Wnikliwe poznawanie Pism

Artykuły z cyklu „Wnikliwe poznawanie Pism”

(1) 1.1. J 20:28 i „Wnikliwe poznawanie Pism”(2) 1.2. Alfa i Omega i „Wnikliwe poznawanie Pism”(3) 1.3. Osobowość Ducha Świętego i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. I)(4) 1.4. Osobowość Ducha Świętego i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. II)(5) 1.5. Modlitwa do Chrystusa i „Wnikliwe poznawanie Pism”(6) 1.6. Cześć dla Jezusa, Hbr 1:6 i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. I)(7) 1.7. Cześć dla Jezusa, Hbr 1:6 i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. II)(8) 1.8. Jezus Wszechmogący i „Wnikliwe poznawanie Pism”(9) 1.9. Prz 8:22 i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. I)(10) 2.0. Prz 8:22 i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. II)(11) 2.1. Jezus Chrystus a archanioł Michał i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz.

I)(12) 2.2. Jezus Chrystus a archanioł Michał i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz.

II)(13) 2.3. Piotr w Rzymie i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. I)(14) 2.4. Piotr w Rzymie i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. II)(15) 2.5. Piotr w Rzymie i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. III)(16) 2.6. Prymat Piotra i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. I)(17) 2.7. Prymat Piotra i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. II)(18) 2.8. Bracia i siostry Jezusa i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. I)(19) 2.9. Bracia i siostry Jezusa i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. II)(20) 3.0. Boże Narodzenie i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. I)(21) 3.1. Boże Narodzenie i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. II)(22) 3.2. Służba wojskowa i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. I)(23) 3.3. Służba wojskowa i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. II)(24) 3.4. Niedziela i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. I)(25) 3.5. Niedziela i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. II)(26) 3.6. Aid to Bible Understanding a „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. 1)(27) 3.7. Aid to Bible Understanding a „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. 2)

1.1. Jan 20:28 i „Wnikliwe poznawanie Pism”

Artykuły z cyklu "Wnikliwe poznawanie Pism" http://www.piotrandryszczak.pl/do_art/wnik/Wnikliw.htm

1 of 433 02/17/2014 03:19 PM

W 2006 roku Towarzystwo Strażnica wydało w języku polskim swój słownikbiblijny pod tytułem „Wnikliwe poznawanie Pism” (dwa tomy po 1278 stronkażdy). Jego angielski odpowiednik, czy raczej oryginał, pt. Insight on theScriptures ukazał się już w 1988 roku.

Nie była to pierwsza tego typu publikacja, bowiem w 1971 roku ŚwiadkowieJehowy opublikowali swój pierwszy słownik pt. Aid to Bible Understanding(jeden tom, 1696 stron), co oddawano jako „Pomoc do zrozumienia Biblii” (brakpolskiej edycji). Wcześniej, bo w 1969 roku, wydano jakby pierwszą część tejangielskiej publikacji, zawierającą hasła od litery A do słowa Exodus. Późniejzmieniono zamiar i postanowiono opublikować te dzieło w całości, a nie w kilkutomach, i nie kontynuowano już serii.

W tworzenie tego słownika zaangażowany był między innymi R. Franz (ur.1922), były członek Ciała Kierowniczego Świadków Jehowy (od 1971 do 1980 r.)i zarazem bratanek prezesa Strażnicy (1977-92) F. Franza (zm. 1992). R. Franzwłaściwie przewodniczył komitetowi składającemu się z kilkunastu osób. Był wnim też inny członek Ciała Kierowniczego L. Swingle (zm. 2001). R. Franzuważa nowy słownik Świadków Jehowy za „zrewidowaną” wersję starego i nawetwyraża zdziwienie, że nie wspomniano w nim o ‘poprzedniku’ (patrz „KryzysSumienia” R. Franz, 2006 s. 22-25, 79, 189-190, 329). Towarzystwo Strażnicajednak zmieniło jego tytuł i rozbiło materiał na dwa tomy, choć treść obu wwiększości pokrywa się.

Ciekawostką dotyczącą dzieła Aid to Bible Understanding jest fakt, że napoparcie swej wersji wersetów Mt 27:52-53 i J 1:1 odwołuje się ono do przekładuNowego Testamentu spirytysty Johannesa Grebera (s. 1134, 1669), oczywiście niewspominając o jego profesji. Natomiast nowy słownik pominął powoływanie sięna tę osobę, bo już odrzucono ją wcześniej w Strażnicy Rok CIV [1983] Nr 22 s.24 („Uznano za niestosowne, by ‘Strażnica’ korzystała z przekładu, który ma takścisłe powiązania ze spirytyzmem (Powt. Pr. 18:10-12). (...) dlatego nie mapotrzeby, by powoływać się w tej sprawie na tłumaczenie Grebera”).

Szczególnie jednak słowa „Słowo był bogiem” (J 1:1), według BibliiŚwiadków Jehowy, są nadal akcentowane przez nich i ciągle to łączy ich zprzekładem Grebera. Bo przecież odrzucając jego osobę, nie porzuciłoTowarzystwo Strażnica swego poglądu, że Jezus jest tylko „bogiem”.

Dla porównania podajemy zdania dotyczące J 1:1 z obu słowników, a słowazawarte w pierwszym, a usunięte w drugim pogrubiliśmy:

„(...) compare 2 Peter 1:4, where ‘divine nature’ is promised to Christ’s joint


2 of 433 02/17/2014 03:19 PM

heirs.A translation by a former Roman Catholic priest, Johannes Greber (1937

ed.) renders the second appearance of the word ‘god’ in the sentence as ‘agod.’ And The Four Gospels - A New Translation, by Professor Charles CutlerTorrey (second ed., 1947) says:...” (Aid to Bible Understanding 1971 s. 1669).

„(...) por. 2Pt 1:4, gdzie ‘Boską naturę’ obiecano współdziedzicom Chrystusa).Profesor C. C. Torrey w The Four Gospels - A New Translation (wyd. 2, 1947)

napisał:...” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II s. 759).

Warto zwrócić uwagę na tę samą treść publikacji i opuszczenie dotycząceosoby Grebera.

Ale okazuje się, że czasem dla Świadków Jehowy jednak Chrystus jest„Bogiem” (J 20:28), i to jest ta ich niekonsekwencja. Bo czyż może byćjednocześnie „bogiem” i „Bogiem”? Tą sprawą zajmiemy się w tym artykule,którą podejmuje właśnie słownik Towarzystwa Strażnica.

Popatrzmy na zestawione dwa wersety według jego Biblii:„Słowo był bogiem” J 1:1;„Tomasz rzekł do niego: ‘Mój Pan i mój Bóg!’” J 20:28;

Oto jeszcze inne przykłady z tej Biblii, gdzie Jezus jest raz Bogiem przez małe„b”, a drugim razem przez duże „B”:

„jednorodzony bóg, który zajmuje miejsce u piersi Ojca” J 1:18;„Cudowny Doradca, Potężny Bóg, Wiekuisty Ojciec, Książę Pokoju” Iz 9:6;

„chociaż jesteś człowiekiem, czynisz siebie bogiem” J 10:33.„nazywał Boga swoim Ojcem, czyniąc się równym Bogu” J 5:18.

Wydaje się, że Towarzystwo Strażnica pogubiło się i samo nie wie, czy Żydziuważali Jezusa za boga, czy równego Bogu. To samo dotyczy chrześcijan, którzymają uważać Go raz za boga (J 1:1), a innym razem za Boga (J 20:28).

Jak to pogodzić? Odpowiedź na to pytanie zna zapewne tylko TowarzystwoStrażnica. Czy jednak jego głosiciele potrafią to wytłumaczyć?

„Pan mój i Bóg mój” J 20:28

1) Oto co podaje słownik Świadków Jehowy o słowach „Pan mój i Bóg mój” (J


3 of 433 02/17/2014 03:19 PM

20:28):„Zdaniem niektórych uczonych był to okrzyk zdumienia, skierowany co

prawda do Jezusa, lecz odnoszący się do Boga, jego Ojca. Według innych z tekstugreckiego wynika, że słowa te dotyczyły jednak Jezusa. Ale nawet jeśli tak było,wyrażenie ‘mój Pan i mój Bóg’ musi harmonizować z resztą natchnionych Pism”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I s. 976).

Co powiemy o tej opinii? Otóż zastanawiające jest to, że słownik ŚwiadkówJehowy nie wymienia żadnego ze wspomnianych „uczonych” z nazwiska. Czyżbychodziło o uczonych antytrynitariańskich, którzy programowo zwalczają BóstwoChrystusa? Czy może chodzi o niektórych uczonych Świadków Jehowy? Ciekaweteż, że nie przytoczono żadnej Biblii w której Jezus nazwany jest „bogiem” w J20:28. Czyżby takiej nie było? Może to by jednak bardziej pasowałoTowarzystwu Strażnica.

Prócz tego chyba każdy zauważy, że z dialogu wynika, że Tomasz mówi wprostdo Jezusa, a nie do Boga Ojca:

„Tomasz Mu odpowiedział: «Pan mój i Bóg mój!». Powiedział mu Jezus:«Uwierzyłeś dlatego, ponieważ Mnie ujrzałeś? Błogosławieni, którzy niewidzieli, a uwierzyli»” J 20:28-29 BT.

Ciekawe też, że słowa Tomasza są podobne do wyznania psalmisty „mój Boże iPanie!” Ps 35:23 BT II wyd. (por. Jdt 5:21, Tb 13:4). Widać więc, że tak samouwielbiano Jezusa jak Boga Ojca w Starym Testamencie. Mało tego identycznafraza jak w J 20:28 pada w Septuagincie w Ps 34:23, choć tam jest odwróconakolejność słów: „Boże mój i Panie mój”.

2) Dalej powyższy słownik podaje:„Ponieważ Jezus już wcześniej przekazał uczniom wiadomość: ‘Wstępuję do

Ojca mego i Ojca waszego oraz do Boga mego i Boga waszego’, nie ma powodudo przypuszczeń, że Tomasz uważał go za Boga Wszechmocnego (Jn 20:17).Zresztą sam Jan po zrelacjonowaniu spotkania Tomasza ze wskrzeszonymJezusem oświadczył o tego rodzaju doniesieniach: ‘Ale te zostały spisane, abyścieuwierzyli, że Jezus jest Chrystusem, Synem Bożym, i abyście dzięki wierze mieliżycie za sprawą jego imienia’ (Jn 20:30, 31).” („Wnikliwe poznawanie Pism”2006 t. I s. 976).

Komentując te wypowiedzi należy stwierdzić, że słownik ten akcentuje słowa„Boga mego”, tak jakby z nich wynikało, że Jezus przez te słowa nie jest już


4 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Bogiem. A przecież gdy Chrystus mówi „Ojciec mój”, tak samo ukazuje nam innąswoją relację do Niego, niż posiada ogół ludzi. Pomimo tego Jezus nadal też jest„Ojcem Odwiecznym” Iz 9:5.

Nazywając Ojca „moim Bogiem” Jezus nadal jest także „Bogiem moim” (J20:28). Gdy Chrystus mówi o Ojcu „mój Bóg”, to znaczy Bóg o którym nasnauczał.

Prócz tego, Ojciec jest dla Jezusa źródłem Jego Boskiej natury (Flp 2:6). StądJezus jest „Jednorodzonym Bogiem” (J 1:18) czy Synem Bożym.

Również Bóg Ojciec nazywa Chrystusa „Panem” (Hbr 1:10), z czego niewynika, że jest od Niego niższy (także Bogiem patrz Hbr 1:7-9). Widać więc, żetytuły wymieniane między Synem i Ojcem mówią o ich wzajemnym szacunku. OSynu np. powiedziano, że „Otrzymał bowiem od Boga Ojca cześć i chwałę...” 2P1:17.

Czy Tomasz uważał Jezusa za Wszechmocnego? Cytowany słownik zdaje sięw to wątpić. Jednak Tomasz był wśród „Jedenastu”, o których mówi Mt 28:16, iim Chrystus powiedział: „Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi” Mt28:18.

Mało tego, Tomasz, jak i pozostali Apostołowie, od początku wiedzieli, żeJezus jest Synem Bożym (J 1:34, 49), a jednak im to nie wystarczało i ciąglepytali: „Kim właściwie On jest, że nawet wicher i jezioro są Mu posłuszne?” Mk4:41. Widać więc, że widząc Jezusa w działaniu odkrywali osobę posiadającąwszechmoc.

Już Stary Testament zapowiadał, że Mesjasz będzie rozporządzał „mocąJahwe” (Mi 5:3), która jest wszechmocą.

Tuż przed narodzeniem Chrystusa, judaizm tamtego czasu, wierzył że „Słowo”i „Mądrość Boża” posiada przymiot wszechmocy. I choć Świadkowie Jehowy nieuznają cytowanej poniżej księgi (deuterokanoniczna), to jednak jest onaświadectwem wiary Izraela u progu pojawienia się Mesjasza.

Uczeni, uważają, że powstała ona w II lub I wieku przed Chr., choć niektórzystwierdzają nawet, że „Data powstania Mdr zamyka się więc w latach 88-30, adalsze rozważania nad autorstwem księgi pozwolą uściślić czas jej powstania”(„Księga Mądrości. Wstęp - Przekład z Oryginału - Komentarz” Tom VIII część3, opracował ks. doc. K. Romaniuk, Poznań-Warszawa 1969, s. 21). Oto słowa ztej księgi:

„wszechmocne Twe słowo z nieba, z królewskiej stolicy, jak miecz ostry niosącTwój nieodwołalny rozkaz, jak srogi wojownik runęło pośrodku zatraconej ziemi”(Mdr 18:15 por. Ap 19:11-13).


5 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„pouczyła mnie bowiem Mądrość - sprawczyni wszystkiego. Jest w niej duchrozumny, święty (...) wszechmogący i wszystkowidzący (...) Jedna jest, awszystko może, pozostając sobą, wszystko odnawia” (Mdr 7:21-27 por. 1Kor1:24).

Później Nowy Testament powie o Synu, jako o wszechmocnym, który„podtrzymuje wszystko słowem swej potęgi” Hbr 1:3.

Także inne teksty biblijne wskazują, że Mesjasz panując nad wszystkim musiposiadać nieograniczoną moc tzn. wszechmoc: Flp 3:21 („tą potęgą, jaką możeOn wszystko...”), Kol 2:9 („cała Pełnia: Bóstwo...”), 2P 1:3 („Boska Jego[wszech]moc”), Mt 11:27 („Wszystko przekazał Mi Ojciec”), Łk 10:22 („Ojciecmój przekazał Mi wszystko”), J 3:31 („panuje nad wszystkim”), J 3:35(„wszystko oddał w Jego ręce”), J 13:3 („Ojciec dał Mu wszystko w ręce”), Hbr1:2 („Jego to ustanowił dziedzicem wszystkich rzeczy”).

Również nie ma racji cytowany słownik, akcentując to, że Jezus jest tylko„Synem Bożym”, i w to trzeba tylko wierzyć, a nie że jest „Bogiem”.Porównajmy dwa zdania skupiając się na słowie „wiara”:

„abyście wierzyli, że Jezus jest Mesjaszem, Synem Bożym” J 20:31 BT;„«Pan mój i Bóg mój!». Powiedział mu Jezus: «Uwierzyłeś dlatego, ponieważ

Mnie ujrzałeś? Błogosławieni, którzy nie widzieli, a uwierzyli»” J 20:28-29 BT.Widać z tego, że wobec Chrystusa określenia „Bóg” i „Syn Boży” są

wymienne. Jezus nazywany jest „Jednorodzonym Synem Bożym” (J 3:18), ale też„Jednorodzonym Bogiem” (J 1:18). Podobnie jak terminami „Człowiek” i „SynCzłowieczy” (1Tm 2:5, J 5:27).

3) Dalej słownik Świadków Jehowy uczy:„A zatem Tomasz słusznie mógł powiedzieć do Jezusa ‘mój Bóg’, bo przecież

jest on ‘bogiem’ - choć nie Bogiem Wszechmocnym ani ‘jedynym prawdziwymBogiem’, do którego sam nieraz się modlił w obecności tego apostoła (Jn 17:1-3)”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I s. 976).

Co powiemy o tym? Otóż dziwne jest stwierdzenie powyższego słownika, żeTomasz „mógł powiedzieć do Jezusa ‘mój Bóg’, bo przecież jest on ‘bogiem’”.Raczej można wyciągnąć z tego inny wniosek: „mógł powiedzieć do Jezusa ‘mójBóg’, bo przecież jest on ‘Bogiem’. Jeśli Świadkowie Jehowy uważają Chrystusaw J 20:28 za „boga”, to wydaje się, że też powinni Go określać „panem”, a nie„Panem”, bo przecież oba te tytuły występują w tym wersecie.

Czy Jezus jest Bogiem Wszechmocnym powiedzieliśmy twierdząco powyżej.


6 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Dodajmy tylko, że nawet to, że Chrystusowi „dana” jest przez Ojca tawszechmoc, niczego to nie zmienia. On już na zawsze pozostaniewszechmocnym, bo Ojciec nie po to Go nią obdarował, łącznie z Boską naturą,aby ją mu ktoś mógł odebrać. Jest to bowiem „moc wiekuista” 1Tm 6:16.

Prócz tego „wielu biblistów”, jak zaznacza omawiany słownik (t. I s. 61), iwielu pisarzy wczesnochrześcijańskich odnosi do Jezusa słowa „Oto nadchodzi zobłokami, i ujrzy Go wszelkie oko i wszyscy, którzy Go przebili. I będą Goopłakiwać wszystkie pokolenia ziemi. Tak: Amen. Jam jest Alfa i Omega, mówiPan Bóg, Który jest, Który był i Który przychodzi, Wszechmogący” Ap 1:7-8.

Chrystusa według Ap 1:8 nazywają Wszechmogącym np. Tertulian (ur. 155)„Przeciw Prakseaszowi” 17:4, Hipolit (ur. przed 170) „Przeciw Noetosowi” 6 iOrygenes (ur. 185) „O zasadach” 1:2,10 (ich teksty patrz „W obronie wiary” pkt2.1. na www. apologetyka.info).

Warto dodać, że słownik Świadków Jehowy pod hasłem „Wszechmocny” (t. IIs. 1088-1090) ani słowem nie wspomina o wszechmocy Jezusa i o tekście Mt28:18.

A czy Jezus jest ‘jedynym prawdziwym Bogiem’? Dziwne wymaganie stawiaChrystusowi omawiany słownik. Tak jakby chciał aby Jezus był „jedynymprawdziwym Bogiem”, a nie miał być nim Jego Ojciec. Chrystus jest „jedynymprawdziwym Bogiem” w łączności z Ojcem i Duchem Świętym, a nie osobno.Przecież Świadkowie Jehowy sami nauczają, że Ojciec zawsze działa z Synem-Słowem i przez Ducha Św.

Podobnie Syn nazwany jest „jedynym Władcą” (Jud 4) i choć Ojciec tak niejest wprost określony, to jednak wiemy, że Chrystus powiedział: „Wszystkobowiem moje jest Twoje, a Twoje jest moje...” (J 17:10), „Wszystko, co maOjciec, jest moje” J 16:15. Wszelkie więc tytuły należące do Ojca należą też doSyna.

Korzystając z tego, że słownik Świadków Jehowy nie omawia tekstu 1J 5:20,my też go tu nie będziemy komentować, a tylko go tu zacytujemy: „Wiemy także,że Syn Boży przyszedł i obdarzył nas zdolnością rozumu, abyśmy poznawaliPrawdziwego. Jesteśmy w prawdziwym Bogu, w Synu Jego, Jezusie Chrystusie.On zaś jest prawdziwym Bogiem i Życiem wiecznym”.

Widzimy z tych słów, że Jezus jest „prawdziwym Bogiem” (omówienieszczegółowe tego tekstu patrz art. G. Żebrowskiego „Bóstwo Chrystusa, czyOjca? (1 Jn 5,20)” na www.apologetyka.info.). Również pisarzewczesnochrześcijańscy tak określają Chrystusa np. Ireneusz (ur. 130-40) „Przeciwherezjom” 4:6,7, Meliton z Sardes (ok. 160) Frg 6, Tertulian (ur. 155) „Przeciw


7 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Marcjonowi” V,20:4, Orygenes (ur. 185) „Przeciw Celsusowi” 1:68 (ich tekstypatrz „W obronie wiary” pkt 2.11. i 2.31. na www.apologetyka.info).

Warto też wspomnieć, że słownik Świadków Jehowy w innym miejscuzacytował tylko pierwszą część tego wersetu do słowa „prawdziwego” (t. II s.1005).

Zadajmy sobie też pytanie. Czy ktoś kto byłby tylko „bogiem”, a nie był„Bogiem prawdziwym”, mógłby powiedzieć: „Kto Mnie zobaczył, zobaczył takżei Ojca” (J 14:9)?

4) Oto następne słowa ze słownika Świadków Jehowy:„Ale [Tomasz] mógł też użyć tego wyrażenia w podobnym sensie jak jego

przodkowie, których wypowiedzi były mu dobrze znane z Pism Hebrajskich.Niekiedy ludzie odwiedzani przez anielskiego posłańca zachowywali się lubzwracali do niego tak, jak gdyby mieli przez sobą samego Jehowę Boga (czasamiprzedstawiał to w ten sposób pisarz relacjonujący daną historię) (por. Rdz16:7-11, 13; 18:1-5, 22-33; 32:24-30; Sdz 6:11-15; 13:20-22). Ów aniołreprezentował bowiem Jehowę, przemawiał w Jego imieniu, używając pierwszejosoby liczby pojedynczej, a nieraz wręcz oznajmiał: ‘Jam jest prawdziwy Bóg’(Rdz 31:11-13; Sdz 2:1-5). Tak więc Tomasz mógł powiedzieć do Jezusa ‘mójBóg’ właśnie w tym sensie - uznał, że jest on przedstawicielem i rzecznikiemprawdziwego Boga” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I s. 976).

Śledząc argumenty tego słownika zauważmy niepewność autorów wyrażoną wsłowach: „mógł też użyć”, „mógł powiedzieć”. Widać z tego, że nie są oniprzekonani o słuszności swych opinii, a jedynie chcą przez te przypuszczeniaosłabić Bóstwo Chrystusa. Ta ich argumentacja bliska jest tej którą przedstawilina początku omawiania J 20:28: „Zdaniem niektórych uczonych był to okrzykzdumienia, skierowany co prawda do Jezusa, lecz odnoszący się do Boga, jegoOjca”.

Czy ta argumentacja słownika Świadków Jehowy jest do przyjęcia? Otóżsłabością jej jest to, że wspomniane wizyty aniołów, którzy reprezentowali Boga,były okazjonalne, a obecność Jezusa była ciągła, przez ponad 3 lata i jest nazawsze. Jezus stał się dla nas Emmanuelem to znaczy „Bogiem z nami” Mt 1:23.I rzeczywiście będąc „Bogiem” (J 20:28) powiedział, że będzie z nami na zawsze:„A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata” Mt 28:20.

Zauważmy jeszcze stwierdzenie słownika „anioł reprezentował bowiemJehowę, przemawiał w Jego imieniu, używając pierwszej osoby liczby


8 of 433 02/17/2014 03:19 PM

pojedynczej, a nieraz wręcz oznajmiał: ‘Jam jest prawdziwy Bóg’”. Otóż jakwidzimy, według Świadków Jehowy, anioł mógł być nazwany „prawdziwymBogiem”, a Jezus według nich nie może być określany w ten sposób! Czy to niejest skrajny antytrynitaryzm, z dziwnym wywyższeniem aniołów?

Mało tego, w tym samym słowniku (dla odmiany) pod hasłem „Słowo” (t. II s.760) Świadkowie Jehowy wskazują, że tym „prawdziwym Bogiem” wprzytaczanych tekstach Rdz 31:11-13 i Sdz 2:1-5 jest Jezus-Słowo: „Rozsądnywydaje się wniosek, że zanim Słowo przyszedł na ziemię jako Jezus, Bógwielokrotnie posługiwał się nim jako anielskim narzędziem mówczym, gdy chciałskontaktować się z ludźmi (Rdz 16:7-11; 22:11; 31:11; Wj 3:2-5; Sdz 2:1-4; 6:11,12; 13:3)”.

Jest więc Jezus, według Świadków Jehowy, „prawdziwym Bogiem”, czy nie?A może jest „prawdziwym Bogiem”, ale nie „jedynym prawdziwym Bogiem”, jakwspomniał powyższy słownik.

5) Oto ostatnie słowa omawianego słownika o J 20:28:„Jakkolwiek było, słowa Tomasza z całą pewnością nie zaprzeczają

jednoznacznemu oświadczeniu, które sam usłyszał z ust Mistrza: ‘Ojciec jestwiększy niż ja’ (Jn 14:28)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I s. 976).

Rzeczywiście słowa J 20:28 nie kolidują ze słowami z J 14:28. Na tej samejstronie cytowanego słownika jest napisane: „Przy tej samej okazji, w nocy przedśmiercią, Jezus powiedział swym uczniom ‘Ojciec jest większy niż ja’ (Jn 14:28)”(t. I s. 975-976).

Widzimy więc, że słowa te wypowiedział Chrystus, gdy prawie szedł na śmierći gdy Apostołowie mieli zobaczyć, jak będzie On poniżony w męce, jak wielemniejszy przez to od Ojca w chwale. Tak miał On zrealizować swe samouniżenie,o którym napisano: „On istniejąc w postaci Bożej, nie skorzystał ze sposobnościaby na równi być z Bogiem, lecz ogołocił samego siebie, przyjąwszy postać sługi(...) uniżył samego siebie, stawszy się posłusznym aż do śmierci - i to śmiercikrzyżowej” Flp 2:6-8 BT.

Na koniec nadmieniamy, że omawiając tekst J 20:28, słownik ŚwiadkówJehowy nie odwołuje się do takich fragmentów Biblii jak Tt 2:13, Rz 9:5, 2P 1:1czy J 8:24 i 28. Jednak one według Towarzystwa Strażnica, albo nie mówią oJezusie, albo nie wskazują na Jego Bóstwo.

Widzimy też, że „Wnikliwe poznawanie Pism” daje Świadkom Jehowy kilkawariantów, jak zwalczyć Bóstwo Jezusa, nie opowiadając się zdecydowanie za


9 of 433 02/17/2014 03:19 PM

żadnym. Zapewne mogą oni je wypróbowywać w zależności od wiedzy iargumentacji swego rozmówcy.

1.2. Alfa i Omega i „Wnikliwe poznawanie Pism”

Przez prawie 60 lat (od 1879 do 1938 r.) Towarzystwo Strażnica nauczało, żeChrystus w Biblii nazywany jest „Alfą i Omegą” (Ap 1:8, 1:11, 21:6 i 22:13). Nieprzeszkadzał jemu ten tytuł, by nauczać po swojemu, że Syn jest niższy rangą odBoga. Przykładowo w „Dokonanej Tajemnicy” (1925), z serii „Wykłady PismaŚwiętego”, reklamowanej jeszcze w 1929 roku, nauczano:

„[Ap] 1:8. Jam jest Alfa i Omega. - Alfa jest pierwszą literą alfabetugreckiego a Omega ostatnią.

Początek i koniec. - ‘Wielka chwała naszego Pana jest nie tylko w tem, że Onbył pierwszym ze stworzeń Boga, lecz także, iż był ostatnim. Widzimy z tego, żeWielki Jehowa nie używał bezpośrednio swej władzy przy stwarzaniu ludzi ianiołów; ale że swą władzę przekazał na Swego Jednorodzonego Syna’ -Z.’93-115. (...).

Który jest i który był, i który przyjść ma, On Wszechmogący. - Od chwilizmartwychwstania datuje się poselstwo ‘Dana Mi jest wszelka władza na niebie ina ziemi’ (Mt 28:18). Z tego wynika, iż dopiero od tej pory Jezus mógł byćnazwany Wszechmogącym - Z. 93-115” („Dokonana Tajemnica” 1925 s. 15-16).

„[Ap] 1:11. „Mówiący: [Jam jest Alfa i Omega, On pierwszy i ostatni]; a cowidzisz napisz w księgi, i poślij siedmiu zborom, które są w Azyi” („DokonanaTajemnica” 1925 s. 17).

„[Ap] 21:6. „I rzekł mi: [Stało się]. Jam jest Alfa i Omega początek ikoniec. - ‘Upodobało się Ojcu niebieskiemu, aby Błogosławiony, JednorodzonySyn Jego, dokonał całego programu odkupienia i restytucji, aby na wieki stał sięTowarzyszem i Przedstawicielem Ojca, przez którego wszystkie rzeczy będątrwać, tak jak On był jedynym, przez którego wszystkie rzeczy były stworzone,które są stworzone’ Z.’01-201; Obj. 1:8; 22:13.” („Dokonana Tajemnica” 1925 s.378-379).


10 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„[Ap] 22:13. Jam jest Alfa i Omega, początek i koniec pierwszy i ostatni. -‘Pan nasz powiada nam po wiele razy (Zobacz Obj. 1:8, 11, 17; 2:8; 3:14; 21:6),że On jest Początkiem i Końcem ze stworzeń Bożych.’ - Z.’93-115” („DokonanaTajemnica” 1925 s. 401).

„W Wieku Tysiąclecia twórcy wyznań będą się czuć jak gdyby dodawalipostscriptum do swego dzieła, które to postscriptum będzie brzmieć niejakonastępująco:

‘P. S. - Otwarły się nam oczy i teraz widzimy, że Jezus jest Alfą, Początkiemstworzenia Bożego, i Omegą, Końcem bezpośredniego stworzenia Ojcowskiego(Obj. 22:13; 1:8)...’.” („Dokonana Tajemnica” 1925 s. 131; patrz też s. 22, 31,287).

Również inne publikacje, którymi posługiwali się kiedyś dzisiejsi ŚwiadkowieJehowy nauczały podobnie np.:

„Sam Jezus mówi te same rzeczy chociaż innemi słowami, iż On był:‘Początkiem stworzenia Bożego’. (Objawienie 3:14). On był ‘Początkiem ikońcem, pierwszym i ostatnim. Alfa i Omega.’ (Objawienie 21:6)” („Stworzenieczyli historia biblijna w obrazach” 1914 s. 54).

„Pan Jezus odniósł się do Jana w swoim dniu i rzekł do niego, mówiąc: »Jamjest Alfa i Omega, on pierwszy i ostatni; a co widzisz, napisz w księgi...« -Objawienie 1:1, 11” (Strażnica 15.09 1938 s. 284 [ang. 15.01 1938 s. 30]).

„Władca ziemi, Chrystus Jezus, teraz przebywa w świątyni przy sprawowaniusądu w imieniu Jehowy (...) W ten sposób klasa sługi podziwia go w świątyniwedług symbolicznej wizji: »Byłem w zachwyceniu ducha w dzień Pański isłyszałem za sobą głos wielki jak trąby, mówiący: Jam jest Alfa i Omega, onpierwszy i ostatni... « - Objawienie 1:10-20” (Strażnica 15.08 1938 s. 255 [ang.15.12 1936 s. 382]).

Patrz też ang. Strażnice z 1893 r. s. 115 i z 1901 r. s. 201; „Co kaznodziejaRussell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania” 1947 (ed. ang. 1917) s.172-173.

Wydana przez Towarzystwo Strażnica w roku 1930. książka pt. „Światło” nie


11 of 433 02/17/2014 03:19 PM

odnosi już do Jezusa tytułu „Alfa i Omega”, w tekstach Ap 1:8, 21:6, 22:13, choćjeszcze w publikacjach z roku 1938 nadal nazywano Go „Alfą i Omegą” napodstawie fragmentu Ap 1:11 (por. Biblia Gdańska).

Całkowicie odrzuca ten tytuł dla Jezusa wydany w roku 2006 słownik biblijnyŚwiadków Jehowy pt. „Wnikliwe poznawanie Pism” (ang. ed. 1988), któregonaukę przedstawimy poniżej.

Owszem zdarzały się Towarzystwu Strażnica wpadki, gdy np. tekst Ap 22:12,bezpośrednio poprzedzający słowa „Alfa i Omega”, odnoszono do Jezusa, alepóźniej szybko się z tego wycofywano.

Przykładowo „Wspaniały finał Objawienia bliski!” (1993) na s. 316 słowa Ap22:12 odnosi do Jehowy, a na s. 319, chyba przez nieuwagę, do Jezusa. Jakbywięc niechcąco zrównuje osoby Boże.

Oto zestawienie tych tekstów:

„‘Oto przychodzę szybko - (...)’ (Objawienie 22:12-15). Jehowa Bógponownie zwraca uwagę (...) ‘Przychodzi szybko’, by wykonać wyrok...”(„Wspaniały finał Objawienia bliski!” 1993 s. 316).

„(...) ‘Tak, przychodzę szybko’ (Objawienie 22:20a). Zarówno on, jak i samJehowa Bóg kilkakrotnie podkreślają, że przychodzą ‘szybko’, czyli wkrótce, aJezus powtarza to już po raz piąty (Objawienie 2:16; 3:11; 22:7, 12, 20)”(„Wspaniały finał Objawienia bliski!” 1993 s. 319).

Podobnie było z ang. Strażnicą [The Watchtower] 01 X 1978 s. 15, którazacytowała Ap 22:12 odnosząc ją do Jezusa. Natomiast polski odpowiednik tegoartykułu w Strażnicy Rok C [1979] Nr 18 s. 12 pominął ten werset zamieszczająctylko, jak angielski tekst, pozostałe fragmenty tzn. Ap 22:7, 20.

Oto zestawienie tych tekstów:

„Jesus again stresses the suddenness with which he comes: (...)‘Look! I am coming to you quickly ... Look! I am coming quickly, and the

reward I give is with me ... Yes; I am coming quickly.’ (Rev. 22:7, 12, 20)” (TheWatchtower 01 X 1978 s. 15).

„Jezus ponownie podkreślił nagłość swego przybycia: (...)‘A oto nadchodzę szybko. (...) Tak, nadchodzę szybko’ (Apok. 22:7, 20, NW)”


12 of 433 02/17/2014 03:19 PM

(Strażnica Rok C [1979] Nr 18 s. 12).

W innej publikacji, jakby poplątał się Świadkom Jehowy Bóg „Alfa i Omega”z Ap 1:8, z mówiącym Jezusem z Ap 1:11 i wygląda tak, jakby to Jezus był Alfa iOmegą:

„Na wyspie [Jan] usłyszał głos Boży przypominający dźwięk trąby, któryoznajmił: ’Jam jest Alfa i Omega (...) Co widzisz, zapisz w zwoju’ (Objawienie1:8-11)” (Przebudźcie się! Nr 15, 2000 s. 25).

Natomiast z komentarza kolejnej publikacji Towarzystwa Strażnica wiemy, żetym mówiącym z Ap 1:11 jest dla niego Chrystus. O tym wersecie napisano:

„wizja odnosi się głównie do dnia Pańskiego, słowa Jezusa każą się spodziewać(...) W pierwszej wizji Jan ogląda Pana Jezusa Chrystusa jaśniejącego niebiańskąchwałą” („Wspaniały finał Objawienia bliski!” 1993 s. 24). Por. Ap 1:12-17.

Ciekawe, że książka pt. „Światło” (1930 t. 2) odnosiła tekst Ap 22:13 doJehowy (s. 291-292), a fragment Ap 22:12 do Jezusa. Po zacytowaniu słów Ap22:11-12 podano:

„‘(...)’ (Wiersze 11, 12). Te dwa wiersze pokazują, że Pan Jezus przychodzi bysprawować sąd i wydać ostateczny wyrok na tych, którzy zawarli przymierze codo czynienia woli Bożej. Każdy jest sądzony »według uczynków jego«” (s.282-283).

Również jeszcze w roku 1955 tekst Ap 22:12 Towarzystwo Strażnica odnosiłodo Jezusa:

Jesus associated his return with the rewarding of his followers. Said he: “If Igo my way and prepare a place for you, I am coming again and will receive youhome to myself, that where I am you also may be.” And again: “Look! I amcoming quickly, and the reward I give is with me, to render to each one as hiswork is.” Paul understood it this way, for he wrote: “I have fought the right fight,I have run the course to the finish, I have observed the faith. From this time onthere is reserved for me the crown of righteousness, which the Lord, the righteousjudge, will give me as a reward in that day, yet not only to me, but to all those who


13 of 433 02/17/2014 03:19 PM

have loved his manifestation.”—John 14:3; Rev. 22:12; 2 Tim. 4:7, 8, NW. (ang.Strażnica 01.07 1955 s. 387).

Patrz też podobnie Strażnica 15.05 1929 s. 148.

Alfa i Omega (Ap 1:8, 1:11, 21:6, 22:13)

1) Oto co podaje słownik Świadków Jehowy o słowach „Alfa i Omega” z Ap1:11:

„Pierwsza i ostatnia litera greckiego alfabetu, trzykrotnie użyte w KsiędzeObjawienia jako tytuł. W Biblii gdańskiej dodatkowo pojawia się on wObjawieniu 1:11, ale nie występuje w tym miejscu w najstarszych greckichrękopisach, m.in. w kodeksach aleksandryjskim, synaickim i Efrema. Z tegowzględu w szeregu współczesnych przekładów został pominięty” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 s. 61).

Cóż powiemy o tej opinii?Otóż słowa Ap 1:11 w Biblii Gdańskiej (1632) są następujące:

„Jam jest Alfa i Omega, on pierwszy i ostatni; a co widzisz, napisz w księgi, ipoślij siedmiu zborom, które są w Azyi...”.

Nie upieramy się, że przy dzisiejszej wiedzy rękopisowej, tekst Ap 1:11, którywystępuje w Biblii Gdańskiej, jest dla nas koronnym argumentem, za tym żeJezus jest „Alfą i Omegą”. Z drugiej strony, jest on dla Świadków Jehowynajbardziej niewygodny, bo z niego dobitnie widać, że Chrystus obdarzony jest tutym znanym określeniem.

Chociaż rzeczywiście słów z „Alfa i Omegą” (Ap 1:11) nie zawierają najstarszerękopisy, to jednak tekst ten jest o kilka wieków starszy niż TowarzystwoStrażnica i obrazuje jak w dalekiej przeszłości wierzono, jakimi tytułamiobdarzano Jezusa oraz rzuca to światło na interesujący nas tekst Ap 22:13.

Określenie „Alfa i Omega” (Ap 1:11), dotyczące Jezusa, użyte jest też w kilkuinnych Nowych Testamentach, również współczesnych np. w „Biblia Brzeska”(1563), „Nowy Testament Pana naszego Jezusa Chrystusa” (1881), „Słowo Życia.Nowy Testament” 1989 („Jestem Alfą i Omegą, Pierwszym i Ostatnim. Zapiszwszystko...”) oraz np. ang. przekładzie King James Version (1611). Zawiera jeteż, np. wymieniona w niemieckiej edycji „Wnikliwe poznawanie Pism”, Die


14 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Bibel nach der Übersetzung Martin Luthers (zrewidowana w 1984 r.) oraz Biblekralicka (1613, pretisk 1938), patrz czeskie „Prowadzenie rozmów na podstawiePism”. Na internetowych stronach można zauważyć też, że tekst Ap 1:11 z „Alfą iOmegą” jest w wielu innych przekładach biblijnych: Ampfiled Bible, New KingJames Version, 21 Century King James Version, Young’s Literal Translation, NewLife Translation.

Prócz tego, jak widzieliśmy powyżej, Towarzystwo Strażnica samo kiedyśużywało tego wersetu w swej argumentacji.

2) Oto dalsze słowa ze słownika Świadków Jehowy:

„Zdaniem wielu biblistów określenie ‘Alfa i Omega’ odnosi się zarówno doBoga, jak i do Chrystusa, ale uważniejsze przeanalizowanie jego użycia pokazuje,że chodzi tylko o Jehowę” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 s. 61).

Oto nasza opinia o powyższym:Rzeczywiście „wielu biblistów”, a nawet większość uważa, że Jezus, tak jak

Jego Ojciec jest „Alfą i Omegą”.Przykładowo „Encyklopedia Katolicka” (t. I, Lublin 1985) podaje:

„W Piśmie św. NT - W Ap Bóg (1, 8; 21, 6) i Jezus (22, 13) są nazwani A[Alfa] i (...) [Omega] z dopowiedzeniami: Początek i Koniec (1, 8; 21, 6; 22, 13),Pierwszy i Ostatni (22, 13). Określenie to wyraża myśl, że świat pochodzi odBoga i od Chrystusa (jako od Słowa) i do nich zmierza, jako do swego kresu icelu” (s. 1).

Ale nie tylko dzisiejsi bibliści tak sądzą, lecz i pisarze wczesnochrześcijańscy,o których słownik Świadków Jehowy milczy (!), choć czasem do nich odwołujesię, gdy to potrzebne Towarzystwu Strażnica.

Oto czego oni uczą:

Meliton z Sardes (ok. 160): „On jest Alfą i Omegą. On to jest Początkiem iKońcem - początkiem niepojętym i końcem nieuchwytnym. On jest Chrystusem”(„Homilia Paschalna” 105).

Klemens Aleksandryjski (ur. 150): „Dlatego Logos został nazwany alfą iomegą, bo w Nim jednym koniec staje się początkiem i ustaje znowu u


15 of 433 02/17/2014 03:19 PM

pierwotnego początku, nigdzie nie doznawszy przerwy” („Kobierce” IV:157,1).

„W ten sposób wyraził się także sam Pan: ‘Jam alfą i omegą, początkiem ikońcem’ [Ap 22:13]; ‘za Jego pośrednictwem wszystko się stało, a bez Niego nicsię nie stało’ [por. J 1:3]” („Kobierce” VI:141,7).

Orygenes (ur. 185): „Nietrudno więc w sposób uproszczony stwierdzić, żepoczątkiem bytów jest Syn Boży, który powiada: ‘Ja jestem początek i koniec,Alfa i Omega, pierwszy i ostatni” („Komentarz do Ewangelii św. Jana” I:19,116por. I:22,132).

„u Jana znajdujemy jej zakończenie, którym jest ‘Słowo, które było u Boga,Słowo-Bóg’ (...) A żaden z nich [Ewangelistów] nie przedstawił bóstwa Jezusa wtakiej pełni jak Jan, który umieścił w jego ustach następujące zdania: ‘Ja jestemświatłością świata’, ‘Ja jestem drogą, prawdą i życiem’, ‘Ja jestemzmartwychwstaniem’, ‘Ja jestem bramą’, ‘Ja jestem dobrym pasterzem’, oraz wApokalipsie: ‘Ja jestem Alfa i Omega, początek i koniec, pierwszy i ostatni’ [Ap22:13].” („Komentarz do Ewangelii św. Jana” I:4,22). Patrz też „O święciePaschy” 1:10.

Do Chrystusa odnoszą tekst Ap 21:6: Cyprian (†258) („Do Kwiryna” 2:1, 2:22)i Ireneusz (ur. 130-40) „Przeciw herezjom” 5:35,2.

Natomiast do Ap 1:8 odwołują się inne pisma wczesnochrześcijańskie, choćomawiają tam tylko pozostałe tytuły Jezusa z tego wersetu: Tertulian (ur. 155)„Przeciw Prakseaszowi” 17:4, Hipolit (ur. przed 170) „Przeciw Noetosowi” 6 iOrygenes (ur. 185) „O zasadach” 1:2,10 (ich teksty patrz „W obronie wiary” pkt2.1. na www.apologetyka.info).

Za życia Tertuliana (ur. 155) nawet niektórzy heretycy nazywali Jezusa „Alfą iOmegą”, o czym on wspomina w dziele „Przeciw wszystkim herezjom” 5.

Powszechność nazywania Jezusa „Alfą i Omegą” była przez wieki tak duża, żenawet, jak widzieliśmy powyżej, uległo temu na wiele lat Towarzystwo Strażnica.

3) Oto stwierdzenia słownika Towarzystwa Strażnica o Ap 1:8:

„Z pierwszego wersetu Księgi Objawienia wynika, że objawienie daje sam Bógza pośrednictwem Jezusa Chrystusa, tak więc tym, który mówi (przez anielskiegoposłańca), czasem jest Bóg, a czasem Chrystus Jezus (Obj 22:8). W Apokalipsie


16 of 433 02/17/2014 03:19 PM

(Objawieniu) 1:8 (BWP) czytamy: ‘Ja jestem Alfa i Omega - mówi Pan Bóg[‘Jehowa Bóg’], NŚ’ - Ja jestem Tym, Który jest, Który był i Który przyjdzie. Jajestem wszechmocnym’. Chociaż wcześniejszy werset wspomina o ChrystusieJezusie, nie ulega wątpliwości, że w wersecie 8 tytuł ‘Alfa i Omega’ określa‘wszechmocnego’ Boga. W opracowaniu Barnes’ Notes on the New Testament(1974) powiedziano na ten temat: ‘Nie wiadomo na pewno, czy w tymkonkretnym miejscu pisarz miał na myśli Pana Jezusa (...) Nie jest teżpozbawione sensu przypuszczenie, że pisarzowi chodziło tu o samego Boga’.”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 s. 61).

Co powiemy o tych stwierdzeniach Towarzystwa Strażnica?Otóż nie upieramy się przy tym, że Ap 1:8 mówi o Jezusie (patrz powyżej pkt

2, opinia „Encyklopedii Katolickiej”), choć wielu chrześcijan łączy ten fragment ztekstem Ap 1:7 i uważa wtedy, że „Alfą i Omegą” jest tu Chrystus. Słowa tebrzmią następująco:

„Oto nadchodzi z obłokami, i ujrzy Go wszelkie oko i wszyscy, którzy Goprzebili. I będą Go opłakiwać wszystkie pokolenia ziemi. Tak: Amen. Jam jestAlfa i Omega, mówi Pan Bóg, Który jest, Który był i Który przychodzi,Wszechmogący” Ap 1:7-8.

Nie stoją tu też na przeszkodzie słowa „mówi Pan Bóg, Który jest, Który był iKtóry przychodzi, Wszechmogący” (Ap 1:8), bowiem gdzie indziej o SynieBożym powiedziano: „Jezus Chrystus wczoraj i dziś, ten sam także na wieki”(Hbr 13:8), a te słowa jakby nawiązują do powyższych (por. Ap 1:18 i 4:9 „żyjącyna wieki wieków”, o Synu i Ojcu). Z innych tekstów Biblii wiemy także, żeChrystus jest i Panem i Bogiem (J 20:28) i posiada wszechmoc (Mt 28:18)(więcej na ten temat patrz mój artykuł „J 20:28 i ‘Wnikliwe poznawanie Pism’”na www.apologetyka.info).

Ale to nie wszystko, bowiem jak powiedzieliśmy powyżej, pisarzewczesnochrześcijańscy odnosili częstokroć tekst Ap 1:8 do Chrystusa. Tu aby tozobrazować zacytujemy tylko jednego z nich, Hipolita (ur. przed 170):

„Powiada wszak Jan: Ten, który jest, który był, i który przychodzi, Bógwszechmogący [Ap 1:8]. Słusznie nazwał Chrystusa wszechmogącym: powtórzyłto, co zaświadczy Chrystus. Chrystus bowiem złożył takie świadectwo: Ojciecprzekazał mi wszystko i panuje nad wszystkim [Mt 11:27]” („Przeciw Noetosowi”


17 of 433 02/17/2014 03:19 PM

6).

Natomiast jeśli chodzi o cytowane przez słownik Świadków Jehowy dziełoBarnes’ Notes on the New Testament to sami widzimy, że snuje ono tylko pewneprzypuszczenia, a nie ostateczne wnioski. Tam zaś, gdzie omawiany słownikwykropkował słowa Barnesa, znajduje się informacja, że niektóre Biblie mająokreślenie „Pan”, a inne „Bóg” w Ap 1:8 (zamiast „Pan Bóg”).

Ciekawe też, jak Barnes ustosunkowuje się do Ap 22:13? Zapewne nie pomyśli Towarzystwa Strażnica, bo zaraz by go przytoczono ponownie.

Ale mamy i na te pytanie odpowiedź. Otóż tak się składa, że w internecie jestopublikowane dzieło Barnesa (http://www.christstudy.net/com/barnes). Każdy ktotam zaglądnie zauważy, że tytuł „Alfa i Omega”, nie tylko z Ap 22:13 odnosi ondo Jezusa, ale i także z Ap 21:6 i 1:11 (!). Natomiast jeśli chodzi o Ap 1:8, toautor przedstawia tam swoje dość szerokie dywagacje, czy tą „Alfą i Omegą” jestChrystus czy Bóg Ojciec. Ukazuje też argumenty, tak za jedną, jak i za drugąosobą Bożą, skłaniając się jednak ku Ojcu. To słownik Świadków Jehowy pomija,jako informacje niewygodne.

Prócz tego, jak widzieliśmy powyżej, Towarzystwo Strażnica samo kiedyśidentyfikowało Jezusa z „Alfą i Omegą” z Ap 1:8.

4) Dalej słownik Świadków Jehowy uczy o Ap 21:6:

„‘Alfa i Omega’ pojawia się ponownie w Objawieniu 21:6, a następny wersetwyjawia, kto jest autorem całej wypowiedzi: ‘każdy zwyciężający odziedziczy towszystko i ja będę jego Bogiem, a on będzie moim synem’. Skoro Jezus nazywałswych współdziedziców w Królestwie ‘braćmi’, a nie ‘synami’, powyższe słowamusiał wypowiedzieć jego niebiański Ojciec, Jehowa Bóg (Mt 25:40; por. Heb2:10-12)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 s. 61).

W odpowiedzi na te stwierdzenia należy powiedzieć, że podobnie jak wprzypadku Ap 1:8, nie upieramy się przy tym, że Ap 21:6 mówi o Jezusie (patrzpowyżej pkt 2, opinia „Encyklopedii Katolickiej”), choć wielu chrześcijan uważaże ten fragment nazywa Chrystusa „Alfą i Omegą”. Tu postaramy się przytoczyćich racje, w stosunku do opinii słownika Towarzystwa Strażnica. To że, autorbiblijnej wypowiedzi stwierdził „ja będę jego Bogiem, a on będzie moim synem’"nie musi oznaczać, że mowa jest tu o Bogu Ojcu. Jezus dla Tomasza i dla nas jest„Bogiem” (J 20:28), a On sam nazywał Apostołów i nas swymi „dziećmi” (J


18 of 433 02/17/2014 03:19 PM

13:33, 21:5), a więc synami. Widać więc, że nie tylko jesteśmy braćmi Jezusa, alei synami, tym bardziej że Chrystus jest „Odwiecznym Ojcem” Iz 9:5. Tak więcnie podaje pełnej prawdy słownik Świadków Jehowy mówiąc, że Jezus nazywa„współdziedziców w Królestwie ‘braćmi’, a nie ‘synami’”. Por. też „dzieciAbrahama” (J 8:39), to „synowie Abrahama” (Łk 19:9); „dzieci Boże” (J 1:12), to„synowie Boży” (Ga 3:26).

Co jeszcze potwierdza, osobom tak uważającym, że „Alfą i Omegą” w Ap 21:6jest Chrystus?

Otóż podkreślają, że Ap 21:3 mówi, że „On będzie ‘Bogiem z nimi’”. A Jezusrzeczywiście jest Emmanuelem to znaczy „Bogiem z nami” Mt 1:23. Mało tego,będąc „Bogiem” (J 20:28) powiedział, że będzie z nami na zawsze: „A oto Jajestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata” Mt 28:20.

Dalej Ap 21:5 mówi o „Zasiadającym na tronie”, a Jezus powiedział:„Zwycięzcy dam zasiąść ze Mną na moim tronie” (Ap 3:21; por. w dalszymfragmencie o tronie Ojca).

W Ap 21:6 napisano „Ja pragnącemu dam darmo pić ze źródła wody życia”, aChrystus powiedział: „Jeśli ktoś jest spragniony, a wierzy we Mnie - niechprzyjdzie do Mnie i pije! Jak rzekło Pismo: Strumienie wody żywej popłyną zjego wnętrza” J 7:37-38 por. J 4:14, Ap 22:17.

Z powyższego widać, że nawet jeśli nie mają racji chrześcijanie, którzyuważają, że w Ap 21:6 mowa jest o Jezusie, to jednak Chrystusowi Bibliaprzypisuje te same cechy i atrybuty co Bogu Ojcu. To wszystko zaś świadczy otym, że może On być „Alfą i Omegą”.

Należy też przypomnieć, że niektórzy pisarze wczesnochrześcijańscyidentyfikowali Chrystusa z „Alfą i Omegą” z Ap 21:6 (patrz powyżej pkt 2).

Prócz tego, jak widzieliśmy powyżej, Towarzystwo Strażnica samo kiedyśidentyfikowało Jezusa z „Alfą i Omegą” z Ap 21:6.

5) Dalej słownik Świadków Jehowy uczy o Ap 22:13:

„Omawiany tytuł po raz ostatni występuje w Objawieniu 22:13: ‘Jam jest Alfa iOmega, pierwszy i ostatni, początek i koniec’. Ten rozdział Księgi Objawieniawyraźnie zawiera wypowiedzi kilku osób; z wersetów 8 i 9 wynika, że do Janaprzemawia anioł, werset 16 odnotowuje słowa Jezusa, w pierwszej części wersetu17 odzywają się ‘duch’ i oblubienica”, a pod koniec wersetu 20 - sam Jan.Dlatego słowa ‘Alfy i Omegi’ z wersetów 12-15 słusznie można przypisaćOsobie, do której już dwukrotnie odniesiono ten tytuł - Jehowie Bogu. Zwrot:


19 of 433 02/17/2014 03:19 PM

‘Oto przychodzę szybko’ z wersetu 12 nie musi oznaczać, że wspomnianyfragment dotyczy Jezusa, gdyż także Bóg przychodzi wykonać wyrok (por. Iz26:21). W Malachiasza 3:1-6 powiedziano, że Jehowa przychodzi na sąd wspólnieze swym ‘posłańcem przymierza’ („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 s. 61).

Co sądzić o tych stwierdzeniach słownika Świadków Jehowy?Otóż to, że dwa razy „Alfą i Omegą” (Ap 1:8, 21:6) określony jest Bóg Ojciec,

nie uniemożliwia nazwania tak Syna Bożego (Ap 22:13 por. 1:11 BG). Równieżwedług Świadków Jehowy Ojciec w Ap 22:13 nazwany jest „pierwszym iostatnim”, a tym samym terminem, w tej samej księdze, przynajmniej dwa razyokreślony jest Syn Boży (Ap 1:17, 2:8 por. 1:11 BG).

Mało tego, zarówno Ojciec, jak i Syn, są według tej księgi „żyjącymi na wiekiwieków” (Ap 1:18 i 4:9). Obaj zasiadają na tronie (Ap 3:21) i obdarzają nas„łaską i pokojem” (Ap 1:4) oraz odbierają cześć i pokłony (Ap 5:13-14). Mogąwięc być, i Ojciec i Syn, nazwani „Alfą i Omegą”.

Co powiemy o tekście Ap 22:12 („Oto przyjdę niebawem, a moja zapłata jestze mną, by każdemu odpłacić, jaka jest jego praca”), który według słownikaŚwiadków Jehowy nie musi odnosić się do Jezusa?

To, że Ap 22:12 należy odnieść do Chrystusa, potwierdza to, że identycznawypowiedź „Oto przyjdę niebawem” (która poprzedza tytuł „Alfa i Omega” w Ap22:13), pada wielokrotnie w tej księdze i to zawsze jako słowa Syna Bożego (Ap2:16, 3:3, 11, 22:7, 20). To Towarzystwo Strażnica uznaje, a jedynie w Ap 22:12te słowa odnosi do Boga.

Jeśli chodzi o dalszą wypowiedź „a moja zapłata jest ze mną, by każdemuodpłacić, jaka jest jego praca” (Ap 22:12), to najwyraźniej nawiązuje ona doosoby Jezusa, który mówi w tej samej Apokalipsie: „dam każdemu z was wedługwaszych czynów” Ap 2:23. Zresztą J 5:27 mówi, że Bóg „Przekazał Mu[Jezusowi] władzę wykonywania sądu, ponieważ jest Synem Człowieczym”, a Mt16:27 precyzuje to mówiąc, że „Syn Człowieczy przyjdzie w chwale Ojca swegorazem z aniołami swoimi, i wtedy odda każdemu według jego postępowania”.

Nie wiadomo dlaczego słownik Świadków Jehowy używa w swej argumentacjistwierdzenia: „W Malachiasza 3:1-6 powiedziano, że Jehowa przychodzi na sądwspólnie ze swym ‘posłańcem przymierza’”.

Czyżby Towarzystwo Strażnica sugerowało przez to, że i według Ap 22:12Ojciec i Syn mają przybyć wspólnie? Jeśli tak, to znaczy, że i obaj mogą być„Alfą i Omegą” z Ap 22:13!

Z Ap 22:17 jednak wynika, że mowa jest o przyjściu jednej osoby („Przyjdź!”)


20 of 433 02/17/2014 03:19 PM

i tylko Chrystusa, a Ap 22:20 dodaje: „‘Zaiste, przyjdę niebawem’. Amen.Przyjdź, Panie Jezu!”.

Mało tego, według nauki Towarzystwa Strażnica to ‘przyjście’ z Mal 3:1-3 jużdokonało się w 1918 r. i nie ma nic wspólnego z Ap 22:12. Oto ta nauka:

„Wszystko wskazuje na to, że jakieś trzy i pół roku później w roku 1918,Jehowa w towarzystwie Jezusa jako ‘Anioła Przymierza’ przybył na sąd do swejduchowej świątyni (Malachiasza 3:1, Bp; Mateusza 13:47-50)” („Wspaniały finałObjawienia bliski!” 1993 s. 31).

Kończąc omawianie tekstu Ap 22:13 dodajmy, że istnieje hipoteza, że słowoaramejskie słowo Marana-tha (1Kor 16:22), a konkretnie drugi człon tha,nawiązuje do tytułu „Alfa i Omega”. Zawiera on bowiem pierwszą i ostatnią literęalfabetu semickiego, tak jak wymienione są one w grece w odniesieniu do Boga iChrystusa w omawianych tekstach (patrz „Encyklopedia Katolicka” Tom XI hasło‘Maranatha’).

Należy też przypomnieć, że pisarze wczesnochrześcijańscy identyfikowaliChrystusa z „Alfą i Omegą” z Ap 22:13 (patrz powyżej pkt 2).

Prócz tego wszystkiego, jak widzieliśmy powyżej, Towarzystwo Strażnicasamo kiedyś utożsamiało Jezusa z „Alfą i Omegą” z Ap 22:13.

Ciekawe też, czy po tym wszystkim co powiedzieliśmy o Jezusie „Alfie iOmedze” z Ap 22:13, Świadkowie Jehowy podtrzymują swoją opinię, że tytuł tenoznacza „wszechmocnego Boga” („Wspaniały finał Objawienia bliski!” 1993 s.20). Jeśli tak, to Chrystus jest według nich wszechmocnym Bogiem.

6) Kończąc hasło „Alfa i Omega”, słownik Towarzystwa Strażnica nawiązujedo pozostałych tytułów Boga Ojca i Chrystusa (nie wspominając Jego),występujących w omawianych wersetach.

„Tytuł ‘Alfa i Omega’ kryje w sobie tę samą myśl, co określenia ‘pierwszy iostatni’ oraz ‘początek i koniec’ - gdy odnoszą się do Jehowy. Przed Nim nie byłoani po Nim nie będzie żadnego wszechmocnego Boga. Kiedy definitywnierozstrzygnie kwestię swej boskości, raz na zawsze wykaże, iż jest jedynymwszechmocnym Bogiem (por. Iz 44:6)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 s.61-62).

Na początek zaznaczmy, że w słowniku Świadków Jehowy brak haseł


21 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Początek i Koniec” i „Pierwszy i Ostatni”. Dziwne to, bo przecież to tytuły BogaOjca i Chrystusa. Ale ponieważ łączą się one z określeniem „Alfa i Omega”,skorzystamy tu z opinii o nich z innej publikacji Towarzystwa Strażnica, bopewnie podtrzymuje ono nadal ten pogląd, którego brak w słowniku.

Chodzi nam o zdanie: „W oryginale hebrajskim wersetu z Izajasza 44:6 przysłowach ‘pierwszy’ i ‘ostatni’ brak rodzajników określonych, natomiastwystępują one w greckim tekście Objawienia 1:17, gdzie Jezus mówi o samymsobie. Z prawideł gramatycznych wynika zatem, że w Objawieniu 1:17 mamy doczynienia z tytułem, a słowa z Izajasza 44:6 odnoszą się do Boskości Jehowy”(„Wspaniały finał Objawienia bliski!” 1993 s. 27 przypis).

Cóż powiemy o tym stwierdzeniu?Jeśli chodzi o określenie „Pierwszy i Ostatni” to jest ono odniesione do Jezusa

w Ap 1:17 i 2:8 (też 1:11 BG). Ten tytuł, użyty gdzie indziej (Iz 44:6, 48:12 por.41:4), dotyczy Boga Ojca, przez co zrównywany jest majestat osób Bożych.Przyjmując swoistą interpretację, dotyczącą gramatyki, podręcznik ŚwiadkówJehowy nie jest rzetelny, bo w Ap 22:13, który to tekst oni odnoszą do Boga Ojca,też są rodzajniki w tekście greckim (dot. „Pierwszy i Ostatni”), co dziwnie zostałoprzez Towarzystwo Strażnica przemilczane (powinni w Ap 22:13 napisać ten tytułdużymi literami, jak w Ap 1:17).

Rodzajniki występują też w tekście greckim przed słowami „Początek iKoniec” w Ap 21:6 i 22:13, co też nie pasuje chyba do reguły podanej przezpublikację Świadków Jehowy (także w Ap 1:11). Bo przecież omawiany słownikstawia znak równości co to określeń „pierwszy i ostatni” i „początek i koniec”oraz „Alfa i Omega”.

Niektóre zaś kodeksy biblijne zawierają też w Ap 1:8 tytuł „Początek iKoniec”, ale tu dla odmiany bez rodzajników (słowa te patrz np. NP, BG, ks.Kow,ks.Dąbr z Wulg).

Natomiast co do terminu „Alfa i Omega” to zawiera on rodzajniki przed tymtytułem we wszystkich tekstach: Ap 1:8, 11, 21:6 i 22:13.

Jak widać, przy takiej różnorodności występowania, czy braku rodzajników, niemożna snuć jakichś ostatecznych wniosków co do znaczenia tytułów Bożych(patrz poniżej tabela).

Interesujące jest też to, skąd tę regułę dotyczącą języka greckiego TowarzystwoStrażnica wzięło. Czyżby z Biblii? Nigdzie nie odwołano się do źródeł, ani dożadnej gramatyki.

Również ciekawym zagadnieniem jest to, że w J 1:1 brak rodzajnika mawedług Świadków Jehowy świadczyć na niekorzyść Jezusa (to „bóg”), a w Ap


22 of 433 02/17/2014 03:19 PM

1:17, dla odmiany, występowanie jego ma też chwałę Chrystusa pomniejszać(„Pierwszy i Ostatni” to według nich tytuł, a nie Boskość Jezusa, choć piszą todużymi literami w swej Biblii).

Oto zestawienie występowania rodzajników, lub ich braku według:

Septuaginta t. I-II dr A.Rahlfs, Stuttgart 1979;Novum Testamentum Graece Nestle-Aland, Stuttgart 1979;

The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures (tzw. Grecko-angielski przekład międzywierszowy Nowego Testamentu) Brooklyn 1985(wydany przez Towarzystwo Strażnica).

Teksty ST i NT „Alfa i Omega” „Początek i Koniec” „Pierwszy i Ostatni”

Iz 44:6 brak

Iz 48:12 brak przed „Pierwszy”;występuje przed„Ostatni” (w hebr. brak)

Ap 1:8 występują brak

Ap 1:11 występują występują

Ap 1:17 występują

Ap 2:8 występują

Ap 21:6 występują występują

Ap 22:13 występują występują występują

Co do słów cytowanego słownika, dziwna jest jego opinia o równoważnościboskich tytułów „gdy odnoszą się [one] do Jehowy” (nie do Jezusa). Tozastrzeżenie Towarzystwa Strażnica wynika tylko z jego nauki, że Jezus jestniższy od Ojca, a nie z tych tekstów, które zawierają określenia „Alfa i Omega”,„Początek i Koniec” oraz „Pierwszy i Ostatni”.

Co do dalszych słów słownika Świadków Jehowy, zgadzamy się, żerzeczywiście nie było i nie będzie żadnego jedynego Boga wszechmocnego, próczBoga prawdziwego, to znaczy Ojca, który zawsze istnieje i działa z Synem (J1:18, 5:19, Hbr 13:8, Mt 28:18) i wiecznym Duchem Świętym (Hbr 9:14, 2Kor13:13, Mt 28:19).

Ale ponieważ słownik Towarzystwa Strażnica odwołuje się na koniec do tekstu


23 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Iz 44:6 popatrzmy innymi oczyma na te słowa Boże. Czy one mówiąc o Bogu niezawierają też w sobie Syna Bożego? Oceńmy to sami:

Bóg w Iz 44:6-8, BT 2 wyd. Syn Boży w NT

„Tak mówi Jahwe, „To mówi Syn Boży” Ap 2:18

Król Izraela „Ty jesteś Synem Bożym, Ty jesteś Królem Izraela”J 1:49

i Odkupiciel jego, „który wydał samego siebie za nas, aby odkupić nasz wszelkiej nieprawości i oczyścić sobie lud wybranyna własność” Tt 2:14 por. Ef 1:7, Iz 59:20

Jahwe Zastępów: „Już teraz, zanim się to stanie, mówię wam, abyście,gdy się stanie, uwierzyli, że Ja Jestem” J 13:19 por. J8:24, 28

‘Ja jestem pierwszy i Ja ostatni’; [‘Pierwszy, i JaOstatni’ w BP]

„Jam jest Pierwszy i Ostatni” Ap 1:17 por. Ap 2:8

i nie ma poza Mną boga! „Ten Jednorodzony Bóg, który jest w łonie Ojca, [oNim] pouczył” J 1:18

Któż jest do Mnie podobny? Niech woła, niech toogłosi i niech Mi dowiedzie!

„Kto Mnie zobaczył, zobaczył i Ojca” J 14:9,„Albowiem to samo, co On czyni, podobnie i Synczyni” J 5:19

Kto przepowiedział przyszłość od wieków „Badali oni [prorocy], kiedy i na jaką chwilęwskazywał Duch Chrystusa, który w nich był iprzepowiadał cierpienia [przeznaczone] dlaChrystusa i mające potem nastąpić uwielbienia” 1P1:11

i to, co ma nadejść, niech Nam obwieści! „Powiedz nam, kiedy to nastąpi i jaki będzie znakTwego przyjścia i końca świata” Mt 24:3

Nie lękajcie się ani nie przerażajcie! „Niech się nie trwoży serce wasze ani się lęka!” J14:27

Czyż nie przepowiedziałem z dawna i nieoznajmiłem?

„Oto wam przepowiedziałem” Mt 24:25

Wy jesteście moimi świadkami: „będziecie moimi świadkami” Dz 1:8

Czy jest jaki bóg [‘Bóg’ w III wyd. BT] opróczMnie?

„Pan mój i Bóg mój” J 20:28 por. 1J 5:20

Albo jaka Skała? - Ja nie znam takiego!”. „a ta skała - to był Chrystus” 1Kor 10:4.

Na koniec ciekawostka. Otóż epifaniści, którzy na początku lat 20-tych XX


24 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wieku oderwali się od Towarzystwa Strażnica, nadal uważają, że Jezus jest „Alfą iOmegą”. Teksty Ap 1:8 i 21:6 przypisują Bogu Ojcu, natomiast Ap 1:11 i 22:13Synowi Bożemu („Teraźniejsza Prawda i Zwiastun Chrystusowej Epifanii” Nr365/19, czerwiec 1986 s. 87). Rzecz jasna inaczej je interpretują niż chrześcijaniei Towarzystwo Strażnica. Podobnie uczą też inne grupy badaczy Pisma Św., któreuważają się za kontynuatorów nauki C. T. Russella (zm. 1916), pierwszegoprezesa Towarzystwa Strażnica.

1.3. Osobowość Ducha Świętego i „Wnikliwepoznawanie Pism” (cz. I)

Towarzystwo Strażnica w swej krótkiej historii nigdy nie nauczało oosobowości Ducha Świętego (dla niego to bezosobowa „siła” Boga). Zawsze byłoprzeciwne tej nauce chrześcijaństwa. Właściwie nie wiadomo od kogo konkretnieprzyjęło tę wykładnię, bo wydaje się, że nie informowało nigdy o tym swychgłosicieli na łamach publikacji.

Nie mógł to być zapewne jeden z pierwszych herezjarchów Ariusz (256-336),bo o nim Świadkowie Jehowy napisali:

„Według Ariusza, duch święty co prawda jest osobą, ale niższą od Ojca i Syna”(Strażnica Nr 5, 2002 s.27).

„Ariusz zaprzeczał, jakoby Syn miał tę samą naturę (esencję, substancję), coOjciec. Utrzymywał, ze Syn rzeczywiście jest synem, a zatem miał początek.Ducha Świętego uznawał za osobę, lecz innej natury niż Ojciec albo Syn, a przytym za niższego od Nich. Mówił wprawdzie o ‘Triadzie’, czy też ‘Trójcy’, ale iżskłada się ona z osób, które nie są sobie równe, przy czym Ojciec nie byłstworzony” (Strażnica Rok CVI [1985] Nr 3 s. 21).

Choć z drugiej strony, w tamtym czasie, Towarzystwo Strażnica uważało gonawet za trzeciego anioła (posłańca) z Ap 2:12:

„[Ap] 2:12. Aniołowi. - Posłannikiem, którego poselstwo miało wielkieznaczenie dla Kościoła podczas powstania i rozwijania się papiestwa, był Aryusz”(„Dokonana Tajemnica” 1925 s. 33).

Ale przynajmniej raz Towarzystwu Strażnica zdarzyło się podać jakąś dziwnądefinicję swej nauki. Oto ona:


25 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„‘My uznajemy osobistość Ducha Świętego w Ojcu i Synu; że Duch Świętypochodzi od obu, oraz objawia się we wszystkich, którzy otrzymują spłodzenie zDucha Świętego i przez to stają się synami Bożymi. (Jan 1:12; 1 Piotr 1:3)...’.”(„Dokonana Tajemnica” 1925 s. 64).

Aby nie było wątpliwości co do tekstu, podajemy ten sam cytat z ang. edycji tejksiążki:

„‘We acknowledge that the personality of the Holy Spirit is the Father and theSon; that the Holy Spirit proceeds from both, and is manifested in all who receivethe begetting of the Holy Spirit and thereby become sons of God (John 1:12; 1Pet. 1:3)...’.” (The Finished Mystery 1917 s. 57).

Zaznaczamy natomiast, że polska edycja dużego formatu tej książki, z ok. 1926r. (s. 23), nie zamieściła wcale tego fragmentu o Duchu Świętym. Czyżby było tojakieś sprostowanie niejasnego poglądu?

Niekonsekwencją Towarzystwa Strażnica było też to, że odrzucając osobowośćDucha Świętego, cytowało w swych starszych publikacjach werset, który mówi ooddawaniu czci Jemu. Chodzi tu o słowa 1P 4:14, które występują w wielurękopisach:

„u nich doznaje krzywdzącego mówienia, u zaś was jest otaczany chwałą”(przypis w „Grecko-polski Nowy Testament wydanie interlinearne z kodamigramatycznymi” tłum. ks. prof. dr hab. R. Popowski SDB, dr M. Wojciechowski,Warszawa 1993).

Ten fragment zamieszczają też niektóre inne Biblie:„który względem nich bywa bluźniony, ale względem was bywa uwielbiony”

(BG);„z ich strony jest obrzucany bluźnierstwami, a z waszej strony oddawana mu

jest cześć” (kom. KUL - „List Katolickie” Tom 11 s. 235).Oto niektóre publikacje Towarzystwa Strażnica, które cytowały 1P 4:14 z

powyższymi słowami: „Miljony ludzi z obecnie żyjących nie umrą!” 1920 s. 57;„Harfa Boża” 1921 s. 301; „Wyzwolenie” 1929 s. 233; „Pojednanie” 1928 s. 282;„Stworzenie” 1928 s. 264; „Rząd” 1928 s. 173).

Ciekawe, jak kiedyś Towarzystwo Strażnica rozumiało oddawanie chwały iczci Duchowi Świętemu, nie uznając Jego osobowości?

Warto też wspomnieć, że przez wiele lat określenie „Duch Święty”Towarzystwo Strażnica pisało dużymi literami (patrz powyżej i np. „Pojednaniepomiędzy Bogiem i człowiekiem” 1919 s. 185 oraz cały rozdział w tej książce pt.


26 of 433 02/17/2014 03:19 PM

‘Święty Duch Boży’ s. 185-238), natomiast dziś małymi.

W Polsce natomiast zamieszanie wśród Świadków Jehowy nastąpiło w 1994roku, gdy Strażnica Nr 14, 1994 s. 24 wprowadziła nową wykładnię dotyczącąDucha Świętego, tzn. zamiast określenia „moc Boża”, użyła terminu „siła Boża”(patrz też „Chrześcijańskie Pisma Greckie w Przekładzie Nowego Świata” 1994 s.445 - „czynna siła Boża”; „Wiedza, która prowadzi do życia wiecznego” 1995 s.31 - „czynna siła Jehowy”). Artykuł z tej Strażnicy pochodził z ang. edycjisłownika „Wnikliwe poznawanie Pism” z 1988 r. (por. edycja polska 2006, tom Is. 498).

Do tego momentu polskie publikacje Świadków Jehowy zwyczajowo używałyokreślenia „moc Boża”. W tabeli poniżej przedstawiamy efekt zmiany tegopoglądu:

„Prowadzenie rozmów na podstawie Pism” ed.1991

„Prowadzenie rozmów na podstawie Pism” ed.2001

Duch„Definicja: (...) 6) czynnej mocy Bożej, czyli Jego

świętego ducha” s. 82;„duch święty jest czynną mocą Bożą” s. 83 por. s.24, 106, 166, 371, 439

Duch„Definicja: (...) 6) czynnej siły Bożej, czyli ducha

świętego” s. 82;

„duch święty jest czynną siłą Bożą” s. 83 por. s. 24,107, 166, 367, 439

Nie jest też prawdą, jak mówi wielu Świadków Jehowy, że nie ma żadnegoznaczenia ta zmiana, że to ‘kosmetyka’. „Skorowidz do publikacji TowarzystwaStrażnica 1986-2000” (2003) zawiera wyraźne zaprzeczenie poprzedniej naucepodając, że Duch Święty „nie jest mocą” (s. 111). Odsyła on też do powyżejwymienionej Strażnicy oraz do Przebudźcie się! Nr 1, 1999 s. 26, które podaje:„Nazywanie ducha świętego mocą Bożą nie jest zupełnie ścisłe. (...) A zatemświęty duch Boży to Jego energia w działaniu, Jego czynna siła”.

Ciekawe, że przez całe lata Świadkowie Jehowy polemizując z osobowościąDucha Świętego przywoływali słowa mówiące o Nim jako o „mocy z wysoka” Łk24:49. Czyżby mieli tego teraz zaniechać? Jeśli nie, to by znaczyło, że będą staralisię wygłaszać stwierdzenia niezgodne z ich oficjalnym nauczaniem.

Pogląd o „bezosobowości” Ducha Świętego omawia szeroko słownikTowarzystwa Strażnica pt. „Wnikliwe poznawanie Pism” i tu zajmiemy sięprzedstawieniem jego opinii. Przeprowadzimy też z nim polemikę.


27 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Osobowość Ducha Świętego

1) Oto co podaje słownik Świadków Jehowy o Duchu Świętym w haśle ‘Duch’:„Czynna siła Boża; duch święty. Słowa ruach oraz pneuma najczęściej

odnoszą się do świętego ducha Bożego, czyli czynnej siły Boga” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 496).

Cóż powiemy o tym stwierdzeniu? Otóż to, że w Biblii Świadków Jehowyokreślenie „czynna siła Boga” pojawia się tylko jeden raz! W Rdz 1:2Towarzystwo Strażnica podaje: „czynna siła Boża przemieszczała się tu i tam nadpowierzchnią wód” („Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata”).

Czy nie jest to zastanawiające, że ci którzy nie uznają osobowości DuchaŚwiętego bazują na jednym wersecie Biblii i na dodatek takim, w którymwiększość przekładów biblijnych ma słowa „Duch Boży” (BT wyd. II i kolejne,NP, kom. KUL, BG, ks. Wujek, Biblia Warszawsko -Praska).

Choć tłumacze I wydania Biblii Tysiąclecia (BT) oddali w swym przekładzieRdz 1:2 przez słowa „tchnienie Boga” (także BP „tchnienie Boże”), to jednak wkolejnych edycjach zmienili to na „Duch Boży”. Zaznaczyli też w przypisie, żemożliwe jest tłumaczenie „tchnienie”, „wiatr”, ale nie „czynna moc”, czy „czynnasiła”.

Mało tego, jeszcze broszura Towarzystwa Strażnica z 1989 roku pt. „Czywierzyć w Trójcę?” w rozdziale ‘Duch święty - czynna moc Boża’ komentującten tekst podawała:

„W Księdze Rodzaju 1:2 Biblia mówi, że ‘nad powierzchnią wód to tu, to tamprzemieszczała się czynna moc [‘duch’ (po hebrajsku: ru’ach)] Boża’. Duch Bożybył czynną mocą, której Bóg użył do ukształtowania ziemi” (s. 20; tekst Rdz 1:2w broszurze wg ang. Biblii Towarzystwa Strażnica).

Widać więc, że nie tylko doktrynę dostosowywało Towarzystwo Strażnica doswych potrzeb (zmiana „moc” na „siła”), ale i ingerowano w tekst Biblii, aby onbył zgodny z tą wykładnią! Szkoda, że nie było polskiego Starego Testamentuwydanego przez Świadków Jehowy przed 1994 rokiem, gdy nastąpiła ta zmianasłów.

Dodajmy jeszcze że w omawianym słowniku, w innym miejscu podano, żehebrajskie słowo ruach to duch. Czemu zmieniono więc to na „aktywna moc”, apóźniej na „aktywna siła”?

Oto te słowa: „W relacji o początkach kształtowania planety Ziemi podano, że‘czynna siła [‘duch’, ruach] Boża przemieszczała się tu i tam nad powierzchnią


28 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wód’ (Rdz 1:2)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 498).Należy też stwierdzić, że określenia „siła Boża” brak w Biblii Towarzystwa

Strażnica, a termin „aktywna siła” pojawia się kilka razy, ale tylko w przypisachang. Biblii Świadków Jehowy (New World Translation of the Holy Scriptures -With References 1984).

Uzupełnimy to też informacją, że w greckiej Septuagincie w Rdz 1:2 padaokreślenie pneuma theou i są to te same słowa, które występują w NowymTestamencie w wielu miejscach np. Mt 3:16, Rz 8:9, 1Kor 7:40.

Zaznaczmy też, że pisarze wczesnochrześcijańscy niejednokrotnieidentyfikowali „Ducha Bożego” z Rdz 1:2 z osobą Ducha Świętego, a nie z jakąśsiłą. Oto tylko dwa przykłady:

Justyn Męczennik (ur. 100) „Przez niego [Mojżesza] to Duch Proroczyzaznaczył, jak i z czego na początku Bóg stworzył świat. Oto jego słowa: ‘(...) IDuch Boży unosił się nad wodami...’.” („Apologia” I:59,1-3).

„Jeśli zaś Platon mówi jeszcze o Trzeciej Istocie, to dlatego, ponieważ uMojżesza czytał, jak się wyżej przytoczyło, że nad wodami unosił się Duch Boży.Platon bowiem kładzie na drugim miejscu Słowo Boże, o którem prawi, żezostało w kształcie litery X rozpostarte w całym wszechświecie, na trzecim zaśmiejscu Ducha, o którym powiedziano, że się unosił nad wodą...” („Apologia”I:60,6-7).

„‘(...) I Duch Boży unosił się nad wodami’. jako naśladownictwo tedy owegoDucha Bożego, o którym powiedziano, że się unosił nad wodami, demonyrozgłaszały opowieść o Korze, córce Zeusa” („Apologia” I:64,3-4).

Orygenes (ur. 185) „Ale przytaczając słowa ‘Duch Boży unosił się nadwodami’, nie twierdzimy, że Duch najwyższego Boga był obecny w rzeczachsobie obcych, nie utrzymujemy też, że wymagało zniszczenia to, co zostało źlestworzone przez jakiegoś innego stwórcę wbrew Duchowi Wielkiego Boga, a Bógpozwalał na to” („Przeciw Celsusowi” VI:52).

„Z zatem Duch Boży, który, jak napisano, ‘na początku’ aktu stworzenia świata‘unosił się nad wodami’ [Rdz 1:1-2], w moim przekonaniu nie jest różny odDucha Świętego, tak jak ja to potrafię pojąć i jak wyjaśniając odnośny ustępPisma świętego wykazałem...” („O zasadach” 1:3,3).

2) Oto dalsze słowa, które podaje słownik Towarzystwa Strażnica o DuchuŚwiętym:

„Nie jest osobą. Pogląd, że duch święty jest osobą wchodzącą w skład boskiejTrójcy, stał się oficjalnym dogmatem kościelnym dopiero w IV w. n.e. Nie


29 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wyznawali go pierwsi ‘Ojcowie Kościoła’; w II w. n.e. Justyn Męczennik nauczał,że duch święty to wpływ lub sposób oddziaływania Boga; również Hipolit nieuważał ducha świętego za osobę” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s.496).

Co można powiedzieć o tych naukach omawianego słownika? Otóż to, żestwierdzenie: „Pogląd, że duch święty jest osobą wchodzącą w skład boskiejTrójcy, stał się oficjalnym dogmatem kościelnym dopiero w IV w. n.e.”, niezawiera całej prawdy. Bo czym innym jest powszechna wiara w coś, a czyminnym potwierdzenie tej wiary w dogmacie, gdy pojawiają się osoby podważającetę powszechną wiarę.

Zauważmy, że fragment ze słownika Świadków Jehowy jakby nie kwestionujeosobowości Ducha Świętego, tylko wchodzenie Jego w skład Trójcy Świętej. Niebędziemy tu szerzej podejmować zagadnienia Trójcy Świętej, ponieważzajmujemy się tu, jak i omawiany słownik, tematem osobowości Ducha Świętego.

Aby ukazać powszechność wiary w osobowość Ducha Świętego przed IVwiekiem, wbrew wypowiedzi słownika Towarzystwa Strażnica, podamy tylkokilkanaście przykładów. Pierwszy, to oficjalna wypowiedź Kościoła tzn. Listsynodalny papieża Dionizego (260-268) do Kościoła Aleksandryjskiego:

„Wskazane jest, abym wypowiedział się także o tych, którzy najczcigodniejsząprawdę głoszoną przez Kościół Boży mianowicie najwyższą Jedność [TrójcyŚwiętej] dzielą, rozłączają i rozpraszają na trzy moce, trzy różne substancje[hipostazy], trzy bóstwa. Słyszałem bowiem, że są wśród was katecheci i głoszącySłowo Boże, którzy wprowadzają tę naukę, chociaż diametralnie, powiedziałbym,różnią się od samego Sabeliusza. Ostatni bowiem bluźni utrzymując, że Syn jesttym samym, co Ojciec i odwrotnie. Oni natomiast głoszą jakby trzech bogów,dzieląc świętą Jedność na trzy rozłączone i obce sobie hipostazy. TymczasemSłowo Boże musi być złączone z Bogiem wszechrzeczy, a Duch Święty - jakomiłość - [musi] w Nim przebywać i trwać. Stąd mogę twierdzić, że Boża Trójcaschodzi się w jedno Bóstwo, jakby szczyt i jest jednym wszechmocnym Bogiemwszechrzeczy, musi bowiem być jedną Głową i jednością organiczną. A zatemnierozważna nauka Marcjona, który tę Jedność Bożą dzieli i rozkłada na trzyniezależne zasady pochodzić może tylko od diabła, a w żadnym wypadku odprawych uczniów Chrystusa lub tych, którzy upodobali sobie naukę Zbawiciela.Ci wiedzą, ze Pismo Święte wyraźnie głosi Trójcę Świętą; ale o trzech bogach niema mowy ani w Starym, ani w Nowym Testamencie. (...) Przeto nie wolno na trzybóstwa dzielić prawdziwej Bożej Jedności ani umniejszać godności i


30 of 433 02/17/2014 03:19 PM

niezrównanej wielkości Pana pojęciem ‘stworzenia’. Lecz należy wierzyć w BogaOjca wszechmogącego, w Jezusa Chrystusa, Syna Jego, i w Ducha Świętego.Należy łączyć Słowo z Bogiem wszechrzeczy, gdyż samo mówi o sobie: ‘Ja iOjciec jedno jesteśmy’ oraz: ‘Jestem w Ojcu a Ojciec we mnie’ [J 10:30, 14:10].W ten tylko sposób zachowa się Trójcę Bożą i świętą naukę o suwerennejJedności” („O Trójcy Świętej i Wcieleniu”; cytat za „Breviarium Fidei. WybórDoktrynalnych Wypowiedzi Kościoła” opr. S. Głowa SJ, J. Bieda SJ, Poznań1989).

Oto zaś inne, wielokrotnie wcześniejsze, wypowiedzi pisarzywczesnochrześcijańskich mówiące o wierze w osobowość Ducha Świętego:

Klemens Rzymski (†101) - „Jak prawdą jest, że żyje Bóg, żyje Pan, JezusChrystus i Duch Święty, wspólna wiara i nadzieja wszystkich wybranych” („Listdo Koryntian” 58:2).

Ignacy Antiocheński (†107) - „Starajcie się więc utwierdzić w nauce Pana iApostołów, aby wszystko, co czynicie, pomyślnie się układało, w ciele i w duchu,w wierze i w miłości, w Synu, Ojcu i Duchu na początku i na końcu” („List doKościoła w Magnezji” 13:1).

„Bądźcie poddani biskupom i sobie wzajemnie, jak Jezus Chrystus wedługciała był poddany Ojcu, Apostołowie zaś Chrystusowi, Ojcu i Duchowi, abyjedność była zarazem cielesna i duchowa” („List do Kościoła w Magnezji” 13:2).

Hymn Phos hilaron (II w.) - „ku czci Twojej, Boże Ojcze, Synu i DuchuŚwiętości, śpiewamy boś godzien jest tego o Panie”.

Hermas (II w.) - „Ziemia to świat nasz, właściciel ziemi to Ten, kto wszystkostworzył, uporządkował i obdarzył mocą; syn jest Duchem Świętym, a niewolnikSynem Bożym” („Pasterz” ‘Przypowieść piąta’ 5:2).

„(...) synowi [Duchowi Św.] właściciela [Ojca] spodobał się zamiar, żebyniewolnik [Syn Boży] został z nim razem współdziedzicem” („Pasterz”‘Przypowieść piąta’ 2:8).

Atenagoras z Aten (II w.) - „My natomiast, którzy obecne życie uznajemy zarzecz mało ważną, a zważamy jedynie na to, by poznać prawdziwego Boga i JegoSłowo (Logos), by zrozumieć, na czym polega jedność Syna i Ojca orazwspólnota Ojca i Syna, czym jest Duch, na czym polega ich jedność orazodrębność istot zjednoczonych - Ducha, Syna i Ojca” („Prośba za chrześcijanami”12).

„Jak bowiem mówimy o Bogu, o Jego Synu-Słowie i o Duchu Świętym,istotach stanowiących jedność w zakresie mocy, a rozdzielonych w zakresiefunkcji na Ojca, Syna i Ducha - bo Syn jest Rozumem, Słowem i Mądrością Ojca,


31 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Duch zaś Jego emanacją, jak światłość, która promieniuje z ognia...” („Prośba zachrześcijanami” 24).

Teofil Antiocheński (†182) - „Co więcej, Bóg jakby potrzebował pomocy, gdymówi: ‘Uczyńmy człowieka na obraz i podobieństwo’. Do nikogo się w tensposób nie odzywa, jeno do swego Słowa i swej Mądrości” („Do Autolyka” 2:18).

Ireneusz (ur. 130-140) - „Miał bowiem bogatą i niewysłowiona pomoc,wspomagają go bowiem we wszystkim Bliscy, a zarazem jego Ręce, to znaczySyn i Duch, Słowo i Mądrość, którym służą wszyscy aniołowie i są im poddani”(„Przeciw herezjom” 4:7,4).

„Bóg nie potrzebował także pomocy dla stworzenia tego, co sam zamierzałstworzyć, jakby nie miał własnych rąk. Jest przy nim stale i Słowo, i Mądrość,Syn i Duch, dzięki którym i przez których stworzył wszystko w sposób wolny iswobodny, bo do nich powiedział: ‘uczyńmy człowieka na obraz i podobieństwonasze’ [Rdz 1:26]” („Przeciw herezjom” 4:20,1).

Klemens Aleksandryjski (ur. 150) - „Uczniowie Walentyna mówią, że Duch,którego w szczególny sposób posiadał każdy z proroków dla ich posługi, zostałwylany na wszystkich [należących do] Kościoła (...) Lecz lekceważą fakt, żePocieszyciel działający stale w Kościele, jest tej samej substancji i tej samej mocyco Ten, który stale działał w Starym Testamencie” („Wypisy z Theodota”I:24,1-2).

„Ja przynajmniej nie inaczej pojmuję te słowa, jak tylko tak, że jest towzmianka o Trójcy Świętej. Tym trzecim jest mianowicie Duch Święty. Tymdrugim - Syn Boży, ‘za pośrednictwem którego wszystko się stało wedle woliOjca’ [J 1:3]” („Kobierce” V:103,1).

„Dzięki składając, wychwalajmy jednego Ojca i Syna, Syna i Ojca, który wrazz Duchem Świętym jest Wychowawcą i Mistrzem. Wszystko od Niego jednego,przez Którego wszystko jest czymś jednym, przez którego jest wieczność,Którego członkami wszyscy jesteśmy, Którego chwalą na wieki”(„Wychowawca” 3:12,100).

Tertulian (ur. 155) - „Trzeba bowiem było, aby chrześcijanie zajaśnieli wświecie jako synowie światłości, czczący i wzywający po imieniu jedno światłoświata, Boga i Pana. Zresztą jeżeli na podstawie świadomości, że imię Boga iPana przystoi i Ojcu, i Synowi, i Duchowi wzywalibyśmy ‘bogów’ i ‘panów’, tozgasilibyśmy nasze lampy” („Przeciw Prakseaszowi” 13:8).

„Jednak o ‘dwóch bogach’ czy ‘dwóch panach’ nigdy nie mówimy, nie dlategoże Ojciec albo Syn miałby nie być Bogiem, albo też Duch miałby nie byćBogiem, czy żeby każdy z nich nie był Panem; z tego natomiast powodu, iż


32 of 433 02/17/2014 03:19 PM

jedynie dawniej wymieniano dwóch bogów i dwóch panów, aby gdy przybędzieChrystus, został poznany jako Bóg i nazwany Bogiem, gdyż jest Synem Boga iPana. Gdyby bowiem w Pismach dało się znaleźć jedną tylko osobę Boga i Pana,wtedy słusznie nie zostałby dopuszczony do miana Boga i Pana - nie byłobybowiem mowy o nikim innym prócz jednego Boga i Pana” („PrzeciwPrakseaszowi” 13:6).

Orygenes (ur. 185) - „Na wstępie modlitwy należy według swych sił wielbićBoga przez Chrystusa, który razem z Nim jest uwielbiony, w Duchu Świętymrazem z Nim wychwalanym. (...) Kończymy modlitwę uwielbieniem Boga przezChrystusa w Duchu Świętym” („O modlitwie” 33:1).

„Inni czytają tekst ‘Poślę wam Rzecznika, Ducha Świętego’, nie chcą uznać, żechodzi tu o trzecią Osobę, różną od Ojca i Syna, o boską i wzniosłą Istotę, lecztwierdzą, że słowa te odnoszą się do apostoła Pawła” („Homilia o Ewangelii św.Łukasza” 24:5).

Cyprian (ur. 200) - „Pan bowiem po swym zmartwychwstaniu, rozsyłającswych uczniów, wskazując i pouczając ich, jak należy udzielać chrztu, mówi:‘Dana mi jest wszelka władza na niebie i na ziemi. Idźcie tedy i nauczajciewszystkie narody, chrzcząc je w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego’ [Mt 28:18].Wymienia Trójcę, w której Tajemnicę narody mają być ochrzczone. A czyMarcjon wierzy też Trójcy?” (List 73:5).

„A jeśli stał się domem Boga [1Kor 3:16n.], zapytuję się, którego Boga? CzyStwórcy? Nie, bo w Niego nie wierzył. Czy Chrystusa? A i Jego domem być niemoże, kto zaprzecza Boga Chrystusa. Czy Ducha Świętego? Ponieważ trzej sąjednym (Bogiem), jakże Duch Święty może się z tym pojednać, kto jest wrogiemalbo Ojca albo Syna?” (List 73:12).[Inne teksty dotyczące tej tematyki patrz moje artykuły o tych i innych pisarzachwczesnochrześcijańskich oraz w mej książce „W obronie wiary. Pismo Święte anauka Świadków Jehowy, innych sekt i wyznań niekatolickich” w rozdz. ‘OsobaDucha Świętego’ i ‘Trójca Św. w pismach Ojców Kościoła’. Całość zamieszczonana www.apologetyka.info]

A teraz poświęćmy uwagę wymienionym przez słownik Towarzystwa Strażnicapisarzom wczesnochrześcijańskim. Mówi on, że Justyn Męczennik i Hipolit nieuznawali osobowości Ducha Świętego. Czy tak jest rzeczywiście?

Otóż nie wiadomo skąd omawiany słownik ma takie informacje. Nie podanobowiem żadnych tekstów tych mężów, ani nie powołano się na jakiekolwiekźródło. Wygląda na to, że Towarzystwo Strażnica jest niedoinformowane w tej


33 of 433 02/17/2014 03:19 PM

kwestii. Prócz tego co powiedzieliśmy o Justynie powyżej (patrz pkt 1), podajemykolejne teksty jego jak i Hipolita, przeczące sugestiom, czy stwierdzeniom,omawianego słownika. Justyn mówi np. o czci dla Jezusa w otoczeniu aniołów idla Ducha Świętego:

Justyn Męczennik (ur. 100) - „Jemu to, a z Nim razem Synowi, który odNiego przyszedł i taką nam podał naukę, tudzież zastępom innych, dobrychaniołów, co go otaczają i do Niego są podobni, wreszcie Duchowi Proroczemu,oddajemy uwielbienie i pokłon, cześć im składając, pełną rozumu i prawdy. Tęzaś naukę, tak jakeśmy ją otrzymali, podajemy chętnie wszystkim, co ją przyjąćpragną” („Apologia” I:6,2).

Przypominamy stwierdzenie omawianego słownika o Hipolicie (ur. przed 170):„również Hipolit nie uważał ducha świętego za osobę”.

Odpowiedzią na ten zarzut niech będą jego własne słowa, które mówią oosobowości Ducha Świętego i czci dla Niego:

Hipolit (ur. przed 170) - „Widzimy zatem wcielone Słowo, przez niepoznajemy Ojca, wierzymy Synowi i oddajemy cześć Duchowi Świętemu”(„Przeciw Noetosowi” 12).

„Nie możemy inaczej pojąć jednego Boga, jeśli nie uwierzymy prawdziwie wOjca, Syna i Ducha Świętego (...) Słowo Ojca, (...) powiedziało uczniom: Idźcie inauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna i Ducha Św.Pouczył tutaj, że kto by pominął jednego z nich, ten nie okazuje prawdziwegouwielbienia Bogu. Bóg bowiem otrzymuje uwielbienie w tej Trójcy” („PrzeciwNoetosowi” 14).

„Nie mówię o dwóch Bogach, lecz o jednym! Mówię jednak o dwóch osobach io trzeciej jeszcze - o Bożym planie zbawienia, to znaczy łasce Ducha Świętego.Ojciec jest jeden, ale są dwie osoby, bo istnieje Syn; trzecią zaś osobą jest DuchŚwięty”(„Przeciw Noetosowi” 14).

„[Noetos] więc nawet wbrew woli powinien wyznawać Boga Ojcawszechmogącego, powinien wyznawać także Jezusa Chrystusa, Syna Bożego,który stał się człowiekiem i któremu Ojciec poddał wszystko oprócz samegosiebie, powinien wreszcie wyznawać Ducha Świętego i że są to trzy osoby. Jeżelizaś chce się dowiedzieć, w jaki sposób objawia się jeden Bóg, niechaj wie, żejedna jest moc Boga. Co się więc tyczy Bożego planu zbawienia, Bóg się objawiaw trzech osobach” („Przeciw Noetosowi” 8).

„On jest Bogiem, a dla nas stał się człowiekiem, jemu wszystko poddał Ojciec.Jemu chwała i władza wraz z Ojcem i Duchem Świętym w świętym Kościele,teraz i zawsze, i na wieki wieków, amen” („Przeciw Noetosowi” 18).


34 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„przez Syna Twego Jezusa Chrystusa, przez którego Tobie chwała i moc icześć, Ojcu i Synowi wraz z Duchem Świętym, w świętym Kościele Twoim, terazi na wieki wieków” („Tradycja Apostolska” 1:1 [słowa te padają 3 razy]). Patrzteż j/w. 1:2 (słowa te padają 2 razy).

„wielbimy Cię i sławimy przez Twego jedynego Syna, Pana naszego JezusaChrystusa, przez którego Tobie i Jemu chwała, moc i cześć wraz z DuchemŚwiętym, teraz i po wszystkie wieki” („Tradycja Apostolska” 3:3).

Słowa o Duchu Świętym z Wyznania Wiary z IV wieku były tylkodopełnieniem do powszechnej wiary w Jego osobowość, gdy pojawili się takzwani duchoburcy. Oto ten fragment:

„[Wierzę] I w Ducha Świętego, Pana i Ożywiciela, który od Ojca pochodzi,którego należy czcić i wielbić wraz z Ojcem i Synem, który przemawiał przezproroków”.

3) Oto dalszy urywek ze słownika Świadków Jehowy:„Pismo Święte konsekwentnie poświadcza, że duch święty nie jest osobą, lecz

czynną siłą, którą Bóg się posługuje, by urzeczywistniać swoje zamierzenie iswoją wolę” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 496).

Co można powiedzieć o tym stwierdzeniu? Otóż Pismo Święte nie zawierażadnego ‘poświadczenia’, że Duch Święty nie jest osobą (brak jest zaprzeczeniaosobowości Ducha w Biblii). Nie mówi też o tym, że jest On „czynną siłą” (braktakiego określenia). Wręcz przeciwnie, Nowy Testament wskazuje na Jegoosobowość, chociażby przez to, że Duch Święty mówi o sobie samym „Ja” (gr.ego): „powiedział do niego Duch: ‘Poszukuje cię trzech ludzi. Zejdź więc i idź znimi bez wahania, bo Ja ich posłałem’.” Dz 10:19-20. Dziwnym zbiegiemokoliczności jest też to, że Towarzystwo Strażnica, ani w swym słowniku, ani winnych publikacjach nie omawia tego fragmentu Biblii. Czyżby przez milczeniechciało ono rozwiązać powyższy problem? Zaznaczmy jednak, że te wersetyŚwiadkowie Jehowy odnoszą do Bożego Ducha (patrz odsyłacze w „PismoŚwięte w Przekładzie Nowego Świata”).

Zauważyć też należy, że choć słownik powołuje się w powyższym zdaniu naPismo Święte, to jednak nie podał z niego ani jednego fragmentu biblijnego nauzasadnienie tego co mówi.

Dodajmy tu, że jeśli przemawiający „Pan” z Dz 10:14 jest tą samą osobą, comówiący „Duch” z Dz 10:20, to znaczy, że Duch Święty jest Panem i zarazemosobą.


35 of 433 02/17/2014 03:19 PM

4) Oto kolejny fragment słownika Świadków Jehowy. Tym razem zacytujemytylko jego urywek (jest to długi fragment), bo dotyczy on wersetu biblijnego,który powszechnie nie jest uznawany:

„Przede wszystkim trzeba zaznaczyć, że słowa: ‘Na niebie: Ojciec, Słowo iDuch Święty, a ci trzej jedno są’ (Bg), występujące w niektórych starszychprzekładach 1 Jana 5:7, są nieautentycznym dodatkiem do oryginału. (...)[wstawka] po raz pierwszy pojawia się w traktacie Liber apologeticus z IV w., aw VI w. występuje w odpisach Wulgaty i starołacińskich przekładów Biblii.”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 496-497).

Oto nasza odpowiedź. Dodać tu możemy, że nie posługujemy się tym wersetemdla uzasadnienia osobowości Ducha Świętego.

Po pierwsze dlatego, że jest on przy dzisiejszej wiedzy rękopiśmiennejuznawany za nieautentyczny.

Po drugie dlatego, że fragment ten mówi o pojmowaniu Trójcy Świętej, a nie oosobowości Ducha Świętego.

Ale jeśli słownik Towarzystwa Strażnica obrał ten werset do omawiania, to imy podamy dodatkowo kilka informacji, których on nie zawiera:

Otóż poniżej zacytowane słowa Cypriana (ur. 200) to najstarsze zachowaneprzytoczenie tekstu 1J 5:7 przez pisarzy wczesnochrześcijańskich. Zazwyczajbywa one pomijane przez krytycznie omawiających ten werset. Zapewne zpowodu tego, że jest to tylko część wersetu, a nie cały fragment. Chociażwiększość badaczy opowiada się przeciw autentyczności słów z 1J 5:7, to jednakbroniący ich podkreślają, że są one dowodem na to, że ok. 250 r. były one znanejako słowa Biblii, a nie jako glosa marginesowa, oraz że ukazywały one wiaręchrześcijan w Trójcę Świętą w tamtym czasie. Oto słowa Cypriana:

„Kto łamie pokój i zgodę Chrystusa, działa przeciw Chrystusowi; kto zbieragdzie indziej, poza Kościołem, rozprasza Kościół Chrystusowy. Mówi Pan: ‘Ja iOjciec jedno jesteśmy’ [J 10:30]. I znów napisane jest o Ojcu i Synu i DuchuŚw.: ‘A ci trzej jedno są’ [1J 5:7]. I któż wierzy, że tę jedność, z boskiej mocypochodzącą, niebieskimi sakramentami spojoną, można w Kościele zerwać irozdźwiękiem ścierających się zapatrywań rozdzielić?” („O jedności KościołaKatolickiego” 6).

Jednak na koniec przypomnijmy, że werset powyższy nie stanowi dla nasdowodu na osobowość Ducha Świętego. W Biblii i pismachwczesnochrześcijańskich jest wystarczająco wiele fragmentów o tym mówiących,


36 of 433 02/17/2014 03:19 PM

że nie musimy odwoływać się do tekstu 1J 5:7.Dalsze omawianie tego tematu znajdziemy w części drugiej tego artykułu.

1.4. Osobowość Ducha Świętego i „Wnikliwepoznawanie Pism” (cz. II)

W pierwszej części naszego artykułu omówiliśmy w polemice ze słownikiemTowarzystwa Strażnica między innymi nauczanie pisarzywczesnochrześcijańskich o osobowości Ducha Świętego. Wykazaliśmy, żewierzyli oni w nią, oraz uczyli o oddawaniu czci Bożemu Duchowi.

Powiedzieliśmy też, że Nowy Testament wskazuje na Jego osobowość,chociażby przez to, że Duch Święty mówi sam o sobie „Ja” (gr. ego): „powiedziałdo niego Duch: ‘Poszukuje cię trzech ludzi. Zejdź więc i idź z nimi bez wahania,bo Ja ich posłałem’.” Dz 10:19-20.

Wspomnieliśmy też, że Towarzystwo Strażnica, ani w swym słowniku, ani winnych publikacjach nie omawia tego fragmentu Biblii, który zapewne jest muniewygodny, bo dotyczy osoby Ducha Świętego. Zaznaczyliśmy również, że tewersety odnosi ono do Bożego Ducha (patrz odsyłacze w „Pismo Święte wPrzekładzie Nowego Świata” 1997).

Teraz przejdziemy do kolejnych nauk słownika Świadków Jehowy, na tematkwestionowanej przez nich osobowości Ducha Świętego.

1) Oto co mówi omawiany słownik o Duchu Świętym (hasło ‘Duch’):„Personifikacja nie oznacza, że jest osobą. To prawda, że Jezus nazwał ducha

świętego ‘wspomożycielem’, który ‘uczy’, ‘świadczy’, ‘daje dowód’,‘wprowadza’, ‘mówi’, ‘słyszy’ czy też ‘otrzymuje’. Jak wynika z tekstugreckiego, Jezus w takich wypadkach czasami odnosił do tego ‘wspomożyciela’zaimek osobowy rodzaju męskiego (por. Jn 14:16, 17, 26; 15:26; 16:7-15). Bibliaobfituje w przykłady personifikacji, czyli przypisywania pewnym pojęciom cechosobowych” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 497).

Co powiemy o tych wnioskach? Otóż przede wszystkim to, że stwierdzanie opersonifikowaniu Ducha Świętego, który nie jest osobą, nie wynika ani z Biblii,ani z pozabiblijnej literatury pisarzy wczesnochrześcijańskich. Omawiany


37 of 433 02/17/2014 03:19 PM

słownik nie potwierdził historycznie swych koncepcji.Sama wielość cech osobowych Ducha Świętego, które przytacza słownik

Towarzystwa Strażnica, świadczy przeciw jego koncepcji. Co innego, gdyby tapersonifikacja występowała sporadycznie, ale w przypadku Ducha Bożego jest tociągłe podkreślanie Jego osobowości, o czym się zaraz przekonamy. Bibliaopisując działalność Ducha Świętego przedstawia Go jako osobę która: naucza iprzypomina (J 14:26); słucha (J 16:13); ustanawia (Dz 20:28); wprowadza wewszelką prawdę (J 16:13); składa świadectwo (Dz 5:3); przejawia swoją wolę(1Kor 12:11, 2:10, Dz 15:28, 16:6); udziela darów (1Kor 12:1-11); smuci się (Ef4:30, Rz 14:17, Hbr 10:29); przynagla (Dz 20:22); mówi (Dz 13:2, 10:19, 11:12,21:11, 28:25, Hbr 10:15); obmywa (1Kor 6:11); przyczynia się w błaganiach (Rz8:26n.) lub wstawia się (NP, BP, ks. Kow); zstępuje (Łk 1:35); kieruje (2P 1:21);pokazuje (Hbr 9:8); usprawiedliwia (1Kor 6:11); uświęca (1Kor 6:11); otaczachwałą (J 16:14); zapowiada (Dz 1:16); objawia (Łk 2:26); zna (1Kor 2:11);używa słów (Mi 2:7); woła (Ga 4:6); postanawia (Dz 15:28); ma zamiary (Rz8:27); postępuje (Mi 2:7); weźmie (J 16:14); bierze (J 16:15); zapewnia (Dz20:23); świadczy (Dz 5:32); oznajmia (J 16:13); przekonuje (J 16:8); pozwala (Dz2:4); nie pozwala (Dz 16:7); wspiera (Rz 8:16); prowadzi (Rz 8:14); doprowadza(J 16:13); poucza (1Kor 2:13); pomaga (Ga 5:5); miłuje (Rz 15:30); jednoczy(2Kor 13:13); mieszka (1Kor 3:16); przebywa (J 14:17); posyła (Łk 4:18);przyjdzie (J 16:8); przychodzi (Rz 8:26); powołuje (Dz 13:2); wysyła (Dz 13:4);sprawia (1Kor 12:11); spoczywa (1P 4:14); stwarza (Job 33:4); namaszcza (Łk4:18); wskrzesza (Rz 8:11).

2) Oto dalsze słowa Towarzystwa Strażnica o personifikowaniu DuchaŚwiętego:

„W Księdze Przysłów uosobiona została mądrość (Prz 1:20-33; 8:1-36), którazarówno w języku hebrajskim, jak i polskim jest rodzaju żeńskiego. Mądrośćspersonifikowano również w Mateusza 11:19 i Łukasza 7:35, gdzie mówi się o jej‘dziełach’ i ‘dzieciach’. Apostoł Paweł wspomniał o ‘królowaniu’ grzechu,śmierci oraz niezasłużonej życzliwości, nadając im tym samym cechy osobowe(Rz 5:14, 17, 21; 6:12). Napisał też, iż grzech ‘otrzymuje bodziec’, ‘sprawiapożądanie’, ‘obałamuca’ i ‘zabija’ (Rz 7:8-11). Z cała pewnością jednak nieuważał, że grzech jest osobą” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 497).

Cóż odpowiedzieć na te stwierdzenia? Otóż wydaje się, że TowarzystwoStrażnica chce nas tu wprowadzić w błąd. Dlaczego? Ponieważ tą Mądrość, o


38 of 433 02/17/2014 03:19 PM

której wspomina, utożsamia z osobą Jezusa (patrz t. I s. 973, hasło ‘JezusChrystus’ oraz odsyłacze w „Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata” 1997).Widać więc z dywagacji słownika, że spersonifikowana Mądrość może być osobą(Jezusem), a Duch Święty nią nie może być! Czy nie jest to dziwne?

Powoływanie się, na personifikację grzechu czy np. śmierci, aby podważyćosobowość Ducha Świętego, wydaje się być niewłaściwe. Towarzystwo Strażnicasamo powinno uczciwie przyznać, że i Bóg Ojciec nie jest nazwany wprost„osobą”, a jednak nie podważa ono jego osobowości, choć były w historii świataludzie, którzy to robili i robią nadal. Omawiany słownik przyznaje jednak, że tamgdzie Świadkowie Jehowy używają słowo „osoba” odnośnie Boga, tam wrzeczywistości pada termin „oblicze” (t. I s. 496). Czyż tego nie może też ktośuznać za personifikację jakiegoś boga bezosobowego?

Mało tego, w przytaczanym miejscu słownik Towarzystwa Strażnica podaje, żetekst hebrajski z Rdz 6:3 (duch mój), dotyczący „osoby” Boga, może oznaczać„Ja, Duch” (t. I s. 496). Czy nie przypomina nam to stwierdzenia o DuchuŚwiętym: „powiedział do niego Duch: ‘(...) Ja ich posłałem’.” Dz 10:19-20.

3) Oto kolejny fragment z omawianego słownika o personifikacji DuchaŚwiętego:

„Z zatem przytoczone przez Jana wypowiedzi Jezusa na temat ducha świętegorównież należy rozpatrywać w ich kontekście. Nazywając tego ducha‘wspomożycielem’ (gr. parakletos jest rzeczownikiem rodzaju męskiego), Jezusdokonał jego personifikacji. Słusznie więc Jan, utrwalając na piśmie słowaJezusa, stosuje do ‘wspomożyciela’ zaimki osobowe rodzaju męskiego. Jeżelijednak w podobnym kontekście występuje greckie pneuma, będące rodzajunijakiego, Jan odnosi do ducha świętego zaimek rodzaju nijakiego. Kiedy więc wodniesieniu do parakletos posługuje się zaimkiem osobowym rodzaju męskiego,czyni to nie z przyczyn doktrynalnych, lecz ze względu na reguły gramatyczne(Jn 14:16, 17; 16:7, 8)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 497).

Co powiemy na powyższy temat? Otóż dla słownika Towarzystwa Strażnicanajważniejsze są reguły gramatyczne, a nie nazwanie Ducha Świętego„Pocieszycielem” (wspomożycielem). A tak się właśnie składa, że Biblia„pocieszycielami” (czy wspomożycielami) określa zawsze osoby! Tak nazwanyjest Syn Boży (J 14:16, 1J 2:1) i Bóg Ojciec (2Kor 7:6, Iz 51:12 por. Hbr 13:6, Ps10:14, 30:11 i inne). Pocieszycielami pisarze natchnieni zwą też inne osoby (Job16:2 NP, 33:23 NP, 2Sm 10:3, Koh 4:1). Zatem i Duch Święty, będąc nazywany


39 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Pocieszycielem” (J 14:16, 26, 15:26, 16:7), jest osobą i na dodatek zestawioną zosobą Chrystusa (J 14:16).

Mało tego, w Iz 51:12 Bóg mówi: „Ja i tylko Ja jestem pocieszycielem”(parakletos, wg LXX), ale z J 14:16 wynika, że Pocieszycielami są też Syn Boży iDuch Święty.

Ciekawe też, że Towarzystwo Strażnica w swej Biblii nazywa Boga„wspomożycielem i tarczą” (Ps 33:20) i nie przeszkadza mu to w uznawaniu Jegoosobowości.

Co powiedzieć o regule gramatycznej, na którą powołuje się omawianysłownik. Otóż nie jest ona tak ścisła, jakby chcieli tego Świadkowie Jehowy. Otozestawienie tekstów:

Omówienie fragmentu Fragmenty z Ewangelii Jana

W J 14:16-17, gdzie występuje Pocieszyciel i Duchużyto trzy zaimki rodzaju nijakiego (ho „którego”, 2razy auto „Go”). Jednak istnieją też rękopisy (choćmniej znaczące), które zamiast nijakiego auto mająmęski auton (patrz Novum Testamentum GraeceNestle-Aland, Stuttgart 1979).

„innego Pocieszyciela (...) Ducha Prawdy, którego[ho] świat przyjąć nie może, ponieważ Go [auto] niewidzi (...) wy Go [auto] znacie” J 14:16-17.

W J 14:26, gdzie występuje Pocieszyciel i Duch,użyto jeden zaimek rodzaju męskiego (ekeinos„On”) i jeden rodzaju nijakiego (ho „którego”).Charakterystyczne jest to, że ekeinos („On”) pada powymienieniu Ducha (pneuma), który jest rodzajunijakiego.

„A Pocieszyciel, Duch Święty, którego [ho] Ojciecpośle (...) On [ekeinos] was wszystkiego nauczy...” J14:26.

W J 15:26, gdzie występuje Pocieszyciel i Duch,użyto dwa zaimki rodzaju męskiego (hon „którego” iekeinos „On”) i jeden rodzaju nijakiego (ho „który”).Charakterystyczne jest to, że ekeinos („On”) pada powymienieniu Ducha (pneuma), który jest rodzajunijakiego.

„Pocieszyciel, którego [hon] Ja wam poślę (...)Duch Prawdy, który [ho] od Ojca pochodzi, On[ekeinos]” J 15:26.

W J 16:7-8, gdzie występuje tylko Pocieszyciel,użyto dwa zaimki rodzaju męskiego (auton „Go” iekeinos „On”).

„jeśli nie odejdę, Pocieszyciel nie przyjdzie (...)poślę Go [auton] (...) On [ekeinos] zaś przyjdzie” J16:7-8.

W J 16:13-14, gdzie wymieniany jest Duch Prawdy,użyto dwa zaimki rodzaju męskiego (ekeinos „On”).

„przyjdzie On [ekeinos], Duch Prawdy, (...) On[ekeinos] mnie otoczy chwałą” J 16:13-14.

Ostatni przypadek z tabeli (J 16:13-14), jakby całkowicie przeczystwierdzeniom słownika Świadków Jehowy, bo pomimo, że Duch (pneuma) jestrodzaju nijakiego, to użyto tu tylko zaimka rodzaju męskiego (ekeinos „On”).


40 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Widać więc, że Janowi bardzo zależy na tym, by określać Pocieszyciela iDucha Świętego zaimkiem „On”. Przez to wskazuje na Jego osobowość. Niestosuje się tym samym zawsze do zasad gramatycznych, które wyznaczają muŚwiadkowie Jehowy.

4) Oto następny fragment o Duchu Świętym ze słownika Świadków Jehowy:„Nie jest przedstawiany jako osoba. Ponieważ Bóg jest istotą duchową i

odznacza się świętością i ponieważ wszyscy Jego wierni anielscy synowie też sąduchami i są święci, nie ulega wątpliwości, że gdyby ‘duch święty’ był osobą,Pismo Święte w jakiś rozsądny sposób pozwalałoby odróżnić taką duchową osobęod tych innych ‘świętych duchów’. Należałoby oczekiwać, że wszędzie tam,gdzie nie dodano jakiegoś określenia, np. ‘święty duch Boży’, słowo ‘duch’będzie chociażby poprzedzone rodzajnikiem. Pozwalałoby to przynajmniejzaznaczyć, że chodzi o Ducha Świętego. Tymczasem w języku greckimwyrażenie ‘duch święty’ bardzo często występuje bez rodzajnika, z czego wynika,że nie odnosi się ono do osoby (por. Dz 6:3, 5; 7:55; 8:15, 17, 19; 9:17; 11:24;13:9, 52; 19:2; Rz 9:1; 14:17; 15:13, 16, 19; 1Ko 12:3; Heb 2:4; 6:4; 2Pt 1:21; Jud20, Int i inne przekłady międzywierszowe)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006t. I, s. 497).

Oto nasza odpowiedź. Dziwne, że omawiany słownik jakby zarzuca Bibliijakąś „nierozsądność” w określaniu tego, czy Duch Święty jest osobą. Mało tego,poznawanie osób z Pisma Świętego uzależnia on od reguł gramatycznych,występowania rodzajników itp. A przecież 1Kor 2:11 uczy: „Duch przenikawszystko, nawet głębokości Boga samego (...) Podobnie i tego, co Boskie, nie znanikt, tylko Duch Boży”. Tak więc przede wszystkim dzięki Wspomożycielowi,poznajemy to „co Boskie” w Piśmie Świętym, a więc i o kim mówi ono (patrz teżJ 16:13-14, 2P 1:20, 3:16). Należy też zapytać, czy rzeczywiście TowarzystwoStrażnica ma takie problemy z odróżnianiem w Biblii, o jakich duchach jestmowa? A może to właśnie odrzucanie osobowości Wspomożyciela jest przyczynątych jego wątpliwości?

Nie wiadomo czemu słownik Świadków Jehowy „czepia się” Ducha Świętego,że wymieniany jest On w Biblii „bardzo często” bez rodzajnika. TymczasemDuch Święty występuje też „bardzo często” w Piśmie Świętym z rodzajnikiem(np. Mt 12:32, 28:19, Mk 3:29, 12:36, Łk 2:26, 3:22, J 14:17, 16:13, Dz 1:8, 16).

Gdyby te rodzajniki były tak istotne dla podkreślenia osobowości DuchaŚwiętego, to również zawsze by one występowały w przypadku wymieniania


41 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Boga Ojca czy Syna Bożego. Wiemy zaś, że tak nie jest. Czyżby to wedługTowarzystwa Strażnica miało podważać Ich osobowość?

Oto tylko kilkanaście przykładów, gdzie brak jest rodzajnika, a mowa jest oBogu Ojcu: Łk 20:38, Mk 12:27, J 1:6, 18, 8:54, 1P 5:5, Hbr 3:4, Rz 8:33, 1Kor8:4 i 6, 2Kor 1:21, 5:19, Gal 2:6, 6:7, Flp 2:13, 1Tes 2:5, 2Tes 2:16, Ef 4:6, 1Tm2:5, 4:4, Tt 1:1, Ap 21:7 Oz 11:9 (LXX).

Również, gdy wymieniany jest Chrystus nie zawsze znajduje się w oryginalerodzajnik np. Pan: Mt 12:8, 22:45, Dz 2:36, Rz 14:14, 16:2, 16:22, 1Kor 11:11,12:3, 2Kor 11:17, Ap 14:13, 17:14; Pan Jezus Chrystus: 1Kor 1:3.

5) Oto kolejny fragment o Duchu Świętym ze słownika Towarzystwa Strażnica:„Chrzest w ‘imię’ ducha świętego. W Mateusza 28:19 jest mowa o chrzcie ‘w

imię Ojca i Syna, i ducha świętego’. Słowo ‘imię’ niekoniecznie musi oznaczaćczyjeś imię własne. Jeśli ktoś robi coś ‘w imię idei’ (swobody, wolności itp.), toczyni to ‘ze względu na ideę; odwołując się do idei’. Podobne znaczenie magrecki wyraz onoma, tłumaczony na ‘imię’. Występuje on np. w Mateusza 10:41,gdzie bywa oddawany literalnie: ‘Kto przyjmuje proroka w imię proroka, otrzymazapłatę proroka, i kto przyjmuje sprawiedliwego w imię sprawiedliwego, otrzymazapłatę sprawiedliwego’ (Wk; por. Db). (...) Dlatego A. T. Robertson takkomentuje werset z Mateusza 28:19: ‘Słowo imię (onoma) zostało tu użyte wznaczeniu często spotykanym w Septuagincie i w papirusach, gdzie odnosi się dowładzy i autorytetu’ (Word Pictures in the New Testament, 1930, t. I, s. 245). Azatem osoba ochrzczona ‘w imię ducha świętego’ uznaje jego szczególną rolę -uznaje, że podchodzi on od Boga i że działa stosownie do Jego woli” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 497).

Co możemy na te stwierdzenia odpowiedzieć? Otóż sugerowanie, że określenie‘w imię idei’ można podczepić pod słowa „w imię Ojca i Syna, i DuchaŚwiętego” (Mt 28:19) jest błędne. Wynikałoby z propozycji omawianegosłownika, że nie tylko Duch Święty jest jakąś ideą, ale i Bóg Ojciec i Syn Boży!

Mało tego, Towarzystwo Strażnica w swej publikacji nie przedstawiło anijednego przykładu użycia w Biblii określenia „‘w imię idei’ (swobody, wolnościitp.)”, a więc nie odnoszącego się do osób.

Podany przez słownik Świadków Jehowy przykład z Mateusza 10:41 („Ktoprzyjmuje proroka w imię proroka”) tylko potwierdza nasze odnoszenie słowa„imię” do osób, bo przecież w tym wersecie jest mowa o osobach (prorok,sprawiedliwy), a nie o ideach.


42 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Także słowa Robertsona, który mówi o Mt 28:19, że „Słowo imię (onoma)zostało tu użyte w znaczeniu często spotykanym w Septuagincie i w papirusach,gdzie odnosi się do władzy i autorytetu” potwierdza nasze stanowisko, że DuchŚwięty jest osobą, bo przecież „władza i autorytet” dotyczą osób!

Co do ostatniego zdania z omawianego słownika można się z nim zgodzić, zmałym zastrzeżeniem. Otóż Duch Święty wprawdzie „od Ojca pochodzi” (J15:26), ale też i od Syna, ponieważ On sam powiedział o Pocieszycielu: „któregoJa wam poślę od Ojca” (J 15:26), „ponieważ [Duch] z mojego weźmie i wamobjawi. Wszystko, co ma Ojciec, jest moje” J 16:14-15. Patrz też „Duch Syna”(Ga 4:6), „Duch Chrystusa” (Rz 8:9), 2Kor 3:17-18, Łk 24:49, Dz 2:33, J 20:22.

6) Oto następne ‘dowody’ omawianego słownika, że Duch Święty nie jestosobą:

„Inne dowody na to, że nie jest osobą. Kolejnym dowodem nieosobowegocharakteru ducha świętego jest łączenie go z innymi rzeczownikaminieosobowymi, takimi jak woda czy ogień (Mt 3:11; Mk 1:8), oraz okoliczność,że chrześcijanie mieli być ochrzczeni ‘w duchu świętym’ (Dz 1:5; 11:16)”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 497).

Na takie stwierdzenia słownika Świadków Jehowy można odpowiedziećpytaniem. Czy nie przeszkadza im to, że wśród zwykłego ognia i wodyumiejscowiona jest „siła Boża”, którą identyfikują z Duchem Świętym?

Odpowiadając dalej należy przypomnieć, że Duch Święty, w związku zchrztem (a więc i wodą), zestawiany jest z osobami Ojca i Syna: „udzielając imchrztu w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego” Mt 28:19. Ale to pewnie nie maznaczenia dla Towarzystwa Strażnica, bowiem ważniejsza jest dla niego woda iogień. W związku z tym poniżej przedstawimy ponad 120 przykładów, gdziezestawione są razem trzy osoby Boże (patrz pkt 7).

Oto inny przykład, gdzie Jezus zestawiony jest ze śmiercią, w związku zchrztem: „chrzest zanurzający nas w śmierć” (Rz 6:4) i „chrzest zanurzający wChrystusa” Rz 6:3. Czyżby z tego powodu omawiany słownik chciał zanegowaćosobowość Syna Bożego?

Gdyby określenie „ochrzczeni ‘w duchu świętym’ (Dz 1:5; 11:16)”, jak chceomawiany słownik, przeczyło Jego osobowości, to konsekwentnie ŚwiadkowieJehowy powinni odebrać ją i Jezusowi, bo Rz 6:3 podaje: „chrzest zanurzający wChrystusa” Rz 6:3. Por. „ochrzczeni w Chrystusie” (Rz 6:3, „Pismo Święte wPrzekładzie Nowego Świata” 1997).


43 of 433 02/17/2014 03:19 PM

7) Oto kolejne ‘dowody’ słownika Towarzystwa Strażnica, że Duch Święty niejest osobą:

„Zachęcano ich też, żeby ‘napełniali się duchem’, a nie upijali winem (Ef5:18). Prócz tego ludzie mogą być ‘pełni’ ducha oraz mądrości, wiary, radości(Dz 6:3, 5; 11:24; 13:52) i innych przymiotów, między którymi duch święty zostałwymieniony w 2 Koryntian 6:6. Trudno sobie wyobrazić, żeby takichsformułowań użyto wobec boskiej osoby” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t.I, s. 497).

Cóż odpowiemy na kolejne zarzuty omawianego słownika? Zapytajmy napoczątek: czyżby Towarzystwo Strażnica, wymieniając różne „przymioty” wzestawieniu z Duchem Świętym, sugerowało, że On też jest „przymiotem”?

Powyżej zestawiało Go zaś ono z rzeczownikami (woda, ogień i wino). Czy tunie zachodzi jakaś sprzeczność w argumentacji? Skoro Towarzystwo Strażnicauczy, że Duch Święty jest „siłą”, to cóż wspólnego z tym mają „przymioty” i„rzeczowniki nieosobowe”?

Czy stwierdzenia typu: „napełniajcie się Duchem” (Ef 5:18) i „pełni Ducha”(Dz 6:3, 5; 11:24; 13:52), przeczą Jego osobowości, jak wydaje się omawianemusłownikowi? Możemy powiedzieć stanowczo, że nie, ponieważ Jezus jako osoba,też „napełnia wszystko wszelkimi sposobami” (Ef 1:23), a więc i samym Sobą(„Jezus jest w was” 2Kor 13:5).

Przytaczając tekst 2Kor 6:6, gdzie Duch Święty wymieniany jest z różnymiprzymiotami, słownik Towarzystwa Strażnica „zapomniał” dodać, że w 2Kor6:4-5 Bóg też wymieniony jest z przymiotami takimi jak „cierpliwość”, awcześniej, w 2Kor 5:16-6:1 mowa była o Chrystusie.

Nie wiadomo, o co chodzi omawianemu słownikowi gdy podaje on: „Trudnosobie wyobrazić, żeby takich sformułowań użyto wobec boskiej osoby”.

Te zdanie można też odmienić i oddać następująco: „Trudno sobie wyobrazić,żeby takich sformułowań użyto wobec boskiej siły”.

Oto zaś wspomniane ponad 120 przykładów, gdzie Duch Święty wymienionyjest wraz z Ojcem i Synem:

Mt 3:16n., 4:1-7, 10:18nn., 12:18, 12:28, 22:43n., 28:19; Mk 1:9nn., 12:36; Łk1:31-35, 1:41-45, 2:26nn., 3:21n., 4:1-12, 4:18n., 10:21, 11:9 i 13, 24:49; J1:31nn., 3:2 i 5, 3:34n., 4:24n., 4:23, 14:16, 14:26, 15:26, 16:13nn., 20:21n.; Dz1:1-4, 1:5nn., 2:17 i 22, 2:33, 2:38n., 4:8nn., 5:31n., 6:10n. i 14, 7:48-52, 7:55,8:15n., i 21, 8:27nn. i 32, 10:38, 10:46nn., 11:15nn., 15:8-11, 16:6n. i 10, 20:21n.,


44 of 433 02/17/2014 03:19 PM

20:23n., 20:28, 21:11 i 13n., 28:23nn.; Rz 1:1-4, 5:5n., 8:1nn., 8:9nn., 8:14n.,8:16n., 8:27nn., 9:1-4, 14:17nn., 15:16, 15:12n., 15:17nn., 15:30; 1Kor 2:13-16,3:11 i 16n., 6:11, 6:19n., 7:39n., 12:4nn., 12:12n. i 18; 2Kor 1:21n., 3:3n.,3:14-17, 4:13n., 5:5n., 6:1-6, 13:13; Ga 3:1n. i 5, 3:11-14, 4:6, 6:1-7, 5:21-25; Ef1:12nn., 1:17, 2:18, 2:21n., 3:2-5, 3:14-17, 4:3-6, 4:30nn., 5:18nn.; Flp 3:3; Kol1:6nn.; 1Tes 1:3nn., 1:6nn., 4:1-8, 5:18n.; 2Tes 2:13; 1Tm 3:15n., 4:1-6; 2Tm1:7n., 1:13-18; Tt 3:4-6; Hbr 2:3n., 3:6n., 6:4-7, 9:14, 10:12-15, 10:29n.; 1P 1:2,1:11-17, 1:21n. (BG), 3:18, 4:13-16; 2P 1:18-21; 1J 3:23n., 4:2nn., 4:13n., 5:4-6;Jud 20n.; Ap 1:4n., 2:1 i 7, 2:28n., 3:1 i 5n., 3:7 i 12n., 3:21n., 5:6n., 14:12n.,22:1, 22:16nn.

8) Oto następne stwierdzenia omawianego słownika o Duchu Świętym:„Wprawdzie duch święty może ‘być świadkiem’ lub ‘składać świadectwo’ (Dz

5:32; 20:23), ale to samo powiedziano w 1 Jana 5:6-8 o wodzie i krwi”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 497-498).

Odpowiadając na stwierdzenia słownika Towarzystwa Strażnica zacytujmynajpierw z jego Biblii słowa Dz 5:32: „A my jesteśmy świadkami tych spraw,podobnie jak duch święty...” („Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata”1997).

Widzimy tu, jak i w Dz 20:23, że Duch Święty jako świadek wymieniany jestwśród osób. Przypominamy to, ponieważ Świadkowie Jehowy zauważają tylko tewersety, w których występuje On wobec „nieosobowych rzeczy” czy przymiotów.

Ciekawe, że Towarzystwo Strażnica przy tej okazji nie przytacza fragmentówBiblii, w których Bóg i Chrystus są świadkami: „Bóg jest świadkiem wiernym iprawdomównym” (Jr 42:5 por. Rz 1:9), „To mówi Amen, Świadek wierny iprawdomówny” Ap 3:14 por. Ap 1:5.

Prócz tego, omawiany słownik jakby zapomina o innych fragmentach PismaŚwiętego, które mówią o świadczeniu czy składaniu świadectwa przez DuchaŚwiętego. Skrupulatność nakazuje je przynajmniej wymienić. Oto one:„Pocieszyciel (...) Duch Prawdy, który od Ojca pochodzi, On będzie świadczył oMnie” (J 15:26), „Sam Duch wspiera swym świadectwem naszego ducha, żejesteśmy dziećmi Bożymi” (Rz 8:16), „Daje nam zaś świadectwo Duch Święty,skoro powiedział” (Hbr 10:15).

Widzimy z tych fragmentów, że Duch Święty wymieniany jest w nich wśródosób Bożych (Ojca i Syna) lub wobec osób ludzkich. Te wersety zapewne nie sąprzydatne Towarzystwu Strażnica.


45 of 433 02/17/2014 03:19 PM

9) Oto kolejne ‘argumenty’ omawianego słownika o Duchu Świętym:„Chociaż niektóre wersety wspominają, że duch ‘składa świadectwo’, ‘mówi’

lub ‘powiada’, to z innych wynika, że nie ma własnego głosu, lecz przemawiaprzez jakieś osoby (Heb 3:7; 10:15-17; por. Ps 95:7; Jer 31:33, 34; Dz 19:2-6;21:4; 28:25). Można go więc przyrównać do fal radiowych, które przekazują głosna odległość; dzięki nim czyjeś słowa skierowane do mikrofonu docierają doodległego słuchacza poprzez głośnik radiowy. Bóg za pośrednictwem swojegoducha przekazuje swe orędzia i swą wolę do umysłów i serc ziemskich sług,którzy z kolei mogą powtarzać Jego wypowiedzi innym ludziom” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 498).

Cóż powiedzieć o tych stwierdzeniach? Otóż dla Towarzystwa Strażnicanajważniejsze jest to, Duch Święty „nie ma własnego głosu, lecz przemawia przezjakieś osoby”.

Dziś Bóg przemawia do nas przez Pismo Święte i to omawianemu słownikowinie przeszkadza. Nie stwierdza on, że Bóg nie ma swego głosu.

Również choć do Jana Jezus powiedział „napisz”, to jednak ma on stwierdzić:„To mówi Syn Boży” J 2:18. Tu Towarzystwo Strażnica nie protestuje, że Jezusnie przemawia do nas swoim głosem sam osobiście, lecz posługuje sięApostołem.

Ciekawe, że omawiany słownik zapomniał dodać, że Bóg w StarymTestamencie wielokrotnie nie mówił swoim głosem, lecz poprzez proroków ianiołów. To Świadkom Jehowy nie przeszkadza. Wszyscy znamy formułę „Takmówi Pan, Jahwe Zastępów” (Iz 22:15), ale wiemy że wypowiadał ją Izajasz, czyinny prorok. Wiemy też, że pomimo, że w Rdz 31:13 napisano, że Bóg „mówił(...) Ja jestem Bóg z Betel”, to jednak mówił nie swoim głosem lecz anioła: „iwtedy anioł Boga wołał na mnie” Rdz 31:11. Takich przykładów jest w PiśmieŚwiętym wiele.

Wszyscy też znamy słowa Listu do Hebrajczyków: „Wielokrotnie i na różnesposoby przemawiał niegdyś Bóg do ojców przez proroków, a w tychostatecznych dniach przemówił do nas przez Syna” (Hbr 1:1-2), „Daje nam zaśświadectwo Duch Święty, skoro powiedział...” (Hbr 10:15).

Przypomnijmy też słowa ludu Bożego: „I mówili do Mojżesza: ‘Mów ty znami, a my będziemy cię słuchać! Ale Bóg niech nie przemawia do nas, abyśmynie pomarli!’.” (Wj 20:19).

Wydaje się, że są przynajmniej dwa teksty biblijne, którym omawiany słownik


46 of 433 02/17/2014 03:19 PM

nie poświęcił należytej uwagi. Jeden, to Dz 15:28, w którym Duch Święty jestodróżniony od Apostołów natchnionych Duchem Świętym: „Postanowiliśmybowiem, Duch Święty i my...”. Drugi tekst, to Ap 22:17, w którym Kościół pozesłaniu Ducha Świętego również od Niego jest odróżniony: „A Duch iOblubienica mówią: Przyjdź!”.

Głos Ducha Świętego więc nie zawsze musi być tym samym co głos Kościoła,który mówi pod wpływem Niego.

Duch Boży też często przemawia wprost do „serca” danej osoby i nie musikorzystać z czyjegoś głosu (ma więc swój głos), jak to jest opisane w Dz10:19-20: „powiedział do niego Duch: ‘Poszukuje cię trzech ludzi. Zejdź więc iidź z nimi bez wahania, bo Ja ich posłałem’.”. Podobnie sprawę przedstawia tekstDz 13:2: „rzekł Duch Święty: ‘Wyznaczcie mi już Barnabę i Szawła dodzieła...’.”.

Przechodząc do drugiego zagadnienia należałoby zadać takie oto pytania: „doczego przyrównywało Ducha Świętego Towarzystwo Strażnica, zanimwynaleziono radio?”, „do czego według niego porównywali Bożego Ducha ludziez wcześniejszych wieków?”.

W innej publikacji Świadkowie Jehowy porównują Ducha Świętego zelektrycznością: „Z biblijnego użycia wyrazu ‘duch święty’ wynika, że jest tokontrolowana moc, którą Jehowa Bóg posługuje się do urzeczywistnianiaróżnorodnych zamierzeń. Można go poniekąd przyrównać do elektryczności, awięc siły, którą się wykorzystuje do wykonywania najróżniejszych zadań.” („Czywierzyć w Trójcę?” 1989 s. 20; por. też „Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s.498, gdzie piszą o „prądzie elektrycznym”, który płynie z akumulatora).

Może więc, odrzucanie Jego osobowości powoduje, że Towarzystwo Strażnicamusi wyszukiwać jakichś innych radiowych czy elektrycznych funkcji dla Niego?

10) Oto fragment argumentacji omawianego słownika, że Duch Święty jest„siłą”. Nie będziemy przytaczać tu słów zaprzeczających, że nie jest On „mocą”,bo to tylko wewnętrzny problem Świadków Jehowy:

„Czym innym niż ‘moc’. Z zatem słowa ruach oraz pneuma użyte wodniesieniu do świętego ducha Bożego opisują niewidzialną, czynna siłę, zapośrednictwem której Bóg urzeczywistnia swe zamierzenia oraz swoją wolę. Siłata jest ‘święta’, ponieważ pochodzi od Niego, a nie z jakiegoś ziemskiego źródła,i będąc ‘duchem świętości’, jest wolna od wszelkiego skażenia (Rz 1:4). Niechodzi tu o ‘moc’ Jehowy, gdyż ten polski wyraz dokładniej odpowiada innymokreśleniom występującym w językach oryginalnych (hebr. koach i gr. dynamis)”


47 of 433 02/17/2014 03:19 PM

(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 498).

Co powiemy o „sile”, w którą wierzą Świadkowie Jehowy? Otóż na początekwyrażamy nadzieję, że ponieważ omawiany słownik odrzuca, że Duch Święty jest„mocą” (gr. dynamis), to w związku z tym głosiciele Towarzystwa Strażnicaprzestaną powoływać się na słowa o Nim, jako bezosobowej „mocy [dynamis] zwysoka” Łk 24:49. Zresztą oni chyba wiedzą, że wiele osób w Biblii nazwanychjest mocami.

Jezus jest „Chrystusem, mocą Bożą i mądrością Bożą” (1Kor 1:24).Bóg jest „bo mocą moją” (Iz 12:2 por. Ps 18:2, 144:2), a Syn Boży będzie „po

prawicy mocy” tzn. Boga (Mt 26:64, Mk 14:62 wg „Pismo Święte w PrzekładzieNowego Świata” 1997).

W Dz 8:10 mowa jest o człowieku Szymonie, jako mocy: „Ten jest wielkąmocą Bożą”.

Również Bóg jest „siłą”, co nie przeszkadza Mu być osobą: „Jahwe Pan, mojasiła” Ha 3:19 (BT, kom. KUL, BG).

Nawet Biblia Towarzystwa Strażnica tak Go nazywa: „Jehowa jest moją siłą”(Iz 12:2), „Jehowo, moja siło” Ps 18:1 (wg „Pismo Święte w Przekładzie NowegoŚwiata” 1997).

Musimy też zaznaczyć, że różne przekłady biblijne nie czynią rozróżnieniamiędzy siłą, a mocą i używają tych słów wymiennie. Wydaje się, że tylkoTowarzystwo Strażnica robi z tego problem.

Czy Duch Święty jest „bezosobową siłą”? Choć jest On tak samo jak Bóg, czyJezus (por. Ef 6:10) siłą, to jednak osobową.

Biblia jednak zdaje się odróżniać „bezosobową siłę” od Ducha Świętego: „Niesiła, nie moc, ale Duch mój [dokończy dzieła] - mówi Pan Zastępów” (Za 4:6 BTpor. NP).

Tekst ten według greckiej Septuaginty wygląda następująco:„Ouk en dynamei megale oude en ischyi, all e en pneumati mou, legei kyrios

pantokrator” (Za 4:6 LXX).Oto zaś jego tłumaczenie:„Nie dzięki wielkiej mocy, ani dzięki sile, lecz za sprawą Ducha mojego, mówi

Pan Wszechmogący”.Ciekawe, że o ile chodzi o „moc” w Biblii, to Towarzystwo Strażnica

wskazało, jakimi słowami w oryginale ona ją nazywa (hebr. koach i gr. dynamis).Natomiast jeśli chodzi o „siłę” nie wskazało żadnego wersetu, ani słówka, którymPismo Święte ma nią niby określać. O słowach pneuma czy ruach wiemy, że to


48 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Duch, nie ma więc potrzeby chyba zamieniać tego na termin „siła”? Jedynymwięc powodem, jaki przyświeca Towarzystwu Strażnica, aby nadać Duchowiokreślenie „siła”, jest zanegowanie Jego osobowości.

Gdyby Duch Święty był „bezosobową siłą”, a nie osobą Bożą, to niezrozumiałeby było to, że setki razy wymieniany jest w Biblii osobno, ale przy Bogu Ojcu(np. patrz ponad 120 fragmentów o trzech osobach Bożych, powyżej pkt 7).Przecież jako Jego siła zawierałby się w Nim i nie byłoby potrzeby specjalniewspominać o niej. Sam tylko Nowy Testament określenie „Duch Święty”wymienia ponad 90 razy, a prócz tego dziesiątki razy samo „Duch” oraz „DuchBoga”, „Duch Boży”, „Duch Chrystusa”, „Duch Chrystusowy”, „Duch chwały”,„Duch Jezusa”, „Duch Łaski”, „Duch Ojca”, „Duch Pański”, „Duch Prawdy”,„Duch Syna”, „Duch wieczny”.

Czy ktoś, kto chciałby ukazywać Ducha Świętego jako „bezosobową siłę”,czyniłby tak wiele, aby czytając Biblię odbierano Go jako osobę? Czy obdzielałbyGo tak wieloma określeniami?

Wydaje się więc, że Towarzystwu Strażnica bardzo potrzebny jest termin„siła”, bowiem słowo „Duch” każdemu spontanicznie kojarzy się z osobą.Dodanie niebiblijnego określenia „bezosobowa” jest tylko utwierdzaniemŚwiadków Jehowy w tym wierzeniu.

Wspomnijmy o jeszcze jednym wersecie, któremu Towarzystwo Strażnicajakoś nie poświęca uwagi, a mówiącym o osobowości Ducha Świętego. Tekst ten,obok słów „powiedział do niego Duch: ‘(...), bo Ja ich posłałem’.” (Dz 10:19-20),wskazuje, że Boży Duch sam mówi o sobie „wyznaczcie mi” („dla mnie” wg„Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata” 1997). Stwierdza on: „rzekł DuchŚwięty: ‘Wyznaczcie mi już Barnabę i Szawła do dzieła, do którego ichpowołałem’” (Dz 13:2). A tak na marginesie, to występują tu też słowa „rzekł” i„powołałem”, ale to już inny, omawiany powyżej temat.

Charakterystyczne jest też stwierdzenie o Duchu Świętym, że „nie będziemówił od siebie” J 16:13. Czy to określenie „od siebie” nie wskazuje na osobę?

Na koniec nadmieńmy, że w Nowym Testamencie Duch Święty używaidentycznej formuły obwieszczającej (patrz tekst grecki) jak osoby Syna Bożego iBoga Ojca:

„To mówi Duch Święty” Dz 21:11;„To mówi Syn Boży” Ap 2:18;„To mówi Pan” Jr 2:5 LXX.


49 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Inne wątpliwości na temat osobowości Ducha Świętego, przedstawiane przezŚwiadków Jehowy w pozostałych publikacjach i odpowiedzi na nie, patrz rozdział‘Osoba Ducha Świętego’ w mojej książce „W obronie wiary. Pismo Święte anauka Świadków Jehowy, innych sekt i wyznań niekatolickich” (opublikowana nawww.apologetyka.info). Tu zajęliśmy się tylko tymi zarzutami, które przedstawiaomawiany słownik.

1.5. Modlitwa do Chrystusa i „Wnikliwepoznawanie Pism”

Wydaje się, że aż do wczesnych lat 50-tych XX wieku Towarzystwo Strażnicazezwalało swoim głosicielom modlić się do Jezusa. Trudno byłoby znaleźć wpublikacjach z lat 1879-1950 (a nawet do 1960 r.) stanowczy zakaz zwracania siębezpośrednio do Chrystusa, choć i zachęt do tego od końca lat 40-tych XX wiekuw nich brakuje. Początkowo Towarzystwo Strażnica ustami swoich prezesówwyrażało takie oto opinie:

„Zazwyczaj modlitwy moje zanoszę do Ojca Niebieskiego i tylko w imieniuPana Jezusa, lecz niekiedy zwracam się wprost do Jezusa, bo nie znalazłem wPiśmie Świętym nic przeciwko temu. Pismo Święte mówi, aby czcić Syna, tak jakczcimy Ojca” („Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu licznepytania” 1947 [ang. 1917] s. 290).

„aby świat dowiedział się i poznał, że należymy do Jezusa i oby każdego z nasmodlitwa była: ‘Panie Jezu! bądź dla mnie miłością i żywą rzeczywistością!Bardziej widzialnym dla oczu wiary...’.” („Niebiańska manna czyli rozmyślaniaduchowe na każdy dzień w roku dla domowników wiary” 1905, tekst na 1czerwca).

„Słuszną jest rzeczą przypisywać Chrystusowi Jezusowi imię Pana i Boga, jakto czynił pierwotny kościół i św. Szczepan modląc się do Niego - Dzieje 7:59”(Strażnica 15.04 1922 s. 125).

„Czy byłoby rzeczą niewłaściwą modlić się do Jezusa? Dla Chrześcijanina niebyłoby rzeczą niewłaściwą, ponieważ Jehowa Bóg zlecił Jezusowi wszelką mocw niebie i na ziemi” (Strażnica 01.02 1926 s. 39).

„Chwała Ci! za odkupienie! Tyś założył Kościół Swój; Przez krzyż dałeśprzebaczenie, Chwała Ci, o Zbawco mój!” („Harfa Boża” 1929 s. 143).


50 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Pokazuje to, że czas płaczu minął i że nadszedł czas do śpiewania nowejpieśni na cześć i chwałę Jehowy i jego wzniosłego Króla” („Światło” 1930 t. 1, s.68).

„Bóg nie odwlókł tych błogosławieństw, ale wyznaczył słuszny czas naustanowienie swego Królestwa pod władzą Chrystusa, na usprawiedliwienieswego imienia i błogosławienie wszystkim, którzy jego i jego Słowo czczą iwysławiają” („Życie i zdrowie” 1932 s. 47).

„Głośno wołają oni i napierają na wodzów sprawiedliwości, bezustanniemodląc się do Jehowy Boga i do Jezusa Chrystusa, Jego Króla, aby wnetzniszczył całą organizację diabelską” (Strażnica Nr 3, 1950 s. 4-5).

Jeszcze Strażnica Nr 2, 1957 s. 22 uczyła tak, jakby Świadkowie Jehowy moglimodlić się do Jezusa:

„Zatem wielbienie musi być składane Jehowie Bogu, choć cześć, sława iwychwalanie powinny być przypisywane także uświetnionemu Jezusowi”.

Później, choć Świadkowie Jehowy nie praktykowali już modlitw do Jezusa, tojednak uznawano, że o takich mówi Biblia. Przykładowo jedna ze Strażnicprzyznaje, że słowa z Dz 7:59 i Ap 22:20 to modlitwy:

„Księga Objawienia, napisana przez apostoła Jana, kończy się dwomamodlitwami (Obj. 22:20, 21)” (Strażnica Rok CII [1981] Nr 10 s. 3);

„Czy uczeń Szczepan nie skierował w modlitwie prośby wprost do Jezusa i czypodobnie nie postąpił apostoł Jan? - Istotnie, Szczepan tuż przed oddaniemostatniego tchu powiedział: ‘Panie Jezu, przyjmij ducha mego!’ (Dzieje 7:59,NP). Apostoł Jan zaś rzekł w modlitwie: ‘Amen! Przyjdź, Panie Jezusie’ (Obj.22:20)” (Strażnica Rok CII [1981] Nr 10 s. 4). Patrz też wcześniej o Dz 7:59 ang.Strażnica [The Watchtower] 01 II 1959 s. 96.

Jednak pomimo tego, w powyższej publikacji napisano w tytule rozdziału:„Módlmy się za pośrednictwem Jezusa Chrystusa, lecz nie do niego” (Strażnica

Rok CII [1981] Nr 10 s. 3).

Następnie Towarzystwo Strażnica posunęło się do zakwestionowania tego, żepowyższe słowa są modlitwami:

„Jednakże gdy Szczepan czy też Jan ujrzeli w wizji Jezusa i do niego sięzwracali, wcale nie były to modlitwy (Dz 7:56, 59; Objawienie 1:17-19; 22:20)”(Strażnica Nr 24, 1994 s. 24).


51 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Dziwnie zabrzmiało to zaprzeczenie, bowiem w swej angielskiej BibliiTowarzystwo Strażnica podało w przypisie, że w Dz 7:59 można użyć ang. słówinvocation lub prayer, co oznacza modlitwę, zamiast terminu appeal (New WorldTranslation of the Holy Scriptures - With References 1984).

To samo podano w grecko-angielskim Nowym Testamencie (The KingdomInterlinear Translation of the Greek Scriptures 1985) i każdy zauważy, żeomawiany termin grecki użyty w Dz 7:59 jest prawie identyczny jak słowa w Dz2:21 i Rz 10:13.

Natomiast o Ap 22:20 Towarzystwo Strażnica w swym komentarzu doApokalipsy napisało:

„Tak więc razem z Janem żarliwie się modlimy: ‘Amen! Przyjdź, PanieJezusie’. [Ap 22:20]” („Wspaniały finał Objawienia bliski” 1993 s. 319). Por.„Jeżeli i my miłujemy Jezusa (...) będziemy błagać razem z apostołem Janem:‘Amen, przyjdź, Panie Jezu!’.” (Strażnica Nr 14, 1969 s. 11).

Mało tego, inna publikacja zaliczyła prawdopodobnie znów do modlitwzawołanie Szczepana z Dz 7:59:

„Ponadto modlili się za swoich wrogów i prześladowców (Mateusza 5:44;Dzieje 7:59, 60)” (Przebudźcie się! Nr 4, 1999 s. 4).

Temat modlenia się do Chrystusa poruszało niedawno kilka publikacjiTowarzystwa Strażnica (np. Strażnica Nr 24, 1994 s. 23-25). Wszystkiezaprzeczają tego rodzaju modlitwie. Nauka obowiązująca na dziś jest następująca:

„Warto zauważyć, że należy się modlić przez Jezusa, a nie do niego” (StrażnicaNr 21, 1995 s. 5-przypis).

„Tym samym Jezus wykluczył możliwość zwracania się do jakiejś innej osoby,(...) nawet do niego samego. (...) A zatem modlitwy do kogokolwiek lubczegokolwiek poza naszym niebiańskim Ojcem nie są przez Niego wysłuchiwane,bez względu na to, jak szczerze są zanoszone” (Strażnica Nr 14, 1996 s. 5).

Dodajmy tu, że śpiewnik Świadków Jehowy zawiera pieśni „na cześć Jehowy”i „o Jezusie” („Wspaniały finał Objawienia bliski” 1993 s. 36). Widać więc i tu,że nie ma w praktyce zwracania się do Syna Bożego.

Jednak choć Świadkowie Jehowy nie modlą się do Jezusa, to TowarzystwoStrażnica komentując tekst Iz 11:10 napisało o swych głosicielach następująco:

„Ludzie każdej narodowości zwracają się do Mesjasza. Dlaczego? Ponieważodkąd zaczął panować, ‘stoi jako znak’.” (Strażnica Nr 19, 1992 s. 19).

Czy to nie jest jakiś objaw niekonsekwencji? A może termin „zwracają się”oznacza „kierują się” do Jezusa?


52 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Negację modlitwy do Chrystusa podtrzymuje słownik biblijny TowarzystwaStrażnica wydany w 2006 r. (ang. edycja 1988) pt. „Wnikliwe poznawanie Pism”i tu zajmiemy się przedstawieniem jego opinii. Przeprowadzimy też z nimpolemikę.

Modlitwa do Chrystusa

1) Oto co podaje słownik Świadków Jehowy o modlitwie do Jezusa w haśle‘Modlitwa’:

„Całkowicie bezpodstawne są twierdzenia, jakoby stosowane były modlitwyzanoszone do innych osób, np. do Syna Bożego. To prawda, że w sporadycznychwypadkach niektórzy zwracali się do Jezusa Chrystusa przebywającego w niebie”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 2, s. 86).

Co na ten zarzut można odpowiedzieć? Otóż nie takie „całkowiciebezpodstawne są twierdzenia, jakoby stosowane były modlitwy zanoszone (...) doSyna Bożego”, skoro w „sporadycznych wypadkach” zwracano się do Chrystusa,jak przyznaje w następnym zdaniu cytowany słownik. Tu autorzy omawianejpublikacji pewnie pogubili się i na dodatek zaczęli zdaje się kluczyć odróżniając„modlitwę” od „zwracania się” do Jezusa. Nie wiem też czemu mówią tylko oChrystusie „przebywającym w niebie”, bo przecież dziesiątki razy zwracano siębłagalnie do Syna Bożego będącego na ziemi. Czyżby dla nich to się nie liczy?

Dla nas nie ma znaczenia gdzie On jest, bo „Jezus Chrystus wczoraj i dziś, tensam także na wieki” Hbr 13:8. Do nas też powiedział On: „A oto Ja jestem zwami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata” Mt 28:20.

Oto kilka przykładów z ziemskiego życia (ale nie tylko!), gdzie ludziebłagalnie, dziękczynnie i modlitewnie zwracali się do Niego:

„Panie, jeśli chcesz, możesz mnie oczyścić” Mt 8:2;„Panie, nie jestem godzien (...) ale powiedz tylko słowo, a mój sługa odzyska

zdrowie” Mt 8:8;„Panie, ratuj, giniemy!” Mt 8:25;„Panie, moja córka dopiero co skonała, lecz przyjdź i włóż na nią rękę, a żyć

będzie” Mt 9:18;„Ulituj się nad nami, Synu Dawida” Mt 9:27;„Panie, ratuj mnie!” Mt 14:30;„Ulituj się nade mną, Panie Synu Dawida!” Mt 15:22;


53 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Panie, zlituj się nad moim synem!...” Mt 17:15;„A tłumy, które Go poprzedzały i które szły za Nim, wołały głośno: Hosanna

Synowi Dawida! Błogosławiony Ten, który przychodzi w imię Pańskie” Mt 21:9;„Lecz jeśli możesz co, zlituj się nad nami i pomóż nam!” Mk 9:23;„Wierzę, zaradź memu niedowiarstwu!” Mk 9:24;„Jezusie, Synu Dawida, ulituj się nade mną!” Mk 10:47;„Synu Dawida, ulituj się nade mną!” Mk 10:48;„Rabbuni, żebym przejrzał” Mk 10:51;„Mistrzu, Mistrzu giniemy!” Łk 8:24;„Przymnóż nam wiary!” Łk 17:5;„Jezusie, Mistrzu, ulituj się nad nami!” Łk 17:13;„Jezu, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz do swego królestwa” Łk 23:42;„Pan mój i Bóg mój” J 20:28;„Maranatha [Przyjdź, Panie nasz!]” 1Kor 16:22;„nową pieśń śpiewają: ‘Godzien jesteś wziąć księgę i jej pieczęcie otworzyć,

bo zostałeś zabity i nabyłeś Bogu krwią twoją [ludzi] z każdego pokolenia,języka, ludu i narodu, i uczyniłeś ich Bogu naszemu królestwem i kapłanami abędą królować na ziemi’.” Ap 5:9-10;

„A Duch i Oblubienica mówią: ‘Przyjdź!’ A kto słyszy, niech powie‘Przyjdź!’” Ap 22:17;

„Sam zaś Pan Jezus Chrystus i Bóg, Ojciec nasz, który nas umiłował i przezłaskę udzielił nam niekończącego się pocieszenia i dobrej nadziei, niech pocieszyserca wasze i niech utwierdzi we wszelkim czynie i dobrej mowie!” 2Tes 2:16-17;

„Dzięki składam Temu, który mnie przyoblekł mocą, Chrystusowi Jezusowi,naszemu Panu, że uznał mnie za godnego wiary...” 1Tm 1:12;

„Niechże Pan użyczy miłosierdzia domowi Onezyfora (...) Niechaj mu da Panw owym dniu znaleźć miłosierdzie u Pana!” 2Tm 1:16-18.

Te dwa ostatnie teksty są o tyle charakterystyczne, że pierwszy jest objawemdziękczynienia Apostoła wobec Jezusa, a drugi zawiera wstawiennictwo Pawła zaOnezyfora do Chrystusa.

Pomijamy tu teksty Dz 7:59-60 i Ap 22:20, bo im poświęcimy uwagę wnastępnych punktach tego artykułu (patrz też poniżej tabela).

