Wspólnotowy System Ekozarz„dzania i Audytu (EMAS) … · 3.1 Historia i rozwój systemów...

1EMAS

Spis treści

Wspólnotowy SystemWspólnotowy SystemWspólnotowy SystemWspólnotowy SystemWspólnotowy SystemEkozarządzania i AudytuEkozarządzania i AudytuEkozarządzania i AudytuEkozarządzania i AudytuEkozarządzania i Audytu

(EMAS)(EMAS)(EMAS)(EMAS)(EMAS)

PORADNIKPORADNIKPORADNIKPORADNIKPORADNIK

DLA ADMINISTRACJIDLA ADMINISTRACJIDLA ADMINISTRACJIDLA ADMINISTRACJIDLA ADMINISTRACJI

Listopad 2005

EMASPoradnik dla administracji

2

Wydanie: Listopad 2005 r.

ISBN 83-921140-6-X

Autorzy:Robert PochylukMałgorzata MacniakJarosław SzymańskiMichał BehnkeHarri Moora

Nadzór techniczny:Zbigniew JędrzejewskiLEMTECH Konsulting sp. z o.o. Kraków

Współpraca: eko-net.pl

Skład:DOMENA sp. z o.o. Kraków

Wydawca: Konsorcjum firm Royal Haskoning Rotterdam, SEI Tallinn orazLEMTECH Konsulting sp. z o.o. Kraków

Niniejszą publikację sfinansowano ze środków Unii Europejskiej i RząduRzeczpospolitej Polskiej w ramach projektu Phare nr 2002/000 - 605.05.01"Wdrażanie EMAS w Polsce - Asysta Techniczna" realizowanego przez konsorcjumfirm Royal Haskoning, Stockholm Environmental Institute Tallinn Centre orazLEMTECH Konsulting sp. z o.o.

3EMAS

Spis treści

Stosowane terminy

1 Rozporządzenie EMAS1.1 Rozporządzenie EMAS jako wynik ewolucji strategii ochrony środowiska1.2 Wymagania Rozporządzenia EMAS

2 System EMAS w Polsce

3 Koncepcja systemu zarządzania środowiskowego3.1 Historia i rozwój systemów zarządzania środowiskowego (SZŚ)3.2 Zasady działania systemu zarządzania środowiskowego3.3 Wymagania Rozporządzenia EMAS dotyczące systemu zarządzania

środowiskowego3.4 Rozporządzenie EMAS a norma ISO 14001

4 Komunikacja zewnętrzna i deklaracja środowiskowa

5 Weryfikacja5.1 Pierwsza weryfikacja5.2 Kolejne audyty weryfikacyjne

6 Rejestracja6.1 Zadania wojewody6.2 Zadania ministra środowiska

7 Rejestracja w systemie EMAS a zgodność z wymaganiami prawnymi7.1 Na jakim etapie następuje rozpatrywanie niezgodności z prawem?7.2 Przykłady sytuacji niezgodności z wymaganiami prawa7.3 Podsumowanie

8 Organizacje, które mogą się ubiegać o rejestrację w systemie EMAS8.1 Organizacje działające tylko w jednym obiekcie8.2 Organizacje mniejsze niż jeden obiekt8.3.a Organizacje działające w różnych obiektach wytwarzające takie same lub

podobne wyroby lub usługi8.3.b Organizacje działające w różnych obiektach wytwarzające różne wyroby

lub usługi8.4 Niezależne organizacje działające na ograniczonym obszarze zarejestrowane

jako jedna wspólna organizacja

Spis treściSpis treściSpis treściSpis treściSpis treści

5

779

15

171718

2127

29

333435

373747

51525459

616363

64

65

66


4

8.5 Organizacje sprawujące nadzór nad obiektami tymczasowymi8.6 Organizacje, w przypadku których nie można prawidłowo

określić konkretnego obiektu8.7 Małe organizacje działające na określonym obszarze

produkujące takie same lub podobne produkty lub usługi,starające się o indywidualną rejestrację

8.8 Instytucje publiczne

9 Logo EMAS9.1 Stosowanie logo9.2 Odpowiedzialność za nieuprawnione stosowanie logo EMAS

10 Dodatkowe źródła informacji

66

67

6868

696971

73

5EMAS

Spis treści

Stosowane terminyStosowane terminyStosowane terminyStosowane terminyStosowane terminy

Rozporządzenie EMAS

ISO 14001

Ustawa EMAS

Ustawa POŚ

Poradnik dla organizacji

Poradnik dla weryfikatorów

Rozporządzenie nr 761/2001 Parlamentu i Rady z dnia19 marca 2001 r. dopuszczające dobrowolny udziałorganizacji w systemie ekozarządzania i audytu weWspólnocie (EMAS).

PN-EN ISO 14001: 2005.

ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o krajowym systemieekozarządzania i audytu (EMAS) (Dz. U. Nr 70, poz.631 z późn. zm.).

ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochronyśrodowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.).

Wspólnotowy system ekozarządzania i audytu (EMAS).Poradnik dla organizacji.

Wspólnotowy system ekozarządzania i audytu (EMAS).Poradnik dla weryfikatorów.


6

7EMAS

1 Rozporzadzenie EMAS

1 Rozporządzenie EMAS1 Rozporządzenie EMAS1 Rozporządzenie EMAS1 Rozporządzenie EMAS1 Rozporządzenie EMAS

1.1 Rozporządzenie EMAS jako wynik ewolucji strategii ochronyśrodowiska

Rada Unii Europejskiej podczas szczytu w Lizbonie w 2000 r. ustaliła, że strategicznymcelem Unii jest przekształcenie jej do roku 2010 w najbardziej dynamiczne,konkurencyjne oraz oparte na wiedzy społeczeństwo na świecie. Aby to osiągnąć,UE musi mocniej zaangażować się w realizację zadań gospodarczych, społecznychi środowiskowych. Z punktu widzenia ochrony środowiska oznacza to koniecznośćuniezależnienia stopnia degradacji środowiska od poziomu wzrostu gospodarczego,wprowadzenie zasad zrównoważonej produkcji i konsumpcji, jak również ochronęzasobów naturalnych i zrównoważoną gospodarkę tymi zasobami.

Wzrost znaczenia ochrony środowiska w gospodarce jest wynikiem coraz wyższejświadomości ekologicznej społeczeństwa. Świadomość ta przekłada się na presjęwywieraną na podmioty gospodarcze i organy administracji. Społeczeństwo wymagaod przedsiębiorców stosowania praktyk bezpiecznych dla środowiska, a odadministracji skutecznego nadzoru nad przedsiębiorstwami. Klienci coraz częściejinteresują się wyrobami i usługami spełniającymi coraz wyższe standardyśrodowiskowe, a administracja stale zaostrza wymagania prawne. Sytuacja ta zmuszaprzedsiębiorców do systemowego poszukiwania sposobów osiągania coraz wyższychstandardów, a administrację do poszukiwania efektywnych metod ich egzekwowania.

Systemy zarządzania środowiskowego (SZŚ), którym w pierwszej połowie lat 90.nadano formalne ramy poprzez opublikowanie szeregu standardów1, znakomiciespełniają oczekiwania obu stron. Dzięki nim organizacje wypracowują spójną strategiędziałań na rzecz ochrony środowiska, a administracja może przenieść częśćodpowiedzialności za egzekwowanie wymagań na zaangażowane organizacje.

Uwaga: Norma ISO 14001 i Rozporządzenie EMAS odnoszą termin "organizacje"do wszystkich podmiotów wdrażających systemy zarządzania środowiskowego.W określeniu tym mieszczą się zarówno przedsiębiorstwa prowadzące działalność

1 Najbardziej znanym z nich jest Norma Międzynarodowa ISO 14001.


8

produkcyjną i usługową jak i organy administracji publicznej i instytucje pożytkupublicznego. Więcej informacji na temat organizacji, które mogą zarejestrowaćsię w systemie EMAS, znajduje się w rozdziale 6.

Dziesiątki tysięcy organizacji na świecie uznało, że wdrożenie SZŚ jest inwestycjąprzynoszącą wymierne korzyści. Ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów, zużyciaenergii oraz zwiększenie wydajności wykorzystania zasobów może, pozaograniczeniem negatywnego wpływu na środowisko, prowadzić do ograniczeniakosztów działalności. Równie istotnym czynnikiem zachęcającym organizacje dowdrażania SZŚ jest możliwość zademonstrowania swojego zaangażowania w działaniana rzecz ochrony środowiska partnerom handlowym i opinii publicznej.

Proces wprowadzania instrumentów stosowanych dobrowolnie przez organizacjezastępujących do pewnego stopnia tradycyjny system nakazowo-zakazowy zostałzapoczątkowany jeszcze w latach 80. Znalazło to swoje odzwierciedleniew dokumentach programowych UE, a mianowicie w 5. Programie działania na rzeczśrodowiska: "Na drodze do zrównoważenia" opublikowanym w 1993 r. Program tenpodkreślał rolę przemysłu w kreowaniu wzrostu gospodarczego oraz koniecznośćprzejęcia przez przemysł odpowiedzialności za stan środowiska naturalnego. Zakładałon poszerzenie spektrum stosowanych instrumentów w dziedzinie ochronyśrodowiska, kładąc szczególny nacisk na mechanizmy rynkowe w celu zobowiązaniaorganizacji do przyjęcia aktywnej postawy w zakresie osiągania zgodnościz właściwymi wymogami prawnymi dotyczącymi środowiska. W tym samym rokuParlament i Rada UE przyjęły pierwsze Rozporządzanie EMAS. Rozporządzenie toweszło w życie w kwietniu 1995 r. i nakładało na państwa członkowskie UE obowiązekstworzenia infrastruktury administracyjnej umożliwiającej organizacjom rejestracjęw unijnym systemie EMAS. Warunkiem rejestracji było wdrożenie systemu zarządzaniaśrodowiskowego zgodnego z wymaganiami określonymi w Rozporządzeniu EMAS,opublikowanie deklaracji środowiskowej oraz poddanie obu tych elementówniezależnej ocenie.

W 2001 r. opublikowano zweryfikowane Rozporządzenie nr 761/2001 Parlamentui Rady z dnia 19 marca 2001 r. dopuszczające dobrowolny udział organizacji w systemieekozarządzania i audytu we Wspólnocie (EMAS)3. Zasadniczą zmianą wprowadzonąw znowelizowanym Rozporządzeniu EMAS było dopuszczenie udziału w systemieorganizacji pozaprzemysłowych, a także zastąpienie dotychczasowej treści ZałącznikaI do Rozporządzenia EMAS, zawierającego wymagania w stosunku do SZŚ, tekstemnormy międzynarodowej ISO 14001. Ponadto zmieniono definicję podmiotu, którymoże zostać zarejestrowany. Zrezygnowano z zasady, że rejestrowane są poszczególneobiekty. Obecnie możliwe jest rejestrowanie organizacji, która może być częściąobiektu lub też składać się z kilku obiektów. W najbliższym czasie spodziewane sąkolejne zmiany, w ramach których Załącznik 1 zostanie poddany aktualizacji ze

2 Rozporządzenie nr 1836/1993 Parlamentu i Rady z dnia 29 czerwca 1993 r. dopuszczające dobrowolnyudział przedsiębiorstw sektora przemysłowego Wspólnoty w systemie eko-zarządzania i audytu (EMAS).

3 Tłumaczenie tekstu Rozporządzenia EMAS na język polski jest dostępne na serwerach UE pod adresem:http://europa.eu.int/eur-lex/pl/dd/docs/2001/32001R0761-PL.doc.

9EMAS


względu na opublikowanie normy ISO 14001:20044. Rozważana jest równieżmożliwość dopuszczenia do rejestracji organizacji spoza terenu UE.

Obowiązujący obecnie 6. Program Działania Środowiskowego zatytułowany "Naszaprzyszłość, nasz wybór"5, przyjęty w 2002 r., podkreśla rolę systemu EMAS jakonarzędzia, które pomaga organizacjom w przestrzeganiu przepisów ochronyśrodowiska, a także we wprowadzaniu niezbędnych zmian wzorców produkcjii konsumpcji na bardziej zrównoważone. Jednym z priorytetowych zadań uznanozachęcanie do szerszego korzystania z systemu EMAS, m.in. w celu upowszechnianiaskłonności do publikowania szczegółowej i niezależnie zweryfikowanej informacjio oddziaływaniu na środowisko.

System EMAS nie zastępuje istniejących wspólnotowych lub krajowych przepisówśrodowiskowych czy norm technicznych, jak również w żaden sposób nie zwalniaorganizacji z obowiązku przestrzegania wszystkich takich przepisów czy norm. Jegozasadniczym założeniem jest dostrzeżenie i nagradzanie tych organizacji, któredobrowolnie wychodzą poza zakres minimalnej zgodności z przepisami i w sposóbstały poprawiają efekty swojej działalności środowiskowej.

Obecnie w rejestrze EMAS znajduje się ok. 3200 organizacji (obejmujących ok. 4200obiektów)6. Po chwilowym spadku liczby rejestracji obserwowanym od przełomu lat2002 i 2003, liczba ta zaczęła znowu wzrastać. Niekwestionowanym liderem sąNiemcy, gdzie liczba zarejestrowanych organizacji sięga 1600 (ponad 2000 obiektów).

1.2 Wymagania Rozporządzenia EMAS

Rozporządzanie EMAS składa się z 18 artykułów i 8 załączników. W przeciwieństwiedo innych norm dotyczących systemów zarządzania, treść załączników jest wiążąca.

Poniżej przedstawiono krótki przegląd artykułów i załączników do RozporządzeniaEMAS.

Artykuł 1: "System ekozarządzania i audytu oraz jego cele" - artykuł definiuje systemEMAS, jego nadrzędne cele i sposoby promowania stałej poprawy w zakresie efektówdziałalności środowiskowej organizacji.

Artykuł 2: "Definicje" - artykuł wyjaśnia terminy stosowane do celów RozporządzeniaEMAS, np. "polityka środowiskowa", "efekty działalności środowiskowej", "ciągłedoskonalenie efektów działalności środowiskowej" etc.

Artykuł 3: "Udział w EMAS" - artykuł stanowi, że program jest otwarty dla każdejorganizacji, "która zamierza poprawić efekty działalności środowiskowej" oraz definiujewarunki, na jakich organizacja może być zarejestrowana w systemie EMAS.

Artykuł 4: "System akredytacji" - artykuł przedstawia obowiązki państw członkowskichw zakresie tworzenia i utrzymywania systemu do akredytacji przez niezależnych

4 Treść niniejszego Poradnika odnosi się do nowej normy ISO 14001, mimo że w obowiązującej wersjiRozporządzenia EMAS zmiany te nie zostały jeszcze oficjalnie wprowadzone.

5 Sixth Community Environment Action Programme: Our Future, Our Choice - do pobrania ze stronyhttp://www.europa.eu.int/comm/environment/newprg/index.htm

6 Z pełną listą zarejestrowanych organizacji można zapoznać się na stronie http://europa.eu.int/comm/environment/emas/about/participate/sites_en.htm


10

weryfikatorów, wykonywania czynności weryfikacyjnych w innych państwachczłonkowskich, jak również obowiązek Komisji w zakresie promowania współpracypaństw członkowskich. Akredytacja weryfikatorów środowiskowych i nadzór nadich działaniami muszą być zgodne z wymogami Załącznika V do RozporządzeniaEMAS.

Artykuł 5: "Właściwe organy" - artykuł przedstawia obowiązki państw członkowskichw zakresie wyznaczania właściwego organu, zapewnienia jego niezależnościi neutralności, posiadania wytycznych dla właściwych organów orazodpowiedzialności właściwego organu za rejestrację organizacji w systemie EMAS.Przewiduje się również zwoływanie corocznych posiedzeń właściwych organów wobecności przedstawiciela Komisji.

Artykuł 6: "Rejestracja organizacji" - artykuł określa warunki rejestracji organizacjiw systemie EMAS oraz warunki odmowy, zawieszenia rejestracji lub wykreśleniaz rejestru przez właściwy organ.

Artykuł 7: "Wykaz zarejestrowanych organizacji i weryfikatorów środowiskowych" -artykuł przedstawia obowiązki organu akredytującego w zakresie ustalania,wprowadzania poprawek i aktualizacji listy weryfikatorów środowiskowych oraz zakresakredytacji i warunki komunikowania się z Komisją. Właściwe władze są zobowiązanedo ustalenia i prowadzenia listy zarejestrowanych organizacji oraz jej aktualizacjiw trybie miesięcznym. Rejestr weryfikatorów środowiskowych i organizacjizarejestrowanych w systemie EMAS jest prowadzony przez Komisję i podawany dowiadomości publicznej.

Artykuł 8: "Logo" - artykuł określa warunki, w których organizacja posiadająca aktualnąrejestrację w systemie może używać logo EMAS, jak również warunki, gdy nie możnakorzystać z logo. Bardziej szczegółowy opis logo EMAS przedstawiono w ZałącznikuIV do Rozporządzenia EMAS.

Artykuł 9: "Związki z normami europejskimi i międzynarodowymi" - artykuł opisujesposób, w jaki rozpoznaje się zgodność organizacji z normami dotyczącymi zagadnieńśrodowiskowych na podstawie Rozporządzenia EMAS. Uznaje się, że organizacjewdrażające normy europejskie lub międzynarodowe, dotyczące zagadnieńśrodowiskowych istotnych w kontekście Rozporządzenia EMAS, spełniająodpowiednie wymogi Rozporządzenia EMAS. Odniesienie do uznanych norm iwymogów akredytacyjnych opublikowano w Dzienniku Urzędowym WspólnotEuropejskich.

Artykuł 10: "Związki z innymi aktami prawnymi z zakresu ochrony środowiska weWspólnocie" - artykuł stanowi, że Rozporządzenie EMAS pozostaje bez uszczerbkudla prawa wspólnotowego lub prawa krajowego lub norm technicznych orazobowiązków organizacji wynikających z tego prawa oraz norm dotyczących ochronyśrodowiska. Artykuł ten określa również obowiązki państw członkowskich w zakresieznajdowania sposobu uwzględnienia faktu rejestracji w systemie EMAS we wdrażaniui egzekwowaniu prawa ochrony środowiska tak, by "uniknąć niepotrzebnegopowielania wysiłków zarówno organizacji, jak i właściwych organów wykonawczych".

Artykuł 11: "Wspieranie uczestnictwa organizacji, w szczególności małych i średnichprzedsiębiorstw" - artykuł określa obowiązki państw członkowskich w zakresie

11EMAS


wspierania uczestnictwa w systemie EMAS oraz sposobu, w jaki należy to robić. Innyistotny warunek, zawarty w tym artykule, dotyczy uwzględniania rejestracji w systemieEMAS przy ustalaniu kryteriów w zakresie strategii zamówień publicznych Komisjioraz innych instytucji wspólnotowych. Jest to jednoznaczny sygnał dla władzpaństwowych, że należy wprowadzić bardziej "przyjazne dla środowiska" proceduryzamówień publicznych.

Artykuł 12: "Informacja" - artykuł określa obowiązki państw członkowskich, mającena celu zapewnienie uzyskania przez organizacje i opinię publiczną informacji natemat treści, celów i podstawowych elementów składowych systemu EMAS. Zapromocję systemu EMAS na szczeblu Wspólnoty odpowiada Komisja.

Artykuł 13: "Naruszenia" - artykuł określa obowiązek państw członkowskich w zakresiepodjęcia właściwych środków prawnych i administracyjnych w przypadkunieprzestrzegania postanowień Rozporządzenia EMAS.

Artykuł 14: "Komitet" - artykuł określa przewidywane wsparcie dla Komisji Europejskiejze strony Komitetu zgodnie z artykułem 14 Rozporządzenia EMAS (organudoradczego).

Artykuł 15: "Przegląd" - określa wymogi wobec Komisji w zakresie weryfikacjiRozporządzenia EMAS nie później niż pięć lat po jego wejściu w życie, przyjęcieZałączników do Rozporządzenia przez Komisję (z wyjątkiem Załącznika V doRozporządzenia EMAS) oraz przeprowadzenia oceny wykorzystania, uznawaniai interpretacji logo EMAS przez Komisję we współpracy z państwami członkowskimi.

Artykuł 16: "Koszty i opłaty" - daje państwom członkowskim prawo ustanowieniasystemu opłat na pokrycie kosztów rejestracji, akredytacji i innych czynności z tymzwiązanych.

Artykuł 17: "Uchylenie Rozporządzenia (EWG) Nr 1836/93" - artykuł stanowi, żeRozporządzenie (EWG) Nr 1836/93 zostaje uchylone od daty wejścia w życieznowelizowanego Rozporządzenia EMAS. Artykuł ten przedstawia również warunkipozostających w mocy krajowych systemów akredytacji oraz właściwych organóworaz możliwość kontynuowania działalności przez weryfikatorów oraz zarejestrowaneobiekty pozostające w rejestrze EMAS. Dotyczy to jedynie tych państw członkowskich,które przyjęły i wdrożyły stare Rozporządzanie EMAS 1836/93.

Artykuł 18: "Wejście w życie" - w artykule stwierdza się, że Rozporządzenie EMASweszło w życie trzeciego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku UrzędowymWspólnot Europejskich. Poniżej przedstawiono listę załączników do RozporządzeniaEMAS:l Załącznik I:A. Wymagania dotyczące systemu zarządzania środowiskowegoB. Kwestie kierowane przez organizacje wdrażające EMASl Załącznik II: Wymagania dotyczące wewnętrznego audytu środowiskowegol Załącznik III: Deklaracja środowiskowal Załącznik IV: Logol Załącznik V: Akredytacja, nadzór i funkcje weryfikatorów środowiskowych


12

l Załącznik VI: Aspekty środowiskowel Załącznik VII: Przegląd środowiskowyl Załącznik VIII: Informacje do celów rejestracji

Komisja Europejska wydała również osiem dokumentów zawierających wytycznedotyczące wybranych elementów systemu EMAS. Należą do nich:

Pierwsze trzy z wymienionych dokumentów mają charakter wiążących wytycznych.Natomiast pozostałe mają charakter zaleceń stanowiących wskazówki interpretacyjne,które winny być stosowane, jeżeli to możliwe.

Wymagania Rozporządzenia EMAS dotyczą państw członkowskich UE orazorganizacji. W zakresie dotyczącym państw członkowskich wymagania są wiążące,natomiast stosowanie wymagań przez organizacje jest dobrowolne. Państwa

13EMAS


członkowskie są zobowiązane do stworzenia infrastruktury administracyjnej, w składktórej wchodzą:l właściwy organ - odpowiedzialny za proces rejestracji i prowadzenie wykazów

zarejestrowanych organizacji i akredytowanych weryfikatorów,l organ akredytujący - odpowiedzialny za akredytacje weryfikatorów i nadzór nad

ich działalnością,l akredytowani weryfikatorzy - instytucje, bądź osoby indywidualne, odpowiedzialne

za weryfikację systemów zarządzania środowiskowego i zatwierdzanie deklaracjiśrodowiskowych.

