WPŁYW POZIOMU EDUKACJI PODSTAWOWEJ I...

Iwona Dorota

Czechowska

Wojciech

Zatoń

Uniwersytet

Łódzki

WPŁYW POZIOMU EDUKACJI PODSTAWOWEJ I KOMPETENCJI

FINANSOWYCH NA PROBLEMY KLIENTÓW USŁUG FINANSOWYCH

Konferencja Edukacja finansowa Warszawa, 28 września 2017

• Świadome i racjonalne funkcjonowanie wymaga przetwarzania dużych ilości informacji

• Konsument jest słabszą stroną relacji z instytucjami finansowymi (deficyt wiedzy i kompetencji, asymetria informacji)

• Problemy konsumentów na rynku usług finansowych to m.in. nieuczciwe praktyki rynkowe, manipulacje, trudności z interpretacją umów, słaba jakość świadczonych usług

• Konsekwencje podejmowanych decyzji mają dla klienta często wymierny, pieniężny charakter

• Bardziej kompetentny konsument powinien być mniej narażony na problemy

Konsument na rynku finansowym

2 Iwona Dorota Czechowska, Wojciech Zatoń Wpływ poziomu edukacji podstawowej i kompetencji finansowych na problemy…

Zbadanie zależności między trzema zmiennymi:

jakością edukacji, poziomem umiejętności, kompetencji finansowych konsumentów

skalą problemów zgłaszanych przez klientów na rynkach usług finansowych.

stopniem orientacji firm na klienta (wrażliwości

na potrzeby klienta, dbałości o relacje z klientem)

Badanie na próbie przekrojowej wybranych krajów europejskich

Cel referatu


Istnieje istotna zależność między, jakością edukacji i kompetencji finansowych konsumentów, skalą problemów zgłaszanych przez klientów na rynkach usług finansowych oraz stopniem orientacji firm na klienta

Istnieje podobny wzorzec geograficzny kształtowania się tych trzech zmiennych w krajach Europy

Hipotezy


1. Tablica wyników dla rynków konsumenckich (Consumer Market Scoreboard), EC, 2016

2. Badanie kompetencji finansowych osób dorosłych (OECD/INFE International Survey of Adult Financial Literacy Competencies), 2016

3. Międzynarodowe Badanie Kompetencji Osób Dorosłych PIAAC (The Programme for the International Assessment of Adult Competencies), 2012, 2015

4. Globalny Indeks Konkurencyjności (Global Competitiveness Index), WEF, 2016

Źródła danych


główne narzędzie KE do określenia, z punktu widzenia konsumentów, efektywności funkcjonowania rynków konsumenckich w 28 krajach UE oraz Norwegii i Islandii

badanie cykliczne przeprowadzane od roku 2008, konsumenci w wieku powyżej 18 lat

edycja z roku 2016 zawiera dane dotyczące 42 rynków konsumenckich, w tym 13 rynków dóbr oraz 29 rynków usług (w tym czterech rynków różnych usług finansowych)

pytania dotyczą 7 aspektów: porównywalności, zaufania, oczekiwań, wyboru, problemów i szkód, skarg, zmiany

Na podstawie odpowiedzi na pytania dotyczące pierwszych pięciu aspektów i określonych wag dla tych aspektów, konstruowany jest dla każdego rynku Indeks Wydajności Rynku (Market Performance Indicator).

Tablica wyników dla rynków konsumenckich (Consumer Market

Scoreboard), 2016


Zmienna Problemy określa odsetek osób, które napotkały przynajmniej jeden problem związany z usługą lub jej sprzedawcą na danym rynku.

Analizie poddano Problemy występujące na czterech rynkach usług finansowych:

- rachunków bankowych,

- produktów inwestycyjnych,

- pożyczek, kredytów i kart kredytowych,

- kredytów hipotecznych

Tablica wyników dla rynków

konsumenckich - Problemy


przeprowadzono w 30 krajach w roku 2015, objęło ponad 51 tys. osób w wieku 18 – 79 lat

na ogólny poziom kompetencji (świadomości) finansowej składają się trzy aspekty: wiedza, zachowania i postawy

Wiedza – pytania: procent prosty i składany, wpływ inflacji na wartość pieniądza, relacja stopy zwrotu i ryzyka inwestycji (obliczenia, analiza zależności zmiennych).

Zachowania finansowe - pytania: prowadzenie budżetu przez gospodarstwo, aktywne oszczędzanie (na nieprzewidziane sytuacje i długoterminowe cele), dążenia do osiągania długoterminowych celów finansowych, płacenie rachunków w terminie, zapożyczanie się w celu uzupełniania dochodów dla pokrycia kosztów utrzymania, nabywanie produktów finansowych

Badanie kompetencji finansowych osób dorosłych (OECD/INFE Int. Survey of

Adult Financial Literacy Competencies


Postawy – określenie perspektywy używania zasobów finansowych, wyboru między konsumpcją bieżącą a oszczędzaniem (pytania o poziom zgody z określeniami: „pieniądze są po to, żeby je wydawać”, „żyję dniem dzisiejszym, nie myślę o jutrze”, „większą satysfakcję sprawia mi wydawanie niż oszczędzanie”).

Ogólny poziom kompetencji - suma ocen trzech omówionych wyżej obszarów: Wiedzy (maks. 7 pkt), Zachowań (maks. 9 pkt), i Postaw (maks. 5 pkt), Maksymalna liczba punktów dla ogólnego poziomu wyniosła 21.

Badanie kompetencji finansowych osób dorosłych (OECD/INFE Int. Survey of

Adult Financial Literacy Competencies


pierwsza, zasadnicza runda badania przeprowadzona w 24 krajach w latach 2011-2012, osoby w wieku 16 – 65 lat

druga runda, 9 krajów w latach 2014-2015

celem było określenie poziomu trzech umiejętności: rozumienia tekstu, rozumowania matematycznego oraz wykorzystywania technologii informacyjno-komunikac.

Rozumienie tekstu – „umiejętność rozumienia i oceny informacji zawartych w tekstach pisanych oraz wykorzystanie tych informacji do udziału w życiu społecznym, osiągania własnych celów oraz rozwoju własnej wiedzy i potencjału”. Teksty wymagające zrozumienia znaczenia poszczególnych słów, ale też przewodniej myśli. 6-poziomwa skala pomiaru rozumienia tekstu Maksymalnie można było uzyskać 500 punktów.

Międzynarodowe Badanie Kompetencji Osób Dorosłych (PIAAC), 2012, 2015


Rozumowanie matematyczne – „zdolność wykorzystania, interpretacji i komunikowania informacji oraz pojęć matematycznych, w rożnych sytuacjach życia prywatnego i zawodowego wymagających wiedzy i umiejętności matematycznych”. Zadania z treścią wyrażoną tekstowo, graficznie lub tabelarycznie. Odpowiedzi wymagały przetworzenia informacji najczęściej poprzez wykonanie obliczeń z wykorzystaniem podanych zależności. Zadania z różnych obszarów życia oraz dziedzin matematyki . 6-poziomowa skala pomiaru rozumienia tekstu Maksymalnie można było uzyskać 500 punktów.

Międzynarodowe Badanie Kompetencji Osób Dorosłych (PIAAC), 2012, 2015


przygotowywany i publikowany od 2004 roku przez Światowe Forum Gospodarcze

podstawą jest ankieta EOS (Executive Opinion Survey), skierowana do członków rad nadzorczych i zarządów przedsiębiorstw (sektorowy dobór przedsiębiorstw jest zgodny z udziałem sektorów w tworzeniu PKB)

ankietowani oceniają sytuację panującą w kraju w danym obszarze, a nie sytuację w konkretnej firmie

ankieta przeprowadzona w 2015 roku obejmowała 140 krajów, łączna próba liczyła 14 000 respondentów (214 w Polsce)

instytucją odpowiedzialną za badanie w Polsce jest Narodowy Bank Polski

ponad sto zmiennych pogrupowanych w 12 działach

Globalny Indeks Konkurencyjności (Global Competitiveness Index), 2016


Jakość systemu edukacji (Quality of the education system)

In your country, how well does the education system meet

the needs of a competitive economy? [1 = not well at all;

7 = extremely well]

Jakość nauczania matematyki (Quality of math and science education - In your country, how do you assess the quality of math and science education? [1 = extremely poor—among the worst in the world; 7 = excellent—among the best in the world]

Stopień orientacji na klienta (Degree of customer orientation

In your country, how well do companies treat customers?

[1 = poorly – mostly indifferent to customer satisfaction;

7 = extremely well – highly responsive to customers and seek

customer retention]

Zmienne wykorzystane z ankiety EOS/GCI


Problemy konsumentów na rynku usług finansowych w krajach UE oraz Islandii i Norwegii (odsetek osób zgłaszających problemy) kraje

z wartościami powyżej mediany (g łównie Europa Wsch. i Płd 12 ,9 ES vs 5 ,7 NW )

14

Rachunki bankowe

Produkty inwest.

Kredyty, pożyczki, karty kr.

Kredyty hipotecz.

Średnio usługi finans.

Średnio usługi ogółem

Austria 3,5 5,8 4,1 6,7 5,0 5,5

Belgia 7,0 4,8 6,0 3,6 5,3 9,7

Bułgaria 11,4 6,8 15,4 21,1 13,7 16,1

Chorwacja 15,0 13,3 14,2 14,0 14,1 14,8

Cypr 9,7 3,9 11,6 22,2 11,9 7,5

Czechy 11,4 10,1 11,4 10,5 10,9 11,8

Dania 10,0 4,9 7,7 5,0 6,9 10,6

Estonia 3,4 2,4 3,1 3,4 3,1 6,7

Finlandia 5,3 6,7 6,4 3,0 5,3 10,5

Francja 2,1 6,8 2,2 7,1 4,6 5,6

Niemcy 4,0 8,9 4,6 6,4 6,0 6,1

Grecja 9,9 7,6 8,1 13,3 9,7 8,5

Węgry 8,8 10,2 14,3 19,6 13,2 10,8

Islandia 12,8 6,3 7,3 7,9 8,6 10,8

Irlandia 12,7 7,5 10,6 11,3 10,5 13,0

Włochy 9,9 6,2 6,9 8,3 7,8 12,1

Łotwa 3,6 3,6 8,1 9,8 6,3 8,6

Litwa 8,4 5,3 8,2 8,5 7,6 11,7

Luksemb. 6,3 9,1 5,1 9,4 7,5 6,5

Malta 4,9 11,3 8,2 9,5 8,5 8,5

Holandia 4,8 11,3 4,1 9,6 7,5 9,0

Norwegia 6,3 5,4 1,8 9,9 5,9 13,0

Polska 17,8 19,0 13,5 14,1 16,1 11,7

Portugalia 4,9 12,1 6,8 7,2 7,7 10,3

Rumunia 7,5 8,5 12,2 18,7 11,7 11,4

Słowacja 10,3 10,5 11,7 12,6 11,3 11,5

Słowenia 5,4 13,8 4,7 8,8 8,2 8,1

Hiszpania 29,1 16,7 21,8 16,4 21,0 17,0

Szwecja 7,1 7,4 6,2 4,1 6,2 12,4

Wlk. Bryt. 16,2 6,7 7,6 6,9 9,4 13,8

Średnia 9,0 8,4 8,5 10,3 9,0 10,4

Mediana 8,0 7,5 7,6 9,5 8,0 10,7

Poziom kompetencji finansowych, umiejętności związanych z rozumieniem tekstu i rozum. mat, jakość eduk. oraz stopień orientacji na klienta kraje

z wartościami poniżej mediany (głównie Europa Wsch. i Płd . )

15

Kraj

Badanie kompetencji finansowych

Badanie PIAAC Badanie GCI

Wie

dza

Zach

ow

ania

Po

staw

y

Ogó

łem

ko

mp

ete

ncj

e

Ro

zum

ien

ie

teks

tu

Ro

zum

ow

anie

m

atem

atyc

zne

Um

ieję

tno

ści

ogó

łem

Jako

ść s

yste

mu

e

du

kacj

i

Jako

ść

nau

czan

ia m

at.

Jako

ść o

gółe

m

Ori

en

tacj

a n

a kl

ien

ta

Austria 4,9 6,0 3,3 14,2 269 275 544 4,3 4,6 9,0 5,9 Belgia 4,9 6,2 3,2 14,3 - - - 5,5 6,0 11,5 5,6 Bułgaria - - - - - - - 3,3 4,2 7,5 4,7 Chorwacja 4,3 4,8 3,0 12,0 - - - 3,1 4,8 7,9 4,7 Cypr - - - - 269 265 534 4,9 5,0 9,9 4,8 Czechy 4,4 5,0 3,1 12,6 274 276 550 3,8 4,3 8,2 4,9 Dania - - - - 271 278 549 4,9 4,8 9,7 5,6 Estonia 5,3 4,9 3,2 13,4 276 273 549 4,4 5,2 9,6 5,2 Finlandia 5,2 6,3 3,3 14,8 288 282 570 5,7 6,1 11,8 5,3 Francja 4,9 6,7 3,2 14,9 262 254 516 4,5 5,1 9,6 5,1 Niemcy - - - - 270 272 542 5,4 5,2 10,6 5,3 Grecja - - - - 254 252 506 2,9 4,3 7,2 4,8 Węgry 4,7 4,3 3,5 12,4 - - - 3,2 4,0 7,2 4,3 Islandia - - - - - - - 5,0 4,8 9,8 5,4 Irlandia - - - - 267 256 523 5,4 5,0 10,4 5,4 Włochy - - - - 250 247 497 3,7 4,6 8,3 5,0 Łotwa 5,1 5,3 3,0 13,3 - - - 3,7 4,6 8,3 5,0 Litwa 4,7 5,5 3,2 13,5 - - - 4,0 5,1 9,1 5,1

Luksemb. - - - - - - - 4,7 4,8 9,4 5,7 Malta - - - - - - - 4,7 5,0 9,6 4,1 Holandia 4,9 5,2 3,3 13,4 284 280 564 5,4 5,5 11,0 5,4 Norwegia 5,2 5,8 3,6 14,6 278 278 556 5,3 4,9 10,2 5,4 Polska 4,4 4,4 2,8 11,6 267 260 527 3,6 4,4 8,0 5,0 Portugalia 4,8 5,9 3,4 14,0 - - - 4,3 4,5 8,8 5,1 Rumunia - - - - - - - 3,3 4,8 8,2 4,8 Słowacja - - - - 274 276 550 2,8 4,0 6,8 4,7 Słowenia - - - - 256 258 514 4,1 5,3 9,4 5,0 Hiszpania - - - - 252 246 498 3,4 3,8 7,3 4,7 Szwecja - - - - 279 279 558 4,6 4,5 9,1 5,6 Wlk. Bryt. 4,2 5,6 3,3 13,1 273 262 535 4,7 4,4 9,2 5,4

Korelacja zmiennych dotyczących poziomu edukacji i kompetencj i (OECD/INFE, PIAAC, GCI) oraz problemów konsumentów i stopnia orientacj i na klienta

* * - k o r e l a c j a i s t o t n a n a p oz i om i e 0 , 0 1 * - k o r e l a c j a i s t o t n a n a p oz i om i e 0 , 0 5

opracowanie własne

16

OECD/INFE Wiedza Zachowania Postawy Ogółem

kompetencje Problemy

Orientacja na klienta

Wiedza 1

Zachowania ,395 1

Postawy ,385 ,320 1

Ogółem kompetencje

,689** ,917** ,546* 1

Problemy -,789** -,728** -,393 -,871** 1


,347 ,638** ,187 ,619** -,651** 1

PIAAC Rozumienie tekstu

Rozumowanie matem.

Umiejętności ogółem

Problemy Orientacja na klienta

Rozumienie tekstu 1

Rozumowanie matem.

,903** 1

Umiejętności ogółem

,972** ,978** 1

Problemy -,421* -,496* -,472* 1


,509* ,540** ,539** -,608** 1

GCI Jakość syst. edukacji

Jakość naucz.

matematyki

Jakość ogółem

Problemy Orientacja na klienta

Jakość syst. edukacji

1

Jakość naucz. mat. ,734** 1

Jakość ogółem ,959** ,896** 1

Problemy -,574** -,621** -,634** 1


,629** ,415* ,584** -,573** 1

Zależność problemów klientów na rynku usług finansowych, jakości edukacji ogółem (GCI) oraz stopnia orientacji na klienta opracowanie własne

17

problemy = -1,9*jeo + 26,3(-4,3) (6,5)

R² = 0,41

0

5

10

15

20

25

6 7 8 9 10 11 12

Problemy

Jakość edukacji ogółem

problemy = -5,2*onk + 35,8(-3,7) (4,9)

R² = 0,33

0

5

10

15

20

25

4 4,5 5 5,5 6

Problemy


onk = 0,2*jeo + 3,4(3,8) (7,3)

R² = 0,344,0

4,5

5,0

5,5

6,0

6 7 8 9 10 11 12


Jakość edukacji ogółem

Skala problemów klientów na rynku usług finansowych, poziom kompetencji finansowych, jakości edukacji , oraz stopnia orientacji na klienta w krajach europejskich ( p r ób a 1 5 i 3 0 k r aj ów )

opracowanie własne

18

Problemy


Kompetencje finansowe ogółem Jakość edukacji ogółem

Wszystkie trzy badane zmienne: jakość edukacji i kompetencje (ogólne i finansowe), skala problemów klientów na rynku usług finansowych, stopień orientacji na klienta są istotnie skorelowane

Na skalę problemów klientów na rynku finansowym ma wpływ ich poziom edukacji, umiejętności i kompetencji

Problemy klientów mogą też wynikać ze stopnia orientacji przedsiębiorców na klienta, zaś ta może być uwarunkowana wiedzą i kompetencjami klientów (większy poziom kompetencji klientów wymusza

większy stopień orientacji na klienta )

Wnioski


Schemat wzajemnego oddziaływania badanych zmiennych

Wnioski cd.


Problemy klientów na rynku usług finansowych

Poziom kompetencji, jakość edukacji

Stopień orientacji na klienta

W dziedzinie badanych zmiennych można zaobserwować podział krajów na obszar Europy Zach, i Płn. oraz Europy Wsch. i Płd; większy poziom edukacji, umiejętności i kompetencji charakteryzuje mieszkańców Europy Zach. i Płn., tam też konsumenci mają mniej problemów na rynku usług finansowych.

Wnioski cd.


WPŁYW POZIOMU EDUKACJI PODSTAWOWEJ I...

Documents

Transcript of WPŁYW POZIOMU EDUKACJI PODSTAWOWEJ I...