Dodajmy też, że wszystkie te prośby, dziękczynienia i wyznania wypowiadanebyły „z wiarą”, a ta jest podstawą modlitwy.

Ale aby ktoś nie pomyślał, że one nie są modlitwami, zestawimy tuprzykładowo kilka z nich z fragmentami Psalmów, które były modlitwami Izraela.

Wezwania do Jezusa Psalmy


54 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Panie Jezu, przyjmij ducha mego” Dz 7:59. „W ręce Twoje powierzam ducha mojego” Ps 31:6por. Łk 23:46.

„Przyjdź, Panie Jezu!” Ap 22:20. „Kiedyż do mnie przybędziesz?” Ps 101:2.„Boże, szybko przyjdź mi z pomocą!” Ps 70:6 por.

Ps 44:27, 80:3, 106:4.

„Panie, ratuj, giniemy!” Mt 8:25. „Ratuj nas, Panie Boże nasz” Ps 106:47.

„Panie, ratuj mnie!” Mt 14:30. „O Panie, ratuj me życie!” Ps 116:4 por. Ps 22:20.

„Jezusie, Mistrzu, ulituj się nad nami!” Łk 17:13. „Panie, zmiłuj się nad nami” Ps 123:3.

„Synu Dawida, ulituj się nade mną!” Mk 10:48. „Panie, zmiłuj się nade mną!” Ps 30:11 por. Ps 6:3,31:10, 41:5, 51:3.

„Pan mój i Bóg mój!” J 20:28. „mój Boże i Panie!” Ps 35:23 BT II wyd. (por. LXX„mój Bóg i mój Pan”).

„Tak, Panie, Ty wiesz, że Cię kocham (...) Tak,Panie, Ty wiesz, że Cię kocham (...) Panie, Tywszystko wiesz, Ty wiesz, że Cię kocham” J21:15-17.

„Miłuję Cię Panie, Mocy moja” Ps 18:2;„Miłuję Pana, albowiem usłyszał głos mego

wołania” Ps 116:1.

Nawet ‘niewinna’ prośba „Zostań z nami, gdyż ma się ku wieczorowi i dzieńsię już nachylił” (Łk 24:29), bez świadomości że to Jezus, nabiera charakterumodlitwy, gdyż prócz literalnego spełnienia („Wszedł więc, aby zostać z nimi” Łk24:29), znajduje wypełnienie w słowach „A oto Ja jestem z wami przez wszystkiedni, aż do skończenia świata” Mt 28:20.

Prośba „zostań z nami” (Łk 24:29) przypominać może słowa kierowane doBoga: „Nie opuszczaj nas!” (Jr 14:9), „Nie opuszczaj nas na zawsze” Dn 3:34.

Ale to nie wszystko. Gdyby „całkowicie bezpodstawne” były modlitwy doJezusa, to zapewne w Piśmie Świętym nie byłoby następujących Jego słów, którewypowiedział tuż przed swoją śmiercią i odejściem do nieba:

„O cokolwiek Mnie prosić będziecie w imię moje, Ja to spełnię” J 14:14.Werset ten jest dla Towarzystwa Strażnica prawdopodobnie bardzo

niewygodny, bo ze słowem „Mnie” nie znalazł się on ani razu w jegopublikacjach, przynajmniej od roku 1950-go. Nie poświęcano mu w takiej formiewcale uwagi. Jedynie angielska Biblia Świadków Jehowy z referencjami (NewWorld Translation of the Holy Scriptures - With References 1984) podaje wprzypisie do J 14:14, że słowo „Mnie” zawierają następujące rękopisy biblijne:P66, Kodeksy Synaicki, Watykański i „W”, Wulgata oraz przekłady syryjskie „h”i „p”. Zaznaczmy są to bardzo wczesne i cenne rękopisy!


55 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Dziś większość polskich Biblii zawiera słowo „Mnie” w J 14:14, i to takiektóre przytacza często słownik Świadków Jehowy. Dotyczy to BT, BP, BL, ks.Kow., ks. Dąbr., ks. Dąbr. z Wulg., ks. Wuj., patrz też „Pismo Świętego NowegoTestamentu i Psalmy, przekład ekumeniczny z języków oryginalnych”, „Grecko-polski Nowy Testament wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi” tłum.ks. prof. dr hab. R. Popowski SDB, dr M. Wojciechowski, Warszawa 1993.

Jeśli więc oryginalny tekst J 14:14 zawierał termin „Mnie”, to stwierdzenieomawianego słownika, że modlitwy do Jezusa są „całkowicie bezpodstawne”,staje się przynajmniej dziwne.

Mało tego, grecko-angielski przekład Nowego Testamentu TowarzystwaStrażnica (The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures 1985),tłumacząc tekst grecki ‘słowo w słowo’ umieszcza ang. słówko me (mnie), ale jużza marginesem, gdzie jest oficjalny tekst Świadków Jehowy, ‘znika’ ono.

Oto porównanie obu tekstów (interesujące nas słowo podkreśliliśmy):

Tłumaczenie J 14:14 ‘słowo w słowo’w The Kingdom Interlinear

Translation of the Greek Scriptures1985

J 14:14 z ang. Biblii TowarzystwaStrażnica w The Kingdom Interlinear

Translation of the Greek Scriptures1985

if ever anything YOU should ask me inthe name of me this I shal do.

If YOU ask anything in my name, Iwill do it.

Jest też jeszcze jeden tekst (Iz 11:10), o którym wspomnieliśmy powyżej, wzwiązku z nauką Świadków Jehowy. Są to znamienne słowa: „do niego narodymodlić się będą” (Iz 11:10 ks. Wuj.). Biblia Tysiąclecia (II wyd.) oddała jenastępująco: „Do niego ludy przyjdą z modlitwą”, zaś Biblia Poznańska podaje:„Narody do niego zwracać się będą” Iz 11:10. Jeśli więc Świadkowie Jehowywedług ich publikacji, na podstawie Iz 11:10 „zwracają się do Mesjasza”(Strażnica Nr 19, 1992 s. 19), to czyż nam nie wolno tego robić?

2) Oto dalsze myśli słownika Towarzystwa Strażnica o modlitwie do Jezusa: „Szczepan tuż przed śmiercią zawołał: ‘Panie Jezusie, przyjmij ducha mego’(Dz 7:59). Te niecodzienne słowa znajdują jednak wytłumaczenie w zaistniałychokolicznościach. Szczepan miał wtedy wizję ‘Jezusa stojącego po prawicy Boga’i najwyraźniej zareagował tak, jak gdyby znajdował się w jego obecności -ośmielił się przedstawić swą prośbę temu, którego uznawał za Głowę zboru


56 of 433 02/17/2014 03:19 PM

chrześcijańskiego (Dz 7:55; Kol 1:18)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 2,s. 86).

Cóż odpowiemy na te stwierdzenia omawianego słownika? Otóż te„niecodzienne słowa”, wcale nie są takimi, jeśli weźmiemy pod uwagę to, że sąone jakby kopią słów Jezusa. Porównajmy oba wersety:

„Panie Jezu, przyjmij ducha mego!” Dz 7:59;„Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mojego” Łk 23:46.

Mało tego, istnieje też drugie zestawienie tekstów, które zamieszczamy, a októrym powiemy poniżej:

„Panie, nie poczytaj im tego grzechu!” Dz 7:60;„Ojcze, przebacz im, bo nie wiedzą co czynią” Łk 23:34.

Czy zawołanie Szczepana możemy tłumaczyć tylko jego wizją Chrystusa?Otóż wydaje się że nie, ponieważ w przypadku śmierci Jezusa nie mieliśmy doczynienia z taką wizją, co by potwierdzały Jego słowa „Boże mój, Boże mój,czemuś mnie opuścił?” (Mt 27:46), a jednak Chrystus zwrócił się do Ojca wpowyższych słowach. Prócz tego, nas dziś, gdy zwracamy się do Jezusa, niewarunkuje widzenie Go ponieważ Biblia mówi, że „według wiary, a nie dziękiwidzeniu postępujemy” 2Kor 5:7.

Zastanawiające jest też stwierdzenie słownika, że Szczepan „ośmielił sięprzedstawić swą prośbę” Jezusowi. Przecież Chrystus jest Pośrednikiem międzyBogiem, a ludźmi (1Tm 2:5) i dopiero dziwne by było, gdyby zwrócił siębezpośrednio do Boga, w obecności Pośrednika!

Wracając do zestawionych powyżej czterech tekstów, zauważmy, że w obuparach pojawia się „Pan” i „Ojciec”. To powinno nam wskazać, że słowa któreChrystus kierował do swego Ojca, chrześcijanie zaczęli zastosowywać do PanaJezusa. Tymczasem Towarzystwo Strażnica omawiając w słowniku modlitwęSzczepana pominęło tekst Dz 7:60: „Panie, nie poczytaj im tego grzechu!”.Spytamy zaraz dlaczego?

Otóż dlatego, że nie wiadomo na jakiej podstawie, Towarzystwo Strażnica wswej Biblii wstawiło w Dz 7:60 imię Jehowa: „Jehowo, nie policz im tegogrzechu”. A przecież nie jest to cytat ze Starego Testamentu, którym czasemzasłaniają swe zabiegi Świadkowie Jehowy. Mało tego, myśl o wstawiennictwieza prześladowców jest dziełem Chrystusa, który według Łk 23:34 modlił się zanich: „Ojcze, przebacz im, bo nie wiedzą co czynią”. Szczepan, uczeń Jezusa, odniego przejął tę naukę, a nie ze Starego Testamentu (por. Mt 5:44). Zgodnie zewcześniejszymi swymi słowami „Panie Jezu, przyjmij ducha mego!” (Dz 7:59),


57 of 433 02/17/2014 03:19 PM

również gdy upadł na kolana zawołał do Chrystusa: „Panie, nie poczytaj im tegogrzechu!” Dz 7:60.

Takie rozumienie tego tekstu potwierdzają nam pisarze wczesnochrześcijańscy.Przykładowo Orygenes (ur. 185) pisał:

„Jeśli powinniśmy tak postępować względem świętych ludzi, to o ile bardziejwinniśmy składać dzięki Chrystusowi, który z woli Ojca wyświadczył nam tyledobrodziejstw! Winniśmy Go też błagać, jak to uczynił Szczepan: ‘Panie, niepoczytaj im tego grzechu’ [Dz 7:60]. Naśladując zaś ojca lunatyka, mówimy:błagam, ‘Panie, ulituj się’ [Mt 17:15]; albo nad synem, albo nade mną samym,albo nad kim innym” („O modlitwie” 14:6). Por. Tertulian (ur. 155) „Ocierpliwości” 14, Cyprian (ur. 200) „O pożytku cierpliwości” 16.

Na koniec przypomnijmy fragment omawianego słownika: „Te niecodziennesłowa [Dz 7:59] znajdują jednak wytłumaczenie w zaistniałych okolicznościach”.

Otóż trzeba tu dodać, że podobne okoliczności, jak Szczepana, spotkałymnóstwo chrześcijan, szczególnie w pierwszych wiekach, którzy z wiarąoddawali życie za Jezusa. Wielu z nich ginąc zapewne posłużyło się słowamipierwszego męczennika, do czego zachęcał ich i nas np. Orygenes (patrzpowyżej).

3) Oto co dalej mówi omawiany słownik o modlitwie do Chrystusa:„Również apostoł Jan na koniec Objawienia rzekł: ‘Amen! Przyjdź, Panie

Jezusie’ (Obj 22:20). Ale i tę wypowiedź objaśnia kontekst: Jan w pewnej wizjiusłyszał, jak Jezus mówi o swym przyszłym przyjściu, a powyższymi słowamiwyraził pragnienie, by tak się rzeczywiście stało (Obj 1:10; 4:1, 2; 22:16, 20).Zachowanie Jana i Szczepana niewiele różniło się od rozmowy, którą ten ostatniprzeprowadził z pewną istotą niebiańską w wizji opisanej w Objawieniu (Obj7:13, 14; por. Dz 22:6-22)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 2, s. 86).

Co odpowiemy na te uwagi słownika Towarzystwa Strażnica? Otóż nigdzie wBiblii nie jest uwarunkowane, że do Jezusa możemy zwracać się tylko podczas„wizji”. Nigdzie nie pisze też w Nowym Testamencie, że Jan i Szczepan zwracalisię do Chrystusa tylko dlatego, że Go widzieli. Przecież nawet ŚwiadkowieJehowy modlą się do Jehowy, a nigdy Boga nie zobaczyli. Czyżby była tu jakaśniekonsekwencja ze strony Towarzystwa Strażnica?

Jeśli omawiany słownik rzeczywiście uważa, że zachowanie Jana i Szczepana„niewiele różniło się od rozmowy”, to dlaczego w innych publikacjachŚwiadkowie Jehowy piszą, że teksty Ap 22:20 i Dz 7:59 są modlitwami?


58 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Przypominamy te słowa:„Tak więc razem z Janem żarliwie się modlimy: ‘Amen! Przyjdź, Panie

Jezusie’.” („Wspaniały finał Objawienia bliski” 1993 s. 319);„Ponadto modlili się za swoich wrogów i prześladowców (Mateusza 5:44;

Dzieje 7:59, 60)” (Przebudźcie się! Nr 4, 1999 s. 4).Nie wiadomo też czemu Towarzystwo Strażnica porównuje zawołania Jana i

Szczepana, ze zwróceniem się Apostoła do jednego ze Starców (święci ST; Ap7:13-14), które nawiasem mówiąc potwierdza to, że i do świętych można zwracaćsię! Raczej modlitwy tych uczniów Pańskich można przyrównać do fragmentów zPsalmów, jak to ukazaliśmy powyżej w tabeli:

„Boże, szybko przyjdź mi z pomocą!” Ps 70:6 por. Ps 31:3, 40:14, 70:2, 71:12,101:2;

„W ręce Twoje powierzam ducha mojego” Ps 31:6 por. Łk 23:46.Ciekawe, że tekst „Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mojego” (Łk 23:46)

omawiany słownik zalicza do modlitw, a słowa „Panie Jezu, przyjmij duchamego!” (Dz 7:59) przyrównuje, jak widzimy powyżej, do rozmów. „Wnikliwepoznawanie Pism” (2006) podaje:

„przykładał on dużą wagę do modlitwy i całkowicie polegał na swymniebiańskim Ojcu (Łk 3:21; 6:12-16; 11:1; 23:46)” (t. 1 s. 1231). Por. „Łukasznotuje słowa ostatniej modlitwy Jezusa: ‘Ojcze, w twoje ręce powierzam duchamego’ (Łk 1:10 (...) 23:46)” („Całe Pismo jest natchnione przez Boga ipożyteczne” 1998 s. 193; por. Strażnice: Nr 11, 2001 s. 9, Nr 3, 1997 s. 18).

Mało tego, w Ap 7:13-14 jest dialog osób, a w Dz 7:59 jego brak. Czy więc sątu jakieś podobieństwa?

Również nie wiadomo czemu przywołano tekst Dz 22:6-22, ponieważ opisujeon wpierw objawienie się Jezusa Szawłowi i rozmowę ich, a później spotkaniePawła z Ananiaszem oraz ich dialog. Ten pierwszy fragment wskazuje namożliwość zwracania się do Chrystusa, choć rzeczywiście spotkanie Apostoła zJezusem jest tu specyficzne. Czy nie jednego z nas „powalił na drodze życia” (jakSzawła) Chrystus, a my wtedy ukorzeni zwracaliśmy się do Niego: „Co mamczynić Panie?” (Dz 22:10).

Co powiedzieć jeszcze o zarzucie, że Szczepan zwracał się do Jezusa tylkodlatego, iż Go „ujrzał” (Dz 7:55)? Otóż modlitwa Szczepana nie zostałaodmówiona, gdy on „widział” Chrystusa, lecz dopiero, gdy „wyrzucili go pozamiasto i kamienowali” (Dz 7:58). Widzenie Pana przez męczennika nie ma więcbezpośredniego związku z jego zwróceniem się do Jezusa. Ale to nie wszystko,gdyż Tomasz, gdy zwrócił się modlitewnie do Chrystusa słowami „Pan mój i Bóg


59 of 433 02/17/2014 03:19 PM

mój!” (J 20:28) usłyszał zapewnienie Syna Bożego: „Uwierzyłeś dlatego,ponieważ Mnie ujrzałeś? Błogosławieni, którzy nie widzieli, a uwierzyli” (J20:29).

4) Oto co na zakończenie podaje słownik Świadków Jehowy o modlitwie doChrystusa:

„Nic nie wskazuje na to, by po wniebowstąpieniu Jezusa uczniowie zwracalisię do niego w innych okolicznościach. Dlatego apostoł Paweł napisał: ‘Wewszystkim niech wasze gorące prośby zostaną przedstawione Bogu w modlitwie ibłaganiu wraz z dziękczynieniem’ (Flp 4:6)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006t. 2, s. 86).

Cóż powiemy na te stwierdzenia słownika Towarzystwa Strażnica? Napoczątek wyrażamy zdziwienie, że omawiana publikacja stara się odróżnićChrystusa z czasu „po wniebowstąpieniu”, od Jezusa z „przed wniebowstąpienia”.Wiemy przecież, że „Jezus Chrystus wczoraj i dziś, ten sam także na wieki” Hbr13:8.

W dalszych stwierdzeniach Towarzystwo Strażnica mija się z prawdą!Dlaczego? Między innymi dlatego, że Nowy Testament podaje przykładyzwracania się do Jezusa „po wniebowstąpieniu”. Oto one.

Cały Kościół według Apokalipsy woła:„A Duch i Oblubienica mówią: ‘Przyjdź!’.” (Ap 22:17).Każdy chrześcijanin ma wołać:„A kto słyszy, niech powie: ‘Przyjdź!’.” (Ap 22:17).

Między innymi, inspirowany tymi zawołaniami Apokalipsy, dziś Kościółpodczas Mszy Św. wypowiada do Chrystusa słowa:

„Głosimy śmierć Twoją Panie Jezu, wyznajemy Twoje zmartwychwstanie ioczekujemy Twego przyjścia w chwale” (por. 1Kor 15:3-4, Ap 22:17, 20).

Oto kolejne dowody na to, że po wniebowstąpieniu zwracano się do Chrystusa.Paweł, nie będąc pod wpływem wizji (!), wypowiedział prawie identyczne

słowa co Jan w Apokalipsie, a mianowicie aramejskie „Maranatha” (1Kor 16:22),co Biblia Świadków Jehowy oddała po polsku jako „Przyjdź, nasz Panie!”(„Pismo Święte w przekładzie Nowego Świata” 1997).

Ciekawe, że Towarzystwo Strażnica jakoś nie komentuje ostatnio tego wersetu.Natomiast słowami „Maranatha. Amen” kończy się jedna z modlitwzamieszczona w „Didache” (10:6), a Świadkowie Jehowy piszą o tym dzielenastępująco:


60 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Jednym z najwcześniejszych pozabiblijnych zbiorów zasad wiarychrześcijańskiej jest Didache, czyli Nauka dwunastu apostołów. Zdaniemniektórych historyków dzieło to, składające się z 16 krótkich rozdziałów,pochodzi sprzed roku 100 n.e. Jego autor jest nieznany” (Strażnica Nr 3, 1992s.19).

W innym fragmencie Apostoł Paweł składa dziękczynienie Synowi Bożemu:„Dzięki składam Temu, który mnie przyoblekł mocą, Chrystusowi Jezusowi,

naszemu Panu, że uznał mnie za godnego wiary...” 1Tm 1:12.Nadmieńmy tu, że Towarzystwo Strażnica, aby ten ostatni werset pozbawić

charakteru modlitewnego, w jednej ze swych publikacji, przeniosło treść jego zJezusa na Boga (!):

„Ponadto napisał on, że jest wdzięczny Bogu za to, iż ‘uznał go za godnegozaufania i wyznaczył do usługiwania’ (1 Tym. 1:12)” (Strażnica Rok CII [1981]Nr 22 s. 18).

W kolejnym fragmencie Paweł wstawia się u Jezusa za Onezyforem i jegodomem:

„Niechże Pan użyczy miłosierdzia domowi Onezyfora (...) Niechaj mu da Panw owym dniu znaleźć miłosierdzie u Pana!” 2Tm 1:16-18.

Jan napisał, że nawet w niebie, gdzie jest Bóg, mamy do czynienia zkultycznym zwracaniem się do Chrystusa, czego wyrazem jest śpiewana Jemupieśń:

„I taką nową pieśń śpiewają: ‘Godzien jesteś wziąć księgę i jej pieczęcieotworzyć, bo zostałeś zabity i nabyłeś Bogu krwią twoją [ludzi] z każdegopokolenia, języka, ludu i narodu, i uczyniłeś ich Bogu naszemu królestwem ikapłanami a będą królować na ziemi’.” Ap 5:9-10.

Dodajmy tu, że według Starego Testamentu „nowa pieśń” śpiewana jest Bogu(Iz 42:10, Ps 96:1, 98:1, 144:9), a tu widzimy, że dzieli się On chwałą zChrystusem. Nawiasem mówiąc, ta nowa pieśń odniesiona do Jezusa, sprawia‘małą trudność’ komentarzowi Świadków Jehowy do Apokalipsy: „Wprawdzie 24starszych śpiewa tu nową pieśń Jezusowi, a nie Jehowie, ale zasada pozostaje tasama” („Wspaniały finał Objawienia bliski” 1993 s. 87).

Również w Apokalipsie mamy odnotowany pewien rodzaj prośby do „Władcy”i jeśli skierowana jest ona do Chrystusa, to mamy tu kolejny przykład modlitwydo Niego:

„Dokądże, Władco święty i prawdziwy, nie będziesz sądził i wymierzał zakrew naszą kary tym, co mieszkają na ziemi?” Ap 6:10.

Wspomnijmy tu tylko, że Jezus „Władcą” nazwany został w Ap 1:5,


61 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Świętym” w Ap 3:7, a „Prawdziwym” w Ap 19:11. Natomiast jako „Sędzia”występuje wielokrotnie w Apokalipsie np. Ap 19:11 por. Dz 10:42.

Kolejne głosy ludzi (i aniołów) kierowane do Chrystusa i Jego Ojca, oraz nacześć tych osób Bożych znajdują się również w Apokalipsie:

„I głosem donośnym tak wołają: ‘Zbawienie u Boga naszego, Zasiadającego natronie i u Baranka’.” Ap 7:10;

„powstały donośne głosy mówiące: ‘Nastało nad światem królowanie Pananaszego i Jego Pomazańca i będzie królować na wieki wieków’.” Ap 11:15; patrzteż Ap 12:10.

I jeszcze jedna modlitwa. Przy wyborze Macieja na Apostoła zachowane sątakie oto słowa:

„I tak się pomodlili: ‘Ty, Panie znasz serca wszystkich, wskaż z tych dwóchjednego, którego wybrałeś...’.” Dz 1:24.

Otóż Towarzystwo Strażnica, aby przypadkiem ktoś nie odniósł tego tekstu doPana Jezusa, wstawiło w tym wersecie imię „Jehowa” zamiast „Pan”. Tymczasemci, którzy twierdzą, że to modlitwa do Jezusa, przypominają, że w NowymTestamencie Chrystus wielokrotnie nazywany jest Panem. Prócz tego, pomimo żeotrzymał Apostołów od Ojca (J 17:11), to jednak sam ich wybierał (Mt 4:19) imoże więc i dobierał także, gdy jednego zabrakło. O Panu Jezusie mówiwcześniej werset 21, a On również, jak Bóg, „zna serca” (Ap 2:23, 1Kor 4:5, J2:25). Ciekawe dlaczego Towarzystwo Strażnica wstawiło imię Jehowa w tymkonkretnym wersecie? Czy dlatego, że pada w nim słowo „modlitwa”?Zaznaczmy też, że fragment ten nie jest cytatem ze Starego Testamentu, który byzawierał tetragram JHWH.

Nie tylko ludzie modlą się do Jezusa, ale i cześć oddają Mu aniołowie („NiechMu oddają pokłon wszyscy aniołowie Boży!” Hbr 1:6), ale tym zagadnieniemzainteresujemy się w osobnym artykule o czci, hołdzie i pokłonach dla Chrystusa.

Cóż powiedzieć o słowach „niech wasze gorące prośby zostaną przedstawioneBogu w modlitwie”? Otóż można zapytać: „Czy to, że Jezus jest „Bogiem” (J20:28) dla Towarzystwa Strażnica nie jest ważne? Prócz tego nikt z nas niekwestionuje modlitwy do Boga Ojca.

Wyrażamy też zdziwienie, że Świadkowie Jehowy nazywając Chrystusa„Pośrednikiem” (1Tm 2:5) i „Rzecznikiem Jehowy” („Wnikliwe poznawaniePism” 2006 t. 1, s. 974), nie mogą się do Niego zwracać dziękczynnie czybłagalnie!

Po tym wszystkim ciśnie się na usta pytanie. Od kogo mamy brać przykład wsprawie modlitwy do Jezusa? Od Szczepana i Jana, czy od Towarzystwa


62 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Strażnica?Zaznaczmy też, że omawiany słownik w sprawie modlitwy do Jezusa nie

odwołuje się wcale do świadectw pisarzy wczesnochrześcijańskich. Jest ich takwiele, że musimy zainteresowanych odesłać do osobnego artykułu pt. „Modlitwado Jezusa i cześć dla Niego według pism wczesnochrześcijańskich” (patrzwww.apologetyka.info). Przytoczymy tu tylko jedno pogańskie świadectwo omodlitwie do Jezusa, które zawiera publikacja Towarzystwa Strażnica. StrażnicaRok XCII [1971] Nr 21 s. 18 cytuje pismo Pliniusza do Trajana o chrześcijanachze 112 roku:

„zbierali się w ustalony dzień przed świtem, wspólnie modlili się doChrystusa”.

Ciekawe, że omawiany słownik nie przytacza tego fragmentu z dawniejszejpublikacji Świadków Jehowy, pisząc o modlitwie do Jezusa!

Najdziwniejsze jest to, że słownik Towarzystwa Strażnica nie zawiera takistotnego tematu jak „wzywanie imienia Jezusa” czy „imienia Pańskiego”.Ponieważ on tego nie omawia, więc i my poprzestaniemy tylko na podaniupewnego minimum.

Przedstawiamy tu zbiór najważniejszych tekstów biblijnych, które mówią omodlitwie do Chrystusa, pokłonach i czci dla Niego, wzywaniu Jego imienia, orazzwracaniu się do Jezusa o pomoc. Oto one:

Mt 2:2, 2:11, 8:2, 8:8, 8:25, 9:18, 9:20-21, 9:27, 9:38, 12:21, 14:30, 14:33,15:22, 15:25, 17:6, 17:14-15, 20:20, 20:30, 20:33, 21:9, 28:9, 28:17, Mk 1:40,3:11, 5:6-7, 5:33, 7:25-26, 9:23-24, 10:17, 10:47-48, 10:51, Łk 4:15, 5:8, 5:12,7:38, 7:44, 8:47, 10:17, 17:13, 17:16, 23:42, 24:52, J 5:23, 9:38, 14:14, 20:28, Dz3:6, 4:11-12, 7:59-60, 9:14-17, 19:17, 21:13, 22:16, Rz 9:5, 10:9, 10:13, 1Kor1:2, 16:22, 2Kor 12:8-10, Flp 2:9-11, Ef 1:21, 5:14, 5:19-20, 2Tes 1:10, 1:12,1Tm 1:12, 2:5, 6:16, 2Tm 1:16-18, 4:18, Hbr 1:6, 3:3, 13:8, 13:21, 1P 3:22, 2P3:18, 1J 4:15, 5:13-14, Ap 1:6, 5:8-10, 5:12-13, 7:10, 11:15, 12:10, 22:17, 22:20.Por. też fragmenty mówiące o tym, że i inni, nieupoważnieni, na wzórchrześcijan, wzywali imienia Jezusa: Mt 2:8, 7:21-20, Mk 15:19, Dz 19:13.

Omówienie niektórych powyższych wersetów zainteresowany znajdzie wmojej książce pt. „W obronie wiary. Pismo Święte a nauka Świadków Jehowy,innych sekt i wyznań niekatolickich” w rozdziale ‘Imię Chrystusa’ (opublikowanana www.apologetyka.info).

Na zakończenie jeszcze raz poprzez tabelę przypatrzmy się różnym opiniom


63 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Towarzystwa Strażnica, które ukazywaliśmy powyżej. Czy Dz 7:59 i Ap 22:20 sąmodlitwami, czy też nie?

Strażnica Rok CII [1981] Nr 10s. 4

Strażnica Nr 24, 1994 s. 24 Przebudźcie się! Nr 4, 1999 s. 4

„Czy uczeń Szczepan nieskierował w modlitwie prośbywprost do Jezusa i czy podobnienie postąpił apostoł Jan? - Istotnie,(...) (Dzieje 7:59, NP). ApostołJan zaś rzekł w modlitwie: (...)(Obj. 22:20)”.

„Jednakże gdy Szczepan czy teżJan ujrzeli w wizji Jezusa i doniego się zwracali, wcale nie byłyto modlitwy (Dz 7:56, 59;Objawienie 1:17-19; 22:20)”.

„Ponadto modlili się za swoichwrogów i prześladowców(Mateusza 5:44; Dzieje 7:59, 60)”;Por. „[Jan] żarliwie prosił wmodlitwie: ‘Przyjdź, PanieJezusie’...” (Strażnica Nr 6, 2007s. 3).

Inne wątpliwości na temat modlitwy do Jezusa i „wzywania Jego imienia”,przedstawiane przez Świadków Jehowy w pozostałych publikacjach i odpowiedzina nie, patrz rozdział ‘Imię Chrystusa’ w mojej książce „W obronie wiary. PismoŚwięte a nauka Świadków Jehowy, innych sekt i wyznań niekatolickich”(opublikowana na www.apologetyka.info). Tu zajęliśmy się tylko tymi zarzutami,które przedstawia omawiany słownik. Zaznaczamy też, że kwestię czci dla Jezusa omówimy w osobnym artykule,bowiem słownik Towarzystwa Strażnica zawiera ten temat pod innym hasłem.

1.6. Cześć dla Jezusa, Hbr 1:6 i „Wnikliwepoznawanie Pism” (cz. I)

Od samego początku swego istnienia Towarzystwo Strażnica pozwalało czcićJezusa, pomimo że uważało Go w hierarchii za drugiego po Ojcu. Dziś wiemy, żenaucza inaczej, ale przypomnijmy te dawniejsze nauki:

„możemy właściwiej i więcej czcić i miłować Wszechmogącego Boga, podczasgdy nie odejmiemy nic ze czci i miłości, jaką uwielbiamy naszego Pana iZbawiciela Jezusa Chrystusa, w którym widzimy obraz Niebieskiego Ojca...”(„Pojednanie pomiędzy Bogiem i człowiekiem” 1920 s. 35).

„a ostatecznie ‘wszelkie stworzenie’ pojmie, że Jehowa nader wywyższyłJednorodzonego Syna Swego, to jest do uczestnictwa ze sobą w Królestwie ibędzie mówiło: ‘Siedzącemu na stolicy (wszechświata - Jehowie) i Barankowi


64 of 433 02/17/2014 03:19 PM

błogosławieństwo, i cześć, i chwała, i siła na wieki wieków’ [Ap 5:13]. Nic więcdziwnego, że mamy powiedziane, że odtąd wszyscy ludzie będą czcili Syna, jakczczą Ojca, który tak wielce Go wywyższył. - Ew. Jana 5:23” („Pojednaniepomiędzy Bogiem i człowiekiem” 1920 s. 38-39).

„Zazwyczaj modlitwy moje zanoszę do Ojca Niebieskiego i tylko w imieniuPana Jezusa, lecz niekiedy zwracam się wprost do Jezusa, bo nie znalazłem wPiśmie Świętym nic przeciwko temu. Pismo Święte mówi, aby czcić Syna, tak jakczcimy Ojca” („Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu licznepytania” 1947 [ang. 1917] s. 290).

„Jehowa, który za pośrednictwem swego Syna, stworzył wszystkie rzeczy,nakazuje nam czcić jego Syna, jako czcimy jego samego...” (Strażnica 01.12 1922s. 382 [ang. 01.11 1922 s. 349]).

„Jako takowy Kapłan, On był i jest na wieki i będzie czczonym Sługą iwykonawczym Urzędnikiem Jehowy Boga” („Stworzenie” 1928 s. 221).

„Pokazuje to, że czas płaczu minął i że nadszedł czas do śpiewania nowejpieśni na cześć i chwałę Jehowy i jego wzniosłego Króla” („Światło” 1930 t. 1, s.68).

„Bóg nie odwlókł tych błogosławieństw, ale wyznaczył słuszny czas naustanowienie swego Królestwa pod władzą Chrystusa, na usprawiedliwienieswego imienia i błogosławienie wszystkim, którzy jego i jego Słowo czczą iwysławiają” („Życie i zdrowie” 1932 s. 47);

„To przykazanie dotyczy też każdego stworzenia na ziemi; przyjdzie czas,kiedy każde stworzenie mające otrzymać życie, ugnie kolana i będzie uwielbiaćChrystusa na chwałę Boga, Wszechmogącego. (...) Wtedy ludzie składać będąnieograniczoną cześć imieniu Jehowy i jego umiłowanego Syna” (Domoweognisko i szczęście 1932 s. 30, 32);

„właściwe jest miejsce tych, co prawdziwie wielbią Jehowę Boga i ChrystusaJezusa i służą im” („Bogactwo” 1936 s. 222-223);

„Ci ludzie szczerego serca, którzy opuścili organizację szatana, stoją teraz po


65 of 433 02/17/2014 03:19 PM

stronie Pana (…) wielbią jedynego prawdziwego Boga, Jehowę, i jego Króla” (jw.s. 287);

„Czy stworzenie otrzymuje życie w niebie czy na ziemi, w każdym wypadkumusi uznać i wielbić Jehowę jako jedynego prawdziwego i wszechmocnegoBoga, a Chrystusa Jezusa jako jego Króla i głównego wykonawcę jego woli” (jw.s. 293).

The people of all nations who obtain salvation must come to the house of theLord to worship there; that is to say, they must believe on and worship JehovahGod and the Lord Jesus Christ, his chief instrument. (Philippians 2:10,11)(Salvation 1939 s. 151).

all creatures in heaven and earth shall worship the Son as he worships theFather (ang. Strażnica 15.08 1941 s. 252).

„Pośród powojennego nowego porządku z pewnością musi być i będzieprowadzona walka, walka, którą obecnie prowadzą Świadkowie Jehowy i ichtowarzysze dobrej woli, a to dla wolności uwielbiania, wychwalania i służbyJehowy i Jego Króla” („Wolność wielbienia w Nowym Świecie” 1943 s. 7; por.ed. ang. s. 20: worship, serve and praise God and his King);

Since Jehovah God now reigns as King by means of his capital organizationZion, then whosoever would worship Him must also worship and bow down toJehovah’s Chief One in that capital organization, namely, Christ Jesus, hisCo-regent on the throne of The Theocracy (ang. Strażnica 15.10 1945 s. 313);

„Miłujcie swych braci i czcijcie Chrystusa Króla” („Wyposażony dowszelkiego dzieła dobrego” 1954 s. 404);

„Są to sprzeczne z Pismem Świętym praktyki, odwracające uwagę od JehowyBoga i Chrystusa Jezusa oraz od wielbienia ich” („Upewniajcie się o wszystkichrzeczach” ok. 1957 [ang. 1953, 1957] cz. II, s. 115).

Jednak już od początku lat 30-tych XX wieku Towarzystwo Strażnica zaczęłopowoli odsuwać Chrystusa w cień.

Przykładowo wymieniony powyżej podręcznik „Światło”, zaczął nauczać o


66 of 433 02/17/2014 03:19 PM

latach przed rokiem 1930 następująco:

„W owym czasie większy był kładzony nacisk na imię Jezusa aniżeli na imięJehowy” („Światło” 1930 t. 1 s. 18).

W tym czasie następował też proces ograniczania czy usuwania ze śpiewnikówpieśni „sławiących Jezusa”:

„W śpiewniku wydanym przez lud Jehowy w roku 1905 było dwa razy więcejpieśni sławiących Jezusa niż wywyższających Jehowę. W śpiewniku z roku 1928zamieszczono mniej więcej tyle samo pieśni wychwalających Jezusa, cowysławiających Jehowę. Jednakże w najnowszym śpiewniku wydanym w roku1984, a po polsku w roku 1989, pieśni na cześć Jehowy jest czterokrotnie więcejniż pieśni o Jezusie” („Wspaniały finał Objawienia bliski!” 1993 s.36).

Widzimy więc, że nie tylko zmniejszano ciągle ilość pieśni dotyczącychChrystusa, ale w końcu usunięto wszystkie „sławiące Jezusa”, czy „wychwalająceJezusa”, a wstawiono tylko „o Jezusie”.

Temu procesowi sprzyjała okoliczność, że w pewnym momencie TowarzystwoStrażnica przychylało się do tego, by wcale nie śpiewać pieśni na zebraniach! Otojego wspomnienia:

„Wprawdzie około roku 1938 w większości zborów zrezygnowano ze śpiewuna zebraniach, ale w roku 1944 przywrócono ten zwyczaj...” („ŚwiadkowieJehowy - głosiciele Królestwa Bożego” 1995 s. 241).

W 1944 roku wydano też nowy podręcznik zawierający tylko 62 pieśni, choćpoprzedni z 1928 roku miał ich aż 337 (j/w. 241).

W 1939 roku Towarzystwo Strażnica zmieniło nawet podtytuł Strażnicy tzn.„Zwiastun Obecności Chrystusa”, na „Zwiastująca Królestwo Jehowy”, choćjeszcze pierwsze 4 numery z 1939 roku miały w tytule „Zwiastun KrólestwaChrystusa” („Świadkowie Jehowy - głosiciele Królestwa Bożego” 1995 s. 724).Widać więc, że imię Jezusa rugowano z wszystkich miejsc, z których tylkomożna.

Nie będziemy tu poruszać tematu modlitwy do Jezusa i jej zaniechania przezŚwiadków Jehowy, bo o tym pisaliśmy w osobnym artykule (Modlitwa do Jezusa


67 of 433 02/17/2014 03:19 PM

i „Wnikliwe poznawanie Pism”). Odsyłamy zainteresowanych do tegoopracowania (www.apologetyka.info lub www.piotrandryszczak.pl).

W 1950 roku, gdy Towarzystwo Strażnica wydało swój angielski NowyTestament pod nazwą New World Translation of the Christian Greek Scriptures(„Chrześcijańskie Pisma Greckie w przekładzie Nowego Świata”) nadal zapewnepozwalało oddawać cześć Jezusowi, bowiem tekst Hbr 1:6 oddało następująco:

„But when he again brings his First-born into the inhabited earth, he says:‘And let all God’s angels worship him’”.

Tak przekazywały ten tekst też ang. Strażnice: 15.11.1950 r. s. 449, 01.07.1951r. s. 402, 01.01.1954 s. 31, 15.05.1954 s. 317 i 15.11.1970 r. s. 702 oraz np.książka z 1953 r. pt. New Heavens and New Earth (s. 28), a jej polskiodpowiednik oddał to następująco:

„Lecz gdy znowu wprowadza swego Pierworodnego na zamieszkałą ziemię,mówi: ‘I niech go wielbią wszyscy aniołowie Boży (...)’ (Hebr. 1:4-13, NW)”(„Nowe niebiosa i nowa ziemia” 1958 s. 27).

Również polska Strażnica z 1973 r., która jest odpowiednikiem angielskiej z15.11.1970 r. s. 702, podała taki tekst:

„A gdy znowu wprowadzi swego Pierworodnego na zamieszkałą ziemię,powie: ‘I niech go wielbią wszyscy aniołowie Boży’ (NW)” (Strażnica Rok XCIV[1973] Nr 17 s. 22). Por. Strażnica Nr 2, 1957 s. 22 (za ang. Strażnicą 01.01.1954s. 31).

Około tego czasu Towarzystwo Strażnica dokonało korekty w tekście własnegoNowego Testamentu (wydano ang. zrewidowaną edycję w 1971 r.) i odrzuciło wHbr 1:6 słowo „wielbią” (ang. worship), a zastąpiło je terminem „złożą hołd”(ang. obeisance). Oto ten nowy tekst:

„But when he again brings his Firstborn into the inhabited earth, he says: ‘Andlet all God’s angels do obeisance to him’.”.

Wtedy już angielska Strażnica z 01.04.1973 r. s. 215 przekazała ten tekst jak


68 of 433 02/17/2014 03:19 PM

powyższy Nowy Testament Świadków Jehowy (por. polska Strażnica Rok XCIX[1978] Nr 16 s. 15).

Po latach polski Nowy Testament Towarzystwa Strażnica oddał Hbr 1:6następująco:

„I niech mu złożą hołd wszyscy aniołowie Boży [Hbr 1:6]” („ChrześcijańskiePisma Greckie w przekładzie Nowego Świata” 1994).

Prawdopodobnie tę korektę wprowadzono w 1971 roku, bo tę naukę zawierajuż wydany w tym właśnie roku pierwszy słownik biblijny Towarzystwa Strażnicapt. Aid to Bible Understanding („Pomoc do zrozumienia Biblii” brak polskiejedycji) s. 1242.

Przypominamy, że w latach 50-tych XX wieku pisano wprost o „wielbieniu”Jezusa:

„Chrystus ma być wielbiony jako chwalebny duch, który zwyciężył śmierć napalu tortur” („Upewniajcie się o wszystkich rzeczach” 1957 [ang. 1953] cz. II, s.114);

„Religia prawdziwa czci Boga i Chrystusa” (jw. s. 189).

Ciekawie też wygląda zestawienie tekstów z grecko-angielskich NowychTestamentów Towarzystwa Strażnica z lat 1942 (wydany pierwszy raz w 1902 r.),1969 i 1985, które różnie tłumaczą greckie słowo proskyneo z Hbr 1:6:

The Emphatic Diaglott 1942(wyd. przez TowarzystwoStrażnica od roku 1902)

The Kingdom InterlinearTranslation of the Greek

Scriptures 1969

The Kingdom InterlinearTranslation of the Greek

Scriptures 1985Tłumaczenie ‘słowo w słowo’:worship;tekst za marginesem według NTB. Wilsona: worship.

Tłumaczenie ‘słowo w słowo’:obeisance;tekst za marginesem wg NTŚwiadków Jehowy: worship.

Tłumaczenie ‘słowo w słowo’:obeisance;tekst za marginesem wg NTŚwiadków Jehowy: obeisance.

Wydaje się, że Towarzystwo Strażnica, pomimo że zmieniło w swej Biblii to oczym pisaliśmy, to jednak pod naporem faktów przyznaje, że greckie słowoproskyneo z Hbr 1:6 można oddawać poprzez „cześć”. Okazuje się bowiem, żeangielska Biblia Świadków Jehowy z referencjami (New World Translation of theHoly Scriptures - With References 1984) w przypisie podaje, że można również


69 of 433 02/17/2014 03:19 PM

umieścić w tym wersecie angielskie słowo worship, czyli „cześć”, „wielbienie”.Cóż z tego, skoro to dotyczy w Hbr 1:6 aniołów, a Świadkowie Jehowy jako

ludzie nie oddają czci i uwielbienia Jezusowi, które rezerwują tylko dla Jehowy.Oto ich słowa:

„Wypływa stąd dla nas bezsporny wniosek, że mamy czcić wyłącznie Boga(Mateusza 4:10). Nie wolno nam kalać czystego wielbienia oddawaniem czciczemukolwiek ani komukolwiek innemu (Izajasza 42:5, 8)” („Wspaniały finałObjawienia bliski!” 1993 s. 314).

Tak więc Świadkowie Jehowy mogą oddawać Jezusowi tylko „hołd” (Hbr 1:6)i „szacunek” (J 5:23), a jedynie Jehowie, prócz wymienionych, także „cześć”,którą nazywają też „wielbieniem” (Mt 4:10).

Ten pogląd podtrzymuje też słownik biblijny Towarzystwa Strażnica wydany w2006 r. (ang. edycja 1988) pt. „Wnikliwe poznawanie Pism” i tu zajmiemy sięprzedstawieniem jego opinii. Przeprowadzimy też z nim polemikę.

Ale na koniec jeszcze jedna uwaga. Otóż nie myślmy, że Świadkowie Jehowyzrównywali cześć dla Jezusa, z czcią dla Jehowy, gdy używali nawet w Hbr 1:6termin „cześć”.

Otóż Towarzystwo Strażnica, jak się wydaje już w latach 50-tych XX wieku,poczyniło rozróżnienie (poprzez słownictwo) w czci dla obu tych osób i trwało toaż do roku 1971. Uczyło ono, że Jezusa trzeba „czcić”, ale „wielbić” można tylkoJehowę (dziś te oba terminy używają wymiennie i tylko dla Jehowy). Oto tamtanauka:

„Zatem wielbienie musi być składane Jehowie Bogu, choć cześć, sława iwychwalanie powinny być przypisywane także uświetnionemu Jezusowi”(Strażnica Nr 2, 1957 s. 22; por. tekst ang. „Thus the worship was to be renderedto Jehovah God, although blessing, glory and praise were to be ascribed to theglorified Jesus” ang. Strażnica 01.01.1954 r. s. 31).

Podobnie uczyła wydana jeszcze w 1965 roku broszura pt. „Słowo - kogo miałna myśli apostoł Jan?”:

„Czcząc Syna okazujemy poszanowanie dla boskiej nominacji Syna na


70 of 433 02/17/2014 03:19 PM

sędziego” (s. 36).Dopiero zapewne wydanie w 1971 roku wspomnianego słownika pt. Aid to

Bible Understanding („Pomoc do zrozumienia Biblii”) spowodowało, żeTowarzystwo Strażnica usystematyzowało swoje słownictwo odnośnie wielbienia,czci i hołdu (patrz s. 1242, 1674). Wtedy też zniknęło rozróżnienie między„wielbieniem” i „czcią”, a dla Jezusa pozostał tylko „hołd”.

I jeszcze jedna uwaga. Otóż pomimo, że w angielskich Strażnicach używanojuż od 1950 r. np. w J 5:23 słowo „szanować” (ang. honor), zamiast „czcić” (ang.worship), to jednak w polskich Strażnicach tłumaczono niejednokrotnie to na„czcić”. Dokonywano tego niby za tekstem angielskiej Biblii TowarzystwaStrażnica. Oto przykład:

„Dzieje to się w tym celu ‘aby wszyscy czcili Syna, właśnie jak czczą Ojca.’ -Jana 5:22, 23 NW” (Strażnica Nr 2, 1957 s. 22).

Oto zaś ten sam tekst z angielskiej Strażnicy:

„Thus, ‘all may honor the Son just as they honor the Father.’—John 5:22, 23,NW” (ang. Strażnica z 1 stycznia 1954 r. s. 31).

Świadczy to o tym, że albo Towarzystwo Strażnica dysponowało wtedysłabymi tłumaczami w Polsce, albo że polscy Świadkowie Jehowy nie nadążali zazmianami poglądów ich organizacji.

Jedno jest pewne, już pod koniec lat 50-tych XX wieku organizacja ta byłaprzeciwna oddawaniu czci Synowi Bożemu:

„Kto wierzy w nauki Chrystusa, musi oczywiście znać i wielbić Boga, któregowielbił Jezus. Nie opieraj się na błędnym wniosku, że chrześcijanie mają wielbićChrystusa; tego on nie uczył” (Strażnica Nr 16, 1959 s. 18 [ang. 15.07 1959]);

„Wyznawcom ‘trójcy’, którzy wierzą, jakoby Jezus był Bogiem lubprzynajmniej drugą osobą trójjedynego Boga, nie podoba się, gdy świadkowieJehowy wyjaśniają, że Pismo święte nie pozwala wielbicielom żywego iprawdziwego Boga na oddawanie Boskiej czci Jego Synowi, JezusowiChrystusowi” (Strażnica Nr 18, 1968 s. 14 [ang. 01.11 1964]).

Dziś nawet Świadkowie Jehowy twierdzą, że oddawanie czci Jezusowi to


71 of 433 02/17/2014 03:19 PM

bałwochwalstwo (!):

„Poza tym obchodzenie »Bożego Narodzenia« przyczynia się do tego, że czcisię Jezusa w miejsce jego Ojca, Jehowy Boga. Jest to kolejna formabałwochwalstwa, gdyż wyniesiony do chwały Pan Jezus Chrystus jest jedynie»początkiem stworzenia Bożego«...” (Strażnica Rok CVI [1985] Nr 23 s. 24).

Cześć dla Jezusa

Na początku jedna uwaga. Będziemy tu wymiennie stosować terminy „hołd” i„cześć” w stosunku do Jezusa, bo jedynie Towarzystwo Strażnica robi z tegoproblem. Tylko wtedy, gdy będzie taka potrzeba, postaramy się uwidocznićróżnicę między tymi słowami.

Rozpoczniemy nasz temat podając zauważalną różnicę pomiędzywcześniejszym słownikiem biblijnym Towarzystwa Strażnica, a nowszym.

Ten starszy z 1971 r. pt. Aid to Bible Understanding („Pomoc do zrozumieniaBiblii”) zawiera takie oto zdanie, którego brak i w angielskiej (1988) i polskiej(2006) edycji Insight on the Scriptures („Wnikliwe poznawanie Pism”):

„If the rendering ‘worship’ is preferred, then it must be understood that such‘worship’ is only of a relative kind” (Aid to Bible Understanding 1971 s. 1242,hasło Obeisance).

Zdanie to można przetłumaczyć następująco:

„Gdyby przyjąć tłumaczenie ‘wielbić’ [lub ‘czcić’], wtedy musi byćrozumiane, że takie ‘wielbienie’ [lub ‘cześć’] jest tylko względne”.

Powyżej opuszczonego fragmentu we „Wnikliwe poznawanie Pism” padająsłowa, które też znajdują się w starszym słowniku:

„Bez względu na to, jak przełożono owo greckie słowo, jego znaczenie musiharmonizować z resztą Pisma Świętego” (t. I s. 826, hasło ‘Hołd’).

Natomiast po tym opuszczonym fragmencie we „Wnikliwe poznawanie Pism”są słowa:


72 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Sam Jezus stanowczo oświadczył Szatanowi: ‘Jehowę, twego Boga, maszczcić [forma słowa proskyneo]...’”.

Widać więc, że starszy słownik biblijny Towarzystwa Strażnica dopuszczał‘względne wielbienie’ Jezusa, a nowszy już jego nie uwzględnił.

Ciekawe, że Strażnica Nr 2, 1992 s. 23 jakby powróciła do tego porzuconego w1988 r. przez nowszy słownik stwierdzenia i uczy następująco:

„Tak więc wszelka ‘cześć’ oddawana przez aniołów Synowi Bożemu jestwzględna, gdyż za jego pośrednictwem jest składana samemu Jehowie”.

Natomiast jeszcze nowsza publikacja nie wspomina o „względnym wielbieniu”ale mówi:

„Jezus z pewnością odgrywa w czystym wielbieniu kluczową rolę, przez cozasługuje na szacunek i respekt (...). Ale cześć prawdziwi chrześcijanie słusznieoddają tylko Wszechmocnemu Jehowie Bogu” (Przebudźcie się! Nr 7, 2000 s.27).

Również o „względnym wielbieniu” nie mówi, podobnie jak słownik„Wnikliwe poznawanie Pism”, inna znana książka Świadków Jehowy pt.„Prowadzenie rozmów na podstawie Pism” z 2001 r. (s. 128-129).

1) Oto definicja „czci”, którą podaje słownik Świadków Jehowy (hasło‘ODDAWANIE CZCI’):

„Oddawanie czci. Oddawanie nabożnego szacunku lub hołdu” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. II, s. 237).

Później słownik ten podaje różne słowa hebrajskie i greckie, którymi PismoŚwięte określa oddawanie czci.

Wymienia hebrajskie terminy:

„awad (...) oznacza ‘służyć’ (Rdz 14:4; 15:13; 29:15)”;„hisztachawah, dosłownie: ‘kłaniać się’ (Rdz 18:2) lub ‘składać hołd’”;

„sagad (Iz 44:15, 17, 19; 46:6) oznacza przede wszystkim ‘paść na twarz’”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 237).


73 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Podaje też greckie słowa:

„latreuo (...) latreia kryją w sobie myśl o pełnieniu służby, przy czym niechodzi zwykłe, prozaiczne posługi, lecz o świętą służbę”;

„proskyneo jest greckim odpowiednikiem hebrajskiego hisztachawah i oznaczazłożenie hołdu, a niekiedy oddawanie czci”;

„terminy nawiązujące do oddawania czci pochodzą od wyrazów eusebeo,threskeuo oraz sebomai. (...) eusebeo oznacza ‘żyć; postępować zbożnie’ lub‘czcić; okazywać szacunek’ (...) threskeuo (...) może oznaczać ‘formę oddawaniaczci’ - właściwą bądź niewłaściwą (...) sebomai oznacza ‘oddawać cześć; czcić;szanować’” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 237-238).

Co można powiedzieć o powyższym? Otóż na pierwszy rzut oka wyglądają testwierdzenia pięknie i składnie. Szczególnie powyższa definicja „Oddawaniaczci” wydaje się dla nas satysfakcjonująca, lecz jest jedno duże „ale”!

Tak się składa, że niestety, o czym się przekonamy, Towarzystwo Strażnica wstosunku do Jezusa nie stosuje wymiennie „oddawania czci” i „hołdu”, jakby towynikało z powyższej definicji: „Oddawanie czci. Oddawanie nabożnegoszacunku lub hołdu”.

Ta wymienność terminów zastrzeżona jest u Świadków Jehowy tylko, gdymowa jest o Bogu!

Jezusowi Towarzystwo Strażnica przydziela z tej definicji, gdzie indziej, tylko„szacunek” i „hołd”, natomiast Jehowie „cześć” i pozostałe określenia. O tymbędziemy mówić poniżej.

Ciekawe jest też to, że omawiając te hasło na stronach 237-238 słownik ten niewspomina wcale Chrystusa jako odbierającego cześć, czy choćby hołd i szacunek.A przecież „Oddawanie nabożnego szacunku lub hołdu” powinno dotyczyć teżJezusa, który jest ‘Panem i Bogiem’ (J 20:28 por. J 5:23, Ap 5:12-13).

Ponieważ omawiany słownik greckie terminy w powyżej cytowanymfragmencie odnosi tylko do Boga, wspomnijmy tylko przykładowo, gdzie są onezastosowane w stosunku do Chrystusa:

latreuo, latreia - Ap 22:3 (Bóg i Baranek);proskyneo - Ap 5:14 (Bóg i Baranek), Hbr 1:6;eusebeo - 1Tm 3:16;sebomai - w J 5:23 zastosowane jest do Jezusa i Ojca słowo gr. timao, ale w Mt

15:8-9 jest ono wymiennie użyte z gr. sebomai w odniesieniu do Boga: „Ten lud


74 of 433 02/17/2014 03:19 PM

czci [gr. timao] Mnie wargami (...) Ale czci [gr. sebomai] Mnie na próżno” Mt15:8-9.

threskeuo - choć słowo nie stosowane do Chrystusa, to użyte w stosunku doaniołów (Kol 2:18), religii faryzeuszy (Dz 26:5) oraz Boga Ojca (Jk 1:26-27), coprzyznaje omawiany słownik (t. II, s. 238).

Wydaje się, że Towarzystwo Strażnica starało się wyszukać w Biblii tylkosłowa charakteryzujące cześć względem Boga, a ‘przeoczyło’ te, które dotycząSyna i Ojca razem. Czyżby to miało służyć jakimś ukrytym intencjom?

Oto niektóre inne terminy greckie, które pozostały jakby niezauważone przezomawiany słownik w tym haśle:

doksadzo - „otaczać chwałą”, „wysławiać”, „uwielbiać” (J 11:4, 12:23, 13:31,17:10, Łk 4:15); por. o Ojcu (J 13:31, 14:13, 15:8);

eksomologeo - „wyznawanie”, że Jezus jest Panem (Flp 2:11); por. o Ojcu (Rz14:11, 15:9);

eulogeo - głoszenie Jezusa „błogosławionym” (Mt 21:9, 23:39, Łk 1:42b,13:35); por. o Ojcu (Ef 1:3);

eulogia - wołanie o „błogosławieństwo” dla Pana (Rz 15:29, Ap 5:12, 13); por.o Ojcu (Hbr 6:7, Ap 5:13, 7:12).

timao, time - „cześć”, „szacunek” dla Syna (J 5:23, Hbr 2:7, 9, 2P 1:17, Ap5:12-13); por. o Ojcu (J 5:23, 8:49, 1Tm 1:17, Ap 5:13, 7:12);

fobos - „bojaźń” Pańska, Chrystusowa (2Kor 5:11, Ef 5:21); por. o Ojcu (Dz9:31, Rz 3:18, 2Kor 7:1);

fobeomai - „lękać się”, „czuć bojaźń” przed Chrystusem (Mt 9:8, Mk 11:18,Kol 3:22); por. o Ojcu (Łk 1:50, 1P 2:17, Ap 14:7).

endoksadzomai - „być uwielbianym”, „otaczanym chwałą” (2Tes 1:10, 12); por.o Bogu (Ps 89:8 LXX).

agapao - „miłować” (J 8:42, 14:15, 21, 23-24, 28, 21:15-16, Ef 6:24, Jk 1:12,1P 1:8); por. o Ojcu (Mt 22:37, Mk 12:30, Łk 10:27, Rz 8:28, 1Kor 2:9, 8:3, Jk2:5, 1J 4:10, 20-21, 5:1-2).

Powiedzmy też przykładowo kilka słów o pierwszym greckim terminiedoksadzo. Łk 4:15 mówi, że Jezus był „wysławiany przez wszystkich”. LeczBiblia Towarzystwa Strażnica oddała te słowa jako „darzony przez wszystkichszacunkiem”, choć w stosunku do Boga używa tu słówka „wychwalany” (np. Łk2:20, 5:25, 17:15). Nawet członki ciała mogą być według tej Biblii „otaczane


75 of 433 02/17/2014 03:19 PM

chwałą” (1Kor 12:26), a Syn Boży nie („Pismo Święte w przekładzie NowegoŚwiata” 1997). Ciekawe, że Świadkowie Jehowy w swym grecko-angielskimprzekładzie Nowego Testamentu (The Kingdom Interlinear Translation of theGreek Scriptures) w Łk 4:15, w tłumaczeniu „słowo w słowo”, użyli słów beingglorified, zaś w oficjalnym tekście ang. tylko being held in honor.

Pamiętajmy też, że jeśli powyższe terminy czasem są stosowane wobec innychosób, to nie ma to wielkiego znaczenia, ponieważ w stosunku do Jezusa używanesą one w takim znaczeniu jak do Boga Ojca. Najbardziej to chyba ukazują teksty J5:23 i Ap 5:12-13. Prawie identyczne są też słowa wysławiające Chrystusa i Bogaw Flp 2:10-11 i Rz 14:11, a teksty J 8:49 („czczę Ojca”) i 2P 1:17 („Otrzymał (...)od Boga Ojca cześć...”) mówią o wzajemnym okazywaniu sobie czci (gr. timao,time) przez osoby Boże.

Na koniec zobaczmy jak wygląda porównanie oddawania czci dla Ojca i Synaw tabeli:

Baranek według Ap 5:12 Bóg według Ap 7:12„Baranek zabity jest godzien wziąć potęgę ibogactwo, i mądrość, i moc, i cześć, i chwałę, ibłogosławieństwo”;Baranek prócz 6 wspólnych z Ojcem określeń madodatkowo „bogactwo”, które Bóg posiada też wgFlp 4:19.Patrz też wspólnie (Ojciec i Syn) dodatkowo kratos(Ap 5:13) - siła, moc, potęga. Ten termin grecki niewystępuje w Ap 5:12 i 7:12.

„Błogosławieństwo i chwała, i mądrość, idziękczynienie, i cześć, i moc, i potęga Bogunaszemu na wieki wieków!”;Bóg prócz 6 wspólnych z Synem określeń madodatkowo „dziękczynienie”, które Jezus otrzymujeteż wg Łk 17:16.Patrz też wspólnie (Ojciec i Syn) dodatkowo kratos(Ap 5:13) - siła, moc, potęga. Ten termin grecki niewystępuje w Ap 5:12 i 7:12.

2) Oto co podaje omawiany słownik o hołdzie i kwestionowanej czci dla Jezusa(hasło ’HOŁD’):

„HOŁD. Wyrażenie swego podporządkowania przez złożenie pokłonu,uklęknięcie, upadnięcie na twarz lub w jeszcze inny sposób; również zwykłeokazanie szacunku. ‘Hołd’ często jest trafnym odpowiednikiem hebrajskiegosłowa hisztachawah i greckiego proskyneo” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006t. I, s. 824).

Dalej w długim fragmencie Towarzystwo Strażnica omawia różne formy hołdui pokłonów w Starym i Nowym Testamencie oraz przedstawia sytuacje w którychużyte są powyższe hebrajskie i greckie słowa. Dotyczy to zwykłych ludzi, króla,osoby piastującej władzę, arcykapłana, proroka, starszego wiekiem krewnego,


76 of 433 02/17/2014 03:19 PM

przybysza, fałszywych bogów i ich wizerunków, chrześcijan, aniołów, Bogaprawdziwego i wreszcie Jezusa Chrystusa (t. I, s. 824-825).

Co można o tym powiedzieć? Otóż ten wstęp jest tylko przygotowaniem zestrony słownika Świadków Jehowy do zmniejszenia rangi greckiego słowaproskyneo (cześć, hołd, pokłon), użytego wiele razy w stosunku do Jezusa. Bozapewne domyślamy się, że Towarzystwo Strażnica nie będzie zestawiać Jezusa,Syna Bożego oraz ‘Pana i Boga’ (J 20:28) z Bogiem Ojcem, mówiąc o hołdzie,ale z innymi osobami, które wymieniliśmy powyżej.

My jednak będziemy, zgodnie z Biblią, łączyć Jezusa z Jego Ojcem woddawanym im hołdzie, czy raczej czci. Tak będzie też w przypadku greckiegosłowa proskyneo:

„‘Zasiadającemu na tronie i Barankowi błogosławieństwo i cześć, i chwała, imoc, na wieki wieków!’ (...) Starcy zaś upadli i oddali pokłon [proskyneo]” Ap5:13-14 („cześć” ks. Kow., „najgłębszy hołd” WP).

Ciekawe, że Towarzystwo Strażnica w swym słowniku jakoś nie komentujetekstu Ap 5:14, a jedynie wspomina, że „Jeśli (...) uznać, że aniołowie ‘oddającześć’ Synowi, to w rzeczywistości za jego pośrednictwem oddają ją JehowieBogu (...) (Obj 4:10, 11 (...) Obj 5:13, 14; 21:22)” (t. I, s. 826).

Oczywiście to nie jest w tym wypadku prawdą, bo Chrystus w tym fragmencie(Ap 5:13-14) występuje obok swego Ojca i każdy z nich osobno odbiera cześć.Nie ma więc tu mowy o pośrednictwie. Mało tego, Jezus nie jest pośrednikiem dlaaniołów, tylko dla ludzi (1Tm 2:5)!

Z satysfakcją trzeba stwierdzić, że w jednym, jedynym przypadku tzn. w Ap5:14 Biblia Towarzystwa Strażnica użyła słowo „cześć” w stosunku do Jezusa, alepewnie tylko dlatego, że występuje On tam wraz z Ojcem. Oto ten fragment:

„starsi zaś upadli i oddali cześć” Ap 5:14 („Pismo Święte w przekładzieNowego Świata” 1997);

„and the elders fell down and worshiped” Ap 5:14 (New World Translation ofthe Holy Scriptures - With References 1984).

Dziwne czemu jednak Świadkowie Jehowy nie uznają tej „czci” dla Jezusa,tylko „hołd”?


77 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Nie tylko po zmartwychwstaniu cześć dla Jezusa jest zrównywana z czcią dlaBoga. Wiemy to na przykładzie słów z J 5:23 („aby wszyscy oddawali cześćSynowi, tak jak oddają cześć Ojcu. Kto nie oddaje czci Synowi, nie oddaje czciOjcu, który Go posłał”) i nawet jeśli je odczytamy jako „szacunek”, a nie „cześć”,to jednak ma być on identyczny dla Syna, jak dla Ojca!

Omawiany słownik jakoś nie poświęca uwagi temu wersetowi. Jego jedynykomentarz o nim jest następujący:

„Ponieważ to Jehowa Bóg wywyższył swego Syna, każdy, kto nie chce uznaćJezusa Chrystusa za nieśmiertelnego Króla królów i Pana panów, lekceważy jegoOjca. Syn zasługuje na szacunek i lojalne poparcie ze względu na swoją pozycję idokonania (Jn 5:23; 1Tm 6:15, 16; Obj 5:11-13)” (t. II, s. 829, hasło‘SZACUNEK’).

Ani słowa tu o zrównywaniu szacunku dla osób Bożych, a przecież wcześniej(J 5:19-22) mowa jest też o takich samych czynach Jezusa jak Ojca (sądzenie,wskrzeszanie, „to samo co On czyni, podobnie i Syn czyni” J 5:19).

Jeszcze tylko jedną aluzję czyni omawiany słownik do słów J 5:23:

„Na respekt zasługiwali ci, którzy występowali w imieniu Jehowy - prorocy, azwłaszcza Syn Boży, Jezus Chrystus. (...) por. J 5:23” (t. II, s. 592, hasło‘RESPEKT’).

Tu także nie zestawiono Syna z Ojcem, lecz z prorokami.Czy rzeczywiście greckie słowo timao tłumaczone częściej jako „cześć”, ale

też jako „szacunek”, ma wyłącznie znaczenie „szacunku”? Otóż nawet gdy bywaono oddawane jako „szacunek” to jednak w znaczeniu „czci”! Oto przykładybiblijne, dotyczące Chrystusa i Boga, gdzie ten termin występuje jako wymiennyze słowami „chwała” i „cześć”. Cytujemy z Biblii Świadków Jehowy, w którejużyto słowo „szacunek”:

„On bowiem jest poczytywany za godnego większej chwały [gr. doksa] niżMojżesz, podobnie jak więcej szacunku [gr. time] niż dom zażywa ten, kto gobuduje” Hbr 3:3.

„Lud ten okazuje mi szacunek [gr. timao] swoimi wargami (...) Lecz na próżno


78 of 433 02/17/2014 03:19 PM

mnie czczą [gr. sebomai]” Mt 15:8-9 por. Mk 7:6-7.Mało tego, cytowane słowa w Mt 15:8-9 i Mk 7:6-7 pochodzą z Iz 29:13, a tam

Biblia Świadków Jehowy oddała je jako „wychwalają mnie” (za gr. timao) i„bojaźń” (za gr. sebomai). Dodajmy, że w greckim Starym Testamencie,występują tu prawie identyczne słowa jak w Nowym Testamencie.

To co powiedzieliśmy powyżej o greckim słowie timao w J 5:23, dotyczy teżAp 5:12-13, bo i tam ono występuje (także w np. 2P 1:17, J 8:49, Ap 4:9, 11,7:12).

3) Oto dalsze słowa o hołdzie i kwestionowanej czci dla Jezusa (hasło’HOŁD’):

„O złożeniu hołdu człowieczemu królowi wspomniał Jezus w pewnejprzypowieści (Mt 18:26). Najprawdopodobniej tego rodzaju hołd złożyliastrolodzy Jezusowi jako ‘narodzonemu królowi Żydów’; taki też hołd rzekomochciał mu oddać Herod, a szyderczo również żołnierze przed zawieszeniem go napalu. Bez wątpienia nikt z nich nie uznawał go za Boga czy bóstwo (Mt 2:2. 8;Mk 15:19)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 825).

Co powiemy o tych stwierdzeniach? Otóż zapytajmy, dlaczego słownikTowarzystwa Strażnica podaje, że hołd składany Jezusowi miał być„najprawdopodobniej” taki, jaki był złożony w przypowieści zwykłemu królowi?Widać tu jakąś niepewność autorów słownika, co do swego wniosku. I słusznie,bo Jezus to nie ‘zwykły król’, ale taki, przed którym „król Herod, przeraził się, a znim cała Jerozolima” Mt 2:3. Mało tego, to Król na którego obecnośćwskazywało nadzwyczajne zjawisko - gwiazda. Właścicielem gwiazd jest Bóg (Iz40:26), zaś Mt 2:2 mówi o „jego [Jezusa] gwieździe” (por. Lb 24:17). Wiemy zaś,że wszystko co należy do Ojca, a więc i gwiazdy, posiada też Syn (J 17:10).

Prócz tego, Herod wypytywał nie tylko o króla, ale o kogoś więcej, o Mesjasza(Mt 2:4)!

Tego Króla-Władcę zapowiadał prorok (Mt 2:5-6). Fragment, który o Nimzacytowali uczeni Herodowi, nie wszystko jeszcze ukazał (Mi 5:1 por. Mt 2:6).Ale gdy przeczytamy sobie dalsze słowa proroka Micheasza, to dopiero zdamysobie sprawę z tego, że mowa jest tu o osobie Bożej i zarazem Królu Niebieskim:

„a pochodzenie Jego od początku, od dni wieczności (...) paść będzie mocąJahwe, przez majestat Boga swego, Jahwe” Mi 5:1-3.

Widać teraz, że ten urodzony jako człowiek Król, który jest małym dzieckiem i


79 of 433 02/17/2014 03:19 PM

nazywa Jahwe ‘swym Bogiem’, jest zarazem osobą Bożą istniejącą od wiecznościi posiadającą „moc Jahwe”, a więc wszechmoc.

Takiemu to Boskiemu Królowi mieli złożyć pokłon, cześć i hołd Mędrcy, aobawiał się Go Herod i Jerozolima cała. Czy można więc przyrównywać ten hołd,do tego z przypowieści Jezusa? Chyba słownik Towarzystwa Strażnica pomyliłsię z tym swoim „najprawdopodobniej”.

Prócz tego, gdy mowa jest powtórnie o hołdzie Mędrców, to napisane jest, żeprócz pokłonów złożyli mu oni dary (Mt 2:11). O nich zaś komentarz biblijnymówi następująco:

„Niektórzy są przekonani, iż wymienione dary mają charakter symboliczny: dlapodkreślenia godności królewskiej (złoto) Dziecięcia, Jego pochodzenia Bożego igodności arcykapłańskiej (kadzidło) oraz Jego człowieczeństwa zapowiadającswą symboliką gorycz przyszłej męki, a przede wszystkim Jego pogrzeb (mirra)”(„Ewangelia według św. Mateusza. Wstęp - Przekład z oryginału - Komentarz”ks. J. Homerski, Poznań-Warszawa 1979 s. 90).

Co do żołnierzy, którzy składali „Mu hołd” (Mk 15:19), to rzeczywiścienazywali Jezusa tylko „królem żydowskim” (Mk 15:18), ale już na krzyżu, gdydojrzeli ‘znaki’ (Mk 15:33, Mt 27:54), wraz z dowódcą powiedzieli:„Prawdziwie, Ten był Synem Bożym” Mt 27:54 por. Mk 15:39. Wiemy zaś, żeewangeliczne określenie „Syn Boży” jest wymienne z terminem „Bóg” (np. J20:31 por. J 20:28; „Jednorodzony Syn Boży” J 3:18 por. „Jednorodzony Bóg” J1:18). Widzimy więc, że żołnierze, choć nieświadomie i nieszczerze, ale złożyliChrystusowi nie tylko hołd królewski, ale i Boską cześć.

Dalsze omówienie tego tematu znajdziemy w części drugiej tego artykułu.

1.7. Cześć dla Jezusa, Hbr 1:6 i „Wnikliwepoznawanie Pism” (cz. II)

W pierwszej części tego artykułu omówiliśmy między innymi historię czci dlaJezusa w wierzeniach Świadków Jehowy. Wspomnieliśmy o zastąpieniu przeznich tej „czci” z czasem „hołdem” i „szacunkiem” dla Chrystusa, pozostawiając


80 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„cześć” i „uwielbienie”, tylko dla Boga. Rozpoczęliśmy też polemikę na tematczci dla Jezusa ze słownikiem biblijnym Towarzystwa Strażnica pt. „Wnikliwepoznawanie Pism” (2006). Tu będziemy ją kontynuować, włączając też szerzej wnią sprawę tekstu Hbr 1:6 i greckiego słowa proskyneo (cześć, hołd, pokłon). Nakońcu zamieścimy też dodatek pt. „Cześć dla Jezusa według pismwczesnochrześcijańskich”, który choć nie wiąże się z zawartością słownikaTowarzystwa Strażnica, to jednak uzupełni naszą wiedzę w tej kwestii.

Cześć dla Jezusa i Hbr 1:6

1) Oto stwierdzenia o hołdzie i kwestionowanej czci dla Jezusa ze słownikabiblijnego Towarzystwa Strażnica:

„Choć w niektórych przekładach słowo proskyneo w powiązaniu z Jezusembywa tłumaczone na ‘oddawać cześć’, fakty nie dają podstaw do takiegorozumienia tego wyrazu. Okoliczności, w których Jezus odbierał hołd,przypominały wcześniejsze sytuacje, kiedy oddawano hołd królom i prorokom(por. Mt 8:2; 9:18; 15:25; 20:20 z 1Sm 25:23, 24; 2Sm 14:4-7; 1Kl 1:16; 2Kl4:36, 37). Nawet to, co mówiono wtedy do Jezusa, dowodzi, że składano mu hołdnie jako Bogu czy Bóstwu, lecz jako przedstawicielowi Boga - ‘Synowi Bożemu’,zapowiedzianemu ‘Synowi Człowieczemu’, Mesjaszowi dysponującemu władząod Boga. Często też chodziło o wyrażenie - podobnie jak w dawniejszych czasach- wdzięczności za objawienie od Boga lub jakąś łaskę (Mt 14:32, 33; 28:5-10,16-18; Łk 24:50-52; Jn 9:35, 38)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 825,hasło ’HOŁD’).

Co możemy powiedzieć o tych stwierdzeniach? Otóż przypomnijmy napoczątek, że Świadkowie Jehowy sami, jak widzieliśmy wcześniej (patrz pkt 2 wczęści I), w Ap 5:14, przetłumaczyli w swej Biblii greckie proskyneo na „cześć”,w stosunku do Baranka i Ojca! Dlaczego więc piszą, że „fakty nie dają podstawdo takiego rozumienia tego wyrazu”? Mało tego, sami poniżej w słowniku niewykluczają, że proskyneo oznacza „cześć”: „Jeśli więc uznać, że aniołowie‘oddają cześć’ Synowi, to w rzeczywistości za jego pośrednictwem oddają jąJehowie...” (t. I, s. 826). Prócz tego ich angielska Biblia z referencjami (NewWorld Translation of the Holy Scriptures - With References 1984) w przypisie doHbr 1:6 podaje, że można również umieścić w tym wersecie angielskie słowoworship, czyli „cześć”, „wielbienie”.

Dodajmy tu, że publikacje Towarzystwa Strażnica, omawiając Ap 5:14 zdają


81 of 433 02/17/2014 03:19 PM

się prawie nie zauważać, że mówi on też o czci dla Jezusa, lub pomijają Go (patrz„Wspaniały finał Objawienie bliski!” 1993 s. 89; „Proroctwo Izajasza światłemdla całej ludzkości” 2000 t. I, s. 270; Strażnice: Nr 2, 1957 s. 21; Nr 9, 1957 s. 22;Nr 12, 1998 s. 16; Nr 17, 1998 s. 9; Nr 1, 2000 s. 16). Wyjątek stanowi tuStrażnica Rok CI [1980] Nr 12 s. 20, która wymienia Jezusa i Jehowę jakoprzyjmujących „pokłon” (ang. odpowiednik ma tu słowo „worshiped” [cześć]Strażnica 15 sierpień 1979 r. s. 7).

Nie wiadomo też dlaczego omawiany słownik przyrównuje hołd dla Jezusa dopokłonów dla ziemskich królów, często grzesznych, oraz dla proroków. PrzecieżSyn Boży powiedział: „a oto tu jest coś więcej niż [król] Salomon” Mt 12:42.Podobnie Chrystus mówił o sobie i świątyni Jahwe, przed którą składano pokłon iczczono ją (Ps 5:8 i 138:2 [proskyneo], Kpł 26:2): „Tu jest coś większego niżświątynia” Mt 12:6.

Natomiast co do proroków, Biblia wyraźnie odróżnia ich od Syna Bożego -Dziedzica wszechświata:

„przemawiał niegdyś Bóg przez proroków, a w tych ostatecznych dniachprzemówił do nas przez Syna. Jego to ustanowił dziedzicem wszystkich rzeczy,przez Niego też stworzył wszechświat” Hbr 1:1-2.

Czy można więc porównywać hołd dla Jezusa, z pokłonami dla królów iproroków?

Mało tego, kilka linijek niżej, słownik Świadków Jehowy sam stwierdza, że„Hołd składany tym osobom był tylko obrazem hołdu należnego Chrystusowi” (t.I, s. 825).

Ciekawe, że słownik Towarzystwa Strażnica nie starał się ukazać podobieństwmiędzy pokłonami dla królów i proroków, a hołdem dla Boga. Zapewne byznalazły się takie wspólne elementy w tych formach wyrażania czci. To jednakpozostawiamy do indywidualnego rozważenia, bo nie jest to przedmiotem naszejanalizy.

Czy rzeczywiście hołd dla Jezusa prawie niczym nie różnił się od pokłonów dlakrólów i proroków?

Aby zauważyć jak różnorodnych form w opisie hołdu dla Chrystusa użyliewangeliści, pokażemy to w tabeli. I nie chodzi tu wyłącznie o słowo proskyneo,bo te tylko wymienia słownik Towarzystwa Strażnica. My zaś odwołamy sięponiżej także do innych terminów greckich.

Polskie słowa w tabeli oddamy według Biblii Tysiąclecia (wyd. III), a zwrotygreckie, czasem dosłownie według greckiego tekstu biblijnego (np. peson epiprosopon), a czasem w postaci słownikowej (np. proskyneo). W kilku


82 of 433 02/17/2014 03:19 PM

przypadkach (zdania dłuższe) rezygnujemy z cytowania tekstu greckiego (np. J18:6 - „Skoro więc rzekł do nich: ‘Ja jestem’, cofnęli się i upadli na ziemię”).

Mateusz Marek Łukasz JanMt 2:2, 8, 11 - proskyneo(pokłon);Mt 8:2 - proskyneo(upadł przed Nim);

Mk 1:40 - gonypedeo(upadł na kolana);

Łk 5:12 - peson epiprosopon (upadł natwarz);

Mt 9:18 - proskyneo(pokłon);

Mk 5:22 - piptei prostous podas (upadł donóg);

Łk 8:41 - peson paratous podas (upadł donóg);

Mt 14:33 - proskyneo(upadli przed Nim);Mt 15:25 - proskyneo(upadła przed Nim);

Mk 7:25 - prosepesenpros tous podas (upadłado nóg);

Mt 17:6 - epesas epiprosopon (upadli natwarz);Mt 17:14 - gonypedeo(padając na kolana);Mt 20:20 - proskyneo(pokłon);Mt 21:8-9 - „tłum słałswe płaszcze na drodze,inni obcinali gałązki zdrzew i ścielili na drodze.(...) wołały głośno:Hosanna SynowiDawida! BłogosławionyTen, który przychodzi wimię Pańskie! Hosannana wysokościach!”;

Mk 11:8-9 - „Wielu zaśsłało swe płaszcze nadrodze, a inni gałązkiścięte na polach. A ci,którzy Go poprzedzali iktórzy szli za Nim,wołali: ‘Hosanna!Błogosławiony Ten,który przychodzi w imięPańskie (...) Hosanna nawysokościach!’”;

Łk 19:36, 38 - „Gdyjechał, słali swe płaszczena drodze. (...) I wołaligłośno: ‘BłogosławionyKról, który przychodzi wimię Pańskie. Pokój wniebie i chwała nawysokościach’”;

J 12:13 - „[Tłum] wziąłgałązki palmowe iwybiegł Mu naprzeciw.Wołali: Hosanna!Błogosławiony, któryprzychodzi w imięPańskie, oraz: ‘Królizraelski!’”;

Mt 27:29 - gonypedeo(przyklękali przed Nim);

Mk 15:19 - tithentes tagonata (przyklękając) iproskyneo (oddawalihołd);

Mt 28:9 - ekratesanautou tous podas (objęłyGo za nogi) i proskyneo(pokłon);Mt 28:17 - proskyneo(pokłon);

Mk 3:11 - prosepiptonauto kai ekradzonlegontes hoti sy ei hohyios tou Theou (padały


83 of 433 02/17/2014 03:19 PM

przed Nim i wołały: ‘Tyjesteś Syn Boży’);Mk 5:6 - proskyneo(pokłon);

Łk 8:28 - prosepesenauto (upadł przed Nim);

Mk 5:33 - prosepesenauto (upadła przed Nim);

Łk 8:47 - prospesousaauto (upadłszy przedNim);

Mk 9:15 - „podziwogarnął cały tłum iprzybiegając, witali Go”;Mk 10:17 gonypedeo -(upadł na kolana);

Łk 4:15 doksadzo -(wysławiany);Łk 5:8 - prosepesen toisgonasin (przypadł dokolan);Łk 7:38 - „stanąwszy ztyłu u nóg Jego, płaczączaczęła łzami oblewaćJego nogi i włosami swejgłowy je wycierać.Potem całowała Jegostopy i namaszczałaolejkiem”;Łk 7:45-46 - „Nie dałeśMi pocałunku; a ona (...)nie przestaje całować nógmoich (...) olejkiemnamaściła moje nogi”;Łk 8:35 - para touspodas (u stóp);Łk 10:39 - pros touspodas (u stóp);Łk 17:16 - epesen epiprosopon para touspodas autos eucharistonauto (upadł na twarz doJego nóg i dziękowałMu);Łk 24:52 - proskyneo(pokłon);

J 4:44 - time (doznawaćczci);J 5:23 - timao (oddawalicześć);J 9:38 - proskyneo(pokłon);


84 of 433 02/17/2014 03:19 PM

J 11:2 - „namaściła Panaolejkiem i włosamiswoimi otarła Jegonogi”;J 11:32 - epesen autoupros tous podas (upadłaMu do nóg);J 12:3 - „namaściłaJezusowi nogi, a włosamiswymi je otarła”;J 18:6 - „Skoro więcrzekł do nich: ‘Jajestem’, cofnęli się iupadli na ziemię”;

Uzupełnijmy też tę tabelę innymi, nie zamieszczonymi w niej terminami.Dotyczy to np. określeń „otaczany chwałą”, „wysławiany”, „uwielbiony” (J 11:4,13:31, Łk 4:15, J 12:23, 17:10), a które wywodzą się od słowa greckiegodoksadzo.

Wspomnijmy też o „miłowaniu” (agapao) Jezusa (J 8:42, 14:15, 21, 23-24, 28,21:15-16, Ef 6:24, Jk 1:12, 1P 1:8).

Prócz powyższych różnorodnych ewangelicznych form oddawania hołdu,pokłonów, czci i szacunku Chrystusowi mamy też kilka fragmentów dotyczącychpowyższego z innych ksiąg Nowego Testamentu. Oto one:

Dz 9:4, 22:7, 26:14 - „[Paweł] upadł [upadłem] na ziemię [przed Panem]”;Flp 2:10 - „aby na imię Jezusa zgięło się każde kolano istot niebieskich i

ziemskich, i podziemnych. I aby wszelki język wyznał, że Jezus Chrystus jestPanem - ku chwale Boga Ojca”;

2Tm 4:18 - doksa (chwała);Hbr 1:6 - proskyneo (pokłon);Hbr 2:7 i 9 - doksa i time (chwała i cześć);Hbr 3:3 - doksa i time (cześć i cześć);Hbr 13:21 - doksa (chwała);2P 1:17 - time i doksa (cześć i chwała);2P 3:18 - doksa (chwała);Ap 1:6 - doksa (chwała);Ap 1:17 - epesa pros tous podas autou (do stóp Jego upadłem);

Ap 5:8-9 - „czworo Zwierząt i dwudziestu czterech Starców upadło przedBarankiem (...) I taką nową pieśń śpiewają: ‘Godzien jesteś...’”;

Ap 5:12 - „Baranek zabity jest godzien wziąć potęgę [dynamis] i bogactwo[plouton], i mądrość [sofia], i moc [ischys], i cześć [time], i chwałę [doksa], i


85 of 433 02/17/2014 03:19 PM

błogosławieństwo [eulogia]”;Ap 5:13-14 - „Zasiadającemu na tronie i Barankowi błogosławieństwo

[eulogia] i cześć [time], i chwała [doksa], i moc [kratos], na wieki wieków! (...)Starcy zaś upadli i oddali pokłon [proskyneo]”;

Ap 22:3 - „I będzie w nim tron Boga i Baranka, a słudzy Jego będą Mu cześć[latreuo] oddawali”.

Wspomnieliśmy też, że słownik Towarzystwa Strażnica porównuje hołd dlaJezusa z pokłonami dla królów i proroków, natomiast nie chce zestawiać go zhołdem i czcią dla Boga Ojca. My zaś to zrobimy.

Przykładowo termin proskyneo, w stosunku do Ojca Jezusa, zastosowany jest wnastępujących miejscach Nowego Testamentu:

Mt 4:10, Łk 4:8, J 4:20-24, 12:20, Dz 8:27, 24:11, 1Kor 14:25, Hbr 11:21, Ap4:10, 7:11, 5:14 (Bóg i Baranek), 11:1, 11:16, 14:7, 15:4, 19:4, 19:10, 22:9.

Każdy łatwo zauważy, że wiele z tych fragmentów dotyczących Boga Ojcaodpowiada urywkom o Synu Bożym. Przykładowo termin proskyneo w Mt 4:10jest tym samym co w Hbr 1:6, a w Ap 5:14 zastosowano go do obu osób Bożychrazem!

Mało tego, dotyczy to też innych terminów, które podaliśmy w tabeli.Przykładowo określenie epesas epi prosopon (upadli na twarz) z Mt 17:6,dotyczące Jezusa, jest identyczne jak w Mt 26:39, gdzie jest odniesione ono doOjca (epesen epi prosopon, tzn. upadł na twarz).

To samo dotyczy np. tekstu J 5:23 i zawartego w nim greckiego słowa timao(cześć, szacunek) odniesionego do Ojca i Syna.

Kolejny przykład to słowa J 13:31, gdzie jest napisane, że Jezus i Ojciec są„otoczeni chwałą” (doksadzo).

Inne teksty o hołdzie i czci, wraz ze słowami greckimi zastosowanymi zarównodo Syna jak i do Ojca, podaliśmy w pierwszej części tego artykułu (pkt 1) i tamodsyłamy zainteresowanych [patrz Cześć dla Jezusa, Hbr 1:6 i „Wnikliwepoznawanie Pism” (cz. I)].

Prócz tego mamy „miłować” (agapao) tak samo Jezusa (J 8:42, 14:15, 21,23-24, 28, 21:15-16, Ef 6:24, Jk 1:12, 1P 1:8), jak i Boga (Mt 22:37, Mk 12:30,Łk 10:27, Rz 8:28, 1Kor 2:9, 8:3, Jk 2:5, 1J 4:10, 20-21, 5:1-2).

Szczególny hołd dla Jezusa potwierdza też jego „podwójne podkreślenie”. Alenie to jest odróżniające go od pokłonów dla królów i proroków, lecz jest nim„dodatkowe” podziękowanie i wyznanie, że Jezus jest Synem Bożym! Podobnie,jak zobaczymy to poniżej, dziękowano Jahwe i wyznawano Jego Bóstwo. Oto


86 of 433 02/17/2014 03:19 PM

przykłady:„objęły Go za nogi i oddały Mu pokłon” Mt 28:9 (ekratesan autou tous podas

[objęły Go za nogi] i proskyneo [pokłon]);„upadł na twarz do Jego nóg i dziękował Mu” Łk 17:16 (epesen epi prosopon

para tous podas autos euchariston auto); (por. Rdz 24:48 - oddanie pokłonu Bogui podziękowanie Mu); por. Ap 5:13-14;

„upadli [proskyneo] przed Nim, mówiąc: ‘Prawdziwie jesteś Synem Bożym’”Mt 14:33; (por. Rdz 24:26-27 - oddanie pokłonu Jahwe i wyznanie, że jest OnBogiem);

„padały przed Nim i wołały: ‘Ty jesteś Syn Boży’” Mk 3:11 (prosepipton autokai ekradzon legontes hoti sy ei ho hyios tou Theou);

„wierzę, żeś Ty jest Mesjasz, Syn Boży (...) upadła Mu do nóg [epesen autoupros tous podas]” J 11:27, 32.

„przyklękając [tithentes ta gonata] oddawali Mu hołd [proskyneo]” (Mk15:19), „Prawdziwie, Ten był Synem Bożym” Mt 27:54, „Prawdziwie, tenczłowiek był Synem Bożym” Mk 15:39.

O tym, że hołd składany Jezusowi był niezwykły, świadczą też pewne opisy wNowym Testamencie. Przykładowo Łukasz jakby celowo „miesza” hołd dlaJezusa, z czcią dla Boga. Pisze on bowiem:

„[Samarytanin] upadł na twarz do Jego nóg i dziękował Mu (...) Jezus rzekł:(...) Żaden się nie znalazł, który by wrócił i oddał chwałę Bogu” Łk 17:16-18.

Inny przykład:„A wszystkich ogarnął strach; wielbili Boga i mówili: ‘Wielki prorok powstał

wśród nas, i Bóg łaskawie nawiedził lud swój’. I rozeszła się ta wieść o Nim pocałej Judei...” Łk 7:16-17.

Kolejny przykład:„zastali człowieka (...) siedzącego u nóg Jezusa. (...) Lecz [Jezus] odprawił go

słowami: ‘Wracaj do domu i opowiadaj wszystko, co Bóg uczynił z tobą’. Poszedłwięc i głosił po całym mieście wszystko, co Jezus mu uczynił” Łk 8:35 i 39 (por.Mk 5:19-20).

Patrz też Łk 9:42-43 (por. Mt 17:14 i Mk 9:15, gdzie wspomniano, żewcześniej złożono pokłon Jezusowi i podziwiano Go), Łk 18:42-43.

Na koniec jeszcze raz wracamy do słowa proskyneo. Otóż tekst Łk 24:51-52może ukazywać, że Jezus, któremu złożono pokłon, otrzymał tym samym hołdBoski, czyli cześć. Wskazuje na to fakt, że Chrystus mógł być już niewidziany(jak Bóg), gdy Mu się kłaniano (na co też może wskazywać tekst Dz 1:9-10): „Akiedy ich błogosławił, rozstał się z nimi i został uniesiony do nieba. Oni zaś


87 of 433 02/17/2014 03:19 PM

oddali Mu pokłon i z wielką radością wrócili do Jerozolimy” Łk 24:51-52.Nie był to więc, jak widać, hołd taki jak dla króla ziemskiego, proroka czy

anioła, któremu nie wolno było go składać (Ap 19:10, 22:8-9).

2) Oto kolejne słowa o hołdzie i kwestionowanej czci dla Jezusa z omawianejpublikacji Świadków Jehowy (pomijamy tu fragment ze słownika, który mówi opokłonach dla ludzi):

„Z Hebrajczyków 1:6 wynika, że wskrzeszonemu Jezusowi składają hołd nawetaniołowie. Występujące w tym wersecie słowo proskyneo niektórzy tłumaczą na‘oddawać cześć’ (BWP), a inni na ‘składać pokłon’ (BT, Bw) lub ‘padać na twarz’(Bp). Bez względu jednak na to, jak przełożono owo greckie słowo, jegoznaczenie musi harmonizować z resztą Pisma Świętego. Sam Jezus stanowczooświadczył Szatanowi: ‘Jehowę, twego Boga, masz czcić [forma słowaproskyneo] i tylko dla niego masz pełnić świętą służbę’ (Mt 4:8-10; Łk 4:7, 8).Również anioł (aniołowie) powiedział do Jana: ‘Oddaj cześć Bogu’ (Obj 19:10;22:9), a było to już po wskrzeszeniu i wyniesieniu do chwały Jezusa, co dowodzi,że w tej kwestii nic się nie zmieniło” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s.826, hasło ’HOŁD’).

Cóż powiemy o powyższym? Otóż rzeczywiście liczne przekłady biblijneużywają w Hbr 1:6 różnych słów by ukazać Boski hołd dla Jezusa (tuż obok wHbr 1:8-9 nazwany jest On „Bogiem”, a w Hbr 1:10 „Panem”). Wymieńmy tujeszcze inne znane Nowe Testamenty.

Pierwszy to tekst Towarzystwa Strażnica, które od 1950 r. aż do około1970-1971 r. następująco oddawało Hbr 1:6 w swej Biblii:

„And let all God’s angels worship him” (New World Translation of theChristian Greek Scriptures 1950; The Kingdom Interlinear Translation of theGreek Scriptures 1969).

Ten sam tekst po polsku wyglądał następująco:„‘I niech go wielbią wszyscy aniołowie Boży’ (NW)” (Strażnica Rok XCIV

[1973] Nr 17 s. 22; ang. Strażnica z 15.11.1970 r. s. 702).Obecny tekst Hbr 1:6 Towarzystwa Strażnica to:„I niech mu złożą hołd [w ang. obeisance] wszyscy aniołowie Boży” („Pismo

Święte w przekładzie Nowego Świata” 1997).Zaś angielska Biblia Świadków Jehowy z referencjami (New World Translation

of the Holy Scriptures - With References 1984) w przypisie do Hbr 1:6 podaje, żemożna również umieścić w tym wersecie angielskie słowo worship, czyli „cześć”,


88 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„wielbienie”.O co więc chodzi Towarzystwu Strażnica?

Oto inne, najbardziej znane polskie Nowe Testamenty i ich słowa z Hbr 1:6(prócz wymienionych powyżej BT, BP, BW i BWP). Mamy w nich terminy:„cześć”, „hołd”, „pokłon”, „pokłonić się”, „kłaniać się”:

„Niech mu cześć oddają wszyscy aniołowie Boży” (NT ks. Dąbrowski, 1965;podobnie NT ks. Dąbrowski z Wulgaty, 1963);

„Niech Mu oddają cześć wszyscy aniołowie Boży” (NT ks. Romaniuk, 1989);„Niech mu oddadzą hołd wszyscy aniołowie Boży” (NT „Współczesny

Przekład” 1991);„A niech się mu oddają pokłon wszyscy Aniołowie Boży” („Nowy Testament”

1881 [uwspółcześniony NT z Biblii Gdańskiej z 1632 r.]).„Niech wszyscy aniołowie Boży pokłon mu oddadzą” (NT ks. Kowalski,

1957);„I niech się pokłonią Mu wszyscy zwiastuni Boga” („Grecko-polski Nowy

Testament wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi” tłum. ks. prof. dr hab.R. Popowski SDB, dr M. Wojciechowski, Warszawa 1993).

„Niech Mu się pokłonią wszyscy aniołowie Boga” („Pismo Świętego NowegoTestamentu i Psalmy, przekład ekumeniczny z języków oryginalnych” 2001);

„A niech się mu kłaniają wszyscy Aniołowie Boży” („Biblia Gdańska” 1632);„Niech się mu kłaniają wszyscy aniołowie Boży” (komentarz KUL do Hbr,

1959);„I niech mu się kłaniają wszyscy aniołowie boży” (NT ks. Wujek 1989);

„Niech Mu kłaniają się wszyscy aniołowie Boga” („Słowo Życia. NowyTestament” 1989);

W dalszym fragmencie omawiany słownik podaje, że Jezus nakazał „Jehowę,twego Boga, masz czcić [forma słowa proskyneo] (...) (Mt 4:10...)”, ale przecieżw Hbr 1:6 Bóg mówi tak samo jak Chrystus: „Niech mu [Jezusowi] cześć oddają[proskyneo]...” (ks. Dąbrowski). Z tych zdań wynika tylko równość hołdu dla obuosób Bożych, a nie różnica między pokłonami dla nich! I nawet gdy Jezus mówi,że tylko Bogu należy się cześć, to Ojciec może wbrew sceptykom powiedzieć, żemają ją oddawać Synowi wszyscy aniołowie i ludzie. Mało tego, choć Bógpowiedział że, „chwały mojej nie odstąpię innemu” (Iz 42:8), to jednak o SynuBiblia mówi: „I oglądaliśmy Jego chwałę, chwałę jaką Jednorodzony otrzymujeod Ojca” J 1:14 por. J 17:5. Zaś tekst Mt 16:27 mówi o Synu, że powróci w


89 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„chwale Ojca swego z aniołami swoimi”.Następnie słownik Towarzystwa Strażnica sugeruje, czy nawet stwierdza, że

anioł zakazał oddawania czci Jezusowi: „anioł (...) powiedział do Jana: ‘Oddajcześć Bogu’ (Obj 19:10; 22:9), a było to już po wskrzeszeniu i wyniesieniu dochwały Jezusa, co dowodzi, że w tej kwestii nic się nie zmieniło”.

Czy rzeczywiście nic się nie zmieniło? Wręcz przeciwnie! Jezus jest ‘Panem iBogiem’ (J 20:28) i jeśli mamy oddawać pokłony i cześć Bogu, to i Jego Synowi,który jest „Jednorodzonym Bogiem” J 1:18. Tak właśnie uczynił Jan: „do stópJego upadłem” (Ap 1:17). I tu go nikt nie wstrzymywał, jak wtedy, gdy chciałoddać pokłon aniołowi (Ap 19:10, 22:8-9)! Identycznie jak Jan postępująaniołowie według tekstu Hbr 1:6, oraz inne postacie z Ap 5:8, które „upadły przedBarankiem” i które przed Bogiem i Barankiem „upadły i oddały pokłon[proskyneo]” Ap 5:14 (patrz też Flp 2:10). Wspomnieliśmy też powyżej, że np.tekst Mt 28:9 podwójnie podkreślił hołd dla zmartwychwstałego Jezusa: „objęłyGo za nogi i oddały Mu pokłon”.

Widzimy więc że wszystko „harmonizuje się” tu z resztą Pisma Świętego, jakchce tego Towarzystwo Strażnica.

Mało tego, tak też interpretowali powyższe teksty chrześcijanie pierwszychwieków. Przykładowo Cyprian (ur. 200) zamieszcza, prawdopodobnie za jakimśstarołacińskim tłumaczeniem Biblii, zdanie o Ap 22:9, którego treść jest wyrazemoddawania czci Jezusowi w jego czasach:

„Bóg Ojciec przykazał czcić swego Syna, a apostoł Paweł, pomny bożegoprzykazania, mówi: ‘Bóg wywyższył go i darował mu imię, które jest nadwszelkie imię, aby na imię Jezusowe wszelkie kolano klękało, niebieskich,ziemskich i podziemnych’ (Flp 2:9-10). A w Objawieniu anioł sprzeciwia sięJanowi, chcącemu oddać mu pokłon, i mówi: ‘Patrz, żebyś nie czynił, bom jestwspółsługa twój i braci twoich. Jezusowi Panu się kłaniaj’ [Ap 22:9]. Jakiż PanJezus, i jak wielka jego cierpliwość, że odbierając cześć w niebie, jeszcze nie jestmszczony na ziemi!” („O pożytku cierpliwości” 24).

Jeszcze tylko na koniec przypomnijmy, że wśród powyższych zdań zomawianego słownika, w starszym jego wydaniu (Aid to Bible Understanding1971) znajdowało się zdanie (później usunięte z nowego słownika), któredopuszczało, choć „wyjątkową” i „względną” cześć dla Jezusa. Oto ono:

„If the rendering ‘worship’ is preferred, then it must be understood that such‘worship’ is only of a relative kind” (Aid to Bible Understanding 1971 s. 1242,hasło Obeisance).

Zdanie to przetłumaczyliśmy następująco:


90 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Gdyby przyjąć tłumaczenie ‘wielbić’ [lub ‘czcić’], wtedy musi byćrozumiane, że takie ‘wielbienie’ [lub ‘cześć’] jest tylko względne”.

3) Oto ostatni fragment o hołdzie i kwestionowanej czci dla Chrystusa zesłownika biblijnego Towarzystwa Strażnica:

„To prawda, że Psalm 97 - który apostoł niewątpliwie przytoczył wHebrajczyków 1:6 i odniósł do Chrystusa Jezusa - mówi o kłanianiu się JehowieBogu (Ps 97:1, 7). Jednak wcześniej Paweł wykazał, że zmartwychwstałyChrystus jest ‘odbiciem chwały Boga i dokładnym wyobrażeniem samej jegoistoty’ (Heb 1:1-3). Jeśli więc uznać, że aniołowie ‘oddają cześć’ Synowi, to wrzeczywistości za jego pośrednictwem oddają ją Jehowie Bogu, NajwyższemuWładcy, ‘Temu, który uczynił niebo i ziemię, i morze, i źródła wód’ (Obj 4:10,11; 7:11, 12; 11:16, 17; 14:7; por. 1Kn 29:20; Obj 5:13, 14; 21:22). Z drugiejstrony zwroty ‘oddawać pokłon’ czy ‘padać na twarz’ (zamiast ‘oddawać cześć’)są całkowicie zgodne ze znaczeniem hebrajskiego hisztachawach użytego wPsalmie 97:7 oraz greckiego proskyneo w Hebrajczyków 1:6, gdyż wydobywająich podstawowy sens” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 826, hasło’HOŁD’).

Co powiemy o tym fragmencie? Otóż słownik Towarzystwa Strażnicaprzyznaje, że w Hbr 1:6 odniesiono słowa Ps 97:7 do Jezusa, które w Psalmiedotyczyły Jahwe (por. Ps 97:1). Zaraz jednak dodaje, że Chrystus jest tylko„odbiciem chwały Boga...”. Ale to nam wystarczy, że nawet Ten, który jest tylko„odbiciem chwały Boga...” otrzymuje taki sam hołd jak Bóg i odniesiony jest doNiego ten sam werset biblijny. I choćby nie wiem ile Towarzystwo Strażnicanapisało na ten temat, to widać wyraźnie, że oba hołdy, dla Boga i Syna sąidentyczne, od wszystkich aniołów Bożych. Tu tylko małe wtrącenie. Jezus jestnie tylko ‘odbiciem chwały Boga’, ale i „prawdziwą światłością” (J 1:9) oraz‘Bogiem i Panem’ (J 20:28, Hbr 1:8-10).

W dalszym fragmencie omawiany słownik ‘sugeruje’, że tą „cześć” w Hbr 1:6aniołowie w rzeczywistości oddają Bogu za „pośrednictwem” Jezusa. Tutaj trzebaprzypomnieć, że Chrystus jest ‘pośrednikiem między Bogiem a ludźmi’ (1Tm2:5), a nie między ‘Bogiem a aniołami’.

Nic nie upoważnia nas do twierdzenia, że pokłony z Hbr 1:6 są dla Bogapoprzez Jezusa, gdyż np. w Ap 5:13-14 są one dla obu wspólne. Widać wobectego, że według Hbr 1:6 i Ps 97:7 także cześć dla obu osób Bożych jestidentyczna i wspólna.


91 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Prócz tego Hbr 1:6 nie mówi o czci dla Boga, lecz cały fragment (Hbr 1:5-14)ukazuje wyższość Syna nad aniołami, a więc jakby ‘przeciwstawia się’ Go im.Nawiasem mówiąc, Jezus nie może być aniołem, czy archaniołem Michałem, jakuczy omawiany słownik (patrz t. II, s. 42-43), bo przecież im zabronionoprzyjmowania pokłonów (Ap 19:10, 22:8-9), a On odbierał je (Mt 28:9, Hbr 1:6,Ap 1:17).

Tekst Hbr 1:6 nawiązuje nie tylko do Ps 97:7, ale i do Pwt 32:43. Słowa tewedług przypisu w Biblii Tysiąclecia, w jednym z hebrajskich rękopisów i wSeptuagincie wyglądają następująco: „Sławcie, niebiosa, Jahwe, oddajcie Mupokłon, synowie Boży (= aniołowie)” (BT wyd. II, przypis do Pwt 32:43).Omawiany słownik o tym nie wspomina, natomiast podawała to Strażnica Nr 8,1991 s. 12-13.

Towarzystwo Strażnica przypomina nam też w swym słowniku, że to Bóg„uczynił niebo i ziemię” i Jemu należy się cześć. Ale przecież sąsiedni fragmentdo Hbr 1:6 mówi, że Chrystus jest także Panem i Stwórcą: „Tyś, Panie, napoczątku osadził ziemię, dziełem też rąk Twoich są niebiosa” Hbr 1:10. Jezus jestteż Bogiem (Hbr 1:8-9, J 20:28).

I wreszcie ostatnia sprawa ze słownika. Jeśli, jak podaje on, zwroty ‘oddawaćpokłon’ czy ‘padać na twarz’, zamiast ‘oddawać cześć’, są całkowicie zgodne zeznaczeniem hebrajskiego słowa hisztachawach użytego w Ps 97:7 oraz greckiegoterminu proskyneo z Hbr 1:6, gdyż wydobywają ich podstawowy sens, to wobectego również zwroty te (‘oddawać pokłon’, ‘padać na twarz’) stosowane w Ps97:7 dotyczą Boga. Znaczy to, że pokłony dla Syna Bożego są identyczne jak dlaOjca, albo nawet wspólne dla nich, jak to pokazuje Ap 5:14.

Ponieważ omawiany słownik (t. I, s. 825) wspomina też o pokłonach dla ludzi,my także, choć w kilku zdaniach, do tego nawiążemy. Otóż, co jeszczepotwierdza nam, że pokłony składane Jezusowi były wyrazem boskiej czci dlaNiego? Mianowicie to, że Dz 10:25 mówią o tym, że Korneliusz oddał Piotrowipokłon. Ale nie był to zwykły pokłon, bo Piotr na to powiedział: „Wstań, ja teżjestem człowiekiem” Dz 10:26. Widać, że nie chciał on przyjmować pokłonu jakowyrazu czci, który należy się Bogu, bo Piotr był tylko człowiekiem. NatomiastJezus będąc człowiekiem i przyjmując pokłony od ludzi, nie upominał ich, czylipotwierdzał swój boski majestat. Jeśli więc do Piotra kierowany był pokłon jakowyraz czci, to tym bardziej kierowane do Chrystusa pokłony miały taki charakter.

Cześć dla Jezusa według pism wczesnochrześcijańskich


92 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Kończąc omawiać temat czci dla Jezusa wskażemy jak w pierwszych wiekachchrześcijaństwa wypowiadano się o niej. Towarzystwo Strażnica bowiemwprowadziło swój zwyczaj negowania oddawania czci Chrystusowi dopiero wXX wieku, nie informując też, jaka praktyka istniała wśród uczniów apostolskichi ich następców. Nie wspomniało też ani słowem w swym słowniku o tej sprawie.Oto świadectwa z historii chrześcijaństwa:

Klemens Rzymski (†101) - „Czcijmy Pana Jezusa Chrystusa, którego krewzostała za nas wylana, szanujmy naszych zwierzchników, poważajmy starszych”(„List do Koryntian” 21:6).

Ignacy Antiocheński (†107) - „Wielbię Jezusa Chrystusa Boga, który uczyniłwas tak mądrymi” („Do Kościoła w Smyrnie” 1:1).

Hymn Gloria („Chwała na wysokości Bogu...”) wprowadzony do liturgii przezpapieża Telesfora (125-36) - „Chwalimy Cię, Błogosławimy Cię, Wielbimy Cię,Wysławiamy Cię, Dzięki Ci składamy, bo wielka jest chwała Twoja (...) Panie,Synu Jednorodzony, Jezu Chryste, Panie Boże, Baranku Boży, Synu Ojca (...)Albowiem tylko Tyś jest Święty, tylko Tyś jest Panem, tylko Tyś Najwyższy, JezuChryste z Duchem Świętym w chwale Boga Ojca, Amen”.

Hymn Phos hilaron (II w.) - „ku czci Twojej, Boże Ojcze, Synu i DuchuŚwiętości, śpiewamy boś godzien jest tego o Panie”.

„Męczeństwo św. Polikarpa” (†155) - „Jemu składamy hołd naszej adoracji,gdyż jest Synem Bożym, męczenników zaś kochamy jako uczniów inaśladowców Pana...” (17:3).

„[Polikarp modlił się:] ‘Dlatego też za wszystko Cię chwalę, błogosławię,wielbię przez Arcykapłana wiecznego i niebieskiego, Jezusa Chrystusa TwegoSyna umiłowanego, przez którego Tobie z Nim razem i z Duchem Świętymchwała i teraz i na przyszłe wieki. Amen’.” („Męczeństwo św. Polikarpa” 14:3).

„Przeczytawszy ten list poślijcie go zatem braciom w miastach dalejpołożonych, aby i oni wielbili Pana, który powołuje wybranych spośród sługswoich” („Męczeństwo św. Polikarpa” 20:1).

„Królem zaś na wieki Pan nasz, Jezus Chrystus. Jemu chwała, cześć, majestat,tron wieczny z pokolenia na pokolenie. Amen” („Męczeństwo św. Polikarpa”21:1).


93 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Justyn Męczennik (ur. 100) - „Zarówno Jemu samemu, jak Jego Synowi,którego do nas posłał (...) składamy uwielbienie i pokłon, oddając im cześćzgodną z rozumem i prawdą” („Apologia” I:6,2).

„Wykażemy Wam również, że z całą słusznością cześć oddajemy Temu, którynas tych rzeczy nauczył i dla tego się właśnie narodził, Jezusowi Chrystusowi...”(„Apologia” I:13,3).

„Czy myślicie, że według Pism czcić i nazywać Panem Bogiem należy kogoinnego oprócz Stwórcy tego wszechświata oraz Chrystusa” („Dialog z ŻydemTryfonem” 68:3).

„Jeśli im wreszcie przytaczamy Pisma, które wam już podałem, wskazujące jaknajwyraźniej na to, że Chrystus jest podległy cierpieniom, że Go należy czcić i żejest Bogiem, muszą wprawdzie przyznać, że one się odnoszą do Chrystusa, aleśmią twierdzić, że ten Jezus nie jest Chrystusem, a jednak uznają, że Bógprzyjdzie, by cierpieć, królować i cześć odbierać” („Dialog z Żydem Tryfonem”68:9).

„Albowiem po Bogu czcimy i miłujemy Słowo, pochodzące od Boganiezrodzonego i niewysłowionego, jako że dla nas stało się człowiekiem”(„Apologia” II:13,4).

„Owszem, wiemy, że to niedowiarki, bezbożnicy, niegodziwcy i ludzieniesprawiedliwi, którzy zamiast Jezusowi cześć oddawać, wyznają Go tylko zimienia” („Dialog z Żydem Tryfonem” 35:5).

„My zaś, cośmy czerpali naukę z prawdy całkowitej, cześć Mu oddajemy aż dośmierci, czynami, rozumem i sercem. Tymczasem wy wahacie się wyznać, że Onjest Chrystusem...” („Dialog z Żydem Tryfonem” 39:5-6).

„A zatem Ten, który świat stworzył, daje świadectwo, że Mu się kłaniać należy,że jest Bogiem i Chrystusem, a słowa te zupełnie jasno na to wskazują” („Dialogz Żydem Tryfonem” 63:5).

„Ale któż to jest Ten, którego (...) Dawid [zowie] Chrystusem i Bogiem,którego należy czcić” („Dialog z Żydem Tryfonem” 126:1).

„jeśli Chrystusa wyznajemy, jeśli Go słuchamy i cześć Mu oddajemy” („Dialogz Żydem Tryfonem” 131:2).

Tacjan Syryjczyk (ur. 130) - „Duch Boży nie istnieje wprawdzie już teraz wewszystkich ludziach (...) te zaś, które mądrości nie przyjęły, lecz odrzuciłyposłańca [Ducha Św.] Boga cierpiącego uznane zostały raczej za wrogów Boganiż za jego czcicieli” („Mowa przeciw Grekom” 13).


94 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„II List do Koryntian” (II w.) - „Bracia, musimy patrzeć na Jezusa jak naBoga, jak na Tego, który będzie sądził żywych i umarłych, i nie powinniśmy zbytnisko cenić sobie naszego zbawienia. (...) W jaki sposób Mu za to zapłacimy albojaki owoc ofiarujemy Mu godny tego, co On sam nam daje? (...) Jakże więczdołamy Mu podziękować, jak zapłacić za wszystko, cośmy otrzymali” (1:1-5).

„Męczeństwo św. Justyna” (†163) - „Czcimy Jezusa Chrystusa, Syna Bożego(...) Ja jestem tylko człowiekiem, więc wiem, że słowa moje są nędzne wporównaniu z Jego nieskończonym Bóstwem” (2:5-6).

Klemens Aleksandryjski (ur. 150) - „Mamy polecenie uwielbiać i czcićSłowo, w przekonaniu, że On jest naszym Zbawicielem i Władcą, a za Jegopośrednictwem czcić Ojca (...) czyniąc to przez całe życie i na wszelki sposób”(„Kobierce” VII:35,1).

„On wzgardzony z powodu swego zewnętrznego objawienia, czczony zewzględu na swe dzieło, oczyszczający, zbawiający i łaskawy, boski Logos, którybez najmniejszego sprzeciwu stawiany jest na równi z Bogiem i Panemwszechświata, ponieważ był Jego Synem a ‘Słowo było u Boga’.” („ZachętaGreków” X:110,1).

„Skoro na początku było Słowo, Ono było i jest boskim początkiem rzeczy.Przybrało dawne, święte imię, zasługujące na największą cześć, imię Chrystusa,którego nazwałem Nową Pieśnią” („Zachęta Greków” I:6,5).

„Jemu przez Syna Jego, Jezusa Chrystusa, Pana żywych i umarłych i przezDucha Świętego niechaj będzie sława, cześć, panowanie i wiekuista chwała Jegomajestatu, teraz i w pokolenia pokoleń i na wieki wieków. Amen” („Czy człowiekbogaty może być zbawiony” 42).

„świadcząc cześć Bogu wszechrzeczy za pośrednictwem czci dlaarcykapłańskiego Logosu” („Kobierce” II:45,7).

„Nie obawiajcie się ich gróźb i nie ulegajcie panice, Pana naszego, JezusaChrystusa, uwielbiajcie w sercach waszych najwyższą czcią [por. 1P 3:14-15]”(„Kobierce” IV:46,3).

Tertulian (ur. 155) - „Imię zaś Chrystusa i jego władza rozciąga się wszędzie,tam, gdzie w niego wierzą, wspomniany przez wszystkie ludy, jest czczony,wszędzie panuje, wszędzie jest adorowany” („Przeciw Żydom” 7).

„Trzeba bowiem było, aby chrześcijanie zajaśnieli w świecie jako synowie


95 of 433 02/17/2014 03:19 PM

światłości, czczący i wzywający po imieniu jedno światło świata, Boga i Pana.Zresztą jeżeli na podstawie świadomości, że imię Boga i Pana przystoi i Ojcu, iSynowi, i Duchowi wzywalibyśmy ‘bogów’ i ‘panów’, to zgasilibyśmy naszelampy” („Przeciw Prakseaszowi” 13:8).

Hipolit (ur. przed 170) - „wierzmy w Boga tak, jak Bóg chce, aby w niegowierzono; uwielbiajmy Syna tak, jak chce, aby go uwielbiano” („PrzeciwNoetosowi” 9).

„on, który jeszcze niedawno odbierał od niego cześć jako Bóg, kiedy Kajfaszspełniał swe funkcje kapłańskie; gdy doznaje lekceważenia ze strony Heroda”(„Przeciw Noetosowi” 18).

„On jest Bogiem, a dla nas stał się człowiekiem, jemu wszystko poddał Ojciec.Jemu chwała i władza wraz z Ojcem i Duchem Świętym w świętym Kościele,teraz i zawsze, i na wieki wieków, amen” („Przeciw Noetosowi” 18).

„przez Syna Twego Jezusa Chrystusa, przez którego Tobie chwała i moc icześć, Ojcu i Synowi wraz z Duchem Świętym, w świętym Kościele Twoim, terazi na wieki wieków” („Tradycja Apostolska” 1:1 [słowa te padają 3 razy]). Patrzteż j/w. 1:2 (słowa te padają 2 razy).

„wielbimy Cię i sławimy przez Twego jedynego Syna, Pana naszego JezusaChrystusa, przez którego Tobie i Jemu chwała, moc i cześć wraz z DuchemŚwiętym, teraz i po wszystkie wieki” („Tradycja Apostolska” 3:3).

Orygenes (ur. 185) - „Miejsce to słynie w całej okolicy [w Betlejem], nawetwśród niewierzących, z tego, że urodził się tam Jezus, którego czczą i któremukłaniają się chrześcijanie” („Przeciw Celsusowi” 1:51).

„Jeśli natomiast Celsus zapyta nas o taki sam dowód w odniesieniu do Jezusa,wykażemy, że Bóg udzielił Mu prawa do czci, ‘ażeby wszyscy oddawali cześćSynowi tak jak oddają cześć Ojcu’. Już proroctwa przed narodzeniem Jezusazawierały zalecenia Jego czci. Również cuda, których dokonał nie za pomocąsztuczek magicznych, jak sądzi Celsus, lecz przez zapowiedzianą przez prorokówboskość, miały w sobie świadectwo Boga. A zatem słusznie postępuje ten, ktoczci Syna, Słowo, a przez składanie Mu czci sam siebie wspiera, kto wielbi Syna,Prawdę i staje się przez to lepszy” („Przeciw Celsusowi” 8:9).

„Czcimy więc Ojca Prawdy i Syna-Prawdę, którzy substancjalnie są dwiemaosobami, ale stanowią jedność w identyczności, zgodzie i tożsamości woli. Tenprzeto, kto widział Syna, który jest ‘odblaskiem chwały i odbiciem istoty’ [Hbr1:3] Boga, w obrazie Bożym oglądał również Boga. Z tego, że na równi z Bogiem


96 of 433 02/17/2014 03:19 PM

czcimy Jego Syna, wynika według Celsusa wniosek, iż czcimy nie tylko Boga,lecz kłaniamy się również Jego sługom” („Przeciw Celsusowi” 8:12-13).

„O tym bowiem, iż tę sama cześć należy oddawać obu, to znaczy Ojcu iSynowi, poucza nas słowo Boże stwierdzając: ‘Aby wszyscy oddawali cześćSynowi, tak jak oddają cześć Ojcu’ [J 5:23]” („Komentarz do Listu do Rzymian”8:5).

Cyprian (ur. 200) - „Ojciec niczego nie sądzi jeno Syn i nie czci Ojca, kto nieczci Syna” („Do Kwiryna” 3:33).

„Przebłogosławiony męczennik Cyprian poniósł śmierć czternastego września,za imperatorów Waleriana i Galliena, a za królowania Pana naszego JezusaChrystusa, któremu cześć i chwała na wieki wieków. Amen” („Aktaprokonsularne” 6).

Patrz też cytat powyżej w pkt. 2.

Spis dzieł pisarzy wczesnochrześcijańskich, z których pochodzą powyższecytaty zainteresowany znajdzie w moim artykule pt. „Modlitwa do Jezusa i cześćdla Niego według pism wczesnochrześcijańskich” (zamieszczony nawww.apologetyka.info lub www.piotrandryszczak.pl).

1.8. Jezus Wszechmogący i „Wnikliwe poznawaniePism”

Choć artykuł ten poświęcony jest polemice ze słownikiem biblijnymTowarzystwa Strażnica pt. „Wnikliwe poznawanie Pism” (2006), to jednakdedykowany jest też epifaniście-antytrynitarzowi Arkadiuszowi Wiśniewskiemu.On to, podobnie jak wspomniane dzieło, nie poświęcił w swej książce pt. „TrójcaŚwięta mit czy rzeczywistość?” (2004) wcale uwagi „wszechmocy” Chrystusa.Dlatego właśnie chcemy ‘uzupełnić’ tę lukę w przekazie wyżej wymienionychźródeł.

Od początku swej historii Towarzystwo Strażnica nazywało Jezusa„wszechmogącym”, pomimo że uważało Go za niższego od Ojca. Dziś wiemy, żenaucza ono już inaczej od ok. 1930 roku. Przypomnijmy jednak te stare nauki:

„Ich wskrzeszony Pan zaprawdę zmienił się bardzo i to nie tylko w osobistym


97 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wyglądzie - ukazuje się raz tu, raz tam, i znowu w innem miejscu i w inny sposób,objawiając tem swą ‘wszechmoc’ - ale zmienił się także w swojej naturze, wswojej istocie” („Nadszedł Czas” 1919 s. 130; wcześniej na tej stroniewspomniano tekst Mt 28:18);

„Nie był On już człowiekiem Chrystusem Jezusem, co miał ponieść śmierć, aleponiósłszy ją, był On teraz wywyższony, uwielbiony »Pan wszechrzeczy«”(Strażnica 15.08 1921 s. 250 [ang. 15.02 1921 s. 63]).

„Dziękujemy Tobie, Panie Boże Wszechmogący, któryś jest, i któryś był, iktóry przyjść masz! żeś wziął moc swoje wielką, i ująłeś królestwo.[Reprezentowany w Chrystusie - ‘Wszystkie rzeczy są od Ojca’ i ‘wszystkierzeczy są przez Syna’ Jego chwalebnego reprezentanta] (...) Obj. 11:17, 18”(„Walka Armagieddonu” 1919 s. 769);

Por. „Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania”1947 (ed. ang. 1917) s.172-3, gdzie odniesiono do Jezusa tekst Ap 1:8;

„Który jest i który był, i który przyjść ma, On Wszechmogący. [Ap 1:8] -»Od chwili zmartwychwstania datuje się poselstwo ‘Dana Mi jest wszelka władzana niebie i na ziemi’ (Mt 28:18). Z tego wynika, iż dopiero od tej pory Jezus mógłbyć nazwany Wszechmogącym« - Z 93-115” („Dokonana Tajemnica” 1925 s. 16;cytat w książce z ang. Strażnicy z 1893 r. s. 115);

„Panie Boże Wszechmogący. [Ap 11:17] - ‘Przedstawiony w Chrystusie (...)Jego uwielbionego przedstawiciela’.” („Dokonana Tajemnica” 1925 s. 216);

„Mówiącego: Zaiste, Panie, Boże Wszechmogący. [Ap 16:7] - Pan Jezus. -Obj. 1:8; Jan 5:22; Mat. 28:18” („Dokonana Tajemnica” 1925 s. 287);

„Dał on Świętemu Janowi na wyspie Patmos instrukcje, co ma nastąpić, gdyczas nadejdzie i gdy On, Mesjasz, zacznie wykonywać swoją królewską władzę.Przedstawia On proroków jako narzędzia mówcze Jehowy, a o Sobie mówi jako oMesjaszu: ‘Dziękujemy Tobie, Panie Boże wszechmogący, któryś jest i któryśbył, i który masz przyjść! żeś wziął moc swoją wielką, i ująłeś królestwo (...)’. -Obj. 11:17, 18”. („Miljony ludzi z obecnie żyjących nie umrą!” 1920 s. 12);

Por. „Powrót naszego Pana” 1924 s. 37, gdzie odniesiono do Jezusa tekst Ap11:17;

„ten Wszechmocny, który obecnie ma tytuł Jezusa Chrystusa, tak samo jak iinne tytuły, był tym, który stworzył wszystkie rzeczy. Nic nie było stworzonebezpośrednio przez Wszechmogącego Boga po stworzeniu Logosa, lecz wszystkojuż wtedy było stwarzane przez Jego Umiłowanego” („Stworzenie” 1928 s. 14).

„Jest on owym Możnym, któremu Jehowa przekazał wszelką moc na niebie ina ziemi, i dlatego jest ‘Bogiem mocnym’ [Iz 9:6].” („Proroctwo” 1929 s. 312).


98 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Jak widzimy z powyższego, Towarzystwo Strażnica na podstawie tekstów Mt28:18, Ap 1:8, 11:17, 16:7 i Iz 9:5 [Iz 9:6] uznawało przez wiele lat „wszechmoc”Jezusa.

Mało tego, ostatni tekst (Iz 9:5) pomimo, że mówi o „Bogu mocnym”interpretowano jako mówiący o Bogu, który posiada „wszelką moc”!

Nadmieńmy też, że słowa Ap 19:6 również odnoszono do Jezusa („DokonanaTajemnica” 1925 s. 347), a upewnia nas o tym odsyłacz w „DokonanejTajemnicy” 1925 s. 216-217, gdzie komentowano tekst Ap 11:17 i odesłano doAp 19:6.

Wydaje się, że dopiero nowy komentarz do Apokalipsy św. Jana pt. „Światło”Towarzystwa Strażnica, wydany w 1930 roku, odrzucił nazywanie Jezusa„wszechmocnym” czy „wszechmogącym”.

Jednak jeszcze wiele lat później organizacja ta nazwała Słowo Boże„wszechmocnym”:

„Przez wszechmocne Słowo Boże, wody na ziemi zostały zebrane w wielkiełożyska morskie, i sucha ziemia ukazała się trzeciego dnia stworzenia” („Prawdawas wyswobodzi” 1946 [ang. 1943] s. 125).

A jak dziś uczą Świadkowie Jehowy o wszechmocy? Otóż choć znają fragment„Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi” (Mt 28:18), to jednak mówią,że nie wynika z niego „wszechmoc” Pana. Często też nadają wielkie znaczeniesłowu „dana”, mówiąc że to jakby degraduje tę „wszechmoc” tylko do „dużejmocy” Chrystusa.

Oto jedna z opinii Towarzystwa Strażnica o Jezusie:„W Izajasza 10:21 (BT) nazwano Jehowę ‘Bogiem Mocnym’, tak jak Jezusa w

Izajasza 9:5 (BT), niemniej tylko Jehowa został nazwany ‘BogiemWszechmocnym’ (Rdz 17:1, BPW)” („Prowadzenie rozmów na podstawie Pism”2001 s. 374).

Pomimo, że Towarzystwo Strażnica nie uznaje „wszechmocy” Jezusa, tojednak czasem jego wypowiedzi związane z tym terminem są pełneniekonsekwencji. Oto przykłady:

Otóż w swej Biblii w tekstach Łk 2:29, Dz 4:24 i Ap 6:10 nazywa ono Boga„Wszechwładnym Panem” (ang. Sovereign Lord), a tam gdzie pada to samogreckie słowo Despotes, a dotyczy ono Syna (2P 2:1, Jud 4) umieszcza w niejokreślenie „właściciel” lub „Właściciel” (ang. owner 2P 2:1; Owner Jud 4)


99 of 433 02/17/2014 03:19 PM

(„Pismo Święte w przekładzie Nowego Świata” 1997; New World Translation ofthe Holy Scriptures - With References 1984). Czy nie jest to dostosowywanieBiblii do swej doktryny?

Dodajmy tu, że w żadnym z tych wersetów dotyczących Boga tekst grecki niezawiera słowa „Pan”. W Septuagincie zaś w Iz 1:24 pada określenie DespotesKyrios, ale jak widać występują tu dwa oddzielne słowa (Władca i Pan).

Grecko-angielski Nowy Testament Świadków Jehowy (The KingdomInterlinear Translation of the Greek Scriptures 1985) dla odmiany przetłumaczył„słowo w słowo” Despotes w 2P 2:1, Jud 4 i Ap 6:10 na angielskie master, w Łk2:29 na Sovereign Lord, a w Dz 4:24 na Sovereign.

Inna niekonsekwencja Towarzystwa Strażnica:Otóż przyznaje ono, że tytuł „Alfa i Omega” oznacza wszechmocnego Boga

(„Wspaniały finał Objawienia bliski!” 1993 s. 20) i gdyby uznało ono, że Jezusjest „Alfą i Omegą” z Ap 22:13, to nie miałoby problemu z uznaniem JegoBóstwa i wszechmocy.

Kolejna niekonsekwencja:W książce pt. „Zbliż się do Jehowy” (2002) Towarzystwo Strażnica podaje taką

oto ‘definicję’ słowa Wszechmocny:„Grecki wyraz przetłumaczony na ‘Wszechmocny’ znaczy dosłownie

‘panujący nad wszystkim; posiadający wszelką moc i władzę’.” (s. 40).Dziwne więc, że nie zauważyło ono, że właśnie o Jezusie napisano: „Kto

przychodzi z wysoka panuje nad wszystkim (...) Ten jest ponad wszystkim” (J3:31) oraz „Dana Mi jest wszelka władza [‘moc’ NP] w niebie i na ziemi” Mt28:18.

Inną niekonsekwencją Towarzystwa Strażnica jest cytowanie tekstu 2P 1:3 zkatolickiego Nowego Testamentu ks. Romaniuka, który to werset odnosi naszKościół do Jezusa i użyty w nim jest termin „wszechmoc” (w oryginale theiasdynamis tzn. „Boska moc”):

„Piotr wypowiedział podobne myśli: ‘Boska wszechmoc sprawiła, żeposiadamy wszystko...’ (2 Piotr 1:3, 4, Romaniuk)” (Strażnica Rok XCIX [1978]Nr 9 s. 3-4).

Wydaje się jednak, że Świadkowie Jehowy uważają, że 2P 1:3 mówi o BoguOjcu (dlatego ‘nie przeszkadza’ im tu słowo „wszechmoc”), choć trudno znaleźćw ich publikacjach definitywny osąd o tym wersecie (my powiemy o nim też


100 of 433 02/17/2014 03:19 PM

poniżej). Patrz „Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s 259-260, hasło „Boski”.

I ostatnia niekonsekwencja. Otóż w jednej z publikacji, jakby pomyliłoTowarzystwo Strażnica Boga Wszechmogącego „Alfa i Omega” z Ap 1:8, zmówiącym Jezusem z Ap 1:11 i wygląda tak, jakby to Chrystus był Alfą i Omegą,Wszechmogącym:

„Na wyspie [Jan] usłyszał głos Boży przypominający dźwięk trąby, któryoznajmił: »Jam jest Alfa i Omega (...) Co widzisz, zapisz w zwoju« (Objawienie1:8-11)” (Przebudźcie się! Nr 15, 2000 s. 25).

Natomiast z komentarza innej publikacji Towarzystwa Strażnica wiemy, że tymmówiącym w Ap 1:11 jest Jezus:

„wizja odnosi się głównie do dnia Pańskiego, słowa Jezusa każą się spodziewać(...) W pierwszej wizji Jan ogląda Pana Jezusa Chrystusa jaśniejącego niebiańskąchwałą” („Wspaniały finał Objawienia bliski!” 1993 s. 24).

Negację wszechmocy Jezusa podtrzymuje też słownik biblijny TowarzystwaStrażnica „Wnikliwe poznawanie Pism” (2006) i z nim przeprowadzimy tupolemikę. Jednak ponieważ właściwie ‘przemilcza’ on ten temat, przytoczymy teżopinie innych publikacji Świadków Jehowy.

Jezus Wszechmogący

Na początek zaznaczmy, że będziemy posługiwać się tu wymiennie terminami„wszechmogący” i „wszechmocny”. Tylko niektórzy ludzie robią co do tych słówrozróżnienie, mówiąc np., że Jezus jest „wszechmocny”, ale nie jest„wszechmogący”, bo takim jest tylko Bóg.

1) Oto co podaje słownik Świadków Jehowy o terminie „wszechmocny”:„WSZECHMOCNY. Określenie ‘Wszechmocny’ jest tłumaczeniem

hebrajskiego Szaddaj i greckiego Pantokrator. Oba najwyraźniej kryją w sobiemyśl o sile i potędze” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II s. 1088).

Cóż powiemy o tej krótkiej i głównej definicji „wszechmocy”? Otóż tylko to,że zgadzamy się z nią. Jedynie uzupełnimy to stwierdzeniem, że „myśl o sile ipotędze” „kryją w sobie” też inne określenia biblijne, o których powiemy poniżej.Choć prawdą jest, że do Jezusa nie zastosowano w Biblii greckiego terminuPantokrator, to jednak są komentatorzy, którzy odnoszą do Niego tekst Ap 1:8 (w


101 of 433 02/17/2014 03:19 PM

tym kilku pisarzy wczesnochrześcijańskich), w którym on występuje. Mało tego,jak zobaczymy poniżej, niejednokrotnie użyte jest do Chrystusa greckie słówkokratos, które z Pantokrator ma wspólny człon i pochodzenie. Natomiast o „sile ipotędze” Jezusa powiemy wiele w tym artykule.

2) Trzeba tu stwierdzić, że słownik Świadków Jehowy pod hasłem„Wszechmocny” (t. II s. 1088-1090), w ani jednym zdaniu nie wspomina owszechmocy Jezusa i o tekście Mt 28:18. Uczy zaś następująco:

„W proroctwie mesjańskim z Izajasza 9:6 obiecanego Księcia Pokoju nazwano‘Potężnym Bogiem’ (‘Bogiem Mocnym’ [9:5, Bw]). Tytuł ten jest tłumaczeniemhebrajskiego wyrażenia El Gibbor; a nie El Szaddaj, występującego womawianych wcześniej wersetach” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II s.1090).

Co powiemy o tych stwierdzeniach omawianego słownika? Otóż na początekwspomnijmy, że w cytowanej wcześniej innej publikacji Towarzystwa Strażnicapowiedziano o jednym tekście (Iz 10:21), też z Księgi Izajasza, w którymnazwano Jahwe „Bogiem Mocnym”. Przywołujemy ją dlatego, gdyż omawianysłownik biblijny nie wspomina Iz 10:21 w związku z naszą kwestią. To zrównanietytułu Mesjasza z Bogiem Jahwe jest znamienne!

Z tego faktu, że Jezus i Ojciec, i tylko Oni, nazwani są „Bogami Mocnymi”,można wysnuć zupełnie inny wniosek niż Towarzystwo Strażnica.

Otóż może wynikać z tego, że Chrystus zwany „Bogiem Mocnym” (jakJahwe), jest jak Ojciec również Wszechmocnym, tym bardziej, że powiedział Ono sobie „Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi” (Mt 28:18).

Oto porównanie tych tekstów:

Izajasz 9:5 Izajasz 10:20-21„Syn został nam dany, na Jego barkach spoczęławładza. Nazwano Go imieniem: PrzedziwnyDoradca, Bóg Mocny, Odwieczny Ojciec, KsiążePokoju”.

„ale prawdziwie oprą się na Jahwe, Świętym Izraela.Reszta powróci, Reszta z Jakuba do BogaMocnego”.

Warto sobie uzmysłowić też inny fakt, dla nas istotny. Otóż na 66 rozdziałów,Księga Izajasza tylko jeden raz (!) ma w oryginale słowo „Wszechmogący” (Iz13:6), natomiast termin „Mocny” występuje w niej kilka razy (Iz 1:24, 9:5, 10:21,42:13, 49:26, 60:16). [BT wbrew oryginałowi ma w Iz 49:26 i 60:16 słowo„Wszechmocny” (także w Hi 36:22, Za 9:14), choć BP ma dosłownie „Mocarny[Bóg] Jakuba”. Również Septuaginta ma w tych tekstach słowa: „ischyos


102 of 433 02/17/2014 03:19 PM

[Mocny] Jakuba” Iz 49:26; „ochraniający cię Bóg [Theos] Izraela” Iz 60:16]Mało tego, nawet ten jeden raz (Iz 13:6) w Septuagincie nie został oddany jako

„Wszechmogący” ale jako „Bóg” (Theos).W świetle tego porównania widać, że określenie „Bóg Mocny” z Iz 9:5 może

mieć identyczne znaczenie i ważność jak w Iz 10:21 i w pozostałych miejscach tejksięgi.

Ale to nie wszystko, bowiem również prorok Jeremiasz nazwał Jahwe „BogiemMocnym”: „Boże mocny, którego imię jest Jahwe Zastępów!” Jr 32:18.

I nie byłoby może w tym nic dziwnego, gdyby nie to, że ani razu (!) nie użył onokreślenia „Wszechmogący” w tekście hebrajskim, a księga jego ma aż 52rozdziały.

Również w Pwt 10:17 i Ne 9:32 występuje tytuł „Bóg Mocny”, oddane przez„potężny”, ale i w tych księgach nie występuje termin „Wszechmogący”.

Określenie „Bóg Mocny” („potężny”) zawiera też np. Ps 24:8. Owszem, na 150Psalmów, w dwóch (!), w Ps 68:15 i 91:1, mówi się o Bogu, jako„Wszechmogącym”, ale i w tych przypadkach Septuaginta nie zastosowałagreckiego słowa Pantokrator lecz „Niebiański” (Epouranion) w Ps 67:15 i „Bógniebios” (Theos tou ouranou) w Ps 90:1.

Widać z powyższego, że jedne księgi hebrajskie używają słowo„Wszechmocny”, a inne „Mocny”. Dokładniejsze prześledzenie w całej Bibliiwystępowania hebrajskich terminów Szaddaj (Wszechmocny) i Gibbor (Mocny)zapewne dostarczyłoby nam kolejnych ciekawych informacji. Jednak rozszerzanietego zagadnienia tu nie wiąże się zbytnio z naszym tematem, to znaczy zwszechmocą Chrystusa (o Szaddaj patrz też ‘Dodatek 1’). Nadmieńmy tylko, żetermin „mocny” czy „moc” (potężny, potęga), w związku z Bogiem, wielokrotnieczęściej występuje w hebrajskiej Biblii niż słowo „Wszechmogący”.

Wynika też z tego, że określenie „Bóg Mocny” było dla pisarzy StaregoTestamentu synonimem „Boga Wszechmocnego”. Jeśli dotyczyło to Boganazwanego „Mocnym”, to mamy prawo przypuszczać, czy nawet twierdzić, że iMesjasza, który zresztą według tekstu Mi 5:3 „paść będzie [ludzi] mocą Jahwe”.Ta ‘moc’ Jahwe zaś jest „wszechmocą”, w co chyba nikt nie wątpi.

Zapewne dlatego tłumacz Biblii Lubelskiej (1991) i komentarza KUL doKsięgi Izajasza (1996) w Iz 9:5 określił Mesjasza jako „pełnego mocy Boga”, aBT wyd. I (1965) nazywa Go „Bogiem Wszechmocnym”.

Jeszcze chciałbym byśmy dostrzegli pierwsze słowa z Iz 9:5, a mianowicie „naJego barkach spoczęła władza”. Jak ta „władza” jest duża, to odpowiedzi udzielił


103 of 433 02/17/2014 03:19 PM

nam Nowy Testament: „Dana Mi jest wszelka władza [pasa eksousia] w niebie ina ziemi” Mt 28:18.

Mało tego, ta wszechwładza Mesjasza zestawiana jest w Biblii razem zpanowaniem Wszechmogącego Boga:

„Nastało nad światem królowanie Pana naszego i Jego Pomazańca i będziekrólował na wieki” Ap 11:15 por. 11:17;

„Teraz nastało zbawienie, potęga [dynamis] i królowanie Boga naszego iwładza [eksousia] Jego Pomazańca” Ap 12:10;

„w królestwie Chrystusa i Boga” Ef 5:5.

Da się też zauważyć w publikacjach Świadków Jehowy (również w słowniku),że na ogół nie omawia się w nich razem Iz 9:5 i Mt 28:18. Pewnie dlatego, żeokazałoby się, że „moc” i „władza” z Iz 9:5 jest „wszelką władzą” z Mt 28:18(więcej o Iz 9:5 patrz ‘Dodatek 2’ na końcu artykułu).

Istotny jest też fakt, że nie wszędzie grecka Septuaginta oddała termin hebrajskiSzaddaj (Wszechmogący) poprzez Pantokrator mówiąc o Bogu. Wielokrotnie tehebrajskie słowo Biblia grecka zastąpiła innymi określeniami greckimi. Otoprzykłady:

Theos (Bóg) - Rdz 17:1, 28:3, 35:11, 43:14, 48:3, 49:25;Kyrios (Pan) - Hi 6:4, 6:14, 21:20, 22:3, 22:23, 22:26, 24:1;Hikanos (Wystarczający) - Rt 1:20, 21, Hi 21:15, 31:2, 40:2;O tym ostatnim terminie omawiany słownik nawet wspomina (t. II, s. 1089),

oddając go jako „wystarczający”, „odpowiedni”, „Ten, który jest wystarczający”.Ale najistotniejsze jest to, że hebrajski termin „wszechmogący” zastępowany

był w Biblii greckimi określeniami „Bóg” i „Pan” (jak widać powyżej), a to sąwłaściwe tytuły Jezusa. Bo Chrystus jest „Panem” i „Bogiem” (J 20:28) oraz„Panem” stwórcą (Hbr 1:10). W związku z tym, jeżeli tytuły te zawierają w sobie„wszechmoc”, to i Jezus jest nią obdarowany, jak to wiemy też z Mt 28:18.

Pełne omówienie występowania terminu „wszechmogący” w Biblii hebrajskieji greckiej przedstawimy w ‘Dodatku 1’ na końcu tego artykułu.

3) Oto co podaje słownik biblijny Świadków Jehowy o Jezusie i terminie„wszechmocny” (hasło „Jezus Chrystus”):

„Proroctwo mesjańskie z Izajasza 9:6 zapowiedziało, że będzie zwany‘Potężnym Bogiem’ - ale nie Bogiem Wszechmocnym - i że stanie się‘Wiekuistym Ojcem’...” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 975).


104 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Co powiemy o tych stwierdzeniach? Otóż wyrażamy satysfakcję, żeTowarzystwo Strażnica, przez użycie terminu „Potężny”, jeszcze mocniej niż inneprzekłady Biblii podkreśliło wielką władzę Mesjasza. Również określenie„Wiekuisty Ojciec” bardzo kojarzy nam się z odwiecznością i nieograniczonąmocą Chrystusa.

Ale to, że Jezus nie jest nazwany wprost „Wszechmocnym”, jak stwierdzaomawiany słownik, nie zaraz świadczy o tym, że Nim nie jest.

Bóg Ojciec też nie jest określony, jak Chrystus, tytułem „Najwyższy Pasterz”(1P 5:4 por. „Wielki Pasterz” Hbr 13:20), choć jest „Pasterzem” (Ps 80:2, 23:1).Podobnie tylko Jezus jest nazwany „światłością prawdziwą” (J 1:9) i „jedynymWładcą” Jud 4. Nikt jednak Bogu z tego powodu nie odbiera tych tytułów. Taksamo więc mamy powody wierzyć w to, że Jezus posiada „wszechmoc”, pomimo,że nie jest nazwany wprost „Wszechmogącym”. Upewni nas w tym wielefragmentów Pisma Świętego, w których moc Chrystusa jest zrównywana z mocąBoga.

W Nowym Testamencie słowo „Wszechmogący” jest charakterystyczne tylkodla Apokalipsy św. Jana. Występuje ono w niej 9 razy (Ap 1:8, 4:8, 11:17, 15:3,16:7, 14, 19:6, 15, 21:22).

Prócz tego tylko jeden raz termin ten wymieniony jest w 2Kor 6:18, ale jest tocytat ze Starego Testamentu (nie jest to cytat z tekstu hebrajskiego, ale z greckiejSeptuaginty i pochodzi z Am 3:13, 4:13).

Nie należało więc słowo „Wszechmogący” do ulubionych terminów autorówNowego Testamentu. Chętnie zaś używali oni określenia „Mocny” czy „Moc” dlanazwania Boga (np. Mt 26:64, Mk 14:62, Łk 1:49, 22:69, Hbr 11:19, 2P 1:3 - oJezusie). Pada też nawet zdanie podobne do tych ze Starego Testamentu:

„bo mocny jest Pan Bóg” Ap 18:8.Mało tego, wspomniany Jan, prócz Apokalipsy, ani w swych listach, ani w

Ewangelii, nie zastosował ani razu greckiego słowa Pantokrator, a na przykładtermin „Ojciec” użył on ponad 130 razy!

Wydaje się też, że określenie „Wszechmogący” z Apokalipsy, dotyczące Boga,nie służy dla odróżnienia Jego od umiłowanego Syna, ale od złych mocy, októrych tak wiele w tej księdze jest mowa (np. Ap 16:14, 19:15).

Upewnia nas o tym też zestawianie obu osób Bożych razem. Dziwne by zatembyło, gdyby jakaś wielka różnica mocy dzieliła Ojca i Syna. Oto dwa najbardziejznane przykłady:

„bo jego świątynią jest Pan Bóg wszechmogący oraz Baranek” Ap 21:22;


105 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Nastało nad światem królowanie Pana naszego i Jego Pomazańca i będziekrólował na wieki (...) Dzięki czynimy Tobie, Panie, Boże wszechmogący, Któryjesteś i Który byłeś, żeś objął Twą władzę i zaczął królować” Ap 11:15, 17 (por.Ap 12:10).

Widzimy z powyższego, że zarówno tworzącymi świątynię Bożą, jak ikrólującymi, są razem wszechmogący Bóg i Chrystus.

Myślimy więc, że termin „Wszechmogący” jest tu tytułem, którym określa sięBoga (jak w ST), a który nie odbiera „wszechmocy” Jezusowi, bo On ją posiadawg Mt 28:18.

Utwierdza nas w tym to, że bardzo rzadko spotyka się w Biblii słowa „Bóg jestwszechmogący” (Ap 11:17?), a występują za to często określenia typu „mocnyjest Pan Bóg” Ap 18:8.

A czy była wśród pobożnych ludzi Starego Testamentu wiara w to, że Mesjaszbędzie dysponował „wszechmocą”?

Owszem, już prorok Micheasz zapowiadał, że Chrystus będzie rozporządzał„mocą Jahwe” (Mi 5:3), która jest przecież wszechmocą.

Tuż przed narodzeniem Chrystusa wierzono też, że „Słowo” i „Mądrość Boża”,które zapowiadały Mesjasza, posiada przymiot wszechmocy. Choć ŚwiadkowieJehowy nie uznają cytowanej poniżej księgi (deuterokanoniczna), to jednak dlanas jest ona świadectwem wiary Izraela u progu pojawienia się Jezusa.

Uczeni uważają, że Księga Mądrości powstała w II lub I wieku przed Chr.,choć niektórzy stwierdzają nawet, że „Data powstania Mdr zamyka się więc wlatach 88-30, a dalsze rozważania nad autorstwem księgi pozwolą uściślić czas jejpowstania” („Księga Mądrości. Wstęp - Przekład z Oryginału - Komentarz” TomVIII część 3, opracował ks. doc. K. Romaniuk, Poznań-Warszawa 1969, s. 21).Oto interesujące nas słowa:

„wszechmocne Twe słowo z nieba, z królewskiej stolicy, jak miecz ostry niosącTwój nieodwołalny rozkaz, jak srogi wojownik runęło pośrodku zatraconej ziemi”Mdr 18:15 por. Ap 19:11-13;

„pouczyła mnie bowiem Mądrość - sprawczyni wszystkiego. Jest w niej duchrozumny, święty (...) wszechmogący i wszystkowidzący” Mdr 7:21-23 por. 1Kor1:24;

„Jedna jest, a wszystko może [panta dynatai], pozostając sobą, wszystkoodnawia” Mdr 7:27.

W Mdr 7:23 i 18:15 „wszechmoc” Mądrości i Słowa określona jestcharakterystycznym dla greckiego Starego Testamentu terminem Pantodynamos,


106 of 433 02/17/2014 03:19 PM

a tym samym słowem nazwany jest też w Mdr 11:17 Bóg.Dodajmy tu o Mądrości z Mdr 7:27, która „wszystko może”, że takimi samymi

słowami („wszystko możesz”) określony jest w Mdr 11:23 Bóg (panta dynasai).Ciekawostką jest też fakt, że jeden z kodeksów (A) Septuaginty, zawiera w

2Mch 3:30 słowa o objawieniu „wszechmocnego [Pantokratoros] Chrystusa”,choć pozostałe rękopisy mają w tym miejscu lekcję „wszechmocny[Pantokratoros] Pan” („Księgi Machabejskie. Wstęp - Przekład z oryginału -Komentarz” ks. dr F. Gryglewicz, Poznań 1961, s. 282).

A jaka była wiara ludzi Nowego Testamentu we „wszechmoc” Jezusa?Apostołowie, od początku wiedzieli, że Jezus jest „Synem Bożym” (J 1:34, 49),

a jednak im to nie wystarczało i ciągle pytali: „Kim właściwie On jest, że nawetwicher i jezioro są Mu posłuszne?” Mk 4:41. Widać więc, że widząc Jezusa wdziałaniu odkrywali osobę posiadającą wszechmoc. Porównajmy jak te działanieSyna (Mk 4:41) podobne jest do wszechmocy Jahwe: „Ty ujarzmiasz pysznemorze, Ty poskramiasz jego wzdęte bałwany” (Ps 89:10), „Zamienił burzę wwietrzyk łagodny, a fale morskie umilkły” Ps 107:29; por. Ps 65:8, 107:25-30.

Uczniowie wiedzieli też, że Chrystus jest „pełen Ducha” (J 1:14), a to oznaczapełen mocy, bo „mocą Ducha Bożego” (Mt 12:28) wyrzucał On złe duchy. Duchten jest również „wszechmogący”, jak widzieliśmy z tekstu Mdr 7:23.

Jezus też przez swe wypowiedzi wskazywał na posiadanie nieograniczonejmocy:

„Wszystko przekazał Mi Ojciec” Mt 11:27;„Ojciec mój przekazał Mi wszystko” Łk 10:22;„panuje nad wszystkim” J 3:31;„wszystko oddał w Jego ręce” J 3:35;„Ojciec dał Mu wszystko w ręce” J 13:3.

Choć tekst Mi 5:3 zapowiadał, że Mesjasz będzie dysponował „mocą Jahwe”,która jest „wszechmocą”, to jednak Nowy Testament mówi, że On sam jest „mocąBożą” 1Kor 1:24.

Prócz tego Łk 5:17 mówi o Jezusie. że „była w Nim moc Pańska”, a tę chybakażdy uzna za „wszechmocną”?

Analogicznie więc jak moc Ojca, nazwana „mocą Bożą” (Mk 12:24), jest„wszechmocą”, tak też „moc Boża” Syna jest nią.


107 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Później Nowy Testament powie o Synu, który „podtrzymuje wszystko słowemswej potęgi” Hbr 1:3. Musiał więc On być wszechmocnym by nad wszystkimmieć pieczę.

Także inne teksty biblijne wskazują, że Mesjasz panując nad wszystkim musiposiadać nieograniczoną moc tzn. wszechmoc:

„tą potęgą, jaką może On wszystko...” Flp 3:21;„cała Pełnia: Bóstwo...” Kol 2:9 por. 1:19;„Boska Jego [wszech]moc” 2P 1:3 (w grece słowo „moc”);„Jego to ustanowił dziedzicem wszystkich rzeczy” Hbr 1:2.

Owszem, Jezus jako człowiek na ziemi nie ukrywa, że tę nieograniczoną moczawdzięcza Ojcu, ale to jej nie umniejsza. Mówi On porównując dzieła Boże, azarazem też moc swoją z Ojcowską, potrzebną do ich wykonania:

„Albowiem to samo, co On czyni, podobnie i Syn czyni (...) Albowiem jakOjciec wskrzesza umarłych i ożywia, tak również i Syn ożywia tych, którychchce. Ojciec bowiem nie sądzi nikogo, lecz cały sąd przekazał Synowi” J 5:19,21-22.

Gdyby Jezus nie posiadał nieograniczonej mocy, to takie wypowiedzi, gdy ktośporównuje się z Wszechmogącym Bogiem w mocy działania, można by zaliczyćdo chorej fantazji mówiącego. Ale Chrystus wręcz przeciwnie stwierdza:

„Ojciec mój działa aż do tej chwili i Ja działam” J 5:17.Mówiąc to, jakby powiedział: „Ojciec mój używa swej mocy i ja jej używam”.

Zestawienie obok siebie Ojca i Syna znów zrównuje moc obu, jak to pokazuje teżAp 5:13.

Jezus będąc „obrazem Boga niewidzialnego” (Kol 1:15) jest zarazem ‘obrazemBoga Wszechmogącego’. Jeśli jest w Nim ‘obraz Boga’, to i jest też w Nim‘wszechmoc’, którą ten Bóg posiada.

Ponieważ Bóg „Stworzyciel” w Starym Testamencie jest, jak wiemy,„Wszechmogącym”, więc popatrzmy też co Nowy Testament mówi w tej kwestiio Synu.

Tu mała uwaga. Otóż w poniższym porównaniu Ojciec i Syn zwracają się dosiebie „Panie” i przypisują jeden drugiemu stworzenie świata i panowanie nadnim:

Słowa Syna: „Ojcze, Panie nieba i ziemi” Łk 10:21;Słowa Ojca: „Do Syna (...) Tyś, Panie na początku osadził ziemię, dziełem też


108 of 433 02/17/2014 03:19 PM

rąk Twoich są niebiosa” Hbr 1:8, 10.Widzimy z tego, że Syn by działać jak Ojciec musi być wszechmogącym. Jeśli

nie posiadał On „wszechmocy”, jak sądzą Świadkowie Jehowy, a brał udział wpowyższych czynach, to i Bóg nie musiałby jej mieć do tego co zostałostworzone.

Jak zaznacza omawiany słownik Towarzystwa Strażnica, „wielu biblistów” (t.I, s. 61) i także kilku pisarzy wczesnochrześcijańskich, odnosi do Jezusa słowa„Oto nadchodzi z obłokami, i ujrzy Go wszelkie oko i wszyscy, którzy Goprzebili. I będą Go opłakiwać wszystkie pokolenia ziemi. Tak: Amen. Jam jestAlfa i Omega, mówi Pan Bóg, Który jest, Który był i Który przychodzi,Wszechmogący” Ap 1:7-8.

Jakie racje przedstawiają oni, odnosząc Ap 1:8 do Jezusa?Otóż nie stoją im na przeszkodzie słowa „mówi Pan Bóg, Który jest, Który był

i Który przychodzi, Wszechmogący” (Ap 1:8), bowiem gdzie indziej o SynuBożym powiedziano: „Jezus Chrystus wczoraj i dziś, ten sam także na wieki”(Hbr 13:8), a te słowa jakby nawiązują do powyższych (por. Ap 1:18 i 4:9 „żyjącyna wieki wieków”, o Synu i Ojcu). Z innych tekstów Biblii wiemy także, żeChrystus jest i Panem i Bogiem (J 20:28) i posiada wszechmoc (Mt 28:18).

Również słowa Ap 1:7 („Oto nadchodzi z obłokami, i ujrzy Go wszelkie oko iwszyscy, którzy Go przebili”), łączone z Ap 1:8, pozwalają odnieść termin„Wszechmogący” do Jezusa.

Oto najbardziej znane teksty pisarzy wczesnochrześcijańskich, którzy odnosilitekst Ap 1:8 i tytuł „Wszechmogący” do Chrystusa:

Tertulian (ur. 155): „Tymczasem oto ma odpowiedź na to, co twierdzą nawetna podstawie Janowej Apokalipsy: Jam jest Pan, który jest i który był i któryprzychodzi, wszechmogący [Ap 1:8], uważając, że tu, czy gdziekolwiek indziej,imienia wszechmogącego nie można przypisać także Synowi; tak jakby ten, którymiał przyjść, nie był wszechmogący, gdy tymczasem Syn wszechmogącego taksamo jest wszechmogący, jak Syn Boga jest Bogiem” („Przeciw Prakseaszowi”17:4).

Hipolit (ur. przed 170): „Powiada wszak Jan: Ten, który jest, który był, i któryprzychodzi, Bóg wszechmogący [Ap 1:8]. Słusznie nazwał Chrystusawszechmogącym: powtórzył to, co zaświadczy Chrystus. Chrystus bowiem złożyłtakie świadectwo: Ojciec przekazał mi wszystko i panuje nad wszystkim [Mt11:27]” („Przeciw Noetosowi” 6).


109 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Orygenes (ur. 185): „Panowanie Chrystusa nad całym stworzeniem dokonujesię dwoma sposobami. Pierwszy polega na tym, że Stwórca i Władcawszechrzeczy dzięki potędze swego majestatu oraz swej suwerennej mocywszystko ma sobie poddane; dzięki temu panuje nie tylko nad dobrymi i świętymiumysłami i duchami, lecz również nad niegodziwymi (...) I właśnie dlatego nositytuł Wszechogarniającego i Wszechmogącego, zgodnie ze stwierdzeniem Jana zApokalipsy: ‘To mówi Ten, który jest, który był i który przyjdzie,Wszechmogący’ [Ap 1:8]. Na tym przeto polega pierwszy sposób panowaniaChrystusa nad wszystkimi” („Komentarz do Listu do Rzymian” 9:39).

„Abyś jednak pojął, że jedna i ta sama jest wszechmoc Ojca i Syna, tak jakjednym i tym samym Bogiem i Panem jest Syn wespół z Ojcem, posłuchaj, comówi Jan w Apokalipsie: To mówi Pan Bóg, który jest, który był i któryprzybędzie, wszechmogący. A któż przybędzie, jeśli nie Chrystus? I skoro Ojciecjest Bogiem, nikt nie powinien się oburzać, że Bogiem jest również Zbawiciel; taksamo nikt nie powinien się oburzać, że jeśli Ojciec zwie się wszechmogącym, to iSyn Boży wszechmogącym się nazywa. Potwierdza to bowiem prawdę słów,które On sam skierował do Ojca: ‘Wszystko bowiem moje jest Twoje, a Twojejest moje...’ [J 17:10]” („O zasadach” 1:2,10).

Prócz tego, jak wykazaliśmy na początku artykułu, Towarzystwo Strażnicasamo przez wiele lat odnosiło do Jezusa tekst Ap 1:8.

Ale to nie wszystko co można powiedzieć o nieograniczonej mocy Jezusa.Postaramy się tu ją porównać z wszechmocą Ojca.

Zobaczmy jak to wygląda w tabeli:

Baranek według Ap 5:12 Bóg według Ap 7:12„Baranek zabity jest godzien wziąć potęgę[dynamis] i bogactwo, i mądrość, i moc [ischys], icześć, i chwałę, i błogosławieństwo”.

„Błogosławieństwo i chwała, i mądrość, idziękczynienie, i cześć, i moc [dynamis], i potęga[ischys] Bogu naszemu na wieki wieków!”.

Widzimy powyżej, że Jezusowi przysługuje tak samo „moc” i „potęga”, jakOjcu, a dużo przemawia za tym, że są one też takie same. Zaznaczmy tu, że pozostałe przymioty związane ze czcią dla Syna i Ojcaomówiliśmy w innym artykule [Cześć dla Jezusa, Hbr 1:6 i „Wnikliwepoznawanie Pism” (cz. I)].

Co jeszcze można powiedzieć o nieograniczonej mocy Chrystusa? Otóż powrócimy teraz tu do wspomnianego powyżej terminu greckiego kratos


110 of 433 02/17/2014 03:19 PM

(siła, moc, potęga), który ma wiele wspólnego z tytułem Pantokrator(Wszechmogący, Wszechmocny). Właśnie tak się składa, że słowo kratoswystępuje we fragmencie, który mówi o Ojcu i Synu razem (!), gdy przedstawiaich moc. Oto te słowa:

„Zasiadającemu na tronie i Barankowi błogosławieństwo i cześć, i chwała, imoc [kratos], na wieki wieków! (...) Starcy zaś upadli i oddali pokłon[proskyneo]” Ap 5:13-14.

Widać więc tu znów, że Syn zrównywany jest z Ojcem nie tylko pod względemchwały i czci, ale i „mocy”! Że ta ‘moc’, to „wszechmoc”, to Jezus sam nasupewnił o tym mówiąc: „Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi” Mt28:18.

O ważności słowa kratos przekonuje nas właśnie to, że tylko Jezus i Ojciecrazem są tym terminem określeni.

Owszem jeden raz szatanowi nadano ten termin w Nowym Testamencie, jako„władzę (kratos) nad śmiercią” w Hbr 2:14, ale tylko Jezusa kratos zestawionejest z władzą Ojca (Ap 5:13).

Prócz tego, z innych tekstów biblijnych wynika, że Chrystus, tak jak Bóg, jest„ponad” wszelkimi dobrymi i złymi mocami, a więc i szatana także (Ef 1:21, Kol1:16, 1P 3:22).

Słowo to [kratos] odniesione jest też do Chrystusa w Ap 1:6 oraz w Ef 6:10 i1Tm 6:16 (niektórzy bibliści odnoszą te dwa wersety do Syna, inni do Ojca).

Natomiast w stosunku do Ojca termin kratos występuje w Łk 1:51, Dz 19:20,Ef 1:19, Kol 1:11, 1P 4:11, 5:11, Jud 25.

Jeśli chodzi o inne słowa, którymi co do mocy określa się Syna i Ojca, to donich należy ischys, które jak wykazaliśmy w tabeli zastosowane jest do osóbBożych w Ap 5:12 i Ap 7:12. Prócz tego użyto je do Syna w 2Tes 1:9 i Ef 6:10(lub do Ojca), a do Ojca w Ef 1:19 i 1P 4:11.

Kolejne słowo to np. ischyros, które zastosowane jest do Ojca w Ap 18:8: „bomocny jest Pan Bóg”. Natomiast do Jezusa odniesiono je w Mt 3:11, Mk 1:7 i Łk3:16.

Następne wyrażenie to dynamis, które jak wykazaliśmy w tabeli, zastosowanejest do Syna (Ap 5:12) i Ojca (Ap 7:12). Prócz tego użyto je wiele razy do obuosób Bożych (np. Mt 24:30, Hbr 1:3, Ap 19:1), a w Ap 12:10 do Boga i Mesjaszarazem.


111 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Mało tego, do Jezusa odniesione jest też wyrażenie theias dynamis („Boskamoc”) 2P 1:3, co niektórzy tłumacze oddają jako „Boska wszechmoc” (BT, ks.Rom., kom. KUL). Słowa te należy odnieść do Chrystusa, gdyż w 2P 1:2wymieniony jest On jako ostatni („poznanie Boga i Jezusa, Pana naszego”), a 2P1:3 nawiązując do Niego używa słów „Boska Jego [autou] [wszech]moc”.

Jeszcze innym terminem jest dynatos, użyty dla określenia mocy Jezusa w Łk24:19, a w stosunku do Ojca w Łk 1:49. Patrz też Rz 14:4 i 2Tm 1:12 (do Syna);Rz 4:21, 11:23, 2Kor 9:8, Hbr 11:19 (do Ojca).

Wspomnijmy też słowo eksousia, które mówi o mocy Jezusa i Ojca. Wstosunku do Chrystusa zastosowano je w Mt 7:29, 9:8, 28:18 („wszelka władza”gr. pasa eksousia), Mk 1:22, 27, Łk 4:32, 36, Ap 12:10, a dla Ojca użyto je w Łk12:5, Dz 1:7, Jud 25, Ap 16:9.

Na koniec dodajmy, że owszem, niektóre te terminy stosowane są czasem doludzi, czy innych istot, ale o żadnej z nich nie można powiedzieć, by można jązestawiać czy zrównywać z Bogiem. Natomiast Jezus wyraźnie powiedział,zapewne również o swojej mocy w stosunku do Ojca: „Wszystko bowiem mojejest Twoje, a Twoje jest moje...” (J 17:10), „Wszystko, co ma Ojciec, jest moje” (J16:15), „Ja i Ojciec jedno jesteśmy” J 10:30 (zauważmy w tym wersecie Chrystuswymienił siebie przed Ojcem!).

Mało tego, Chrystus Pan wywyższony został, jak Bóg, ponad wszelkimimocami, które są określane greckimi terminami podobnymi do Syna i Ojca:

„ponad wszelką [pases] Zwierzchnością [arches] i Władzą [eksousias], i Mocą[dynameos], i Panowaniem [kyriotetos] i ponad wszelkim imieniem wzywanymnie tylko w tym wieku, ale i w przyszłym. I wszystko [panta] poddał pod Jegostopy...” Ef 1:21-22;

„czy Trony [tronoi], czy Panowania [kyriotetes], czy Zwierzchności [archai],czy Władze [eksousiai] (...) On jest przed wszystkim i wszystko ma w Nimistnienie” Kol 1:16-17, por. 2:10;

„pokona wszelką [pasan] Zwierzchność [archen], Władzę [eksousian] i Moc[dynamin]” 1Kor 15:24;

„poszedł do nieba, gdzie poddani Mu zostali Aniołowie i Władze [eksousion], iMoce [dynameon]” 1P 3:22.

4) Ponieważ, jak powiedzieliśmy powyżej, niewiele albo nawet nic, nie mówi o


112 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wszechmocy Jezusa słownik biblijny Towarzystwa Strażnica, dlatego posłużymysię jeszcze inną jego publikacją. Oto jakie instrukcje daje jedna z nich ŚwiadkomJehowy, gdy ich rozmówca wspomni o „wszechmocy” Chrystusa:

„Kiedy na przykład obrońca nauki o trójcy przytoczy Ewangelię wedługMateusza 28:18 na dowód tego, że Jezus jest wszechmocny i stąd równy Bogu,możemy - jak to już wypróbowali doświadczeni nauczyciele - pytaniamipodsunąć mu inne wnioski. Zapytać możemy mniej więcej tak: Jeżeli Jezusowiwedług tego samego wersetu została dana wszelka moc, to kto mu ją dał? I jakabyła pozycja Jezusa, zanim mu dano wszelką moc? Tym sposobem zwolennikowiTrójcy można udzielić pomocy, by ten fragment Pisma Świętego ujrzał w nowymświetle” (Strażnica Rok CVI [1985] Nr 5 s. 12).

Co powiedzieć o tych radach Towarzystwa Strażnica? Otóż nie potrzebujemy„w nowym świetle” oglądać tego wersetu. Wystarczy nam, że znamy jegowłaściwą wykładnię od wieków.

Powiedzmy tu, że nawet to, że Chrystusowi „dana” jest przez Ojca ta „wszelkawładza”, niczego to nie zmienia. On już na zawsze pozostanie wszechmocnym,bo Ojciec nie po to Go nią obdarował, łącznie z Boską naturą, aby ją mu ktośmógł odebrać. Jest to bowiem „moc wiekuista” 1Tm 6:16.

Nawet gdyby przyjąć sugestie Świadków Jehowy, że dopiero odzmartwychwstania „dana” jest Jezusowi „wszelka władza”, to od prawie 2000 latOn ją już posiada! O co więc chodzi Towarzystwu Strażnica? Czy uznaje więcono Jego wszechmoc, przynajmniej od faktu zmartwychwstania?

Ale my wiemy, że Chrystus miał ją już wcześniej, bo przecież ukazał to, gdyuciszył żywioły natury, aż Apostołowie pytali: „Kim właściwie On jest, że nawetwicher i jezioro są Mu posłuszne?” Mk 4:41 (por. o Jahwe Ps 65:8, 89:10,107:25-30).

Mało tego, tą „wszelką władzę” posiadał Chrystus już przed stworzeniemświata, bo dzięki niej był wraz z Ojcem Stwórcą (Hbr 1:10 por. J 1:3, 17:5).Słowa „Kto przychodzi z wysoka, panuje nad wszystkim (...) Kto z niebaprzychodzi, Ten jest ponad wszystkim” (J 3:31) wiele wyjaśniają, co doposiadania nieograniczonej mocy.

Jezus przecież też powiedział: „Ojciec miłuje Syna i wszystko oddał w Jegoręce” J 3:35. Jeśli wszystko, to i wszelką moc.

A kiedy Ojciec „wszystko” przekazał Synowi? Otóż wtedy gdy zostałowszystko stworzone:

„Jego to ustanowił dziedzicem wszystkich rzeczy, przez Niego też stworzył


113 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wszechświat (...) Ten (...) podtrzymuje wszystko słowem swej potęgi” Hbr 1:2-3.Widać więc, że w ‘momencie’ stawania się dziedzicem, Chrystus już uprzednio

musiał posiadać nieograniczoną moc, by panować nad wszystkim.Ciekawe jest porównanie słów mówiących o tym, że Ojciec „wszystko oddał w

Jego ręce” (J 3:35), z fragmentem, który wspomina o tym, że „dziełem też rąkTwoich są niebiosa” Hbr 1:10. Widzimy więc, że przedwieczny Syn zawszeposiadał nieograniczoną moc.

Jaki jeszcze zarzut stawiają Chrystusowi Jego ‘przeciwnicy’, kwestionujący to,że jest On wszechmocny. Otóż przywołują oni słowa „Ojciec większy jest odeMnie” J 14:28.

Zauważmy jednak co omawiany słownik podaje o tym fragmencie:„Przy tej samej okazji, w nocy przed śmiercią, Jezus powiedział swym uczniom

‘Ojciec jest większy niż ja’ (Jn 14:28)” (t. I s. 975-976).Widzimy więc, że słowa te wypowiedział Chrystus, gdy zbliżała się Jego

śmierć i gdy Apostołowie mieli zobaczyć, jak będzie On poniżony w męce icierpieniu, jak wiele mniejszy przez to od Ojca w chwale, jak nie będzie jużkorzystał ze swej mocy. Tak miał On zrealizować podjęte samouniżenie: „Onistniejąc w postaci Bożej, nie skorzystał ze sposobności aby na równi być zBogiem, lecz ogołocił samego siebie, przyjąwszy postać sługi (...) uniżył samegosiebie, stawszy się posłusznym aż do śmierci - i to śmierci krzyżowej” Flp 2:6-8BT.

A jak wyglądała inna, wcześniejsza wypowiedź Jezusa, którą można wiązać teżz mocą? Chrystus wtedy powiedział:

„Ojciec mój (...) jest większy od wszystkich (...) Ja i Ojciec jedno jesteśmy” J10:29-30.

Widzimy tu, że Jezus nie powiedział „Ojciec jest większy od nas wszystkich”,ale sam oderwał się od „wszystkich” i złączył się ze swoim Ojcem („Ojciecmój”). Prócz tego dodał, by nie było już żadnych wątpliwości, że jest z Ojcem„jedno”. Jedno w mocy, w naturze Bożej, w myślach, zamiarach i działaniu. Niewymieniłby zapewne siebie przed Ojcem („Ja i Ojciec”), gdyby nie posiadał, jakOn, nieograniczonej mocy.

Podobnie też słowa „Wierzycie w Boga? I we Mnie wierzcie” (J 14:1)wskazują nam, że wyznając wszechmoc Boga, mamy ją też uznawać w Jezusie.

Na zakończenie powiedzmy sobie to, że jak kiedyś żyli ludzie, którzyodmawiali Bogu pełnej mocy, tak i dziś są tacy, którzy odbierają ją Chrystusowi.


114 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Księga Mądrości, mówiąc o Bogu, tak to wyraziła:„Moc bowiem ukazujesz, gdy Cię nie uznają za pełnego mocy, a zuchwałość

karzesz w tych, którzy poznali Twą siłę. Ty jednak moc posiadając, z łagodnościąwyroki sprawujesz, i rządzisz nami z miłosierdziem wielkim. Bo jeśli tylkochcesz, jesteś potężny” Mdr 12:17-18, kom. KUL.

My zaś zapytajmy ludzi kwestionujących nieograniczoną moc Chrystusa, naczym polega wszechmoc Ojca i czego Syn nie mógłby dokonać? Jezus nam zaśodpowiedział na te pytanie następująco:

„Albowiem to samo, co On czyni, podobnie i Syn czyni” J 5:19.Zapytajmy też Świadków Jehowy, dlaczego tak niechętnie za swoją Biblią

nazywają Jezusa „Potężnym Bogiem” (Iz 9:6), podkreślając, że jest On ‘tylko’Synem Bożym.

Dodatek 1

Oto zestawienie w którym ukazujemy tytuł „Wszechmogący” w StarymTestamencie według Biblii Hebrajskiej (Szaddaj) i greckiej Septuaginty(Pantokrator). Zauważymy w nim, że nie zawsze hebrajskie słowo Szaddaj byłotłumaczone na greckie Pantokrator, ale i na „Bóg” (Theos), „Pan” (Kyrios) czyinne określenia.

Księgi ST Tekst hebrajski SeptuagintaRdz 17:1 Bóg Wszechmogący TheosRdz 28:3 Bóg Wszechmogący TheosRdz 35:11 Bóg Wszechmogący TheosRdz 43:14 Bóg Wszechmogący TheosRdz 48:3 Bóg Wszechmogący TheosRdz 49:25 Wszechmogący TheosWj 6:3 Bóg Wszechmogący Theos on auton (będący ich

Bogiem)Lb 24:4 Wszechmogący TheosLb 24:16 Wszechmogący TheosRt 1:20 Wszechmogący Hikanos (Wystarczający)Rt 1:21 Wszechmogący Hikanos (Wystarczający)Hi 5:17 Wszechmogący PantokratorHi 6:4 Wszechmogący KyriosHi 6:14 Wszechmogący KyriosHi 8:3 Wszechmogący brak odpowiednika (domyślny

Kyrios, o którym mowawcześniej)

Hi 8:5 Wszechmogący PantokratorHi 11:7 Wszechmogący Pantokrator


115 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Hi 13:3 Wszechmogący KyriosHi 15:25 Wszechmogący PantokratorHi 21:15 Wszechmogący Hikanos (Wystarczający)Hi 21:20 Wszechmogący KyriosHi 22:3 Wszechmogący KyriosHi 22:17 Wszechmogący PantokratorHi 22:23 Wszechmogący KyriosHi 22:25 Wszechmogący PantokratorHi 22:26 Wszechmogący KyriosHi 23:16 Wszechmogący PantokratorHi 24:1 Wszechmogący KyriosHi 27:2 Wszechmogący PantokratorHi 27:10 Wszechmogący brak odpowiednika (domyślny

Kyrios, o którym mowa w Hi27:9)

Hi 27:11 Wszechmogący PantokratorHi 27:13 Wszechmogący PantokratorHi 29:5 Wszechmogący brak odpowiednika (domyślny

Theos, o którym mowa w Hi 29:4)Hi 31:2 Wszechmogący Hikanos (Wystarczający)Hi 31:35 Wszechmogący KyriosHi 32:8 Wszechmogący PantokratorHi 33:4 Wszechmogący PantokratorHi 34:10 Wszechmogący PantokratorHi 34:12 Wszechmogący PantokratorHi 35:13 Wszechmogący PantokratorHi 37:23 Wszechmogący Pantokrator (Hi 37:22)Hi 40:2 Wszechmogący Hikanos (Wystarczający)Ps 68:15 (14) Wszechmogący Epouranion (Niebiański) Ps 67:15Ps 91:1 Wszechmogący Theos tou ouranou (Bóg niebios)

Ps 90:1Iz 13:6 Wszechmogący TheosEz 1:24 Wszechmogący Hikanos (Wystarczający)Ez 10:5 Bóg Wszechmogący Theou SaddaiJl 1:15 „Bliski jest dzień Jahwe, a

przyjdzie on jako spustoszenie odWszechmogącego”

„dzień Pański jest blisko iprzyjdzie jak cierpienie wśródcierpienia [niedola wśród niedoli]”

Powyższa zamiana hebrajskiego terminu Szaddaj na inne słowa, dotyczy też (wróżnym stopniu) pozostałych greckich przekładów Starego Testamentu tzn.Akwili, Symmacha i Teodocjona. W zestawieniu tym zauważymy, że tłumacze greccy różnie oddawali wSeptuagincie hebrajski termin Szaddaj (Wszechmogący): Pantokrator, Theos,Kyrios, Hikanos i inne. To, że hebrajski termin Szaddaj (Wszechmogący) był też tłumaczony na Theos(Bóg) i Kyrios (Pan) pozwalało chrześcijanom widzieć dodatkowo w Chrystusie,


116 of 433 02/17/2014 03:19 PM

który jest „Panem i Bogiem” (J 20:28), osobę dysponującą „wszechmocą”, któraposiadanie jej sama potwierdziła (Mt 28:18).

Poniżej przedstawiamy też tabelę, w której ukazujemy jakie inne hebrajskieimiona i tytuły Boże służyły tłumaczom Septuaginty dla ukazania Bożejwszechmocy, oddanej słowem greckim Pantokrator (Wszechmogący).

Księgi ST Tekst hebrajski Septuaginta

2Sm 5:10 Jahwe Bóg Zastępów Kyrios Pantokrator2Sm 7:8 Jahwe Zastępów Kyrios Pantokrator2Sm 7:25 Jahwe Bóg Kyrios Pantokrator Theos2Sm 7:27 Jahwe Zastępów Bóg Kyrios Pantokrator Theos1Krl 19:10 Jahwe Bóg Zastępów Kyrios Pantokrator1Krl 19:14 Jahwe Bóg Zastępów Kyrios Pantokrator1Krn 11:9 Jahwe Zastępów Kyrios Pantokrator1Krn 17:7 Jahwe Zastępów Kyrios Pantokrator1Krn 17:24 Jahwe Zastępów Bóg Izraela Bóg Kyrios Kyrios Pantokrator Theos

Israel1Krn 29:12 brak tytułów Bożych Kyrios Archon (Władca) (...)

PantokratorJr 3:19 brak tytułów Bożych Theos PantokratorJr 5:14 Jahwe Bóg Zastępów Kyrios PantokratorJr 15:16 Jahwe Bóg Zastępów Kyrios PantokratorJr 23:16 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorJr 25:27 Jahwe Zastępów Bóg Izraela Kyrios Pantokrator (Jr 32:27)Jr 31:35 Jahwe Zastępów Kyrios Pantokrator (Jr 38:36)Jr 32:14 Jahwe Zastępów Bóg Izraela Kyrios Pantokrator (Jr 39:14)Jr 32:19 brak tytułów Bożych Theos (...) Pantokrator (...)

Kyrios (Jr 39:19)Jr 33:11 Jahwe Zastępów Kyrios Pantokrator (Jr 40:11)Jr 44:7 Jahwe Bóg Zastępów Bóg Izraela Kyrios Pantokrator (Jr 51:7)Jr 49:18 Jahwe Kyrios Pantokrator (Jr 30:12)Jr 50:34 Jahwe Zastępów Kyrios Pantokrator (Jr 27:34)Jr 51:5 Bóg Jahwe Zastępów Theos Kyrios Pantokrator (Jr

28:5)Jr 51:57 Jahwe Zastępów Kyrios Pantokrator (Jr 28:57)Oz 12:5 (6) Jahwe Bóg Zastępów Kyrios Theos PantokratorAm 3:13 Pan Jahwe Bóg Zastępów Kyrios Theos PantokratorAm 4:13 Jahwe Bóg Zastępów Kyrios Theos PantokratorAm 5:8 Jahwe Kyrios Theos PantokratorAm 5:14 Jahwe Bóg Zastępów Kyrios Theos PantokratorAm 5:15 Jahwe Bóg Zastępów Kyrios Theos PantokratorAm 5:16 Jahwe Bóg Zastępów Pan Kyrios Theos PantokratorAm 5:27 Jahwe Bóg Zastępów Kyrios Theos PantokratorAm 9:5 Pan Jahwe Zastępów Kyrios Kyrios Theos PantokratorAm 9:6 Jahwe Kyrios Theos Pantokrator


117 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Am 9:15 Jahwe Bóg Kyrios Theos PantokratorMi 4:4 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorNa 2:13 (14) Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorNa 3:5 Jahwe Zastępów Kyrios Theos PantokratorHa 2:13 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorSof 2:10 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorAg 1:2 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorAg 1:5 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorAg 1:7 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorAg 1:9 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorAg 1:14 Bóg Jahwe Zastępów Kyrios Pantokrator TheosAg 2:4 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorAg 2:6 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorAg 2:7 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorAg 2:8 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorAg 2:9 Jahwe Zastępów (...) Jahwe

ZastępówKyrios Pantokrator (...) KyriosPantokrator

Ag 2:11 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorAg 2:23 Jahwe Zastępów (...) Jahwe (...)

Jahwe ZastępówKyrios Pantokrator (...) Kyrios(...) Kyrios Pantokrator

Za 1:3 Jahwe Zastępów (...) JahweZastępów (...) Jahwe Zastępów

Kyrios Pantokrator (...) Kyrios

Za 1:4 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 1:6 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 1:12 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 1:13 Jahwe Kyrios PantokratorZa 1:14 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 1:16 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 1:17 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 2:12 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 2:13 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 2:15 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 3:7 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 3:9 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 3:10 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 4:6 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 4:9 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 5:4 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 6:12 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 6:15 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 7:3 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 7:9 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 7:12 Jahwe Zastępów (...) Jahwe


Za 7:13 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 8:1 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 8:2 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 8:3 Jahwe Zastępów Kyrios Pantokrator


118 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Za 8:4 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 8:6 Jahwe Zastępów (...) Jahwe






Za 8:17 Jahwe Kyrios PantokratorZa 8:18 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 8:19 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 8:20 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 8:21 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 8:22 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 8:23 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 9:14 Pan Jahwe Kyrios PantokratorZa 9:15 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 10:3 Jahwe Zastępów Kyrios Theos PantokratorZa 11:4 Jahwe Bóg Kyrios PantokratorZa 12:4 Jahwe Kyrios PantokratorZa 12:5 Jahwe Zastępów Bóg Kyrios Pantokrator TheosZa 13:7 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 14:16 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 14:17 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorZa 14:20 Jahwe (...) Jahwe Kyrios Pantokrator (...) KyriosZa 14:21 Jahwe Zastępów (...) Jahwe


Ml 1:4 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 1:6 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 1:8 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 1:9 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 1:10 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 1:11 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 1:13 Jahwe Zastępów (...) Jahwe Kyrios Pantokrator (...) Kyrios

PantokratorMl 1:14 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 2:2 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 2:4 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 2:7 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 2:8 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 2:12 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 2:16 Jahwe Bóg (...) Jahwe Zastępów Kyrios Theos (...)Kyrios

PantokratorMl 3:1 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 3:5 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 3:7 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 3:10 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 3:11 Jahwe Zastępów Kyrios Pantokrator


119 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Ml 3:12 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 3:14 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 3:17 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 3:19 Jahwe Zastępów Kyrios PantokratorMl 3:21 Jahwe Zastępów Kyrios Pantokrator

Widzimy powyżej, że greckie słowo Pantokrator (Wszechmogący) tłumaczeSeptuaginty wyprowadzali niekoniecznie z hebrajskiego terminu Szaddaj, ale i zinnych Bożych imion czy tytułów, takich jak: Pan, Bóg, Bóg Zastępów, Jahwe,Jahwe Zastępów. Także i tu, ponieważ czasem słowo „Wszechmogący” (Pantokrator) byłowprowadzone za terminy „Bóg” czy „Pan”, pozwalało to chrześcijanom widziećw Chrystusie „Bogu” i „Panu” (J 20:28) osobę dysponującą wszechmocą, o którejposiadaniu Ona ich zapewniła (Mt 28:18).

Dodajmy jeszcze, że tytuł „Wszechmogący” (Pantokrator i inne greckie słowa)użyty jest kilkanaście razy w księgach deuterokanonicznych: Jdt 4:13, 8:13, 13:4 (pases dynameos), 15:10, 16:5, 17; Est 4:17b fragment grecki (Panton Kraton), 8:12r (epikratountos), 8:12t (pantadynasteuon); 2Mch 1:25, 3:22 (pankrate), 30, 5:20, 6:26, 7:35, 38, 8:11, 18, 24, 15:8, 32; Mdr 7:23 (Pantodynamon), 7:25 (Pantokrator), 11:17 i 18:15 (Pantodynamos); Syr 42:17, 50:14, 17 (wbrew BT w Syr 46:16 brak tytułu Pantokrator, a jestKyrion Dynasten tzn. Pan Możnowładca); Ba 3:1, 3:4. Wśród tych wersetów, jak wspomnieliśmy powyżej, są dwa które mówią o„wszechmocy” Mądrości i Słowa (Mdr 7:23, 18:18).

Dodatek 2

A. Wiśniewski w swej książce pt. „Trójca Święta mit czy rzeczywistość?”(2004) mówi, że choć w hebrajskim tekście Iz 9:5 są słowa „Bóg Mocny”, tojednak przetłumaczono je w Septuagincie na „anioł [angelos]” (s. 95). Sugerujeon, że ma to stanowić jakoby niższy stopień mocy Mesjasza wobec Jahwe „BogaMocnego” z Iz 10:21.

Co można o tym powiedzieć? Otóż to, że A. Wiśniewski tylko ‘prześliznął się’po tym temacie. Mamy bowiem przynajmniej kilka wariantów tekstu biblijnego,które potwierdzają w Iz 9:5 określenie „Bóg Mocny”.


120 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Sprawę tytułów Mesjasza z Iz 9:5 omawia szerzej o. J. Paściak w książce pt.„Izajasz wieszczem Chrystusa” (Katowice 1987, s. 56-57) i z tej pozycjizaczerpnęliśmy poniższe informacje.

Prócz wariantu, który zawiera tylko słowa „Anioł Wielkiej Rady” (kodeks „B”)posiadamy takie oto teksty:

„Anioł Wielkiej Rady, Przedziwny Doradca, Bóg Mocny [gr. Theos ischyros],Ojciec przyszłych wieków, Książę Pokoju” (Septuaginta np. rękopisy „A”, „S”,recensio Luciani, recensio in Catena);

„Przedziwny Doradca, Bóg Mocny [hebr. El Gibbor], Odwieczny Ojciec,Książę Pokoju” (wg tekstu hebrajskiego);

„Cudowny Doradca, Potężny Bóg, Ten który żyje na zawsze, Mesjasz”(„Targum Aramejski”);

„Cud [Dziw] i Radny, Bóg mocny wieków, Książę pokoju” (wg tekstusyryjskiego) [lub o Bogu mocnym oddane jako „Potężny Bóg od czasówniezmierzonych”, po angielsku Mighty God of times indefinite];

„Przedziwny, Radny, Bóg Mocny [łac. Deus Fortis], Ojciec przyszłego wieku,Książę pokoju” (wg tekstu łacińskiej Wulgaty; por. przekład ks. Wujka zWulgaty);

Podobnie jak łacińska Wulgata mają też teksty greckie Żydów Akwili (II w.),Symmacha (II/III w.) i Teodocjona (II w.).

O powyższych wariantach łacińskim i syryjskim wspomina też angielska Bibliaz referencjami Towarzystwa Strażnica (New World Translation of the HolyScriptures - With References 1984), które w tym temacie nie snuje dywagacjipodobnych do A. Wiśniewskiego. Nawet w przypadku wspomnianego przezniego „anioła”, ta Biblia mówi w przypisie o „Aniele Wielkiej Rady” (The Angelof Grand Counsel), a nie o ‘zwykłym’ aniele.

Na koniec składam podziękowanie J. Romanowskiemu z Warszawy, który swąbezinteresowną i fachową pomocą dopomógł mi w dotarciu do wielu istotnychfragmentów biblijnych, a jego uwagi przyczyniły się do pogłębienia mej wiedzy i


121 of 433 02/17/2014 03:19 PM

poszerzenia tego artykułu oraz kilku wcześniejszych.Przy okazji dziękuję też innej życzliwej dla mnie osobie, która dopomogła mi

w dotarciu do materiałów, z którymi przeprowadzamy polemikę.

1.9. Prz 8:22 i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. I)

Towarzystwo Strażnica od samego początku swego istnienia uczyło, że Jezusjest pierwszą stworzoną osobą przez Boga. Pomimo tego, że właściwie prawieżadna Biblia, na którą powoływało się ono, nie posiadało w Prz 8:22 terminu„stworzył”! Przekonamy się o tym, gdy zacytujemy najbardziej znane publikacjeTowarzystwa Strażnica. Na jakiej więc podstawie uczy ono, że Chrystus jeststworzeniem?

Pogląd Świadków Jehowy nawiązuje do dawnej nauki arian z IV wieku, którzytwierdzili, że „Bóg stworzył z nicości swego Syna”.

Poniżej w tabeli przedstawiamy fragmenty z najważniejszych publikacjiTowarzystwa Strażnica, w których odwoływano się do Prz 8:22. Są to wwiększości źródła, które wydane były zanim została w 1957 roku opublikowanaprzez Świadków Jehowy po angielsku ich Księga Przysłów. Dlatego właśnieTowarzystwo Strażnica powołuje się na Biblie wydane przez innych.

Prz 8:22 Publikacje Towarzystwa Strażnica„Jehowa mię miał przy początku drogi swojej...”; „Pojednanie pomiędzy Bogiem i człowiekiem” 1920

s. 102;„Pan mię miał...” Tł. popr. „Stworzenie” 1928 s. 13;„Pan mię miał...” Tł. popr. „Pojednanie” 1928 s. 115;„Pan mię miał...” tł. popr. „Wyzwolenie” 1929 s. 13;„Pan mnie miał...”; „Co jest prawda” 1932 s. 12;„Pan mię miał...”; „Bogactwo” 1936 s. 164;"Jehovah possessed me..." A.R.V.; Uncovered 1937 s. 50;„Pan mię miał...”; „Religia zbiera wicher” 1944 s. 31„Jehowa mię miał [(margines) Jehowa stworzyłmię]...” A.P.P.

„Prawda was wyswobodzi” 1946 s. 38;

„The LORD formed me...” AT; ang. Strażnica 1.11.1952 s. 661;„Jehovah possessed me...” AS; ang. Strażnica 15.03.1953 s. 177;„Jehovah possessed me...” AS; ang. Strażnica 1.12.1956 s. 722;„Pan /Jehowa, NW/ mię posiadł...” Wu; Strażnica Nr 19, 1958 s. 4;„Posiadł mnie Jahwe...” BT wyd. I; „Sprawy, w których u Boga kłamstwo jest

niemożliwe” 1967 s. 86;


122 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Jahwe stworzył mnie...” BP;[w tym przypadku Towarzystwo Strażnica opuściłoprzy słowie „stworzył” literę „k”, a oznacza ona wBP, że w tym miejscu tekst hebrajski jest krytycznieniepewny, stąd jego przekład jest jedynieprawdopodobny].

„‘Wieczyste zamierzenie’ Boże odnosi teraz triumfdla dobra człowieka” 1978 s. 26.

Widzimy więc z powyższego, że tylko ostatnia Biblia i to katolicka, z uwagąodnośnie niepewności tłumaczenia, zamieściła w Prz 8:22 (w tekście głównym)słowo „stworzył”. Czy nie jest to dziwne?

W następnych latach publikacje Towarzystwa Strażnica najczęściej przytaczałyfragment Prz 8:22 według katolickich Biblii: Tysiąclecia (wyd. II) i Poznańskiej,które nie odnoszą jednak do Jezusa wprost tych słów (patrz przypisy), choćzawierają termin „stworzył”! Czy nie jest to zatem częściowa manipulacja zestrony Świadków Jehowy? Tym bardziej, że jak wspomnieliśmy, w BibliiPoznańskiej zawarta jest przy słowie „stworzył” litera „k”, oznaczająca że w tymmiejscu tekst hebrajski jest krytycznie niepewny i jego przekład jest jedynieprawdopodobny.

Równocześnie w 1957 roku Towarzystwo Strażnica wydało kolejny tom swejangielskiej Biblii, która zawierała Księgę Przysłów (ang. Proverbs).

Oto tekst z obecnego jej wydania, ale nie różniący się od pierwotnego z 1957roku:

„Jehovah himself produced me as the beginning of his way, the earliest of hisachievements of long ago. From time indefinite I was installed, from the start,from times earlier than the earth” Prz 8:22-23 (New World Translation of the HolyScriptures - With References 1984).

Widoczne jest tu angielskie słowo produced, które polska Biblia TowarzystwaStrażnica oddała jako „utworzył”:

„Jehowa mnie utworzył jako początek swej drogi, najwcześniejsze ze swychdawnych dzieł” Prz 8:22 („Pismo Święte w przekładzie Nowego Świata” 1997).

Dodajmy, że angielskie produced jest innym słowem niż użyto w Rdz 1:1,gdzie zastosowano termin created, w którym to wersecie ewidentnie chodzi ostwarzanie.

Ale nie zawsze tłumaczono angielskie słowo produced z angielskiej BibliiTowarzystwa Strażnica na polskie „utworzył”! Poniżej przedstawiamy jak tobywało w przeszłości.


123 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Prz 8:22 wg Biblii Towarzystwa Strażnica(oznaczana NW)

Publikacje Towarzystwa Strażnica

„Jehowa sam wyłonił mnie...”; „Oto wszystko nowym czynię” 1959 s. 12 par. 22;„Jehowa sam wyłonił mnie...”; „Oto! wszystkie rzeczy nowe czynię” 1960 s. 13 (ed.

polonijna);„Sam Jehowa wyłonił mnie...”; Strażnica Nr 14, 1961 s. 4;„Jehowa sam wyłonił mnie...”; Strażnica Nr 19, 1963 s. 4;„Sam Jehowa wydał mnie...”; Strażnica Rok XCVIII [1977] Nr 12 s. 23;„Sam Jehowa wydał mnie...”; Strażnica Rok CIV [1983] Nr 3 s. 13;„Tutaj jednak powiedziano, że została ‘wydana’ i żew czasie stwarzania ziemi ‘stała się u boku /Jehowy/mistrzowskim wykonawcą’.”[Here, though, it is said that wisdom was “produced”and was “beside [Jehovah] as a master worker”during earth’s creation.]

Strażnica Rok CVIII [1987] Nr 16 s. 25 [ang.Strażnica 15.05.1987 s. 28].

Jeśli, jak widzimy, przez lata nie oddawano ang. słowa produced jako„utworzył”, to na jakiej podstawie Towarzystwo Strażnica uczyło, że Mądrość,którą identyfikuje z Jezusem, jest „stworzona”? Przecież terminy „wyłonił mnie”,czy „wydał mnie”, bardziej można wiązać ze „zrodzeniem”, niż ze „stworzeniem”Mądrości.

Jednak Świadkowie Jehowy o Chrystusie uczą:„Z tego wynika, że jest on istotą stworzoną, należącą do tego, co stworzył Bóg”

(„Prowadzenie rozmów na podstawie Pism” 2001 s. 369).Tak też uczyli wcześniej:„Gdy Bóg mówił: ‘Uczyńmy człowieka’ to zwracał się do kogoś w niebie. Do

kogo? Do potężnego stworzenia duchowego, które stworzył dawno przedprzystąpieniem do stwarzania ziemi. Przy pomocy tego stworzenia duchowegoBóg stworzył wszystkie rzeczy” („Od raju utraconego do raju odzyskanego” 1960s. 19).

Naukę, że Jezus jest stworzeniem podtrzymuje też wydany w 2006 rokusłownik biblijny Świadków Jehowy pt. „Wnikliwe poznawanie Pism” (ang. ed.1988), którego wykładnię przedstawimy poniżej w rozdziale „Mądrość z Prz8:22”.

Oto jego słowa:„Z Pisma Świętego wynika zatem, że Słowo (Jezus w swym bycie

przedludzkim) to pierwsze stworzenie Boga, Jego pierworodny Syn” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 973);

„Jako stworzony przez Boga Syn i Sługa, Jezus Chrystus słusznie nazywa


124 of 433 02/17/2014 03:19 PM

swego Ojca i Boga (J 20:17) ‘Panem’...” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t.II, s. 299).

Na końcu artykułu (w drugiej części) zamieścimy też krótki rozdział pt. „JezusStwórcą”, gdyż Towarzystwo Strażnica na tej samej stronie swego słownika,gdzie mówi o tym że Chrystus jest „stworzeniem”, neguje też to, że jest On, jakBóg Ojciec, „Stwórcą”.

Mądrość z Prz 8:22

Rozdział ten podzielimy na cztery podrozdziały:Mądrość w Biblii;Przekłady polskie Prz 8:22;Tekst hebrajski Prz 8:22;Tekst grecki Prz 8:22.

Mądrość w Biblii

1) Oto co podaje słownik Świadków Jehowy o Jezusie jako stworzonejMądrości z Prz 8:22 (hasło ‘Jezus Chrystus’):

„Uosobiona mądrość. Biblijne informacje na temat Słowa dokładnieodpowiadają opisowi z Przysłów 8:22-31. Mądrości nadano tutaj cechy osoby;przedstawiono ją tak, jakby potrafiła mówić i działać (Prz 8:1)” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 973).

Co powiemy o tej opinii? Otóż Chrystus nigdy nie odniósł tekstu Prz 8:22 dosiebie, choć nazwany jest „Mądrością Bożą” (Łk 11:49, 1Kor 1:24). To samodotyczy pisarzy Nowego Testamentu, którzy nie zastosowali tego fragmentu STdo Jezusa. Ciekawe jest też to, że w Prz 8:1 - 9:18 nie nazwano Mądrości wprost„Mądrością Bożą”, jak to uczyniono w Łk 11:49 czy 1Kor 1:24.

Specyficzny rodzaj literacki Księgi Przysłów służy opisaniu przymiotu Bożego(nadając mu cechy osobowe), a nie osoby Chrystusa (por. Ef 3:10, Prz 1:20-23,2:1-11, Job 28:28). Mądrość z Prz 8:1 - 9:18, może najwyżej w sposób jeszczeniepełny zapowiadać Jezusa, tak jak robiło to wiele innych rzeczy czy osób zeStarego Testamentu (np. Izaak ofiarowany, Józef sprzedany, wąż wywyższony,baranek paschalny).

Mądrości tej nie można interpretować wprost jako osoby Jezusa. Obok niej


125 of 433 02/17/2014 03:19 PM

występuje w tej księdze też Roztropność (Prz 8:1, 12, 7:4), Głupota i Pustota (Prz9:13), rozum i wiedza (Prz 3:19-20). Myślimy również, że trudno by byłoTowarzystwu Strażnica zidentyfikować z konkretnymi osobami te wszystkiecechy.

O Mądrości w Prz 1:20-21 napisano też, że „Mądrość woła na ulicach, naplacach swój głos podnosi; nawołuje na drogach zgiełkliwych, w bramachmiejskich przemawia”, a o Jezusie powiedziano odwrotnie: „Nie będzie sięspierał ani krzyczał, i nikt nie usłyszy na ulicach Jego głosu” Mt 12:19.

Mało tego, wydaje się, że Mądrość przedstawiona jest w symbolice jakoNiewiasta (Prz 14:1 „Najmędrsza z niewiast” por. Prz 7:4 „siostra”), podobnie jak„Niewiasta Głupota” (Prz 9:13), której jest przeciwstawiana (Prz 9:1-6, 13-18). Otym zaś słownik Świadków Jehowy nie wspomina, bo zajmuje się tylko tym, żesłowo „Mądrość” jest rzeczownikiem rodzaju żeńskiego. To zaś, że Mądrośćutożsamiana jest z kobietą, często przytaczane jest jako argument przeciw temu,by Jezus mógł być ‘niewiastą’. Dlatego też, liturgia katolicka symbolicznieMądrość tą ‘widzi’ jako Maryję „Stolicę Mądrości”, o czym wspomina przypis wBiblii Tysiąclecia.

Nawiasem mówiąc, antytrynitarz-epifanista A. Wiśniewski w swej książceprzeciw Trójcy Świętej, te zastosowanie Prz 8:22-31 w liturgii przedstawił jakodowód (!), że „wśród egzegetów katolickich panuje zamieszanie co do adresatasłów autora Przypowieści” („Trójca Święta mit czy rzeczywistość?”Bielsko-Biała 2004, s. 55).

Dodajmy tu tylko, że „Od X w. tekst ten stał się lekcją mszalną na uroczystośćNarodzenia NMP. Nie chodzi tu o odniesienie do Maryi tekstu (...) [ale] chcianopodkreślić pochodzenie z Bożej myśli Tej, której narodziny czczono” („MatkaPana” ks. R. Laurentin, W-wa 1989 s. 249).

Zastanawiające jest też to, że z taką łatwością Świadkom Jehowy przychodzinegowanie osoby Ducha Świętego, gdy mówią o Nim jako o personifikacji mocyBoga (np. „Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 497). Natomiast bez żadnychoporów Mądrość z Prz 8:22 identyfikują z Chrystusem, choć sami piszą:

„Biblia obfituje w przykłady personifikacji, czyli przypisywania pewnympojęciom cech osobowych” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 497);

„W Piśmie Świętym często spotyka się personifikację i nie ma w tym nicnadzwyczajnego” („Prowadzenie rozmów na podstawie Pism” 2001 s. 83).

Dodajmy tu, że w czasach Starego Testamentu nie interpretowano tekstu Prz


126 of 433 02/17/2014 03:19 PM

8:22 jako słów o Mesjaszu. Uczony, badacz pierwotnego chrześcijaństwa, John N.D. Kelly, do którego Towarzystwo Strażnica lubi się odwoływać (np. Strażnice:Nr 3, 1992 s. 22-23; Nr 14, 2002 s. 4; „Człowiek poszukuje Boga” 1994 s. 2), naten temat pisze:

„Badaczom Starego Testamentu dobrze jest znana wzrastająca tam [Hi 28:12n.,Prz 8:22n., Mdr 7:22n., Syr 24:1n.] widoczna tendencja do personifikowaniaMądrości i do przyznawania Jej funkcji stwórczych. Jest także rzecząpowszechnie znaną gotowość pisarzy Nowego Testamentu, takich jak św. Paweł,do posłużenia się tą ideą dla wyjaśnienia tajemnicy Chrystusa. W późniejszymjudaizmie natrafimy na wiele personifikacji: (...) Mądrość (...) Boską ‘chwałę’albo ‘Obecność’ (Shekinah) (...) Jego Słowo; Jego Ducha (...) a także inneokreślenia. Pozostaje sprawą dyskusyjną, w jakiej mierze otrzymały onefaktycznie charakter hipostaz. Jest rzeczą prawdopodobną, że byłypersonifikowanymi abstrakcjami lub inaczej peryfrazą (zastępczym omówieniem)dla określenia samego Boga i że wcale nie ma tu kwestii dotyczącej ichniezależnego istnienia” („Początki doktryny chrześcijańskiej” John N. D. Kelly,Warszawa 1988, s. 17-18).

Ale samo Towarzystwo Strażnica przyznaje, że i dziś nie interpretuje się uŻydów Mądrości z Prz 8:22 jako Mesjasza:

„Żydowscy komentatorzy, sprzeciwiający się jakiemukolwiek zastosowaniutego fragmentu do Jezusa jako Mesjasza, zazwyczaj twierdzą, że chodzi tu tylko oproste uosobienie mądrości” (Strażnica Rok XCVIII [1977] Nr 12 s. 24).

Przykład tego, jak interpretowano Mądrość w czasach Starego Testamentumamy zawarty nawet w Biblii, w Syr 24:1-23. W tym tekście ona identyfikowanajest z Prawem:

„Mądrość wychwala sama siebie, chlubi się pośród swego ludu (...) Tymwszystkim jest księga przymierza Boga Najwyższego, Prawo, które dał namMojżesz” (Syr 24:1, 23).

Dodajmy tu, że księga ta została napisana po hebrajsku w latach 170-200 przedChr., a przetłumaczona na język grecki ok. 130 roku przed Chr. (Syr prolog:20),więc autor jej znał wcześniejszą Księgę Przysłów, mówiącą również o Mądrości.

Podobnie przedstawiono to w Księdze Barucha, pochodzącej z II wieku przedChr.:

„Tą mądrością jest księga przykazań Boga i Prawo trwające na wieki” Ba 4:1;por. Ba 3:9-38.


127 of 433 02/17/2014 03:19 PM

To nic, że Towarzystwo Strażnica nie uznaje za biblijne Księgi MądrościSyracha i Barucha. Powinny być one dla niego choć świadectwem tego, jakrozumiano Biblię w czasach tuż przed Chrystusem. Mamy jednak i pewneświadectwo dotyczące tego tematu, choć jeszcze zalążkowe, z księgi którą onouznaje: „nauczyłem was praw i nakazów (...) one są waszą mądrością iumiejętnością” Pwt 4:5-6.

Jednak gdy zbliżamy się do momentu, gdy Chrystus pojawia się na ziemi,powstała Księga Mądrości, o której uczeni piszą:

„Data powstania Mdr zamyka się więc w latach 88-30, a dalsze rozważania nadautorstwem księgi pozwolą uściślić czas jej powstania” („Księga Mądrości.Wstęp - Przekład z Oryginału - Komentarz” Tom VIII część 3, opracował ks. doc.K. Romaniuk, Poznań-Warszawa 1969, s. 21).

Ona to najbardziej „osobowo” ukazuje Mądrość, która ma te same cechy coJezus. Oto komentarz z cytowanego powyżej dzieła:

„Charakter osobowy Mądrości jest jednak najbardziej widoczny w Mdr.Rodząc się z Boga jako Boże tchnienie (7, 25-26), uczestniczy Mądrość w naturzesamego Boga i posiada Boskie przymioty: jest rozumna (7, 22), niezmienna (7,27), święta (7, 22), wszechmocna (7, 23. 27). Pozostaje wspólnie z Bogiem (8, 3;9, 9), zasiada na Boskim tronie (9, 4. 10), dzieli Jego wszechwiedzę (8, 4), cowięcej, udziela Bogu rad w chwili stwarzania wszechświata (8, 4). Ona też narówni z Bogiem podtrzymuje świat w istnieniu (7, 23. 24. 27), a szczególnąmiłością darzy człowieka (1, 6; 7, 23). Wiedząc, co miłe Bogu, uczy ludzi cnót(8,7; 9, 9. 18) i sprowadza ich do Boga. Tak więc gdyby można było mówić opewnym procesie hipostatyzowania mądrości, należałoby powiedzieć, że w Mdrproces ten osiąga swój punkt szczytowy. Czy można jednak mówić, że Mądrośćtaka, jaką nam przedstawia Mdr, ma charakter hipostazy? (...) Ostatecznie więcMądrość ta, zwłaszcza w Mdr, jest zwykłą personifikacją. Żadne z twierdzeń natemat istoty i przymiotów Mądrości nie może uchodzić za dowód objawieniaosoby Boskiej. Mądrość nigdy nie jest nazwana Bogiem, nikt nie zanosi doMądrości modłów. Jednakże przypisywanie Mądrości udziału w naturze samegoBoga (7, 25 n) każe przypuszczać, że chodzi tu o coś więcej niż tylko zwykłąpoetycką personifikację. Można by chyba słusznie mówić o jakiejś specjalnejformie istnienia, pośredniej między hipostazą a zwykłym tylko przymiotem. Wrezultacie Mądrość owa bez względu na to, jakby się rozumiało sposób jejistnienia, może być uważana za typ osoby Boskiej, objawionej w ChrystusieJezusie” (j/w. s. 80-81).


128 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Co jeszcze charakterystycznego jest w Księdze Mądrości? Otóż nie mówi ona,że Mądrość jest „stworzona”. Sugeruje to natomiast A. Wiśniewski w swejksiążce pt. „Trójca Święta mit czy rzeczywistość?” (Bielsko-Biała 2004, s. 61) napodstawie Mdr 6:22.

Oto słowa z tej księgi:„Oznajmię, czym jest Mądrość i jak się zrodziła [egeneto powstała, stała się;

por. J 1:3 „stało się”] (...) Pójdę jej śladem od początku stworzenia [archesgeneseos od początku zrodzenia, istnienia]” Mdr 6:22 BT.

Ten sam tekst według innych Biblii wygląda następująco:„A czym jest Mądrość i jak powstała, opowiem (...) lecz od początku jej

narodzenia będę szedł jej śladem” Mdr 6:22 KUL.„Teraz oznajmię, czym jest mądrość i jak powstała (...) lecz zbadam początek

[jej] powstania i wyjawię wiedzę o niej” Mdr 6:22 BP.„A co jest Mądrość i jako się poczęła powiem (...) ale od początku

narodzenia...” Mdr 7:24 [22] ks. Wujek. Por. Mdr 7:24-25 BT „Mądrość (...)tchnieniem mocy Bożej”.

Natomiast inne słowa Księgi Mądrości przypominają fragment J 1:1-3:„Z Tobą jest Mądrość, która zna Twe dzieła, i była z Tobą, kiedy świat

stwarzałeś, i wie, co miłe jest Twym oczom...” Mdr 9:9.Przypomnijmy też, że podobnie jak Ksiąg Mądrości Syracha i Barucha,

również Księgi Mądrości nie uznaje za biblijną Towarzystwo Strażnica, choćpotrafiło o nich napisać następująco:

„Chociaż greckojęzyczni Żydzi aleksandryjscy z czasem dołączyli oweapokryficzne księgi do greckiej Septuaginty, uznając je chyba za częśćposzerzonego kanonu świętych pism, to jednak przytoczona powyżej wypowiedźFlawiusza ukazuje, że nigdy nie włączono ich do kanonu palestyńskiego(jerozolimskiego) i że były w najlepszym razie uważane za księgi drugorzędne,niepochodzące od Boga. Z tego względu ok. 90 r. n.e. synod żydowski w Jawne(Jamnia) wyraźnie wyłączył wszystkie takie pisma z kanonu hebrajskiego”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 88).

Myślimy, że przy tak ‘ekumenicznej’ opinii Towarzystwa Strażnica o księgachdeuterokanonicznych, Świadkowie Jehowy nie będą mieli nam za złe, że je tutajzacytowaliśmy.

My bowiem nie kierujemy się synodem żydowskim z Jawne z 90 roku po Chr.,ale tym, że przejęliśmy te księgi od chrześcijan pierwszego wieku, rozproszonychpo całym ówczesnym świecie chrześcijańskim, od Aleksandrii po Rzym i inne


129 of 433 02/17/2014 03:19 PM

krańce cesarstwa.Uważamy też, że Towarzystwo Strażnica polemizując z katolicyzmem zdaje

sobie sprawę z tego, że my uznając księgi deuterokanoniczne właśnie zakanoniczne, będziemy je cytować w naszym dowodzeniu, jak pozostałe księgibiblijne, które uważamy za natchnione. Jeśli, jak zobaczymy poniżej, słownikbiblijny Świadków Jehowy przywołuje katolickich „pisarzy podających się zachrześcijan”, to i my możemy powoływać się na nich, jak i wyżej wymienioneksięgi deuterokanoniczne. Chyba Towarzystwo Strażnica nie uważa inaczej i niesądzi, że moglibyśmy się ich wyzbyć dla jego widzimisię?

Sumując można w całej Biblii zauważyć pewien proces ‘ewolucyjny’dotyczący Mądrości i jakby 4 etapy jej objawiania:

a) Uosobiony przymiot Boży (Prz 8:1-31) - V w. przed Chr.;b) Uosobione Prawo (Ba 4:1, Syr 24:23) - II w. przed Chr.;c) Typ osoby Bożej (Mdr 7:22-8:4, 9:4-18) - I w. przed Chr.;d) Osoba Chrystusa (Łk 11:49, 1Kor 1:24) - I w. po Chr.Pięknie też o Bożej Mądrości napisał prorok Daniel:

„Niech będzie błogosławione imię Boga (...) Bo mądrość i moc są Jegoprzymiotem!” Dn 2:20.

Poświęcimy też kilka słów książce A. Wiśniewskiego pt. „Trójca Święta mitczy rzeczywistość?” Bielsko- Biała 2004. Ponieważ ten antytrynitarz w swejpublikacji ‘sugeruje’ (s. 61-62), że Jezus również jest „Mądrością stworzoną” ztekstów Syr 1:4, 9 i 24:9, dodajmy tu, że przez teologów katolickich nie jest Onidentyfikowany z tymi tekstami (patrz np. przypisy w BP). Natomiast A.Wiśniewski zestawia powyższe wersety z innymi z NT np. Kol 1:15-16, Ap 3:14.Zapewne bardzo podoba mu się słowo „stworzył” i dlatego jego ‘delikatna’sugestia ma zapewne zburzyć pojmowanie Mądrości przez nieutwierdzonychkatolików, a jego sympatykom-antytrynitarzom dodać argumentów.

Również u pisarzy wczesnochrześcijańskich trudno znaleźć fragmenty, któreJezusa utożsamiają z tymi tekstami z Księgi Mądrości Syracha, inaczej niż wprzypadku Prz 8:22 (patrz cz. II artykułu). Wydaje się, że dopiero Cyprian (ur.200) jako pierwszy zrobił to („Chrystus jest pierworodny i On jest mądrościąBoga, przezeń wszystko uczynione zostało (...) Ekkli. [Syr] XXIV, 5-11, 25-26”„Do Kwiryna” 2:1). Trudno też dopatrzeć się, by arianie w IV wieku powoływalisię na te teksty. Nie przeprowadzał z nimi bowiem w tej sprawie polemiki aniAtanazy (296-373), ani Hilary z Poitiers (ok. 315-367), a przecież różne


130 of 433 02/17/2014 03:19 PM

kontrowersyjne ‘ariańskie’ wersety omawiali oni (np. Prz 8:22).Tu jednak trzeba ‘rozgrzeszyć’ A. Wiśniewskiego, bowiem pisze on, że

powołuje się w tej sprawie częściowo na G. Stafforda (s. 215; por. s. 60 odsyłacz27) „bardziej lub mniej niezależnego Świadka Jehowy” (s. 8). Natomiast sam osobie pisze, że jest amatorem w tych sprawach: „Jestem amatorem. którego pasjąstała się Biblia i przedstawiam takie argumenty, na jakie stać mój niedoskonałyumysł” s. 10. Na stronie 62 w jego publikacji znajdziemy nawet złe oznaczeniewersetów. Zamiast Syr 24:8-12 widnieje tam pod cytowanymi słowami opis „Syr25:3-12 BT”.

Jeszcze tylko przypomnijmy, że według Syr 24:23 Mądrość utożsamiana jest zPrawem, a w Biblii Poznańskiej, w której duże fragmenty Księgi MądrościSyracha zostały przełożone z języka hebrajskiego, w Syr 24:9 słowo „stworzył”zostało oznaczone litera „k”, która oznacza że w tym miejscu tekst hebrajski jestkrytycznie niepewny, stąd jego przekład jest jedynie prawdopodobny.

Również z Syr 1:9-10 widać, że nie chodzi tu o osobę, ale o mądrość. Pomimo,że jest ona stworzona trudno dopatrzyć się aby miała być ona osobą (por. Syr 1:1).

Ciekawe także jest to, że jak w przypadku Ducha Świętego przeszkadzaantytrynitarzom, że miałby być On jako osoba „wylany” (Dz 2:17), natomiastutożsamiając Jezusa z mądrością z Syr 1:9, nie zawadza im to, że Chrystus bymiał być jako osoba też „wylany”.

Aby było widać, że „mądrość” Ojca i Syna niczym się nie różni, zestawimyponiżej w tabeli to, co przysługuje obu tym osobom Bożym. Nie może być więcjedna z nich tylko „stworzeniem”, a druga „Stwórcą”.

Baranek według Ap 5:12 Bóg według Ap 7:12„Baranek zabity jest godzien wziąć potęgę ibogactwo, i mądrość (sofian), i moc, i cześć, ichwałę, i błogosławieństwo”;Baranek prócz 6 wspólnych z Ojcem określeń madodatkowo bogactwo, które Bóg posiada też wg Flp4:19.

„Błogosławieństwo i chwała, i mądrość (sofia), idziękczynienie, i cześć, i moc, i potęga Bogunaszemu na wieki wieków!”;Bóg prócz 6 wspólnych z Synem określeń madodatkowo dziękczynienie, które Jezus otrzymuje teżwg Łk 17:16.

Dodajmy też inne porównanie mądrości: Bóg - „w Bogu, Stwórcy wszechrzeczy. Przez to teraz wieloraka w przejawachmądrość Boga...” Ef 3:9-10 por. 1Kor 2:7; Chrystus - „[to jest] Chrystusa. W Nim wszystkie skarby mądrości i wiedzy sąukryte” Kol 2:3 por. 1Kor 1:24, 30.


131 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Przekłady polskie Prz 8:22

2) Tu przerwiemy omawianie słownika Towarzystwa Strażnica, a przytoczymyinne wypowiedzi o Prz 8:22 z pozostałych publikacji Świadków Jehowy.Powodem tego jest to, że w dalszym fragmencie „Wnikliwe poznawanie Pism”odwołuje się do pisarzy wczesnochrześcijańskich, a im poświęcimy drugą częśćnaszego artykułu (jest to obszerny materiał).

Ponieważ dalszy fragment (po przywołaniu pisarzy wczesnochrześcijańskich) zbiblijnego słownika Świadków Jehowy nie wnosi już nic do omawianego tematu(porusza się tam np. sprawę rodzaju żeńskiego rzeczownika Mądrość),odwołujemy się zgodnie z zapowiedzią, do innych ich publikacji, któreuzupełniają go.

W jednej z najbardziej znanych swych publikacji Towarzystwo Strażnicapodaje:

„Warto zwrócić uwagę, jak ściśle owo nawiązanie do pochodzenia Jezusaodpowiada wypowiedziom symbolicznej ‘Mądrości’ z biblijnej Księgi Przysłów:‘Jahwe stworzył mnie, pierwociny swego tworzenia (...) przed pagórkami, jazostałam zrodzona...’ (Przysłów 8:12, 22, 25, 26, NBj). Chociaż określenie‘Mądrość’ użyto tu do uosobienia mądrości stworzonej przez Boga, to jednakwiększość uczonych zgodnie przyznaje, iż jest to w rzeczywistości obrazoweokreślenie Jezusa jako stworzenia duchowego, zanim został człowiekiem” („Czywierzyć w Trójcę?” 1989 s. 14).

Cóż powiemy o tych stwierdzeniach? Zacznijmy od zwrócenia uwagi na to, żew przytoczonym tekście są dwa słowa: „stworzył” i „zrodzona”. Nie można więcopowiadać się tylko za „stworzeniem” Mądrości, a „zrodzenie” przemilczać iczynić z pierwszego terminu jakby dogmat.

Jeśli „większość uczonych”, jak podaje powyższa broszura, zgadza się z tym,że Prz 8:22 należy odnieść wprost do Jezusa, to czyżby mieli oni taki sam poglądjak Towarzystwo Strażnica? Szkoda, że nie wymieniono imiennie ani jednego ztych „większości uczonych”!

Mamy też dwa pytania.Czy ta „większość uczonych” uznaje Trójcę Świętą, uważając, że Prz 8:22

należy stosować do Jezusa?Czy może ta „większość uczonych” odrzuca Trójcę Świętą, uważając, że Prz

8:22 należy odnieść do Jezusa?


132 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Jeśli ta „większość uczonych” uznaje Trójcę Świętą, to raczej TowarzystwoStrażnica nie powinno przywoływać ich jako potwierdzających nauki ŚwiadkówJehowy, bo zapewne uczeni ci zupełnie inaczej rozumieją kwestię Mądrości.

Podobnie jest z pisarzami wczesnochrześcijańskimi, którzy choć przytaczaliPrz 8:22, to jednak na poparcie odwiecznego istnienia i zrodzenia Syna i było todalekie od stwierdzania, że jest On „stworzeniem”. O tym jednak przeczytamy wdrugiej części tego artykułu.

Wydaje się, że Towarzystwo Strażnica lubi wprowadzać w błąd swoichczytelników w sprawie Prz 8:22. Dlaczego? Otóż dlatego, że cytując z Bibliikatolickiej ten tekst sugeruje ono zaraz, że katolicyzm utożsamia Jezusa zMądrością z Prz 8:22. Oto przykład takiej ‘manipulacji’:

„Na przykład Księga Przysłów (Przypowieści) 8:22-30 zawiera następującąwypowiedź o Jezusie w jego bycie przedludzkim: ‘Jahwe mnie stworzył, swearcydzieło...’ (według katolickiej Biblii Tysiąclecia)” (Strażnica Nr 7, 1992 s. 26).

Co pomyśli sobie przeciętny czytelnik tej Strażnicy? Ano to, że KościółKatolicki utożsamia Mądrość z Prz 8:22 z Jezusem i na dodatek uczy on, że jestOn „stworzeniem”! Ciekawe, że Towarzystwo Strażnica potrzebuje KościołaKatolickiego dla popierania swych doktryn, bo przecież naucza o nim, że wchodzion w skład Babilonu Wielkiego.

Poniżej w tabelach zobaczymy, że nie jest tak prosto powiedzieć, że Prz 8:22mówi o „stworzeniu” Mądrości, i koniec, kropka. Po przeanalizowaniu całegofragmentu Prz 8:22-25 zauważymy, że różne przekłady biblijne używająróżnorakich słów, często bardzo sobie odległych:

„posiadł”, „miał”, „zrządził”, „ustanowił”, „spłodził”, „począł”, „zrodził”,„rodził” i inne.

W pierwszej kolejności porównamy przekłady biblijne znane, ale dziś już małoużywane: Biblia ks. J. Wujka 1599 r. (ed. 1956, 1962 r.); protestancka BibliaGdańska 1632 r.; Biblia 1000-lecia 1965 r. (wyd. I).

Biblia ks. J. Wujka Biblia Gdańska Biblia 1000-lecia wyd. I„Pan mię posiadł na początku drógswoich, pierwej niźli co uczyniłod początku. Od wieku jestemustanowiona i od dawna, pierwejniźli się ziemia stała. Jeszcze niebyło głębiny, a ja, już poczętabyłam; jeszcze źródła wód niewytrysnęły, jeszcze góry potężną

„Pan mię miał przy początku drogiswej, przed sprawami swemi,przed wszystkiemi czasy. Przedwieki jestem zrządzona, przedpoczątkiem; pierwej niż byłaziemia. Gdy jeszcze nie byłoprzepaści, spłodzona jestem, gdyjeszcze nie było źródeł

„Posiadł mnie Jahwe jakopoczątek swych dzieł, przedswymi czynami, od dawna, odwieków jestem ustanowiona, odpoczątku nim ziemia powstała.Jestem zrodzona nim stał sięocean lub źródła, co wodą tryskająi zanim góry stanęły Poczęta


133 of 433 02/17/2014 03:19 PM

masą nie stanęły, przed pagórkamijam się rodziła” Prz 8:22-25

opływających wodami. Pierwej niżgóry założone były, niż byłypagórki, spłodzonam jest” Prz8:22-25

jestem przed pagórkami” Prz8:22-25

Uzupełnijmy to skrótowo najstarszymi dostępnymi nam przekładami Prz8:22-25:

Biblia Leopolity 1561 r. (katolicka) - „odzierżał mnie” (w. 22), „zrządzona” (w.23), „już poczęta była” (w. 24), „się rodziła” (w. 25).

Biblia Brzeska 1563 r. (protestancka) - „miał mię” (w. 22), „postanowiona” (w.23), „narodzona” (w. 24), „narodzonam” (w. 25).

Biblia ks. J. Wujka 1599 r. (oryginał) - „posiągł mię” (w. 22), „zrządzona” (w.23), „poczęta” (w. 24), „się rodziła” (w. 25).

Szkoda, że nie mamy dostępu do Biblii Sz. Budnego, choć z drugiej strony, onjako należący do skrajnego odłamu Braci Polskich, nie uznawał preegzystencjiChrystusa, więc tekst Prz 8:22-25 nie był mu specjalnie przydatny. Raczej w tymprzypadku podzielał pogląd tej części chrześcijaństwa, która uważa, że jest totekst symboliczny, poetycki i nie należy go łączyć wprost z Jezusem.

W kolejnych dwóch tabelach porównajmy nowsze przekłady biblijne(katolickie), często dziś używane. W nich też mamy różnorodność słówdotyczących pojawienia się Mądrości. Jeśli Księga Przysłów przekazuje nam„poetycki obraz uosobienia Mądrości Bożej” (przypis BT wyd. III), to niemożemy ‘dogmatyzować’ tego, że mowa jest tu tylko i wyłącznie o „stworzeniu”Mądrości.

Biblia 1000-lecia wyd.II

Biblia 1000-lecia wyd.III, IV

Biblia 1000-lecia wyd. V Biblia Poznańska wyd.I, II, III, IV

„Jahwe mnie stworzył,swe arcydzieło, przedswymi czynami, oddawna, od wiekówjestem stworzona, odpoczątku nim ziemiapowstała. Jestemzrodzona gdy jeszczebezmiar wód nie istniał,ani źródła, co wodątryskają i zanim górystanęły. Poczęta jestemprzed pagórkami” Prz8:22-25

„Pan mnie stworzył, swearcydzieło, jako początekswej mocy, od dawna, odwieków jestemstworzona, od początkunim ziemia powstała.Przed oceanem istniećzaczęłam, przed źródłamipełnymi wody; zanimgóry zostały założone,przed pagórkamizaczęłam istnieć” Prz8:22-25

„Pan mnie zrodził jakopoczątek swej mocy,przed dziełami swymi, odpradawna. Od wiekówzostałam ustanowiona,od początku, przedpradziejami ziemi. Przedoceanem zostałamzrodzona, przed źródłamipełnymi wód; zanim góryzostały założone, przedpagórkami zostałamzrodzona” Prz 8:22-25

„Jahwe stworzył* mniejako początek* drogi*swojej, jako pierwsze* zdzieł swoich - odprzedawnych czasów*.Od prawieków zostałamstworzona*, od początku,jeszcze zanim ziemiapowstała: Gdy jeszczenie było morskichotchłani, zostałamzrodzona, zanim sięjeszcze nie otwarłyźródła tryskającewodami; zanim góry się


134 of 433 02/17/2014 03:19 PM

ukształtowały, przedpagórkami zostałamzrodzona” Prz 8:22-25

Dodajmy tu, że słowo „stworzył” w Biblii Poznańskiej w Prz 8:22-23opatrzone jest literką „k”. Oznacza ona, że w tym miejscu tekst hebrajski jestkrytycznie niepewny, stąd jego przekład jest jedynie prawdopodobny. Nie możnawięc tych wersetów używać jako stuprocentowego argumentu. Miejsca z literką„k” oznaczyliśmy w tekście biblijnym gwiazdką „*”.

Oto kolejna tabela, w której zestawiamy jeden z nowszych przekładówkatolickich (Biblia Warszawsko-Praska), nowy przekład protestancki (BibliaWarszawska) i Biblię Świadków Jehowy (Pismo Święte w przekładzie NowegoŚwiata).

Biblia Warszawsko-Praska 1998 Biblia Warszawska (tzw. NowyPrzekład 1975, ed. 1984)

Pismo Święte w przekładzieNowego Świata 1997

„Pan mnie stworzył na początkudróg swoich, przed wiekami, nimjeszcze cokolwiek uczynił. Nasamym początku zostałamstworzona, na początku, zanimziemia powstała. Jeszcze nie byłooceanów, kiedy się rodziłam, aniźródeł bogatych w wodę. Nimwyłoniły się szczyty górskie, nimwzgórza powstały - już byłam”Prz 8:22-25

„Pan stworzył mnie jakopierwociny swojego stworzenia,na początku swych dzieł, z dawna.Przed wiekami byłamustanowiona, od początków, przedpowstaniem świata. Gdy jeszczenie było morza, zostałamzrodzona, gdy jeszcze nie byłoźródeł obfitujących w wody.Zanim góry były założone ipowstały wzgórza, zostałamzrodzona” Prz 8:22-25

„Jehowa mnie utworzył jakopoczątek swej drogi,najwcześniejsze ze swychdawnych dzieł. Od czasuniezmierzonego zostałamustanowiona, od początku odczasów wcześniejszych niżziemia. Gdy nie było głębinwodnych, zostałam wydana naświat jakby w bólach porodowych,gdy nie było źródeł obfitujących wwodę. Zanim zostały osadzonegóry, jeszcze przed wzgórzamizostałam wydana na świat jakby wbólach porodowych” Prz 8:22-25

Paradoksem jest to, że niektóre nowsze Biblie katolickie najbardziej pasująŚwiadkom Jehowy do udowadniania „stwarzania” Mądrości, ale wynika to z tego,że one nie odnoszą Prz 8:22-25 do osoby Jezusa, jak to robi TowarzystwoStrażnica. Z drugiej strony słowa „Od czasu niezmierzonego zostałam ustanowiona” (Prz8:23) z Biblii Towarzystwa Strażnica najbardziej sugerują „odwieczność”Mądrości. Widzimy więc, że osobną sprawą jest utożsamianie Mądrości z Prz 8:22 zChrystusem, a osobną, czy ona jest „stworzona”, „zrodzona”, „ustanowiona”, czyBóg ją „miał”, jak podaje Biblia Brzeska czy Gdańska, która nawet przy tym


135 of 433 02/17/2014 03:19 PM

słowie zastosowała odsyłacz do J 1:1 („a ono Słowo było u Boga” BG).Jeśli więc pewnymi słowami są „zrodził”, „spłodził” (Prz 8:24-25), a

problematyczny jest termin „stworzył” (Prz 8:22), to może nie pozostaje nicinnego jak uznać „zrodzenie” Mądrości?

Dodajmy tu, że nawet gdyby odnieść Mądrość z Prz 8:22 do Jezusa (jak chcąŚwiadkowie Jehowy), to i tak przy założonej ‘wymienności’ słów „stworzył” (Prz8:22) i „zrodził” (Prz 8:24-25), byśmy musieli uznać, że Chrystus jako„Pierworodny” (Prototokos Hbr 1:6) i Jednorodzony Syn Boży (J 3:16) jest„zrodzonym” z Ojca, bo mówią o tym liczne teksty biblijne. Zresztą TowarzystwoStrażnica zgadza się gdzie indziej z tym, że słowo „Jednorodzony” oznacza„zrodzonego” z Ojca („Czy wierzyć w Trójcę?” 1989 s. 15-16) i przywołuje napoparcie tego leksykony grecko-angielskie oraz szereg wersetów biblijnych: J1:14, 18, 3:16, 18, 1J 4:9. Tu jednak nie będziemy rozszerzać tego zagadnienia,bo nie ono jest naszym tematem.

Tekst hebrajski Prz 8:22

3) Towarzystwo Strażnica w swoim uzasadnianiu „stworzenia” Mądrości z Prz8:22 bazuje głównie na hebrajskim terminie qanah. Oto słowa z jego publikacjipolskiej i jej angielskiego oryginału:

Strażnica Rok XCVIII [1977] Nr 12 s. 24 ang. Strażnica 15.08.1975 s. 511„Ponieważ przedstawiona tu obrazowo ‘Mądrość’została ‘stworzona’, czyli ‘wydana’ (po hebrajsku:qanah)* jako początek drogi Jehowy” [poniżejprzypis do słowa qanah].„* Dawniej komentatorzy i tłumacze będącyzwolennikami nauki o Trójcy argumentowali, że‘qanah’ tu trzeba przetłumaczyć na ‘posiadał’.‘Qanah’ istotnie może znaczyć zarówno ‘nabyć’(posiadać), jak i ‘wyłonić’ (Rodz. 4:1; Powt. Pr.32:6; Ps. 139:13; Nehem. 5:16). Ale uczeniprzyznają, że kontekst wskazuje tutaj wersję‘wyłonił’ lub ‘stworzył’, skoro wersety 24 i 25mówią o ‘Mądrości’, iż powstała ‘jakby w bólachrodzenia’. Tłumaczenie takie znajduje oparcie wgreckiej Septuagincie, syryjskiej Peszicie i wTargumach. W następstwie tego nawet przekładyobrońców Trójcy, jak na przykład katolicka BibliaTysiąclecia, oddają sens tego słowa w formie‘wyłonił’ lub ‘stworzył’.”

Because the “Wisdom” that is here depicted was“created” or “produced” (Hebrew, qa·nah´)* as thebeginning of Jehovah’s way. [poniżej przypis dosłowa qanah]* In the past, commentators and translators who heldto the Trinity doctrine argued that qa·nah´ shouldhere be rendered “possessed.” Qa·nah´ can conveythe sense of either “acquire (possess)” or “produce.”(Gen. 4:1; Deut. 32:6; Ps. 139:13; Neh. 5:16) Butscholars acknowledge that the context here points tothe rendering “produced” or “created,” since verses24 and 25 speak of Wisdom as being “brought forthas with labor pains.” This rendering is borne out bythe Greek Septuagint, the Syriac Peshitta Versionand the Targums. So now even translations bytrinitarians, such as the Catholic Jerusalem Bible,use the rendering “produced” or “created.”

Cóż powiemy o tych stwierdzeniach? Otóż na początek zauważmy różnice


136 of 433 02/17/2014 03:19 PM

między tekstem polskim, a angielskim:„‘Mądrość’ została ‘stworzona’, czyli ‘wydana’”;„‘Wisdom’ that is here depicted was ‘created’ or ‘produced’”.

Wydaje się, że słowo „wydana” jest tak dalekie od terminu produced, jak„zrodzenie” od „wyprodukowania”. Mądrość „wydana” spontanicznie kojarzynam się z „wydaniem jej na świat”, ze zrodzeniem jej. Natomiast termin producedraczej można łączyć z „utworzeniem” Mądrości, jak to oddaje Biblia ŚwiadkówJehowy.

Dalej publikacja Towarzystwa Strażnica podaje:„Dawniej komentatorzy i tłumacze będący zwolennikami nauki o Trójcy

argumentowali, że ‘qanah’ tu trzeba przetłumaczyć na ‘posiadał’. ‘Qanah’ istotniemoże znaczyć zarówno ‘nabyć’ (posiadać), jaki i ‘wyłonić’ (Rodz. 4:1; Powt. Pr.32:6; Ps. 139:13; Nehem. 5:16). Ale uczeni przyznają, że kontekst wskazuje tutajwersję ‘wyłonił’ lub ‘stworzył’”.

Z satysfakcją zauważmy, że potwierdzono tu słuszność terminu „posiadał” wPrz 8:22!

Dalej niby jest zawarta ‘krytyka’ słowa „wyłonić” (razem z ‘nabyć, posiadać’),ale w rzeczywistości przyznaje się, że może jednak być termin „wyłonić” (lub‘stworzyć’)! O co więc chodzi Towarzystwu Strażnica?

Nam znów termin „wyłonić” kojarzy się ze „zrodzeniem” Mądrości (‘wyłonić’od ‘łono’), które publikacja Świadków Jehowy sama potwierdza podając „iżpowstała ‘jakby w bólach rodzenia’”. Cóż te ‘bóle rodzenia’ mają jednakwspólnego ze „stworzeniem”, czy z terminem angielskim produced, pozostaniechyba tajemnicą Towarzystwa Strażnica.

Ciekawe, że w Rdz 4:1 występuje hebrajskie słowo qaniti, pokrewne temu zPrz 8:22, a tam tłumaczone jest ono najczęściej jako „wydałam” (BW, BibliaŚwiadków Jehowy por. „urodziłam” BT wyd. II, „otrzymałam” BG, BP, BT wyd.III). Wiadomo zaś, że Ewa zrodziła, a nie stworzyła Kaina.

Również zauważmy, że w Prz 8:22 występuje hebrajskie słowo qanah, a niebara, jak w Rdz 1:1, gdzie ewidentnie chodzi o stwarzanie!

Dalej publikacja Towarzystwa Strażnica podaje:„Tłumaczenie takie znajduje oparcie w greckiej Septuagincie, syryjskiej

Peszicie i w Targumach”.Otóż o Septuagincie, Peszicie i Targumach powiemy w kolejnym podrozdziale.

Zaznaczmy tu tylko krótko, że ci nadzwyczaj skrupulatni autorzy tego artykułu


137 of 433 02/17/2014 03:19 PM

‘zapomnieli’ dodać, że przekłady greckie Żydów Akwili, Symmacha iTeodocjona, jak i łacińska Wulgata, nie posiadają terminu „stworzona” w Prz8:22!

W kolejnych słowach publikacja Świadków Jehowy podaje, że nawet katolickieprzekłady Biblii zawierają w Prz 8:22 terminy „wyłonił” lub „stworzył”.

Wydawcy tego artykułu znów ‘zapomnieli’ dodać, że tego fragmentukomentatorzy katoliccy nie odnoszą do Jezusa, więc pojawiają się w ichtłumaczeniach Prz 8:22 różne słowa, takie, na jakie pozwala tekst hebrajski (patrzpowyżej tabele o przekładach polskich).

Jeśli zaś chodzi o Biblię Jerozolimską, którą przytacza ang. Strażnica, tozawiera ona istotny przypis, który także przytaczamy w kolejnym podrozdziale, ao którym znów Towarzystwo Strażnica ‘zapomniało’ wspomnieć.

W dalszej części naszej argumentacji posłużymy się materiałem w dużej częścipochodzącym z opracowań J. Lewandowskiego. Oto jego artykuły, którezamieszczone są na internetowej stronie www.apologetyka.info, a które w istotnysposób uzupełniają naszą polemikę:

„Księga Przysłów 8:22 w interpretacji Świadków Jehowy”;„Przysłów 8,22n. w ujęciu A. Wiśniewskiego - polemika”.Przede wszystkim J. Lewandowski zwraca uwagę w swoich artykułach na to,

że termin qeneh, pochodzący od qanah, „występuje także w Księdze Przysłów4:7, gdzie w żadnym wypadku nie oznacza on już ‘stwarzania’. W wersecie tymnawet Biblia Świadków Jehowy nie tłumaczy słówka ‘qanah’ w ten sposób,oddając go inaczej - jako ‘nabył’, a nie stworzył. (...) Również inne Biblie oddająw ten sposób czasownik ‘qanah’ z Prz 4:7”.

Prócz tego podaje on, że poza Prz 4:7 również w innych miejscach tej księgiwystępują słowa związane z qanah: Prz 4:5 (qeneh), 16:16 (qenoh), 19:8 (qoneh),23:23 (qeneh) „i zawsze ma ono tam właśnie sens ‘nabywania’, ‘zdobywania’, anie stwarzania”.

Dalej J. Lewandowski wymienia kolejne miejsca z Biblii, gdzie występująformy słowa qanah, które prawie nigdy nie są tłumaczone na „stworzyć”.Wyjątkami są tu Rdz 14:19 i 22.

Oto te pozostałe miejsca: Rdz 25:10, 47:19, 22, 49:30, 50:13, Kpł 25:14, Pwt28:68, Joz 24:32, Rt 4:4, 8, 2Sm 12:3, 1Krn 21:24, Iz 43:24, Jr 32:7-8 (4 razy),32:25.

Dodatkowo za antytrynitarzem A. Wiśniewskim przytacza J. Lewandowski


138 of 433 02/17/2014 03:19 PM

jeszcze kilka innych wersetów z interesującym nas słowem:Rdz 4:1, 47:23, Wj 15:16, Pwt 32:6, Rt 4:9, 10, Ne 5:8, 16, Ps 74:2, 78:54,

139:13, Koh 2:7, Jr 13:1, 4, 19:1.Uzupełnijmy to też informacją powyższego antytrynitarza, którą przytacza J.

Lewandowski, że słowo qanah, w najróżniejszych formach, występuje w Bibliipodobno 76 razy.

Po przeanalizowaniu tych wersetów każdy sam może sobie wyrobić zdanie,jaka jest zasadność tego, czy w Prz 8:22 termin qanah koniecznie należałobyoddać przez „stworzył”. Dla ułatwienia dociekań, podajemy za cytowanym przezJ. Lewandowskiego antytrynitarzem A. Wiśniewskim, że interesujący nas terminużyty jest w Starym Testamencie w kilku znaczeniach:

„kupna”, „nabycia”, „zrodzenia”, „stworzenia”.Do ostatniego znaczenia („stworzenia”) przytaczany antytrynitarz zaliczył

tylko Ps 139:13 (prócz Prz 8:22), choć cytowana wcześniej Strażnica Rok XCVIII[1977] Nr 12 s. 24 włączyła ten werset do innej kategorii:

„‘Qanah’ istotnie może znaczyć zarówno ‘nabyć’ (posiadać), jaki i ‘wyłonić’(Rodz. 4:1; Powt. Pr. 32:6; Ps. 139:13; Nehem. 5:16)”.

Natomiast pod znaczeniem „zrodzenia” umieścił A. Wiśniewski teksty Rdz 4:1i Rt 4:10.

Jednak aby przetłumaczyć dobrze termin qanah, to trzeba przede wszystkimuwzględnić kontekst, czyli słowa Prz 8:24-25, które mówią o „poczęciu” i„zrodzeniu” Mądrości.

Dodajmy tu, iż wydaje się, że interpretacja Towarzystwa Strażnica kłóci sięsama z sobą. Uczy ono bowiem, że Bóg przez Jezusa stwarzał świat („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 973). O Mądrości zaś, którą ono utożsamia zChrystusem, powiedziano, że przy stworzeniu ona „była”, lecz sama nie stwarzała(Prz 8:27). Czynił to tylko Bóg. Widoczny jest więc brak przemyślenia wwykładni Świadków Jehowy.

Towarzystwo Strażnica poprzez swój przekład Biblii i słowa „byłam obokniego mistrzowskim wykonawcą” (Prz 8:30) próbuje bronić tego, że jednakMądrość brała udział w stwarzaniu. Jeśli tak jest, to nie powinno mieć onooporów w nazywaniu jej „współstworzycielem”. Ale Świadkowie Jehowy, jakdowiemy się z drugiej części tego artykułu (rozdz. ‘Jezus Stwórcą’), kwestionująbycie Stwórcą przez Jezusa.

Ponieważ co do słów Towarzystwa Strażnica „mistrzowski wykonawca”istnieją różne opinie, dlatego przedstawiamy je w cytacie z przypisu Biblii


139 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Poznańskiej do Prz 8:30:„Wyraz hebr. amon - w tekście naszym: umiłowana - nastręcza pewne trudności

przy tłumaczeniu. Pochodzi on od czasownika aman, który może mieć wieleznaczeń: trzymać mocno, nosić, opiekować się kimś, wychowywać itd. Tłumaczeróżnie go oddawali: LXX - harmodzousa = składająca razem, spajająca;przekłady Symmachusa i Teodocjona - eterygmene = umocniona; przekład Akwili- tithemumene = wychowanka, uczennica; Vg - cuncta componens = wszystkospajająca”.

Pouczająca jest też dalsza treść tego komentarza, do którego odsyłamyzainteresowanych.

Z powodu takiej różnorodności tekstów np. BG w Prz 8:30 zastosowała słowa„jako wychowaniec”, a BP zwrot „jako [Jego] umiłowana” (zaznaczono też literą„k” te słowo jako niepewne tłumaczenie). Por. BWP „jak umiłowane dziecko”.

Ciekawe, że Świadkowie Jehowy kiedyś tłumacząc na język polski tekst swejangielskiej Biblii nie oddawali Prz 8:30 przez słowa „mistrzowski wykonawca”,ale jako „mistrzowski robotnik” (Strażnica Nr 19, 1963 s. 4; „Sprawy, w którychu Boga kłamstwo jest niemożliwe” 1967 s. 86). Wydaje się, że amerykańskiemuTowarzystwu Strażnica sprawy Boże zawsze kojarzą się z działalnością firm, oczym przekonamy się też w drugiej części tego artykułu w rozdziale ‘JezusStwórcą’. Ukażemy tam porównywanie Boga i Jezusa do prezesa (właściciela)firmy lub szefa warsztatu i jego podwładnego, pełnomocnika.

Ponieważ zwolennicy utożsamiania Jezusa z Mądrością z Prz 8:22 akcentujątylko podobieństwa między nimi, warto by zapoznali się i z różnicami, któreprzedstawiono w rozdziale „Mądrość a Chrystus” (s. 170-175) w książce pt.„Maryja w Nowym Testamencie” (H. Langkammer OFM, Gorzów Wielkopolski1991). W opracowaniu tym wskazano na podobieństwa i różnice międzyuosobioną Mądrością, a Słowem i Chrystusem. Oto tylko trzy krótkie przykłady.

Odnośnie tekstu 1Kor 1:30 („stał się dla nas mądrością od Boga isprawiedliwością, i uświęceniem, i odkupieniem...”) między innymi napisano:

„Gr. czasownik egeneto - ‘stał się’ wyklucza identyfikację Chrystusa zmądrością. Inaczej bowiem Chrystus musiałby się także identyfikować z trzemadalszymi pojęciami zbawczymi” (s. 172).

O 1Kor 1:24 („Chrystusem, mocą Bożą i mądrością Bożą”) między innymipodano:

„W tekście greckim brak identyfikacji, brak wyraźnego ‘estin’ [jest] (...) Pawełi tu zabezpiecza się przed zarzutem identyfikacji przez rzeczownik dynamis -


140 of 433 02/17/2014 03:19 PM

moc. Nikt przecież nie powie, że Chrystusa można identyfikować z mocą Bożą,lub jeszcze inaczej, że moc Boża jest osobą” (s. 173).

Pisząc o Mądrości z Prz 8 i Logosie z J 1:1 między innymi zaznaczono:„Mądrość jest stworzona [Prz 8:22]” - „Logos po prostu jest [J 1:1]”;„Bóg stwarza - mądrość, jakby towarzyszy dziełu stworzenia [Prz 8:27, 30]” -

„Logos jest samodzielną przyczyną sprawczą w dziele stworzenia [J 1:3]” (s.173).

Tekst grecki Prz 8:22

4) Towarzystwo Strażnica w swoim uzasadnianiu „stworzenia” Mądrości z Prz8:22 posiłkuje się też tekstem Septuaginty. W swej angielskiej Biblii zreferencjami podaje w przypisie do tego wersetu, że w tekście greckiegoprzekładu jest słowo ektisen, które podobnie jak termin z Biblii syryjskiej należyprzetłumaczyć na „stworzył” (ang. created). Natomiast łacińska Wulgata masłowo possedit tzn. „posiadł” (ang. possessed).

Oto ten cytat z Biblii Towarzystwa Strażnica:“Produced me”. Heb.: qa·na´ni; T, LXX (Gr., e´kti·sen´ me); Sy: “created me”;

Lat.: pos·se´dit me, “possessed me.” (New World Translation of the HolyScriptures - With References 1984).

W innej, polskiej publikacji, Świadkowie Jehowy uczą:„W tłumaczeniu [angielskim] Charlesa Thomsona, dokonanym z greckiej

Septuaginty, Przypowieści 8:22 brzmią: ‘Pan stworzył mnie, początek swychdróg’.” („‘Słowo’ kogo miał na myśli apostoł Jan?” 1965 s. 40).

Co powiemy o tych opiniach? Otóż na początek powiedzmy, że tłumaczeniegreckiego słowa ektisen na „stworzył” nie jest tak jednoznaczne jakby ktoś mógłsobie pomyśleć. Poniżej postaramy się to przedstawić na podstawie dwóchpublikacji Towarzystwa Strażnica, które przedstawia dwa tłumaczenia terminuektisen na angielski z greckiej Septuaginty (Ch. Thomsona i Bagstera).

ang. Strażnica 1.10.1962 s. 595 ang. Przebudźcie się! 22.08.1976 s. 26Tłumaczenie Thomsona:“The Lord created me, the beginning of His ways,for His works.” Prz 8:22 (tekst zamieszczony też wpolskiej broszurze pt. „‘Słowo’ kogo miał na myśliapostoł Jan?” 1965 s. 40, patrz powyżej).

Tłumaczenie Bagstera:“The Lord made [Greek, éktise, “created”] me.” Prz8:22 (tekst zamieszczony też w polskim Przebudźciesię! Rok LXVIII [1987] Nr 7 s. 11, choć częściowozmieniony, patrz poniżej).

Jak widzimy, w drugim tłumaczeniu widnieje angielskie słowo made, które


141 of 433 02/17/2014 03:19 PM

można przetłumaczyć jako „uczynił”, ale raczej nie jako „stworzył” (bardzorzadko bywa tak tłumaczone). Natomiast Towarzystwo Strażnica, wstawiając wswoim nawiasie angielski termin created, zasugerowało, że to tłumacz miał namyśli.

Oto jak oddają made słowniki internetowe: robić, zrobić, uczynić, poczynić,porobić, wytwarzać, fabrykować, sfabrykować, wyprodukować, budować,formować, konstruować, majstrować, dokonać czegoś, tworzyć, przerobić, pojąć,zyskać, zaparzać, przyprawiać, przyrządzać, gotować, uszyć, wyrządzać,wprowadzać, ustalać, napisać, czynić (różnicę), być, stanowić, okazać się,zarabiać, mianować, przedstawiać, opisać, obliczać, zaczynać, udać się,produkować, wyrabiać, przygotowywać, itp. (http://portalwiedzy.onet.pl/tlumacz.html i http://www.angool.com/).

Ale to nie wszystko. Jeszcze większej manipulacji dokonano w polskimtłumaczeniu cytowanego Przebudźcie się!, które ukazało się dopiero po 11 latachod ukazania się oryginału z USA. Oto porównanie tekstu angielskiego ipolskiego.

ang. Przebudźcie się! 22.08.1976 s. 26 Przebudźcie się! Rok LXVIII [1987] Nr 7 s. 11Tłumaczenie Bagstera:“The Lord made [Greek, éktise, “created”] me.” Prz8:22.

Tłumaczenie Bagstera:„Pan stworzył /greckie: ektise/ mnie” Prz 8:22.

Widzimy powyżej, że o ile w tekście angielskim dopiero w nawiasie narzuconosłowo „stworzył” (created), to w polskim Przebudźcie się! już wewnątrz cytatuBagstera wstawiono termin „stworzył”.

Oto zaś cały interesujący nas tekst z powyższego Przebudźcie się!: „W 8 rozdziale Księgi Przysłów użyto podobnego języka w odniesieniu douosobionej ‘mądrości’. Według greckiej Septuaginty mądrość mówi tam o sobiejako o ‘początku /arke/ drogi /Bożej/ dla Jego dzieł’ oraz twierdzi, że istniała,‘zanim czas się zaczął, zanim /On/ stworzył ziemię’ (Prz 8:22, 23, Bagster). Czyto nasuwa wniosek, że uosobiona mądrość istniała przedtem wiecznie? Nie,ponieważ werset dwudziesty drugi rozpoczyna się od słów wypowiedzianychprzez mądrość: „Pan stworzył /greckie: ektise/ mnie” Prz 8:22.” (Przebudźcie się!Rok LXVIII [1987] Nr 7 s. 11). Komentując ten fragment, zauważmy, że choćby nie wiem co TowarzystwoStrażnica napisało o Prz 8:22, to i tak według Septuaginty, którą cytuje, Mądrość


142 of 433 02/17/2014 03:19 PM

zaistniała „zanim czas się zaczął”, a więc mowa jest o odwieczności jej istnienia!Jeśli więc nie może ono pogodzić odwieczności i stworzenia Mądrości, to możełatwiej by było Świadkom Jehowy przyjąć to, że Księga Przysłów jestspecyficznym rodzajem literackim i że opisuje poetycko przymiot Boży, a nieosobę Jezusa.

Prócz tego, pisarze wczesnochrześcijańscy Prz 8:22 według Septuagintyoddawali następująco:

„Pan stworzył mnie na początku dróg swoich dla dzieł swoich” (np. Hilary „OTrójcy Świętej” 1:35) [por. powyżej wg Strażnicy „dla Jego dzieł”].

Przykładowo komentując ten tekst Hilary z Poitiers (ok. 315-367) zwracauwagę, by nie mieszać słowa „stworzona” [gr. ektisen], z odwiecznymzrodzeniem Logosu. Twierdzi on, że termin „stworzona” dotyczy „ustanowienia”Mądrości do dzieł stwórczych Boga, tzn. „stworzona [ustanowiona] do działania”.Stąd słowa „dla dzieł swoich”. Podobnie jak to ma miejsce w np. w Ef 2:15, gdziegreckie słowo ktidzo nie oznacza wprost „stworzyć”, ale „uczynić”:

„aby z [dwóch rodzajów] stworzyć [ktise] w sobie jednego nowegoczłowieka...” Ef 2:15.

Hilary uważa też, że Mądrość istniała już wcześniej, zanim została„ustanowiona do działania”, bo jest ona odwiecznym Synem Bożym (patrz „OTrójcy Świętej” 1:35, 12:42).

Co powiemy o tym, że tak jak i Septuaginta, również tekst syryjski zawierasłowo „stworzył” w Prz 8:22?

Otóż warto napisać tu to, co przemilczało Towarzystwo Strażnica i co czyniąteż inni antytrynitarze, tacy jak np. cytowany A. Wiśniewski.

Owszem grecka Septuaginta, Biblia syryjska i Targumy zawierają w Prz 8:22słowo „stworzył”, ale, o czym milczą zwolennicy tego terminu (!), nie zawierajągo inne znane greckie i łacińskie przekłady biblijne. Co ważne, wymienioneponiżej teksty greckie, to dokonane przez Żydów tłumaczenia!

Oto informacja na ten temat z przypisu do Prz 8:22, z polskiej edycji „BibliiJerozolimskiej” (Poznań 2006):

„Tłumaczenie ‘nabył mnie’ lub ‘posiadł mnie’ (Akwila, Symmach, Teodocjon)przyjął Hieronim (Wulgata)...”.

Warto dodać tu, że w greckich przekładach ST Akwili (II w.), Symmacha (II/IIIw.) i Teodocjona (II w.) oraz u Filona (I w.) mamy w Prz 8:22 zamiast ektisen (odktidzo) słowo ektesato (od ktaomai), które bywa oddawane przez nabyć,pozyskać, adoptować, posiadać (patrz np. An Introduction to the Old Testament in


143 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Greek. Additional Notes, by H. B. Swete; http://www.ccel.org/).Widzimy więc, że słowo „stworzył” nie jest aż tak bezdyskusyjne w Prz 8:22,

jak chcieliby to wszyscy antytrynitarze ze Świadkami Jehowy na czele.Ważne jest również to, że w Rdz 1:1 w Septuagincie, gdzie ewidentnie chodzi o

stwarzanie, użyto słowo epoiesen, a nie ektise jak w Prz 8:22.

Na zakończenie przytaczamy znaczenie terminu ktidzo według czterechznanych słowników: dwóch grecko-angielskich oraz dwóch grecko-polskich.

„A Greek-English Lexicon of the Septuagint” J. Lust, F. Eynikel, K. Hauspie,t. II, Stuttgart 1996, s. 270:

to found - zakładać; to build (a city) - budować (miasto); to establish -ustanowić; to make - robić; to create - stworzyć; to create sb as - [dla Prz 8:22]stworzyć kogoś jako; to perpetrate - spłodzić.

„A Greek-English Lexicon compiled by Henry Georg Lideell and RobertScott” Oxford 1996 (with a revised supplement) s. 1002-3:

build houses and cities in it - budować domy, miasta; found - zakładać(fundamenty); build - budować; establish - ustanawiać; produce - wytwarzać,wydawać na świat; create - stworzyć; bring into being - powołać do istnienia (dożycia); bring about - spowodować; make - robić; perpetrate - spłodzić.

„Słownik grecko-polski” Z. Abramowiczówna, Warszawa 1960, t. II, s. 724:zaludnić, uczynić zamieszkałym; założyć, zbudować, ustanowić; zaprowadzić

kult; wydać, spłodzić; dać pomyślny obrót (sprawie), przedstawiać (o malarzu),wynaleźć; uczynić, dokonać czegoś.

„Słownik grecko-polski” O. Jurewicz, Warszawa 2000, t. I, s. 560:zaludnić, zasiedlić; założyć, zbudować; ustanowić, zaprowadzić kult; wydać,

spłodzić; przedstawiać (o malarzu); wynaleźć; zrobić, uczynić; dokonać.

Dodatkowe informacje o Prz 8:22 zainteresowany znajdzie w mojej książce pt.„W obronie wiary. Pismo Święte a nauka Świadków Jehowy, innych sekt iwyznań niekatolickich” w rozdz. ‘Zrodzony a nie stworzony’(www.apologetyka.info lub www.piotrandryszczak.pl). Tu staraliśmy się tylkoustosunkować się do tego, co ma do powiedzenia na powyższy temat słownik iinne publikacje Towarzystwa Strażnica.

Być może jednak, w przyszłości, szerzej tymi zagadnieniami zajmiemy się w


144 of 433 02/17/2014 03:19 PM

oddzielnym artykule polemicznym w stosunku do książki antytrynitarzaArkadiusza Wiśniewskiego pt. „Trójca Święta mit czy rzeczywistość?”(Bielsko-Biała 2004).

W drugiej części naszego artykułu przytoczymy liczne wypowiedzi pisarzywczesnochrześcijańskich, bo i tych Towarzystwo Strażnica w swym słowniku iinnych publikacjach próbuje przywoływać jako niby potwierdzających jegowykładnię tekstu Prz 8:22. Podobnie czyni też wspomniany A. Wiśniewski wswej książce.

Na koniec składam podziękowanie J. Romanowskiemu z Warszawy za pomocjęzykową i leksykalną nieodzowną w dużej części mego artykułu. Wyrażam teżwdzięczność J. Lewandowskiemu, bez którego fachowych opracowań niemożliwebyłoby napisanie tej pracy.

2.0. Prz 8:22 i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. II)

Zaraz na początku zaznaczamy, że na końcu tego opracowania zamieszczamydodatkowy rozdział pt. ‘Jezus Stwórcą’, bo nie tylko za „stworzenie” uważanyjest Chrystus przez Towarzystwo Strażnica, ale i negowane jest Jego bycieStworzycielem. Poświęcimy w nim też trochę uwagi tekstowi Ap 3:14, któryczęsto bywa przytaczany przez antytrynitarzy, jako dowód, że Jezus jestpierwszym stworzeniem Boga (podrozdział ‘Ap 3:14’). Jako ciekawostkędodatkowo zamieściliśmy także podrozdział pt. ‘Kim dla Świadków Jehowy jestJezus?’.

W pierwszej części naszego artykułu omówiliśmy historię nauki TowarzystwaStrażnica o tekście Prz 8:22. Przedstawiliśmy też, co Biblia w kilku księgachprzekazała nam na temat Mądrości. Rozpoczęliśmy także polemikę ze słownikiembiblijnym Świadków Jehowy i innymi ich publikacjami. Ukazaliśmy różnepolskie teksty Prz 8:22 oraz omówiliśmy tekst hebrajski i grecki tego wersetu. Wtej części artykułu zajmiemy się tekstami pisarzy wczesnochrześcijańskich, bo itych Towarzystwo Strażnica przywołuje w swym słowniku pt. „Wnikliwepoznawanie Pism” (2006), jako niby potwierdzających jego naukę.


145 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Pisarze wczesnochrześcijańscy a Prz 8:22

1) Oto dalszy fragment słownika biblijnego Towarzystwa Strażnica o tekściePrz 8:22:

„W pierwszych wiekach naszej ery wielu pisarzy podających się za chrześcijanuważało, że jest to symboliczna charakterystyka przedludzkiego Syna Bożego.Zważywszy na rozpatrywane powyżej wersety, nie ulega wątpliwości, że Jehowarzeczywiście ‘utworzył’ Syna ‘jako początek swej drogi, najwcześniejsze zeswych dawnych dzieł’...” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 973).

Cóż powiemy o tych stwierdzeniach? Otóż to, że jest w nich zawarta pewnamanipulacja. Dlaczego? Dlatego, że owszem pisarze wczesnochrześcijańscyodnosili do Jezusa tekst Prz 8:22, ale nie twierdzili, że jest On „stworzony” czy„utworzony” przez Ojca, ale „zrodzony” i to przed wszystkimi wiekami.Podkreślali przez to, że Syn jest tej samej natury Bożej co Ojciec, która jestodwieczna.

Najpierw to, że Syna nie uważali wcześni chrześcijanie za „stworzonego”,przedstawimy na podstawie innej publikacji Towarzystwa Strażnica, która podaje:

„Pierwsi chrześcijanie wyrażali pogląd, że ten opis najwyraźniej odnosi się doChrystusa. Zwolennik doktryny o Trójcy, Edmund J. Fortman, stwierdza: ‘Pawełodniósł to /Przysłów 8:22-31/ do Syna Bożego. Apologeci przytaczali ten cytat,aby wykazać poganom i Żydom przedludzkie istnienie Słowa oraz Jego rolę wstwarzaniu’.” (Strażnica Rok CV [1984] Nr 18 s. 22).

Zauważmy, że w powyższym cytacie Fortmana, ani słowa o tym, że apologecitwierdzili, że Jezus jest „stworzeniem”. Oni tylko tym, którzy nie uznawaliNowego Testamentu i chrześcijańskiego przekazu ustnego, udowadniali„przedludzkie istnienie Słowa”, a nie jego „stworzenie”. O tym że tak byłoistotnie przekonamy się poniżej z ich tekstów.

Ważne jest to, że argumentacją dotyczącą Prz 8:22 chrześcijanie posługiwali sięprzede wszystkim przeciw „poganom i Żydom”. Dlaczego szczególnie przeciwnim? Otóż dlatego, by poganom wykazać preegzystencję Chrystusa w księgachStarego Testamentu, starszych od ich literatury. Natomiast Żydom musielichrześcijanie głosić Chrystusa przede wszystkim na podstawie ksiąg, które oniuznawali, a nie z Nowego Testamentu. Później, gdy heretycy chrześcijańscy(arianie) zaczęli stosować Prz 8:22 przeciw odwieczności Chrystusa,chrześcijanie wyrażali oburzenie za takową interpretację tego tekstu.

Oto przykład takiej reakcji Hilarego z Poitiers (315-367), skierowanej przeciw


146 of 433 02/17/2014 03:19 PM

arianom, którzy w IV wieku stosowali do swych potrzeb Prz 8:22:„O nędzny heretyku! Broń użyczoną Kościołowi przeciw Synagodze

skierowujesz przeciwko wierze oraz przepowiadaniu Kościoła. Naukę należyciewyposażoną do zrozumienia i zbawienia wszystkich, ty kradniesz i posługując siętymi słowami ośmielasz się podawać, że Chrystus jest stworzeniem, zamiastwystąpić przeciwko Żydom zwalczającym Pana i odmawiającym Mu Bóstwa,które Mu przysługuje od wieków” („O Trójcy Świętej” 12:36).

Następnie, po wiekach, zaniechano całkowicie stosowania tego tekstu,uważając go tylko za niepełną jeszcze zapowiedź osoby Mesjasza, ukazanegojako Mądrość, „uosobiony przymiot Boży”.

Jeszcze np. ks. J. Wujek (1541-97) w swej Biblii, w komentarzu do Prz 8:22(„Pan mię posiągł [posiadł]”), uzasadnia na podstawie tekstu Prz 8:22-25preegzystencję i odwieczne zrodzenie Syna przeciw skrajnym Braciom Polskim,którzy negowali całkowicie Jego istnienie przed ludzkim narodzeniem.

Może ktoś zapyta, których to w pierwszych wiekach „wielu pisarzy podającychsię za chrześcijan” ma na myśli Towarzystwo Strażnica, sugerując przy tym, żeuważali oni Jezusa za „stworzonego” i którzy to z nich przytaczali Prz 8:22 napoparcie tego?

Tak się składa, że mamy inną publikację Świadków Jehowy, która uzupełniainteresujący nas temat. Oto słowa z niej, ze strony, gdzie omawiany jest tekst Prz8:22:

„Zobacz ‘Adversus Praxeam’ Tertuliana (...) Zobacz też komentarz do KsięgiPrzysłów 8:22 Justyna Męczennika, Ireneusza, Atenagorasa, Teofila z Antiochii,Klemensa Aleksandryjskiego, Cypriana (Traktaty), Orygenesa (‘De principiis’),Dionizego i Laktancjusza” („‘Wieczyste zamierzenie’ Boże odnosi teraz triumfdla dobra człowieka” 1978 s. 27).

Po przeanalizowaniu tekstów powyższych pisarzy wczesnochrześcijańskichzobaczymy, że wbrew Towarzystwu Strażnica, uczą oni o odwiecznym istnieniu i„zrodzeniu” Syna Bożego, a nie o Jego „stworzeniu”, pomimo że przywołują onitekst Prz 8:22. Oto ich słowa:

Tertulian (ur. 155) - „Tę władzę i właściwość Boskiego umysłu przedstawiasię w Piśmie również pod nazwą Mądrości. Cóż bowiem może być mądrzejszegood rozumu albo słowa Boga? Słyszałem więc Mądrość mówiącą o sobie jakouczynionej drugą osobą: Najpierw Bóg stworzył mnie jako początek swych dzieł,


147 of 433 02/17/2014 03:19 PM

zanim stworzył ziemię, zanim rozmieszczone zostały góry, przed wszystkimiwzgórzami mnie zrodził - naturalnie w swym umyśle tworząc i rodząc. Uznaj natej podstawie, że towarzyszyła mu ona w akcie twórczym: Gdy przygotowywałniebo, rzecze, byłam przy nim... [Prz 8:27-28, 30]” („Przeciw Prakseaszowi”6:1-2).

„Wtedy więc samo Słowo przybrało swą postać i piękno, gdy rzekł Bóg: Niechsię stanie światłość. Tak dopełniły się narodziny Słowa, gdy wyszło z Boga.Ustanowione przez niego najpierw w myślach, pod imieniem Mądrości - Panustanowił mnie przed podjęciem swych dzieł, potem zrodzone rzeczywiście - Gdyprzygotowywał niebo, byłam z nim, uczyniło swym Ojcem Tego, z któregowyszedłszy stało się Synem, pierworodnym, bo zrodzonym przed wszystkim, ijednorodzonym, bo tylko ono zrodziło się z Boga, bezpośrednio z wnętrznościjego serca, jak sam Ojciec zaświadczył: Serce moje wydało z siebie słowonajlepsze [Ps 44:2]. Zaraz więc okazał mu swą radość, gdy ono radowało się wJego obecności: Tyś jest Synem moim, jam cię dziś zrodził i: Przed jutrzenką cięzrodziłem. Podobnie i Syn we własnej osobie (pod imieniem Mądrości) świadczyo Ojcu: Pan ustanowił mnie początkiem swych dzieł, przed wszystkimi wzgórzamimnie zrodził. Z kolei jeśli w tym miejscu widać, że właśnie mądrość mówi, iżzostała ustanowiona przez Pana dla jego zamierzonych dzieł, na innym pokazujesię, że wszystko zostało stworzone przez słowo, a bez niego nic nie zostałostworzone, podobnie jak gdzie indziej: Przez jego słowo utwierdzone zostałyniebiosa, a przez jego ducha wszystkie ich moce [Ps 33:6] (...) bo przecież Słowo,czy to pod nazwą Mądrości, czy Rozumu, czy czegokolwiek w Bożym umyśle iduchu jest tym samym: stało się Synem Boga, zrodzonym, gdy wyszło z niego”(„Przeciw Prakseaszowi” 7:1-4).

Widzimy więc, że Tertulian mówi o „zrodzeniu”, a nie „stworzeniu” Mądrości.Mało tego, uczy o odwiecznym Jej istnieniu:

„Zanim bowiem wszystko powstało Bóg był sam, sam sobie światem, imiejscem, i wszystkim. Był zaś sam, ponieważ nie było oprócz niego nic innego,zewnętrznego. Jednak nawet wtedy nie był całkowicie sam; był w nim bowiemRozum, który miał w sobie samym, oczywiście swój własny. Bóg jest bowiemrozumny i Rozum był w nim najpierw; w ten sposób z Niego pochodzi wszystko.Rozum ten to jego umysł. Grecy nazywają go Logos, który to termin oznacza unas również ‘słowo’, dlatego przyzwyczajono się już u nas mówić, tłumacząc poprostu, iż na początku Słowo było u Boga, (...) Bo jeśli nawet Bóg nie wyrzekłjeszcze słowa, miał je jednak we własnym wnętrzu, razem z rozumem i wrozumie...” („Przeciw Prakseaszowi” 5:2-4).


148 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Mogę zatem nie bez podstaw przyjąć, że i wówczas, przed założeniem świata,Bóg nie był sam, a miał w sobie rozum, a w rozumie słowo, które uczynił kimśdrugim, gdy przebywało w jego wnętrzu” („Przeciw Prakseaszowi” 5:7).

Justyn Męczennik (ur. 100) - „Świadkiem moim będzie tutaj Słowo Mądrości,które samo jest Bogiem, zrodzonym z Ojca wszech rzeczy, jest Słowem iMądrością, i Mocą, i Chwałą Rodziciela swego, co przez usta Salomonowepowiedział: ‘Jeśli wam zwiastuję to, co się każdego dnia dzieje, Będę i o tempamiętał, by wyliczyć rzeczy odwieczne: Pan stworzył Mnie na początku drógSwoich dla dzieł Swoich (...) Przed wszystkiemi wzgórzami zrodził Mnie’. Bógstworzył ziemię... [Prz 8:21-36]” („Dialog z Żydem Tryfonem” 61:3-4).

„Ponadto powiada Mądrość: ‘Jeśli wam zwiastuję to, co się każdego dniadzieje, Będę i o tem pamiętał, by wyliczyć rzeczy odwieczne: Pan stworzył Mniena początku dróg Swoich dla dzieł Swoich (...) Przed wszystkiemi wzgórzamizrodził Mnie’ [Prz 8:21-25] (...) Zrozumcie wy, co mnie słuchacie, i bacznązwróćcie uwagę: Otóż Słowo jasno wykazało, że Ojciec tę Latorośl zrodził przedwszystkiemi zgoła stworzeniami; a że zrodzony od rodziciela różni się co doliczby, przyzna chyba każdy bez wyjątku” („Dialog z Żydem Tryfonem” 129:3-4).

Widzimy więc, że Justyn mówi o „zrodzeniu” Mądrości, a nie o „stworzeniu”Jej.

Ireneusz (ur. 130-140) - Nie wiadomo dlaczego Towarzystwo Strażnicasugeruje, że Ireneusz nauczał o stworzeniu Syna na podstawie Prz 8:22.Tymczasem on wcale tego tekstu nie odnosi do Jezusa, lecz do Ducha Świętego,którego nazywa Mądrością („Przeciw herezjom” 4:20,3, tekst poniżej) i przytaczago następująco:

„Pan mnie stworzył początkiem swych dróg w swoich dziełach, przed wiekamizałożył mnie, na początku, nim uczynił ziemię, nim uczynił otchłań, nim powstałystrumienie wód, przed ustaleniem gór, przed wszystkimi wzgórzami rodzi mnie”.

Widać więc, że Ireneusz poprzez wymienność słów „stworzył”, „założył”,„rodzi mnie” nie sugeruje, ani nie naucza o stworzeniu Ducha Świętego, a jedyniemówi o istnieniu Jego w odwieczności. Mówią o tym kolejne słowa tegorozdziału Ireneusza:

„Słowo, to jest Syn, było zawsze z Ojcem, co wiele razy już udowodniliśmy.Także Mądrość, którą jest Duch, była przy Nim przed wszelkim stworzeniem”(„Przeciw herezjom” 4:20,3).

Oto czego nauczał Ireneusz o zrodzeniu i odwieczności Syna:


149 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Panem jest Ojciec i Panem jest Syn, Bogiem jest Ojciec, Bogiem jest Syn, bozrodzony z Boga jest Bogiem [por. J 1:18]. I tak według substancji, swej mocy iistoty ukazuje się jeden Bóg, zaś wedle porządku naszego zbawienia to Syn iOjciec” („Wykład Nauki Apostolskiej” 47).

Atenagoras (II w.) - „Jeśli zaś powodowani waszą nadzwyczajną inteligencjąpragniecie rozważyć, kim jest Syn, powiem krótko: jest On pierwszympotomkiem Ojca, nie jako istota stworzona (Bóg bowiem od początku będącwiecznym Rozumem posiadał w sobie Słowo-Logos, bo odwiecznie jest istotąrozumną), lecz jako byt, który od Ojca się wywodzi, aby stać się ideą i energiąwszystkich rzeczy materialnych, które znajdowały się w spoczynku jakopozbawiona przymiotów natura i bezużyteczna ziemia, i w których cząstki cięższeprzemieszane były z lżejszymi. Z teorią taką współbrzmią słowa proroczegoDucha: ‘Pan bowiem - powiada on - stworzył mnie jako początek dróg swoich dladzieł swoich’ [Prz 8:22]’.” („Prośba za chrześcijanami” 10).

Jak widzimy Atenagoras uczy o odwiecznym istnieniu Syna i wręcz zaprzecza,by był On stworzeniem.

Popatrzmy jeszcze na komentarz tych słów, który przekazał uczony J. N. D.Kelly, którego Świadkowie Jehowy lubią czasem przywoływać w kwestii TrójcyŚwiętej (np. Strażnica Nr 3, 1992 s. 22). Oto jego słowa:

„Żeby uczynić swe rozumowanie jaśniejszym, Atenagoras następnie zauważa,że Logos będąc potomkiem Boga nigdy faktycznie nie zaczynał istnieć (ouch hosgenómenon), ‘Bóg bowiem od początku będąc wiecznym Rozumem, posiadał wsobie Słowo-Logos (lógon), bo odwiecznie jest istotą rozumną’ (aidios logikós).Poprawniejszym wyjaśnieniem byłoby, że On ‘przyszedł’ (proelthón: znowu myślo logós propherikós) na świat bezkształtnej materii jako stanowiąca pierwowzórmyśli twórcza siła. Na poparcie tego cytuje Księgę Przysłów, 8, 22: ‘Pan mniestworzył na początku swych dróg dla swych dzieł’, nie podkreślając jednakżeczasownika ‘stworzył’.” („Początki doktryny chrześcijańskiej” J. N. D. Kelly,tłum. J. Mrukówna, Warszawa 1988, s. 83).

Teofil z Antiochii (II w.) - Tak jak w przypadku Ireneusza, nie wiadomo czemuTowarzystwo Strażnica twierdzi, że Teofil odnosił do Jezusa słowa Prz 8:22. Onzaś wcale nie przytacza w swym dziele słów Prz 8:22, a jedynie czyni aluzję doPrz 8:27-30 i Mądrością z tego tekstu nazywa Ducha Świętego:

„Ten więc [Logos], będąc Duchem Boga, Początkiem, mądrością i mocąNajwyższego, zstępował na Proroków, i przez nich mówił o stworzeniu świata i


150 of 433 02/17/2014 03:19 PM

inne rzeczy. W czasie bowiem stwarzania świata nie było Proroków, lecz tylkoMądrość Boga, która jest z nim, i święte Słowo jego, które zawsze u niego jestobecne. Przeto tak mówi przez proroka Salomona: ‘Gdy gotował niebiosa, tamemja była; kiedy zawieszał fundamenty ziemi, z nimem była, wszystko składając’[Prz 8:27-30]” („Do Autolyka” 2:10).

Teofil nauczał też o „zrodzeniu”, a nie „stworzeniu” Syna:„Mając więc Bóg swoje własne Słowo, w wnętrznościach swoich zamknięte,

zrodził je ze swoją Mądrością, wydając przed wszystkiem. Tego Słowa użył, jakonarzędzia [gr. hypourgos - pomocnik, asystent, narzędzie], i przez nie wszystkoustanowił. Nazywa się początkiem, dlatego, że ma zwierzchnictwo i panowanienad wszystkiem, co przezeń zostało stworzone” („Do Autolyka” 2:10).

„Lecz jego Słowo, przez które stworzył wszystko, będące jego mocą imądrością [1Kor 1:24], przybierając osobę Ojca i Pana wszechrzeczy, przybyłodo raju pod osobą Boga i rozmawiało z Adamem. Albowiem i samo Pismo św.nas uczy, iż Adam słyszał głos. Czymże zaś może być ów głos, jak nie SłowemBoga, które jest także jego Synem; nie jak poeci i bajkopisarze zmyślają synówboskich ze spółkowania, lecz jak opowiada prawda, Słowo zawsze istniejące wsercu Boga? Zanim cokolwiek się stało, jego posługiwał się radą, bo ono jest jegomyślą i roztropnością. Gdy zaś chciał Bóg uczynić to, co postanowił, zrodził toSłowo, wydalając je z siebie jako pierworodne przed wszelkim stworzeniem; nietak jednak, by był pozbawiony Słowa, lecz by rodził Słowo i ze Słowem zawszeobcował. O tem poucza nas Pismo św. i mężowie natchnieni Duchem św. Wśródnich Jan tak mówi: ‘Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga’. W słowachtych wskazuje, że z początku był tylko Bóg, a z nim Słowo. Tedy dodaje: ‘ABogiem było Słowo. Wszystko się przez nie stało, a bez niego nic się nie stało’.Skoro więc Słowo jest Bogiem i z Boga zrodzonem, Ojciec wszechrzeczy posyłaje według upodobania w pewne miejsca, a gdy ono tam przybędzie, daje sięsłyszeć i widzieć jako przezeń posłane i znajduje się w miejscu” („Do Autolyka”2:22).

Klemens Aleksandryjski (ur. 150) - Najczęściej nazywa on Jezusa MądrościąBożą przywołując tekst 1Kor 1:24, a nie Prz 8:22. Tak robi dziesiątki razy. Jedenraz przytacza on Prz 8:22, ale tekst ten raczej mówi o mądrości w „kategoriimocy, a nie bytu”:

„Dlatego Salomon powiada, że Mądrość została stworzona przezWszechmocnego przed niebem i przed ziemią i przed wszelkimi bytami. Jeśli ktośma w niej udział (myślę o kategorii jej mocy, a nie bytu), tego ona uczy uzyskać


151 of 433 02/17/2014 03:19 PM

pełne pojęcie o sprawach boskich i ludzkich” („Kobierce” VI:138,4).W innym miejscu o Mądrości Bożej Klemens pisze:„Niewiedza bowiem nie dotyczy Syna, który jeszcze przed utworzeniem świata

był doradcą swego Ojca. Był On mądrością, ‘którą się radował’ [Prz 8:30]wszechmogący Bóg. ‘Mocą Boga’ [1Kor 1:24] jest Syn, ponieważ jestprapoczątkowym Słowem Ojca jeszcze sprzed powstania wszystkiego. I wnajwłaściwszym znaczeniu jako ‘Mądrość Boga’ mógł On być nazwany równieżNauczycielem istot za Jego pośrednictwem stworzonych” („Kobierce” VII:7,4-5).

Klemens uczy zawsze o odwieczności Syna Bożego i Jego „zrodzeniu”, a nie„stworzeniu”:

„To jest właśnie ta Nowa Pieśń, objawienie odwiecznego Słowa, które nam sięteraz ukazało. Niedawno objawił się nam odwiecznie istniejący Zbawiciel.Objawił się jako ten, który w istnieniu jest, ponieważ ‘Słowo było u Boga’.Objawił się jako Nauczyciel, przez którego wszystko zostało stworzone. Słowo,jako Stwórca dało nam życie w momencie stworzenia świata, jako Nauczycielpouczyło, jak sprawiedliwie żyć, aby jako Bóg poprowadził nas do życiawiecznego” („Zachęta Greków” I:7,3).

„Słońce zmartwychwstania, Ten, ‘Który przed jutrzenką został zrodzony’ [Ps110:3] i życie daje poprzez swoje promienie” („Zachęta Greków” IX:84,2).

„‘Obrazem zaś Boga’ jest Jego Słowo (i rodzony Syn Umysłu [Ojca], BoskieSłowo, Światło służące za pierwowzór światła), a obrazem Słowa jest prawdziwyczłowiek” („Zachęta Greków” X:98,4).

Cyprian (ur. 200) - Towarzystwo Strażnica twierdzi, że nauczał on ostworzeniu Syna na podstawie Prz 8:22. Tymczasem Cyprian pisze:

„Chrystus jest pierworodny i On jest mądrością Boga, przezeń wszystkouczynione zostało” („Do Kwiryna” 2:1).

Dalej polski tekst cytowanego dzieła wymienia wersety biblijne, które podajeCyprian na uzasadnienie powyższego:

„Prz 8:22-31, (...) J 17:3-5; Kol 1:15 i 18; Ap 21:6; 1Kor 1:22-24” („DoKwiryna” 2:1). [Polski tekst „Do Kwiryna” nie cytuje, jak jest w oryginale,tekstów Pisma Świętego, a jedynie podaje sigla biblijne]

Cyprian posługiwał się tekstem łacińskim Biblii, a w nim w Prz 8:22 są słowapossedit me, co można oddać jako „posiadł mnie” (za przekładem ks. Wujka), anie „stworzył mnie”.

Angielski tekst dzieła „Do Kwiryna” opublikowany na www.ccel.org/fathers2/oddaje słowa z Prz 8:22 następująco: The Lord established me, co można


152 of 433 02/17/2014 03:19 PM

przetłumaczyć jako „Pan ustanowił mnie”. Natomiast w dalszych słowach w Prz8:22-31, na który to tekst powołuje się Cyprian, mowa jest o ‘zrodzeniu’ i‘spłodzeniu’ Mądrości.

Zauważmy też, że Cyprian przywołał w powyższym fragmencie także tekst Ap21:6 („Alfa i Omega, Początek i Koniec”), a ten wyraźnie sugeruje, że Jezus jestBogiem i Stwórcą, a nie stworzeniem.

Cyprian prawdopodobnie tylko dwa razy w swych pismach mówił o zrodzeniuSyna i zasugerował Jego odwieczne istnienie:

„Gdy był od początku synem Boga, miał na nowo narodzić się według ciała -Ps 2:7-8; Łk 1:41-43; Ga 4:4” („Do Kwiryna” 2:8).

„Że Melchizedek był figurą Chrystusa, oświadcza to w Psalmach Duch Święty,gdy w osobie Ojca mówi od Syna: ‘Przed jutrzenką zrodziłem cię...’ [Ps 110:3]”(List 63:4).

Orygenes (ur. 185) - Na początek zacytujemy fragment ‘De principiis’ („Ozasadach”), który przywołuje Towarzystwo Strażnica. Choć Orygenes komentujetekst Prz 8:22, to jak zobaczymy, nie uważa Syna w tym wersecie za stworzenie.

„Otóż nazywa się On Mądrością, tak jak mówi Salomon przemawiając wimieniu Mądrości: ‘Pan stworzył mnie jako początek dróg swoich w dzieleswoim, zanim cokolwiek uczynił, ustanowił mnie przed wiekami. Na początkumnie zrodził, zanim uczynił ziemię, zanim trysnęły źródła wody, zanim stanęłygóry, przed wszystkimi pagórkami’. Nazywa się też Pierworodnym, jak mówiapostoł Paweł: ‘On jest pierworodnym wszelkiego stworzenia’. Pierworodny niejest jednak kimś innym z natury niż Mądrość, lecz jest jednym i tym samym coona. Apostoł Paweł powiedział poza tym: ‘Chrystus jest mocą Bożą i mądrościąBożą’ [1Kor 1:24]” („O zasadach” I:2,1).

„A czy ktoś, kto umie myśleć o Bogu i pojmować Go z całą pobożnością, możeprzypuszczać, że przez najkrótsza chwilkę Bóg Ojciec istniał przed zrodzeniemMądrości? Stwierdzenie takie zakładałoby przecież, że Bóg nie mógł zrodzićMądrości, zanim ją zrodził i powołał z niebytu do istnienia, albo że mógł, ale niechciał tego uczynić; nie wolno jednak tak mówić o Bogu. Jasne jest dlawszystkich, że obydwa te twierdzenia są bezbożne i absurdalne - oznaczająbowiem, że Bóg z niemożności zrodzenia poczynił postępy, aby uzyskaćmożliwość, albo że chociaż mógł uczynić to od razu, odwlekał i odkładał napotem akt zrodzenia Mądrości. Dlatego wierzymy, że Bóg zawsze jest Ojcemswego jednorodzonego Syna, który wprawdzie narodził się z Niego i od Niegopochodzi, jednakże bez jakiegokolwiek początku: ani takiego, który da się


153 of 433 02/17/2014 03:19 PM

określić w czasie, ani takiego, który można sobie wyobrazić wyłącznie rozumowoi, że tak powiem, zauważyć jedynie w umyśle i duszy. Musimy zatem wierzyć, żeMądrość została zrodzona przed wszelkim początkiem, który by się dał określićsłowem albo pomyśleć. (...) z uwagi na te stworzenia, które zostały jak gdybyzapisane i uprzednio uformowane w Mądrości, sama Mądrość mówi u Salomona,iż została stworzona jako ‘początek dróg Bożych’, bo zawierała w sobie samejpoczątki, zasady i formy całego stworzenia” („O zasadach” 1:2,2).

Oto jeszcze jeden komentarz Orygenesa do Prz 8:22:„Chrystus zaś jest początkiem jako Stwórca i zgodnie z tym jest Mądrością, a

dzięki Mądrości zwie się ‘początkiem’. Mądrość bowiem powiada u Salomona:‘Bóg uczynił mnie początkiem dróg swoich dla dzieł swoich’ [Prz 8:22], ażeby‘na początku’, czyli w Mądrości, ‘było Słowo’.” („Komentarz do Ewangelii św.Jana” I:19,111).

Towarzystwo Strażnica w innej publikacji samo podaje, że według OrygenesaSyn jest zrodzony i wiekuisty, a nie stworzony:

„Na przykład w dziele O zasadach Orygenes opisał Jezusa jako‘jednorodzonego Syna, który wprawdzie narodził się, jednakże bezjakiegokolwiek początku’. Dodał też: ‘Jest to narodzenie wieczne i wiekuiste. Synmianowicie nie powstaje przez przybranie z zewnątrz ducha, lecz z natury swojejjest Synem’.” (Strażnicy Nr 14, 2001 s. 30).

Taka jest rzeczywiście nauka Orygenesa:„Spójrzmy, kim jest nasz Zbawiciel: jest on ‘Odblaskiem chwały’ [Hbr 1:3].

Odblask chwały nie powstał raz jeden, tak iżby już więcej się nie rodził; dopókiistnieje światłość, która tworzy odblask, dopóty powstaje odblask chwały Bożej.Zbawiciel nasz jest ‘Mądrością Boga’ [1Kor 1:24]. Mądrość zaś jest ‘odblaskiemwieczystej światłości’ [Mdr 7:26]. Jeśli więc Zbawiciel wciąż się rodzi, dlategopowiada: ‘Rodzi mnie przed wszystkimi pagórkami’ - nie ‘zrodził mnie...’ lecz‘rodzi mnie...’. Jeśli Ojciec wciąż rodzi Zbawiciela...” („Homilia o KsiędzeJeremiasza” 9:4).

„Zatem jednorodzony Bóg, nasz Zbawca, jedyny przez Ojca zrodzony, jestSynem z natury, a nie przez adopcję. A narodził się z samego umysłu Ojca, takjak wola pochodzi z umysłu. Natura boża bowiem, to znaczy naturaniezrodzonego Ojca, nie jest podzielna, abyśmy mogli sądzić, że Syn zostałzrodzony na skutek podziału albo umniejszenia jego istoty. Lecz czy powiemy oumyśle, sercu czy myśli pochodzącej od Boga, on trwa niezmienny, a wydającodrośl woli, stał się Ojcem Słowa. Słowo to spoczywając w łonie Ojca, głosiBoga, ‘którego nikt nigdy nie widział’, oraz Ojca, którego nie zna nikt, tylko on


154 of 433 02/17/2014 03:19 PM

sam, odkrywa tym, których do niego przyciągnął Ojciec niebieski” („Komentarzdo Ewangelii św. Jana” V:9).

„Nikt bowiem nie może godnie pojąć niestworzonego i pierworodnegowszelkiego stworzenia, tylko Ojciec, który Go zrodził, a Ojca może pojąć tylkoSłowo żywe, które jest Jego mądrością i prawdą” („Przeciw Celsusowi” VI:17).

Dionizy - Towarzystwo Strażnica nie podaje, którego Dionizego ma na myśli,mamy bowiem w tym samym czasie dwóch znanych pisarzy chrześcijańskich otym imieniu: Dionizego Aleksandryjskiego (†264) i papieża DionizegoRzymskiego (†268). Ponieważ ten drugi odwołuje się do tekstu Prz 8:22, jegonajpierw zacytujemy, a później pierwszego, który też mówi o „zrodzeniu” Syna:

Dionizy Rzymski papież (†268) - „Niemniej jednak są winni, którzy Synauważają za twór, tj., że Pan nasz jest utworzony jako jeden z tych rzeczy, któreprawdziwie zostały uczynione, chociaż boskie nauki dowodzą, że jest onzrodzony jak wypada i przystoi, a nie jest utworzony lub uczyniony” („O TrójcyŚwiętej i Wcieleniu” cytat za „Bóg Jeden w Trójcy Osób” Ks. W. Granat, Lublin1962, s. 321-322).

„‘Pan stworzył mnie początkiem dróg swoich’ [Prz 8:22]. Jak wiecie, słowo‘stworzył’ nie ma tylko jednego znaczenia. W tym miejscu bowiem ‘stworzył’znaczy ‘postawił na czele uczynionych przez niego dzieł’, to jest ‘uczynionychpoprzez Jego Syna’. Tak więc ‘stworzył’ nie należy rozumieć jako ‘uczynił’.Różni się bowiem robienie od stwarzania.” („O Trójcy Świętej i Wcieleniu” cytatza „Dokumenty synodów od 50 do 381 roku” A. Baron, H. Pietras SJ, Kraków2006, s. 42).

„Przeto nie wolno na trzy bóstwa dzielić prawdziwej Bożej Jedności aniumniejszać godności i niezrównanej wielkości Pana pojęciem ‘stworzenia’. Lecznależy wierzyć w Boga Ojca wszechmogącego, w Jezusa Chrystusa, Syna Jego, iw Ducha Świętego. Należy łączyć Słowo z Bogiem wszechrzeczy, gdyż samomówi o sobie: ‘Ja i Ojciec jedno jesteśmy’ oraz: ‘Jestem w Ojcu a Ojciec wemnie’ [J 10:30, 14:10].” („O Trójcy Świętej i Wcieleniu” cytat za „BreviariumFidei. Wybór Doktrynalnych Wypowiedzi Kościoła” opr. S. Głowa SJ, J. BiedaSJ, Poznań 1989).

Dionizy Aleksandryjski (†264) - „Chrystus jest wieczny będąc Słowem,Mądrością i Potęgą, nie jakoby najpierw nie był zrodzony, a potem Bóg Gozrodził, ale tak, że Syn nie ma istnienia sam przez się, lecz z Ojca” (De sententiaDionisii 15).


155 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Laktancjusz (ur. 250) - W polskim przekładzie jego dzieł brak bezpośredniegoodwołania do Prz 8:22. Jednak Laktancjusz nazywa Chrystusa Mądrością„zrodzoną” i przytoczymy tu jego tekst z tym związany. Ponieważ nie mieliśmyokazji przedstawić jego nauki o Bóstwie Jezusa, dlatego i też fragment dotyczącytego zacytujemy. Szkoda, że Towarzystwo Strażnica nie podało, o jakie konkretnemu dzieło Laktancjusza chodzi. Oto fragmenty którymi dysponujemy:

„Bóg na początku, przed stworzeniem świata, ze źródeł swej wieczności, zeswego Boskiego i wiekuistego ducha sam sobie zrodził Syna, nieśmiertelnego,wiernego, odpowiadającego mocy i majestatowi ojcowskiemu. On jest mocą, onrozumem, on mową Boga, on mądrością. (...) on jeden przybrany został dotowarzystwa najwyższego władztwa, jeden Bogiem nazwany. Wszystko bowiemprzezeń, a bez niego nic” („Streszczenie” XLII).

„Nie należy jednak rozumieć tego, jakoby było dwóch Bogów, Ojciec bowiem iSyn jedno są. Gdy bowiem Ojciec Syna miłuje, i wszystko mu oddaje, a Syn Ojcuwiernie ulega, i nie chce nic po za tem, czego chce Ojciec, nie może oczywiścietak ścisły związek być rozerwanym, by była mowa o dwóch, w których i istota, iwola, i wiara jest jedna. Więc i Syn przez Ojca, i Ojciec przez Syna. Jedna cześćnależy się obydwom, jako jednemu Bogu, i tak cześć tę podzielić trzeba międzydwóch, by sam podział złączony był związkiem nierozerwalnym. Nic sobie niezostawia kto oddziela albo Ojca od Syna, albo Syna od Ojca” („Streszczenie”XLIX).

Prócz powyższych, Towarzystwo Strażnica przywołuje jeszcze, w innejpublikacji, Ignacego Antiocheńskiego (†107). Reprezentuje on, jak widać,pierwsze pokolenie poapostolskie.

Wydaje się, że w sprawie Ignacego Świadkowie Jehowy dopuścili sięmanipulacji jego tekstami. Otóż z siedmiu fragmentów, które zacytowali wStrażnicy Nr 3, 1992 s. 21, tylko jeden pochodzi z autentycznego dzieła Ignacego!Pozostałe sześć to cytaty z „przypisywanych Ignacemu” apokryfów powstałych wIV lub V wieku po Chr.

Ks. J. Czuj o listach, na które prawdopodobnie powołuje się TowarzystwoStrażnica, napisał:

„Inne listy powstałe na początku V wieku w Syrii lub Egipcie w liczbie 8, aprzypisywane Ignacemu, są na pewno nieautentyczne, autorem ich był jakiśapolinarysta” („Patrologia” Poznań 1953, s. 28).

Mało tego. Chociaż wspomniana Strażnica podaje (cytując pewne źródło):


156 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„«Zdaniem ogółu krytyków pierwszych osiem listów [z 15] rzekomo napisanychprzez Ignacego jest fałszywych. Same w sobie zawierają one niezbite dowodytego, iż pochodzą z późniejszego okresu (...) i obecnie są zgodnie odrzucane jakopodrobione»”, to jednak odwołuje się do nich i nie przyznaje się do tego, żecytuje „apokryfy”!

Oto jeden z interesujących nas fragmentów, bo mówiący o tekście Prz 8:22,przytoczonych przez Strażnicę Nr 3, 1992 s. 21:

„Ignacy wskazał, że Syn nie istniał zawsze, lecz został stworzony. Przytoczyłjego słowa: ‘Pan [Bóg Wszechmogący] stworzył Mnie, początek Jego dróg’.”.

Wystarczy jednak sprawdzić w książce pt. „Ojcowie Apostolscy” z serii „PismaStarochrześcijańskich Pisarzy” (Tom XLV, Warszawa 1990), która publikujesiedem prawdziwych pism Ignacego, aby przekonać się, że nie ma w jegoautentycznych listach słów cytowanych przez Strażnicę. Ciekawe, żeTowarzystwo Strażnica zna tę książkę, bo na stronie 23 swej publikacji wymieniają, gdy omawia innych pisarzy wczesnochrześcijańskich.

Poniżej przytaczamy autentyczne słowa omawianego męczennikachrześcijańskiego.

Ignacy Antiocheński (†107) - „Jeden jest Lekarz cielesny i zarazem duchowy,zrodzony i niezrodzony*, przychodzący w ciele Bóg, w śmierci życie prawdziwe,zrodzony z Maryi i zrodzony z Boga, najpierw podległy cierpieniu, a teraz mu jużnie podlegający, Jezus Chrystus, nasz Pan [*przypis ‘Niezrodzony’ termin,którym oznaczano transcendencję Boga]” („Do Kościoła w Efezie” 7:2).

„On to przed wiekami u Ojca był i objawił się u kresu” („Do Kościoła wMagnezji” 6:1).

„w jednym Jezusie Chrystusie, który wyszedł od Ojca jedynego, który był wNim jedyny i do Jedynego powrócił” („Do Kościoła w Magnezji” 7:2).

„(...) że Bóg jest jeden i że objawił się nam przez Jezusa Chrystusa, swojegoSyna. On to jest Jego Słowem wychodzącym z milczenia” („Do Kościoła wMagnezji” 8:2).

„Wyczekuj Tego, który jest ponad wszelką zmiennością, poza czasem,niewidzialnego, który dla nas stał się widzialnym” („Do Polikarpa” 3:2).

Towarzystwo Strażnica zacytowało zaś z anglojęzycznej publikacji takie otozdanie, podobno Hermasa (II w.):

„Syn Boga jest starszy od wszystkich swych stworzeń” (Strażnica Nr 3, 1992 s.22).

Niestety w polskim tekście Hermasa nie można znaleźć takiego zdania.


157 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Tymczasem fragment ten, nawiązujący do Prz 8:27-30 wygląda następująco:„Syn Boży jest zrodzony przed wszystkim stworzeniem, tak że był On doradcą

Ojca, gdy Ten świat stwarzał” („Pasterz” ‘Przypowieść dziewiąta’ 12:2).

Widzimy z powyższego, że nawet jeśli tekst Prz 8:22 zastosowany jest przezpisarzy wczesnochrześcijańskich do Jezusa, to albo aby wykazać Jego istnienieprzed wiekami, albo by pokazać jego zrodzenie, a nigdy „stworzenie”.

Ciekawe, że Towarzystwo Strażnica w sprawie tego wersetu nie przywołało np.Atanazego (295-373) czy Hilarego (315-367), bo i oni, najwięksi obrońcy TrójcyŚwiętej, stosowali Prz 8:22 do wykazywania „zrodzenia” i odwiecznego istnieniaSyna Bożego (patrz moje artykuły o nich na www.apologetyka.info lubwww.piotrandryszczak.pl).

Jezus Stwórcą

Ponieważ Świadkowie Jehowy uważają, że Chrystus jest „stworzeniem”,dlatego nie uznają, że jest On „Stwórcą”.

Oto co biblijny słownik Towarzystwa Strażnica ma do powiedzenia na tentemat.

„Nie jest współstwórcą. Udział w dziele stwórczym nie oznacza jednak, żeSyn był współstwórcą, stojącym na równi z Ojcem. (...) A skoro Jehowa jestŹródłem wszelkiego życia, to właśnie Jemu zawdzięczają swe istnienie wszystkieżywe stworzenia, widzialne i niewidzialne (Ps 36:9). Syn nie był więcwspółstwórcą, ale raczej wykonawcą lub narzędziem, którym się posłużył Jehowajako Stwórca. Sam Jezus przypisał dzieło stwórcze Bogu i podobnie czyni całePismo Święte (Mt 19:4-6; zob. STWORZENIE)” („Wnikliwe poznawanie Pism”2006 t. I, s. 973).

Co powiemy o wnioskach słownika Towarzystwa Strażnica? Otóż widzimy tuwielką obawę, że jeśli Jezus okazałby się współstwórcą to byłby „stojącym narówni z Ojcem”. A tak się właśnie składa, że Syn potrafił powiedzieć:

„Ojciec mój działa aż do tej chwili i Ja działam” J 5:17;„Albowiem to samo, co On czyni, podobnie i Syn czyni (...) Albowiem jak

Ojciec wskrzesza umarłych i ożywia, tak również i Syn ożywia tych, którychchce. Ojciec bowiem nie sądzi nikogo, lecz cały sąd przekazał Synowi” J 5:19,21-22.

Widać więc, że Jezus zrównuje się we wszelkim działaniu ze swym Ojcem i


158 of 433 02/17/2014 03:19 PM

gdyby był On tylko „stworzeniem”, a nie Stwórcą, to takie zrównywanie się zWszechmogącym Bogiem byłoby wielkim nadużyciem z Jego strony!

Również Chrystus jest jak Bóg „Źródłem wszelkiego życia”:„W Nim było życie, a życie jest światłością ludzi” J 1:4 por. „Bóg dał nam

życie wieczne, a to życie jest w Jego Synu” (1J 5:11), „Ja jestemzmartwychwstaniem i życiem” (J 11:25), „Ja jestem drogą i prawdą, i życiem” (J14:3), też 1J 5:20, J 17:3.

Czy Jezus był „wykonawcą lub narzędziem, którym się posłużył Jehowa jakoStwórca”, jak podaje słownik Świadków Jehowy? Zapewne w Biblii nieznajdziemy stwierdzenia, że Jezus jest „narzędziem do stwarzania” (w BT w Rz3:25 pada słowo „narzędzie”, ale dosłowne tłumaczenie greckiego słowa tamwystępującego to „przebłagalnia” por. „ofiara przebłagalna” BP, BW).

Czy Jezus jako „narzędzie” i „stworzenie” mógłby wymienić siebie przedBogiem Ojcem i powiedzieć „Ja i Ojciec mój jedno jesteśmy” (J 10:30)?

Przecież Towarzystwo Strażnica w innym miejscu swego słownika samopodaje: „Jedność między Jezusem a jego Ojcem (...) [polega] na tym, iż mają tesame cele i zmierzają do nich jednakowymi drogami” („Wnikliwe poznawaniePism” 2006 t. I, s. 975). Czy więc stwarzanie świata nie podlegało pod „te samecele” do których z Ojcem „zmierzają (...) jednakowymi drogami”?

Natomiast nawet jeśli Chrystus byłby tylko „wykonawcą”, którym posłużył sięBóg, to już możemy śmiało powiedzieć, że jest współstwórcą.

Ale i przecież Towarzystwo Strażnica uczy, że zgodnie z Rdz 1:26 sam Bógrzekł do swego Syna „Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam...”.Nawet podaje to omawiany słownik biblijny: „Skoro ten jednorodzony Syn Bożytak ściśle współpracował z Jehową podczas stwarzania (...) więc najwyraźniej towłaśnie do niego Jehowa powiedział: ‘Uczyńmy człowieka na nasz obraz’ (Rdz1:26)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 799).

Czy był więc Jezus współstwórcą, czy nie? Jak będąc „współpracownikiem”nie mógł być „współstwórcą”?

Czy rzeczywiście „Sam Jezus przypisał dzieło stwórcze Bogu”? Oczywiście żetak, ale i „sam Bóg przypisał dzieło stwórcze Synowi”.

Słowa Syna: „Ojcze, Panie nieba i ziemi” Łk 10:21;Słowa Ojca: „Do Syna (...) Tyś, Panie na początku osadził ziemię, dziełem też


159 of 433 02/17/2014 03:19 PM

rąk Twoich są niebiosa” Hbr 1:8, 10 por. w. 11-12.Widzimy więc, że Syn, tak jak i Ojciec, jest Stwórcą nieba i ziemi. Mało tego,

w Hbr 1:10-12 zastosowano do Chrystusa słowa, które w Starym Testamencieużyte są w stosunku do Boga, bo jest to cytat z Ps 102:26-28 według Septuaginty.

Jeśli chodzi o przytoczony przez powyższy słownik tekst Mt 19:4-6 o BoguStwórcy, który nawiązuje do Rdz 1:27 i 2:24, to wskazaliśmy powyżej, żeTowarzystwo Strażnica słowa poprzedzające z Rdz 1:26 odnosi razem do Ojca iSyna. Czyż więc Jezus nie był wtedy współstwórcą?

Oto inne najczęściej przytaczane teksty biblijne, mówiące o tym, że Jezus jestStwórcą:

„Wszystko przez Nie się stało, a bez Niego nic się nie stało, co się stało. W nimbyło życie...” J 1:3-4;

„Na świecie było [Słowo], a świat stał się przez Nie...” J 1:10;„Zabiliście Dawcę życia [dosłownie: Początek i Wodza życia; gr. archegon

dzoes]” Dz 3:15;„dla nas istnieje tylko jeden Bóg, Ojciec, od którego wszystko pochodzi i dla

którego my istniejemy, oraz jeden Pan, Jezus Chrystus, przez którego wszystkosię stało i dzięki któremu także my jesteśmy” 1Kor 8:6;

„bo w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi,byty widzialne i niewidzialne, czy Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czyWładze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone. On jest przedwszystkim i wszystko w Nim ma istnienie” Kol 1:16-17;

„Jego to ustanowił dziedzicem wszystkich rzeczy, przez Niego też stworzyłwszechświat” Hbr 1:2; powyżej Hbr 1:10;

„Przez wiarę poznajemy, że słowem Bożym światy zostały tak stworzone, iż toco widzimy, powstało nie z rzeczy widzialnych” Hbr 11:3;

„To mówi Amen, Świadek wierny i prawdomówny, Początek stworzeniaBożego” Ap 3:14 (ten tekst omówimy poniżej, w osobnym podrozdziale).

Przytaczamy też teksty biblijne ze Starego Testamentu, które w duchu NowegoTestamentu wskazują nam na Jezusa jako Stwórcę. Dotyczą one Chrystusabędącego Słowem Bożym (J 1:1, Ap 19:13) i Mądrością (1Kor 1:24):

„Przez słowo Jahwe powstały niebiosa i wszystkie ich zastępy przez tchnienie[dosł. ‘Ducha’] ust Jego” Ps 33:6 (por. Ps 107:20);

„W owym dniu patrzeć będzie człowiek na swego Stwórcę i jego oczy sięzwrócą ku Świętemu Izraela” Iz 17:7. Por. Rdz 1:26.


160 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Warto tu dodać, że pisma wczesnochrześcijańskie często tekst Ps 33:6 („PrzezSłowo Pana stały się niebiosa, i przez Jego Ducha wszelka ich moc”) odnosiły doJezusa-Słowa, nadając mu też wymiar trynitarny. Patrz Ireneusz (ur. 130-140)„Wykład Nauki Apostolskiej” 5; Teofil z Antiochii (II w.) ”Do Autolyka” I:7,3;Tertulian (ur. 155) „Przeciw Prakseaszowi” VII:3, XIX:3; Hipolit (ur. przed 170)„Przeciw Noetosowi” 12; por. Justyn Męczennik (ur. 100) „Dialog z ŻydemTryfonem” 61:1.

Popatrzmy również na teksty z Księgi Mądrości, napisanej w I wieku przedChr., która mówi o Mądrości będącej, jak pisaliśmy w pierwszej części tegoartykułu, zapowiedzią Syna Bożego, lub wskazywała na „typ osoby Boskiej,objawionej w Chrystusie Jezusie”:

„pouczyła mnie bowiem Mądrość - sprawczyni wszystkiego” Mdr 7:21 por.7:12;

„cóż cenniejszego niż Mądrość, która wszystko sprawia? Jeśli rozwaga jesttwórcza - któreż ze stworzeń bardziej twórcze niż Mądrość?” Mdr 8:5-6;

„Boże przodków i Panie miłosierdzia, któryś wszystko uczynił swoim słowem iw Mądrości swojej stworzyłeś człowieka...” Mdr 9:1-2;

„Z Tobą jest Mądrość, która zna Twe dzieła, i była z Tobą, kiedy światstwarzałeś, i wie, co jest miłe Twym oczom...” Mdr 9:9.

Uzupełniając nasz temat popatrzmy jeszcze czego nauczali o Jezusie-Stwórcypisarze wczesnochrześcijańscy. Oto kilka przykładów:

Meliton z Sardes (II w.) - „Ale ty nie okazałeś się Izraelem, nie widziałeśBoga, bo nie poznałeś Pana, bo nie pojąłeś, Izraelu, że oto On jest właśniePierworodnym Boga, tym, który zrodzony jest przed Jutrzenką, który światłoobudził, który dzień rozświecił, który ciemności oddzielił, który pierwszy głazutwierdził, który ziemię zwiesił, otchłań wysuszył, firmament rozpostarł, światuporządkował, gwiazdy porozwieszał na niebie, jaśniejące ciała rozpalił, w niebiestworzył aniołów i tam trony utwierdził, a na ziemi człowieka ukształtował”(„Homilia Paschalna” 82).

Ireneusz (ur. 130-140) - „Prawdziwym Stwórcą świata jest Słowo Boże, to jestPan nasz, który w ostatecznych czasach stał się człowiekiem i chociaż przebywałna świecie w niewidzialny sposób, obejmował wszystko, co zostało stworzone, izwiązany był z całością stworzenia, ponieważ był Słowem Bożym,zarządzającym wszystkim i porządkującym wszystko " („Przeciw herezjom”5:18,3).


161 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Klemens Aleksandryjski (ur. 150) - „Objawił się jako Nauczyciel, przezktórego wszystko zostało stworzone. Słowo, jako Stwórca dało nam życie wmomencie stworzenia świata, jako Nauczyciel pouczyło, jak sprawiedliwie żyć,aby jako Bóg poprowadził nas do życia wiecznego” („Zachęta Greków” I:7,3).

Orygenes (ur. 185) - „Chrystus zaś jest początkiem jako Stwórca i zgodnie ztym jest Mądrością, a dzięki Mądrości zwie się ‘początkiem’. Mądrość bowiempowiada u Salomona: ‘Bóg uczynił mnie początkiem dróg swoich dla dziełswoich’ [Prz 8:22], ażeby ‘na początku’, czyli w Mądrości, ‘było Słowo’.”(„Komentarz do Ewangelii św. Jana” I:19,111).

Cyprian (ur. 200) - „Jeśli ponosimy na tym świecie zniewagi, trudy, ucieczki,katusze, to Stwórca i Pan świata doznał jeszcze większych. On sam zachęca nassłowami: ‘Jeżeli was świat nienawidzi, mówi, to wiedzcie, że mnie przed wamiznienawidził...’ [J 15:18]. Pan i Bóg nasz, czegokolwiek nauczał, sam czynił, abyi uczeń nie mógł się usprawiedliwiać, że uczy, ale nie czyni” (List 58:6).

Ap 3:14

„To mówi Amen, Świadek wierny i prawdomówny, Początek stworzeniaBożego” Ap 3:14.

Ten tekst, wymieniony powyżej jako ostatni, wśród tych, które mówią o tym,że Jezus jest Stwórcą, musimy opatrzyć komentarzem. Otóż słowo „Początek”(gr. arche) w tym wersecie jest tym samym terminem, który pada w stosunku doJezusa w Ap 22:13 („Początek i Koniec”) i Kol 1:18 („On jest Początkiem”).

Prócz tego greckie arche (początek) z Ap 3:14 można też przetłumaczyć na„zwierzchność” (władza), co w innych miejscach czynią Świadkowie Jehowy wswej Biblii (np. Łk 20:20, 1Kor 15:24, Ef 1:21, Kol 1:16, Tt 3:1). Jezus więc, jeślinie jest tu „zasadą” istnienia stworzeń, to jest zapewne „Zwierzchnościąwszelkiego stworzenia”. I rzeczywiście Chrystus będąc „dziedzicem wszystkichrzeczy” (Hbr 1:2), jest i dziedzicem-zwierzchnością „wszelkiego stworzenia”.

Tak też oddaje ten tekst „Komentarz Żydowski do Nowego Testamentu” (D. H.Stern, Warszawa 2001):

„Oto wiadomość od Amen, świadka wiernego i prawdziwego, Władcystworzenia Bożego”.

Warto także wiedzieć, że tytuł „Świadek wierny...” z Ap 3:14, został w Ap 1:5użyty z określeniem „Władca [archon] królów ziemi”. Może więc i topoświadcza, iż tekst Ap 3:14 należy odczytać jako „Władca stworzenia Bożego”.

Słusznie więc zwrócił uwagę J. Lewandowski w swym artykule pt.


162 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Antytrynitarze a tekst z Ap 3,14”, że słowo greckie arche w znaczeniu władzyzostało zastosowane w Septuagincie w Iz 9:5-6, a jako „zasada”, „podstawa” w Ps118:160 (119:160) i Prz 9:10 (por. przypis w BT „podstawa, podwalina”). Zaśpolski przekład Ps 119:160 z Septuaginty zawiera nawet termin „zasada”:

„Zasadą słów Twoich jest prawda...” („Psałterz Biblii Greckiej” ks. A. Tronina,Lublin 1996, s. 219).

Nawet A. Wiśniewski, uważany przez wielu polskich antytrynitarzy zaautorytet, musiał po szerokiej analizie (8,5 strony) przyznać, że nie można z całąstanowczością twierdzić, że tekst Ap 3:14 uczy, że Jezus jest stworzeniem, jakchciałoby wielu zwolenników tego poglądu. W swej książce, we wnioskach,napisał on między innymi:

„Podkreślam, że zdaję sobie w pełni sprawę z tego, iż tekst Obj 3,14 nie jestjednoznaczny. Należy uznać możliwość obrony go przez trynitarzy w sposób,który opiera się na zastosowaniu innych, słownikowych znaczeń arche. (...)Interesowało mnie raczej prawdopodobieństwo rozumienia Obj 3,14 jakoodnoszącego się do Jezusa w znaczeniu pierwszego życia stworzonego przezBoga do istnienia, nie zaś bezdyskusyjnego udowodnienia swojej tezy. Abyodnaleźć sens tego fragmentu skoncentrowałem się tylko na warstwie językowej,pomijając warstwę teologiczną (inne fragmenty mogące nam pomóc wzrozumieniu roli Jezusa i Boga w procesie stwarzania). Wnioski, jak zawsze,należą do czytelnika” („Trójca Święta mit czy rzeczywistość” Bielsko-Biała 2004,s. 72-73).

I chociaż podkreślił on, że nie ma „ani jednego przypadku użycia w NowymTestamencie słowa arche w znaczeniu ‘źródła, pierwszej przyczyny’” (j/w. s. 72),to o Starym Testamencie i Septuagincie ‘zapomniał’ dodać, to co napisaliśmypowyżej. A może jednak tym ‘jedynym przypadkiem’ z Nowego Testamentu jestwłaśnie Ap 3:14?

Dodajmy, że A. Wiśniewskiemu nawet nie pomogło w dowodzeniu to, żewbrew nauce swego wyznania (jest epifanistą) odniósł tekst Ap 22:13 („Począteki Koniec”) do Boga, a nie do Jezusa („Teraźniejsza Prawda i ZwiastunChrystusowej Epifanii” Nr 365/19, czerwiec 1986 s. 87). A ten werset może byćteż rozstrzygającym o tym, czy Chrystus jest „Zasadą stworzenia” (źródłem,pierwszą przyczyną), czy tylko „pierwszym, początkowym stworzeniem”.

Oto jeszcze porównanie pozostałych tytułów Jezusa z Ap 3:14, bo tak sięskłada, że antytrynitarze tym ‘imionom’ (Amen, świadek) nie poświęcają za wiele


163 of 433 02/17/2014 03:19 PM

uwagi.

Jezus w Ap 3:14 Bóg w Starym Testamencie„Amen”. „‘Amen’ - tytuł Chrystusa, pozostający zapewne w

związku z Bożym tytułem ‘amen w tekściemasoreckim Księgi Izajasza i u Symmacha”(„Apokalipsa świętego Jana. Wstęp - Przekład zOryginału - Komentarz” O. A. Jankowski OSB,Poznań 1959, s. 162). Chodzi tu o Iz 65:16, o którymmówi też ang. Biblia Świadków Jehowy zreferencjami. Przypis w BP do Iz 65:16 podaje, że wtym wersecie „amen” występuje dwukrotnie.„Encyklopedia Katolicka” (t. I, hasło ‘Amen’)dodaje: „[hebr.] tekst Iz 65,16 zawierający wyrażenie‘Bóg Amen’; we wszystkich przekładach,począwszy od LXX, tłumaczy się ten zwrot przez‘wierny Bóg’ lub ‘prawdziwy Bóg’”.Por. 2Kor 1:20. Patrz też „Wnikliwe poznawaniePism” 2006 t. I, s. 67.

„Świadek wierny i prawdomówny”. „Świadek wierny i prawdomówny” to również tytułBoga z Jr 42:5: „Bóg [‘Jahwe’ BP] nam świadkiemwiernym i prawdomównym, że postąpimy wewszystkim według tego, co Jahwe, twój Bóg, objawidla nas” BT wyd. II.

W związku z tym, że powyższe dwa terminy są tytułami Boga, to zastosowanerównież do Jezusa zrównują Jego majestat z Ojcem. Nie może więc trzecieokreślenie oznaczać, że Chrystus jest tylko „stworzeniem” Bożym. Bardziejprawdopodobne jest to, że jest On tu również, jak Bóg, „Władcą” lub „Zasadą”stworzenia Bożego, będąc też gdzie indziej nazwany „jedynym Władcą” Jud 4.Tym bardziej, że i pozostałe tytuły z „Listów do 7 Kościołów” z Ap 2:1, 8, 12, 18,3:1 nawiązują do Bożych określeń, ukazujących podobieństwo Syna do Ojca(patrz poniżej tabela). Tylko więc jeden tytuł, „Początek stworzenia Bożego”,wskazywałby na przepaść między Bogiem, a Jego stworzeniem, gdyby goodczytać jak chcą antytrynitarze. Czy jest to możliwe, gdy ta księga ukazujeraczej wspólną i identyczną cześć i chwałę dla Syna i Ojca (Ap 5:12-14, 7:12,22:1) oraz jednakowe tytuły obu osób Bożych (Ap 1:17, 2:8, 21:6, 22:13)?

Oto pozostałe określenia i ‘imiona’ Chrystusa z Listów do 7 Kościołów i ichpowiązanie z Bogiem.

Jezus w Listach do 6 Kościołów Bóg„To mówi Ten, który trzyma w prawej ręce siedemgwiazd.Ten, który się przechadza wśród siedmiu

Chrystus jest jak Jego Ojciec właścicielem siedmiugwiazd i świeczników, które są siedmioma Aniołamii Kościołami (Ap 1:20). Są one „Kościołami


164 of 433 02/17/2014 03:19 PM

świeczników” Ap 2:1. Bożymi” (1Kor 1:2) i „Kościołami Chrystusa” Rz16:16.

„To mówi Pierwszy i Ostatni, który był martwy, aożył” Ap 2:8.

Chrystus jak Bóg jest „Pierwszym i Ostatnim” (Iz44:6).

„To mówi Ten, który ma miecz obosieczny, ostry”Ap 2:12.

Chrystus posiada „miecz”, jak Bóg, którym jest Jegosłowo (Hbr 4:12).

„To mówi Syn Boży:Ten, który ma oczy jak płomień ognia, a nogi Jegopodobne są do drogocennego metalu” Ap 2:18.

Chrystus jak Bóg używa podobnej formuływprowadzającej (Am 1:6). Jego wygląd ukazanyszerzej w Ap 1:13-16 odpowiada opisowi Boga z Dn7:9-10 i Ez 43:2.

„To mówi Ten, co ma Siedem Duchów Boga isiedem gwiazd” Ap 3:1.

Chrystus jak Bóg ma siedmioro Duchów (Ap 4:5) isiedem gwiazd (patrz powyżej Ap 2:1).

„To mówi Święty, Prawdomówny,Ten, co klucz Dawida, Ten co otwiera, a nikt niezamknie i Ten, co zamyka, a nikt nie otwiera” Ap3:7.

Chrystus jak Bóg jest Święty (Iz 8:13, 49:7) iPrawdomówny (J 3:33, Tt 1:2). Posiada jak JegoOjciec „klucz Dawida” Iz 22:22 por. Hi 12:14.

Na zakończenie omawiania Ap 3:14, jeszcze raz zapytajmy: czy to możliwe byprzy tylu wspólnych określeniach Chrystusa i Boga, ten jeden tytuł z tego wersetumiał oznaczać, że Jezus jest „stworzeniem”? Czy może raczej sugeruje powyższe,że jest On, jak Jego Ojciec, Władcą czy Zasadą stworzenia? Odpowiedzi na te pytania udzieli nam Teofil Antiocheński, pisarzwczesnochrześcijański z II wieku: „Nazywa się początkiem, dlatego, że ma zwierzchnictwo i panowanie nadwszystkiem, co przezeń zostało stworzone” („Do Autolyka” 2:10). Podobnie uczyli też o kwestii „początku” inni: Klemens Aleksandryjski (ur. 150) - „Bo Syn działa, gdy widzi dobroczynnedziałanie Ojca [por. J 5:19], On nazwany Bogiem Zbawcą, Początek wszystkiego,jako wizerunek Boga samego niewidzialnego, Prapoczątek przedwieczny, któryukształtował wszystko, co po Nim powołane zostało do życia” („Kobierce”V:38,7). Orygenes (ur. 185) - „Chrystus zaś jest początkiem jako Stwórca i zgodnie ztym jest Mądrością, a dzięki Mądrości zwie się ‘początkiem’. Mądrość bowiempowiada u Salomona: ‘Bóg uczynił mnie początkiem dróg swoich dla dziełswoich’, ażeby ‘na początku’, czyli w Mądrości, ‘było Słowo’.” („Komentarz doEwangelii św. Jana” I:19,111). Widzimy więc, że pisarze wczesnochrześcijańscy uważali, że Jezus jako„Początek” jest Zwierzchnością albo Stwórcą, ale nie stworzeniem.

Więcej na powyższy temat zainteresowany znajdzie w artykule G.Żebrowskiego pt. „Czy Jezus jest stwórcą?” (patrz www.apologetyka.info).


165 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Kim dla Świadków Jehowy jest Jezus?

Negacja Jezusa jako Stwórcy, powoduje, że Świadkowie Jehowy wyszukują dlaNiego jakichś innych funkcji. Oto jak dziwną relację między Synem a Ojcemprzedstawiają dwie wersje broszury Towarzystwa Strażnica. W pierwszej(starszej) zapomniano nawet o tym, że Jezus jest Synem Ojca!

„Oto wszystko nowym czynię” 1959 s. 11-12 „Oto wszystko nowe czynię” 1987 s. 12-13„Stosunek Ojca do Syna można przyrównać dostosunków, jakie istnieją między prezesemprzedsiębiorstwa a jego podwładnym, który jakopełnomocnik prezesa spełnia jego życzenia”.

„Więzy łączące Jehowę z Synem można przyrównaćdo stosunków między właścicielem i zarazem szefemjakiegoś warsztatu a jego potomkiem, pomagającymprzy produkcji wyrobów zaprojektowanych przezojca”.

Jak widzimy, publikacje i słownik Świadków Jehowy tak intensywnie zwalczato, że Jezus jest Stwórcą, że Towarzystwo Strażnica musiało Mu wyznaczać wzamian inne funkcje.

Na koniec ciekawostka, a zarazem niekonsekwencja Towarzystwa Strażnica.Otóż choć zawsze zaprzeczało ono, że Jezus jest Stworzycielem, to jednak przezkilka lat nadawało Mu jakby niechcąco tytuł „Stwórcy”!

Oto cytat ze stałej stopki redakcyjnej z Przebudźcie się! od numeru 8 z 1988roku do numeru 10 z 1995 roku:

„Co najważniejsze, czasopismo to umacnia zaufanie do obietnicy danej przezStwórcę, że zanim przeminie pokolenie pamiętające wydarzenia z roku 1914,nastanie nowy świat, w którym zapanuje pokój i bezpieczeństwo” (stopka tazostała odmieniona w od numeru 11 z 1995 r., gdy zmieniono naukę o „pokoleniuroku 1914”).

Jak widzimy z tego cytatu, „Stwórcą” dającym obietnicę „że zanim przeminiepokolenie pamiętające wydarzenia z roku 1914” jest chyba Jezus (?!). Tymbardziej, że zawsze Towarzystwo Strażnica wkładało w Jego usta te słowa:

„(...) Jezus powiedział: ‘To pokolenie żadną miarą nie przeminie, aż sięwszystko to wydarzy [włącznie z końcem tego systemu]’ (Mateusza 24:34, 14).Które pokolenie miał na myśli? Pokolenie, które żyło w roku 1914” („Będzieszmógł żyć wiecznie w raju na ziemi” 1990 s. 154). Por. ed. z 1991 r. „Prowadzenierozmów na podstawie Pism” s. 72-73.

Teksty pisarzy wczesnochrześcijańskich cytowane według:


166 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Laktancjusz. Pisma Wybrane” tłum. ks. dr J. Czuj, Poznań 1933.Pozostałe źródła cytatów patrz moje artykuły dotyczące poszczególnych

pisarzy wczesnochrześcijańskich opublikowane na www.apologetyka.info lubwww.piotrandryszczak.pl.

2.1. Jezus Chrystus a archanioł Michał i „Wnikliwepoznawanie Pism” (cz. I)

Wydaje się, że nie od samego swego początku dzisiejsi Świadkowie Jehowyutożsamiali Jezusa Chrystusa z archaniołem Michałem. W jednej z pierwszychich Strażnic znajdziemy bowiem takie oto zdanie:

„‘Let all the angels of God worship him’ [that must include Michael, the chiefangel, hence Michael is not the Son of God]” (ang. Strażnica [Zion’s WatchTower] XI 1879 s. 4 [48]).

Fragment ten można przetłumaczyć następująco:„‘Niech wszyscy aniołowie Boga uwielbiają go’ [które musi obejmować

Michała naczelnika (wodza) aniołów, stąd Michał nie jest Synem Boga]”.Widać więc, że Strażnica początkowo odróżniała Jezusa od Michała. Rychło

jednak tę naukę zmieniono, ale nie od razu na taką, jaką ma dziś TowarzystwoStrażnica tzn., że jest jeden archanioł i że jest nim Jezus zwany w niebieMichałem.

Nawet odróżniano czasem Chrystusa od archaniołów:„możemy wiedzieć bez powątpiewania, że ludzie, aniołowie, archaniołowie, a

nawet Syn Boży – zanim »stał się ciałem i mieszkał między nami« (...) wszyscybyli śmiertelni” („Pojednanie pomiędzy Bogiem i człowiekiem” 1920 [ang. 1899]s. 458; por. s. 504).

Książka „Stworzenie” wydana w 1928 roku [ang. 1927] przez tę organizacjęuczyła:

„Archanioł jest to imię dane niektórym z duchowych istot Bożych (...). Tentytuł, czyli to imię archanioł, było także w niektórych wypadkach stosowane i doLogosa, kiedy ten służył Jehowie w pewnej lub szczególnej mierze” (s. 17).

„Jehowa Bóg miał cudowną i możną organizację, składającą się z chórówduchowych stworzeń, między nimi byli piękni aniołowie, archaniołowie, serafini,


167 of 433 02/17/2014 03:19 PM

cherubini, Lucyfer i możny Logos, ci dwaj ostatnio wspomniani byli nazwani‘gwiazdami zarannemi’.” (s. 21).

Ciekawe, że wcześniej jednak nauczano inaczej. Prezes Towarzystwa StrażnicaC. T. Russell (zm. 1916) pytany o tę kwestię wyraził to następująco:

„Pytanie (1911). - O ile mogłem dopatrzyć się w Piśmie Świętym, to Michałjedynie jest wspomniany jako Archanioł. Czy brat myśli, że są inni?

Odpowiedź. - Ja miałem tę samą myśl” („Co kaznodzieja Russell odpowiadałna zadawane jemu liczne pytania” 1947 [ed. ang. 1917] s.15).

Jednak w późniejszej publikacji Russell jakby zmienił zdanie, bo i szatanazaliczył do „archaniołów”:

„Lucyfer, jeden z Archaniołów długo pielęgnował w swym sercu ambitnezamiary” („Stworzenie czyli historia biblijna w obrazach” 1914 s. 15).

Ten sam tekst został przytoczony też przez czasopismo „Złoty Wiek” z 1października 1925 r. (s. 223).

Pomimo, że na początku lat 20-tych XX wieku Towarzystwo Strażnicaidentyfikowało Jezusa z „Michałem” z Dn 10:13, 21, 12:1, z „archaniołem” z1Tes 4:16, czy z „archaniołem Michałem” z Jud 9, to jednak „Michała” z Ap 12:7utożsamiało z papieżem!

Oto słowa z jego komentarza do Apokalipsy („Dokonana Tajemnica”)wydawanego w latach 1917-1927, a rozprowadzanego i reklamowanego jeszczew Polsce w 1930 roku (patrz np. „Wyzwolenie” 1929 s. 351; Strażnica 01.04 1930s. 111; „Złoty Wiek” 15.07 1930 s. 224):

„I stała się bitwa na niebie. [Ap 12:7] - Pomiędzy dwiema kościelnymiwładzami, pogańskim Rzymem i papieskim Rzymem.

Michał. - ‘Który jako Bóg’, papież. - B 307; C 58.I Aniołowie jego. - Biskupi...” („Dokonana Tajemnica” 1925 s. 225).

Dziś Towarzystwo Strażnica uczy, że wszędzie gdzie Biblia mówi o Michale,czy archaniele (Dn 10:13, 21, 12:1, 1Tes 4:16, Jud 9, Ap 12:7), to samaidentyfikuje go z Jezusem. „Michał”, to według Świadków Jehowy, niebiańskieimię Chrystusa:

„Wszystko to dowodzi, że Syn Boży był znany jako Michał, zanim przyszedłna ziemię, i że jest znany pod tym imieniem po powrocie do nieba, gdzieprzebywa jako wyniesiony do chwały duchowy Syn Boży” („Prowadzenierozmów na podstawie Pism” 2001 s. 132).


168 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Tę naukę podtrzymuje też wydany w 2006 roku słownik Świadków Jehowy pt.„Wnikliwe poznawanie Pism” (ang. ed. 1988), którego naukę przedstawimyponiżej i z którego nauczaniem przeprowadzimy tu polemikę. Zagadnienieomówimy w dwóch częściach artykułu i w dwóch rozdziałach: „Archanioł” i„Michał”. Zamieścimy też „Dodatek” o Filonie z Aleksandrii (ok. 20 r. przedChr. - 40 po Chr.) i apokryfie tzw. hebrajskiej „Księdze Henocha”. Przedstawimyteż w nim podrozdziały: ‘Jezus a archaniołowie wg pismwczesnochrześcijańskich’, ‘Chrystus a Michał według wczesnych apokryfów’.

Oto teksty biblijne, które najczęściej będziemy przywoływać, a dotyczącearchanioła:

„Wtedy przybył mi z pomocą Michał, jeden z pierwszych książąt” Dn 10:13;„Nikt zaś nie może mi skutecznie pomóc przeciw nim z wyjątkiem waszego

księcia Michała” Dn 10:21;„W owych czasach wystąpi Michał, wielki książę, który jest opiekunem dzieci

twojego narodu” Dn 12:1;„Sam bowiem Pan zstąpi z nieba na hasło i na głos archanioła, i na dźwięk

trąby Bożej, a zmarli w Chrystusie powstaną pierwsi” 1Tes 4:16;„Gdy zaś archanioł Michał tocząc rozprawę z diabłem spierał się o ciało

Mojżesza, nie odważył się rzucić wyroku bluźnierczego, ale powiedział: ‘Panniech cię skarci!’” Jud 9;

„I nastąpiła walka na niebie: Michał i jego aniołowie mieli walczyć zesmokiem. I wystąpił do walki smok i jego aniołowie” Ap 12:7.

Archanioł

1) Oto co podaje biblijny słownik Świadków Jehowy o słowie „archanioł”(hasło ‘Archanioł’):

„ARCHANIOŁ. Przedrostek ‘arch-’, oznaczający ‘główny’ lub ‘naczelny’,wskazuje, że archanioł - naczelny anioł - może być tylko jeden” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006, t. I, s. 105).

Co powiemy o tych stwierdzeniach? Otóż w Piśmie Świętym przedrostek„arch-” nie zawsze wskazuje, że ktoś będąc „głównym” czy „naczelnym” jest„jedynym”.

Przykładowo w Biblii mowa jest wielokrotnie o „arcykapłanach” (archiereos)


169 of 433 02/17/2014 03:19 PM

w liczbie mnogiej: Mt 2:4, 16:21, 20:18, itd.; Mk 8:31, 10:33, 11:18, itd.; Łk 3:2,9:22, 20:1, itd.; J 7:45, 11:47, 12:10, itd.; Dz 4:6, 5:24, 9:14, itd.

Mało tego, Jezus nazwany jest kilka razy „arcykapłanem” (Hbr 2:17, 3:1,4:14-15, 5:5, 10, 6:20, 8:1, 9:11), a nawet zestawiony został z innymi„arcykapłanami” (Hbr 7:26-28)!

Również w Nowym Testamencie wymienionych jest kilku przełożonychsynagogi (Mk 5:22, 35-36, 38, Łk 8:49, 13:14, Dz 18:8, 17) i nawet co najmniejdwóch w jednej z nich (Dz 13:15), a funkcja ta po grecku to archisynagogos.

Oto inne przykłady:przełożony celników (architelones) Łk 19:2;starosta weselny (architriklinos) J 2:8-9;władca, rządca (archon) Mt 9:18, 20:25, Dz 4:26, Rz 13:3, 1Kor 2:2, 8, itd. (37

fragmentów w Nowym Testamencie).Widać z powyższego, że funkcje te, zawierające przedrostek „arch-”, nie są w

posiadaniu jednej, czy jedynej osoby. Jest bowiem wielu arcykapłanów,przełożonych synagog czy celników, oraz władców.

Za tak ogólnikowe potraktowanie tematu można więc chyba zarzucićniefachowość lub tendencyjność słownikowi biblijnemu (!) Świadków Jehowy.

2) W kolejnym zdaniu biblijny słownik Towarzystwa Strażnica podaje:„W Piśmie Świętym słowo ‘archanioł’ nigdy nie występuje w liczbie mnogiej”

(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006, t. I, s. 105).

Cóż odpowiemy na ten ‘zarzut’? Powiemy, że w Starym Testamencie niewystępuje słowo „archanioł” i jeśli Dn 10:13 nazywa Michała „jednym zpierwszych książąt [anielskich]”, to coś to oznacza!

Otóż skoro w Nowym Testamencie jest on zwany „archaniołem” (Jud 9), toznaczy, że będąc „jednym z pierwszych książąt [anielskich]” jest jednym zarchaniołów. Słowa „jeden z pierwszych” sugerują zaś liczbę mnogą dla„archanioła”.

W podstawowym tekście hebrajskim, gdzie występuje imię Michał, tzn. w10-tym i 12-tym rozdziale Księgi Daniela, nie pada nawet słowo „anioł” dlaokreślenia Michała. Jednak w różnych kodeksach tekstu greckiego StaregoTestamentu mamy interesujące nas nazwy nadane Michałowi:

Dn 10:21Michael ho angelos (Michał anioł) wg LXX;


170 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Michael ho archon (Michał książę) wg Teodocjona.Dn 12:1Michael ho angelos ho megas (Michał anioł wielki) wg LXX;Michael ho archon ho megas (Michał książę wielki) wg Teodocjona.

Wspomina też o powyższym w przypisie do Dn 12:1 angielska BibliaŚwiadków Jehowy z referencjami tzn. New World Translation of the HolyScriptures - With References 1984.

Jeśli więc, jak zauważa słownik Świadków Jehowy, „‘archanioł’ nigdy niewystępuje w liczbie mnogiej”, a Michał również nazywany jest „aniołem”(których jest wielu), to może to coś oznacza? Towarzystwo Strażnica zapewnezdaje sobie sprawę z tego, że słowo „anioł” w liczbie mnogiej występuje w Bibliiwielokrotnie (Ps 91:11, 103:20, 138:1, 148:2 por. Dn 3:58 BT). Może więcMichał będąc jednym z „aniołów” i jednym z „książąt”, jest też jednym z„archaniołów”? [więcej o liczbie mnogiej słowa „archanioł” patrz część drugatego artykułu w rozdziale ‘Michał’ w pkt. 3]

Oto zestawienie porównawcze aniołów, utożsamianych w chrześcijaństwie z„archaniołami”:

Siedmiu razem Gabriel Rafał Michał„siedmiu aniołów, którzystoją przed Bogiem, adano im siedem trąb” Ap8:2 por. Tb 12:15.

„Ja jestem Gabriel, którystoję przed Bogiem” Łk1:19.

„Ja jestem Rafał, jeden zsiedmiu aniołów, którzystoją w pogotowiu iwchodzą przed majestatPański” Tb 12:15.

„Michał, jeden zpierwszych książąt” Dn10:13.

Dodajmy o Michale, że „Późniejszy judaizm uznawał go za anioła stojącegoprzy tronie Bożym” („Słownik Biblijny” o. H. Langkammer, Katowice 1989, s.106). Wydaje się też, że Michał jest owym „siódmym aniołem trąbiącym” z Ap 11:15i 1Tes 4:16 (por. Ap 8:2, 1Kor 15:52).

Prócz tekstu „Michał, jeden z książąt” (Dn 10:13) mamy w Septuaginciejeszcze jeden fragment, który mówi o „książętach”, a który pisarzewczesnochrześcijańscy odnosili do wybranych aniołów. W literaturzemiędzytestamentalnej i w Nowym Testamencie nazwano ich „archaniołami”. Ototen tekst: „Podnieście bramy swoje książęta (...) i wejdzie Król chwały” Ps 23(24):7 i 9wg LXX (tekst hebr. Ps 24:7 i 9 opuszcza słowo „książęta”).


171 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Oto dwa komentarze wczesnych chrześcijan do tego Psalmu:Justyn Męczennik (ur. 100) - „Podnieście, książęta, bramy swoje i unieście się,

bramy odwieczne, A wejdzie Król Chwały [Ps 23(24):7] (...) Kiedy powstał zmartwych i wstąpił w niebiosa, tedy książęta, od Boga w niebiesiech ustanowieni,otrzymali rozkaz otwarcia bram niebieskich...” („Dialog z Żydem Tryfonem”I:36,4-5 por. II:85,1-4);

Ireneusz (ur. 130-140) „O tym samym mówi znów Dawid: Podnieście, książętabramy, wasze, unieście się bramy odwieczne i wejdzie król chwały [Ps 23(24):7].(...) a ponieważ Słowo stało się ciałem, wstępowało w sposób widzialny. Aponieważ wtedy widziały go moce, to jest niżsi aniołowie, zawołały do tych,którzy byli na firmamencie: podnieście, książęta, bramy wasze...” („WykładNauki Apostolskiej” 84). Por. Tertulian (ur. 155) „Lekarstwo na ukłucieskorpiona” 10.

Przypomnijmy jeszcze raz, że Stary Testament nie zawiera słowa „archanioł”(!) i zapewne dla wielu Świadków Jehowy będzie to zaskoczeniem, że przedNowym Testamentem (!) termin ten był używany w judaizmiemiędzytestamentalnym. Nowy Testament zaczerpnął więc te określenieprawdopodobnie z tradycji Izraela (por. Mt 23:3):

„Do powyższych danych apokaliptyka dorzuci wiele nowych szczegółów.Biorąc za podstawę wspomnianą liczbę ‘siedem’ [Tb 12:15], autor KsięgiHenocha poda wszystkie imiona tych, którzy w tekście biblijnym zwani sąrównież ‘zwierzchnikami’ lub ‘książętami Aniołów’: Uriel, Rafael, Raguel*,Michał, Sarakael*, Gabriel, Remiel* (20,1-7). Co więcej, nazwie ichArchaniołami (archangeloi) i nazwa ta przyjmie się powszechnie (Hen. 7,1; Hen.(sł.) 20,1; Apok. Bar. 59,1 itd.)” („Nowy Testament na tle epoki. Geografia -Historia - Kultura” ks. E. Dąbrowski, Poznań-Warszawa-Lublin 1965, s. 335).[*Istnieją różnice w pisowni powyższych imion i występują one w innychformach: Raguil lub Rauel, Sarahiel lub Sariel, Jeremiel lub Jerahmeel, Fanuel.Choć różnych imion występuje osiem, to jednak wymienianych jest do siedmiuarchaniołów]

Dodajmy tu, że Kościół nie przyjął z tradycji Izraela wszystkich imion tychaniołów, ale zaakceptował trzech z nich jako archaniołów, wraz z ich biblijnymiimionami.

Jak widać, nie przez przypadek Kościół uznaje archaniołami trzech powyżejwymienionych, ale powodowany tym, że podane są w Biblii ich imiona, wprzeciwieństwie do niezliczonej ilości innych aniołów.


172 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Wspomnijmy także, że literatura apokryficzna początków chrześcijaństwarównież nazywa Michała, Gabriela i Rafała „archaniołami”, dodając jednak donich Uriela. Mówi o tym np. anonimowy „List Apostołów” 13 (24) z lat 160-180(tekst patrz poniżej ‘Dodatek’).

Nieuczciwością więc publikacji Świadków Jehowy jest podawanie, że„katolicyzm wymienia czterech archaniołów: Michała, Gabriela, Rafała i Uriela”(Przebudźcie się! Nr 3, 2002 s. 16-17).

Katolicyzm, za Pismem Świętym, uczy o „siedmiu aniołach, którzy stoją przedBogiem” (Ap 8:2 por. Tb 12:15), których identyfikuje z archaniołami, a tylkotrzem z nich (za Biblią) nadaje imiona (Michał, Gabriel, Rafał). Oto katolickikomentarz do Ap 8:2:

„‘Siedmiu Aniołów’ - znanych wszystkim (rodzajnik!), to zgodnie z paralelamibiblijnymi i pozakanonicznymi odrębna grupa: tzw. ‘aniołowie Oblicza’ (por.Strack-Bill. 3,805), a w Nowym Testamencie Archaniołowie (1 Tes 4, 16; Jud 9)”(„Apokalipsa Świętego Jana. Wstęp - Przekład z oryginału - Komentarz” o. A.Jankowski, Poznań 1959, s. 184).

Co do wspomnianego przez Świadków Jehowy Uriela dodajmy tu o nimnastępujące zdanie z encyklopedycznego hasła:

„Wbrew ponawianym zakazom ze strony Kościoła, dotyczącym kultu aniołówapokryficznych, późniejsza ikonografia chrześcijańska niekiedy przedstawiałaU.[riela] jako archanioła” („Podręczna Encyklopedia Biblijna” ks. E. Dąbrowski,Poznań 1960-1961, hasło ‘Uriel’).

Wydaje się, że przynajmniej w trzech pierwszych wiekach nie znajdziemy wdziełach wczesnochrześcijańskich pisarzy innych imion archaniołów niż Michał,Gabriel i Rafał.

Jako uzupełnienie kwestii trzech archaniołów i ich imion (odróżniania ich teżod Jezusa) przedstawiamy dwa cytaty Orygenesa (ur. 185), który o tym wspominaw polemice z poganinem Celsusem:

„Z tego, że na równi z Bogiem czcimy Jego Syna, wynika według Celsusawniosek, iż czcimy nie tylko Boga, lecz kłaniamy się również Jego sługom.Gdyby znając prawdziwe sługi Boże poza jednorodzonym Synem Boga:Gabriela, Michała oraz pozostałych aniołów i archaniołów, Celsus stwierdził,że należy ich czcić, być może wyjaśnilibyśmy znaczenie wyrazu ‘czcić’ orazpostępowanie czciciela, a w dyskusji nad poważnymi sprawamiprzedstawilibyśmy, co sądzimy o tych sprawach. On jednak za sługi Boże uznajedemony, którym kłaniają się poganie...” („Przeciw Celsusowi” 8:13).


173 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Jeśli kto potrafi zastanowić się głębiej nad tajemniczym znaczeniem imion,może dowiedzieć się wiele o imionach aniołów Bożych: jeden z nich nazywa sięMichał, drugi Gabriel, a inny Rafael, stosownie do uczynków, których dokonująw świecie zgodnie z wolą Boga wszechrzeczy. Również imię naszego Jezusanależy do podobnej filozofii nazw: Jego imię niejednokrotnie w obecności wieluświadków wypędziło z dusz i ciał złe duchy i posiadało władzę nad ludźmiwyzwolonymi od demonów” („Przeciw Celsusowi” 1:25).

Wcześniej o powyższym również wspomniał Klemens Aleksandryjski (ur.150):

„Siedmiu co do liczby jest najpierw stworzonych archaniołów, mającychnajwiększą moc...” („Kobierce” VI:143,1).

Pisał też on o wierze Żydów w archaniołów:„Ale nie czcijcie Go też tak jak Judejczycy! Bo i oni będąc przekonani, że tylko

sami znają Boga, nie znają Go wcale, służąc aniołom i archaniołom, miesiącowii księżycowi” („Kobierce” VI:41,2).

Tradycji judaistycznej i chrześcijańskiej obce jest nauczanie o istniejącymjednym archaniele. Literatura pozabiblijna wymienia trzech, czterech lub siedmiuarchaniołów, a rabini mówią o sześciu lub siedmiu (patrz „PodręcznaEncyklopedia Biblijna” ks. E. Dąbrowski, Poznań 1960-1961, hasło ‘Archanioł’).

Ponieważ Świadkowie Jehowy nie uznają Księgi Tobiasza, postaramy się więcchoć trochę ‘uwiarygodnić’ im i sobie archanioła Rafała. Oto jego porównanie zGabrielem, którego oni akceptują jako anioła.

Rafał Gabriel„ukazał się im anioł Boży” Tb 12:22; „ukazał mu się anioł Pański” Łk 1:11;„Ja jestem Rafał” Tb 12:15; „Ja jestem Gabriel” Łk 1:18;„jeden z siedmiu aniołów, którzy stoją w pogotowiui wchodzą przed majestat Pański” Tb 12:15;

„który stoję przed Bogiem” Łk 1:19; por. „siedmiuaniołów, którzy stoją przed Bogiem” Ap 8:2;

„zostałem posłany” Tb 12:13;„posłał mnie Bóg” Tb 12:14;„został posłany Rafał” Tb 3:17;

„zostałem posłany” Łk 1:19;„posłał Bóg anioła Gabriela” Łk 1:26;

„Na to przelękli się obaj, (...) i bali się bardzo” Tb12:16;

„Przeraził się na ten widok Zachariasz i strach padłna niego” Łk 1:12;„Ona zmieszała [‘przelękła’ Rom.] się...” Łk 1:29;„przeraziłem się” Dn 8:17;

„upadli na twarz przed nim” Tb 12:16; „padłem na twarz” Dn 8:17;„Nie bójcie się!” Tb 12:17;„Nie bój się!” Tb 5:17, 6:18;

„Nie bój się, Zachariaszu!” Łk 1:13;„Nie bój się, Maryjo...” Łk 1:29;


174 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„że byłem z wami, nie było moją zasługą, lecz zwoli Bożej” Tb 12:18;

„zostałem posłany, aby mówić z Tobą i oznajmić citę wieść” Łk 1:19;

„I odszedł” Tb 12:20; „odszedł od Niej anioł” Łk 1:38;„wyście mieli tylko widzenie” Tb 12:19; „zrozumieli, że miał widzenie w przybytku” Łk

1:22;„Uwielbiam Boga mego, a dusza moja - KrólaNiebios, i będzie się radować z majestatu Jego” Tb13:9;„Niech będzie błogosławiony Bóg, który żyje nawieki i królestwo Jego” Tb 13:2;„I uwielbiali Boga, i śpiewali hymny, i dziękowaliMu za tak wielkie Jego dzieła...” Tb 12:22.

„Wielbi dusza moja Pana i raduje się duch mój wBogu, moim Zbawcy” Łk 1:46;„Niech będzie uwielbiony Pan, Bóg Izraela, żenawiedził lud swój i wyzwolił go” Łk 1:68;„wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny. Świętejest Jego imię” Łk 1:49.

Po przyglądnięciu się powyższym fragmentom trudno przypuszczać, iż tylkoprzypadek sprawił, że tak wiele podobnych szczegółów jest w obu opisach.Raczej uważamy, że Łukasz, relacjonując fakty związane z Gabrielem, wzorowałsię na Księdze Tobiasza. Oto jeszcze kilka zbieżności dotyczących Rafała iGabriela:

„zostałem posłany, by cię wypróbować” Tb 12:13 i Łk 1:20;„niech cię spotka wiele radości” Tb 5:10 i Łk 1:14, 19;„modlitwa obojga została wysłuchana” Tb 3:16 i Łk 1:13;„Ufaj, bliska jest już u Boga [chwila], aby cię uzdrowić, ufaj!” Tb 5:10 i Łk

1:19, 31, 36-37;„wiem, że otworzą mu się oczy” Tb 11:7 i Łk 1:20, 64;„jak mi ubliżają” Tb 3:15 i Łk 1:25;„odkryję przed wami całą prawdę” Tb 12:11 i Dn 8:22-23;„opiszcie to wszystko” Tb 12:21 i Łk 1:3.

Rafał, jak Gabriel, nawiedza ludzi podczas modlitwy (Tb 3:11 i 16 por. Łk1:10-11; Dn 9:20-21).

Tobiasz „spotkał stojącego przed sobą anioła Rafała, a nie wiedział, że jest toanioł Boży” (Tb 5:4), a Daniel mówi o Gabrielu, że „stanął przede mną ktoś owyglądzie mężczyzny” Dn 8:15.

Rafał nazwany jest przez ludzi „dobrym aniołem” (Tb 5:22), podobnie jak aniołw 1Sm 29:9 („byłeś dla mnie dobry jak anioł Boży”) oraz w 2Mch 11:6 i 15:23.

Użył on podobnego stwierdzenia jak później Chrystus: „A oto ja wstępuję doTego, który mnie posłał” Tb 12:20 por. J 6:62, 20:17.

Forma powitalna Rafała była identyczna jak Boga Jahwe (Sdz 6:23), a później iJezusa: „Pokój wam!” Tb 12:17 por. Łk 24:36, J 20:19, 21, 26.

Gdy Rafał odszedł, zrobił to tak jak Jezus: „ale żaden nie mógł już gozobaczyć” Tb 12:21; „zniknął im z oczu” Łk 24:31.


175 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Jego działanie dotyczące uzdrawiania przypominało zalążkowo misjęChrystusa: „posłał mnie Bóg, aby uzdrowić ciebie i twoją synową Sarę” Tb 12:14.Nawet jego imię „Rafał [Rafael]” znaczy „Bóg uzdrawia”. Jest to zgodne zesłowami o Jahwe: „Ja sam uzdrawiam” Pwt 32:39 por. Ps 103:3.

Rafał ‘przypomina’ też Bogu, jak Duch Święty, nasze błagania:„przypomniałem błagania wasze przed majestatem Pańskim” Tb 12:12 por. Rz8:26 (o pośredniczeniu anioła patrz Za 1:12, Ap 8:3).

Dodajmy, że jak aniołowie w Ap 19:10 i 22:9, tak i Rafał, gdy obaj Tobiasze„upadli na twarz przed nim” (Tb 12:16), kieruje uwagę na Boga, a nie na siebie:

„Uwielbiajcie Boga, po wszystkie wieki! To, że byłem z wami, nie było mojązasługą, lecz było z woli Bożej. Jego uwielbiajcie przez wszystkie dni i Jemuśpiewajcie hymn! (...) A teraz uwielbiajcie Pana na ziemi i dziękujcie Bogu!” Tb12:17-20 por 12:6.

Wprawdzie nie zakazuje on tego „padania na twarz” przed nim, jak aniołowie zAp 19:10 i 22:9, ale być może wynika to z tego, że jest on zaliczany doarchaniołów, a nie do ‘zwykłych’ aniołów. Najważniejsze jest zresztą to, żezachował się on w duchu Starego Testamentu, jak Gabriel, który również nieprotestował wprost, gdy Daniel „padł na twarz” przed nim (Dn 8:17-18 por. Joz5:13-15). Wspomnijmy tylko, że po słowach Rafała pouczających o Bogu,Tobiasze „podnieśli się (...) i uwielbiali Boga...” Tb 12:21-22 (por. o Danielu iGabrielu „padłem oszołomiony (...) dotknął mnie, postawił mnie na nogi” Dn8:18).

Na koniec zaznaczmy, iż to że Rafał był opiekunem Tobiasza w drodze (Tb5:17, 22), zgodne jest ze słowami „bo swoim aniołom dał rozkaz o tobie, aby cięstrzegli na wszystkich twych drogach” Ps 91:11 por. Wj 23:20-22.

Jeszcze tylko podajmy co słownik Świadków Jehowy mówi dodatkowo oGabrielu (hasło ‘Gabriel’):

„Jedyny święty anioł - poza Michałem - którego imię znalazło się w Biblii.Spośród zmaterializowanych aniołów tylko on podał swe imię. (...) Jak wynika zBiblii Gabriel zajmuje w niebie wysokie stanowisko - stoi ‘tuż przed Bogiem’;przekazywał też ziemskim sługom Bożym specjalne wiadomości od Jehowy (Łk1:19, 26)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006, t. I, s. 650-651).

Jak wiemy, nie tylko Gabriela (prócz Michała) imię znalazło się w Biblii, ale iRafała, którego Świadkowie Jehowy jednak nie uznają. Nie będziemy tukomentować sprawy rzekomej „materializacji” aniołów, a tylko dodajmy, żeBiblia mówi, iż Zachariasz „miał widzenie” (Łk 1:22) anioła. Za to z satysfakcją


176 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wyraźmy się o dowartościowaniu przez Towarzystwo Strażnica funkcji Gabriela.Szkoda jednak, że nie zauważono w niej rangi archanielskiej.

3) Pozostałe informacje biblijnego słownika Świadków Jehowy o „archaniele”pokrywają się z tymi, które przedstawione są pod hasłem ‘Michał’. Omówimy jewięc w osobnej części artykułu. Tu jedynie cytujemy ostatnie zdanie z tego hasła:

„Nie bez znaczenia jest zatem okoliczność, że jedynym imieniem bezpośrednioskojarzonym z określeniem ‘archanioł’ jest Michał (Jud 9; zob. MICHAŁ)”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006, t. I, s. 105).

Co powiemy o tym stwierdzeniu? Otóż jeśli, jak stwierdza powyższy słownik,„jedynym imieniem bezpośrednio skojarzonym z określeniem ‘archanioł’ jestMichał”, to pytamy, na jakiej podstawie Towarzystwo Strażnica „kojarzy”określenie „archanioł” z Jezusem?

Skoro tak jest, jak podaje powyżej słownik Świadków Jehowy, to należałobyteż zapytać ich, skąd wiedzą, że w 1Tes 4:16 mowa jest o Jezusie, jako archaniele,jeśli z archaniołem „skojarzone” jest tylko imię Michał?

Na koniec jeszcze kilka informacji, które są też wprowadzeniem do drugiejczęści artykułu. Otóż nie dziwmy się, że Towarzystwo Strażnica utożsamia Jezusaz Michałem, bowiem w pierwszych wiekach chrześcijaństwa niektóre środowiskaz obrzeża Kościoła identyfikowały Jezusa z Gabrielem! I ciekawe czyŚwiadkowie Jehowy potrafią zaprzeczyć tej dawnej interpretacji, tak jak umiejąbronić swojej dzisiejszej.

Oto słowa jednego z apokryfów z lat 160-180:„Wtedy w postaci archanioła Gabriela ukazałem się Maryi Dziewicy i

mówiłem do niej, a jej serce przyjęło i uwierzyła, uśmiechnęła się, a Ja, Słowo,wszedłem do niej i stałem się ciałem, i Ja sam byłem wysłannikiem siebiesamego, w postaci anioła tak czyniłem, a potem powróciłem do mego Ojca”(„List Apostołów” 14 [25]).

Inny apokryf, pt. „Wniebowstąpienie Izajasza” (tekst etiopski; 11:4), napisanyw latach 100-150, utożsamia Gabriela z aniołem Ducha Świętego, więc ‘niepowinno’ nas dziwić to, że ktoś zechce identyfikować Michała z Jezusem.

Dodatek


177 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Towarzystwo Strażnica dość często krytykuje Filona, Żyda z Aleksandrii (ok.20 r. przed Chr. - 40 po Chr.), za jego ‘platońskie poglądy’. Poddaje też krytycechrześcijaństwo, za to, że zaczerpnęło z jego ‘odstępczych’ nauk. Przykładem sątu artykuły:

„Co chrześcijaństwo zapożyczyło od Platona” (Przebudźcie się! Rok LXVIII[1987] Nr 7 s. 8-12);

„Filozofia grecka. Czy wzbogaciła chrystianizm?” (Strażnica Nr 16, 1999 s.10-13).

„Filon z Aleksandrii. Filozoficzne spekulacje na temat Biblii” (Strażnica Nr 12,2005 s. 9-12).

Otóż tak się właśnie dziwnym zbiegiem okoliczności składa, że ŚwiadkowieJehowy mają trochę podobną naukę o Logosie do Filona! On też, jak oni, nienauczał, że Logos jest wprost Bogiem. Mało tego, twierdził, że Logos jestarchaniołem! Oto cytat z fachowego podręcznika:

„Niekiedy wydaje się, że Filon do tego stopnia akcentuje odrębność Logosu odBoga, nazywając go ‘narzędziem stworzenia’, ‘Aniołem Jahwe’ (...) Wystarczypowiedzieć, że dla Filona Logos jest Wysłannikiem Bożym, Archaniołemobjawiającym Jego tajemnice [Legum allegoriae (Mangey, 1, 122)]” („NowyTestament na tle epoki. Geografia - Historia - Kultura” ks. E. Dąbrowski, Poznań-Warszawa-Lublin 1965, s. 479).

Choć, jak widzimy, Świadkowie Jehowy uczą jakby za Filonem, że Logos niejest Bogiem, ale archaniołem, to jednak nie mogą się oni w pełni tą tradycjąpodpierać. Dlaczego? Dlatego bo Filon:

nie utożsamiał Logosu z Michałem;nie uważał, że ten archanioł to Michał;nie identyfikował Logosu z Jezusem;nie twierdził, że Logos to Mesjasz.

Pragniemy też stwierdzić, że nauka Towarzystwa Strażnica o jednym„archaniele” (którego zwie też ono aniołem) najbardziej przypomina wykładnięapokryfu zredagowanego ostatecznie w V-VI wieku po Chr. Chodzi o hebrajską„Księgę Henocha”, która powstała w środowisku rabinistycznym! Oto kilka zdańo niej:

„Autor Księgi Henocha wiele miejsca poświęca opisowi dworu niebieskiego,który składa się z licznych aniołów spełniających przeróżne funkcje. Najwyżej whierarchii anielskiej stoi Metatron, którego pozycję streszcza najlepiej tytuł ‘MałyJHWH’ (12,15). On ma własny tron i jest przewodniczącym sądu niebios (16,1).


178 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Etymologia imienia Metatron nie została jeszcze w pełni wyjaśniona. Jedniuważają, że pochodzi ona od łacińskiego metator (oficer idący na czele armii iprzygotowujący ją do walki), drudzy wywodzą ją od greckiego metatyrannos(pierwszy po władcy), jeszcze inni od greckiego (ho) meta thronon (tron drugi potronie Bożym)” („Wprowadzenie do Apokryfów Starego Testamentu” R.Rubinkiewicz SDB, Lublin 1987, s. 88).

Jezus a archaniołowie wg pism wczesnochrześcijańskich

Prócz wymienionych wcześniej Klemensa Aleksandryjskiego (ur. 150) iOrygenesa (ur. 185) również kilku innych pisarzy wczesnochrześcijańskichodróżnia Jezusa od Michała. Oto oni:

Pismo wczesnochrześcijańskie „Do Diogneta” (II w.) - „Nie posłał ludziom,jakby ktoś mógł sobie wyobrazić, jakiegoś sługi, czy to anioła czy archanioła,jednego z duchów zawiadujących sprawami ziemskimi lub z tych, którym zleconorządy w niebie, lecz samego Architekta i Budowniczego wszechświata. PrzezNiego to Bóg stworzył niebo, przez Niego zamknął morze w określonychgranicach, do Jego praw tajemniczych stosują się wszystkie żywioły” (7:2).

Ireneusz (ur. 130-140) - „Poznają Go bowiem ci, którym objawi się Syn.Zawsze współistniejący z Ojcem Syn, dawno i od początku zawsze objawiał Ojcaaniołom, archaniołom...” („Przeciw herezjom” 2:30,9).

„Gdyby więc kto zechciał nas zapytać: W jaki sposób Syn został wydany przezOjca, wówczas odpowiemy mu, że to wydanie, czy zrodzenie, czy wyniknięcieczy otworzenie czy jakimkolwiek innym słowem określimy je - nikomu nie jestznane, bo jest niewysłowione. Nie zna go Walentyn, ani Marcjon, ani Saturnin,ani Bazylides, ani aniołowie, ani archaniołowie, ani książęta, ani moce, lecz znaje tylko sam Bóg Ojciec, który go zrodził i Syn, który został zrodzony” („Przeciwherezjom” 2:28,6).

Hermas (ok. 140) odróżnia Syna Bożego od aniołów oraz od Michała, mówiąco nich jako pierwszych stworzonych.

„Syn Boży został zrodzony przed wszystkim stworzeniem, tak że był Ondoradcą Ojca, gdy Ten świat stwarzał” („Pasterz” ‘Przypowieść dziewiąta’ 12:2).

„Są to święci Aniołowie Boga, stworzeni jako pierwsi. Im powierzył Pan całestworzenie swoje, by je rozwijali, budowali i nim rządzili” („Pasterz” ‘Widzenietrzecie’ 4:1).


179 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Ów mąż pełen chwały, powiedział, jest Synem Bożym, a tamtych sześciu, topełni chwały aniołowie, którzy towarzyszą Mu po prawicy i po lewicy” („Pasterz”‘Przypowieść dziewiąta’ 12:8).

„Owe drzewo wielkie, osłaniające góry i równiny i wszystką ziemię, jest toprawo Boże dane całemu światu. A prawem tym jest Syn Boży, głoszony aż pokrańce ziemi. Ci w cieniu drzewa, to ludzie, co usłyszeli głoszoną naukę i wNiego uwierzyli. Ten Anioł wielki i pełen chwały to Michał” („Pasterz”‘Przypowieść ósma’ 3:2-3).

Patrz też Hipolit (ur. przed 170) „Przeciw Noetosowi” (18).

Chrystus a Michał według wczesnych apokryfów

„Wniebowzięcie Izajasza” (ok. 100-150 r.) - „(...) Michała, anioła nad aniołamiświętymi, który trzeciego dnia otworzy Jego grób. A sam Umiłowany, siedząc naich ramionach, wyjdzie i pośle swoich dwunastu uczniów” (3:16-17 tekstetiopski).

„List Apostołów” (ok. 160-180 r.) - „Stałem się wtedy [podobny] do niebios,przeszedłem między aniołami i archaniołami, pod ich postacią, jak jeden z nich.Przeszedłem przez Godności, Zwierzchności i Królestwa, mając miarę mądrościOjca, który mnie posłał. Archaniołowie Michał, Gabriel, Rafał i Uriel szli za Mnąaż do piątego firmamentu nieba, podczas gdy wydawałem się im jednym z nich.Taka moc została mi dana przez Ojca. Potem sprawiłem słowem, żearchaniołowie przelękli się, i odesłałem ich do ołtarza Ojca” (13).

„Apokalipsa Pawła” (ok. 150-250 r.) - „I ja tobie mówię, bracie Pawle, że wgodzinie, w której [lud Izraela] zawiesił [na krzyżu] Jezusa, którego ty głosisz,Ojciec, Bóg wszystkich, który dał mi prawo, i Michał, i wszyscy aniołowie,archaniołowie, i Abraham, i Izaak, i wszyscy sprawiedliwi zapłakali nad SynemBożym wiszącym na krzyżu” (48:3). Patrz też 43:1 i 44:4.

W drugiej części artykułu będziemy kontynuować naszą polemikę zesłownikiem „Wnikliwe poznawanie Pism” (2006).

Cytaty z literatury wczesnochrześcijańskiej cytowane według:„Ojcowie Apostolscy” z serii ‘Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy’ Tom XLV,

tłum. A. Świderkówna, Warszawa 1990;


180 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem. Justyn Męczennik” ks. A. Lisiecki, Poznań1926;

„Wykład Nauki Apostolskiej. Ireneusz z Lyonu” przekład W. Myszor, Kraków1997;

„Klemens Aleksandryjski Kobierce” tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska,Warszawa 1994;

„Trójca Święta. Tertulian. Przeciw Prakseaszowi. Hipolit. Przeciw Noetosowi”tłum. E. Buszewicz, S. Kalinkowski, Kraków 1997;

„Antologia patrystyczna” A. Bober, Kraków 1965;„Antologia Literatury Patrystycznej” tłum. M. Michalski, Warszawa 1975;„Przeciw Celsusowi, Orygenes” przekł. S. Kalinkowski, Warszawa 1986;

„Apokryfy Nowego Testamentu. Listy i Apokalipsy Chrześcijańskie” podredakcją ks. M. Starowieyskiego, Kraków 2001.

2.2. Jezus Chrystus a archanioł Michał i „Wnikliwepoznawanie Pism” (cz. II)

W pierwszej części tego artykułu przedstawiliśmy dawne poglądy TowarzystwaStrażnica związane z imieniem Michał i ilością archaniołów. Omówiliśmy teżhasło ‘Archanioł’ ze słownika biblijnego pt. „Wnikliwe poznawanie Pism” (2006)wydanego przez Świadków Jehowy. Tu będziemy kontynuować polemikę z tąpublikacją i poszerzymy ją o hasło ‘Michał’.

Oto teksty biblijne, dotyczące archanioła, które najczęściej będziemyprzywoływać:

„Wtedy przybył mi z pomocą Michał, jeden z pierwszych książąt” Dn 10:13;„Nikt zaś nie może mi skutecznie pomóc przeciw nim z wyjątkiem waszego

księcia Michała” Dn 10:21;„W owych czasach wystąpi Michał, wielki książę, który jest opiekunem dzieci

twojego narodu” Dn 12:1;„Sam bowiem Pan zstąpi z nieba na hasło i na głos archanioła, i na dźwięk

trąby Bożej, a zmarli w Chrystusie powstaną pierwsi” 1Tes 4:16;„Gdy zaś archanioł Michał tocząc rozprawę z diabłem spierał się o ciało

Mojżesza, nie odważył się rzucić wyroku bluźnierczego, ale powiedział: ‘Pan


181 of 433 02/17/2014 03:19 PM

niech cię skarci!’” Jud 9;„I nastąpiła walka na niebie: Michał i jego aniołowie mieli walczyć ze

smokiem. I wystąpił do walki smok i jego aniołowie” Ap 12:7.

Michał

1) Oto co podaje biblijny słownik Towarzystwa Strażnica o imieniu „Michał”(hasło ‘Michał’):

„MICHAŁ. (któż jest jak Bóg?). Jedyny poza Gabrielem święty aniołwymieniony w Biblii z imienia i jedyny nazwany ‘archaniołem’ (Judy 9)”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006, t. II, s. 42).

Cóż powiemy o tych opiniach? Otóż, jak widzieliśmy w pierwszej częściartykułu, imię Michał obok Gabriela, to nie jedyne imiona aniołów wymienione wBiblii. Jest też Rafał, o którym nawet nie wspomniano w słowniku TowarzystwaStrażnica. Ale ponieważ Świadkowie Jehowy odrzucają deuterokanonicznąKsięgę Tobiasza, w której ono występuje, więc przypomnijmy im co o niej iinnych księgach tego typu podaje ich własny słownik:

„Chociaż greckojęzyczni Żydzi aleksandryjscy z czasem dołączyli oweapokryficzne księgi do greckiej Septuaginty, uznając je chyba za częśćposzerzonego kanonu świętych pism, to jednak przytoczona powyżej wypowiedźFlawiusza ukazuje, że nigdy nie włączono ich do kanonu palestyńskiego(jerozolimskiego) i że były w najlepszym razie uważane za księgi drugorzędne,niepochodzące od Boga. Z tego względu ok. 90 r. n.e. synod żydowski w Jawne(Jamnia) wyraźnie wyłączył wszystkie takie pisma z kanonu hebrajskiego”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 88).

Myślimy, że przy tak ‘ekumenicznej’ opinii Towarzystwa Strażnica o księgachdeuterokanonicznych, Świadkowie Jehowy nie będą mieli nam za złe, żecytujemy tu Księgę Tobiasza. My bowiem nie kierujemy się synodem żydowskimz Jawne z 90 roku po Chr., ale tym, że przejęliśmy te księgi od chrześcijanpierwszego wieku, rozproszonych po całym ówczesnym świecie chrześcijańskim,od Aleksandrii po Rzym i inne krańce cesarstwa. Uważamy też, że TowarzystwoStrażnica polemizując z katolicyzmem zdaje sobie sprawę z tego, że my uznającksięgi deuterokanoniczne właśnie za kanoniczne, będziemy je cytować w naszymdowodzeniu, jak pozostałe księgi biblijne, które uważamy za natchnione.

Dalej słownik Świadków Jehowy podaje, że Michał jest jako „jedyny nazwany


182 of 433 02/17/2014 03:19 PM

‘archaniołem’ (Judy 9)”.Otóż jeśli rzeczy tak się mają, to Towarzystwo Strażnica nie ma prawa Jezusa

nazywać „archaniołem”, czy uważać Go za archanioła.Biblia nigdzie nie nazywa Michała „jedynym” archaniołem. Mało tego, zwie go

„jednym z pierwszych książąt [anielskich]” Dn 10:13. Jeśli więc „jednego zpierwszych” utożsamimy z „archaniołem”, to okazuje się, że jest więcej tych„pierwszych”, a więc i archaniołów. Mamy bowiem prawo twierdzić, że słowo„książę” z Dn 10:13 jest odpowiednikiem „archanioła” z Jud 9. Jeśli zaś termin„książę” zastąpimy jego synonimem („archanioł”), który znamy z pełnegoobjawienia Nowego Testamentu, to uzyskamy takie oto zdanie:

„Michał, jeden z pierwszych archaniołów” lub prościej „Michał jeden zarchaniołów”.

Ponieważ w tekście 1Tes 4:16 („na głos archanioła”) nie pada imię Michał,więc Towarzystwo Strażnica nie może stanowczo twierdzić, że on jest „jedynymarchaniołem”.

Mało tego, nie ma prawa mówić, że tym archaniołem z 1Tes 4:16 jest Jezus,tym bardziej, że w Jud 9 Michał nazwany jest archaniołem, a nie Chrystus.

Choć nie przeczymy temu, że w 1Tes 4:16 mowa jest o „głosie archanioła”Michała, to jednak przypis do tego wersetu w Biblii Poznańskiej wyraża tylkotakie przypuszczenie:

„Jest to jedyne miejsce w pismach Pawła, w których wymienia archanioła.Prawdopodobnie chodzi o archanioła Michała”.

Na ogół uważa się, że Michał jest „siódmym aniołem trąbiącym” z Ap 11:15(por. Ap 8:2, 1Kor 15:52) i dlatego tekst 1Tes 4:16 łączony bywa z jego osobą.

2) Dalej Towarzystwo Strażnica w swoim słowniku wymienia i cytuje tekstyDn 10:13, 20, 21 i 12:1 (pomijamy te cytaty), a następnie stwierdza:

„Można stąd wysnuć wniosek, że to on był aniołem, który prowadził Izraelitówprzez pustkowie (Wj 23:20, 21, 23; 32:34; 33:2). Przemawia za tym równieżokoliczność, iż ‘archanioł Michał miał zatarg z Diabłem i toczył spór co do ciałaMojżesza’ (Judy 9)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006, t. II, s. 42).

Cóż powiemy o powyższym. Otóż można zgodzić się z tym, że tym opiekunemIzraela był archanioł Michał (Dn 12:1), choć nie pada tam jego imię, aleutożsamianie anioła z Jezusem, bo o „aniele” jest mowa w tych tekstach, jest jużdużym naciąganiem faktów. Chrystus jest, jak Jahwe, ponad wszystkimi aniołami,


183 of 433 02/17/2014 03:19 PM

więc sam nim nie może być. Upewnia nas o tym chociażby tekst Hbr 1:6, któryzastosowany jest do Jezusa, a w Ps 97:7 do Jahwe. Oto jego słowa:

„Niech Mu oddają pokłon wszyscy aniołowie Boży! Do aniołów zaś powie...”Hbr 1:6-7.

Inne teksty również zdecydowanie odróżniają Chrystusa od wszelkich aniołów.Oto tylko trzy przykłady:

„Zaklinam cię wobec Boga i Chrystusa Jezusa i wybranych aniołów” 1Tm5:21;

„Nie aniołom bowiem poddał przyszły świat (...) Wszystko poddałeś pod jegostopy. Ponieważ zaś poddał Mu wszystko, nic nie zostawił nie poddanego Jemu”Hbr 2:5, 8;

„Objawi się Pan Jezus z aniołami swojej potęgi” 2Tes 1:7.Jeszcze tylko dodajmy, że nie tylko anioł towarzyszył Izraelitom, ale i sam

Jahwe (Wj 33:14) i Chrystus (1Kor 10:4). Oto słowa o tym:„[Jahwe] powiedział: Jeśli Ja osobiście pójdę, czy to cię zadowoli?” Wj 33:14;„Pili zaś z towarzyszącej im duchowej skały, a ta skała - to był Chrystus”

1Kor 10:4.

3) Oto kolejne słowa z biblijnego słownika Towarzystwa Strażnica:„Z Pisma Świętego wynika, że imię Michał nosił Syn Boży, zanim opuścił

niebiosa, by zostać Jezusem Chrystusem, a także gdy tam powrócił. Jedynie jegonazwano ‘archaniołem’, czyli naczelnym, głównym aniołem. Tytuł ten występujew Biblii wyłącznie w liczbie pojedynczej. Najwyraźniej więc istnieje tylko jedenwyznaczony przez Boga zwierzchnik czy naczelnik zastępów anielskich”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006, t. II, s. 42).

Komentując te wypowiedzi należy stwierdzić, że słownik ten nie mówi prawdy,albo myli fakty!

Z Pisma Świętego nie wynika bowiem, że Syn Boży nosi imię Michał, zanimopuścił niebiosa. Nie wynika też wcale, że „jego nazwano ‘archaniołem’”, boprzecież w Starym Testamencie nie było nawet słowa „archanioł”. Nie wynika teżz Biblii, że Syn Boży po powrocie do nieba „nosił imię Michał”.

Pismo Święte wskazuje jakim imieniem określany jest Jezus przed wcieleniem.Jest to „Logos” czyli „Słowo” J 1:1 por. 1J 1:1.

Dalej Ewangelista mówi, że „Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas”(J 1:14), przybierając imię „Jezus” Mt 1:21, 25.


184 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Dla nas dziś, po objawieniu Nowego Testamentu, imię „Jezus” jest, tak jak dlaPawła, imieniem Syna Bożego nawet z czasu przed wcieleniem:

„To dążenie niech was ożywia; ono też było w Chrystusie Jezusie. On,istniejąc w postaci Bożej...” Flp 2:5-6.

Syn Boży na zawsze pozostał dla nas Jezusem, bo i takim Go przecieżpoznaliśmy:

„Jezus Chrystus wczoraj i dziś, ten sam także na wieki” Hbr 13:8.

Nawet imiona Jezusa zapowiedziane w Starym Testamencie nie były zapewneniczym nowym u Boga i należały do Niego jeszcze przed wcieleniem, a jedyniepod nimi objawił się ludziom w swym działaniu:

„Nazwano Go imieniem: Przedziwny Doradca, Bóg Mocny, Odwieczny Ojciec,Książę Pokoju” Iz 9:5.

Chrystus po swym powrocie do nieba, wbrew słownikowi TowarzystwaStrażnica, znów określony jest imieniem „Słowo”, a nie Michał:

„a imię Jego nazwano: Słowo Boga” Ap 19:13.

Mało tego, po wstąpieniu do nieba Syn Boży sam przedstawia się Pawłowi jakoJezus, a nie Michał:

„Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz” Dz 9:5.Ten zaś Go pytał: „Kto jesteś Panie?” Dz 9:5.

Umierający Szczepan modlił się do Syna Bożego:„Panie Jezu, przyjmij ducha mego!” Dz 7:59.Czyżby według Towarzystwa Strażnica męczennik nie wiedział, że w niebie

Syn Boży nie jest już Jezusem, ale jest ponownie Michałem?

Janowi Syn Boży z nieba przedstawił się jako Jezus, a nie Michał:„Ja, Jezus, posłałem mojego anioła..” Ap 22:16.Ewangelista zaś napisał:„Przyjdź, Panie Jezu! Łaska Pana Jezusa ze wszystkimi!” Ap 22:20-21.

Paweł mówi też o „Jezusie Chrystusie” (Ef 1:17), że Bóg „posadził po swojejprawicy na wyżynach niebieskich (...), i ponad wszelkim innym imieniem,wzywanym nie tylko w tym wieku, ale i w przyszłym” (Ef 1:20-21).

Czy imię Michał było, czy jest, jakimś szczególnym imieniem? Przecieżpisaliśmy, że „Michał [to], jeden z pierwszych książąt” (Dn 10:13), a nie imię


185 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„ponad wszelkim innym imieniem” Ef 1:21.

Jan, choć nie wymienia tu Jezusa z imienia (por. „mają świadectwo Jezusa” Ap12:17), to jednak odróżnia Michała od Boga i Chrystusa:

„Michał i jego aniołowie mieli walczyć ze Smokiem (...) Teraz nastałozbawienie, potęga i królowanie Boga naszego i władza Jego Pomazańca” Ap12:7, 10.

Juda Tadeusz pisząc w czasie gdy Jezus był już w niebie stwierdził:„Wkradli się bowiem pomiędzy was jacyś ludzie (...), a nawet wypierają się

jedynego Władcy i Pana naszego Jezusa Chrystusa” Jud 4.Zupełnie oddzielnie zaś napisał o archaniele Michale (Jud 9), wspominając

dawne czasy dotyczące Mojżesza. Czyż nie była to najbardziej odpowiedniachwila, by dodać, jak uczy Towarzystwo Strażnica, że to ta sama osoba?

Jednak mamy bardzo podobny fragment do Jud 9, z którego widać, że niemówi on (jak Jud 9) o Jezusie, lecz o aniołach. Porównajmy te teksty:

„Tymczasem aniołowie, których siła i potęga jest większa, nie wnosząprzeciwko nim przed Pana przeklinającego wyroku potępienia” 2P 2:11;

„Gdy zaś archanioł Michał tocząc rozprawę z diabłem spierał się o ciałoMojżesza, nie odważył się rzucić wyroku bluźnierczego, ale powiedział: ‘Panniech cię skarci!’” Jud 9.

Myślimy że wystarczy przykładów wskazujących, że nie tego uczy Biblia,czego naucza Towarzystwo Strażnica.

Ale na koniec jeszcze jeden tekst o tym, że Syn Boży w niebie nadal jest„Jezusem”, a nie „Michałem”, oraz „Człowiekiem”, a nie „archaniołem”:

„jeden jest pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek, Chrystus Jezus” 1Tm2:5.

O zarzucie Towarzystwa Strażnica, że tytuł „archanioł” występuje w Bibliitylko w liczbie pojedynczej pisaliśmy w pierwszej części artykułu (rozdział„Archanioł” pkt 2).

Ale to nie wszystko! Dodajmy tu, że wprawdzie w 1Tes 4:16 słowo „archanioł”występuje w liczbie pojedynczej (w oryginale), to jednak polska Biblia ŚwiadkówJehowy wcale tego nie ukazuje. Dlaczego? Bowiem z frazy „z głosemarchanielskim” może wynikać też liczba mnoga dla archanioła, podobnie jak wokreśleniach z „głosem ludzkim”, anielskim czy zwierzęcym.


186 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Jednak Towarzystwo Strażnica nie mogło w swej Biblii użyć słów „na głosarchanioła” (jak większość Biblii), bowiem za bardzo by był on tu odróżniony odPana występującego w tym wersecie:

„Sam bowiem Pan zstąpi z nieba na hasło i na głos archanioła, i na dźwięktrąby Bożej...” 1Tes 4:16.

Co jeszcze można dodać o liczbie mnogiej słowa „archanioł”? Otóż jeżeli, w1Tes 4:16 archaniołem wymienianym tam nie jest Michał (brak tam imienia), tomamy już w Biblii ich dwóch. Jeden w Jud 9, a drugi w 1Tes 4:16. Jeśli zaś jestich co najmniej dwóch, to jest to już liczba mnoga.

A co powiemy o powyżej cytowanym stwierdzeniu słownika TowarzystwaStrażnica: „Najwyraźniej więc istnieje tylko jeden wyznaczony przez Bogazwierzchnik czy naczelnik zastępów anielskich”? Otóż nie istnieje, jak się wydajesłownikowi Świadków Jehowy, tylko jeden zwierzchnik zastępów anielskich. Jużsamo stwierdzenie „Michał, jeden z pierwszych książąt [anielskich]” (Dn 10:13)wskazuje, że tych książąt anielskich, a więc zwierzchników, jest więcej.

Prócz tego Michał, jako „jeden z książąt” (Dn 10:13), miał zapewneprzydzielony pewien zastęp aniołów, jak podaje Ap 12:7: „Michał i jegoaniołowie”.

Ale ci „jego aniołowie” w rzeczywistości nie należą do niego, ale do Boga„Najwyższego Księcia [‘Książę Książąt’]” Dn 8:25.

O tym, że On jest Wodzem anielskim mówią same Jego tytuły: „BógZastępów” (Ps 80:15), „Jahwe Zastępów” (Iz 1:9), czy „Pan Zastępów” Jk 5:4.

Jezus nawet wspomina, że Bóg sam zarządza zastępami anielskimi:„Czy myślisz, że nie mógłbym poprosić Ojca mojego, a zaraz wystawiłby Mi

więcej niż dwanaście zastępów aniołów” Mt 26:53.Istnieje mnóstwo tekstów, które mówią o tym, że Bóg rządzi aniołami, którzy

wykonują „Jego rozkazy” (Ps 103:20). Oto przykłady: Ps 103:20, 148:2, Mt 4:6,22:30, Łk 4:10, 12:8-9, 15:10, Hbr 1:6, Ap 22:6.

Ale też Biblia uczy, że Jezus, jak Ojciec, jest właścicielem aniołów, zgodnie zesłowami: „Wszystko bowiem moje jest Twoje, a Twoje jest moje” J 17:10.

Znamy zapewne fragmenty:„Objawi się Pan Jezus z aniołami swojej potęgi” 2Tes 1:7;„Syn Człowieczy pośle aniołów swoich...” Mt 13:41;„Albowiem Syn Człowieczy przyjdzie w chwale Ojca swego razem z aniołami

swoimi...” Mt 16:27;


187 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Pośle On aniołów swoich z trąbą...” Mt 24:31 por. Mt 4:11, 25:31, Mk 8:38,13:27, Łk 9:26.

Określenie „Michał i jego aniołowie” (Ap 12:7) nie oznacza wszystkichaniołów, bowiem szatan też ma ich ograniczoną ilość („Smok i jego aniołowie”Ap 12:7). Trudno przypuszczać by Bóg przydzielił archaniołowi do tej akcjinieograniczone grono aniołów, raczej tylko jakiś zastęp.

Jezusowi zaś kłaniają się, jak Bogu, „wszyscy aniołowie Boży” Hbr 1:6 por. Ps97:7.

Zauważmy jeszcze, że nigdzie nie jest napisane, by Michał „posłał” jakiegośanioła, natomiast takie teksty istnieją o Ojcu i Synu:

„Pan Bóg (...) posłał swojego anioła” Ap 22:6;„Ja, Jezus, posłałem mojego anioła” Ap 22:16.

4) Oto dalsze słowa biblijnego słownika Świadków Jehowy:„O tym, że zmartwychwstały Pan Jezus Chrystus jest archaniołem, świadczy

werset 1 Tesaloniczan 4:16, gdzie powiedziano, że zstąpi on z nieba ‘znakazującym wołaniem, z głosem archanielskim’. Nie ulega wątpliwości, iż jegogłos nie zostałby określony słowem umniejszającym ogromną władzęsprawowaną przez Chrystusa jako Króla królów i Pana panów (Mt 28:18; Obj17:14). Gdyby termin ‘archanioł’ nie odnosił się do niego, lecz do jakiegoś innegoanioła, wówczas wzmianka o ‘głosie archanielskim’ nie byłaby na miejscu, gdyżnawiązywałaby do głosu osoby ustępującej rangą Synowi Bożemu” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006, t. II, s. 42-43).

Cóż powiemy o tych stwierdzeniach? Otóż dla nas nie wynika z tekstu 1Tes4:16, że Jezus jest „archaniołem”. My widzimy w tym fragmencie „Pana”,nazwanego też „Chrystusem”, oraz „archanioła”, a także pośrednio mowa jest tu oBogu („trąba Boża”). Przypominamy słowa tego wersetu:

„Sam bowiem Pan zstąpi z nieba na hasło i na głos archanioła, i na dźwięktrąby Bożej, a zmarli w Chrystusie powstaną pierwsi” 1Tes 4:16.

Jednak Świadkowie Jehowy nie zgadzają się na takie słowa 1Tes 4:16 i oddająje inaczej w swej Biblii, tak aby pasowały do ich wykładni. Dlatego w tabelizestawimy cztery teksty tego wersetu. Prócz ich przekładu zamieścimy BiblięGdańską z 1632 r., na której oni wzorowali się (jest to jedyny polski przekład,który im odpowiadał zanim wydali swój tekst), oraz „Grecko-Polski NowyTestament. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi” (ks. prof. dr hab. R.Popowski SDB, dr M. Wojciechowski, Warszawa 1993) i Biblię Tysiąclecia (wyd.


188 of 433 02/17/2014 03:19 PM

III).

„Biblia Gdańska” 1632 „Pismo Święte wprzekładzie Nowego

Świata” 1997

„Grecko-Polski NowyTestament” 1993

„Biblia Tysiąclecia”1980

„Gdyż sam Pan zokrzykiem, z głosemarchanielskim i z trąbąBożą zstąpi z nieba, apomarli w Chrystusiepowstaną najpierwej”1Tes 4:16.

„ponieważ sam Panzstąpi z nieba znakazującym wołaniem,z głosem archanielskimoraz z trąbą Bożą i ci, coumarli w jedności zChrystusem, powstanąpierwsi” 1Tes 4:16.

„że sam Pan nawezwanie, na głosarchanioła i na trąbęBoga zejdzie z nieba, imartwi w Pomazańcuwstaną najpierw” 1Tes4:16.

„Sam bowiem Pan zstąpiz nieba na hasło i na głosarchanioła, i na dźwięktrąby Bożej, a zmarli wChrystusie powstanąpierwsi” 1Tes 4:16.

Jak widzimy powyższe przekłady różnią się oddaniem słowa związanego zarchaniołem. Wydaje się, że sugerowanie, że fraza „z głosem archanielskim” musi oznaczać,że to Pan jest tym archaniołem jest pewnym nadużyciem, szczególnie gdy chodzio Biblię Gdańską. Te słowa mogą mówić nam o tym, że Pan przy obecnymokrzyku archanielskim objawi się. Na to wskazują odsyłacze z Biblii Gdańskiejzamieszczone przy słowach 1Tes 4:16. Jest tam podany werset Mt 24:31 („PośleOn swoich aniołów z trąbą o głosie potężnym...”) i 1Kor 15:52 („na dźwiękostatniej trąby - zabrzmi bowiem trąba - umarli postaną...”). Tłumacz BibliiGdańskiej, jako protestant, nie wyrażał poglądu, że Jezus jest Michałem, czyarchaniołem, więc trudno przypuszczać by tak rozumiał swój własny tekst, jakdziś próbują odczytać go Świadkowie Jehowy. Widać też z tego, że dla nas dozaakceptowania są oba różne teksty, jeśli tylko właściwie się na nie popatrzy i jeodczyta. Towarzystwo Strażnica zaś może przyjąć tylko jeden, ten odpowiedni dlaniego. Mało tego, uwspółcześniony w 1881 r. Nowy Testament z Biblii Gdańskiej, abynie było już żadnych wątpliwości, oddał tekst 1Tes 4:16 następująco: „Gdyż sam Pan przy okrzyku, przy głosie Archanioła i przy trąbie Bożej zstąpiz nieba, a umarli w Chrystusie powstaną pierwej” („Nowy Testament Pananaszego Jezusa Chrystusa” wyd. Trinitarian Bible Society, London). Widzimy więc, że fragment ten oddano tak, że można go odczytać i zrozumiećdosłownie tak, jak powyżej sugerowaliśmy.

Nie myślimy, że wołanie i głos archanioła byłyby czymś ‘umniejszającym’ dlaPana, jak twierdzi Towarzystwo Strażnica. Te zjawiska mają być dla nas, a nie dlaJezusa, któremu by miał archanioł dać przyzwolenie na zstąpienie z nieba. On


189 of 433 02/17/2014 03:19 PM

będzie tylko jakby heroldem Pana. Przecież niemożliwe by te hasło o zstąpieniubyło dla Syna Bożego, a nie dla ludzi, bo by się okazało, że archanioł wiedziałwcześniej „o dniu i godzinie” niż Syn Boży! A to On powiedział: „bo w chwili,której się nie domyślacie, Syn Człowieczy przyjdzie” Mt 24:44 por. Ap 3:3.

Ale nawet gdyby archanioł miał powiadomić Syna Bożego, o Jego zstąpieniu znieba, to wykonałby tylko polecenie Boga, występując jako poseł między Ojcema Synem. Aniołowie właśnie takie funkcje pełnią, bo „anioł” (gr. angelos) to„zwiastun”, „wysłannik”.

Ciekawe, że pisząc o ‘umniejszaniu’ Syna Bożego poprzez „głos archanioła”,Towarzystwo Strażnica nie dostrzega drugiej części tego wersetu: „z trąbą Bożą”1Tes 4:16. Stosując tę samą zasadę by musiało ono uznać w Jezusie Boga, jeśliposiada On to, co należy do Ojca. Dlaczego tu Świadkowie Jehowy nie mówią o‘wywyższaniu’ Syna Bożego, skoro tam mówią o ‘umniejszaniu’?

Zestawmy jeszcze dwa teksty, które omawiają to samo wydarzenie:„Sam bowiem Pan zstąpi z nieba na hasło i na głos archanioła, i na dźwięk

trąby Bożej” 1Tes 4:16;„gdy z nieba objawi się Pan Jezus z aniołami swej potęgi” 2Tes 1:7.Porównując te teksty widzimy, iż aniołowie mają towarzyszyć Panu Jezusowi,

a nie że On ma być jednym z nich.

Poniżej w tabeli przedstawiamy porównanie trzech fragmentów tekstu 1Tes4:16 Towarzystwa Strażnica. Ocenę ich wzajemnej zgodności pozostawiamyzainteresowanym do samodzielnego rozpatrzenia. Dla ułatwienia w tekścieangielskim zaznaczamy przez podkreślenie słowa wspólne i identyczne dla obuprzekładów.

Tłumaczenie ‘słowo w słowo’ zThe Kingdom InterlinearTranslation of the Greek

Scriptures 1985

Tekst z New World Translation ofthe Holy Scriptures - With

References 1984

Tekst polski z „Pismo Święte wprzekładzie Nowego Świata”

1997

„because very (one) the Lord incommand, in voice of archangeland in trumpet of God, he willcome down from heaven...” 1Tes4:16.

„because the Lord himself willdescend from heaven with acommanding call, with anarchangel’s voice and with God’strumpet...” 1Tes 4:16.

„ponieważ sam Pan zstąpi z niebaz nakazującym wołaniem, zgłosem archanielskim oraz z trąbąBożą...” 1Tes 4:16.

Ciekawostką jest fakt, że angielska Biblia Świadków Jehowy z referencjami(New World Translation of the Holy Scriptures - With References 1984) podaje wprzypisie do 1Tes 4:16, że niektóre nowożytne przekłady hebrajskie (na które onipowołują się wstawiając imię Jehowa do Nowego Testamentu), mają w tym


190 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wersecie zamiast terminu „Pan” imię „Jehowa” (także dwukrotnie w 1Tes 4:17)!Wynikałoby z tego, i z nauki Towarzystwa Strażnica (że Pan to archanioł), żeJehowa jest archaniołem Michałem w tym tekście! Zaznaczmy tu, że dwa zczterech powyższych hebrajskich przekładów (oznaczone J7 i J8), to te samewedług których np. w 1Tes 4:15 Świadkowie Jehowy zamienili frazę „słowoPańskie” na „słowa Jehowy”. Choć samo Towarzystwo Strażnica nie uważa, żetekst 1Tes 4:16 mówi o Jehowie, to jednak powołuje się często na wątpliwejjakości przekłady z których wybiera to co mu potrzebne.

5) Oto kolejny fragment biblijnego słownika Świadków Jehowy:„Istnieją jeszcze inne przesłanki potwierdzające, że Michał to w rzeczywistości

Syn Boży. Po pierwszej wzmiance o Michale (Dn 10:13) Daniel zanotowałproroctwo o ‘czasie końca’ (Dn 11:40), zapowiadające m.in.: ‘A w owym czasiepowstanie Michał, wielki książę, który stoi dla dobra synów twego [Daniela]ludu’ (Dn 12:1). Miał wtedy nastać ‘czas takiej udręki, jakiej nie sprowadzono,odkąd się pojawił którykolwiek naród, aż do owego czasu’ (Dn 12:1). Wproroctwie Daniela czasownik ‘powstać’ często odnosi się do objęcia przez kogośtronu lub do innych skutecznych posunięć króla (Dn 11:2-4, 7, 16b, 20, 21).Płynie stąd wniosek, że Michał to Jezus Chrystus, którego Jehowa ustanowiłKrólem i któremu wyznaczył zadanie zgładzenia wszystkich narodów wHar-Magedonie (Obj 11:15; 16:14-16)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006, t. II,s. 43).

Co odpowiemy na te ‘zarzuty’? Otóż na początek przypomnijmy słowa, októrych tylko napomknięto w powyższym fragmencie: „Michał, jeden zpierwszych książąt” Dn 10:13. Czy zdanie to może w jakikolwiek sposóbsugerować, że „Michał to w rzeczywistości Syn Boży” i to „jednorodzony SynaBoży” (J 3:18)?

Owszem, Michał wystąpi w czasach ostatnich, jak podaje 1Tes 4:16 („na głosarchanioła”), ale nic nie upoważnia nas do utożsamiania go z Jezusem. Wystąpion obok Pana, a nie jako Chrystus (o innych wystąpieniach Michała patrz Jud 9,Dn 10:13, 21, Ap 12:7).

Czy słowo „powstać” (‘wystąpi’ Dn 12:1 BT) musi oznaczać w tym wersecie„objęcie przez kogoś tronu”? Przecież Michał jest już według tego fragmentu„wielkim księciem” (Dn 12:1), więc to „powstać” nie tyczy się darowania mutronu, ale wystąpienia z misją opisaną w 1Tes 4:16. Pisanie zaś, że „Michał toJezus Chrystus, którego Jehowa ustanowił Królem”, jest już tworzeniem nowych


191 of 433 02/17/2014 03:19 PM

faktów. Syn Boży jeszcze przed stworzeniem świata był „dziedzicem wszystkichrzeczy” (Hbr 1:2), a więc wtedy był już Królem (por. Mt 2:2, Łk 19:38, J 1:49), anie od jakiegoś konkretnego momentu, który by mu wyznaczyło TowarzystwoStrażnica.

Dodajmy, że Dn 12:1 mówi, że „naród twój dostąpi zbawienia”, a wiemy, żeZbawicielem jest Jezus (Łk 2:11, Flp 3:20, Tt 2:13), natomiast Michałowi nieprzypisano nigdzie funkcji zbawczych.

Zauważmy też, że Michał nazwany jest „opiekunem dzieci twojego narodu”(Dn 12:1), a Chrystus jest przecież „dziedzicem” (Hbr 1:2) i właścicielem (J 1:11)wszystkiego tego co ma Ojciec (J 17:10).

6) Oto dalszy fragment biblijnego słownika Towarzystwa Strażnica:„W Księdze Objawienia (12:7, 10, 12) wymieniono Michała w związku z

narodzinami Królestwa Bożego i okresem strasznej niedoli na ziemi: ‘I wybuchławojna w niebie: Michał i jego aniołowie toczyli bitwę ze smokiem i toczył bitwęsmok i jego aniołowie. I usłyszałem donośny głos w niebie, mówiący: Teraznastało wybawienie i moc, i królestwo naszego Boga i władza jego Chrystusa,ponieważ zrzucony został oskarżyciel braci naszych (...) Dlatego weselcie sięniebiosa i wy, którzy w nich przebywacie! Biada ziemi i morzu’. Później ukazano,jak Jezus Chrystus prowadzi niebiańskie zastępy na wojnę przeciwko narodomziemi (Obj 19:11-16). Miało to oznaczać dla narodów udrękę, którą niewątpliwiemożna skojarzyć z ‘czasem ucisku’ przepowiedzianym na okres, gdy ‘powstanieMichał’ (Dn 12:1). Skoro Syn Boży ma wyruszyć na wojnę z narodami, rozsądnyjest wniosek, że właśnie on wraz ze swymi aniołami stoczył wcześniej bitwę zsymbolicznym smokiem, Szatanem Diabłem, i jego aniołami” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006, t. II, s. 43).

Co powiemy o tych stwierdzeniach? Otóż nie będziemy tu przeprowadzaćpolemiki z całym tym fragmentem Apokalipsy (Ap 12:7-12), bo byłoby toodejście od naszego zasadniczego tematu. Skupmy się tu tylko na osobachopisanych w Ap 12:7-17 i 19:11-17, tzn. we fragmentach wymienionychczęściowo przez omawiany słownik.

Zauważmy, że w Ap 12:7 występuje archanioł „Michał”, natomiast wpozostałych miejscach tego rozdziału opisany jest Syn Boży, obdarzony różnymitytułami i imionami: „Chrystus” (Ap 12:7), „Baranek” (Ap 12:11), „Mężczyzna”(Ap 12:13), „Jezus” (Ap 12:17). Wcześniej nazwany jest On dodatkowo „Synem”i „Dziecięciem” Ap 12:5.


192 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Czy potrzeba jeszcze więcej tytułów, by odróżnić Syna Bożego od archanioła?Mało tego, Syn Boży nazwany jest też „Wiernym i Prawdziwym” (Ap 19:11),

„Słowem Boga” (Ap 19:13) oraz „Królem królów i Panem panów” Ap 19:16.Czy te wszystkie tytuły mogą być porównywalne z określeniem Michała, jako

tylko „jednego z pierwszych książąt” (Dn 10:13)?Jeśli Świadkowie Jehowy chcą identyfikować osobę Jezusa z Michałem, niech

sobie to robią dla siebie, ale niech nie próbują nam wmawiać, że na podstawiepowyższych tekstów biblijnych my mamy też wierzyć jak oni, i że jest to jedynawłaściwa interpretacja.

Wydaje się, że z braku argumentów biblijnych i tradycji identyfikowaniaMichała z Jezusem, Towarzystwo Strażnica mogło tylko napisać, że „rozsądny(...) wniosek” pozwala mu przyjąć swoją specyficzną naukę.

Na koniec przedstawiamy w tabeli porównanie Jezusa i Michała. Ilość danychograniczamy ze względu na Michała, o którym niewiele mamy tekstówbezpośrednich.

Jezus Michał„Tam bowiem Bóg umiłował świat, że Syna swegoJednorodzonego dał, aby każdy, kto w Niego wierzy,nie zginął, ale miał życie wieczne” J 3:14;

„Oto Ja posyłam anioła przed tobą, aby cię strzegł wczasie twojej drogi i doprowadził cię do miejsca,które ci wyznaczyłem” Wj 23:20;

„jedyny Władca i Pan” Jud 4; „jeden z pierwszych książąt” Dn 10:13;„Król królów i Pan panów” Ap 19:16; „wielki książę” Dn 12:1;„Dziedzic” (Hbr 1:2), który „przyszedł do swejwłasności” J 1:11;

„opiekun (...) narodu” Dn 12:1;

„Pan mój i Bóg mój” J 20:28; „archanioł” Jud 9;„Objawi się (...) z aniołami swojej potęgi” 2Tes 1:7por. Mt 13:41, 16:27, 24:31;

posiada aniołów do pomocy, przeciw szatanowi ijego aniołom (Ap 12:7);

Przyjmuje hołd od ludzi (Łk 24:52, J 5:23) i„wszystkich aniołów” Hbr 1:6;

jako anioł nie może przyjmować hołdu (por. Ap19:10, 22:8-9);

„teraz władca tego świata zostanie precz wyrzucony”J 12:31 por. 16:11, Mt 25:41;

„nie odważył się rzucić wyroku” na diabła (Jud 9);

Bóg „wszystko poddał pod jego stopy. Ponieważ zaśpoddał Mu wszystko, nic nie zostawił nie poddanegoJemu” Hbr 2:8.

Bóg „nie aniołom bowiem poddał przyszły świat”Hbr 2:5.

Ostatni fragment ze słownika Towarzystwa Strażnica nie wnosi już nic więcej.O dziwo, przyznaje on, że „Jezus zanim stał się człowiekiem, był nazwany‘Słowem’ (Jn 1:1). (...) Po zmartwychwstaniu zachował imię Jezus (Dz 9:5)” (s.43). Te stwierdzenia na koniec były potrzebne Towarzystwu Strażnica, by choćtrochę być w zgodzie z Biblią, ale też by zaraz dodać do tego, że Syn Boży „Nosiłteż imię Michał” (s. 43).


193 of 433 02/17/2014 03:19 PM

My zaś dodajmy do powyższego jeszcze kilka uwag.Tradycji Izraela obcy był pogląd, że archanioł Michał będzie Mesjaszem. Żydzi

wyparli się później Jezusa, a nie Michała.Nikt na pytania Chrystusa: „Za kogo ludzie uważają Syna Człowieczego?” i „A

za kogo wy Mnie uważacie” (Mt 16:13, 16) nie odpowiada, że za Michała.Nigdy żaden z uczniów Syna Bożego i Jego słuchaczy nie zwracał się do

Jezusa „Michale” lub „archaniele”, lecz „Synu Dawida”, „Jezusie, Synu Dawida”,„Panie, Synu Dawida”, „Jezusie, Synu Boga Najwyższego”, „Jezusie, Mistrzu”,„Mistrzu”, „Panie” itd. por. „Mesjasz, Syn Boga żywego”, „Pan mój i Bóg mój” J20:28.

W wielu tekstach biblijnych aniołowie odróżnieni są od Chrystusa. Nie możewięc być On jednym z nich, jak uczy Towarzystwo Strażnica:

Mt 4:11, 13:41, 16:27, 24:31, 24:36, 25:31, 26:53, Mk 1:13, 8:38, 13:27, 13:32,Łk 2:13, 9:26, 12:8-9, 1Kor 4:9-10, 6:3, Ga 3:19, Kol 2:17-18, 2Tes 1:7, 1Tm3:16, 5:21, Hbr 1:5-8, 13, 2:2-3, 2:5-9, 12:22 1P 1:11-12, 3:22, Ap 5:11-12, 11:15,14:10, 19:14.

Tu należy się też wyjaśnienie, czemu Mesjasz w Ml 3:1 nazwany jest „AniołemPrzymierza”. Otóż w Biblii słowo „anioł” (gr. angelos) jest wieloznaczne i niemusi określać niebiańskiego zwiastuna. W Ml 3:1 „aniołem” zapowiedziany jestJan Chrzciciel, który był jednak człowiekiem (Mt 11:10, Mk 1:2, Łk 7:27).Hebrajskie i greckie terminy określające „anioła” występują też w kilku innychmiejscach Pisma Świętego i nie oznaczają anioła w pełnym tego słowa znaczeniu.Oto przykłady:

kapłan (Ml 2:7, Koh 5:5);prorok (Ag 1:13);lud izraelski (Iz 42:19);posłowie (1Sm 11:3-4, 16:19);wywiadowcy (Jk 2:25);wysłannicy (Łk 7:24);posłańcy (Łk 9:52).Jezus jest więc w Ml 3:1 „aniołem” tzn. „Wysłannikiem Przymierza”. On jest

„posłanym”, jak bardzo często mówi o Nim Nowy Testament (np. J 3:17).

Na koniec zapytajmy się siebie samych: kim dla nas jest Jezus Chrystus? Czy


194 of 433 02/17/2014 03:19 PM

tylko „jednym z książąt” (Dn 10:13), czy raczej „Królem królów i Panem panów”(Ap 19:16)?

Zadajmy też pytanie Świadkom Jehowy: jak rozumieją to, że według ich naukiJezus jest tylko „jednym z książąt” (Dn 10:13)?

Pozostałe zarzuty, z innych publikacji Towarzystwa Strażnica, omówiliśmy wksiążce pt. „W obronie wiary” w rozdziale ‘Chrystus i archanioł Michał’(www.apologetyka.info lub www.piotrandryszczak.pl). Tu skupiliśmy się tylko natym, co podaje biblijny słownik Świadków Jehowy.

2.3. Piotr w Rzymie i „Wnikliwe poznawanie Pism”(cz. I)

Towarzystwo Strażnica nie od samego swego początku zaprzeczało obecnościApostoła Piotra w Rzymie. Pytany w 1911 roku o tę kwestię C. T. Russell (zm.1916), prezes tej organizacji, odpowiedział między innymi:

„Że św. Piotr, a także św. Paweł byli w Rzymie nie ulega wątpliwości, lecz bylioni tam jako cierpiący, jako męczennicy, a nie jako papieże” („Co kaznodziejaRussell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania” Chicago 1947 [ang. 1917]s. 391).

Fragment ten jest też zapewne zamieszczony w tzw. Convention ReportsTowarzystwa Strażnica z 1911 roku, bo pytanie do Russella było postawione nakonwencji (dziś zwanej kongresem).

Trudno też znaleźć, w literaturze z czasów Russella, coś o obecności Piotra wliteralnym Babilonie.

Chociaż w jednej z publikacji, powołując się na tradycję, napisał on:„Tradycja podaje, że wszyscy Apostołowie ostatecznie rozeszli się w różne

strony, głosząc Ewangelię – (…) Tomasz do Persji i Indii, Piotr do Babilonu iRzymu. Wnosimy jednak, że do owego czasu pozostawali jeszcze w Jerozolimie”(ang. Strażnica 01.05 1903 s. 3188 [reprint]).

W tym fragmencie Russell jednak myli się, gdyż tradycja nie mówi nic opobycie Piotra w Babilonie, a tylko w Rzymie.

Również w książce wydanej w 1917 roku, a rozprowadzanej aż do 1929 roku,


195 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Towarzystwo Strażnica nie zaprzeczało obecności Piotra w Rzymie, a nawetpośrednio ją potwierdzało. Napisało w niej, że „Piotr ukrzyżowany był głową wdół” („Dokonana Tajemnica” 1925 s. 28). I choć nie podaje ono miejsca tejśmierci krzyżowej, to jednak źródła historyczne, do których zapewneTowarzystwo Strażnica tu się odwołuje, łączą to ukrzyżowanie z Rzymem.

Słowa powyższe są jakby cytatem z pisma Orygenesa (ur. 185), który napisał oPiotrze:

„wreszcie przybył do Rzymu i został ukrzyżowany głową w dół, jak sam tegopragnął. (...) Tak mówi dosłownie Orygenes w III tomie swych Komentarzy doGenezy” (cytowane w „Historii Kościoła” III:1,2 Euzebiusza [ur. 260]).

Poniżej zobaczymy jak niewygodny był dla Towarzystwa Strażnica ten tekst,który ono zacytowało dość niedawno. Prócz tego, że nie wspomniano iż jest towcześniejsza opinia Orygenesa, to na dodatek prawdopodobnie celowo pominięto(!) z niego słowa o Piotrze w Rzymie:

„Starożytny dziejopisarz religijny Euzebiusz nadmienia, że Piotr ‘byłukrzyżowany głową w dół, gdyż sam chciał cierpieć w ten sposób’.” (StrażnicaRok XCIV [1973] Nr 2 s. 24).

Negację obecności Piotra w Rzymie Towarzystwo Strażnica zaakceptowałooficjalnie, jak się wydaje, w 1937 roku przedstawiając ją w publikacji pt.„Odsłonięte” (s. 30). Jednak już wcześniej próbowało ono, w sposób jednak słabo„udokumentowany”, ją wprowadzać. Pisano przykładowo, że Piotr był za stary,by tak daleko podróżować, czy że nie znał łaciny i greki by mógł porozumiewaćsię w Rzymie. Oto słowa ze Strażnicy Nr 3, 1922 s. 47:

„jest wysoce nieprawdopodobną rzeczą, że podejmowałby on długą i przykrąpodróż, mając powiedzmy, lat siedemdziesiąt pięć. Nie ma żadnego powodu doprzypuszczenia, że w ogóle widział on Rzym kiedykolwiek, nie potrafił bowiemmówić ani po grecku, ani po łacinie, a jest wiele powodów do przypuszczenia, żezakończył on dni swoje w Babilonie”.

Ciekawe, że ten podeszły wiek nie przeszkadzał Piotrowi w podróży doBabilonu, a był przeszkodą w drodze do Rzymu. Dziwi też przekonanieTowarzystwa Strażnica o tym, że Apostoł na pewno nie znał łaciny i greki. Skądta wiedza? A co z językiem używanym w Babilonie? Czy Piotr go znał? Jakoś teżzapomniano, że zarówno Piotr jak i Paweł zawsze mieli ze sobą kogoś do pomocyoraz przemilczano fragment Dz 2:5-11, z którego wynika, iż wszyscy rozumieliApostołów. Tajemniczo też brzmią słowa Towarzystwa Strażnica, że „jest wiele


196 of 433 02/17/2014 03:19 PM

powodów do przypuszczenia, że zakończył on dni swoje w Babilonie”. Jakie topowody? Gdzie historyczne czy biblijne potwierdzenie tego faktu?

W nowych publikacjach Świadkowie Jehowy odważyli się nawet na stanowczywniosek dotyczący Piotra:

„nigdy nie był w Rzymie” („Skorowidz do publikacji Towarzystwa Strażnica1986-2000” 2003 s. 362).

Czy jednak Towarzystwo Strażnica, w myśl zasady „tylko Biblia”, znajdzie wniej stwierdzenie typu „Piotr nigdy nie był w Rzymie”? Jeśli Pismo Świętetakiego wniosku nie przedstawia, to skąd takie przekonanie? Jeżeli Biblia niezawiera takiej negacji, jaką formułują Świadkowie Jehowy i nie podajeszczegółowej relacji z całego życia i podróży Piotra, to może by lepiej wstrzymaćsię przed wygłaszaniem ostatecznych sądów o tym, gdzie Apostoł „nigdy niebył”.

Przykładem nadinterpretacji (a może manipulacji) Towarzystwa Strażnica jestpowoływanie się na Euzebiusza i jego dzieło, by zasugerować, że on jakby‘kierował’ Piotra do Babilonu. Oto słowa z publikacji Świadków Jehowy:

„Niemniej w późniejszym okresie historyk Euzebiusz napisał, że jakiś czasprzed rokiem 66 ‘inni (...) apostołowie, narażeni na tysiączne zasadzki na sweżycie, opuścili ziemię żydowską i wyruszyli na opowiadanie i nauczanie dowszystkich narodów, pełni mocy Chrystusa’ (Euzebiusz, Historia Kościelna,księga III, rozdział 5, werset 2). Wprawdzie słowa Euzebiusza nie wchodzą wskład natchnionego sprawozdania, ale harmonizują z jego treścią. Na przykładokoło roku 62 Piotr przebywał w Babilonie, daleko od Jeruzalem (1 Piotra 5:13)”(Strażnica Nr 10, 1997 s. 16-17).

Tymczasem Euzebiusz w tym samym rozdziale swego dzieła pisał o Piotrze wRzymie i nawet nie zasugerował Babilonu:

„Piotr, jak się zdaje głosił Ewangelię Żydom żyjącym na obczyźnie w Poncie,Galacji, Bitynii, Kappadocji i w Azji [1P 1:1] wreszcie przybył do Rzymu i zostałukrzyżowany głową w dół, jak sam tego pragnął” („Historia Kościoła” III:1,2).

„Linus zaś, o którego obecności w Rzymie z sobą razem Paweł wspomina w IILiście do Tymoteusza [2Tm 4:21], został jako pierwszy po Piotrze wybrany nabiskupstwo kościoła rzymskiego” („Historia Kościoła” III:4,8).

Mało tego, Euzebiusz „Babilon” z 1P 5:13 utożsamiał z Rzymem:„O Marku wspomina Piotr w swym Pierwszym Liście, który miał napisać w

samym Rzymie, na co zresztą sam wskazuje, zowiąc Rzym obrazowo


197 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Babilonem w takich oto słowach: ‘Pozdrawia Was kościół w Babilonie, wybranyrazem z Wami, i Marek, syn mój’ [1P 5:13]” („Historia Kościoła” II:15,2).

Negowanie obecności Piotra w Rzymie podtrzymuje też wydany w 2006 rokusłownik biblijny Towarzystwa Strażnica pt. „Wnikliwe poznawanie Pism” (ang.ed. 1988), którego wykładnię przedstawimy poniżej i z którym przeprowadzimypolemikę.

Na koniec tego wstępu, jeszcze o pewnej niekonsekwencji TowarzystwaStrażnica. Otóż choć neguje ono fakt obecności Piotra w Rzymie, to jednakprzynajmniej jego następców tam umiejscawia:

„w okresie, gdy zesłany [Jan] przebywał na wyspie Patmos (...) w Rzymie rolępapieża odgrywał biskup imieniem Klemens, który tam urzędował w latach od 88do 97 n.e. Po nim nastąpił Ewaryst (97-105 n.e.)” (Strażnica Nr 17, 1968 s. 9 -przypis).

„Kolejnym autorem wczesnych prac dotyczących chrystianizmu był Klemens,uważany za ‘biskupa’ Rzymu” (Strażnica Nr 3, 1992 s. 20).

Można by zapytać, na kim wzorowali się ci papieże? Skąd u nich zwyczajprzebywania w Rzymie?

Z satysfakcją jednak podkreślmy, że powyższe zdania mogą być dla ŚwiadkówJehowy dobrym problemem do przemyślenia. Tym bardziej, że wcześniejszepublikacje Towarzystwa Strażnica przeczyły, że wymienieni byli papieżami wRzymie:

„‘The Catholic Encyclopedia’ podaje kilku papieży, którzy rzekomo nastąpilipo Piotrze: św. Linus, św. Anaklet I, św. Klemens I i św. Ewaryst, przy czym tenostatni miał rządzić około roku 99 po Chr. Apostoł Jan żył mniej więcej do roku100 lub jeszcze dłużej. (...) Dziwna wydaje się też okoliczność, że jeszcze zażycia apostoła Jana rzekomo nastąpiło po Piotrze aż czterech papieży. Gdyby jużmiał ktoś być jego następcą, to przede wszystkim wchodziłby w rachubę Jan,umiłowany uczeń Jezusa...” (Strażnica Nr 9, 1959 s. 22).

Czyżby szykował się jakiś przełom w nauce Towarzystwa Strażnica, skoro dziśjuż uznaje się powyższych chrześcijan za papieży rzymskich i to w pierwszymwieku w latach 64-105?

Wiele osób może też zadaje sobie pytania typu:„Dlaczego Towarzystwo Strażnica neguje obecność Piotra w Rzymie?”;„Do czego Towarzystwu Strażnica potrzebna jest ta negacja?”.


198 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Otóż by wskazać na Nowy Jork, jako miejsce skąd płyną dziś ‘najprawdziwsze’nauki. Oto uzasadnienie Towarzystwa Strażnica dla tej informacji:

„Miejscem, skąd w I wieku n.e. kierowano pracą wszystkich zorganizowanychchrześcijan, było Jeruzalem (Dzieje 15:1, 2). Dziś jest nim Brooklyn, dzielnicaNowego Jorku” (Strażnica Rok CIII [1982] Nr 23 s. 16; por. Strażnica Nr 19,1966 s. 11).

Piotr i Rzym

1) Oto co podaje słownik Świadków Jehowy o Piotrze w Babilonie (hasło‘Piotra, Listy’):

„Z wypowiedzi samego Piotra wynika, że pierwszy list napisał podczas pobytuw Babilonie (1Pt 5:13). Tam też prawdopodobnie powstał drugi list. Dostępnedowody wyraźnie poświadczają, iż pod nazwą ‘Babilon’ kryje się miasto nadEufratem, a nie Rzym, jak niektórzy twierdzą” („Wnikliwe poznawanie Pism”2006 t. II, s. 377).

Co powiemy o tej opinii? Otóż na początku wyrażamy zdziwienie, żeTowarzystwo Strażnica użyło stwierdzenia typu, „pod nazwą ‘Babilon’, kryje się‘Babilon’”. Raczej jeśli coś się ‘kryje’, to ma inną nazwę, a nie tą samą. Dodajmytu, że nie przedstawiono tu wspomnianych „dostępnych dowodów”, do którychtrzeba się ustosunkować.

Według naszych dostępnych dowodów wspomnianym Babilonem jeststarożytny Rzym. Oto kilka faktów, obok których nie możemy przejść obojętnie:

Tertulian (ur. 155) - „Tak i Babilon, nawet u naszego Jana, jest figurą miastaRzymu, a więc wielkiego i pysznego z królowania i prześladowcy świętychBożych” („Przeciw Marcjonowi” III:13,10);

„Tak i Egipt czasem jest rozumiany jako cały świat, ze względu na oskarżeniego o zabobon i złorzeczenie. Tak i Babilon jest u naszego Jana figurą miastaRzymu, a to z powodu panowania wielkiej pychy i miasta zwalczającegoświętych” („Przeciw Żydom” 9). Patrz też Ireneusz (ur.130-40) „Przeciwherezjom” 5:26,1.

Wydaje się, że Euzebiusz (ur. 260) wypowiadając się na ten temat, odwołujesię do Papiasza (ur. 80) i Klemensa Aleksandryjskiego (ur. 150), którzy sąprzez niego kilka razy cytowani i przytaczani:

„jeszcze za panowania Klaudiusza, (...) Opatrzność przywiodła do Rzymu


199 of 433 02/17/2014 03:19 PM

przeciwko tak groźnemu niszczycielowi życia Piotra, apostoła potężnego iwielkiego, który swą cnotą przewyższał wszystkich innych. Przyszedł jakodzielny hetman boży, w boży uzbrojony oręż, przyniósł ze Wschodu ludziomZachodu bezcenny skarb światła duchowego, głosił dobrą nowinę o samym jużŚwietle (...) Tak wśród Rzymian rozgościło się słowo Boże (...) Takim blaskiempłonęło światło religii w sercach słuchaczy Piotrowych, że było im za mało, iż raztylko słyszeli ustne opowiadanie nauki bożej. Usilnie przeto prosili Marka, autoraewangelii i towarzysza Piotrowego, by im na piśmie pozostawił pamiątkę ustnieim podanej nauki; prosić zaś nie przestali, póki ich życzenia nie spełnił. (...) Mówio tem Klemens w VI księdze Zarysów, a i zgadza się z nim biskup hierapolitańskiPapiasz. O Marku wspomina Piotr w swym Pierwszym Liście, który miał napisaćw samym Rzymie, na co zresztą sam wskazuje, zowiąc Rzym obrazowoBabilonem w takich oto słowach: ‘Pozdrawia Was kościół w Babilonie, wybranyrazem z Wami, i Marek, syn mój’ [1P 5:13]” („Historia Kościoła” II:14,6-15,2).

Orygenes (ur. 185) opisujący dwukrotnie, gdzie przebywał Piotr, za jednymrazem użył słowo „Babilon”, a za drugim „Rzym”.

„Głosił Ewangelię Żydom (...) wreszcie przybył do Rzymu i zostałukrzyżowany głową w dół, jak sam tego pragnął. (...) Tak mówi dosłownieOrygenes w III tomie swych Komentarzy do Genezy” („Komentarz do KsięgiRodzaju” cytowany w „Historii Kościoła” III:1,2-3 Euzebiusza [ur. 260]);

„Drugą zaś jest Ewangelia według Marka, który ją ułożył według wskazówekPiotra, i dlatego Piotr w swym Liście katolickim [1P] uznaje go za syna, kiedymówi: ‘Pozdrawia Was kościół w Babilonie, wybrany razem z Wami, i Marek,syn mój’ [1P 1:13]” („Komentarz do Ewangelii Mateusza” cytowany w „HistoriiKościoła” VI:25,5, Euzebiusza [ur. 260]).

Nazywanie Rzymu „Babilonem” potwierdza też Talmud Żydowski (BillerbeckIII:816), jak i inne pisma pozabiblijne: 4Ezd 3:1,28,31, 2Bar 64:7, Ap Bar 11:1,67:7, Wyrocznie Sybilli 5:158-160 (patrz Biblia Poznańska, wstęp do 1P).

W tych ostatnich napisano:„Z nieba spadnie na straszliwy słony potok wielka gwiazda i zapali głębokie

morze i sam Babilon i kraj Italii, z powodu którego zginęło wielu świętych iwierzących Hebrajczyków” („Wyrocznie Sybilli” 5:158-160; cytat za „Piotr iRzym” J. Gnilka, Kraków 2002, s. 131).

Dziwne, że Towarzystwo Strażnica nigdy nawet nie wspomniało o tychtekstach, omawiając sprawę Babilonu i Rzymu.


200 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Określenie „Babilon” jako Rzym widnieje kilka razy w Apokalipsie i wewspomnianym 1P 5:13. Jest on nazwany „miastem” i „stolicą”, co potwierdzaprzyjęte założenie (Ap 16:19, 17:18, 18:10, 21). Nawet dane topograficzneRzymu zgodne są z wypowiedzią Ap 17:9. Podobnie jak Rzym, Jerozolimazostała nazwana wiele mówiącymi określeniami. Jej nazwa to „Sodoma i Egipt”Ap 11:8 por. Iz 1:8-10.

Czemu Piotr i Jan nazwali Rzym „Babilonem”? Otóż z powodu panującego wnim bałwochwalstwa, zepsucia i chęci panowania nad całym światem oraz zewzględu na identyczną sytuację ludu Bożego żyjącego w tych miastach pośródpogan. Młody Kościół doświadczał tego samego w Rzymie, czego w przeszłościIzrael w Babilonii i Babilonie.

Zapytajmy też, czy Towarzystwo Strażnica potrafi wytłumaczyć, dlaczego wApokalipsie ani razu nie pojawia się słowo „Rzym”, a widnieje 6 razy termin„Babilon” (Ap 14:8, 16:19, 17:5, 18:2, 10, 21)? Zaznaczmy tu, że nazwy innychmiast w tej księdze występują (Ap 2-3), tylko „stolica” (np. Ap 18:18-19) nie jestzwana „Rzymem”, a „Babilonem”.

Zaznaczmy też, że wśród przybyłych do Jerozolimy Żydów Dz 2:9-11 niewymieniają „przybyszów z Babilonu”, pomimo iż wspominają o mieszkańcachMezopotamii. Z nazwy wymienione jest tam tylko jedno miasto - Rzym.

Biblia nie mówi, że Piotr poszedł do „literalnego” Babilonu w Babilonii, jakchcieliby Świadkowie Jehowy. Oni sami wiedzą i uczą, że słowo „Babilon” wApokalipsie św. Jana (np. Ap 14:8) nie oznacza literalnego miasta, więc dziwne,że nie dopuszczają innego możliwego znaczenia w tekście 1P 5:13.

Oto przykładowo jak Towarzystwo Strażnica odrzuca literalne znaczenieBabilonu w Apokalipsie:

„Skoro Babilon Wielki dysponuje tak ogromnym bogactwem i władzą, niemoże chodzić po prostu o miasto Babilon nad Eufratem w Mezopotamii. (...)Chociaż samo miasto istniało jeszcze w czasach Jana, a nawet później, nieodgrywało już w świecie większej roli. W końcu obróciło się w całkowitą ruinę.Babilon Wielki musi więc mieć znaczenie symboliczne” („Wnikliwe poznawaniePism” 2006 t. I, s. 176).

Jeśli Towarzystwo Strażnica uznaje się za znawcę Babilonu, to może powinnowyjaśnić, dlaczego w Dz 7:43 Szczepan użył słowo „Babilon”, skoro werset któryon przytacza, jest cytatem z Am 5:27, a tam występuje termin „Damaszek”.


201 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Ciekawe czemu biblijny słownik Świadków Jehowy nie wyjaśnia tego, a i innepublikacje tę sprawę pomijają.

Może jednak tu także widać jakąś próbę nadania specyficznego słowa(„Babilon”) innemu miastu, by podkreślić wagę omawianego problemubałwochwalstwa? Czyżby tylko przez przypadek nastąpiła w Dz 7:43 zmianasłowa? W każdym razie dla Szczepana wydalenie poza Babilon oznacza cośodrażającego, bo z tym kojarzyło się Izraelitom to miasto.

Skoro Szczepan mógł zmienić nazwę „Damaszek” na „Babilon”, to czyż Piotrnie mógł zamienić terminu „Rzym” na „Babilon”? To samo dotyczy Jana i jegoApokalipsy.

Trudno zrozumieć też powód użycia przez Towarzystwo Strażnica słów, że w1P 5:13 chodzi o literalny Babilon „a nie Rzym, jak niektórzy twierdzą”. Kto tosą ci „niektórzy”? Czyżby ponad miliard katolików i prawie drugie tyleprotestantów i wyznawców prawosławia? A może Towarzystwo Strażnicapomyliło się i chciało użyć termin „niektórzy” względem osób, które uczą, żePiotr „nigdy nie był w Rzymie”? Ci zapewne nie są w większości i by możnanazwać ich „niektórymi”.

Patrz też pkt 2 w części drugiej tego artykułu.

2) Oto dalszy fragment słownika Towarzystwa Strażnica o Piotrze w Babilonie:„Piotrowi powierzono dobrą nowinę dla obrzezanych, więc słusznie można się

spodziewać, że pełnił służbę w ośrodku judaizmu, jakim był Babilon (Gal. 2:8,9)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 377).

Cóż powiemy na ten temat? Owszem, Piotr głosił wśród obrzezanych. SłowaPawła: „mnie zostało powierzone głoszenie Ewangelii wśród nieobrzezanych,podobnie jak Piotrowi wśród obrzezanych” (Ga 2:7), nie przeczą jednak temu, żeświęci ci nie „zamieniali się” rolami. Bo i Paweł głosił Żydom (Dz 9:20, 13:2-5,14:1, 17:1, 28:17), a Piotr poganom (Dz 10:1-11:18, Ga 2:12).

Mało tego, to właśnie Piotr powiedział na Soborze Jerozolimskim, że jest tym,który zaczął im pierwszy głosić Chrystusa:

„Wiecie bracia, że Bóg już dawno wybrał mnie spośród was, aby z moich ustpoganie usłyszeli słowa Ewangelii i uwierzyli” Dz 15:7.

Trzeba tu zaznaczyć, że na soborze tym był również uczestnikiem Paweł, którynie protestował na takie słowa Piotra.

Listy Piotra przez wszystkie wieki służą i służyły do nawracania ludzi tak z


202 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Żydów, jak i z pogan, choć 1P 1:1 zawiera dedykację adresowaną do określonychwybranych.

Również Chrystus, pomimo że powiedział iż został „posłany tylko do owiec,które poginęły z domu Izraela” (Mt 15:24), zajmował się też poganami (Mt 15:22i 28, 8:5 i 13).

Powiedział On także do Apostołów: „Idźcie więc i nauczajcie wszystkienarody...” Mt 28:19. Czyżby Piotr miał zajmować się tylko jednym narodem?Gdyby Apostoł zajął się wyłącznie Żydami, nie wypełniłby misji Chrystusa owszystkich narodach (por. Dz 28:28).

Idźmy dalej. Czy tylko dla Żydów pisał Piotr? Towarzystwo Strażnica samopodaje, że „Jak donosi najstarsza tradycja Marek [piszący Ewangelię] czerpałinformacje głównie od Piotra...” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I s. 1264).Dalej uczy ono, że ta Ewangelia, której źródłem był głównie Piotr, napisanazostała dla pogan, zwłaszcza dla Rzymian: „Chociaż Ewangelia według Markabyła interesująca i pożyteczna także dla Żydów, to wydaje się, że nie zostałaspisana z myślą o nich. Prawdopodobnie była przeznaczona głównie dla ludzi zinnych narodów, zwłaszcza dla Rzymian” (j/w. s. 1265).

Czy więc zajmował się Piotr nawracaniem nieobrzezanych, czy też nie? Widaćz tego, że Towarzystwo Strażnica samo przyznało, choć pośrednio, że Apostoł tenmiał wielki udział w głoszeniu poganom, jak i Żydom.

Ale nawet gdyby Piotr był w literalnym Babilonie, to przecież nie mieszkalitam wyłącznie Żydzi, ale przede wszystkim tubylcy. Czy Towarzystwo Strażnicauważa, że Piotr wyłączyłby ich ze swego ewangelizowania tylko dlatego iż niebyli oni obrzezani? Jest tu chyba jakaś niekonsekwencja w nauczaniu ŚwiadkówJehowy.

Słowa Ga 2:8-10 mówiące o nawracaniu Żydów przez Piotra nie przeczą jegoobecności w Rzymie, bo i tam było ich ok. 60 tysięcy (por. Dz 2:10, 28:17; patrz„Nowy Testament na tle epoki” ks. E. Dąbrowski, Poznań-Warszawa-Lublin1965, s. 448). Miał więc kogo Piotr nawracać w tym mieście.

O obecności wielu Żydów w Rzymie, w czasach przed i po Chrystusie,pozostało do dziś wiele świadectw pisanych np. Cycero (†46) Pro Flacco 28;Swetoniusz (ur.69) Vita Iulii Caesaris 84, Vita Tiberii 36; Juvenalis (ur. 60) Sat.XIV,96; Flawiusz (ur. 37) „Dawne Dzieje Izraela” 17:11,1, „Wojna Żydowska”2:6,1; Filon (†50) Legatio ad Caium 23 (patrz „List do Rzymian. Wstęp -


203 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Przekład z oryginału - Komentarz” ks. K. Romaniuk, Poznań-Warszawa 1978, s.49).

W mieście tym, w tamtych latach było podobno 13 synagog (j/w. s. 49).Chociaż ok. 49 roku usunięto Żydów z Rzymu (Dz 18:2), to jednak oni tamwrócili, z czym zgadza się słownik Świadków Jehowy: „Wielu innych Żydówrównież wróciło do Rzymu” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 1092).

Ciekawe, że nawet Towarzystwo Strażnica, w innej swej publikacji, przyznajeiż w Rzymie mieszkało dość ‘sporo’ Żydów:

„za czasów apostolskich (...) w Rzymie było ich stosunkowo mało, bo około8000” (Strażnica Nr 17, 1967 s. 9).

Czyżby była to zbyt mała liczba Żydów dla Piotra? Wydaje się, żewystarczająca i dla Pawła i dla niego i dla innych chrześcijan.

Także omawiany słownik Towarzystwa Strażnica wspomina o istnieniudiaspory żydowskiej w Rzymie, choć nie podaje jak była ona liczna:

„W I stuleciu n.e. kolonie żydowskie istniały w Tesalonice, Atenach, Koryncie,Efezie, Rzymie, Babilonie i innych miastach...” („Wnikliwe poznawanie Pism”2006 t. II, s. 1092).

Na koniec przytoczmy wypowiedź cytowanej wcześniej publikacji, którapowołując się na jednego z uczonych stwierdziła:

„nie dysponujemy doniesieniem o podróży misyjnej apostoła Piotra doChaldei” (Strażnica Nr 17, 1967 s. 9).

Dodajmy tylko, że zgadzamy się z tą opinią, w czym utwierdzają nas tekstyPisma Świętego i pisarzy wczesnochrześcijańskich.

3) Oto kolejny fragment słownika biblijnego Świadków Jehowy:„W starożytnym Babilonie i okolicach mieszkało sporo Żydów. Omawiając

powstanie Talmudu Babilońskiego, dzieło Encyclopaedia Judaica (Jerozolima1971, t. 15, szp. 755) wspomina o judaistycznych ‘wielkich akademiachBabilonu’, działających tam już w naszej erze” („Wnikliwe poznawanie Pism”2006 t. II, s. 377).

Co powiemy o tym fragmencie? Otóż Towarzystwo Strażnica przedstawiałopowyższe słowa w różnych wersjach w swych słownikach. Czy nie jest to rodzajmanipulacji? Przedstawiamy poniżej zestawienia tekstów, które sami oceńmy.

Aid to Bible Understanding 1971 Insight on the Scriptures 1988 „Wnikliwe poznawanie Pism”2006


204 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Na s. 1298, gdzie występujeomówienie obecności Piotra wBabilonie, brak tego fragmentu.Słownik ten był pierwotną formąangielskiego „Wnikliwepoznawanie Pism” czyli Insight onthe Scriptures 1988.

„There was a large Jewishpopulation in Babylon. TheEncyclopaedia Judaica(Jerusalem, 1971, Vol. 15, col.755), when discussing productionof the Babylonian Talmud, refersto Judaism’s “great academies ofBabylon” during the CommonEra” (t. II, s. 621).

„W starożytnym Babilonie iokolicach mieszkało sporoŻydów. Omawiając powstanieTalmudu Babilońskiego, dziełoEncyclopaedia Judaica(Jerozolima 1971, t. 15, szp. 755)wspomina o judaistycznych‘wielkich akademiach Babilonu’,działających tam już w naszejerze” (t. II, s. 377).

Widzimy, że ‘stary’ biblijny słownik Świadków Jehowy nie zawierał tegofragmentu. Angielska wersja „Wnikliwe poznawanie Pism” mówiła o Żydach wBabilonie. Natomiast polska edycja, gdy pewnie zauważono, że w Babilonieprawie nie było Żydów, albo ich brakowało dla Piotra, dołożyła jeszcze okolicetego miasta.

Ale nie tylko w tej publikacji Towarzystwo Strażnica zastosowało ten manewr.Oto kolejny przykład dotyczący tego samego fragmentu.

Reasoning From the Scriptures1989

„Prowadzenie rozmów napodstawie Pism” 1991

„Prowadzenie rozmów napodstawie Pism” 2001

„since there was a large Jewishpopulation in Babylon. TheEncyclopaedia Judaica(Jerusalem, 1971, Vol. 15, col.755), when discussing productionof the Babylonian Talmud, refersto Judaism’s “great academies ofBabylon” during the CommonEra” (s. 41).

„gdyż w Babilonie była dużakolonia żydowska. WEncyclopaedia Judaica(Jerozolima 1971, t. 15, szp. 755)wspomniano w związku zpowstaniem Talmudubabilońskiego o judaistycznych‘wielkich akademiach Babilonu’działających tam na początkunaszej ery” (s. 329).

„gdyż w Babilonie i okolicznychmiastach osiedliło się wieluŻydów. W Encyclopaedia Judaica(Jerozolima 1971, t. 15, szp. 755)wspomniano w związku zpowstaniem TalmuduBabilońskiego o judaistycznych‘wielkich akademiach Babilonu’działających tam na początkunaszej ery” (s. 325).

Świadkowie Jehowy negując obecność Piotra w Rzymie chcieli mieć dla niegojak najwięcej słuchaczy w Babilonie, więc w nowszej wersji książki dodalijeszcze i inne miasta tego okręgu. Czy ci wszyscy okoliczni mieszkańcy mielibyprzybywać do Piotra, czy on ich odwiedzać w tych miastach, tego podręcznikTowarzystwa Strażnica nie podaje. Jakoś też „duża kolonia” Babilonu skurczyłasię z czasem i pozostało tylko „wielu Żydów” i to z całego regionu.

Oto kolejne porównanie, tym razem trzech różnych publikacji.

„Całe Pismo jest natchnione „Prowadzenie rozmów na „Wnikliwe poznawanie Pism”


205 of 433 02/17/2014 03:19 PM

przez Boga i pożyteczne” 1998 podstawie Pism” 2001 2006„a w Babilonie osiedliło się sporoŻydów (Gal. 2:7-9).Encyclopaedia Judaica, opisującpowstanie TalmuduBabilońskiego, wspomina ojudaistycznych ‘wielkichakademiach Babilonu’,działających w naszej erze.*(*Jerozolima 1971, t. 15, szp.755)” (s. 252).

„gdyż w Babilonie i okolicznychmiastach osiedliło się wieluŻydów. W Encyclopaedia Judaica(Jerozolima 1971, t. 15, szp. 755)wspomniano w związku zpowstaniem TalmuduBabilońskiego o judaistycznych‘wielkich akademiach Babilonu’działających tam na początkunaszej ery” (s. 325).


Widzimy powyżej dużą różnorodność argumentacji Towarzystwa Strażnica.Mamy tu i „sporo Żydów” w samym Babilonie, ale i „sporo Żydów” w„Babilonie i okolicach”, albo „w Babilonie i okolicznych miastach”. Raz mowa jest o „początku naszej ery”, a drugim razem o „naszej erze”. Przytak ważnym dla Świadków Jehowy zwalczaniu obecności Piotra w Rzymieuważamy, że argumentacja ich powinna być jednolita, a nie różna w zależności odpublikacji i roku jej wydania. Wydaje się więc, że ona podlega pewnej ewolucji wzależności od sytuacji i może ukazujących się publikacji krytykujących postawęTowarzystwa Strażnica.

Co jeszcze powiemy o tych fragmentach? Otóż nie wiadomo dlaczego wswoim słowniku i w innych publikacjach Towarzystwo Strażnica tak akcentuje te„wielkie akademie Babilonu”. Czyżby Piotr miał je wizytować? On raczej, gdybydo Babilonu dotarł, nie byłby gościem Żydów, ale chrześcijan, a o tych ostatnichjakoś Towarzystwo Strażnica nie wspomina. Określenie „w naszej erze”, czy nawet „na początku naszej ery”, możeoznaczać II wiek lub koniec I wieku, tym bardziej, że tu tylko słowa „wielkieakademie Babilonu” są cytatem, jak widać, z tej encyklopedii. J. Flawiusz (†98), historyk żydowski, opisujący Rzymianom dorobekIzraelitów, nie mówi nic o akademiach Babilonu. Nie wspomina o nich też NowyTestament. Powstały one pewnie po 70 r. po Chr., kiedy to została zburzonaJerozolima i niektórzy uczeni w Piśmie przenieśli się poza terytoria CesarstwaRzymskiego, a Piotr (†64) już w tym czasie nie żył. Tam też powstała koloniażydowska, wśród której redagowano począwszy od II wieku Talmud Babiloński.Prócz tego Towarzystwo Strażnica samo jakby przyznaje, że o tych „akademiachBabilonu” mowa jest „w związku z powstaniem Talmudu Babilońskiego”, aokreśla jego powstawanie na II-VI wiek („Człowiek poszukuje Boga” 1994 s.221). Nie ma to więc nic wspólnego z obecnością Piotra w Babilonie. Wydaje się


206 of 433 02/17/2014 03:19 PM

też, że te akademie „Babilonu” to określenie dla terytorium dawnego „państwa”Babilon (Babilonia), a nie „miasta”. Natomiast Świadkowie Jehowy głoszą, jakwiemy, że Piotr był w „mieście” Babilon.

Mało tego, Towarzystwo Strażnica w innej swej publikacji potwierdza,powołując się na inną encyklopedię, że centrum judaizmu mezopotamskiego niebył Babilon, lecz inne miasta:

„Dwoma głównymi ośrodkami judaizmu mezopotamskiego były Nehardea nadEufratem, oraz Nisibis nad Mygdoniosem, dopływem rzeki Chaboras; w miastachtych znalazło także oparcie chrześcijaństwo syryjskie” (Strażnica Nr 17, 1967 s.8).

Dodajmy tu, że owo wspomniane „chrześcijaństwo syryjskie” nigdy niepowoływało się na Piotra, jako na swego założyciela, ani nie twierdziło, żeApostoł u nich zmarł i jest pochowany.

W kolejnej swej publikacji (art. „Czym jest Talmud?”) Towarzystwo Strażnicapotwierdza, że Żydzi dopiero za czasów istnienia „odstępczego chrześcijaństwa”(po śmierci Apostołów) zaczęli masowo przenosić się z Palestyny doMezopotamii. Na dodatek mówi ono też, że owe ‘akademie babilońskie’, dziękiktórym powstał Talmud Babiloński, wcale nie działały w mieście Babilon, lecz winnych miejscowościach:

„Niemniej wskutek pogarszającej się sytuacji gospodarczej, ciągłejniestabilności politycznej i wreszcie presji oraz prześladowań za stronyodstępczego chrześcijaństwa zaczęła się masowa emigracja na wschód, do innegoośrodka judaistycznego - Babilonii. (...) Raw założył uczelnię w Surze, gdzie byłosporo Żydów, ale niewielu uczonych. W akademii tej podjęło naukę 1200uczniów (...) Inny wybitny uczony tamtego okresu, Samuel, otworzył szkołę wNehardei. Liczące się uczelnie powstały już w Pumbedicie i Machozie” (StrażnicaNr 10, 1998 s. 30).

Co jeszcze powiemy o literalnym Babilonie? Otóż wpierw przytaczamy cytatze słownika Świadków Jehowy:

„Flawiusz donosi, że w I w. p.n.e. żyło tam ‘wielu Judejczyków’ (Dawne dziejeIzraela, XV, II, 2)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 1092).

Dziwne, dlaczego Towarzystwo Strażnica podaje co było w I w. przed Chr., anie w I w. po Chr.? Oto stan Babilonu w czasach apostolskich.

Filon (†50) wręcz zaprzecza aby w jego czasach żyli Żydzi w Babilonie:„A nie tylko prowincje kontynentalne pełne są koloni żydowskich, ale i


207 of 433 02/17/2014 03:19 PM

najsławniejsze z wysp: Eubea, Cypr i Kreta. Zamilczę o prowincjach z tamtejstrony Eufratu, gdyż wszystkie z niewielkim wyjątkiem: Babilon i prefektury,położone w najżyźniejszej części kraju, zamieszkałe są przez Żydów” (Legatio adCaium 23; cytat za „Nowy Testament na tle epoki” ks. E. Dąbrowski, Poznań-Warszawa-Lublin 1965, s. 448).

Protestancki biblista O.Cullman, który nie może być posądzony o służenieKościołowi Katolickiemu, wspomina o istnieniu dawnych gmin żydowskich wBabilonie jeszcze przed 70 r.:

„Babilon, stolica Babilonii, o świetnej przeszłości (...) istniał jeszcze w tychczasach według Józefa Flawiusza i Filona, lecz utracił swe dawne znaczenie, inawet kolonia żydowska opuściła to miasto, mniej więcej w połowie I wieku,aby osiedlić się w Seleucji. Nieprawdopodobne jest, aby Piotr tam się udał (...).Pozostaje symboliczna interpretacja, według której Babilon oznaczałby Rzym.(...) Na przykład w księdze Apokalipsy, w rozdziale 17 Babilon oznacza Rzym.(...) Sądzimy więc, że Babilon w 1 P 5:13 oznacza Rzym” („Zarys historii ksiągNowego Testamentu” W-wa 1968, s. 109-110).

Widać więc, że kolonia żydowska w Babilonie przestała istnieć zanim Piotrnapisał swój list (ok. 63-64 r.). Nie mógł więc go pisać on w rzeczywistymBabilonie, lecz w Rzymie.

Ciekawe, że Towarzystwo Strażnica samo niechcąco potwierdziło, żerzeczywisty Babilon nie był prawie zamieszkały w czasach Chrystusa. Mówił otym Strabon, żyjący od 65 r. przed Chr. do 20 r. po Chr., którego ono cytuje:

„Grecki geograf Strabo pisze: ‘Wielkie miasto stało się wielkim pustkowiem’”(Przebudźcie się! Nr 2 z lat 1960-1969 s. 29).

W innych publikacjach Świadkowie Jehowy sami w pewien sposób utwierdzalinas w tym, że Żydzi opuszczali Babilon, tak że go całkowicie opuścili w połowieI w. po Chr.

Strażnica Nr 17, 1967 s. 8 podaje, że J. Flawiusz „wspomina o 2000 rodzinżydowskich, przesiedlonych przez Antiocha z Babilonii i Mezopotamii do Frygii iSyrii”.

Strażnica Nr 7, 1967 s. 9 podaje za J. Flawiuszem, że „za panowania królaPartów Artabana III, który rządził w latach 16-42 n.e., okrutnie wymordowano wMezopotamii ponad 50 000 osiedleńców żydowskich”.

Widać więc, że powyższe czynniki spowodowały, że Żydzi mieli podstawy abyopuszczać Babilon i Babilonię. Później jednak, po zburzeniu Jerozolimy,ponownie zasiedlili tereny dawnej Babilonii. Wtedy powstawał wspomnianyTalmud Babiloński.


208 of 433 02/17/2014 03:19 PM

4) Oto dalsze słowa z omawianej publikacji Towarzystwa Strażnica:„A skoro [Piotr] pisał do ‘tymczasowych osiedleńców rozproszonych po

[literalnym] Poncie, Galacji, Kapadocji, Azji i Bitynii’ (1Pt 1:1), logikapodpowiada, że gdy wymienił ‘Babilon’ jako miejsce powstania listu, miał namyśli literalne miasto o tej nazwie” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s.377).

Co odpowiemy na ten zarzut? Otóż widać z powyższego, że tylko „logikapodpowiada” (a nie argumenty) Towarzystwu Strażnica takie rozwiązanie.Ciekawe co by na analogiczny problem powiedziało ono w sprawie drugiegoListu Piotra, w którym brak jest pozdrawianych regionów i miasta z którego gowysłano. Dla nas dziś nie ma już wielkiego znaczenia do jakich kościołówliteralnych wysłano list Apostoła, bo on służył i służy całemu Kościołowi przezwieki i na całym świecie. Dlatego regiony te przestały być dla nas literalne, a sąsymbolicznymi (jak miasta w Ap 2-3). Także więc i Babilon nie musi być co dolitery.

Wydaje się też, że porównanie wymienionych „regionów” z „literalnymmiastem” nie jest trafne ze strony Towarzystwa Strażnica. Na podstawie tegomógłby ktoś najwyżej dojść do przekonania, że mowa jest o „regionie” Babilonuczyli Babilonii, a nie o „literalnym mieście”.

Oto jak Towarzystwo Strażnica odrzuca dla odmiany literalne znaczenieBabilonu w Apokalipsie (14:8, 18:2):

„Skoro Babilon Wielki dysponuje tak ogromnym bogactwem i władzą, niemoże chodzić po prostu o miasto Babilon nad Eufratem w Mezopotamii. (...)Chociaż samo miasto istniało jeszcze w czasach Jana, a nawet później, nieodgrywało już w świecie większej roli. W końcu obróciło się w całkowitą ruinę.Babilon Wielki musi więc mieć znaczenie symboliczne” („Wnikliwe poznawaniePism” 2006 t. I, s. 176).

Ktoś mógłby też zastosować powyższą analogię Towarzystwa Strażnica ipowiedzieć, że skoro Jan pisał do „literalnych miast” wymienionych w Ap 2-3(Efez, Smyrna, Pergamon, Tiara, Sardes, Filadelfia, Laodycea), to równieżBabilon z tej księgi musi być co do litery.

5) Oto kolejny fragment z biblijnego słownika Towarzystwa Strażnica:


209 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Biblia nigdzie nie sugeruje, jakoby nazwa ‘Babilon’ odnosiła się do Rzymu,ani nigdzie nie wspomina o pobycie Piotra w Rzymie” („Wnikliwe poznawaniePism” 2006 t. II, s. 377).

Co odpowiemy na ten zarzut? Otóż nawet według obecnej nauki TowarzystwaStrażnica słowo „Babilon” zawiera w sobie Rzym, gdyż uczy ono, że oznacza ono„ogólnoświatowe imperium religii fałszywej” („Świadkowie Jehowy - głosicieleKrólestwa Bożego” 1995 s. 147). Te imperium składa się obecnie z wszystkichreligii, z chrześcijaństwem i Kościołem Rzymsko-Katolickim na czele. Alejeszcze do 1963 roku Świadkowie Jehowy nauczali, że te imperium tochrześcijaństwo (j/w. s. 147).

Wspomnijmy tu, że jeszcze wcześniej Towarzystwo Strażnica np. słowa Ap16:19 („wielkie miasto (...) Babilon”) odnosiło do Rzymu w którym jest siedzibapapieża:

„Odnosi się to do Rzymu (...) Przez Rzym rozumiemy papiestwo” („DokonanaTajemnica” 1925 s. 306).

Czy rzeczywiście Biblia nigdzie nie sugeruje „jakoby nazwa ‘Babilon’ odnosiłasię do Rzymu”? W punkcie pierwszym tego artykułu pisaliśmy o tym i tu topowtarzamy. Oto te słowa.

Określenie „Babilon” jako Rzym widnieje kilka razy w Apokalipsie i wewspomnianym 1P 5:13. Jest on nazwany „miastem” i „stolicą”, co potwierdzaprzyjęte założenie (Ap 16:19, 17:18, 18:10, 21). Nawet dane topograficzneRzymu zgodne są z wypowiedzią Ap 17:9. Podobnie jak Rzym, Jerozolimazostała nazwana wiele mówiącymi określeniami. Jej nazwa to „Sodoma i Egipt”Ap 11:8 por. Iz 1:8-10.

Czemu Piotr i Jan nazwali Rzym „Babilonem”? Otóż z powodu panującego wnim bałwochwalstwa, zepsucia i chęci panowania nad całym światem oraz zewzględu na identyczną sytuację ludu Bożego żyjącego w tych miastach pośródpogan. Młody Kościół doświadczał tego samego w Rzymie, czego w przeszłościIzrael w Babilonii i Babilonie.

Czy Biblia rzeczywiście „nigdzie nie wspomina o pobycie Piotra w Rzymie”?Otóż jeśli Towarzystwo Strażnica przyjęło za pewnik, że Babilon, to nie Rzym, tozapewne trudno będzie nam usatysfakcjonować jego wyznawców naszymdowodzeniem. My jednak pozostaniemy przy swoim tradycyjnym rozumieniu.

Można by tu zapytać, na jakiej podstawie samo Towarzystwo Strażnica uczyło


210 of 433 02/17/2014 03:19 PM

kiedyś o obecności Piotra w Rzymie? Jeśli nie za tekstem biblijnym 1P 5:13, to najakich innych przesłankach to opierało? Wszak nazywa się ono „Biblijnym iTraktatowym”. Czyżby w tym wypadku jednak poszło ono kiedyś za tradycją?

Nie będziemy tu powtarzać tego, że od samego początku chrześcijaństwautożsamiano „Babilon” z Apokalipsy i z 1P 5:13 z Rzymem. Zainteresowanychodsyłamy do punktu 1 powyżej.

Ale to nie wszystko. Okazuje się bowiem, że mamy w Nowym Testamenciepewne wskazówki, które łączone były i są z obecnością Piotra w Rzymie.

Przykładowo w Liście do Rzymian istnieje ślad tego, że Piotr bywał w Rzymie.Paweł pisał do Rzymian, że nie buduje wiary „na fundamencie położonym przezkogo innego [dosł. ‘na cudzym fundamencie’]” Rz 15:20. Świadkowie Jehowyjakoś ostatnio nie komentują tego wersetu (wg ich skorowidza wersetówbiblijnych ostatnio w 1967 r. i ogólnikowo), a w swoim słowniku biblijnym niepoświęcili mu wcale uwagi! My zaś wiemy, że wielu pisarzywczesnochrześcijańskich potwierdzało to, że tym budującym wiarę Rzymian byłPiotr (ich teksty patrz cz. II tego artykułu). Jeśli jednak Towarzystwo Strażnicauważa, że tylko Nowy Testament ma odpowiedzieć na to kto był tym „innym” zRz 15:20, to może jednak uznać, że to Piotr wspomniany w 1P 5:13.

Zauważmy, że Paweł pisze Rzymianom:„o wierze waszej mówi się po całym świecie” Rz 1:8;„wasze posłuszeństwo znane jest wszystkim” Rz 16:19.Z tego może wynikać, iż tak mocną wiarę mógł Rzymianom zaszczepić Piotr,

bo Paweł u nich jeszcze przed nim nie był (Rz 1:13-15). Piotrowi to Chrystuspowiedział: „utwierdzaj twoich braci” Łk 22:32.

Jeden z komentarzy biblijnych omawia Rz 15:20 następująco:„Chociaż Paweł był urzędowym, przez samego Boga ustanowionym, apostołem

wszystkich pogan, to nawet na terytoriach przez nich zamieszkałych nierozpoczynał działalności tam, gdzie już przedtem pojawił się apostoł. Wyraźne tonawiązanie do jego dotychczasowej niebytności w Rzymie i do faktu - bardzoprawdopodobnego - założenia tam Kościoła przez Piotra” („List do Rzymian.Wstęp - Przekład z oryginału - Komentarz” ks. K. Romaniuk, Poznań-Warszawa1978, s. 278).

Gdyby Piotr nie był w Rzymie, dziwne by było, że dopiero ok. 58 roku (gdynapisał Paweł „List do Rzymian”) zainteresowano się chrześcijanami w tymmieście. Przecież gdy Apostołowie usłyszeli o chrześcijanach w Samarii i


211 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Antiochii to ‘natychmiast’ wysłano tam Barnabę, Jana i Piotra (Dz 8:14, 11:22).Ponieważ o innych Apostołach (prócz Pawła od roku 60) nie mamy informacji, żebyli w Rzymie, więc tym, który doglądał tam wcześniej gminę chrześcijan byłzapewne Piotr.

To, że istnieli w Rzymie chrześcijanie przed przybyciem tam Apostołów jestpewne (Dz 2:10). Ale faktem może być też to, że to oni mogli zasadniczowpłynąć na rozwój chrześcijaństwa w tym mieście przez swe przybycie. Tosprawiło, że Piotrowi i Pawłowi przypisano później założenie KościołaRzymskiego (patrz tekst Ireneusza). Także przemowa Piotra w Jerozolimie, też doprzybyszów z Rzymu (Dz 2:10-14), jemu daje pierwszeństwo w przekazaniuEwangelii do tego miasta i zaistnieniu tam Kościoła. Czy to, że on pierwszy wswym kazaniu zwrócił się do nich, nie zobowiązywało go choć ‘trochę’ doodwiedzenia ich później w Rzymie? Czyżby czekał, aż nawróci się Paweł i gowyręczy z tej misji jako „Apostoł pogan”?

Mało tego, właśnie Rzymianina Korneliusza (Dz 10:1) nakazał Piotr ochrzcić(Dz 10:47-48). Czyżby ten naród był mu na tyle obojętny, że nie zechciał gopóźniej odwiedzić i ewangelizować? Towarzystwo Strażnica o Korneliuszu wswoim słowniku napisało następująco:

„Jego rzymskie imię może wskazywać, że należał do jakiegoś szlachetnegorodu w Rzymie” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 1123).

Wydarzenia opisane w Dziejach Apostolskich w rozdziałach 10 i 11 równieżwskazują, że Piotrowi przypisane jest pierwszeństwo w ewangelizowaniuRzymian, do których zapewne później zechciał osobiście powędrować.

Sumując to, jeśli Piotr jako pierwszy nauczał Żydów z Rzymu i poganinarzymskiego, to czy nie mógł też jako pierwszy z Apostołów udać się do tegomiasta?

Wielu biblistów uważa też, że słowa dotyczące Piotra „I udał się gdzie indziej”(Dz 12:17), oznaczają jego udanie się do Rzymu, choć niekoniecznie natychmiast,bo mógł najpierw przebywać w Antiochii nad Orontesem - Ga 2:11 (patrz przypisdo Dz 12:17 w Biblii Poznańskiej).

Ks. S. Kowalski w swym Nowym Testamencie w przypisie do Dz 12:17 podał:„Tradycja mówi, że tym ‘innym miejscem’ był Rzym. Łukasz przejął tą

wiadomość ze źródła współczesnego opisywanym wydarzeniom, które zezrozumiałych względów nie chciało wymieniać miejsca pobytu ściganego przezHeroda apostoła”.


212 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Szerzej ten problem omawia jeden ze znanych komentarzy biblijnych i doniego odsyłamy zainteresowanych („Dzieje Apostolskie. Wstęp - Przekład zoryginału - Komentarz” ks. E. Dąbrowski, Poznań 1961, s. 328-329).

Pewnym wyjaśnieniem co oznacza określenie „udał się gdzie indziej” (Dz12:17, dosł. „wyszedłszy poszedł w inne miejsce”) jest podobne proroczewskazanie tekstu Ez 12:3 („wyjdź z miejsca twego pobytu na inne”). Tak jakprorok Ezechiel znalazł się później w literalnym Babilonie wraz ze swym ludem(por. Ez 12:13), tak Piotr powędrował do symbolicznego Babilonu tzn. Rzymu.

Świadkowie Jehowy jednak słów z Dz 12:17 nie odnoszą ani do Babilonu, anido Rzymu i raczej tego wersetu nie komentują. W swoim słowniku biblijnymjedynie wspomnieli o nim i nawet nie zamieścili go wśród omówionych tekstóww ‘Skorowidzu wersetowym’.

Wśród biblistów, zwolenników podziału Dziejów Apostolskich na dwie części(rozdziały 1-12 poświęcone głównie działalności Piotra; rozdziały 13-28poświęcone głównie działalności Pawła), istnieje pogląd, że jak druga ich część,na końcu wskazuje na obecność Pawła w Rzymie (Dz 28:16), tak analogiczniepierwsza, wraz z wersetem Dz 12:17, kończy się sugestią pójścia Piotra doRzymu. W pierwszym przypadku wymieniono z nazwy miasto Rzym, bo Pawełbył w nim już uwięziony (Dz 28:16, 20). W drugim zaś nie podano miejscowości,bo Piotr miał się do Rzymu dopiero udać. Ponieważ był zapewne ścigany przezludzi Heroda (Dz 12:18-19), lepiej było więc nie podawać miejsca jego celu. Obieteż części Dziejów Apostolskich kończą się epizodem uwięzienia. W Piotraprzypadku nastąpiło „wyjście” z więzienia, Paweł natomiast ma je opuścić (Dz28:30).

Pośrednim dowodem obecności i śmierci Piotra w Rzymie są słowa Chrystusa,które skierował także do niego: „z powodu mojego imienia wlec was będą dokrólów i namiestników” Łk 21:12 por. Mk 13:3 i 9.

Z Nowego Testamentu nie jest nam jednak znana żadna wizyta Piotra przedkrólem czy namiestnikiem, może więc zgładzenie Piotra przez Nerona jestwypełnieniem się tej zapowiedzi Jezusa (por. J 21:18-19).

Nawiasem mówiąc literalny Babilon leżał poza jurysdykcją cezara i jeśliTowarzystwo Strażnica choćby sugeruje, że Piotr w tym mieście mógłby podlegaćpod Nerona, to jest w błędzie (patrz „Wspaniały finał Objawienia bliski!” 1993 s.


213 of 433 02/17/2014 03:19 PM

101; por. Strażnica Rok XCIII [1972] Nr 6 s. 6, cytowana w części drugiej tegoartykułu). Gdzie indziej słownik Świadków Jehowy nawet podaje, że Babilonleżał na terenie królestwa Partów niezależnego od Rzymu:

„W I w. n.e. państwo partyjskie dalej było niezawisłe...” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. II, s. 304).

Widzimy więc, że kilka fragmentów biblijnych wskazuje na obecność Piotra wRzymie. W drugiej i trzeciej części artykułu zobaczymy, że i pisarzewczesnochrześcijańscy to zdecydowanie potwierdzają, jak i nawet wczesneapokryfy, które tak pewnego faktu nie śmiały zanegować. Mało tego, równieżarcheologia świadczy przeciw nauce Towarzystwa Strażnica.


Natomiast w trzeciej części, prócz polemiki, wymienimy źródła tekstówwczesnochrześcijańskich, które cytujemy w całym artykule.

Tu zaś chciałbym podziękować za pomoc w weryfikacji tekstów źródłowych J.Romanowskiemu z Warszawy i innej życzliwej mi osobie.

2.4. Piotr w Rzymie i „Wnikliwe poznawanie Pism”(cz. II)

W pierwszej części tego artykułu wspomnieliśmy dawny pogląd TowarzystwaStrażnica dotyczący obecności Piotra w Rzymie. Następnie w pięciu punktachomówiliśmy między innymi:

sprawę Babilonu w tekstach 1P 5:13 i Apokalipsy (pkt 1);głoszenie przez Piotra Ewangelii Żydom i poganom (pkt 2);

problem diaspory mezopotamskiej, akademii rabinackich i TalmuduBabilońskiego (pkt 3);

temat literalnego Babilonu i innych miast z listu 1P (pkt 4);pobyt Piotra w Rzymie według Nowego Testamentu (pkt 5).Mówiliśmy też o pewnej niekonsekwencji Towarzystwa Strażnica, które choć

neguje fakt obecności Piotra w Rzymie, to jednak przynajmniej jego następców zI wieku tam umiejscawia.


214 of 433 02/17/2014 03:19 PM

W tej części artykułu będziemy kontynuować polemikę ze słownikiembiblijnym pt. „Wnikliwe poznawanie Pism”, wydanym w 2006 roku (ang. 1988)przez Towarzystwo Strażnica.

Zamieścimy też, na końcu tej części artykułu, osobny rozdział pt. ‘Piotr wRzymie według pism wczesnochrześcijańskich’.

W związku z tym tematem da się zauważyć również pewną niekonsekwencjęTowarzystwa Strażnica. Dotyczy ona śmierci Piotra. Otóż w jednej ze swychpublikacji, przedstawiło ono, nie polemizując z tym, takie oto zdania sugerująceśmierć Piotra (także Pawła) z rąk Nerona i to zapewne w Rzymie:

„Oczywiście imperialistyczny Rzym okrutnie prześladował (...) naśladowcówJezusa (...) Istnieje opinia, że Rzym zadał śmierć nawet apostołom Piotrowi iPawłowi po wielkim pożarze tego miasta, którego spowodowanie cesarz Neronprzypisał chrześcijanom” (Strażnica Rok XCIII [1972] Nr 6 s. 6). Por. podobne,choć ‘łagodniejsze’ sugestie we „Wspaniały finał Objawienia bliski!” 1993 s. 101.

Z tymi zdaniami Towarzystwa Strażnica my moglibyśmy się zgodzić, ale czyprzyjmą je jako swoje Świadkowie Jehowy? Znamienne jest też to, że razem zPiotrem wymieniono Pawła, którego śmierci w Rzymie Świadkowie Jehowynigdy nie kwestionowali.

Można by tu też zapytać, jak Towarzystwo Strażnica potrafi pogodzić śmierćPiotra z rąk Nerona, skoro umiejscawia Apostoła na terenach, gdzie władza jegonie sięgała? Przecież samo gdzie indziej napisało, że Babilon leżał na tereniekrólestwa Partów, a ono było niezależne od Rzymu:

„W I w. n.e. państwo partyjskie dalej było niezawisłe...” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. II, s. 304).

Piotr i Rzym

1) Oto co podaje słownik Towarzystwa Strażnica o Piotrze w Rzymie (hasło‘Piotra, Listy’):

„Pierwszym, który stwierdził, iż Piotr umarł śmiercią męczeńską w Rzymie,był Dionizy, biskup Koryntu z drugiej połowy II w. Żyjący wcześniej KlemensRzymski wymienia razem Pawła i Piotra, ale wspomina, że cechą wyróżniającąPawła było głoszenie zarówno na wschodzie, jak i na zachodzie, sugerując tym, iżPiotr nigdy nie był na zachodzie” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s.377-378).


215 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Co powiemy o tych stwierdzeniach? Otóż z II wieku mamy nie tylko jednoświadectwo Dionizego z Koryntu, ale i inne, o których Towarzystwo Strażnicamilczy! Oto słowa wspomnianego męża:

„Tedy i Wy przez tak serdeczne Wasze upomnienie związaliście jak najściślejRzym z Koryntem, szczepy sadzone rękami Piotra i Pawła. Toć obydwaj wnaszym Koryncie szczep ten sadzili i nieśli nam naukę. To samo w Italii. Razemnieśli naukę i w jednym czasie śmierć ponieśli męczeńską” („List do Rzymian”Dionizego [II w.] cytowany w „Historii Kościoła” II:25,8 Euzebiusza [ur. 260]).

Zauważmy tu, że nie tylko o śmierci Piotra w Rzymie (razem z Pawłem) mówiDionizy, ale i o „sadzeniu szczepu”, a więc zakładaniu Kościoła Rzymskiego.

Pozostałych pisarzy wczesnochrześcijańskich i ich teksty wymienimy w dalszejczęści naszego artykułu, a tu zajmiemy się przywołanym przez TowarzystwoStrażnica Klemensem Rzymskim (†101), który żył, jak widać, w I wieku!Dodajmy tu, że biskupem Rzymu, a więc papieżem, był on w latach 90/92-101.

Na początek przytaczamy jego słowa:„Popatrzmy na świętych Apostołów: Piotra nie raz i nie dwa, ale wiele razy

spotykała ciężka próba z powodu niegodziwej zazdrości, a złożywszy w tensposób swoje świadectwo, odszedł do chwały, na którą sobie dobrze zasłużył.

Przez zazdrość i niezgodę również Paweł [znalazł sposobność by nam]wskazać, jaka jest nagroda wytrwania: więziony siedem razy, skazywany nawygnanie, kamienowany [por. 2Kor 11:24-25], stał się heroldem Pana naWschodzie i na Zachodzie, pozyskał też za swoją wierność szlachetną sławę.Uczył sprawiedliwości ziemię całą i dotarł aż do zachodnich jej granic, azłożywszy wobec przedstawicieli władz [por. Dz 24:26] swoje świadectwoodszedł ze świata i został przyjęty w miejscu świętym, stanowiąc [dla nas]najwspanialszy wzór wytrwania” („List do Koryntian” 5:4-7).

Przypomnijmy, że Towarzystwo Strażnica o tym fragmencie uczy, „że cechąwyróżniającą Pawła było głoszenie zarówno na wschodzie, jak i na zachodzie,sugerując tym, iż Piotr nigdy nie był na zachodzie”.

Otóż zauważmy, że Klemens o Piotrze, gdzie on głosił, nic nie relacjonował.Zajął się tylko jego śmiercią. Wyciąganie zaś z tego wniosku, że Piotr nie był naZachodzie jest chyba jakimś nieporozumieniem. Przecież Klemens nie napisałteż, że Apostoł ten był na Wschodzie! Bo jeśli ktoś z faktu głoszenia Pawła naWschodzie i Zachodzie wyciąga wniosek, że Piotr nie był na Zachodzie (bo o tym


216 of 433 02/17/2014 03:19 PM

nie wspomniano), to również musi stwierdzić, że nie był on na Wschodzie, bo otym także nie mówi tekst.

Czemu Klemens pisząc z Rzymu, akurat tych dwóch Apostołów wspomina?Jeśli Paweł był wcześniej bezspornie w Rzymie i w nim zginął, to może niepozostaje nic innego jak tylko uznać, że i o Piotrze to samo myślał Klemens.Należy dodać, że po omówieniu śmierci Piotra i Pawła autor listu opisujemęczeństwo innych Rzymian, przez co widać, że zajmuje się on tylko kwestiądotyczącą Rzymu i jego chrześcijan:

„Oprócz tych mężów [Piotra i Pawła], żyjących tak święcie, pamiętać trzeba ocałym mnóstwie wybranych, którzy cierpiąc z powodu zazdrości rozmaitezniewagi i tortury stali się dla nas najpiękniejszym przykładem. Prześladowaneprzez zazdrość kobiety (...) ofiary zniewag okrutnych i świętokradczych,przebiegły pewnym krokiem całą drogę wiary i mimo słabości swego ciałazdobyły chwalebną nagrodę” („List do Koryntian” 6:1-2).

Nadmieńmy tu, że choć Klemens pisze też w swym liście ogólnie oApostołach, to z imienia wymienia tylko Piotra i Pawła.

Jeśli Towarzystwu Strażnica tak spodobało się przeciwstawianie WschoduZachodowi to przytoczmy wypowiedź historyka Euzebiusza (ur. 260), który onaszym zagadnieniu pisze następująco:

„jeszcze za panowania Klaudiusza [od 41 r.], (...) Opatrzność przywiodła doRzymu (...) Piotra, apostoła potężnego i wielkiego, który swą cnotą przewyższałwszystkich innych. Przyszedł jako dzielny hetman boży, w boży uzbrojony oręż,przyniósł ze Wschodu ludziom Zachodu bezcenny skarb światła duchowego,głosił dobrą nowinę o samym już Świetle...” („Historii Kościoła” II:14,6).

Uzupełniając problem osoby Klemensa Rzymskiego podajmy kilka zdańświadczących o jego autorytecie i Kościoła, który on reprezentował:

„Kościół Boży w Rzymie do Kościoła Bożego w Koryncie (...) Z powodunieszczęść i klęsk, spadających na nas nagle i jedne po drugich, nie mogliśmyzająć się wcześniej sprawami, o jakie się spieracie...” („List do Koryntian” Wstępi 1:1).

„Wy zatem, którzy daliście początek buntowi, podporządkujcie się waszymprezbiterom” („List do Koryntian” 57:1 por. 63:1-3).

„Jeśli ktoś jednak odmówi posłuszeństwa słowom, jakie Bóg przez nas doniego zwraca, niech wie, że niemałą ponosi winę i naraża się na niemałeniebezpieczeństwo. My za grzech ten nie ponosimy odpowiedzialności” („List do


217 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Koryntian” 59:1-2).

Z powyższych fragmentów wynika, że Rzymianin, trzeci z kolei następcaPiotra, czuł się zobowiązany rozstrzygać spory w innej wspólnocie, do którejpisał. Takie uprawnienia musiały z czegoś wypływać. Czy nie z prymatuPiotrowego i jego dawnej obecności w tym mieście? Klemens też wspominaKoryntianom, jak widzieliśmy, Apostołów jako mu dobrze znanych ze stolicyCesarstwa.

Na koniec jeszcze jedna uwaga. W tym czasie, znacznie bliżej Koryntu, bo wEfezie, żył jeszcze i przebywał Apostoł Jan, a jednak to Klemens miał rozwiązaćzaistniały problem.

Inne informacje o osobie Klemensa znajdziemy poniżej wśród wypowiedzipozostałych pisarzy wczesnochrześcijańskich.

Na marginesie dodajmy, że powyższy fragment z I wieku o odejściu do„chwały” i „przyjęciu w miejscu świętym” Piotra i Pawła jest bardzo niewygodnydla Towarzystwa Strażnica, które odrzuca ich egzystencję po śmierci.

2) Oto dalszy fragment ze słownika Świadków Jehowy o Piotrze w Rzymie:„A ponieważ władze rzymskie (z Neronem na czele) najwyraźniej jeszcze nie

rozpoczęły zaciekłych prześladowań chrześcijan, Piotr nie miał powodu ukrywaćtożsamości Rzymu pod inną nazwą” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s.378).

Cóż powiemy o tym stwierdzeniu? Otóż Piotr wcale nie z powodu „zaciekłychprześladowań chrześcijan” użył w swym liście słowo „Babilon”, bo te byłyjeszcze przed nimi, jak sam zauważa słownik Towarzystwa Strażnica.

Przyczyną nadania tej nazwy Rzymowi było panujące w nim bałwochwalstwo,zepsucie i chęć panowania nad całym światem oraz ze względu na sytuację luduBożego żyjącego w tym mieście pośród pogan, identyczną jakiej doświadczał wprzeszłości lud Izraela w Babilonie. Nie było to więc „ukrywanie tożsamościRzymu pod inną nazwą” lecz przenośne nadanie biblijnej nazwy, która pasowałado Rzymu. My dziś również potrafimy pewne miejsca nazwać „Sodomą iGomorą”, gdy gorszy nas np. ustawodawstwo danego kraju (eutanazja, aborcja,związki homoseksualne).

Z drugie strony, jeśli chodzi o drugi list Piotra, to niektórzy uczeni dopatrują sięw jego słowach „bo wiem, że bliskie jest zwinięcie mojego namiotu, jak to nawetPan nasz Jezus Chrystus dał mi poznać” (2P 1:14), być może aluzję do


218 of 433 02/17/2014 03:19 PM

rozpoczętych już prześladowań, a nawet aresztowania Apostoła (patrz przypis„Nowy Testament” ks. S. Kowalskiego). Wtedy zaś Piotr mógłby użyć wpierwszym liście terminu „Babilon”, by jego przeciwnicy nie wiedzieli skąd jeston napisany, gdyby ewentualnie przechwycili pismo. Natomiast ludowi Bożemubyła znana ta zaszyfrowana nazwa.

Piotr pisząc swój list do gmin azjatyckich użył określenia „Babilon”, gdyż onedoskonale wiedziały czym był rzeczywisty Babilon w przeszłości i jaki los gospotkał. