdy,

wspomnienia byłych kolejarzy. Możesz także

podzielić się swoimi kolejarskimi

wspomnieniami, wysłać do nas historyczne

zdjęcie, sprostować informacje. Strona dostępna

jest pod adresem:

www.kolejpodsudecka.pl

Rozdział 2

Uratować to, co zostało zapomniane - pomysł organizacji pikniku

Jestem szczęściarzem

Dane było mi uczestniczyć od samego

początku do samego końca w przygotowaniach

pikniku kolejarskiego w Racławicach Śląskich.

Byłem w miejscu, w którym narodziła się idea

ratowania naszej stacji kolejowej i w miejscu,

z którego na zakończenie imprezy odjechał

parowóz TKp “Śląsk” 4422.

Odwiedziłem miłośników kolei

w Pyskowicach, gdzie znajduje się bardzo ciekawy

skansen kolejowy. Byłem u naszego czeskiego

partnera w Krnovie. Znam doskonale trudności

z jakimi borykali się organizatorzy. Wiem ile

pracy wymagało przygotowanie imprezy.

15 sierpnia 2006 roku minęło 130 lat od

kiedy do Racławic dotarła kolej. Spacerując

owego, rocznicowego dnia po holu dworca wpadł

mi do głowy pomysł, by w Racławicach Śląskich,

miejscu, gdzie kolej ma 130-letnią historię

zorganizować imprezę o charakterze pikniku

kolejarskiego. Wszystko po to, by mieszkańcom

Racławic, powiatu prudnickiego, głubczyckiego

oraz naszym sąsiadom z Czech przypomnieć

i uświadomić to jak ważne znaczenie miała

budowa kolei w mojej miejscowości.

Swój pomysł przedstawiłem Piotrowi

Kopczykowi z Głubczyc, który w tym czasie

pracował na naszym dworcu kolejowym. Był to

znany w okolicy miłośnik kolei, autor licznych

tekstów historycznych, a przede wszystkim osoba,

na którą wiedziałem, że mogę liczyć. Nasza

pierwsza rozmowa zaowocowała licznymi

pomysłami uatrakcyjnienia imprezy. Dwa lata

później ogromna większość z nich została

zrealizowana.

Marzył się nam pociąg retro, wystawa

i wykłady. Przede wszystkim zależało nam na tym,

by odnowić zapomniany dworzec. Pokazać

wszystkim, że linia kolejowa do Głubczyc (mimo

pechowego zawieszenia kursowania pociągów

osobowych w 2000 roku) uchroniła się od

zniszczenia i rozkradzenia. Byliśmy sami. Od

początku wierzyliśmy, że nasz pomysł ma

potencjał, ale problemy jakie trzeba było pokonać

odstraszały tych, których prosiliśmy o pomoc. Idea

jednak nie umierała.

Poznałem Henryka Remisza, producenta

drezyn ręcznych, a zarazem członka Opolskiego

Towarzystwa Miłośników Kolei na stałe

mieszkającego w Białej. W swoim miasteczku od

dawna organizował wyścigi drezyn ręcznych.

Każdego roku można było spotkać go na imprezie

harcerskiej “ŚCITOR”, organizowanej

w Ściborzycach Małych. Małej stacyjce położonej

na linii kolejowej do Głubczyc.

Mimo wielu obowiązków służbowych

zawsze znalazł czas, by tylko porozmawiać z nami

o planowanym pikniku. Od jakiegoś czasu

uczestniczył w imprezach kolejarskich. Miał spore

doświadczenie w ich organizacji. Szybko

uzmysłowił nam jak trudne może być uzyskanie

odpowiednich zezwoleń. Było nas trzech i nikt się

nie poddawał.

Pod koniec 2007 roku przedstawiłem

pomysł organizacji imprezy kolejowej w Józefowi

Skibie oraz Piotrowi Dancewiczowi.

Pierwszy z nich pełni funkcję

Wicestarosty powiatu prudnickiego oraz Prezesa

Stowarzyszenia Rozwoju Dorzecza Osobłogi.

Stowarzyszenie to znane było z wydania świetnych

map prezentujących walory polsko-czeskiego

pogranicza, w dorzeczu przygranicznej rzeki

Osobłogi. Druga osoba zajmowała się pisaniem

projektów i pozyskiwaniem funduszy potrzebnych

na ich realizację. Ponadto Piotrek był miłośnikiem

historii. Trudno było o lepsze osoby do pomocy.

Obaj od razu zauważyli, że pomysł

imprezy kolejarskiej może być świetną promocją

naszej okolicy, a zarazem sposobem wymiany

doświadczeń z stroną czeską w zakresie turystki

kolejowej. Pokazałem im racławicką stację i jej

zabytki. Byli zachwycani.

Wtedy też zapadła ostateczna decyzja

organizacji kolejowej imprezy w Racławicach.

Ustaliliśmy, że środków finansowych potrzebnych

do jej realizacji poszukamy w funduszach

unijnych.

Po wstępnym ustaleniu przebiegu imprezy

udaliśmy się do Czech, by tam znaleźć partnera do

współrealizacji projektu. Wiedzieliśmy już

wcześniej, iż będzie to zadanie bardzo łatwe.

Tuż za miedzą, w czeskiej Osobłodze (cz.

Osoblaha) działa czynna kolejka wąskotorowa. Od

5 lat stowarzyszenie Slezské zemské dráhy o.p.s.

przewozi tam zabytkowym składem tysiące

turystów. Na czele stowarzyszenia stoi Jaromir

Foltyn. Na spotkanie umówiliśmy się z nim

w Krnovie, na tamtejszym dworcu kolejowym.

1

3

Udaliśmy się (ja oraz Józef Skiba) tam 8 maja

2008 roku.

Jaromir przywitał się z nami i po

pierwszych jego słowach wiedzieliśmy, że

współpraca z nim nie zakończy się na realizacji

tylko jednego projektu. Był to prawdziwy miłośnik

kolei, od lat realizujący podobne inicjatywy jak

nasza.

Jaromir od razu zaprowadził nas do

dawnej, ogromnej lokomotywowni kolejowego

węzła w Krnovie. Przed nią znajdowała się dość

dobrze zachowana duża obrotnica parowozów. Po

wejściu do środka naszym oczom ukazał się

niezwykle zadbany ośrodek, w którym prywatna

firma przywraca do życia pojazdy z minionej

epoki: parowozy, lokomotywy, wagony, a nawet

autobusy. Jeden eksponat zainteresował nas

szczególnie. Był to rumuński, wąskotorowy

parowóz sprowadzony niedawno z Austrii. Jaromir

pokazując go nam powiedział: - tym parowozem

za kilka lat dojadę do Racławic.

Wiedzieliśmy, że 100 lat temu kiedy

budowano wąskotorówkę do Osoblahy

budowniczowie planowali przedłużyć ją do

Racławic. Wiedzieliśmy również, że strona czeska

od kilku lat myśli o realizacji dawnych planów

i pokonaniu granicy. Wiedzieliśmy, że po wejściu

naszych krajów do Unii Europejskiej jest to jak

najbardziej możliwe. Nie wiedzieliśmy jednak, że

nasz partner sprawę posunął tak daleko.

Po zwiedzaniu lokomotywowni

usiedliśmy w przestronnym biurze, by dokładnie

opowiedzieć Jaromirowi o naszych planach. Był

zachwycony. Bez wahania zaoferował swoją

pomoc i zaznaczył, że jako partner aktywnie

włączy się w realizację projektu.

Sam zaproponował kilka atrakcji. Chciał

do Racławic przyjechać swoim zabytkowym

wagonem motorowym z lat 30-tych XX wieku,

odnowionym kilka lat wcześniej. Wygłosić

wykład, opowiedzieć o historii kolei na pograniczu

polsko-czeskim oraz o tym, dlaczego dawniej nie

udało się doprowadzić wąskiego toru do Racławic.

Przede wszystkim zależało mu na tym, by

opowiedzieć o swoich planach przedłużenia

kolejki wąskotorowej Polakom. Wiedział, że nie

wszyscy znają historię tego połączenia. Był

pewien, iż ów pomysł spotka się z aprobatą

ludności, ponieważ taka kolejka byłaby atrakcją

turystyczną na skalę światową. Umożliwiłaby

wszystkim zwiedzenie pięknych terenów

pogranicza polsko-czeskiego znajdującego się na

wschodnim krańcu Gór Opawskich. Pozwoliłaby

mieszkańcom poznać się nawzajem. Umożliwiłaby

Czechom dojazd do Racławic, gdzie można

przesiąść się na pociągi jadące do Kędzierzyna,

czy Nysy. Polacy za to mogliby dojechać do

Osoblahy na basen, czy zwiedzić Krnów. Impreza

kolejarska była idealną okazją, by ten pomysł

przedstawić i odpowiednio nagłośnić.

Do domu wracaliśmy pełni optymizmu.

Kolega z Czech podsunął nam wiele pomysłów.

Na swoim przykładzie udowodnił, iż warto

ponosić trudy organizacji tego typu imprez.

Kilka dni po naszej wizycie

w Czechach okazało się, że projekt organizacji

pikniku kolejarskiego nazywanego już oficjalnie

“Koleją po pograniczu polsko-czeskim” uzyskał

dofinansowanie z środków przyznawanych przez

Euroregion Pradziad. Pomysłodawcą tej nazwy był

Piotr Dancewicz. Projekt miał być realizowany

przez Stowarzyszenie Rozwoju Dorzecza

Osobłogi. Partnerem czeskim było stowarzyszenie

Slezské zemské dráhy o.p.s..

W przygotowaniu imprezy aktywnie

udział mieli wziąć mieszkańcy pogranicza oraz

lokalni miłośnicy kolei. Projekt zakładał m. in.:

przyjazd pociągu w stylu retro, wykłady, wystawę,

konkursy, przejażdżki drezynami, konkurs

“wyścigi drezyn ręcznych”, poczęstunek oraz

wydanie krótkiej publikacji opisującej przebieg

imprezy i jej przygotowania.

W ciągu następnych dni mieliśmy już

zebrany komitet organizacyjny i wyznaczone role.

W skład komitetu weszli: Józef Skiba

(Wicestarosta powiatu prudnickiego, Prezes

Stowarzyszania Rozwoju Dorzecza Osobłogi),

Piotr Dancewicz (Sekretarz Stowarzyszenia

Rozwoju Dorzecza Osobłogi), Jaromir Foltyn

(przedstawiciel partnera czeskiego), Stanisław

Stadnicki (pomysłodawca imprezy, administrator

portalu Raclawice.net), Piotr Kopczyk (miłośnik

kolei i historii ziemi głubczyckiej, mieszkaniec

Głubczyc, starszy dyżurny węzła kolejowego

Racławic Śląskich), Henryk Remisz (producent

drezyn ręcznych, członek Opolskiego

Stowarzyszenia Miłośników Kolei). Członkowie

Grupy Odnowa Wsi Racławice Śląskie: Maria

Stadnicka, Józef Raczkowski, Fryderyk Strzeduła,

Tomasz Zalewski, Ewa Poremba. Tadeusz Wrona

(sołtys Racławic Śląskich), Andrzej Łukaszewicz

(przedstawiciel Ochotniczej Straży Pożarnej

Racławic Śląskich). Dariusz Przybylski – członek

Stowarzyszenia Rozwoju Dorzecza Osobłogi.

Arkadiusz Korus – przedstawiciel Stowarzyszenia

Krótkofalowców Pogórza Opawskiego. Wiesław

i Beata Adamów – mieszkańcy Racławic Śląskich.

W maju zamieściliśmy informację

o planowanej organizacji imprezy w prasie po

czym zabraliśmy się do pracy.

Rozdział 3

Tak niewielu, zrobiło tak wiele, dla tak wielu – trudy przygotowań i organizacji imprezy

W momencie, w którym mieliśmy

zapewnione finansowanie projektu oraz

zorganizowany zespół ludzi chętnych do pracy,

wydawało się nam, że najtrudniejsze już za nami.

W ciągu najbliższych dni okazało się jednak jak

bardzo się myliliśmy.

Na początku należało uzyskać zgodę od

władz kolei na organizację imprezy. Racławicki

dworzec pod względem przynależności był

specyficznym miejscem. Gmach główny, wieża

ciśnień, obrotnica parowozów i niemal całe

torowisko po południowej stronie należały do

Dyrekcji Nieruchomości Kolejowych we

Wrocławiu. Tory numer 1 i 2 będące fragmentem

traktu kolejowego Racławice Śląskie - Głubczyce

należały do Opolskiego Zakładu Linii Kolejowych.

W nieużywanej części dworca, czyli tej,

w której chcieliśmy zorganizować wykłady,

wystawę i rozdawać gadżety, pechowo kilka lat

temu wyłączono prąd. Potrzebne było nam

zasilanie na rampie kolejowej, gdzie chcieliśmy

ustawić namioty, podać jedzenie, podłączyć

nagłośnienie. Należało dodatkowo zwrócić się do

zakładu PKP Energetyka w Gliwicach.

Do wspomnianych zakładów wysłaliśmy

łącznie kilkanaście pism. Pisałem je w nocy, po

pracy. Sprawdzał je Józef Skiba, a część z nich

doręczał Piotr Kopczyk, który wcześniej został

przeniesiony z Racławic do podopolskich

Groszowic. Mieliśmy zatem swojego człowieka

przy samej kolejowej dyrekcji. Do dziś

zachowałem całą teczkę pism, notatek,

odpowiedzi, wzorów itp. Kiedyś z pewnością

ponownie się przydadzą.

Odpowiedź z Wrocławia przyszła bardzo

szybko. Była pozytywna. Kilka dni później

spotkaliśmy się z przedstawicielami Wrocławskiej

Dyrekcji Nieruchomości, którą reprezentowały

osoby z oddziału w Nysie. Wizytowaliśmy

wszystkie pomieszczenia: bufet, poczekalnię, kasy

oraz korytarz.

Dworzec w Racławicach Śląskich jako

jeden z ostatnich na Magistrali Podsudeckiej jest

cały czas otwarty. Kasę biletowa została zamknięta

w 2001 roku, poczekalnia kilka lat wcześniej.

Bufet był nieużywany od połowy lat 90-tych. Te

pomieszczenia zamykano na klucz i poza bufetem

zachowały się w bardzo dobrym stanie. Do

korytarzy i holu, gdzie oczekiwano na przyjazd

pociągu, dostęp miał każdy. Ściany były bardzo

zniszczone. W wielu miejscach odpadł tynk.

Ponieważ poczekalnia wymagała tylko

odmalowania ścian, zdecydowaliśmy się, iż to

właśnie w niej zaprezentujemy kolejowe

eksponaty.

Kasa była dobrym miejscem na

ulokowanie centrum informacyjnego. Na jej tyłach

znajdowały się małe pomieszczenia na nagrody

konkursowe i gadżety. W niej mogliśmy też chwilę

odsapnąć i napić się kawy w czasie trwania

imprezy.

Bufet był dla nas prawdziwym

wyzwaniem. Pechowo w miejscu usytuowania

bufetu (z zachodniej strony budynku) brakowało

rynny. Woda w czasie deszczu ściekała po ścianie

niszcząc ją systematycznie przez kilka lat.

W pomieszczeniu brakowało gniazdek

elektrycznych, ściany były odrapane, a podłogi

nikt nie mył od dobrych kilku lat.

W czasie spotkania z przedstawicielami

kolejowych nieruchomości uzgodniliśmy, iż

nieodpłatnie możemy wykorzystać teren dworca

wraz z torowiskiem w czasie imprezy

i przygotowań. Warunkiem było zbadanie stanu

technicznego torów i wzięcie na swoje barki

zabezpieczenia uczestników imprezy. Oczywiście

zgodziliśmy się na to.

Torowisko południowej strony dworca w Racławicach Śląskich z początkiem lata

2008 roku przypominało bardziej las, niżeli miejsce, w którym za 2 miesiące miał odbyć się

piknik kolejarski.

1

5

W lipcu teren dworca w Racławicach

wizytowała grupa osób z Dyrekcji Zakładu Linii

Kolejowych w Opolu. Wcześniej na spotkaniu

w Opolu otrzymaliśmy od nich wstępną zgodę na

użytkowanie torowiska i organizację imprezy.

Szczegóły mieliśmy uzgodnić w późniejszym

czasie.

Osoby, które lipcowego popołudnia

zobaczyły dworzec w Racławicach, a szczególnie

torowisko na linii kolejowej do Głubczyc, były

zaskoczone tym, co zastały. Na torach pojawiły się

krzewy i chwasty dochodzące do 2 metrów

wysokości. Samego torowiska w wielu miejscach

nie było widać. Rampa zarosła gęstą trawą.

Przejazd do Głubczyc był niemożliwy. Im dalej

w kierunku tego miasta, tym gorzej. Gdzie

niegdzie grubość korzeni krzewów, jakie pojawiły

się przy torowisku, dochodziła do kilku

centymetrów. Przedstawiciele z Opola mieli

obawy co do organizacji imprezy w tak

zapomnianym miejscu.

Wierzyliśmy cały czas w powodzenie

naszej inicjatywy. Jeszcze w lipcu spróbowaliśmy

dojechać drezyną głubczycką linią kolejową

możliwie najdalej, nie bacząc na trudności.

Optymiści zakładali dojazd do Głubczyc. Ja

wiedziałem, iż przejechanie dwóch kilometrów

należało będzie uznać za cud. Miałem rację. Nasza

drezyna zatrzymała się kilkaset metrów za

Wielkim Mostem Kolejowym, po tym jak jej koła

nie mogły poradzić sobie z pokonaniem gęstego

bluszczu. W tej próbie uczestniczyło wiele osób,

którym od początku zależało, by impreza

w Racławicach wypadła jak najlepiej. Byli to

mieszkańcy Racławic, Głubczyc i Białej. Mimo

nieudanego podejścia, po powrocie do Racławic

wszyscy zgodnie powiedzieli: - czeka nas wiele

pracy, damy radę i pokażemy innym, że można.

Współpraca z Opolskim Zakładem Linii

Kolejowych układała się bardzo dobrze. Po tym,

jak w dniach 2 i 3 sierpnia wynajęte przez nas

osoby oczyściły z krzewów południową część

dworca, zakład opolski bezinteresownie wykonał

diagnostykę torów na odcinku 2 km licząc od

dworca w Racławicach, w kierunku Głubczyc.

Odmalował linie na peronie i profesjonalnie

przygotował przejście dla uczestników imprezy

łączące dworzec z rampą kolejową.

Jeszcze przed samą imprezą spotkaliśmy

się z przedstawicielami Zakładu Linii Kolejowych

w samych Racławicach, by dobrze przygotować

się do zabezpieczenia miejsca, po którym

kursować miał pociąg oraz drezyny.

Największą atrakcją kolejowej imprezy

miał być przyjazd pociągu w stylu retro.

Początkowo zakładaliśmy przyjazd czeskiego

pociągu. Jak wspomniano wcześniej, nasz czeski

partner posiadał odnowiony zabytkowy wagon

motorowy i nim chciał dojechać do Racławic.

Okazało się, iż aby wjazd do Polski był w ogóle

możliwy, konieczne jest uzyskanie kilku zezwoleń.

Staraliśmy się o nie kilka tygodni. Każda osoba, do

której dzwoniliśmy odsyłała nas dalej nie

udzielając przy żadnych konkretnych informacji.

Ostatnia osoba poproszona przez nas o pomoc

powiedziała, iż potrzebne zezwolenie można

otrzymać najwcześniej za rok.

Kolejnym pomysłem miał być pociąg

retro z Wrocławia, prowadzony przez parowóz

serii TKt48. Pociąg miał przez Oławę, Brzeg, Nysę

i Prudnik dotrzeć do Racławic. Marzyło się nam,

by dojechał później do Głubczyc. Wielu

miłośników kolei na samą myśl organizacji takiego

przejazdu zacierało ręce.

Tak wyglądał bufet dworca kiedy pierwszy raz znaleźliśmy się w jego wnętrzu.

Dziś trudno uwierzyć w to, że na kilka tygodni przed piknikiem południowa strona dworca

kolejowego bardziej odstraszała niżeli zachęcała do organizacji czegokolwiek.

Wysłaliśmy odpowiednie pismo do

Wrocławia czekając na zgodę i warunki przyjazdu

lokomotywy. Odpowiedź nadeszła bardzo szybko.

Było pozytywna, ale organizacja pociągu była

bardzo kosztowna. Przewyższała cały budżet

naszej imprezy. Z żalem zrezygnowaliśmy.

Postanowiliśmy pomysł pociągu z Wrocławia

odłożyć na następny raz.

Do imprezy pozostało kilka tygodni,

a my nie mieliśmy największej atrakcji –

zabytkowego pociągu.

Pewnego razu przypomniałem sobie, że

w 2007 roku dworzec w Racławicach odwiedził

miłośnik kolei z Zabrza. Pani pracująca wtedy

w nastawni dysponującej zadzwoniła do mnie

i poprosiła bym zjawił się na dworcu, ponieważ

ów kolejowy turysta chciał porozmawiać o historii

lokalnego węzła.

Nowopoznanemu koledze opowiedziałem

o kolejowych atrakcjach Racławic. W rewanżu

przedstawił mi Towarzystwo Ochrony Zabytków

Kolejnictwa i Organizacji Skansenów z Pyskowic.

Opowiedział o posiadanych przez nich

parowozach i problemach związanych z ich

prezentacją na imprezach kolejowych.

Rozstaliśmy się w nadziei kolejnego spotkania.

Niemalże dokładnie po roku od tamtych

wydarzeń przypomniałem sobie o Januszu

Nowaczewskim z Zabrza. W Internecie znalazłem

stronę miłośników kolei z Pyskowic. W dziale

kontakty podane były numery gadu-gadu

członków stowarzyszania. Tylko jedna osoba była

dostępna, Roman Gołębiowski. Napisałem do

niego. Wyraził swoje zainteresowanie. Obiecał

sprawę przedstawić szefostwu. Następnego dnia

wszystko było już jasne. Koledzy z Pyskowic

obiecali pomóc. Deklarowali chęć włączenia się

w organizację imprezy: chcieli pokazać swój

parowóz, zaprezentować pokaz obsługi

lokomotywy parowej. Radzili, gdzie należy

zwrócić się, by uzyskać zgodę na ich przyjazd.

W sierpniu wraz z Józefem Skibą oraz

Piotrem Kopczykiem udaliśmy się do Pyskowic,

by uzgodnić szczegóły przyjazdu parowozu na

racławicką imprezę. Członkowie Towarzystwa

Ochrony Zabytków Kolejnictwa i Organizacji

Skansenów z Pyskowic pokazali nam swój skarb.

Byliśmy zafascynowani odnowionym parowozem.

Wyglądał tak, jakby chwilę wcześniej wyjechał

z fabryki. Wiedzieliśmy, że będzie największą

atrakcją naszej imprezy.

Mając zgody od kilku dyrekcji

i załatwiony parowóz wydawało się nam, że dalsza

praca nad organizacją to przysłowiowy “spacer”.

Najtrudniejsze było dopiero przed nami.

Parowóz TKp 4422 “Śląsk” posiadał

wszelkie dokumenty i dopuszczenia umożliwiające

pokazanie się na imprezie. Poza jednym:

pozwalającym na przejazd używanymi torami

(czyli takimi, po których cały czas kursują pociągi)

z Pyskowic do Racławic.

Towarzystwo starało się od dawna

o odpowiedni dokument, jednak bez skutku.

Jedynym wyjściem, jakie nam pozostało, na które

zezwalały przepisy ruchu kolejowego, było

dopięcie parowozu jako tak zwanego “podsyłu”

do pojazdu posiadającego brakujący dokument.

Mogła to być dowolna lokomotywa kursująca po

polskich torach będąca na stanie licencjonowanego

przewoźnika.

Do imprezy zostały 2 tygodnie. W tym

czasie wysłaliśmy listy do kilku znanych firm

z prośbą o darmowy lub możliwie tani przewóz

lokomotywy. Wszystkie odpowiedzi były

negatywne. Szczerze powiedziawszy, na

kilkanaście dni przed dniem 6 września zaczęliśmy

wątpić w to, iż uda się nam sprowadzić parowóz.

Stał się jednak cud.

Zadzwonił do nas pracownik PKP Cargo

z Katowic. Zakład ten zaoferował pomoc za

relatywnie niską cenę. Zgodziliśmy się bez chwili

wahania.

Próba przepchania drezyny kolejowej z Racławic do Głubczyc zakończyła się kilkaset

metrów za mostem kratownicowym.

Zdjęcie wykonane podczas naszej pierwszej wizyty w Pyskowicach. Z prawej strony

parowóz TKp “Śląsk” 4422.

1

7

Dalsza organizacja przejazdu przebiegła

już bardzo sprawnie. Tydzień przed piknikiem

wiedzieliśmy, że “Śląsk” zawita do naszej stacji.

Równolegle z załatwianiem zgody na

przejazd lokomotywy parowej trwało oczyszczanie

torowiska na linii głubczyckiej, od dworca

kolejowego w Racławicach za Wielki Most

Kolejowy. Prace trwały miesiąc. Były

wykonywane społecznie przez kilkanaście osób.

Jednego dnia pracowano do godziny 22 w nocy.

Kilka osób miało ręce zakrwawione od kolców

czy poniszczone ubrania. Nikt się nie oszczędzał

mimo ciężkiej pracy w trudnych warunkach.

W pracach przy oczyszczaniu torowiska

szczególnie wyróżnili się: Henryk i Paweł Remisz

z Białej (udostępnili oni posiadaną drezynę

kolejową i swój sprzęt), Arkadiusz Korus oraz

Krzysztof Skwarek z Głubczyc, Stanisław

Stadnicki z Racławic Śląskich, który uczestniczył

we wszystkich pracach związanych

z oczyszczeniem torowiska, Eugeniusz

Raczkowski, Bogdan Rawski, Tomasz Cichocki

z Racławic Śląskich.

Najtrudniejszy był pierwszy etap.

Należało wykosić wysoką trawę, bluszcz oraz

dzikie krzewy znajdujące się w torowisku. Później

oczyszczono skrajnię kolejową i międzytorze na

dwukilometrowym odcinku. Ostatnie prace

polegały na wykoszeniu najniższej trawy przy

pomocy kos żyłkowych.

W piątek 5 września razem z Tomaszem

Cichockim z pomocą użyczonego sprzętu udało się

nam idealnie wykosić kilometrowy odcinek torów.

Dzięki temu torowisko wyglądało lepiej niżeli

niejedno na czynnej linii kolejowej. Kiedy byliśmy

20 metrów przed końcem pracy zabrakło

w kosiarce paliwa. Resztę trawy wyrwaliśmy

ręcznie lub wydeptaliśmy.

W pracach przy oczyszczeniu torowiska

na południowej stronie dworca wyróżnili się:

Fryderyk Strzeduła, Henryk Makselan, Bogdan

Rawski, Tadeusz Wrona oraz mieszkańcy ulicy

Prudnickiej, których domy położone są przy

rampie kolejowej.

W pracach przy oczyszczeniu peronów

oraz terenu wokoło dworca wyróżnili się: Fryderyk

Strzeduła, Andrzej Żabski, Państwo Gąsior, Maria

i Andrzej Narwid, Bożena Petryk-Soroczyńska,

Józef Raczkowski, Tadeusz Wrona, Bogdan

Rawski, Eugeniusz Raczkowski, Tadeusz

Stadnicki, Mieczysław Kołodziej, Pan Janik oraz

Stanisław Stadnicki.

Teren o powierzchni kilkuset metrów

kwadratowych został wykoszony. Peron

pozamiatano i oczyszczono z chwastów. Alejki

prowadzące do wieży ciśnień i wzdłuż torów

przypominały park.

Nie bez znaczenia była również praca

pracowników kolei, którzy wykosili

kilkusetmetrową, kameralną alejkę prowadzącą od

centrum miejscowości do dworca. Tak czysto nie

było od kilkudziesięciu lat. Momentalnie dworzec

kolejowy stał się najładniejszym miejscem

Racławic Śląskich.

Racławicka obrotnica parowozów

znajduje się na zachodnim krańcu stacji. Prowadzi

do niej droga o długości około 300 metrów. Droga

ta przez kilka lat nie była używana. Zarosła do

tego stopnia, iż przypominała afrykański busz.

W trakcie przygotowań mówiono

wielokrotnie o konieczności jej oczyszczenia, ale

zadanie to było tak trudne, iż brakowało

odważnych by się go podjąć.

Ostatecznie w czwartek, 4 września razem

z Panem Fryderykiem Strzedułą oraz moim ojcem,

Tadeuszem Stadnickim, wyposażeni w dwie

kosiarki do trawników, siekierę i kosę o godzinie

11:00 rozpoczęliśmy akcję żartobliwie nazwaną

Pierwsza część koszenia torowiska była najgorszym etapem. Kilka osób okupiło ją

skaleczeniami i zniszczeniem ubrań.

Sprawnie przebiegały prace w pobliżu dworca. W nich uczestniczyło najwięcej osób.

przez nas “Akcją obrotnica”. Zadanie polegało na

oczyszczeniu na szerokość 2 metrów całej drogi

prowadzącej do obrotnicy parowozów.

Po kilkudziesięciu minutach pracy udało

się nam przedrzeć do obrotnicy na szerokość

kosiarki. W tym momencie wiedzieliśmy, że damy

radę. Około godziny 13 cała droga była

oczyszczona. Praca szła tak dobrze, że udało się

nam jeszcze wykosić teren wokoło obrotnicy.

Później wygrabiliśmy alejkę i podziękowaliśmy

sobie za pracę.

Wiele pracy wymagało przywrócenie do

stanu używalności pomieszczeń wewnątrz dworca.

Ostatni remont wykonano tam w 1993 roku.

Z pomocą zakupionych materiałów odmalowano

korytarz, wnętrze dawnej poczekalni i bufetu.

W tych pracach szczególnie wyróżnił się Pan

Czesław Maciaszczyk, który pracując bez

wytchnienia w ciągu kilku dni z pomocą swoich

znajomych zmienił oblicze racławickiego dworca.

Mieszkanki Racławic dokończyły jego prace

myjąc szyby i podłogi. Na koniec wszyscy

oczyścili portal kasy biletowej. Wyglądała ona tak,

jakby nadal w tym miejscu można było zakupić

bilet.

W czasie trwania pikniku kolejarskiego

do Pań zajmujących się dystrybucją gadżetów

przychodziło wielu turystów z prośbą zakupu

biletu. Był to najlepszy dowód na to, iż trud

włożony w odnowienie wnętrz był uzasadniony.

W poczekalni, jeszcze zanim ustawiono

kolejowe eksponaty, zawieszono firanki

i odmalowano drzwi. Wstawiono brakujące szyby

oraz naprawiono elektrykę. Podobnie w dawnym

bufecie. Tam dodatkowo powieszono siatki

maskujące, zainstalowano nowe gniazdka

elektryczne. Jedna z mieszkanek na zachodniej

ścianie tego pomieszczenia namalowała parowóz.

Świetnym pomysłem było odnowienie

starego rozkładu jazdy pociągów. Do dziś

zachowała się duża tablica, do której wkładało się

blaszki z godzinami odjazdu pociągów oraz

stacjami docelowymi. Stary rozkład oczyszczono.

Włożono oryginalne godziny odjazdów pociągu,

w tym godziny odjazdu ostatnich pociągów do

Raciborza i Głubczyc. Dodano kilka ciekawych

stacji, do których można było dostać się

z Racławic: Osoblaha, Krnov, Włoszczowa,

Warszawa, Moskwa. W czasie trwania imprezy

kolejowej rozkład cieszył się większym

zainteresowaniem niż wcześniej się tego

spodziewaliśmy.

W pracach wewnątrz dworca szczególnie

wyróżnili się: Fryderyk Strzeduła, Andrzej Żabski,

Państwo Iwona i Henryk Makselan, Barbara Herla,

Maria Stadnicka, Grażyna Mikulska, Państwo

Maria i Andrzej Narwid, Państwo Gąsior, Józef

Raczkowski, Piotr Kopczyk, Piotr Zalewski,

Szymon Morawski, Tadeusz Wrona, Izabela

Szewczyk, Danuta Bukowska, Janina Raczkowska,

Ala Bracka, Bogdan Rawski, Tadeusz Stadnicki,

Mieczysław Kołodziej oraz Pan Janik.

Panie z własnych domów przyniosły firanki i pracując po kilka godzin dziennie ozdobiły

bufet i poczekalnię.

Najtrudniejszą pracą było przygotowanie bufetu do wykładów. Pomieszczenie

odmalowano, później ubytki zakryto siatkami maskującymi.

Proszę uwierzyć, że cała ścieżka do obrotnicy parowozów była tak zarośnięta jak fragmenty

widoczne z prawej i lewej strony.

1

9

Jaromir Foltyn wraz z grupą kilku osób

wielokrotnie odwiedzał nas w czasie przygotowań.

Pomagał i doradzał. Kilka dni przed imprezą

wpadł na bardzo ciekawy pomysł. Narysował

i wydał unikalną pocztówkę. Prezentowała ona

racławicki most kolejowy, na którym wklejono

czeski pociąg wożący turystów do Osoblahy. Po

prawej stronie umieszczono godło Czech, po lewej

Polski. Nie zapomniano również o emblematach

Unii Europejskiej. Pocztówka ta odnosiła się do

planów przedłużenia wąskiego torów do Racławic

Śląskich.

Czesi brali udział w przygotowaniu

wystawy. Obok eksponatów historycznych

wystawili swoje plansze prezentujące historię linii

kolejowej Osoblaha-Tremešna opisane w kilku

językach.

Około 2 tygodnie przed imprezą pojawił

się oficjalny plakat. Prace nad nim trwały kilka

tygodni. Z pomocą wielu osób plakat pojawił się

w większości miast południa Opolszczyzny oraz

w kilku czeskich miejscowościach.

Piątek 5 września 2008r. był ostatnim

dniem przygotowań. Pozostało nam jedynie ułożyć

krzesełka dla słuchaczy wykładów, w poczekalni

ustawić eksponaty, wywiesić regulamin imprezy.

Ostatnim etapem przygotowań było

rozwieszenie na dworcu dużego banera

zawierającego tytuł imprezy oraz informacje

dotyczące rodzaju jej finansowania. Wszyscy,

którzy ciężko pracowali przez ostatnich

kilkanaście dni zgromadzili się na peronie, by

asystować w wywieszeniu tej dużej planszy. Było

to swego rodzaju podsumowanie całych prac.

Mieszkańcy pełni optymizmu udali się do

swoich domów w oczekiwaniu na następny dzień.

Dzień, na który czekali od kilku miesięcy.

Również drzwi do pomieszczeń zyskały

nowy blask.

Korytarz chwilę po odmalowaniu. W oddali widoczna kasa, z której kilkanaście minut po

wykonaniu tego zdjęcia zniknęły grafity, a wnętrze zostało oczyszczone.

Pomysł z prezentacją starego rozkładu jazdy w odświeżonej wersji był strzałem w dziesiątkę.

Baner informujący o finansowaniu imprezy, zawierający jej nazwę w dwóch językach (polskim i czeskim) został wywieszony na

zakończenie prac.

Na kilka dni przed imprezą południowa strona dworca wyglądała tak samo jak w chwili kiedy zawieszono kursowanie pociągów do Głubczyc.

Tak wyglądało torowisko na odcinku 2 kilometrów po zakończeniu koszenia.

Plakat reklamujący imprezę

2

1

Rozdział 4

„Koleją po pograniczu polsko-czeskim”

6 września 2008r. przywitał wszystkich

piękną pogodą. Od godziny szóstej rano na dworcu

kolejowym trwały ostatnie przygotowania. Przed

godziną siódmą zjawili się pierwsi miłośnicy kolei.

Zwiedzali racławicki dworzec, podziwiali

oczyszczoną linię kolejową do Głubczyc

i zachwycali się monumentalnością

kratownicowego mostu kolejowego nad Osobłogą.

Po godzinie dziewiątej otrzymano

informację, że parowóz TKp 4422 “Śląsk”

wyjechał już z Kędzierzyna i jest w drodze do

Racławic. Spodziewano się go lada moment. Na

wieść o tym amatorzy kolejowej fotografii

rozstawiali się ze swoim sprzętem w pobliżu

torowiska, by tylko uwiecznić moment wjazdu.

Przed godziną dziesiątą rumak ze stali pojawił się

w Racławicach, witając wszystkich gwizdem.

Mimo, iż do oficjalnego rozpoczęcia

pikniku pozostały jeszcze dwie godziny, na

dworcu obecnych było kilkaset osób. Większość

z nich interesowały przygotowania parowozu do

imprezy.

Po odczepieniu od lokomotywy

spalinowej serii SM42, “Śląsk”, o własnych siłach

zjechał na nieużywane torowisko na południową

stronię stacji. Tam nawęglono go oraz uzupełniono

w wodę.

Na dworzec z każdą chwilą przybywało

coraz więcej osób. Wielu z nich przywiozły

pociągi. Inni dojechali samochodami. Pojawili się

też pierwsi czescy goście.

Najwięcej osób obecnych było na

oficjalnym rozpoczęciu o godzinie 12:00.

Uroczystość rozpoczęli Panowie: Radosław

Roszkowski – starosta prudnicki, Józef Skiba –

wicestarosta, prezes Stowarzyszenia Rozwoju

Dorzecza Osobłogi. Józef Skiba podziękował

wszystkim za przybycie. Przedstawił zarys

projektu i sposób jego sfinansowania. Gratulował

mieszkańcom Racławic, pogranicza polsko-

czeskiego, a także miłośnikom kolei wielkiego

zaangażowania i dziękował za ciężką pracę

włożoną w rewitalizację zapomnianej linii

kolejowej do Głubczyc. Opowiedział pokrótce

historię kolei pogranicza polsko-czeskiego

zaznaczając, iż dawne linie kolejowe, będące

niegdyś siłą napędową tych ziem, dziś mogą stać

się nie lada atrakcją turystyczną.

Przywitano zaproszonych gości, którymi

prócz wspomnianego wcześniej starosty byli m.

in.: burmistrz Głubczyc Jan Krówka, radni powiatu

prudnickiego, przedstawiciele strony czeskiej,

współorganizatorzy pikniku, członkowie

stowarzyszenia Slezské zemské dráhy o.p.s. na

czele z Jaromirem Foltynem, znani działacze

społeczni i przedstawiciele prasy. Starosta

Radosław Roszkowski pochwalił ideę ratowania

kolejowych zabytków. Był pod dużym wrażeniem

wykonanej pracy. Tego, że zapomniany od ośmiu

lat dworzec zyskał nowy blask. Prezentował się

ładniej niż inne, nadal czynne i w pełni

funkcjonalne dworce. Życzył wszystkim udanej

zabawy.

Wjazd parowozu TKp “Śląsk” 4422 na południową stronę dworca kolejowego

w Racławicach Śląskich Józef Skiba (z prawej) przywitał wszystkich gości, podziękował organizatorom za pracę

i poinformował o sposobie finansowania projektu.

W części oficjalnej uczestnikom

przedstawiono Pana Stanisława Nosska.

Pierwszego polskiego kolejarza, który w 1945

roku trafił do Racławic i tu, na lokalnym dworcu,

odprawił pierwszy polski pociąg. Pan Stanisław

otrzymał kwiaty. W podzięce za wieloletnią pracę

odśpiewano mu zasłużone “Sto lat”.

Przy dźwiękach grającej orkiestry dętej

z Racławic Śląskich, Dzierżysławic oraz

Mochowa, najstarszy kolejarz Racławic przyjął

wjeżdżający na południowy peron parowóz. Od

tego momentu oficjalnie rozpoczął się piknik

kolejowy.

W dawnej poczekalni otwarto ekspozycję

historyczną. Swoje eksponaty zaprezentowali

przede wszystkim lokalni pasjonaci kolejnictwa:

Piotr Kopczyk z Głubczyc oraz Stanisław

Stadnicki z Racławic Śląskich. Największa

atrakcją był oryginalny, niemiecki plan

o wymiarach trzy metry długości, jeden metr

wysokości prezentujący węzeł kolejowy

w Racławicach. Plan pochodził z 1938 roku.

Ponadto zaprezentowano dawne plany węzłów

głubczyckiego i nyskiego.

Dużym zainteresowaniem cieszyły się

archiwalne fotografie i książki. Zachwyt budziły

odrestaurowane lampy i osprzęt kolejowy.

Wiele osób wykonywało pamiątkowe

fotografie przy mundurach kolejowych, a Piotr

Kopczyk przez kilka godzin odpowiadał na pytania

zadawane przez zwiedzających. Również

w dawnej poczekalni swoje stanowisko miała

strona czeska. Stowarzyszenie Slezské zemské

dráhy o.p.s. prezentowało ofertę turystycznych

przejażdżek na linii kolejowej Třemešná –

Osoblaha. Można było zaopatrzyć się w ulotki,

foldery czy kolejowe pamiątkowe karty pocztowe.

Te ostatnie cieszyły się największym

zainteresowaniem.

W dawnym bufecie odbywały się

prelekcje. Jaromir Foltyn opowiedział

o funkcjonowaniu wąskotorowej przygranicznej

kolejki Třemešná – Osoblaha. O tym, jak w ciągu

kilku lat stała się ona turystycznym hitem. Tak, jak

wcześniej obiecał, publicznie zaprezentował plany

rozbudowy czeskiego traktu do Polski.

W dzisiejszych czasach realizacja tego

przedsięwzięcia wydaje się realna. Należy

wybudować około dwukilometrowy odcinek linii

kolejowej z Osoblahy do miejsca, w którym linia

Racławice Śląskie-Głubczyce przechodzi najbliżej

granicy. Od tego momentu przez około trzy lub

cztery kilometry linia wąskotorowa będzie biegła

wewnątrz linii normalnotorowej przy

wykorzystaniu dodatkowej, środkowej szyny.

Dzięki temu koszty budowy będą relatywnie

niskie. Nie trzeba wznosić nowych mostów, czy

nasypów kolejowych. Nie zniszczy się również

traktu kolejowego do Głubczyc. Jedną linią

jednocześnie będą mogły podróżować pociąg

wąskotorowe z Racławic do Osoblahy i dalej, oraz

normalnotorowe z Racławic do Głubczyc.

Znany miłośnik historii pogranicza,

doktor Paweł Szymkowicz w swoim godzinnym

wykładzie połączonym z dyskusją przedstawił

historię lokalnych linii transgranicznych.

Podkreślił, jak duże znaczenie miało dawniej

połączenie tych terenów z Pragą, Wiedniem

i Berlinem.

Stanisław Nossek (w środku). Najstarszy i pierwszy polski kolejarz w Racławicach

Śląskich.

Jaromir Foltyn opowiedział o swoich planach przedłużenia kolei wąskotorowej do Racławic

Śląskich.

Dużym zainteresowanie cieszyła się wystawa pamiątek kolejarskich.

2

3

Przed dworcem Opolski Zakład Linii

Kolejowych rozdawał darmowe ulotki, uczył jak

ważne jest zachowanie należytej ostrożności przy

przejeżdżaniu przez przejazd kolejowy. W pobliżu

pasjonaci modelarstwa kolejowego mogli

zaopatrzyć się w kartonowe modele sklejanych

dworców, zakupić czasopisma i literaturę

kolejową.

Na torowisku południowej części dworca

królował parowóz TKp 4422 “Śląsk”. Przez

kilkadziesiąt minut wszyscy chętni mogli wykonać

pamiątkowe zdjęcie. Przy nim lub wewnątrz

kabiny maszynisty z klimatyczną, ubraną

w kolejowe ubrania obsługą parowozu. Około

godziny 13:00 parowóz jako pierwszy pociąg od

ośmiu lat wyruszył z dworca w Racławicach linią

kolejową w kierunku Głubczyc. Wjechał na

racławicką skarpę kolejową, przejechał przez dwa

wiadukty, by po kilku minutach znaleźć się na

wielkim moście. Wydarzenie to fotografowało

kilkadziesiąt osób. Była to swego rodzaju nagroda

dla tych, którzy pracując społecznie oczyścili linię

i od lat wierzyli, że kiedyś znów na “wiszącym

moście” ponownie będzie można zobaczyć pociąg.

Blisko 100 osób wystartowało

w konkursie wyścigów drezyn ręcznych. Ścigano

się w kilku kategoriach: rodziny, młodzież, open.

Rywalizacja była zacięta, a o zwycięstwie

decydowały sekundy. Wyścigi były obsługiwane

przez Sowiogórskie Bractwo Kolejowe.

Opolskie Stowarzyszenie Miłośników

Kolei drezynami woziło wszystkich chętnych na

wielki most kolejowy oraz obrotnicę parowozów.

Aby przejechać się unikalną trasą należało

kilkanaście minut oczekiwać w długiej kolejce.

Chętnych nie brakowało do późnych godzin

wieczornych.

Każdy, kto wracał z takiej podróży, był

zachwycony widokami rysującymi się

z racławickiej skarby kolejowej. Większość osób

była pod wrażeniem rozmiarów stalowego mostu

nad Osobłogą. Mało komu wystarczyła jedna

przejażdżka.

Ciekawy przebieg miał konkurs

zapowiadania przyjazdu pociągu przez megafon

kolejowy. Widać było, że kilku uczestników

przygotowywało się do niego dużo wcześniej.

Pociągi zapowiadano w czapce kolejowego

dyspozytora. Zwyciężył mieszkaniec Głuchołaz,

który powiedział: “Pociąg osobowy z Racławic

Śląskich do Głubczyc i Raciborza jest opóźniony

osiem lat, opóźnienie pociągu może się zwiększyć”.

Najlepsi w konkursie zapowiadania przyjazdu

pociągu, podobne jak zwycięzcy konkursu

“wyścigi drezyn ręcznych” otrzymali pamiątkowe

puchary.

Pierwszego dnia rozdano kilkaset

darmowych gadżetów. Mapy Dorzecza Osobłogi,

powiatu prudnickiego, Euroregionu Pradziad.

Ponadto karty pocztowe, widokówki, długopisy,

smycze. Wszystkie prezenty można było otrzymać

w kasie biletowej, w której na czas imprezy

urzędowały panie w czapkach kolejarskich.

Każdemu kto tylko chciał, na otrzymanym

gadżecie przybijały datownikiem datę imprezy

wraz z nazwą stacji.

Goście licznie korzystali z posiłków,

przede wszystkim lokalnej kuchni. Nie zabrakło

atrakcji dla najmłodszych: dmuchanych zjeżdżali,

popcornu i waty cukrowej.

W tym dniu obecni byli dziennikarze

wszystkich liczących się mediów województwa

opolskiego: gazet, telewizji, portali internetowych

i stacji radiowych. Część z nich nadawała relacje

Pierwszy od ośmiu lat pociąg na racławickim moście. 6 września 2008, godzina 13:00.

Opolskie Stowarzyszenie Miłośników Kolei niezliczoną ilość razy przewiozło wszystkich

chętnych w kierunku kratownicowego mostu.

na żywo z naszego dworca. Inni zbierali materiał

do poniedziałkowych wydań.

Przez cały dzień z peronu 3 łączność ze

światem nawiązywali krótkofalowcy z Głubczyc.

O godzinie 19, kiedy planowano

zakończenie imprezy, na dworcu znajdowało się

jeszcze około 200 osób. Nikt nie chciał wracać do

domu.

Najbardziej wytrwali byli miłośnicy kolei,

którzy do późnej nocy w towarzystwie członków

Towarzystwa Ochrony Zabytków Kolejnictwa

i Organizacji Skansenów z Pyskowic wspominali

przy usypiającym parowozie dawne czasy

kolejowej świetności lokalnych dworców.

Drugi dzień imprezy przypadł na

niedzielę. Kiedy tylko zabił kościelny dzwon,

dworzec zaczął wypełniać się gośćmi. Przyjechała

część osób, która w Racławicach była dnia

poprzedniego, jak i nowi goście.

Również w niedzielę do przejażdżek

drezynami ustawiały się długie kolejki. Tego dnia

po terenie dworca można było przejechać się

wewnątrz parowozu, który kilka razy niedzielnego

popołudnia wjeżdżał również na Wielki

Kratownicowy Most.

W dawnym bufecie wykład

dotyczący historii kolei w Racławicach

i Głubczycach wygłosił Piotr Kopczyk.

Krótkofalowcy w Głubczyc na czele

z Arkadiuszem Korusem opowiedzieli o historii

łączności oraz o swojej pasji. W holu Przemysław

Jarocki zaprezentował komputerowe

odwzorowanie linii kolejowej Kędzierzyn-Koźle –

Głogówek – Racławice Śląskie – Prudnik – Nysa.

Każdy, kto tyko chciał, mógł przez chwilę poczuć

się jako maszynista prawdziwego pociągu

prowadząc skład lokomotywami czy parowozami

kursującymi po lokalnych liniach kolejowych.

Najmło