Natomiast organizacje chcące uzyskać rejestrację w systemie EMAS muszą spełniaćnastępujące wymogi Rozporządzenia EMAS:l przeprowadzić przegląd środowiskowy, biorąc pod uwagę wszystkie aspekty

środowiskowe swoich działań, wyrobów i usług, metody ich oceny, wymaganiaprawne i inne oraz istniejące praktyki i procedury zarządzania środowiskowego,

l uwzględniając wyniki przeglądu wdrożyć efektywny system zarządzaniaśrodowiskowego, ukierunkowany na osiąganie założeń polityki środowiskowej,zdefiniowanej przez kierownictwo najwyższego szczebla,

l przeprowadzić wewnętrzny audyt środowiskowy, oceniający w szczególnościistniejący system zarządzania środowiskowego oraz zgodność z politykąi programem organizacji, jak również zgodność z wymaganiami prawnymi i innymidotyczącymi ochrony środowiska,

l sporządzić deklarację środowiskową opisującą SZŚ oraz efekty działalnościśrodowiskowej.

Przegląd środowiskowy, system zarządzania środowiskowego oraz procedura audytusą poddawane ocenie akredytowanego weryfikatora EMAS. Pozytywna ocenaweryfikatora skutkuje zatwierdzeniem deklaracji środowiskowej, która wrazz odpowiednim wnioskiem jest następnie przesyłana do tzw. właściwego organu,który dokonuje rejestracji i podaje ten fakt do publicznej wiadomości. Zarejestrowaneorganizacje uzyskują prawo do stosowania logo EMAS, które powinno się znaleźćm.in. na publicznie dostępnej deklaracji środowiskowej. Zasady stosowania logoopisano w rozdziale 8.


14

15EMAS

2 System EMAS w Polsce

1 Nieoficjalny wykaz organizacji posiadających certyfikat zgodności z ISO 14001 można znaleźć na stroniehttp://www.eko-net.pl.

2 System EMAS w Polsce2 System EMAS w Polsce2 System EMAS w Polsce2 System EMAS w Polsce2 System EMAS w Polsce

Systemy zarządzania środowiskowego stanowią ważny instrument w zakresieaktywizacji rynku do działań na rzecz środowiska. W Polityce ekologicznej państwana lata 2003 -2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010 znalazł sięzapis: "Duże nadzieje, jeżeli chodzi o kształtowanie świadomości ekologiczneji współodpowiedzialności za stan środowiska wśród przedsiębiorców, sprzyjającerozwiązywaniu problemów środowiskowych z wykorzystaniem partnerskiego dialogui współdziałania instytucji publicznych ze sferą biznesu, były i nadal są wiązanez upowszechnianiem w przedsiębiorstwach, na zasadzie dobrowolności, systemówzarządzania środowiskowego, spełniających wymagania stosownych,międzynarodowych i krajowych norm lub uzgodnionych przez zainteresowanepodmioty uregulowań o charakterze programowym (przede wszystkim normy PN-EN-ISO 14001 i norm związanych, Rozporządzenia Rady 761/2001/WE w sprawiemożliwości dobrowolnego udziału organizacji w systemie zarządzaniaśrodowiskowego i przeglądów ekologicznych Wspólnoty »EMAS«...").

System zarządzania środowiskowego oparty na normie ISO 14001 wdrożyło w Polsceniemal 1000 organizacji7. Przed akcesją do Unii Europejskiej norma ta stanowiła dlapolskich organizacji jedyną podstawę certyfikacji SZŚ. Z dniem 1 maja 2005 r. pojawiłosię rozwiązanie alternatywne. Rozporządzenie EMAS zaczęło obowiązywać równieżw naszym kraju. Jego wymagania w stosunku do państw członkowskich zostałysformułowane na poziomie ogólności dającym możliwość zbudowania infrastrukturyadministracyjnej odpowiadającej specyfice każdego z państw. W Polsce system EMASopiera się (poza samym Rozporządzeniem EMAS) na ustawie z dnia 12 marca 2004r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) (Dz. U. Nr 70, poz. 631z pózn. zm.) oraz trzech aktach wykonawczych:1. Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie wzoru

wniosku o wpis podmiotu do rejestru weryfikatorów środowiskowych oraz wzorówdokumentów, formy, częstotliwości i terminów przekazywania informacji z rejestruwojewódzkiego do rejestru krajowego (Dz. U. Nr 94, poz. 930);


16

2. Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresudanych, które zawiera rejestr wojewódzki oraz wzoru wniosku o rejestracjęorganizacji w rejestrze wojewódzkim. (Dz. U. Nr 94, poz. 931);

3. Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawiewspółczynników różnicujących wysokość opłaty rejestracyjnej w krajowym systemieekozarządzania i audytu (EMAS) (Dz. U. Nr 94, poz. 932).

Wymieniona ustawa wskazuje organy odpowiedzialne za realizację zapisówRozporządzenia EMAS w Polsce. Rolę właściwego organu (organu rejestrującego)pełni minister środowiska. W imieniu ministra w terenie działają wojewodowie, gdyżto oni bezpośrednio rozpatrują wnioski organizacji o rejestrację i prowadzą tzw.rejestr wojewódzki. Minister środowiska prowadzi rejestr krajowy organizacji orazprzekazuje dane Komisji Europejskiej, która prowadzi rejestr wspólnotowy.

Rolę jednostki akredytującej przypisano Polskiemu Centrum Akredytacji (PCA), któredotychczas akredytowało m.in. jednostki certyfikujące systemy zarządzaniaśrodowiskowego na zgodność z normą ISO 14001. Weryfikatorzy działający w Polscemuszą być akredytowani przez PCA lub też organ akredytujący innego państwaczłonkowskiego. W skład polskiej infrastruktury wchodzi również Krajowa RadaEkozarządzania, będąca organem opiniodawczo-doradczym ministra środowiska. Dozakresu jej kompetencji należą m.in. promowanie systemu EMAS, analizowaniefunkcjonowania systemu i opiniowanie związanych aktów prawnych. Elementypolskiego systemu EMAS przedstawiono na rysunku 1.

Akty wykonawcze do ustawy EMAS określają szczegóły procedury rejestracjiorganizacji opisanej w rozdziale 6.

Rysunek 1. Elementy systemu EMAS w Polsce

17EMAS

3 Koncepcja systemu zarządzania środowiskowego

3 Koncepcja systemu zarządzania3 Koncepcja systemu zarządzania3 Koncepcja systemu zarządzania3 Koncepcja systemu zarządzania3 Koncepcja systemu zarządzaniaśrodowiskowegośrodowiskowegośrodowiskowegośrodowiskowegośrodowiskowego

3.1 Historia i rozwój systemów zarządzania środowiskowego(SZŚ)

Systemy zarządzania środowiskowego zostały opracowane jako narzędziesamoregulacji w przemyśle. Pierwsza norma dotycząca programów zarządzaniaśrodowiskowego, BS 7750, została wprowadzona w Wielkiej Brytanii w roku 1992.U jej podstaw legły takie same zasady jak w przypadku obowiązujących normzarządzania jakością z serii ISO 9000, jak również charakteryzowała się ona takąsamą strukturą.

W tym samym czasie Komisja Europejska rozpoczęła opracowywanie propozycjiregulacji w Unii Europejskiej. Było nim wspomniane wcześniej Rozporządzenie EMAS.

W międzyczasie, Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO) rozpoczęłaprace nad normą w zakresie systemów zarządzania środowiskowego (SZŚ)i wprowadziła w roku 1996 normę ISO 14001.

W 2001 r. Unia Europejska przyjęła znowelizowane Rozporządzenie EMAS, tzw.EMAS II.

Nową wersję ISO 14001:2004 opublikowano 15 listopada 2004, roku wprowadzającnowe wymagania w zakresie pewnych zagadnień (zgodności z wymaganiami prawa,określenie aspektów, zadań i celów środowiskowych, jak również programówśrodowiskowych, itp.)8.

Obecnie ISO 14001 i Rozporządzenie EMAS stanowią dwie najważniejsze normyw zakresie zarządzania środowiskowego i prawdopodobnie utrzymają taki charakterprzez wiele lat. ISO 14001 jest normą międzynarodową, natomiast RozporządzenieEMAS jest aktem prawnym, umożliwiającym rejestrację organizacji w państwachczłonkowskich Unii Europejskiej. Zarówno rejestracja w systemie EMAS jak i uzyskanie

8 Szczegółowy opis zmian normy ISO 14001, jak również harmonogram wdrażania nowej normyprzedstawiono na stronie internetowej www.eko-net.pl.


18

certyfikatu zgodności z normą ISO 14001 uznawane jest za dowód systemowegopodejścia do zagadnień ochrony środowiska.

3.2 Zasady działania systemu zarządzania środowiskowego

System zarządzania środowiskowego jest narzędziem pozwalającym na stałeograniczanie oddziaływań na środowisko przy jednoczesnej optymalizacjiwykorzystania zasobów organizacji. Skuteczny system zarządzania środowiskowegow organizacji można porównać do dobrego systemu księgowego, który umożliwiawczesną identyfikację problemów, sprawne wdrażanie działań doskonalącychi pośrednio poprawę wyników finansowych. Stosowanie SZŚ opartych nawymaganiach normy ISO 14001 czy Rozporządzenia EMAS jest całkowiciedobrowolne.

Rozporządzenie EMAS kładzie szczególnie duży nacisk na to, żeby funkcjonowanieSZŚ było nakierowane na osiąganie wymiernych efektów w ochronie środowiska.W Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywyna lata 2007-2010 znalazł się zapis, mówiący, że warunkiem urzeczywistnienia nadzieizwiązanych z zarządzaniem środowiskowym jest m.in. "zwracanie większej uwagiprzez podmioty wdrażające systemy oraz przez jednostki weryfikujące i certyfikującena spełnianie tych wymagań systemowych, które dotyczą uzyskiwania ciągłej poprawyw zakresie oddziaływania organizacji na środowisko (a nie tylko tych, które odnosząsię do zidentyfikowania istotnych problemów środowiskowych, wypracowaniai wdrożenia odpowiednich procedur postępowania oraz prowadzenia w ramachsystemu wymaganej dokumentacji)."

Rozporządzenie EMAS definiuje system zarządzania środowiskowego jako:"część ogólnego systemu zarządzania, która obejmuje strukturę organizacyjną,planowanie, zakres odpowiedzialności, zasady postępowania, procedury, procesyi środki służące rozwijaniu, wykonywaniu, osiąganiu, przeglądaniu i utrzymaniupolityki środowiskowej."

Definicja ta wskazuje, że SZŚ powinien być integralną częścią całego systemuzarządzania organizacją, co oznacza powiązanie z pozostałymi innymi elementamisystemu zarządzania, np. planowaniem strategicznym i operacyjnym, zarządzaniemfinansami i informacją. Definicja odnosi się do polityki środowiskowej, w którejkierownictwo organizacji powinno zobowiązać się do przestrzegania trzechpodstawowych zasad, na których opiera się koncepcja SZŚ. Należą do nich:l utrzymanie zgodności z wymaganiami prawa w zakresie ochrony środowiska,l zapobieganie zanieczyszczeniom,l ciągłe doskonalenie.

Zasady te stanowią fundament, na którym powinien opierać się SZŚ.

Zgodność z wymaganiami prawa

Utrzymywanie zgodności z wymaganiami prawa stanowi wyznacznik poziomuoddziaływania na środowisko, jaki jest akceptowany przez organizacje, które wdrożyłySZŚ. W praktyce może to oznaczać (uwzględniając ciągłe doskonalenie) uzyskiwanie

19EMAS


wyników lepszych niż wymaga tego prawo. Organizacje ubiegające się o rejestracjęw systemie EMAS lub certyfikat zgodności z normą ISO 14001 powinny być w staniewykazać, że znają i spełniają stosowne wymagania prawa dotyczące ich działań,wyrobów i usług. W świetle dynamicznych zmian, jakie zachodzą w tym obszarze,system zarządzania środowiskowego przyczyni się do lepszego przygotowaniaorganizacji do nowych, zaostrzonych przepisów, jak również pomoże śledzićnajświeższe zmiany w obowiązujących przepisach w zakresie ochrony środowiska.

Zapobieganie zanieczyszczeniom

Organizacja, która wdrożyła SZŚ, powinna w swoich działaniach wybierać rozwiązaniazapobiegające powstaniu zanieczyszczeń, a nie tylko zatrzymujące powstałezanieczyszczenia przed przedostaniem się do środowiska.

Rozporządzenie EMAS definiuje "zapobieganie zanieczyszczeniom" jako:"stosowanie procesów, sposobów postępowania, materiałów lub wyrobów, którepozwalają na unikanie, zmniejszenie lub kontrolę zanieczyszczenia, do którychmożna włączyć recykling, oczyszczanie, zmiany w procesach, mechanizmykontroli, racjonalne wykorzystywanie zasobów i stosowanie materiałówzastępczych."

Zapobieganie zanieczyszczeniom koncentruje się na podstawowych przyczynachproblemów dotyczących środowiska, a nie na usuwaniu skutków ich powstania.Oznacza to, że w ramach działań prewencyjnych podejmowane są przede wszystkimpróby wyeliminowania źródła zanieczyszczenia, aby nie dopuścić do powstaniaproblemu i rozwiązywania go po zakończeniu procesu produkcyjnego, czyli ograniczasię znaczenie tzw. rozwiązań "końca rury". Rozwiązania "końca rury",w przeciwieństwie do prewencji, skupiają się na oczyszczaniu zanieczyszczeń nakońcu procesu produkcyjnego, na przykład poprzez usuwanie zanieczyszczeńw oczyszczalniach lub przy pomocy urządzeń zmniejszających emisje do atmosferyitp. Rozwiązania "końca rury" są zwykle bardziej kosztowne, gdyż wymagają:1. inwestycji w urządzenia do zmniejszania ilości/ usuwania zanieczyszczeń,2. zagospodarowania odpadów po procesie oczyszczania (na przykład osadów

z oczyszczalni ścieków),3. obsługi i konserwacji urządzeń wymagającej energii, zasobów i nakładów pracy.

Natomiast zapobieganie zanieczyszczeniom zapewnia często osiągnięcie znacznychoszczędności. Metody te pozwalają na:1. oszczędność energii i zasobów (np. surowców, wody),2. zmniejszenie negatywnych skutków dla środowiska wynikających z pozyskiwania

tych zasobów,3. poprawę zdrowia i bezpieczeństwa pracowników poprzez ograniczenie kontaktu

z materiałami toksycznymi czy niebezpiecznymi,4. zmniejszenie kosztów kontroli zanieczyszczeń i gospodarki odpadami (które będą

wzrastać ze względu na zaostrzające się przepisy w zakresie ochrony środowiska)oraz ewentualnej odpowiedzialności za zanieczyszczenie środowiska.


20

W praktyce zapobieganie zanieczyszczeniom oznacza optymalizację procesu,zwiększanie efektywności energetycznej, właściwy dobór materiałów i surowcóworaz stosowanie surowców zastępczych, zmiany w projekcie wyrobu, stosowanierecyklingu wewnętrznego i zewnętrznego, ograniczenie stosowania materiałówtoksycznych, itp.

Ciągłe doskonalenie

Rozporządzenie EMAS definiuje "ciągłe doskonalenie efektów działalnościśrodowiskowej" jako:"proces poprawy, z roku na rok, wymiernych efektów działania systemuzarządzania środowiskowego związanych z prowadzonym przez organizacjęzarządzaniem jej znaczącymi aspektami środowiskowymi, opartym na polityceśrodowiskowej, celach i zadaniach; poprawa wyników nie musi następować wewszystkich sferach działalności równocześnie."

Organizacja starająca się o rejestrację w systemie EMAS musi być w stanie wykazać,że proces ciągłego doskonalenia ma charakter powtarzalny, tzn. nie jest działaniemjednorazowym. Ciągłe doskonalenie dotyczy elementów SZŚ, ale musi skutkowaćrealnym ograniczeniem wpływu na środowisko.

Działania, mające na celu ciągłe doskonalenie, powinny koncentrować się na:l identyfikowaniu obszarów, dla których należy opracować, poprawić i podnieść

skuteczność systemu zarządzania środowiskowego. Na przykład po kilku latachprzychodzi moment, gdy trzeba wyeliminować pewne procedury i instrukcje, którenie mają już zastosowania i zastąpić je innymi,

l systematycznym poszukiwaniu możliwości praktycznego ograniczeniaoddziaływania na środowisko i przyjmowaniu nowych celów w zakresie ochronyśrodowiska,

l systematycznym identyfikowaniu i eliminowaniu niezgodności z wewnętrznymii zewnętrznymi wymaganiami,

l systematycznym identyfikowaniu aspektów środowiskowych wymagającychnadzoru lub poprawy. Przykładowo po wprowadzaniu udoskonaleń dotyczącychaspektów bezpośrednich (np. emisji do powietrza czy zrzutu ścieków z zakładuprzemysłowego) można zwracać większą uwagę na pośrednie oddziaływanie naśrodowisko wynikające z eksploatacji wyrobów, transportu, działań dostawców,itp.

l szkoleniu personelu, aby zwiększyć efektywność prac środowiskowych,l porównywaniu się z innymi firmami działającymi w tej samej branży.

Znormalizowane systemy zarządzania środowiskowego (zgodne z normą ISO14001lub Rozporządzeniem EMAS) opierają się na modelu "planuj-wykonaj-sprawdź-działaj", stanowiącym również podstawę wielu innych norm zarządzania, na przykładnorm zarządzania jakością ISO 9000 oraz normy OHSAS 18001 dotyczącejzarządzania w zakresie BHP.

Każdy cykl rozpoczyna się od planowania działań na rzecz ograniczenia wpływu naśrodowisko. W praktyce oznacza to identyfikację problemów środowiskowych oraz

21EMAS


ustalenie celów środowiskowych i opracowanieharmonogramu ich realizacji. Ponieważ niemalkażde działanie przedsiębiorstwa ma lub możemieć wpływ na środowisko, planowanie działańpowinno obejmować wszystkie aspektydziałalności organizacji, w tym działaniaprowadzone poza jego lokalizacją, takie jakzagospodarowywanie odpadów oraz oddzia-ływania powodowane przez poddostawców.

SZŚ, aby był skuteczny, powinien umożliwiaćrealizację celów polityki organizacji, które naogół są ustanawiane przez jej kierownictwo.Zatem w fazie "wykonaj", czynnikiemkrytycznym dla skutecznego wdrożenia SZŚ jestzaangażowanie i wsparcie ze stronykierownictwa. Równie ważne jest wzmacnianiezaangażowania pracowników poprzezpodnoszenie ich świadomości i kwalifikacji.

Pod koniec każdego cyklu przeprowadzany jestaudyt systemu (faza sprawdź) oraz przeglądwykonywany przez kierownictwo (faza popraw),w wyniku którego założenia systemu zostająweryfikowane i dostosowywane do aktualnej sytuacji, a cykl rozpoczyna się od nowa.

Na schemacie zaznaczono również ważny, dodatkowy instrument opisanyw Rozporządzeniu EMAS, czyli deklarację środowiskową. Publikowanie deklaracjima na celu utrzymywanie dialogu z otoczeniem i przedstawienie osiągnięć organizacjiw zakresie ochrony środowiska.

Pierwszy cykl kończy się zazwyczaj weryfikacją SZŚ przez zewnętrznego,akredytowanego weryfikatora, który zatwierdza deklarację środowiskową organizacji.Zatwierdzenie deklaracji jest podstawą do złożenia wniosku o rejestrację w systemieEMAS.

3.3 Wymagania Rozporządzenia EMAS dotyczące systemuzarządzania środowiskowego

W niniejszym podrozdziale przedstawione zostały wymagania dla systemu zarządzaniaśrodowiskowego, znajdujące się w Załączniku I-A do Rozporządzenia EMAS.Numeracja podpunktów odpowiada punktom Załącznika I-A. Ponadto organizacja,chcąca uzyskać rejestrację w systemie EMAS, musi spełnić wymagania Załącznika VIIdo Rozporządzenia EMAS, dotyczące przeglądu środowiskowego oraz Załącznika IIIzawierającego wymagania dla deklaracji środowiskowej.

Rysunek 2. Elementy niezbędne do rejestracji w systemieEMAS

9 artykuł 2 lit. e) Rozporządzenia EMAS.


22

Wstępny przegląd środowiskowy

Rozporządzenie EMAS definiuje przegląd środowiskowy jako wstępną kompleksowąanalizę zagadnień związanych ze środowiskiem i wpływów na środowisko orazefektów działalności środowiskowej związanej z działalnością organizacji9.

Załącznik VII do Rozporządzenia EMAS zawiera wykaz pięciu kluczowych obszarów,które powinny zostać objęte przeglądem:l wymagania ustawowe, wykonawcze i inne, do spełnienia których organizacja się

zobowiązała,l identyfikacja wszystkich aspektów środowiskowych mających znaczący wpływ na

środowisko,l opis kryteriów stosowanych do oceny znaczenia wpływu na środowisko,l badanie wszystkich istniejących praktyk i procesu zarządzania środowiskowego,l ocena informacji zwrotnej z badania wcześniejszych przypadków.

I- A.2. Polityka środowiskowa

Polityka jest publiczną deklaracją i zobowiązaniem jednostki organizacyjnej dopodejmowania działań na rzecz ochrony środowiska. Powinna zostać opracowanaprzez kadrę kierowniczą. Rozporządzenie określa kilka konkretnych zapisów, którepowinny znaleźć się w polityce środowiskowej. Są to zobowiązanie do ciągłegodoskonalenia, zapobiegania zanieczyszczeniom oraz spełniania wymagań prawnychi innych w zakresie ochrony środowiska.

I-A.3 Planowanie

I-A.3.1 Aspekty środowiskowe

Aby móc rozwiązywać problemy środowiskowe należy je przedtem zidentyfikowaći ocenić. Aspekty środowiskowe to wszelkie zagadnienia związane z oddziaływaniemorganizacji na środowisko. Proces identyfikacji aspektów środowiskowych powinienuwzględniać te oddziaływania środowiskowe, które mogą powstać w wynikutypowych i nietypowych (np. zatrzymanie i uruchomienie procesów) warunkówdziałania oraz sytuacji awaryjnych.

Ponadto konieczne jest opracowanie i wdrożenie procedury pozwalającejaktualizować informacje dotyczące istotnych aspektów środowiskowych. W praktycenajwięcej trudności sprawia opracowanie metody oceny aspektów środowiskowych,pozwalającej na wyodrębnienie tych aspektów znaczących, które brane są pod uwagęprzy budowaniu systemu oraz ustalaniu celów i zadań środowiskowych.

Informacje dotyczące identyfikacji i oceny aspektów powinny być dokumentowanei uaktualniane.

I-A.3.2 Wymagania prawne i inne

Spełnianie wymagań prawnych i innych odnoszących się do działań jednostki jestwarunkiem koniecznym dla zarejestrowania organizacji w systemie EMAS. Organizacjamusi zdawać sobie sprawę z aktualnych wymagań prawnych i normatywnychzwiązanych z prowadzoną działalnością. Ilość wymagań w zakresie ochrony

23EMAS


środowiska wciąż rośnie i dlatego zadanie to wymaga systemowego podejścia.Znajomość obowiązujących wymagań oraz przewidywanych zmian ma zasadniczeznaczenie przy prowadzeniu działalności. Rozporządzenie EMAS wymagaopracowania i wdrożenia procedury zbierania i uaktualniania informacji dotyczącychprawa środowiskowego. Ponadto Rozporządzenie EMAS wymaga określenia sposobuidentyfikowania wymagań prawnych i innych odnoszących się do określonychwcześniej aspektów środowiskowych.

I-A.3.3 Cele, zadania i program(-y)

Rozporządzenie EMAS wymaga, aby organizacja przyjęła i udokumentowała cele izadania środowiskowe. Powinny być one zgodne z polityką środowiskową organizacjii odnosić się do jej znaczących aspektów środowiskowych. Przy ustalaniu celównależy brać pod uwagę m.in.:l wymagania prawne i inne,l znaczące aspekty środowiskowe,l możliwości technologiczne i finansowe,l opinie zainteresowanych stron.

Rozporządzenie EMAS wymaga również, aby cele i zadania, jeżeli jest to możliwe,były mierzalne i określone ilościowo.

Osiąganie celów i realizacja zadań środowiskowych wymaga opracowaniaszczegółowego planu działania zwanego w Rozporządzeniu EMAS programem.Program ten ma na celu określenie osób odpowiedzialnych za realizację celów i zadańoraz terminów ich wykonania. Program powinien określać także środki (finansowelub inne) przeznaczone na realizację celów i zadań.

I-A.4 Wdrażanie i funkcjonowanie

I-A.4.1 Zasoby, role, odpowiedzialność i uprawnienia

Najwyższe kierownictwo organizacji ma za zadanie zapewnienie zasobówniezbędnych do wdrożenia, utrzymywania i doskonalenia systemu. Zasoby teobejmują odpowiednią liczbę wykwalifikowanych pracowników, infrastrukturęorganizacyjną, dostęp do technologii oraz środki finansowe. Aby system zarządzaniaśrodowiskowego był skuteczny, role i odpowiedzialności z nim związane powinnybyć udokumentowane. Najwyższe kierownictwo organizacji musi powołaćpełnomocnika ds. SZŚ. Pełnomocnik ma za zadanie przejąć odpowiedzialność zacałokształt funkcjonowania systemu zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia orazprzedstawiać najwyższemu kierownictwu sprawozdania dotyczące wynikówdziałalności środowiskowej.

I-A.4.2 Kompetencje, szkolenie i świadomość

Skuteczny system zarządzania środowiskowego wymaga, aby osoby zaangażowanew działania, które mają lub mogą mieć wpływ na środowisko, posiadały odpowiedniekompetencje. Kompetencje te mogą być wynikiem odpowiedniego wykształcenia,doświadczenia bądź przeszkolenia. Jeżeli pracownicy nie mają wystarczającychkompetencji uzyskanych wskutek wykształcenia lub doświadczenia, konieczne jestzidentyfikowanie potrzeb szkoleniowych i przeprowadzenie szkoleń. Rozporządzenie


24

EMAS wymaga prowadzenia odpowiednich zapisów potwierdzających kompetencjeoraz dotyczących przeprowadzonych szkoleń.

Organizacja powinna zapewnić, że wszyscy pracownicy zdają sobie sprawę z:

l wagi zgodności z polityką środowiskową i procedurami oraz wymaganiami systemuzarządzania środowiskowego,

l znaczących aspektów środowiskowych i związanych z nimi rzeczywistych lubpotencjalnych wpływów ich pracy na środowisko, a także korzyści środowiskowychwynikających z poprawy ich działania,

l ich roli i odpowiedzialności w osiąganiu zgodności z wymaganiami systemuzarządzania środowiskowego,

l potencjalnych konsekwencji nieprzestrzegania ustalonych procedur.

I-A.4.3 Komunikacja

Organizacja jest zobowiązana do opracowania i wdrożenia procedury pozwalającejna sprawny przepływ informacji zarówno wewnątrz organizacji jak i z tzw.zainteresowanymi stronami (na zewnątrz organizacji). Procedura komunikacjiwewnętrznej powinna zapewniać, że informacje od kierownictwa szybko i sprawniedocierają do wszystkich pracowników, a uwagi i zapytania załogi trafiają dokierownictwa. Należy zdać sobie sprawę z tego, że pracownicy wszystkich szczeblisą źródłem bardzo ważnych informacji o szczegółach funkcjonowania organizacji.Należy zapewnić, aby kapitał ten został skutecznie sprzężony z innymi elementamiSZŚ.

Zainteresowanymi stronami mogą być urzędy, instytucje, służby ochrony środowiska,okoliczni mieszkańcy, grupy ekologiczne, dostawcy, klienci i inni. Elementemkomunikacji zewnętrznej wymaganym przez Rozporządzenie EMAS jest deklaracjaśrodowiskowa. Więcej na temat deklaracji znajduje się w rozdziale 4.

I-A.4.4 Dokumentacja

Dokumentacja systemu zarządzania jest elementem wzbudzającym najwięcej obawwśród jednostek wdrażających SZŚ. Wymagania Rozporządzenia EMAS są stosunkowoliberalne i skonstruowane w sposób pozwalający unikać zbędnej biurokracji. Celemprowadzenia dokumentacji systemu jest opisanie zasadniczych elementów systemuoraz ułatwienie dostępu do innych związanych dokumentów. Dokumentacja ma zazadanie ułatwiać i porządkować prowadzone działania, a nie stanowić dodatkoweobciążenie dla osób ją prowadzących. Rozporządzenie EMAS wymaga, abydokumentacja była dostosowana do potrzeb organizacji. Bezwzględnie wymaganymidokumentami są: polityka środowiskowa, cele i zadania, opis zakresu systemuzarządzania środowiskowego oraz opis głównych elementów systemu zarządzaniaśrodowiskowego. Ponadto wymagane są także udokumentowane procedury wobszarach, gdzie ich brak mógłby doprowadzić do niezgodności z politykąśrodowiskową, celami i zadaniami. Jednostka sama decyduje jakie to obszary.

I-A.4.5 Nadzór nad dokumentami

Dokumenty systemowe, wymagane przez Rozporządzenie EMAS, muszą byćodpowiednio nadzorowane.

25EMAS


Należy zapewnić, że:l dokumenty mogą być łatwo zlokalizowane;l dokumenty są okresowo przeglądane i weryfikowane, gdy jest to konieczne oraz

zatwierdzone przez uprawnione osoby;l aktualne wersje dokumentów są dostępne na tych stanowiskach, gdzie jest to

ważne dla funkcjonowania SZŚ;l nieaktualne dokumenty są natychmiast wycofywane ze stosowania;l nieaktualne dokumenty przechowywane w celu archiwizacji są odpowiednio

oznaczone.

Wymagania te mają na celu utrzymanie porządku pozwalającego na łatwe korzystaniez dokumentacji oraz zapobieżenie ewentualnym pomyłkom wywołanymzastosowaniem np. zdezaktualizowanych procedur.

I-A.4.6 Sterowanie operacyjne

Sterowanie operacyjne polega na prowadzeniu kluczowych działań i procesów(kluczowych z punktu widzenia SZŚ, a więc tych, które są związane ze znaczącymiaspektami środowiskowymi) w warunkach kontrolowanych. Powinno się to odbywaćpoprzez:l wprowadzenie procedur działania,l przyjęcie kryteriów oceny wykonywania tych działań,l opracowanie procedur działania dla dostawców towarów i usług, jeżeli mogą one

ograniczyć negatywne oddziaływanie organizacji na środowisko.

Sterowanie operacyjne to z punktu widzenia bezpośredniego oddziaływania naśrodowisko najważniejszy element systemu zarządzania środowiskowego. Wymaganejest, aby procesy, które mają (lub mogą mieć) znaczący wpływ na środowisko, byłyprowadzone zgodnie z udokumentowanymi procedurami.

I-A4.4.7 Gotowość i reagowanie na awarie

Rozporządzenie EMAS wymaga zidentyfikowania wszystkich potencjalnych sytuacjiawaryjnych oraz innych sytuacji niebezpiecznych, które mogą spowodowaćnegatywny wpływ na środowisko i odpowiedniego przygotowania się do nich. W wieluorganizacjach, na wypadek sytuacji awaryjnych, przygotowane są plany działania.W większości przypadków ograniczają się one do kilku typowych sytuacji i rzadkoobejmują sytuacje stwarzające zagrożenie dla środowiska.

Rozporządzenie EMAS wymaga posiadania planu awaryjnego. Procedury w zakresiesytuacji awaryjnych powinny określać:l zakresy odpowiedzialności i kompetencji do podejmowania działań w sytuacjach

awaryjnych;l informacje dot. służb ratowniczych;l przepływ informacji (zewnętrzny i wewnętrzny);


26

l plany działania (w zależności od sytuacji);l informacje dot. materiałów niebezpiecznych;l wymagane przeszkolenie pracowników.

Jeżeli jest to możliwe, to organizacja powinna okresowo przeprowadzać próbnealarmy.

I-A.5 Sprawdzanie

I-A.5.1 Monitorowanie i pomiary

Monitorowanie i pomiary są niezbędne, aby kontrolować postęp w realizacji celówi zadań środowiskowych oraz zgodność z przepisami prawnymi. RozporządzenieEMAS wymaga kontrolowania parametrów związanych ze znaczącymioddziaływaniami na środowisko. Część pomiarów jest wymagana przez przepisyprawne, ale są takie obszary, gdzie oddziaływanie na środowisko jest znaczące, leczprzepisy nie wymagają takich pomiarów. Ten punkt Rozporządzenia EMAS wymagarównież, aby stosowane urządzenia pomiarowe były kalibrowane.

I-A.5.2 Ocena zgodności

Rozporządzenie EMAS wymaga, aby organizacja okresowo prowadziła ocenęzgodności z wymaganiami prawnymi i innymi, które jej dotyczą. Ocena zgodnościpolega na porównaniu wyników monitorowania oraz pomiarów z wymaganiami prawadotyczącymi aspektów środowiskowych organizacji. Należy przeprowadzić ocenęzgodności z każdym wymaganiem prawnym, odnoszącym się do aspektówśrodowiskowych organizacji.

I-A.5.3 Niezgodności, działania korygujące i zapobiegawcze

Identyfikacja niezgodności oraz związane z tym działania korygującei zapobiegawcze są bardzo istotnym narzędziem w systemie zarządzaniaśrodowiskowego.

Badanie niezgodności powinno pozwolić na ustanowienie i udokumentowaniemechanizmu przyczynowo-skutkowego i odpowiedzi na pytanie, co doprowadziłodo wystąpienia niezgodności?

Badanie niezgodności powinno obejmować:l identyfikację przyczyn niezgodności,l określenie koniecznych działań korygujących,l przeprowadzenie działań zabezpieczających przed powtórnym wystąpieniem

niezgodności,l zapisanie w procedurach zmian wynikających z działań korygujących.Ani systemy zarządzania środowiskowego, ani operacje i procesy nie są doskonałe.Zawsze istnieje możliwość wykrycia niedoskonałości i możliwości ulepszeń.Rozporządzenie EMAS wymaga opracowania i wdrożenia procedur pozwalającychna korygowanie błędów i zapobieganie im w przyszłości.

I-A.5.4 Nadzór nad zapisami

Zapisy są ewidencją odbywających się w organizacji procesów, szczególnie tych,które są związane z oddziaływaniem na środowisko. W systemie zarządzania

27EMAS


środowiskowego może zaistnieć potrzeba prowadzenia wielu zapisów.Rozporządzenie EMAS wymaga bezpośrednio prowadzenia zapisów dotyczącychwykształcenia, przeszkolenia i doświadczenia pracowników, przeprowadzonychszkoleń, monitoringu, wzorcowania i sprawdzania urządzeń pomiarowych, wynikówoceny zgodności z wymaganiami prawa i innymi, wyników podjętych działańkorygujących i zapobiegawczych, wyników audytów wewnętrznych oraz wynikówprzeglądu zarządzania. Ponadto Rozporządzenie EMAS wymaga prowadzenia zapisówniezbędnych do wykazania zgodności z wymaganiami systemu zarządzaniaśrodowiskowego i Rozporządzenia EMAS oraz zapisów określonych przez organizacjęjako niezbędne do zapewnienia skutecznego planowania, przebiegu i nadzorowaniaprocesów, z którymi są związane jej znaczące aspekty środowiskowe.

Rozporządzenie EMAS wymaga również wprowadzenia odpowiedniego systemunadzoru nad zapisami, który pozwoli na ich identyfikowanie, przechowywanie,zabezpieczanie, wyszukiwanie oraz przechowywanie przez odpowiedni czas a takżeich likwidację.

I-A.5.5 Audyt wewnętrzny

Organizacja ma obowiązek opracować procedury prowadzenia okresowych audytówsystemu zarządzania środowiskowego. Celem audytu jest:l sprawdzenie, czy działania w zakresie SZŚ są zgodne z założeniami, m.in.

wymaganiami Rozporządzenia EMAS, polityką środowiskową, celami i zadaniami,l sprawdzenie, czy system został prawidłowo wprowadzony i sprawnie funkcjonuje,

tzn. m.in. sprawdzenie, czy działania przebiegają zgodnie z ustalonymiprocedurami,

l dostarczenie kierownictwu informacji dotyczących wyników audytu.

Program audytów powinien być uzależniony od wpływu organizacji na środowiskooraz wyników poprzednich audytów.

I-A.6 Przegląd zarządzania

W odróżnieniu od audytu systemu, przegląd zarządzania, wykonywany przeznajwyższe kierownictwo, ma na celu sprawdzenie, czy fundamenty systemu, takiejak polityka środowiskowa oraz zadania i cele środowiskowe, odpowiadają aktualnympotrzebom w świetle zmieniających się warunków wewnętrznych i zewnętrznychoraz zobowiązania do ciągłej poprawy. Rozporządzenie EMAS wymaga, aby wynikiprzeglądu były udokumentowane.

3.4 Rozporządzenie EMAS a norma ISO 14001

Organizacje wdrażające SZŚ często zadają pytanie, czy starać się o certyfikat zgodnościz normą ISO 14001, czy też o rejestrację w systemie EMAS. Odpowiedź na to pytaniewymaga uwzględniania podstawowych różnic i podobieństw między tymistandardami. Na początek należy stwierdzić, że systemy zarządzania środowiskowegozgodne zarówno z normą ISO 14001 jak i Rozporządzeniem EMAS oparte są na tymsamym założeniu: niektóre organizacje są skłonne do podejmowania działańwybiegających poza obowiązki wynikające z przepisów prawa i mają ten sam cel:stałe ograniczanie negatywnego oddziaływania na środowisko poprzez stały nadzór


28

nad działaniami, usługami i wyrobami związanymi ze znaczącymi aspektamiśrodowiskowymi oraz stawianie i osiąganie realnych celów w tym zakresie. Przednowelizacją Rozporządzenia EMAS w 2001 r. analizowano różnice wymagańzawartych w obu dokumentach. Obecnie, ze względu na włączenie treści normyISO 14001 do Rozporządzenia EMAS, można ograniczyć się do identyfikacjidodatkowych wymagań stawianych organizacjom w systemie EMAS. Wdrożenie SZŚw oparciu o wymagania normy ISO 14001 można więc traktować jako krok w kierunkurejestracji w systemie EMAS. Wiele różnic między Rozporządzeniem EMAS a normąISO 14001 ma czysto formalny charakter. W praktyce większość systemów opartychna normie ISO 14001 spełnia niemal wszystkie wymagania Rozporządzenia EMAS.Rozporządzenie EMAS w sposób bardziej szczegółowy określa obowiązki dotycząceprzeprowadzenia wstępnego przeglądu środowiskowego, metodyki i częstotliwościaudytów wewnętrznych, nadzorowania dostawców i podwykonawców orazzaangażowania pracowników. W praktyce, różnica między Rozporządzeniem EMASa normą ISO 14001 polega na obowiązku publikowania deklaracji środowiskowejoraz innym podejściu do zgodności z prawem. Ta ostatnia nie wynika zresztąbezpośrednio z wymagań, ale z faktu, że w procedurę rejestracji w systemie EMASzaangażowane są organy administracji odpowiedzialne za nadzór nad spełnianiemwymagań prawnych. Organy te mają wpływ na decyzje o rejestracji oraz ewentualnymzawieszeniu bądź wykreśleniu z rejestru. W związku z tym organizacje starające sięo rejestrację w systemie EMAS przykładają większą wagę do zgodności z prawem,a fakt rejestracji gwarantuje w większym stopniu zgodność z wymaganiami prawnymi.Ponadto udział w systemie EMAS daje organizacjom skuteczne instrumenty promocji:możliwość stosowania logo oraz wpis do wspólnotowego rejestru EMAS. Rejestr tenumożliwia wszystkim zainteresowanym poszukiwanie partnerów spełniającychwysokie standardy w zakresie ochrony środowiska.

Organizacje, które poddały swój SZŚ certyfikacji na zgodność z normą ISO 14001,starając się o rejestrację w systemie EMAS, nie muszą rozpoczynać przygotowań odzera. Ich system spełnia większość wymagań Rozporządzenia EMAS, a akredytowanyweryfikator będzie sprawdzał jedynie dodatkowe elementy nie wymagane przeznormę ISO 14001. Organizacja może zastosować krótszą ścieżkę wdrażaniai weryfikacji w systemie EMAS, pod warunkiem że certyfikat ISO 14001 został wydanyprzez jednostkę posiadającą akredytację zaakceptowaną przez Komisję Europejską.

Statystyki wskazują, że certyfikacja na zgodność z normą ISO 14001 jest wciążznacznie bardziej popularna niż rejestracja w systemie EMAS10. Trudno jednoznaczniestwierdzić, w jakim stopniu wpływają na ten stan rzeczy dodatkowe wymaganiaRozporządzenia EMAS, a w jakim ograniczona do terenu państw członkowskich UEmożliwość stosowania Rozporządzenia EMAS.

Biorąc pod uwagę dodatkowe wymagania oraz bardziej szczelny system rejestracji,wydaje się, że rejestracja w systemie EMAS stanowi interesującą alternatywę dlanajlepszych organizacji, tj. tych, które chcą osiągnąć więcej niż minimum wymagańokreślonych w normie ISO 14001. System EMAS oferuje organizacjom takżedodatkowe możliwości w zakresie promocji, tj. wpis do unijnego rejestru orazmożliwość korzystania z oficjalnego logo systemu.

10 Liczba wydanych certyfikatów zgodności z ISO 14001 na świecie wynosi ok. 75 tys. z tego na terenieUE - ok. 30 tys. Dane dotyczące rejestracji w systemie EMAS patrz rozdział 1.1.

29EMAS


4 Komunikacja zewnętrzna i deklaracja4 Komunikacja zewnętrzna i deklaracja4 Komunikacja zewnętrzna i deklaracja4 Komunikacja zewnętrzna i deklaracja4 Komunikacja zewnętrzna i deklaracjaśrodowiskowaśrodowiskowaśrodowiskowaśrodowiskowaśrodowiskowa

Artykuł 2 Rozporządzenia EMAS przedstawia otwarty dialog ze społeczeństwem iinnymi zainteresowanymi stronami oraz dostarczanie informacji o efektach działalnościśrodowiskowej jako jeden z elementów wspierania ciągłego doskonalenia efektówdziałalności środowiskowej organizacji. Załącznik IB jednoznacznie wymaga odorganizacji prowadzenia otwartego dialogu z opinią publiczną i innymizainteresowanymi stronami. Dialog ten powinien dotyczyć oddziaływania organizacjina środowisko. W związku z tym wymaganiem, można przyjąć, że zarejestrowaneorganizacje będą informować wojewodów o awariach środowiskowych i innychaspektach swego oddziaływania na środowisko nawet wtedy, gdy nie wynika tobezpośrednio z wymagań prawnych.

Ponadto artykuł 3 punkt 2c) Rozporządzenia EMAS wskazuje przygotowanie deklaracjiśrodowiskowej, będącej elementem dialogu ze społeczeństwem, jako warunekrejestracji organizacji. Wymagania dotyczące deklaracji środowiskowej zostałyprzedstawione w Załączniku III do Rozporządzenia EMAS.

Zgodnie z punktem 3.2 Załącznika III do Rozporządzenia EMAS deklaracja powinnazawierać przynajmniej następujące informacje:l jasny i jednoznaczny opis organizacji rejestrującej się w ramach EMAS i streszczenie

dotyczące jej działań, wyrobów i usług oraz jej związków z organizacjamimacierzystymi,

l politykę środowiskową oraz zwięzły opis SZŚ,l opis wszystkich znaczących bezpośrednich i pośrednich aspektów środowiskowych,

skutkujących znaczącymi wpływami na środowisko,l cele i zadania w odniesieniu do istotnych aspektów środowiskowych i wpływów

na środowisko,l dane dotyczące efektów działania organizacji w odniesieniu do znaczących

wpływów organizacji na środowisko. Dane te mogą uwzględniać (między innymi):= emisje do wody, gleby, powietrza,= zużycie surowców, energii i wody,


30

11 Zgodnie z przepisami obowiązującymi w UE zatrudnienie w średnim przedsiębiorstwie (organizacji) niemoże przekraczać 249 osób a roczny obrót 50 mln EUR i/lub wartość całkowitego bilansu rocznego nieprzekracza 43 mln EUR. Małe przedsiębiorstwa (organizacje) muszą spełniać łącznie następujące warunki:zatrudnienie do 49 osób, roczny obrót i/lub wartość całkowitego bilansu rocznego nie większy niż 10milionów EUR. Do mikroprzedsiębiorstw zaliczają się organizacje zatrudniające mniej niż 10 osób,mające obroty nie większe niż 2 mln EUR. Dodatkowym warunkiem dla wszystkich kategorii jestograniczenie do 25% udziału innych podmiotów w kapitale lub prawie głosu (źródło: Zalecenie Komisji2003/361/WE z dnia 6 maja 2003 r. dotyczące definicji małych i średnich przedsiębiorstw (Dz. U. L124 z 20.5.2003).

= dane liczbowe dotyczące odpadów,= dane liczbowe dotyczące czynników uciążliwych typu hałas, zapach, wibracje,

światło, ruch uliczny,= zagrożenia dla otoczenia,= inne oddziaływania na przyrodę, faunę i ekosystem,= inne czynniki dotyczące efektów działalności środowiskowej (w odniesieniu do

przepisów prawa),

l nazwisko i numer akredytacji weryfikatora oraz datę zatwierdzenia.

Informacje zawarte w deklaracji środowiskowej zgodnie w wymaganiamiRozporządzenia EMAS powinny być:

a) prawdziwe i nie wprowadzające w błąd,

b) możliwe do zweryfikowania,;

c) odpowiadające specyfice organizacji i przedstawione we właściwym kontekście,

d) reprezentatywne dla ogólnych efektów działalności środowiskowej organizacj,;

e) przedstawione w sposób ograniczający prawdopodobieństwo błędnej interpretacji,

f) istotne w odniesieniu do ogólnego wpływu organizacji na środowisko.

Uwaga: Stosowanie logo EMAS na deklaracji środowiskowej bez ważnego wpisu dorejestru EMAS jest niedozwolone. Więcej na temat stosowania logo EMAS znajdujesię w rozdziale 8.

Zgodnie w wymaganiami artykułu 3 punkt 3b) Rozporządzenia EMAS, corocznaaktualizacja i udostępnianie deklaracji środowiskowej jest podstawowym warunkiemutrzymania rejestracji w systemie EMAS. Zgodnie z punktem 3.4. Załącznika III orazpunktem 5.6. Załącznika V do Rozporządzenia EMAS wszystkie aktualizowaneinformacje środowiskowe muszą być zatwierdzone przez weryfikatoraśrodowiskowego. Na podstawie tych samych punktów obowiązek corocznejaktualizacji deklaracji może nie być stosowany w przypadku małych organizacji11.Zgodnie z Wytycznymi w sprawie weryfikacji, zatwierdzania deklaracji i częstotliwościaudytu małe organizacje mogą uaktualniać informacje środowiskowe rzadziej niżraz w roku, chyba, że:l z ich działaniami, produktami i usługami związane są poważne zagrożenia

środowiskowe,l w systemie zarządzania środowiskowego wprowadzono znaczące zmiany,

31EMAS


l z ich działaniami, produktami i usługami związane są ważne wymagania prawne,l z ich działaniami, produktami i usługami związane są ważne zagadnienia lokalne.

Jeżeli aktualizacja nie następuje co roku, deklaracja środowiskowa powinna sięukazywać co 36 miesięcy.


32

33EMAS

5 Weryfikacja

5 Weryfikacja5 Weryfikacja5 Weryfikacja5 Weryfikacja5 Weryfikacja

Weryfikacja stanowi niezależną ocenę działania organizacji oraz informacji zawartychw deklaracji środowiskowej wykonaną przez akredytowanego weryfikatoraśrodowiskowego.

Formalną podstawą dla wymagań dotyczących prowadzenia procesu weryfikacji jestartykuł 4 Rozporządzenia EMAS, odnoszący się do systemu akredytacji weryfikatoróworaz Załącznik V, opisujący wymagania w stosunku do systemu akredytacji, procesuweryfikacji oraz zakresów obowiązków i odpowiedzialności weryfikatorówśrodowiskowych.

W Polsce zdecydowano się na akredytację zarówno weryfikatorów instytucjonalnychjak i indywidualnych. Najważniejszą grupą weryfikatorów instytucjonalnych sąjednostki certyfikujące, te same, które wydają certyfikaty na zgodność z normą ISO14001. Weryfikatorzy indywidualni to osoby fizyczne, prowadzące weryfikacjęsamodzielnie bez udziału innych weryfikatorów lub ekspertów technicznych.W przypadku weryfikatorów instytucjonalnych możliwe jest, by decyzjao zatwierdzeniu deklaracji była podejmowana nie bezpośrednio przez weryfikatoraprowadzącego weryfikację, ale przez organ wewnętrzny jednostki12. Nie ma tożadnego znaczenia z punktu widzenia właściwych organów prowadzących procesrejestracji. Wymagania kompetencyjne wobec weryfikatorów indywidualnychi instytucjonalnych są takie same, mają oni również identyczne uprawnienia. Decyzjao dopuszczeniu akredytacji weryfikatorów indywidualnych wynika z przekonania,że ich usługi będą bardziej dostępne dla małych i średnich organizacji.

Weryfikacja SZŚ jest usługą komercyjną. Organy rejestrujące powinny uwzględniaćten fakt w trakcie procesu rejestracji, a także przy późniejszej ocenie wnioskówo przedłużenie rejestracji. Ze względu na istniejącą relację biznesową międzyorganizacją a weryfikatorem, może zaistnieć sytuacja, w której weryfikatorw przypadku ewentualnych wątpliwości co do zasadności rejestracji lub jejprzedłużenia będzie stawał raczej po stronie organizacji. Należy zwrócić uwagę, żeto właśnie obowiązek sprawdzania przez organy rejestrujące niektórych elementów

12 W takiej sytuacji dopuszczalne jest, że pod deklaracją środowiskową podpisuje się przedstawicielkierownictwa jednostki a nie weryfikator oceniający organizację.


34

zgodności (szczególnie z wymaganiami prawnymi) przyczynia się do tego, że rejestracjaw systemie EMAS jest postrzegana jako bardziej wymagająca niż certyfikacja nazgodność z normą ISO 14001. W związku z powyższym, z punktu widzenia organówrejestrujących, bardzo istotne jest zbudowanie właściwych relacji z weryfikatorami.Stosunki te powinny być oparte na zaufaniu i wzajemnym uznawaniu swoichkompetencji. Rozporządzenie EMAS stawia weryfikatorom wysokie wymaganiakompetencyjne. W ramach uzyskiwania akredytacji muszą oni wykazać sięznajomością:l zasad działania systemów zarządzania środowiskowego, norm i wytycznych

wydanych przez Komisję Europejską,l wymagań prawnych, mających zastosowanie do weryfikowanych organizacji,l zagadnień środowiskowych związanych z działaniem weryfikowanych organizacji,l aspektów technicznych związanych z działaniem weryfikowanych organizacji,l zasad funkcjonowania weryfikowanych organizacji,l wymagań i metod prowadzenia audytu środowiskowego,l metod prowadzenia audytu informacji (dotyczy deklaracji środowiskowej).

Można więc założyć, że weryfikatorzy będą doskonale uzupełniać system nadzorunad organizacjami prowadzony przez organy administracji. Weryfikatorzy nie zastąpiąorganów ochrony środowiska ani organów kontrolnych. Jednak niewątpliwie ichdziałania mogą ułatwić pracę administracji, pod warunkiem, że obie strony właściwiezrozumieją swoje role.

W przypadku ewidentnych błędów poczynionych przez weryfikatora, organrejestrujący ma możliwość poinformowania o tym PCA, co w uzasadnionychprzypadkach może doprowadzić nawet do zawieszenia lub odebrania akredytacji.Mechanizm ten powinien zapewnić wysoki poziom usług świadczonych przezweryfikatorów.

5.1 Pierwsza weryfikacja

Pierwsza weryfikacja składa się typowo z audytu wstępnego oraz audytu zasadniczego.Oba etapy powinny być przeprowadzone na terenie, na którym weryfikowanaorganizacja prowadzi działalność, chyba że istnieje możliwość uzasadnieniarozwiązania alternatywnego. Rozwiązanie alternatywne dotyczy w zasadzie tylkomałych organizacji, w których proporcje między nakładem pracy niezbędnym doprzeprowadzenia audytu wstępnego a całego procesu powodują, że dwie wizytyweryfikatora byłyby nieuzasadnione ekonomicznie. W takim przypadku audytwstępny ograniczy się do przeglądu dokumentacji.

Celem audytu wstępnego jest sprawdzenie, czy fundamenty systemu zarządzaniaśrodowiskowego są przyjęte we właściwy sposób. Istotnym elementem audytuwstępnego jest przegląd dokumentacji. Weryfikator sprawdza, m.in. czy SZŚ bazujena trafnej identyfikacji aspektów środowiskowych (czyli czy system zbudowany jestna właściwych podstawach).

Jeżeli wyniki audytu wstępnego są pozytywne, weryfikator proponuje termin audytuzasadniczego. Audyt wstępny może zakończyć się również wnioskiem, że SZŚ wymaga

35EMAS

5 Weryfikacja

jeszcze wprowadzenia tak wielu udoskonaleń, ze planowanie audytu zasadniczegojest nieuzasadnione.

Zgodnie z wymaganiami zawartymi w Załączniku V do Rozporządzenia EMAS,w ramach audytu zasadniczego weryfikator sprawdza, czy:1. wstępny przegląd środowiskowy został przeprowadzony i czy spełnił wymagania

określone w Załączniku VI,2. SZŚ spełnia wszystkie wymagania Rozporządzenia EMAS (zgodność z Załącznikiem

I), w tym, czy:l audyty wewnętrzne i ich wyniki spełniają wymagania określone w Załączniku II

(przy pierwszej weryfikacji organizacja powinna wykazać, że w pełni zaplanowałaprogram audytów, i że przynajmniej dziedziny o najbardziej znaczącym wpływiena środowisko zostały już poddane audytom),l przeprowadzono przynajmniej jeden przegląd zarządzania na poziomie

kierownictwa organizacji3. deklaracja środowiskowa spełnia wymagania określone w Załączniku III, w tym,

czy dane w niej zawarte są rzetelne, wiarygodne i prawidłowe4. inne informacje podlegające zatwierdzeniu spełniają te same wymagania.

Ponadto weryfikator sprawdza skuteczność procedur zapewniających utrzymaniezgodności z wymaganiami prawa oraz (na zasadzie próbkowania) stwierdzi, czyzgodność z tymi wymaganiami jest utrzymywana. Weryfikacja kończy sięzatwierdzeniem deklaracji środowiskowej, co stanowi dowód spełnienia wszystkichwymagań i podstawę do złożenia przez organizację wniosku o wpis do rejestru EMAS.Jeżeli którekolwiek z wymagań nie jest spełnione, weryfikator środowiskowy niezatwierdzi deklaracji środowiskowej, co uniemożliwia rejestrację w systemie.

5.2 Kolejne audyty weryfikacyjne

Rozporządzenie EMAS wymaga, aby weryfikator środowiskowy przygotował programaudytów weryfikacyjnych, gwarantujący, że wszystkie wymagane obszary sąweryfikowane nie rzadziej niż co 36 miesięcy. Jednocześnie organizacja powinnaopublikować aktualizację informacji zawartych w deklaracji środowiskoweji poddawać ją zatwierdzeniu przez weryfikatora nie rzadziej niż co 12 miesięcy.Oznacza to w praktyce, że odstępy między kolejnymi wizytami weryfikatora niepowinny przekroczyć 12 miesięcy.

Odstępstwa od tej zasady mogą być zastosowane w przypadku małych organizacji13,dla których dopuszczalne jest przeprowadzenie audytu weryfikacyjnego raz na trzy lata,pod warunkiem, że nie wpłynie to negatywnie na funkcjonowanie SZŚ. W praktycebędzie to miało zastosowanie tylko wtedy, gdy na podstawie Wytycznych w sprawieweryfikacji, zatwierdzania deklaracji i częstotliwości audytu weryfikator jednocześnieuzna, że możliwe jest również zmniejszenie częstotliwości publikowania aktualizacjideklaracji środowiskowej14. Jest to możliwe pod warunkiem, że:

13 Patrz przypis 11.14 Patrz rozdział 4.


36

l z działalnością, produktami lub usługami małych organizacji nie wiąże się poważnezagrożenie dla środowiska,

l nie miały miejsca znaczące zmiany w systemie zarządzania środowiskowego,l z działalnością, produktami lub usługami małych organizacji nie są związane

znaczące wymagania prawne,l z działaniami, produktami i usługami małych organizacji nie są związane ważne

kwestie lokalne.

W takim przypadku weryfikator powinien wymagać od organizacji publikowaniaaktualnej wersji deklaracji nie rzadziej niż raz na 3 lata.

Uwaga: Informacja o tym, że kolejne deklaracje będą publikowane rzadziej niż razdo roku, znajduje się we wniosku o wpis organizacji do rejestru. Jeżeli wojewoda niezgadza się z opinią weryfikatora w tej kwestii, powinien przekazać organizacjiinformację, że rejestracja nie zostanie przedłużona, jeżeli nie przedstawi onaaktualizacji deklaracji w terminie podstawowym, tj. 12 miesięcy od daty zatwierdzeniaaktualnej deklaracji.

W przypadku istotnych modyfikacji systemu zarządzania środowiskowego lub innychzmian w działalności organizacji może pojawić się konieczność przeprowadzeniadodatkowych audytów weryfikacyjnych. Mają one zapewnić zachowywanie przezorganizacje ciągłości w zakresie zgodności z wymaganiami Rozporządzenia EMAS.Oznacza to, że deklaracje środowiskowe muszą być zatwierdzane tak często, jak sąaktualizowane.

Uwaga: W przypadku zaistnienia niezgodności, które skutkowały zawieszeniemrejestracji, wojewoda może zażądać od organizacji, aby zwróciła się do weryfikatorao potwierdzenie usunięcia niezgodności. Koszt takiej dodatkowej weryfikacji poniesieorganizacja.

W trakcie kolejnych audytów weryfikacyjnych weryfikator zwraca szczególną uwagęna te elementy, które nie były całkowicie zgodne z wymaganiami podczaswcześniejszego audytu.

Rola weryfikatora nie kończy się na okresowej ocenie zgodności. W związku z tym,że przez zatwierdzenie deklaracji środowiskowej potwierdza on fakt zgodnościz prawem i wymaganiami Rozporządzenia EMAS, powinien być informowany przezorganizację o zdarzeniach mających wpływ na tę zgodność.

Szczegóły procedury weryfikacji i zatwierdzania deklaracji środowiskowej zostałyopisane w Poradniku dla weryfikatorów.

37EMAS

6 Rejestracja

6 Rejestracja6 Rejestracja6 Rejestracja6 Rejestracja6 Rejestracja

W niniejszym rozdziale przedstawiono zadania wojewodów i ministra środowiska,którzy zgodnie z ustawą EMAS, pełnią łącznie zadania właściwej jednostki opisanew artykule 5 Rozporządzenia EMAS. Zgodnie z ust 3. tego artykułu, państwaczłonkowskie powinny przygotować wytyczne dotyczące zawieszenia i wykreśleniaz rejestru organizacji, w tym procedury rozpatrywania uwag zainteresowanych strondotyczących zarejestrowanych organizacji oraz odmowy, zawieszania lub wycofaniarejestracji.

Opisane w niniejszym rozdziale zadania i sposoby postępowania wynikają bądźbezpośrednio z Rozporządzenia EMAS bądź z ustawy EMAS i aktów wykonawczychwydanych na jej podstawie.

6.1 Zadania wojewody

Wojewodowie pełnią bardzo istotną rolę w systemie EMAS. Ich zadaniem jest:l rozpatrywanie wniosków o rejestrację w systemie EMAS,l prowadzenie wojewódzkiego rejestru organizacji (w tym podejmowane decyzji

o zawieszeniu rejestracji organizacji lub o wykreśleniu organizacji z rejestru),l informowanie ministra środowiska o zmianach w rejestrze wojewódzkim.

Podstawy procedury rejestracji organizacji w systemie EMAS zostały opisane w artykule6 Rozporządzenia EMAS. Szczegóły polskiej procedury określono w ustawie EMASi trzech rozporządzeniach ministra środowiska. Zgodnie z ustawą EMAS kluczowąrolę w tym procesie pełnią wojewodowie i działający w ich imieniu pracownicyurzędów wojewódzkich.

6.1.1.Rejestracja organizacji

Rejestracja w systemie EMAS jest bezterminowa, ale wymaga od organizacji składaniaokresowych wniosków wraz z aktualizacją deklaracji środowiskowej. Częstotliwość


38

składania tych wniosków wynika z częstotliwości, z jaką organizacja aktualizujedeklarację15.

Organem rejestrującym jest wojewoda właściwy ze względu na miejsce prowadzeniadziałalności. W przypadku podmiotu składającego się z kilku obiektów, właściwymorganem jest wojewoda właściwy ze względu na siedzibę podmiotu. W większościprzypadków właściwość organu nie budzi wątpliwości. Wyjątkiem jest sytuacja,w której o rejestrację będzie starał się urząd wojewódzki. W takim przypadku organemrejestrującym będzie wojewoda wskazany przez ministra środowiska16.

Artykuł 6 Rozporządzenia EMAS określa warunki rejestracji organizacji. Ustęp 1tego artykułu brzmi:1. Jeśli właściwy organ:l otrzymał zatwierdzoną deklarację środowiskową orazl otrzymał od organizacji wypełniony formularz, zawierający przynajmniej

informacje wymienione w załączniku VIII, orazl otrzymał jakąkolwiek opłatę rejestracyjną, która może być nałożona na mocy

art. 16, orazl uznaje, na podstawie otrzymanych dowodów, w szczególności w drodze

postępowania sprawdzającego przeprowadzonego przez właściwy organwykonawczy dotyczącego przestrzegania przez organizację właściwychprzepisów z zakresu ochrony środowiska, że organizacja spełnia wszystkiewymagania niniejszego rozporządzenia,

rejestruje on organizację składającą wniosek i nadaje jej numer rejestracyjny.Właściwy organ informuje kierownictwo organizacji, że została ona wpisana dorejestru.

Na podstawie powyższego zapisu Rozporządzenia warunkiem rozpoczęcia procesurejestracji jest złożenie wniosku o rejestrację wraz z zatwierdzoną deklaracjąśrodowiskową. Wzór wniosku został określony w Rozporządzeniu Ministra Środowiskaz dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu danych, które zawiera rejestr wojewódzkioraz wzoru wniosku o rejestrację organizacji w rejestrze wojewódzkim. Zgodniez ustawą z dnia 9 września 2000 r. o opłacie skarbowej, wniosek powinien byćopatrzony znakiem opłaty skarbowej należnej od podania i załączników. Przebiegpostępowania w sprawie rejestracji organizacji w systemie EMAS można sprowadzićdo 4 podstawowych kroków.

15 Obowiązek opublikowania aktualizacji deklaracji powstaje w terminie 12 miesięcy od zatwierdzeniawcześniejszej deklaracji. W szczególnych przypadkach (małe organizacje) weryfikator może podjąćdecyzję o wydłużeniu tego okresu do 36 miesięcy. Termin publikacji kolejnej deklaracji jest wpisywanydo wniosku o rejestrację.

16 Takie podejście wskazane zostało przez Ministerstwo Środowiska. Obowiązujące przepisy nie przewidujątakiej sytuacji.

39EMAS

6 Rejestracja

Krok 1

Po otrzymaniu wniosku, wojewoda poddaje go (wraz z załączoną deklaracjąśrodowiskową) analizie formalnej. W ramach oceny formalnej wojewoda sprawdza czy:1. wniosek jest kompletny, tj. zgodny z wymaganym wzorem,2. załączona do wniosku deklaracja środowiskowa jest aktualna i została zatwierdzona

przez akredytowanego weryfikatora (posiada numer akredytacji),3. dane dotyczące zakresu rejestracji oraz aspektów środowiskowych zawarte

w deklaracji są spójne z danymi podanymi we wniosku,4. naliczona została odpowiednia opłata rejestracyjna.

Ad.1. Wszystkie wymagane we wzorze informacje powinny być podane w sposóbwyczerpujący. Należy zwrócić uwagę na datę wydania kolejnej deklaracjiśrodowiskowej. Termin dłuższy niż rok (maksymalnie 3 lata) od daty zatwierdzeniaaktualnej deklaracji jest dopuszczalny wyłącznie dla małych organizacji, podwarunkiem, że nie nastąpią zmiany rodzące konieczność aktualizacji. Wojewodamoże nie wyrazić zgody na aktualizowanie deklaracji rzadziej niż co 12 miesięcy.

Ad.2. Zgodnie z punktem 3.2.g) Załącznika III do Rozporządzenia EMAS weryfikatorpowinien opatrzyć zatwierdzoną deklarację środowiskową swoim nazwiskiemi numerem akredytacji oraz datą zatwierdzenia. Dane te stanowią dla wojewodypodstawę do sprawdzenia uprawnień weryfikatora. Przed pierwszą rejestracjąobowiązuje analogiczna zasada dotycząca aktualności deklaracji jak w stosunku doorganizacji już zarejestrowanych. Należy przyjąć, że deklaracja zatwierdzonawcześniej niż 12 miesięcy przed złożeniem wniosku nie spełnia tego warunku.

Ad.3. Należy pamiętać, że zatwierdzenie deklaracji środowiskowej jest jednymz podstawowych obowiązków weryfikatora środowiskowego. W związku z tym,sprawdzenie zawartości deklaracji przez wojewodę jest czynnością dodatkową, niewymaganą wprost przez Rozporządzenie EMAS. W polskiej procedurze nieprzewiduje się udziału akredytowanego weryfikatora w opracowaniu wniosku. Możesię więc zdarzyć, że organizacja poda w nim informacje niezgodne ze stanemstwierdzonym przez weryfikatora, np. poszerzy zakres wnioskowany do rejestracjiw stosunku do zakresu weryfikacji. Dlatego wojewoda powinien się upewnić, że niema rozbieżności między zakresami określonymi we wniosku i deklaracji. Ponadtowojewoda może dysponować dodatkowymi informacjami na temat organizacjiwnioskującej o rejestrację, np. w zakresie sytuacji awaryjnych lub zgodnościz wymaganiami prawa. Jeżeli organizacja pominęła w deklaracji tę istotną dlazainteresowanych stron informację, wojewoda może się zwrócić o organizacjio uzupełnienie deklaracji.

Na tym etapie wojewoda powinien również upewnić się, czy podmiot starający sięo rejestrację spełnia wymagania dotyczące organizacji. Ma to szczególne znaczeniew przypadku wniosku o rejestrację podmiotu mniejszego niż obiekt. Szczegółoweinformacje w tej kwestii można znaleźć w rozdziale 7.


40

Uwaga: Ostateczne zdanie, czy podmiot wnioskujący o rejestrację spełniawymagania dotyczące organizacji, należy do wojewody. Dla uniknięcia ryzyka,że weryfikator i wojewoda będą mieli odmienne zdanie w tej kwestii, zaleca się,aby weryfikator lub organizacja uzgodniły możliwość rejestracji części obiektuprzed przystąpieniem do weryfikacji.

Ad. 4. Podstawą do naliczenia opłaty jest ustawa EMAS oraz Rozporządzenie MinistraŚrodowiska z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie współczynników różnicującychwysokość opłaty rejestracyjnej w krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS).Ustalenie właściwej wysokości opłaty rejestracyjnej na tym etapie pozwalawyeliminować kłopotliwe pomyłki i ewentualną konieczność zwrotu nadpłaty. Zewzględów praktycznych zaleca się, aby wojewodowie informowali na jaknajwcześniejszym etapie kontaktów z organizacją, że opłata rejestracyjna jestpobierana za wpis do rejestru a, nie za rozpatrzenie wniosku. Weryfikacja wysokościopłaty zawartej we wniosku opiera się na informacji o wielkości zatrudnieniai klasyfikacji działalności podanych we wniosku.

W przypadku, gdy wniosek nie jest kompletny lub występują w nim błędy, wojewodawzywa organizację do złożenia wyjaśnień lub uzupełnienia wniosku. W przypadkunieusunięcia braków wniosek o rejestrację pozostanie bez rozpatrzenia.

Krok 2

Kolejnym etapem postępowania jest sprawdzenie statusu weryfikatora. W przypadkuweryfikatora akredytowanego w Polsce, wojewoda sprawdza w rejestrzeprowadzonym przez ministra środowiska, czy akredytacja jest aktualna i czy jej zakrespokrywa się z zakresem działalności podanej we wniosku o rejestrację. W przypadkuweryfikatora akredytowanego w innym kraju członkowskim, te same dane wojewodasprawdza w rejestrze prowadzonym przez Komisję Europejską17. Ponadto wojewodapowinien sprawdzić, czy weryfikator zagraniczny dopełnił obowiązku poinformowaniaPCA o planowanej weryfikacji i czy PCA nie ma zastrzeżeń do jego kompetencji18.

Uwaga: W przypadku ujawnienia, że weryfikator podjął się weryfikacji bezaktualnej akredytacji, kiedy zakres jego akredytacji nie odpowiada zakresowidziałalności organizacji lub też przeprowadził weryfikację bez dokonaniazgłoszenia (dot. Weryfikatora zagranicznego), wojewoda powinien poinformowaćo tym fakcie PCA. W takiej sytuacji PCA może zastosować wobec weryfikatoraodpowiednie sankcje.

W przypadku, gdy akredytacja nie jest aktualna lub jej zakres nie pokrywa sięz zakresem rejestrowanej działalności, wojewoda odmawia rejestracji.

17 Rejestr jest dostępny na stronie: http://europa.eu.int/comm/environment/emas/tools/contacts/verifiers_en.htm.18 Informacja o zgłoszeniu przez weryfikatora zamiaru prowadzenia weryfikacji na terenie Polski będzie

dostępna w systemie informatycznym opracowanym na potrzeby systemu EMAS.19 Organizacje zarejestrowane w systemie EMAS powinny działać w zgodzie z wszelkimi wymaganiami

określonymi w ustawach, aktach wykonawczych, aktach prawa miejscowego a także decyzjachadministracyjnych dotyczących ich aspektów środowiskowych. Zakres wymagań prawnych zależy odspecyfiki organizacji.

41EMAS

6 Rejestracja

Krok 3

W trzecim etapie wojewoda sprawdza, czy organizacja działa zgodnie z prawem19.Zgodnie z artykułem 6 punkt 1.4. Rozporządzenia EMAS, polega to na zwróceniu siędo "właściwego organu wykonawczego" celem uzyskania dowodu "przestrzeganiaprzez organizację właściwych przepisów z zakresu ochrony środowiska".

Uwaga: Ustawa EMAS nie transponuje terminu "właściwy organ wykonawczy" dopolskich warunków. Należy przyjąć, że za określeniem tym kryją się wszystkie organy,które mogą dysponować informacjami na temat zgodności działań organizacjiz wymaganiami prawa. Należą do nich w szczególności: wojewódzki inspektorochrony środowiska, marszałek województwa, starosta oraz wójt burmistrz/prezydentwłaściwi ze względu na miejsce prowadzenia działalności.

Wojewoda powinien zwrócić się do właściwego organu wykonawczego na piśmiez prośbą o opinię dotyczącą zgodności z wymaganiami prawnymi w zakresie ochronyśrodowiska. Podstawą prawną do zwrócenia się wojewody do organówwykonawczych jest bezpośrednio artykuł 6 punkt 1 Rozporządzenia EMAS.

Uwaga: W przypadku organizacji działającej na terenie kilku województwwnioskującej o rejestrację pod jednym numerem, wojewoda właściwy ze względuna siedzibę organizacji zwraca się o opinie do wojewodów, na terenie których działająwszystkie obiekty mające zostać objęte rejestracją. Wojewodowie występują o opiniędo właściwych organów wykonawczych wg procedury opisanej wyżej i przekazująje wojewodzie, do którego złożono wniosek o rejestrację.

W pismach kierowanych do "organów wykonawczych" wojewoda powinien określićtermin, w jakim spodziewa się przekazania informacji, a także poinformować o tym,że brak odpowiedzi uzna za brak zastrzeżeń.

Uwaga: Jeżeli okoliczności świadczą o tym, że niezgodność z wymaganiami prawnymiwystępowała już w trakcie weryfikacji, może to świadczyć o niewystarczającychkwalifikacjach weryfikatora. W takiej sytuacji wojewoda powinien rozważyć zasadnośćpoinformowania o tym PCA, które w ramach nadzoru nad weryfikatorami powinnosprawdzić zasadność tej opinii. W przypadku stwierdzenia rażących błędóww prowadzaniu weryfikacji, PCA może podjąć decyzję o zawieszeniu lub odebraniuakredytacji weryfikatora.

W przypadku stwierdzenia, na podstawie zebranych dowodów, niezgodnościz wymaganiami prawa, wojewoda odmawia rejestracji.

Krok 4

Jeżeli wszystkie wcześniejsze etapy analizy wskazują na pozytywny wynik oceny,wojewoda informuje organizację o pozytywnym rozpatrzeniu wniosku oraz wzywado wniesienia opłaty rejestracyjnej. Jednocześnie powinien poinformować organizację,że brak wniesienia opłaty będzie skutkować wstrzymaniem procesu rejestracji. Opłatarejestracyjna, zgodnie z artykułem 4 ust. 1 ustawy EMAS, pobierana jest za wpis dorejestru, a nie za rozpatrzenie wniosku. Pobranie opłaty wcześniej, w sytuacji, kiedywojewoda odmawia rejestracji, powodowałoby konieczność zwrotu opłatyrejestracyjnej.


42

Zgodnie z artykułem 4 ust. 2 ustawy EMAS, po otrzymaniu odpowiedniej opłatyrejestracyjnej, wojewoda wpisuje organizację do rejestru wojewódzkiego, nadającorganizacji trzycyfrowy numer rejestracyjny (wg kolejności wpisu do rejestru). Wpisdo rejestru wojewódzkiego jest czynnością materialno-techniczną. Po dokonaniuwpisu wojewoda informuje na piśmie organizację o numerze, jakim została oznaczonaoraz przekazuje ministrowi środowiska informację o wpisaniu organizacji do tegorejestru oraz jej numer. Po dokonaniu wpisu do rejestru wojewódzkiego, wojewodapodaje również do publicznej wiadomości informację o umieszczeniu w tym rejestrzedeklaracji środowiskowej organizacji.

Wojewoda powinien udostępniać zainteresowanym zatwierdzoną deklaracjęśrodowiskową na podstawie artykułu 19 ustawy POŚ.

6.1.2. Zawieszenie rejestracji

Podstawową sankcją dla organizacji wpisanej do rejestru EMAS za nie spełnianiewymagań jest zawieszenie lub wykreślenie z rejestru. Artykuł 5 punkt 3Rozporządzenia EMAS nakłada na państwa członkowskie UE obowiązek przyjęciakrajowych wytycznych dotyczących zawieszenia i wykreślenia z rejestru organizacji.

Rozporządzenie EMAS nie określa szczegółowo, w jakiej sytuacji organizacja powinnabyć zawieszona, a w jakiej wykreślona z rejestru. W polskich warunkach decyzjęw tej kwestii podejmuje indywidualnie właściwy wojewoda.

Zawieszenie rejestracji oznacza, że nie może ona korzystać z uprawnień wynikającychz faktu rejestracji. W praktyce oznacza to, że nie może posługiwać się logo EMAS.Generalnie należy przyjąć, że organizacja może zostać zawieszona, jeżeli niezgodnośćz wymaganiami ma charakter przejściowy i organizacja przedstawi wiarygodny plandziałań korygujących, którego realizacja nie przekroczy 6 miesięcy.

Można zidentyfikować 3 podstawowe, niezależne od siebie, przesłanki do zawieszeniarejestracji organizacji:1. uzyskanie informacji o niezgodnym z prawem działaniu organizacji,2. uzyskanie informacji od PCA o niewłaściwie przeprowadzonej weryfikacji,3. uzyskanie informacji od weryfikatora o znacznych niezgodnościach z wymaganiami

Rozporządzenia EMAS.

Ad.1. Informacja o niezgodności z prawem może pochodzić np. od weryfikatora,wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, od innego organu administracji lubod innych osób lub podmiotów.

Po otrzymaniu takiej informacji, wojewoda przeprowadza konsultacjez zainteresowanymi stronami mające na celu wyjaśnienie otrzymanych informacji.W konsultacjach uczestniczy przede wszystkim organizacja oraz osoby, podmiotylub instytucje, które przekazały informację o niezgodności z prawem. Generalnie zaniezgodność z prawem uznaje się:l prowadzenie działalności bez wymaganych prawem pozwoleń i zgłoszeń

(inwentaryzacji),l przekroczenie wymogów pozwoleń, zezwoleń,l przekroczenie standardów,

43EMAS

6 Rejestracja

Rysunek 3. Schemat procedury rejestracji organizacji w systemie EMAS


44

O wystąpieniu niezgodności może świadczyć:

l sankcje nałożone przez WIOŚ,

l prawomocny wyrok sądu w sprawie związanej z ochroną środowiska.

Nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku wystąpienie takiej sytuacji powinnoskutkować zawieszeniem rejestracji bądź wykreśleniem z rejestru. W przypadkusytuacji awaryjnej decyzja20 o zawieszeniu rejestracji powinna uwzględniać takieokoliczności, jak: skutek dla środowiska, przewidywalność awarii, wcześniejszezdarzenia oraz reakcję organizacji na zdarzenie. Więcej szczegółów na ten tematmożna znaleźć w rozdziale 7.

Jeżeli w wyniku konsultacji, wojewoda uzna, że informacja o niezgodności z prawemjest nieuzasadniona lub (w wyjątkowych przypadkach) nie powinna skutkowaćzawieszeniem rejestracji organizacji, informuje zainteresowanych o odrzuceniu skargi.Wojewoda powinien podejmować działania wyjaśniające nie tylko w przypadkuformalnego wpłynięcia skargi, ale również w sytuacji, gdy wszedł w posiadaniewiarygodnych informacji o niezgodności z dowolnych źródeł.

Jeżeli informacja ma wpływ na rejestrację, wojewoda analizuje, czy możliwe jestzakończenie działań korygujących w okresie 6 miesięcy. W tym celu może onzasięgnąć opinii weryfikatora lub organu stwierdzającego niezgodność. Jeżeli działaniakorygujące są możliwe, to wojewoda zawiesza organizację na określony czas, lecznie dłużej niż na 6 miesięcy, a następnie informuje o zawieszeniu ministra środowiskaoraz organizację o przyczynach zawieszenia i wzywa ją do przeprowadzenia działańkorygujących. Jeżeli z uzyskanych informacji wynika, że niezgodność ma charakterdługotrwały (tj. brak możliwości jej usunięcia w ciągu 6 miesięcy), wojewoda powinienwykreślić organizację z rejestru21.

W przypadku zawieszenia, rejestracja organizacji może być przywrócona na podstawiedowodów wprowadzenia skutecznych działań korygujących. Po wprowadzeniudziałań korygujących, organizacja informuje wojewodę, który ocenia skutecznośćich przeprowadzenia. Potwierdzeniem skutecznego wprowadzenia działańkorygujących może być:l potwierdzenie zgodności ze strony akredytowanego weryfikatora,l informacja od marszałka województwa o wniesieniu zaległych opłat i kopie

sprawozdań,l informacja od WIOŚ o usunięciu przyczyny przekroczeń standardów oraz decyzji

o wstrzymaniu naliczania kar,l informacja od starosty o uzyskaniu wymaganych pozwoleń,l informacja od wójta/burmistrza/prezydenta o dokonaniu wymaganych zgłoszeń

lub zaprzestaniu uciążliwej działalności,l informacja od PCA o prawidłowym przeprowadzeniu weryfikacji.

20 Nie oznacza to decyzji administracyjnej w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego.21 Patrz p. 6.1.3.

45EMAS

6 Rejestracja

W przypadku skutecznego wprowadzenia działań korygujących wojewoda przywracarejestrację i informuje o tym ministra środowiska. Skuteczne wprowadzenie działańkorygujących obejmuje również terminowość ich wprowadzenia.

Ad. 2. PCA prowadzi nadzór nad weryfikatorami środowiskowymi. W wyniku analizysprawozdania z weryfikacji bądź innych przesłanek może negatywnie ocenićwykonaną weryfikację. W takiej sytuacji PCA powiadamia o tym weryfikatora,organizację oraz wojewodę, który dokonał wpisu organizacji do rejestru. Wojewodazawiesza rejestrację do momentu uzyskania informacji od PCA, że braki w procedurzeweryfikacji zostały uzupełnione lub do czasu przedstawienia przez organizacjędowodów przeprowadzenia weryfikacji przez innego akredytowanego weryfikatora.Okres zawieszenia rejestracji nie może przekroczyć 6 miesięcy.

Ad. 3. Informacja od weryfikatora dotycząca trwałych niezgodności w SZŚ jestodpowiednikiem sytuacji, w której jednostka certyfikująca odmawia przedłużeniaważności certyfikatu lub odbiera certyfikat zgodności z normą ISO 14001. W praktycetaka sytuacja może wystąpić przy kolejnej weryfikacji, a szczególnie w przypadku,kiedy organizacja nie wprowadzi działań korygujących uzgodnionych z weryfikatorem.Weryfikator może zatwierdzić deklarację środowiskową, jeżeli w trakcie audytuweryfikacyjnego zidentyfikowane zostaną tzw. małe niezgodności, a organizacjazobowiąże się do wprowadzenia działań korygujących w określonym terminie.Weryfikator powinien poinformować wojewodę o niezgodnościach, których usunięcienie jest możliwe w terminie 6 miesięcy od dnia ich zidentyfikowania. Ocenamożliwości usunięcia niezgodności należy do weryfikatora.

6.1.3. Wykreślenie z rejestru

Wykreślenie z rejestru jest najdalej idącą sankcją za niespełnianie wymagań EMAS.Wykreślenie może nastąpić, jeżeli:l zidentyfikowane niezgodności mają charakter długotrwały i nie istnieją szanse

usunięcia ich w okresie 6 miesięcy od dnia, w którym zostały zidentyfikowane,l rejestracja organizacji została zawieszona, a organizacja nie zdołała przedstawić

dowodów przeprowadzenia działań korygujących w zakładanym terminie,l organizacja nie dostarczyła w terminie 3 miesięcy od daty zaistnienia takiego

obowiązku22 zatwierdzonej aktualizacji deklaracji środowiskowej wrazz formularzem wniosku.

Wykreślenie z rejestru powoduje sankcje identyczne do wymienionych w przypadkuzawieszenia, z tym że, dokonanie ponownego wpisu do rejestru wymaga przejściacałej procedury weryfikacji i rejestracji.

6.1.4. Przedłużenie rejestracji

Przedłużenie rejestracji odbywa się na wniosek organizacji. Wzór wniosku jestidentyczny jak w przypadku pierwszej rejestracji. Do wniosku organizacja powinnadołączyć zatwierdzoną aktualizację deklaracji środowiskowej23. Postępowaniewojewody po złożeniu wniosku o przedłużenie rejestracji jest analogiczne dopostępowania w przypadku pierwszej rejestracji.

22 Patrz przypis 14.23 Nie rzadziej niż raz na 3 lata, organizacja powinna przygotować pełną wersję deklaracji środowiskowej.


46

Uwaga: Procedura przedłużania rejestracji w Polsce zakłada, że wojewoda, pokażdym złożeniu wniosku przez organizację (na ogół co 12 miesięcy), zwraca siędo "organów wykonawczych24" z zapytaniem dotyczącym stanu zgodnościz prawem. Ponadto procedura zakłada, że wojewoda z trzymiesięcznymwyprzedzeniem informuje na piśmie organizację o upływającym terminieprzedłużenia rejestracji.

Rysunek 4. Schemat procedury zawieszania rejestracji oraz wykreślania organizacji z rejestru EMAS

24 Patrz uwaga w p. 6.1. "krok 3".

47EMAS

6 Rejestracja

6.1.5. Rejestr wojewódzki

Wojewodowie prowadzą wojewódzkie rejestry organizacji zarejestrowanychw systemie EMAS. Rejestr wojewódzki składa się z czterech list25:1. lista organizacji aktualnie zarejestrowanych mających siedzibę na obszarze

województwa, obejmująca następujące informacje:a) nazwę,b) siedzibę i adres,c) datę rejestracji,d) datę ostatniej weryfikacji,e) numer w rejestrze wojewódzkim,f) informacje o miejscu/miejscach udostępnienia deklaracji środowiskowej;

2. lista organizacji, które po raz pierwszy złożyły wniosek o rejestrację i oczekują nawpis do rejestru wojewódzkiego;

3. lista organizacji, których rejestracja została zawieszona (z podaniem przyczynzawieszenia),

4. lista organizacji, które wykreślono z rejestru wojewódzkiego (z podaniem powodówskreślenia).

6.1.6. Przekazywanie informacji ministrowi środowiska

Wojewoda jest zobowiązany bezzwłocznie (tj. nie później niż w terminie 7 dni odzdarzenia) poinformować pisemnie ministra środowiska o wpisaniu organizacji dorejestru wojewódzkiego, a także o zawieszeniu bądź wykreśleniu organizacji z rejestru.

Poza bieżącym przekazywaniem informacji wojewoda do 31 stycznia każdego rokujest zobowiązany przekazać ministrowi środowiska zbiorcze zestawienia wg stanuna dzień 31 grudnia poprzedniego roku. Zestawienia te obejmują dane z 4 listskładających się na rejestr wojewódzki. Dane te powinny być przekazane w formiepisemnej i elektronicznej.

Wzory dokumentów przekazywanych przez wojewodów ministrowi środowiskazostały określone w Załączniku 2. do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23kwietnia 2004 r. w sprawie wzoru wniosku o wpis podmiotu do rejestru weryfikatorówśrodowiskowych oraz wzorów dokumentów, formy, częstotliwości i terminówprzekazywania informacji z rejestru wojewódzkiego do rejestru krajowego26.Rozporządzenie nie określa formatu danych przekazywanych ministrowi.

6.2 Zadania ministra środowiska

Rola ministra środowiska w polskim systemie EMAS ma charakter nadzorczy. Dozadań ministra środowiska należy:l prowadzenie rejestru krajowego organizacji zarejestrowanych w systemie

ekozarządzania i audytu (artykuł 3 ust. 1 ustawy EMAS),

25 § 2, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu danych, którezawiera rejestr wojewódzki, oraz wzoru wniosku o rejestrację organizacji w rejestrze wojewódzkim.

26 Dz. U. Nr 94, poz. 930.


48

l prowadzenie rejestru akredytowanych weryfikatorów (artykuł 3 ust. 4 ustawy EMAS),l publikowanie danych zawartych w obu rejestrach (artykuł 3 ust. 6 ustawy EMAS),l informowanie Komisji Europejską o zmianach w rejestrze (artykuł 7 punkty 1 i 2

Rozporządzenia EMAS).

6.2.1 Rejestr organizacji

Rejestr krajowy jest prowadzony na podstawie danych przekazywanych przezwojewodów. Powinien on zawierać następujące informacje:1) numer w rejestrze krajowym, który składa się z: oznaczenia "PL", oznaczenia

województwa, poziomej kreski oraz trzycyfrowego numeru nadanego przezwojewodę27,

2) nazwa organizacji,3) siedziba i adres,4) data rejestracji,5) data weryfikacji,6) uwagi dotyczące zawieszenia wpisu do rejestru wojewódzkiego.

Uwaga: Oznaczenia województw wg Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia13 lipca 2000 r. w sprawie wprowadzenia Nomenklatury Jednostek Terytorialnychdo Celów Statystycznych (NTS) (Dz. U. Nr 58, poz. 685) są następujące:Dolnośląskie - 2.02, Kujawsko-Pomorskie - 2.04, Lubelskie - 2.06, Lubuskie -2.08, Łódzkie - 2.10, Małopolskie - 2.12, Mazowieckie - 2.14, Opolskie - 2.16,Podkarpackie - 2.18, Podlaskie - 2.20, Pomorskie - 2.22, Śląskie - 2.24,Świętokrzyskie - 2.26, Warmińsko-Mazurskie - 2.28, Wielkopolskie - 2.30,Zachodniopomorskie - 2.32.

Uwaga: Po dokonaniu wpisu w rejestrze krajowym organizacji, ministerśrodowiska informuje na piśmie organizację o nadanym numerze. Dopiero wtedyorganizacja może oznaczyć deklarację logo EMAS i stosować logo do celówpromocyjnych (logo można stosować wyłącznie z numerem rejestracji).

6.2.2 Rejestr akredytowanych weryfikatorów

Minister środowiska prowadzi rejestr akredytowanych weryfikatorów. Wpisu dorejestru dokonuje się na podstawie wniosku, którego wzór określono wRozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004 r. w sprawie wzoruwniosku o wpis podmiotu do rejestru weryfikatorów środowiskowych oraz wzorówdokumentów, formy, częstotliwości i terminów przekazywania informacji z rejestruwojewódzkiego do rejestru krajowego. Akredytowany weryfikator (instytucja lub osobafizyczna) powinien załączyć do wniosku certyfikat akredytacji wydany przez PolskieCentrum Akredytacji. PCA opublikowało Program akredytacji weryfikatorówśrodowiskowych, na podstawie którego oceniane są kwalifikacje kandydatów naweryfikatorów.

27 Ministerstwo Środowiska przygotowuje zmianę systemu numeracji w rejestrze krajowym EMAS. Numerzostanie uzupełniony o końcówkę "-X", gdzie X oznacza kolejny numer organizacji w rejestrze krajowym.

49EMAS

6 Rejestracja

Rejestr akredytowanych weryfikatorów zawiera następujące dane:1) numer akredytacji,2) nazwę oraz siedzibę i adres albo imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania i adres,3) zakres akredytacji,4) datę uzyskania akredytacji,5) daty potwierdzeń utrzymania akredytacji.

Zakres akredytacji oznacza kody działalności (wg PKD lub NACE), do weryfikacjiktórych weryfikator jest uprawniony.

6.2.3 Publikowanie informacji

Stan rejestru krajowego organizacji oraz akredytowanych weryfikatorów na dzień 31grudnia każdego roku jest ogłaszany przez ministra środowiska w DziennikuUrzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" w terminie do 31 marca rokunastępnego. Ponadto minister jest zobowiązany do ogłaszania comiesięcznych zmianw rejestrze krajowym.

Minister przekazuje Komisji Europejskiej co miesiąc informacje o zmianach w oburejestrach. Informacje te są podstawą do aktualizacji rejestrów europejskichpublikowanych przez KE.

Rysunek 5. Zadania ministra środowiska w systemie EMAS


50

51EMAS

7 Rejestracja w systemie EMAS a zgodność z wymaganiami prawnymi

7 Rejestracja w systemie EMAS 7 Rejestracja w systemie EMAS 7 Rejestracja w systemie EMAS 7 Rejestracja w systemie EMAS 7 Rejestracja w systemie EMAS a zgodnośća zgodnośća zgodnośća zgodnośća zgodnośćz wymaganiami prawnymiz wymaganiami prawnymiz wymaganiami prawnymiz wymaganiami prawnymiz wymaganiami prawnymi

Praktyka wskazuje, że weryfikatorzy EMAS przykładają większą wagę do zagadnieniazgodności z wymaganiami prawnymi niż audytorzy ISO 14001. Jak się okazuje, niewynika to z różnicy wymagań między Rozporządzeniem EMAS a normą ISO 14001a z faktu, że w ramach procedury rejestracji organ rejestrujący po raz kolejny sprawdzazgodność działań organizacji w wymaganiami prawnymi. Jest to szczególnie widocznew państwach, w których rolę organu rejestrującego pełnią organy administracji (w tymw Polsce). W praktyce okazuje się, że norma ISO 14001 wymaga takiego stopniazgodności z prawem, jaki jest akceptowany przez Komitety Techniczne jednostekcertyfikujących (na co mają wpływ interpretacje i wytyczne jednostek akredytujących),a Rozporządzenie EMAS wymaga takiego stopnia zgodności z prawem, jaki jestakceptowany przez administrację ochrony środowiska.

Zgodnie z artykułem 6 Rozporządzenia EMAS warunkiem wpisania organizacji dorejestru jest uzyskanie przekonania, że organizacja spełnia wymagania prawnew zakresie ochrony środowiska. Założenie to, słuszne co do zasady, nie zawsze jestmożliwe do zastosowania. Przepisy prawa ochrony środowiska często bywają różnieinterpretowane. Czasem konieczne jest odniesienie się do przepisów WspólnotyEuropejskiej, na podstawie których wprowadzono dane przepisy w Polsce. Poza tymniezgodności z prawem mogą mieć różną wagę i nie zawsze wynikać z winyorganizacji. Ścisłe przestrzeganie tej zasady w odniesieniu do pierwszej rejestracjiwydaje się właściwe, jednak ze względu na konsekwencje, jakie płyną z faktuzawieszenia rejestracji bądź wykreślenia z rejestru, w przypadku organizacjizarejestrowanych literalne stosowanie tej zasady może okazać się trudne,a w niektórych przypadkach nawet szkodliwe.

W związku z tym, że weryfikatorzy muszą stosować kryteria oceny zgodności z prawemtożsame z kryteriami stosowanymi przez administrację istotne jest, aby administracjaochrony środowiska dała weryfikatorom jednoznaczną informację, jakieniezgodności będzie traktować jako dyskwalifikujące przy rejestracji w systemie EMAS.Niniejszy rozdział stanowi próbę ujednolicenia podejścia do zagadnienia zgodnościz wymaganiami prawnymi pomiędzy weryfikatorami EMAS a administracją ochronyśrodowiska w Polsce. Brak takiego porozumienia może spowodować, że weryfikatorzy


52

będą każdą drobną niezgodność traktować jako absolutnie nie do zaakceptowania,co może doprowadzić do tego, że system zarządzania zgodny z RozporządzeniemEMAS będzie postrzegany jako system zbyt trudny do stosowania.

7.1 Na jakim etapie następuje rozpatrywanie niezgodnościz prawem?

Jak wynika z opisanych wcześniej procedur, informacja o niezgodnym z prawemdziałaniu organizacji może dotyczyć organizacji starającej się o rejestrację luborganizacji wcześniej zarejestrowanej.

W przypadku pierwszej rejestracji, po otrzymaniu zatwierdzonej deklaracjiśrodowiskowej, wojewoda komunikuje się z "organami wykonawczymi"28 (WIOŚ,marszałek województwa, starosta, wójt/burmistrz/prezydent miasta), w celuupewnienia się, że organizacja na pewno nie ma żadnych problemów w kwestiizgodności z przepisami ochrony środowiska. Każdy z tych organów może przedstawićwojewodzie informację, że organizacja nie spełnia wszystkich wymagań prawnych.W dalszych rozważaniach posłużono się przykładem WIOŚ, ale może to dotyczyćkażdego z tych organów, a także innych podmiotów.

WIOŚ, odpowiadając na zapytanie wojewody, sprawdzi, czy w danej organizacjibyła przeprowadzana inspekcja. Jeśli inspekcja została przeprowadzona, to inspektorzyWIOŚ muszą uwzględnić stwierdzone niezgodności w protokołach z kontroli.Inspektor WIOŚ może sprawdzić poprzez kontrolę, czy organizacja:l posiada odpowiednie pozwolenia, zezwolenia, uzgodnienia środowiskowe,l dotrzymuje standardów emisyjnych określonych w przepisach oraz limitów

emisyjnych określonych w pozwoleniach,l spełnia warunki określone w przepisach oraz pozwoleniach, w tym np.

przeprowadza pomiary emisyjne zgodnie z obowiązującymi metodykami,l na bieżąco prowadzi wszelkie ewidencje środowiskowe oraz na bieżąco uiszcza

opłaty.

Jeśli w wyniku kontroli stwierdzono niezgodności, odpowiedź WIOŚ na zapytaniewojewody będzie jednoznaczna. Brak spełnienia któregokolwiek z powyższychwymagań będzie dla organizacji skutkować sankcjami, jakie WIOŚ stosuje wobeczakładów nieprzestrzegających przepisów. W takiej sytuacji wojewoda nie możewpisać organizacji do rejestru aż do chwili, kiedy uzyska informację, że niezgodnościzostały usunięte.

Kluczowe znaczenie ma tu stworzenie odpowiednich relacji z "organamiwykonawczymi", które zapewniłyby, że organy te, w przypadku wykrycia niezgodnościdziałań organizacji zarejestrowanej w systemie EMAS z wymaganiami prawnymi,będą informować właściwego wojewodę. Jest to warunkiem sprawnegofunkcjonowania systemu EMAS. Wojewoda, niezależnie od tego, z jakiego źródłapoweźmie informację o niezgodności, powinien podjąć postępowanie wyjaśniające,które może zakończyć się podjęciem decyzji o zawieszeniu lub wykreśleniu organizacjiz rejestru EMAS. Ta sytuacja stanowi kluczowy etap procesu, który omawiany jest

28 Patrz uwaga w p. 6.1. "krok 3".

53EMAS


w niniejszym podrozdziale. W tym miejscu trzeba zwrócić uwagę na zapis artykułu6 punkt 5 Rozporządzenia EMAS.

Artykuł 6. Rozporządzenia EMAS[...]5. Przed wydaniem odmowy rejestracji, zawieszeniem lub wykreśleniemorganizacji z rejestru niezbędne jest przeprowadzenie konsultacjiz zainteresowanymi stronami, które przedstawiają właściwemu organowiniezbędne dowody, na których opiera on swoją decyzję. Właściwy organinformuje kierownictwo organizacji o przyczynach podjętych środków orazprocesie dyskusji z właściwymi organami odpowiedzialnymi za stosowanie prawa.

Jak więc z powyższego fragmentu Rozporządzenia EMAS wynika, wojewoda będziemusiał skomunikować się i z organizacją i z WIOŚ, zanim podejmie ostateczną decyzjęo zawieszeniu rejestracji lub wykreśleniu z rejestru.

Generalnie wydaje się oczywiste, że nie może być mowy ani o zarejestrowaniuorganizacji w systemie EMAS, ani o utrzymaniu jej w rejestrze EMAS, jeśli zachodząnastępujące przypadki:l organizacja z własnej winy działa bez odpowiednich:= pozwoleń (np. na wytwarzanie odpadów, na wprowadzanie pyłów i gazów do

powietrza),= zezwoleń (np. na transport odpadów),= uzgodnień (np. uzgodnienia sposobu postępowania z odpadami),

l organizacja przekracza warunki pozwoleń/zezwoleń/uzgodnień,l organizacja obciążona jest karami w związku z wynikami kontroli wojewódzkiego

inspektora ochrony środowiska.

Jeśli jednak w procesie konsultacji, organizacja przedstawi przekonującą argumentację,mogą pojawić się przesłanki dla umożliwienia jej pozostania w rejestrze EMAS. Zadopuszczalną uznaje się sytuację, w której organizacja znalazła się w stanieniezgodności z przepisami prawa ochrony środowiska, pod warunkiem, że:l niezgodność ta została wychwycona przez system identyfikacji niezgodności

działający w organizacji,l wprowadzone zostały priorytetowe działania naprawcze, dzięki którym sytuacja

zostanie doprowadzona do stanu zgodności,l przeprowadzone zostały priorytetowe działania korygujące, dzięki którym nie

powinno już dojść do podobnej sytuacji w przyszłości (w tym obszarze i w innychobszarach),

l z analizy danych i informacji nie wynikało, że dana niezgodność ma charaktertrendu, tzn. że analogiczne niezgodności nie powtarzają się okresowo,

l było oczywiste, że sytuacja miała charakter incydentalny.

Podobnie wygląda sytuacja w przypadku wystąpienia przekroczeń standardówemisyjnych i standardów jakości środowiska spowodowanych sytuacją awaryjną. Jeżelisytuacja awaryjna była trudna do przewidzenia, a organizacja podjęła wszelkiemożliwe kroki ograniczające, negatywny wpływ na środowisko i rozpoczęła działania


54

korygujące mające na celu wyeliminowanie powtórzenia się takiej sytuacji wprzyszłości, w większości przypadków zawieszanie rejestracji lub wykreślenie z rejestruokaże się niecelowe.

7.2 Przykłady sytuacji niezgodności z wymaganiami prawa

Uwaga: Niektóre z niżej wymienionych przykładów zostały opracowane napodstawie przykładów zgłoszonych i przedyskutowanych przez uczestnikówszkoleń przeprowadzonych w 2005 roku na zlecenie Ministerstwa Środowiskawśród organizacji zainteresowanych rejestracją w systemie EMAS oraz wśródpracowników administracji zaangażowanych w system rejestracji w systemieEMAS29.

Brak pozwolenia - opóźnienie w rozpatrywaniu wniosku o pozwolenieOrganizacja przez krótki okres (zależnie od skali działalności "krótki okres" możeoznaczać kilka dni do kilku tygodni) działa bez stosownego pozwolenia, gdyżpoprzednie straciło ważność, a wniosek o wydanie nowego pozwolenia jestw trakcie rozpatrywania przez właściwy organ. Wniosek został złożonyodpowiednio wcześnie, był kompletny i opóźnienie wynika w sposób oczywistyz przeciążenia urzędu, który nie jest w stanie dotrzymać terminów wynikającychz kodeksu postępowania administracyjnego.

Mimo, iż wina za brak wydanego pozwolenia leży po stronie organu administracji,formalnie rzecz biorąc, organizacja działa bez wymaganego pozwolenia. Powinnanaliczać podwyższone opłaty (jeśli pozwolenie dotyczyło emisji związanej z opłatamiza korzystanie ze środowiska). Jest narażona na sankcje w postaci mandatu itd.W skrajnym przypadku (np. pozwolenia zintegrowanego, w szczególności po30.10.2007 r.) nie może prowadzić instalacji. Teoretycznie za wszystkie ww. skutkiw opóźnieniu wydania pozwolenia może skierować sprawę do sądu o odszkodowanieze strony urzędu (Skarbu Państwa) i prawdopodobnie wygra taką sprawę.

W przypadku pierwszej rejestracji w systemie EMAS zaleca się zarejestrowanieorganizacji dopiero po uzyskaniu przez nią pozwolenia. Natomiast w przypadkuorganizacji już zarejestrowanych, jeśli:l okres działania bez pozwolenia był stosunkowo niedługi,l działania bez ważnego pozwolenia były prowadzone w zgodzie z warunkami

zawartymi w starym pozwoleniu oraz w zgodzie z przewidywanymi warunkaminowego pozwolenia,

sytuacja nie powinna być powodem do zawieszania rejestracji lub wykreśleniaorganizacji z rejestru EMAS. Ponadto wojewoda nie powinien traktować faktu nienaliczania przez organizację podwyższonych opłat jako powodu do zawieszeniarejestracji lub wykreślenia organizacji z rejestru.

29 Autorzy pragną podziękować uczestnikom szkoleń za wkład wniesiony w powstanie tego rozdziałuoraz wyrazić nadzieję, że geneza powstania tego rozdziału uwiarygadnia jego treść i ułatwi ujednoliceniepodejścia do zagadnienia zgodności z wymaganiami prawnymi między weryfikatorami EMAS apracownikami administracji publicznej odpowiedzialnymi za EMAS.

55EMAS


Przekazanie informacji o PCBOrganizacja nie wypełniła obowiązku dotyczącego przekazania do wojewodyinformacji o wykorzystywaniu substancji stwarzających szczególne zagrożenie dlaśrodowiska (azbest i PCB oraz inne) lub opóźniła się w aktualizacji tej informacji.

Pozornie uchybienie to wydaje się jedynie uchybieniem formalnym, zatem jego ranganiekoniecznie musi być uznana za wysoką. Jednakże po głębszej analizie może sięokazać, że przyczyną niedopatrzenia jest brak świadomości o obecności PCB, a coza tym idzie, niedozwolone z nim postępowanie przyczyniające się do szkódw środowisku.

Zarówno w przypadku pierwszej rejestracji jak i organizacji już zarejestrowanej, pouzyskaniu informacji, że wymagane informacje nie zostały dostarczone w terminielub zostały dostarczone z opóźnieniem, wojewoda powinien uzyskać od organizacjiinformację, w jaki sposób problem został rozwiązany.

Zarejestrowanie organizacji lub pozostawienie jej w rejestrze jest możliwe, jeżeliorganizacja wykaże, że:l przeprowadziła proces doskonalenia systemu zarządzania polegający na znalezieniu

pierwotnej przyczyny błędu i wprowadzeniu odpowiednich zmian w systemiezarządzania, aby zapobiec analogicznym błędom w przyszłości;

l naprawiła formalnie swój błąd i przekazała informację do wojewody;l sprawdziła, czy np. w związku z wcześniejszym niezidentyfikowaniem PCB nie

doszło do przekazania PCB innemu podmiotowi, np. odbiorcy odpadów, a jeślitak, to czy, jeżeli było to możliwe, błąd został naprawiony.

W przypadku, gdy organizacja postępowała niewłaściwie z substancjami stwarzającymiszczególne zagrożenie dla środowiska, opis sytuacji powinien znaleźć się w deklaracjiśrodowiskowej. Opublikowanie takiej informacji, może być dla wojewody sygnałemświadczącym o wysokiej świadomości środowiskowej organizacji.

Kaucja i przyjmowanie opakowańOrganizacja prowadzi sprzedaż detaliczną preparatów X, oznakowanych jakołatwopalne oraz niebezpieczne dla środowiska. Przy sprzedaży tych preparatównie jest pobierana kaucja. Organizacja nie wdrożyła zasady przyjmowaniaopróżnionych opakowań po preparatach X.

Przykład ten jest podobny do poprzedniego. Zarejestrowanie organizacji lub jejpozostawienie w rejestrze w tym przypadku jest możliwe tylko wówczas, jeśliorganizacja wykaże w sposób przekonujący, że możliwie najpełniej naprawiła błądłącznie z odebraniem od klientów opakowań, które być może u nich zalegały, czyteż odebraniem tych opakowań od odbiorców odpadów, którzy odebrali je odklientów organizacji.

Podobnie jak w poprzednio omawianym przypadku, opis sytuacji w deklaracjiśrodowiskowej byłby dowodem naprawienia sytuacji.


56

Ewidencja co do treści: zgodna - co do formy: niezgodnaOrganizacja posiada wszystkie wymagane prawem decyzje dotyczące korzystaniaze środowiska (pozwolenie na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza,pozwolenie wodno-prawne na pobór wód, decyzję zatwierdzającą programgospodarki odpadami niebezpiecznymi i inne). Przestrzega również warunkówz nich wynikających.Jednocześnie organizacja prowadzi ewidencję odpadów przy użyciu wewnętrznychdokumentów, nie stosując dokumentów wymaganych przez przepisy, czyli kartewidencji odpadów i kart przekazania odpadów.Informacja prowadzona na dokumentach wewnętrznych co do treści jest zgodnaz wymaganiami przepisów.Procedura ich wypełniania jest również zgodna z przepisami (np. odpowiednikkarty przekazania odpadu pozostaje przy obu posiadaczach odpadów - oddającymodpad i odbierającym odpad).

Mimo iż uchybienie ma charakter czysto formalny, w przypadku pierwszej rejestracjiwojewoda powinien wstrzymać rejestrację do czasu wprowadzenia przez organizacjęodpowiednich formularzy.

W przypadku organizacji już zarejestrowanej zaleca się utrzymanie rejestracji, gdyżnajważniejszą kwestią jest sam fakt prawidłowego prowadzenia ewidencji odpadów(nie wspominając już o nadrzędnym celu, jakim jest prawidłowe postępowaniez odpadami). Organ rejestrujący powinien wyznaczyć termin, do którego organizacjapowinna zacząć stosować odpowiednie formularze. Po tym terminie, w przypadkunie stosowania odpowiednich formularzy, wojewoda zawiesza lub wykreślaorganizację z rejestru.

Wytwarzanie odpadu nieujętego w pozwoleniuOrganizacja, chcąca zarejestrować się w systemie EMAS, posiada wymaganeprawem decyzje dotyczące korzystania ze środowiska. Jednak kontrola WIOŚwykazała, iż w programie gospodarki odpadami niebezpiecznymi, zatwierdzonymdecyzją odpowiedniego organu, nie uwzględniono jednego rodzaju odpadu, któryorganizacja wytwarza w związku z prowadzoną działalnością. Jednocześnieorganizacja prowadzi ewidencję tego odpadu przy użyciu wymaganych prawemdokumentów, a odpad jest przekazywany do zagospodarowania odbiorcyposiadającemu odpowiednie zezwolenie.

Formalnie rzecz biorąc wytwarzany odpad jest niedozwoloną emisją. W przypadkupierwszej rejestracji, zaleca się zarejestrowanie organizacji dopiero po uzyskaniudecyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi obejmującydodatkowy rodzaj odpadu.

W przypadku organizacji już zarejestrowanej, po uzyskaniu informacji, że organizacjawytwarza odpad, który nie jest objęty programem gospodarki odpadami, wojewodapowinien sprawdzić, w jaki sposób organizacja rozwiązała problem. Jeżeli do czasuwezwania przez wojewodę do złożenia wyjaśnień organizacja złożyła doodpowiedniego urzędu wniosek o zatwierdzenie programu gospodarki odpadamiobejmujący nowy odpad, to zaleca się utrzymanie rejestracji. Natomiast w przypadku,kiedy organizacja nie podjęła żadnych kroków naprawczych, powinna zostać

57EMAS


zawieszona na czas określony przez wojewodę (nie dłużej niż 6 miesięcy). Jeżeliorganizacja nie uzyska decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami wewskazanym terminie, wojewoda powinien wykreślić organizację z rejestru.

W sytuacji przedstawionej poniżej postępowanie wojewody powinno być analogicznejak powyżej.

Organizacja posiada ustalone pozwoleniem na wytwarzanie odpadów wartościdopuszczalne odpadów do wygenerowania w ciągu roku. W pozwoleniu ustalonorównież hipotetyczne ilości odpadów, które mogą powstać w wyniku zdarzeńlosowych. Dochodzi do zdarzenia awaryjnego i ilość wytworzonych odpadówprzekracza jednorazowo wartości dopuszczalne zapisane w pozwoleniu lub rodzajwytworzonego odpadu nie jest ujęty w pozwoleniu. Organizacja postępuje z tązwiększoną lub nieprzewidzianą ilością wg zasad ustalonych w decyzji lub zgodniez ustawą o odpadach.

Jeśli w wyniku zaistniałej sytuacji organizacja przeprowadziła analizę możliwychsytuacji awaryjnych oraz złożyła odpowiedni wniosek, w którym uwzględniła jeszczeinne odpady lub inne ilości odpadów, a zdarzenie było mało przewidywalne i miałocharakter incydentu, organizacja powinna pozostać w rejestrze EMAS.

Uwaga: W trakcie opracowywania niniejszego Poradnika uchwalono ustawęzmieniającą ustawę o odpadach i jedna ze zmian dotyczy właśnie tego typusytuacji, prawnie sankcjonując możliwość wytworzenia nieuwzględnionych wuzgodnieniu odpadowym odpadów, które jednak zostały wytworzone wskutekniektórych zdarzeń mających charakter wypadku (dotyczy to odpadówz wypadków (powstających podczas prowadzenia akcji ratowniczej lub gaśniczej),odpadów powstałych w wyniku klęsk żywiołowych oraz odpadów powstałychw wyniku poważnej awarii lub poważnej awarii przemysłowej). Te odpady możnazgłaszać ex-post, po zajściu zdarzenia awaryjnego i nie trzeba ich koniecznieprzewidywać przy uzgadnianiu gospodarki odpadami. Stanowi to potwierdzeniesłuszności proponowanego w tym podrozdziale podejścia do kwestii traktowanianiektórych sytuacji niezgodności z prawem.

Oznakowanie odpadówOrganizacja wytwarza specyficzne odpady niebezpieczne w postaci zużytychrozpuszczalników chlorowcoorganicznych (tri, per), których opakowania, zgodniez wymogami artykułu 25 w związku z artykułem 1 ust. 3 pkt. 2 ustawyo substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. Z 2001 roku Nr 11, poz. 84),winny być odpowiednio oznakowane. Oznakowań takich brak. Oglądane w dniuX w magazynie odpadów bębny stalowe, w których jest magazynowany odpad,posiadały oznaczenia zawierające jedynie nazwę odpadu.

Wymaganie powyższe bardzo często jest pomijane w procesie identyfikacji wymagańprawnych w odniesieniu do odpadów. Dzieje się tak z powodu stosunkowo niejasnejkonstrukcji tego przepisu, gdyż generalnie ustawa o substancjach i preparatachchemicznych nie dotyczy odpadów, poza kilkoma artykułami, w których mowa jesto oznakowaniu.


58

Jeżeli wojewoda uzyskał taką informację podczas pierwszej rejestracji, to zaleca sięwstrzymanie rejestracji do czasu odpowiedniego oznakowania opakowań. Natomiastw przypadku organizacji już zarejestrowanej, organizacja powinna zostać zawieszonana określony czas, w którym powinna odpowiednio oznakować opakowania.Wykreślenie organizacji z rejestru powinno nastąpić dopiero wtedy, jeżeliw określonym czasie organizacja nie wprowadzi odpowiednich działań korygujących.

Nadmierna emisja do powietrzaOrganizacja -(elektrociepłownia) wyposażona jest w 4 kotły węglowe o mocynominalnej 15 MW każdy, z których zanieczyszczenia są emitowane do atmosfery4 emitorami o wysokości 110 m n.p.t. Zakład ma uregulowany stan formalnoprawnyzwiązany z emisją zanieczyszczeń do powietrza - posiada pozwolenie nawprowadzanie do powietrza gazów lub pyłów, które określa następujące ilościzanieczyszczeń w suchych gazach spalinowych w przeliczeniu na warunki normalneprzy zawartości 6% tlenu w spalinach dopuszczonych do wprowadzania dopowietrza z każdego kotła (w okresie od dzień X miesiąc Y 200Z r. do dzień Pmiesiąc Q 200R r.):l dwutlenek siarki - 1500 mg/m3,l dwutlenek azotu - 300 mg/m3,l pył całkowity - 400 mg/m3.W dniu D (w okresie ważności danego pozwolenia), w trakcie kontroli InspekcjiOchrony Środowiska przeprowadzono kontrolne pomiary emisji zanieczyszczeńdo atmosfery z 2 emitorów zakładu, na podstawie których stwierdzonoprzekroczenia dopuszczalnych wartości dwutlenku siarki, określonych ww.decyzją, na obu emitorach. Przekroczenie warunków określonych pozwoleniemskutkowało wymierzeniem kary biegnącej. Zdaniem zakładu, powodemwystąpienia przekroczeń było najprawdopodobniej spalanie partii opałuo wysokiej zawartości siarki. Przekroczenia zostały wyeliminowane poprzezzakupienie i zastosowanie opału o niższej zawartości siarki, co potwierdziływykonane w dniu D+10 na zlecenie zakładu pomiary stężeń zanieczyszczeńw tych samych emitorach.

W przypadku pierwszej rejestracji wojewoda powinien wstrzymać się z rejestracjądo chwili uzyskania potwierdzenia od WIOŚ, że przekroczenia i ich przyczyna zostałyusunięte. W przypadku organizacji już zarejestrowanej, zakładając, że faktyczniepowodem przekroczenia emisji był zakup paliwa o większej zawartości siarki,organizacja powinna dostarczyć dowody, że było to zdarzenie incydentalne, a niezamierzone działanie zakładu w celu obniżenia kosztów zakupu paliwa. Jeżeliorganizacja przedstawi dowody wiarygodne dowody na to, że było to zdarzenieodosobnione i zidentyfikowane zostały jego powody, wprowadzone zostałyodpowiednie działania korygujące (m.in. wycofanie gorszego paliwa, zakup lepszego,zaostrzenie kontroli nad jakością zakupowanego paliwa, uściślenie wymagań dlapersonelu odpowiedzialnego za zakupy paliwa, przeprowadzono odpowiednieszkolenia), to zaleca się nie zawieszanie organizacji. Jeżeli jednak w wyznaczonymterminie, nie dłuższym niż 6 miesięcy, wojewoda nie uzyska potwierdzenia od WIOŚ,że niezgodność została usunięta, powinien podjąć decyzję o wykreśleniu organizacjiz rejestru.

59EMAS


Podobną sytuacją jest sytuacja opisana poniżej i również w jej przypadku możnazaproponować ocenę opartą na analogicznych kryteriach, co powyżej:

Zgodnie z przepisami zakład prowadzi ciągłe pomiary emisji zanieczyszczeńz kotłowni. W wyniku awarii elektrofiltru następuje przekroczenie stężeniadopuszczalnego pyłu. Zakład zawiadamia stosowne organy o przekroczeniu (gdyżobowiązek taki wynika z posiadanego pozwolenia) i podejmuje działania naprawcze(naprawa awarii) oraz odpowiednie działania korygujące (np. zapobieganie tegotypu awariom).

7.3 Podsumowanie

Celem tego rozdziału było wykazanie, że w przypadku zaistnienia niezgodnościz prawem, przy podejmowaniu decyzji o utrzymaniu organizacji w rejestrze EMASnależy kierować się nie tylko samą naturą niezgodności z prawem, ale równieżinformacją o podjętych przez organizację działaniach naprawczych oraz korygujących.Informacja ta powinna dotrzeć do organu rejestrującego najpóźniej podczas realizacjiobowiązku wynikającego z artykułu 6 punkt 5 Rozporządzenia EMAS, czyli podczaspostępowania wyjaśniającego prowadzonego przez organ rejestrujący.

Elastyczne podejście do kwestii oceny niezgodności z prawem może być korzystnedla celu, jakim jest ochrona środowiska i promocja organizacji starających się zrobićwięcej, niż wymagane minimum w tym zakresie. Jednocześnie warto podkreślić, żepodejście elastyczne nie oznacza aprobowania niezgodności. W sytuacji, kiedy niema dowodów na to, że organizacja podjęła właściwe działania w związku zestwierdzoną niezgodnością z prawem, wojewoda powinien zawiesić lub wykreślićorganizację z rejestru.

W większości sytuacji (poza uchybieniami czysto formalnymi) informacjeo niezgodności i sposobach realizacji działań korygujących powinny znaleźć sięw deklaracji środowiskowej. Umieszczenie w deklaracji dokładnego opisu problemówpowinno wpływać na złagodzoną ocenę ewentualnej niezgodności (złagodzonąw kontekście utrzymania w rejestrze EMAS).

Rejestracja w systemie EMAS to zobowiązanie dobrowolne. Organizacje w ramachotwartego dialogu, do którego zobowiązuje Rozporządzenie EMAS, mogą przyjąćzasadę, że będą informowały wojewodę o sytuacjach niezgodności z prawemi o sposobie, w jaki ta sprawa została załatwiona. Organizacje, które nie ukrywająproblemów, mające skuteczny system zarządzania, który pozwala identyfikowaćniezgodności i pomaga je usunąć (i które w związku z tym przekazują informacjęo każdej niezgodności) - powinny liczyć na większe zaufanie i wyrozumiałość zestrony organów rejestrujących. Zaufanie to powinno skutkować utrzymaniemw rejestrze EMAS, mimo stwierdzanych sporadycznie niezgodności. Jeśli natomiastorgan rejestrujący będzie miał do czynienia z organizacją, o której przypadkachniezgodności z wymaganiami prawa dowiaduje się wyłącznie przy okazji kontroliWIOŚ lub audytu SZŚ, to wówczas nawet drobne potknięcia może traktować jakodyskwalifikujące w kontekście utrzymania w rejestrze EMAS. Zastosowanie takiegomechanizmu może stanowić praktykę, która będzie prowadzić do jednego z celów,dla których uchwalono Rozporządzenie EMAS - do poprawy dialogu pomiędzy


60

administracją a organizacjami, do wypracowania mechanizmów sprzyjającychochronie środowiska, niewynikających wprost z przepisów, ale właśnie będącychwynikiem dialogu.

61EMAS

8 Organizacje, które mogą się ubiegać o rejestrację w systemie EMAS

8 Organizacje, które mogą się ubiegać8 Organizacje, które mogą się ubiegać8 Organizacje, które mogą się ubiegać8 Organizacje, które mogą się ubiegać8 Organizacje, które mogą się ubiegaćo rejestrację w systemie EMASo rejestrację w systemie EMASo rejestrację w systemie EMASo rejestrację w systemie EMASo rejestrację w systemie EMAS

Nowelizacja Rozporządzenia EMAS z 2001 r. wprowadziła istotne zmiany w zakresieokreślania podmiotu, który może zostać zarejestrowany w systemie. Przyjęto bardzoszeroką definicję organizacji, która umożliwia rejestrowanie niemal wszystkich typówdziałalności.

Zgodnie z definicją zawartą w artykule 2s) organizacja to "spółka, korporacja, firma,przedsiębiorstwo, organ lub instytucja albo jakakolwiek ich część lub kombinacja,posiadająca osobowość prawną lub nie, prawa publicznego lub prywatnego,o własnych służbach i administracji"30.

Dla potrzeb rejestracji, Rozporządzenie EMAS definiuje również termin obiekt - "całygrunt na geograficznie wydzielonym obszarze, podlegający kontroli zarządczejorganizacji, obejmującej działania, wyroby i usługi, łącznie z całą infrastrukturą,wyposażeniem i materiałami"31.

Zgodnie z definicją zawartą w artykule 2s) Rozporządzenia EMAS najmniejszympodmiotem32, który może zostać zarejestrowany, jest obiekt. Jednak w wyjątkowychokolicznościach określonych przez Komisję w Wytycznych w sprawie podmiotówodpowiednich dla rejestracji w systemie EMAS podmiot rozważany do rejestracjiw ramach systemu EMAS może być mniejszy od obiektu, np. część organizacji pełniącawłasne funkcje. Wspomniane wytyczne podają jeszcze kilka nietypowych sytuacjizwiązanych z rejestracją organizacji. W każdej z nich konieczne może się okazać,aby organizacja skonsultowała możliwości rejestracji z weryfikatorem i/lub właściwymorganem.

30 Interpretację określenia "własne służby i administracja" należy przyjąć za Wytycznymi DAC-02/66 pG.5.3.3.

31 artykuł 2 lit. t) rozporządzenia EMAS.32 Termin "podmiot" należy zgodnie z Wytycznymi w sprawie podmiotów odpowiednich dla rejestracji

w systemie EMAS rozumieć jako: obiekt lub mniejszą jednostkę, organizację, część lub grupę organizacji,ubiegające się o zarejestrowanie pod jednym numerem rejestracyjnym.


62

33 Związane jest to m.in. z obowiązkiem właściwego organu do sprawdzenia zgodności z prawem. Przyjęto,że organ właściwy jednego państwa nie może sprawdzać zgodności z prawem obowiązującym w innympaństwie.

34 artykuł 2 lit. b) Rozporządzenia EMAS.35 Wytyczne w sprawie podmiotów odpowiednich dla rejestracji w systemie EMAS.

Ważnym ograniczeniem wypływającym z definicji organizacji jest to, że rejestrowanaorganizacja nie może wykraczać poza granice jednego kraju członkowskiego UE.W przypadku organizacji działających na terenie kilku państw członkowskich,konieczne jest więc osobne rejestrowanie części organizacji położonych w każdympaństwie członkowskim33.

Aby podmiot mógł uzyskać rejestrację w systemie EMAS musi przede wszystkimspełniać definicję organizacji zawartą w Rozporządzeniu EMAS.

W przypadku, gdy organizacja działa w jednym lub kilku obiektach, to poszczególneobiekty mogą być rejestrowane jako oddzielne podmioty lub organizacja możezarejestrować wszystkie obiekty jako jeden podmiot. Dopuszczalne jest rejestrowaniepojedynczych obiektów, a następnie uzyskanie jednego numeru rejestracyjnego dlacałej organizacji. Warto również pamiętać, że organizacje rejestrujące kilka obiektówjako jeden podmiot muszą się liczyć z utratą rejestracji w przypadku naruszeniawymagań Rozporządzenia EMAS tylko w jednym obiekcie. Aby zminimalizowaćryzyko utraty rejestracji, organizacja może poddać wszystkie obiekty, dodatkowej,oddzielnej weryfikacji i rejestracji.

Jeżeli organizacja zdecyduje się na zarejestrowanie wszystkich obiektów jako jedenpodmiot, należy pamiętać, że konieczne jest zachowanie zasady odpowiedzialnościlokalnej oraz publicznej, która mówi, że znaczące wpływy na środowisko każdegoobiektu powinny być wyraźnie zidentyfikowane i przedstawione we wspólnejdeklaracji środowiskowej. Informacje dotyczące znaczącego oddziaływaniaposzczególnych obiektów powinny być, zgodnie z tą zasadą, elementem otwartegodialogu ze społeczeństwem.

W odniesieniu do organizacji rejestrujących kilka obiektów jako jeden podmiotobowiązuje zasada, że każdy z obiektów musi spełniać wszystkie wymaganiaRozporządzenia EMAS, włączając ciągłe doskonalenie działalności środowiskowej.Jeżeli doskonalenie efektów działalności środowiskowej nie może zostać osiągniętewe wszystkich obiektach jednocześnie, organizacja musi przedstawić odpowiednieuzasadnienie dla takiej sytuacji. Zgodnie z definicją ciągłego doskonalenia poprawapowinna być widoczna z roku na rok oraz powinna dotyczyć "wymiernych efektówdziałania systemu zarządzania środowiskowego związanych z prowadzonym przezorganizację zarządzaniem swymi istotnymi aspektami środowiskowymi (...)"34.

Komisja Europejska zdefiniowała35 szereg rodzajów organizacji mogących się ubiegaćo rejestrację w systemie EMAS. Należą do nich:1. organizacje działające tylko w jednym obiekcie,2. organizacje mniejsze niż jeden obiekt,3. organizacje działające w różnych obiektach:

a) wytwarzające takie same lub podobne wyroby lub usługi,b) wytwarzające różne wyroby lub usługi,

63EMAS


4. niezależne organizacje działające na ograniczonym obszarze zarejestrowane jakojedna wspólna organizacja,

5. organizacje sprawujące nadzór nad obiektami tymczasowymi,6. organizacje, w przypadku których nie można prawidłowo określić konkretnego

obiektu,7. małe organizacje działające na określonym obszarze produkujące takie same lub

podobne produkty lub usługi, starające się o indywidualną rejestrację,8. instytucje publiczne.

Szczegółowe zasady dotyczące każdego z wymienionych przypadków opisanoponiżej.

Uwaga: Wojewoda może nie wyrazić zgody na rejestrację podmiotuniespełniającego warunków opisanych niżej dla każdego rodzaju organizacji.

8.1 Organizacje działające tylko w jednym obiekcie

Jest to przypadek najbardziej typowy. W tym przypadku zakres systemu zarządzaniaśrodowiskowego i lokalizacja geograficzna są tożsame.

8.2 Organizacje mniejsze niż jeden obiekt

Przykładami takich organizacji mogą być jeden z wydziałów dużegoprzedsiębiorstwa, kantyna w zakładzie produkcyjnym itp.

Rejestrowanie podmiotów będących częścią obiektu należy zawsze traktować jakowyjątek od ogólnej zasady. Organizacja powinna przedstawić przekonująceuzasadnienie takiej decyzji. Podczas podejmowania decyzji o zarejestrowaniuorganizacji mniejszej niż jeden obiekt, należy wziąć pod uwagę następujące zasady.Po pierwsze, rejestracja taka nie może służyć wybieraniu z całej organizacji części onajmniejszym oddziaływaniu na środowisko, czy tylko części działań w przypadku,kiedy pozostałe części nie spełniają wymagań Rozporządzenia EMAS. Ponadtoorganizacja mniejsza niż jeden obiekt musi spełniać definicję organizacji określonąw Rozporządzeniu EMAS. W tym przypadku organizacja powinna zachować równieżzasadę odpowiedzialności lokalnej oraz publicznej i zgodnie z nią powinna podaćdo publicznej wiadomości, że jedynie część działań w danym obiekcie jest zarządzanazgodnie w wymaganiami Rozporządzenia EMAS.

Na podstawie powyższych zasad, rejestracja organizacji mniejszej niż jeden obiektjest możliwa, jeżeli:l zdefiniowane zostały produkty, usługi lub działania specyficzne dla wydzielonej

części,l aspekty środowiskowe wydzielonej części zostały zidentyfikowane i można je

wyróżnić spośród aspektów środowiskowych części, która nie zostałazarejestrowana,

l wydzielona część ma własny zarząd i administrację pozwalające na zapewnieniedziałania systemu zarządzania środowiskowego, nadzorowania znaczącychaspektów oraz podejmowania działań korygujących,


64

l w wydzielonej części zostały jasno określone obowiązki dotycząceodpowiedzialności za zapewnienie zgodności z wymaganiami wynikającymiz pozwoleń, które jej dotyczą.

Podział organizacji nie jest możliwy, jeżeli wydzielona część obejmuje tylko częśćoperacji prowadzonych przez organizację, które nie są charakterystyczne dlaorganizacji z punktu widzenia aspektów środowiskowych i wpływu całości działańprowadzonych w danym obiekcie. Na przykład nie jest możliwe zarejestrowaniejedynie części zakładu, w której wytwarzany jest wyrób końcowy, pomijającpodstawowy proces produkcyjny elementów składowych, który odbywa się w tymsamym obiekcie.

W przypadku rejestracji organizacji mniejszej niż jeden obiekt, ważne jest, abyorganizacja jednoznacznie określiła zakres objęty systemem zarządzaniaśrodowiskowego. System powinien również obejmować aspekty środowiskowezwiązane ze wspólną infrastrukturą (gospodarka odpadami, gospodarka wodno-ściekowa). Aspekty te powinny zostać włączone do programu środowiskowegoi procesu ciągłego doskonalenia.

8.3.a. Organizacje działające w różnych obiektach wytwarzającetakie same lub podobne wyroby lub usługi

Przykładami takich organizacji są banki, biura podróży, sieci sklepów detalicznychlub zakładów usługowych prowadzące zbliżoną działalność w różnychlokalizacjach. Jeżeli działalność jest prowadzona w różnych województwach,organem rejestrującym będzie wojewoda właściwy dla siedziby organizacjinadrzędnej.

Jeżeli organizacja tego typu chce uzyskać jeden numer rejestracyjny dla wszystkichobiektów, to musi wykazać, że we wszystkich obiektach realizowana jest taka samapolityka środowiskowa oraz stosowane są takie same procedury.

W przypadku ubiegania się o rejestrację pod jednym numerem rejestracyjnymweryfikator może zastosować wyrywkową weryfikację obiektów (próbkowanie), podwarunkiem, że prowadzone działania mają takie same aspekty środowiskowe,podlegają wspólnemu systemowi zarządzania i prowadzone są w ramach takichsamych struktur.

Obiekty, które zostaną poddane weryfikacji, zostaną wybrane w sposób zapewniający,że weryfikator będzie miał dostęp do reprezentatywnych i wszechstronnych informacjidotyczących efektów działalności środowiskowej oraz, że będzie mógł stwierdzićwiarygodność informacji oraz spełnienie zasady odpowiedzialności lokalnej orazpublicznej.

Dokonując wyboru obiektów poddawanych weryfikacji, weryfikator uwzględni:l politykę środowiskową i programy środowiskowe,l stopień złożoności SZŚ, znaczenie bezpośrednich i pośrednich aspektów

środowiskowych i wpływu na środowisko oraz ewentualne wzajemneoddziaływanie ze szczególnie wrażliwym środowiskiem,

l dojrzałość SZŚ funkcjonującego w danym obiekcie,

65EMAS


l opinie zainteresowanych stron,l rozmieszczenie personelu organizacji w obiektach,l pracę zmianową,l dotychczasowe problemy środowiskowe,l wyniki poprzednich weryfikacji i audytów wewnętrznych.

Jeżeli w którymś z obiektów wymienione czynniki wskazują na większe niż w innychobiektach zagrożenie dla środowiska lub słabszy nadzór nad znaczącymi aspektami,zostaną one poddane weryfikacji w pierwszej kolejności lub zwiększona zostanieczęstotliwość ich weryfikacji.

Wszystkie obiekty zarejestrowane pod jednym numerem rejestracyjnym zostanąobjęte weryfikacją w danym cyklu weryfikacji . Siedziba główna organizacji będziepoddawana weryfikacji każdorazowo.

Niektóre z obiektów zostaną poddane indywidualnej weryfikacji, jeżeli:l występują znaczące wpływy na środowisko związane z lokalizacją geograficzną,l rozmiar, skala i charakter działań prowadzonych w danym obiekcie uznane zostaną

za znaczące,l audyty wewnętrzne i przeglądy wykonywane przez kierownictwo wykazały

potrzebę (znaczących) działań korygujących,l od czasu ostatniej weryfikacji zaszły znaczne zmiany w systemie zarządzania

środowiskowego lub w działaniach prowadzonych w obiekcie,l obiekt znacznie różni się od innych obiektów organizacji pod względem:

- rozmiaru i praktyk pracy,- bezpośrednich i pośrednich aspektów środowiskowych (typ i znaczenie),- podatności i wrażliwości środowiska,- odnoszących się wymagań prawnych,- struktury systemu zarządzania środowiskowego lub systemu zarządzania,- rozmiaru, skali i charakteru prowadzonych w nim działań.

8.3.b Organizacje działające w różnych obiektach wytwarzająceróżne wyroby lub usługi

Przykładem takiej organizacji jest przedsiębiorstwo produkujące w jednymzakładzie stolarkę drzwiową a w innym stolarkę okienną. Jeżeli organizacja będziesię rejestrować jako całość, a oba zakłady znajdują się w różnych województwach,organem rejestrującym będzie wojewoda właściwy dla siedziby organizacjinadrzędnej.

Jeżeli organizacja tego typu ubiega się o rejestrację pod jednym numeremrejestracyjnym, to każdy obiekt zostanie poddany oddzielnej weryfikacji. W tymprzypadku nie ma możliwości zastosowania metody próbkowania. Organizacjapowinna zwrócić uwagę czy wszystkie dane środowiskowe oraz znaczący lokalnywpływ na środowisko dotyczące obiektów są wykazywane oddzielnie w deklaracjiśrodowiskowej.


66

Podczas weryfikacji, weryfikator weźmie pod uwagę:l zgodność polityki środowiskowej każdego obiektu z polityką korporacyjną,l wzajemne oddziaływanie aspektów środowiskowych pomiędzy poszczególnymi

obiektami,l korporacyjny nadzór nad systemem zarządzania środowiskowego w danym

obiekcie.

Organizacja rejestrująca kilka obiektów pod jednym numerem powinna zapewnić,że systemy zarządzania środowiskowego w każdym obiekcie są ze sobą spójnea kierownictwo całej organizacji sprawuje nadzór nad całością.

8.4 Niezależne organizacje działające na ograniczonym obszarzezarejestrowane jako jedna wspólna organizacja

Przykładem takiej sytuacji mogą być strefy ekonomiczne lub parki biznesowe,na terenie których działa wiele podmiotów gospodarczych. Z reguły podmiotyte będą miały siedzibę na terenie jednego województwa. Jeżeli tak nie jest, toi tak organem rejestrującym będzie wojewoda właściwy ze względu na miejscedziałania grupy.

W pewnych przypadkach, szczególnie mniejszych organizacji, może istnieć potrzebarejestracji kilku niezależnych podmiotów gospodarczych pod jednym numeremrejestracyjnym.

Rejestracja niezależnych organizacji, działających na jednym obszarze jako jednejorganizacji, jest możliwa pod warunkiem, że organizacja taka spełnia wymaganiazawarte w definicji organizacji. Wszystkie organizacje zarejestrowane pod jednymnumerem rejestracyjnym muszą posiadać i realizować wspólną politykę środowiskową,procedury służące do nadzorowania znaczących aspektów środowiskowych,procedury służące do ustalania celów i zadań środowiskowych oraz podejmowaniadziałań korygujących i zapobiegawczych. Oznacza to, że niezależnie od tego, żepodmioty te są niezależne, wspólnie określają politykę środowiskową grupy i realizująwspólne cele. W szczególnym przypadku członkiem grupy może być organizacjazarejestrowana oddzielnie. Jednak przynajmniej część celów środowiskowychpowinna być wspólna dla rejestrowanej grupy, a polityka środowiskowa powinnaodnosić się do specyfiki wspólnych problemów.

W przypadku tego typu podmiotu, logo może być jedynie stosowane w taki sposób,aby jasne było, że rejestracja dotyczy grupy podmiotów. Niedopuszczalne jest zatemoznaczanie logo EMAS materiałów informacyjnych dotyczących jednego z podmiotówbędących częścią grupy bez powołania się na cała grupę.

8.5 Organizacje sprawujące nadzór nad obiektami tymczasowymi

Przykładami takich organizacji są m.in. przedsiębiorstwa budowlane, firmyzajmujące się pracami porządkowymi oraz usuwające skutki skażeń. W określonejlokalizacji działają przez stosunkowo krótki okres. Takie organizacje mogąprowadzić działalność na terenie kilku województw. Organem rejestrującymbędzie w takim przypadku wojewoda właściwy ze względu na siedzibę organizacji.

67EMAS


W tym przypadku system zarządzania środowiskowego oraz efekty działalnościśrodowiskowej będą weryfikowane w wybranych obiektach tymczasowych, które sąreprezentatywne dla działalności organizacji. System zarządzania środowiskowegoorganizacji powinien być elastyczny i umożliwiać dostosowanie się do różnychlokalizacji. Organizacja będzie musiała posiadać dowody na istnienie i stosowanieprocedur i technologii dostosowanych do konkretnych obiektów, na których działa.Procedury te powinny obejmować:l zastosowanie odpowiednich dla danej lokalizacji technologii oraz prowadzenie

związanych z nimi szkoleń pracowników,l wykonywanie odpowiednich analiz środowiskowych przed rozpoczęciem

działalności, zapewniających zastosowanie rozwiązań optymalnych z punktuwidzenia środowiska,

l badanie skutków dla środowiska związanych z prowadzonymi działaniami,l komunikację ze społecznością lokalną i administracją dotyczącą aspektów

środowiskowych prowadzonej działalności oraz stosowanych rozwiązań,l przygotowanie planów i rozwiązań zapewniających, że po zakończeniu działalności

środowisko na danym terenie zostanie doprowadzone do właściwego stanu.

W tym przypadku należy również zwrócić uwagę, że rejestracją objęta jest działalność,a nie miejsce jej prowadzenia. W kolejnych audytach weryfikator będzie tak dobieraćaudytowane obiekty, aby uzyskać uzasadnione przekonanie, że procedury operacyjnesą dostosowywane do wszystkich realizowanych zadań.

8.6 Organizacje, w przypadku których nie można prawidłowookreślić konkretnego obiektu

Do takich organizacji zalicza się organizacje zajmujące się zbiórką odpadów,transportem, dystrybucją ciepła, wody, gazu, energii elektrycznej oraz organizacjez sektora telekomunikacyjnego. Takie organizacje mogą prowadzić działalnośćna terenie kilku województw. Organem rejestrującym będzie w takim przypadkuwojewoda właściwy ze względu na siedzibę organizacji.

W tym przypadku najważniejsze jest, aby sfera działalności oraz infrastrukturapodlegające rejestracji zostały jasno zdefiniowane, uwzględnione w systemiezarządzania środowiskowego oraz precyzyjnie opisane w deklaracji środowiskowej.Organizacja powinna zapewnić, że zakresy odpowiedzialności za nadzór nadznaczącymi aspektami środowiskowymi zostały jednoznacznie zdefiniowane. Wpływyna środowisko tego typu organizacji mogą mieć bardzo duży zasięg. W związkuz tym organizacje tego typu będą musiały przedstawić dowody, że:l procedury operacyjne zapewniają nadzór nad wszystkimi znaczącymi aspektami

środowiskowymi we wszystkich możliwych lokalizacjach,l rozważono ryzyko dla środowiska i ludności związane z prowadzoną działalnością,l przyjęte zostały odpowiednie plany informowania ludności o sposobach

postępowania w przypadku wystąpienia niebezpieczeństwa,l przygotowywane są systematyczne informacje o poziomie zanieczyszczeń,l prowadzony jest odpowiedni nadzór nad infrastrukturą.


68

W odróżnieniu od sytuacji opisanej w podrozdziałach 4.3.a., 4.3.b., 4.5. tego typuorganizacja nie może zostać podzielona na mniejsze organizacje, które mogłybyzarejestrować się osobno. W związku z tym weryfikator podczas planowania audytuzaplanuje wizyty obejmujące elementy infrastruktury różnych typów, w taki sposób,aby zdobyć uzasadnione przekonanie, że procedury operacyjne obejmują cały zakresrejestrowanych działań. Nie ma tu obowiązku audytowania wszystkich elementówinfrastruktury w ramach cyklu weryfikacji.

8.7 Małe organizacje działające na określonym obszarzeprodukujące takie same lub podobne produkty lub usługi,starające się o indywidualną rejestrację

Uwzględniając postanowienia artykułu 11 punkt 1 Rozporządzenia EMAS dotyczącewspierania udziału małych i średnich organizacji w systemie EMAS, organyadministracji i/lub stowarzyszenia branżowe mogą podejmować inicjatywy mającena celu identyfikację znaczących aspektów oraz opracowanie programów dla grupyorganizacji działających na danym terenie i prowadzących zbliżoną działalność. Takiedziałania mogą przyjąć formę grupowego wdrażania SZŚ, co może mieć pozytywnywpływ na koszty wdrażania i weryfikacji, a także lepszą koordynację działańposzczególnych organizacji. Każda organizacja, która podjęła zobowiązanie do udziałuwe wspólnej inicjatywie poprzez udział w realizacji wspólnej polityki środowiskoweji wspólnych celów środowiskowych, może zostać indywidualnie zarejestrowanaw systemie EMAS. W takim przypadku weryfikator będzie sprawdzał, czy systemzarządzania środowiskowego organizacji zapewnia udział w realizacji wspólnych celóworaz czy deklaracja środowiskowa opisuje we właściwy sposób rolę organizacji w całymprzedsięwzięciu. Aby móc się zarejestrować, weryfikowana organizacja powinnawykazać realny udział we wspólnych przedsięwzięciach.

8.8 Instytucje publiczne

Instytucje publiczne (urzędy, szkoły, agencje rządowe itp.) rejestrują sięu wojewody właściwego terytorialnie. W przypadku, gdy rejestruje się urządwojewódzki, należy przyjąć zasadę, że procedurę rejestracji prowadzi wojewodawskazany przez ministra środowiska. UWAGA: Brak jednoznacznej podstawyprawnej dla takiego rozwiązania!

W przypadku instytucji publicznych bardzo ważne są pośrednie aspektyśrodowiskowe. System nie może ograniczać się do aspektów bezpośrednichzwiązanych z utrzymaniem pomieszczeń i prowadzeniem działalności biurowej.Organizacja powinna nadać odpowiednią wagę aspektom pośrednim wynikającymnp. z podejmowanych decyzji lub realizowanych zadań. Ma to szczególne znaczeniew przypadku organów administracji publicznej wydających akty prawa miejscowegolub plany i programy nie będące prawem lokalnym.

W szczególnych przypadkach dopuszczalna jest oddzielna rejestracja poszczególnychwydziałów urzędu. Jednak system powinien uwzględniać działania związanez działaniami rejestrowanego wydziału prowadzone przez inne wydziały np.zamówienia publiczne. W takim przypadku udostępniana informacja oraz stosowanielogo musi się jasno odnosić do zarejestrowanego wydziału.

69EMAS

9 Logo EMAS

9 Logo EMAS9 Logo EMAS9 Logo EMAS9 Logo EMAS9 Logo EMAS

Rozporządzenie EMAS wprowadziło istotny element zwiększający atrakcyjnośćrejestracji w systemie - logo EMAS. Jego zasadniczym celem jest ułatwieniezarejestrowanym organizacjom przekazania zainteresowanym stronom (w tymklientom i konsumentom) łatwego w odbiorze komunikatu o tym, że organizacjaspełnia wymagania prawne w zakresie ochrony środowiska, wdrożyła systemzarządzania środowiskowego zgodny z wymaganiami Rozporządzenia EMASi prowadzi działania mające na celu ograniczanie negatywnego oddziaływania naśrodowisko.

9.1 Stosowanie logo

Logo EMAS jest znakiem urzędowym systemu EMAS i pełni następujące funkcje:l informuje, że dane dotyczące wyników działalności środowiskowej organizacji

związane z jej działalnością, produktami lub usługami są rzetelne i wiarygodne,l informuje o zobowiązaniu organizacji do doskonalenia wyników działalności

środowiskowej oraz zarządzania swoimi aspektami środowiskowymi,l podnosi znajomość systemu EMAS w społeczeństwie, wśród zainteresowanych

stron oraz innych organizacji, które chcą poprawić swoje wyniki działalnościśrodowiskowej.

Zasady stosowania logo EMAS zostały określone w artykule 8 Rozporządzenia EMAS.Prawo do stosowania logo EMAS mają wyłącznie organizacje zarejestrowanew systemie EMAS oraz publikujące zatwierdzoną deklarację środowiskową.

Zgodnie z tym artykułem stosowanie logo jest dopuszczalne w celu:l wykazania rejestracji organizacji w systemie EMAS (wersja 1),l wykazania, że produkty, działania i usługi zostały wytworzone w organizacji

zarejestrowanej w systemie EMAS (wersja 1),l nadania wiarygodności potwierdzonym informacjom bezpośrednio lub pośrednio

powiązanym z produktami, działaniami i usługami organizacji (wersja 2).

Rozporządzenie EMAS ustala 2 wersje logo. Mogą być one używane wyłączniew powiązaniu z numerem rejestracyjnym organizacji.


70

wersja 1 wersja 2

Logo w wersji 1 świadczy o tym, że w organizacji wdrożony został system zarządzaniaśrodowiskowego zgodny z wymaganiami Rozporządzenia EMAS. Zatem ta wersjalogo dotyczy konkretnej organizacji. Może być ona stosowana w celach promocyjnychna papierze firmowym, zaproszeniach, na stronach internetowych, tablicachinformacyjnych, pojazdach, plakatach, bilbordach, budynkach, środkach transportu,flagach itp.

Logo w wersji 2 świadczy o tym, że informacja oznaczona tym logo została sprawdzonai zatwierdzona przez weryfikatora środowiskowego. Zatem ta wersja logo dotyczykonkretnej informacji - stanowi sygnał, że spełnia ona wymagania w zakresiereprezentatywności i obiektywności oraz dotyczy organizacji zarejestrowanej wsystemie EMAS. Może być stosowana na deklaracji środowiskowej, na opisachproduktów, w instrukcjach obsługi, w drukowanych materiałach reklamowychwyrobów. W takim przypadku wybrane informacje muszą jednak spełniać wymaganiapunktu 3.5 Załącznika III do Rozporządzenia EMAS oraz muszą zostać zatwierdzoneprzez weryfikatora. Wybrane informacje mogą mieć formę prospektówinformacyjnych, zestawień danych dostarczanych jednostkom administracji, ulotek,reklamy prasowej czy telewizyjnej oraz rozdziałów dotyczących środowiskaw publikacjach nie związanych z ochroną środowiska np. raportach rocznych.

Jeśli zatwierdzona informacja stanowi część innej publikacji lub jeśli zostałaumieszczona wraz z inną informacją środowiskową, która nie została zatwierdzonaprzez weryfikatora, należy ją odróżnić od pozostałego tekstu np. innym układemgraficznym, kolorem, ramką czy rozmiarem czcionki. W przypadku gdy cała treśćinformacji jest zgodna z deklaracją środowiskową i została zatwierdzona przezweryfikatora, logo może być użyte w każdy właściwy sposób np. na okładce,w nagłówku lub tle ("znak wodny").

Żadna z wymienionych wyżej wersji logo nie może być stosowana na wyrobach lubich opakowaniach oraz łącznie z informacjami mającymi na celu porównanie z innymiwyrobami, działaniami i usługami.

71EMAS

9 Logo EMAS

Poza dwoma wersjami logo przedstawionymi w Rozporządzeniu EMAS stosowanyjest jeszcze trzeci wariant, który może być wykorzystywany do promocji systemuprzez podmiot, który nie jest zarejestrowany w systemie EMAS. Ta wersja logo możebyć stosowana na materiałach promocyjnych, publikacjach i książkach o tematycezwiązanej z systemem EMAS itp.

Wersja ta nie może być stosowana w połączeniu z nazwą żadnej organizacji orazw sposób, który mógłby dawać do zrozumienia lub sprawiać wrażenie rejestracjiw systemie EMAS.

Szczegółowe zasady stosowania logo EMAS zostały określone w Wytycznych w sprawieużywania logo EMAS wydanych przez Komisję Europejską. Wytyczne zawierają wieleprzykładów prawidłowego i nieprawidłowego stosowania logo EMAS.

Uwaga: W tabeli 4.2. zawartej w Wytycznych KE znalazł się błąd wynikającyz błędu w angielskiej wersji wytycznych. Poniższa korekta dokonana została napodstawie francuskiej I niemieckiej wersji wytycznych. W wersji polskieji angielskiej jest:

A powinno być:

Wytyczne w sprawie używania logo EMAS stanowią pomoc dla organizacji przyustalaniu, czy można stosować logo EMAS w dany sposób. W przypadku wątpliwościorganizacja powinna zwrócić się do weryfikatora lub właściwego organu z pytaniemczy planowany sposób korzystania z logo jest zgodny z wymaganiami RozporządzeniaEMAS.

9.2 Odpowiedzialność za nieuprawnione stosowanie logo EMAS

Zgodnie z artykułem 8 punkt 1 Rozporządzenia EMAS, logo EMAS mogą stosowaćtylko te organizacje, które posiadają ważną rejestrację w systemie EMAS. Oznaczato, że organizacja, której rejestrację zawieszono lub też, która została wykreślona,nie może posługiwać się logo EMAS.


72

Uwaga: Obowiązek wstrzymania korzystania z logo może być w praktycenajistotniejszą uciążliwością wynikającą z zawieszenia rejestracji lub wykreśleniaz rejestru EMAS. Może oznaczać na przykład wycofanie materiałów promocyjnychoznaczonych logo EMAS lub nawet usunięcia go z opakowań, pojazdów i innychmiejsc, gdzie było stosowane. Operacja taka może wiązać się z odczuwalnymikosztami.

Rozporządzenie EMAS nie określa sankcji za niewłaściwe lub nieuprawnionestosowanie logo przez organizacje. W związku z tym obowiązują tu zasady określanew poszczególnych państwach członkowskich. W Polsce nieuprawnione stosowanielogo jest wykroczeniem i zgodnie z artykułem 351b. ustawy Prawo ochrony środowiskapodlega karze grzywny. Orzekanie w sprawach o nieuprawnione stosowanie logonastępuje na podstawie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia(Dz. U. z 2001 r. Nr 106, poz. 1148 z późn. zm.). Wniosek o ukaranie wnosi policjana żądanie pokrzywdzonego. Wniosek wnoszony jest do sądu grodzkiego.Pokrzywdzonym jest ten, czyje dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lubzagrożone przez wykroczenie.

Również organy administracji rządowej i samorządowej oraz organy kontrolipaństwowej i kontroli samorządu terytorialnego, które w zakresie swojego działaniaujawniły wykroczenie (artykuł 17 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia),mogą wystąpić z wnioskiem o ukaranie.

Zgodnie z artykułem 24 Kodeksu wykroczeń (Dz. U. z 1971 r. Nr 12, poz. 114,z późn. zm.) wysokość grzywny może wynosić od 20 do 5000 zł.

Oprócz wyżej wymienionych sankcji, stosowanie logo EMAS przez organizacje dotego nieuprawnione może być potraktowane jako czyn nieuczciwej konkurencjizgodnie z artykułem 14 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwejkonkurencji (tekst jednolity Dz. U z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.). Zgodnie z tąustawą każdy przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony wskuteknieuprawnionego stosowania logo przez innego przedsiębiorcę, może w trybiepostępowania cywilnego, zgodnie z artykułem 18 ww. ustawy żądać m.in. zaniechanianiedozwolonych działań, usunięcia skutków niedozwolonych działań, złożeniajednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniejformie, zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społecznyzwiązany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochrony dziedzictwa narodowego -jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony. Sąd może również orzeco zniszczeniu materiałów, na których logo zostało bezprawnie umieszczone.

To rozwiązanie może być zastosowane jedynie w przypadku przedsiębiorców, którymiw rozumieniu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji są osoby fizyczne, osobyprawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, któreprowadząc, chociażby ubocznie, działalność zarobkową lub zawodowo uczestnicząw działalności gospodarczej.

73EMAS

10 Dodatkowe źródła informacji

1010101010 Dodatkowe źródła informacjiDodatkowe źródła informacjiDodatkowe źródła informacjiDodatkowe źródła informacjiDodatkowe źródła informacji

Poradniki1. Wspólnotowy system ekozarządzania i audytu (EMAS). Przewodnik. Royal

Haskoning, SEI, LEMTECH Konsulting Sp. z o.o., 2005 r.2. Wspólnotowy system ekozarządzania i audytu (EMAS). Poradnik dla weryfikatorów.

Royal Haskoning, SEI, LEMTECH Konsulting Sp. z o.o., 2005 r.3. Wspólnotowy system ekozarządzania i audytu (EMAS). Poradnik dla organizacji.

Royal Haskoning, SEI, LEMTECH Konsulting Sp. z o.o., 2005 r.3. Zasady wdrażania systemu zarządzania środowiskowego zgodnego z wymaganiami

normy ISO 14001. Podręcznik. R. Pochyluk, J. Szymański, P. Grudowski, BibliotekaOcen Środowiskowych Eko-Konsult 1999 r..

4. Efektywność funkcjonowania wdrożonego systemu zarządzania środowiskowegowg normy ISO 14001. red. J. Lemański, A. Matuszak-Fejszman, S. ZabawaWydawnictwo: PZITS, Poznań, 2000 r.

5. Jak wdrażać system zarządzania środowiskowego wg normy ISO 14001. AlinaMatuszak-Flejszman, Wydawnictwo: PZITS, Poznań, 2001 r.

6. Jak opracować raport środowiskowy. Poradnik dla małych i średnichprzedsiębiorstw, red. Tadeusz Borys, Piotr Rogala, Wydawnictwo: FundacjaKarkonoska, Jelenia Góra 2002 r..

Materiały udostępnione na stronie internetowej eko-net.pl1. System zarządzania środowiskowego w przemyśle meblarskim. Envirowise. Wersja

polskojęzyczna.2. Zmiany w normie ISO 14001.3. Normy serii ISO 14000.4. ISO 14001 - badanie i ocena polskich organizacji w zakresie efektywności

zarządzania środowiskowego, Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska,Warszawa 2004.

5. EMAS w Polsce, opracowanie własne.


74

6. Po prostu EMAS, Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Warszawa 2004.7. Wdrażanie SZŚ w Zespole Elektrociepłowni Wybrzeże SA - podstawy, przyczyny,

problemy, S. Krakowiak.8. Wdrażanie systemu zarządzania środowiskowego wg PN-EN 14001 w Zespole

Elektrowni Dolna Odra, A. Chorzępa-Pasik.9. Wdrażanie systemu zarządzania środowiskowego w Koksowni Huty Stali

Częstochowa, B. Biłka.10. Niedomagania SZŚ w polskich przedsiębiorstwach, R. Pochyluk.11. Wymagania normy ISO 14001, R. Pochyluk, J. Szymański.

Zasoby internetowe1. Oficjalna strona systemu EMAS: www.emas.mos.gov.pl2. Strona internetowa projektu „Wdrożenia EMAS w Polsce”: www.EMAS-polska.pl3. Internetowy portal dla specjalistów ochrony środowiska: www.eko-net.pl4. Stowarzyszenie Polski Klub Forum ISO 14000 (INEM Polska):

www.pfiso14000.org.pl5. Ministerstwo Środowiska: www.mos.gov.pl6. Strona Unii Europejskiej poświęcona EMAS: www.europa.eu.int/comm/

environment/EMAS/index_en.htm7. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości: www.parp.gov.pl

Wspólnotowy System Ekozarz„dzania i Audytu (EMAS) … · 3.1 Historia i rozwój systemów...

Documents

Transcript of Wspólnotowy System Ekozarz„dzania i Audytu (EMAS) … · 3.1 Historia i rozwój systemów...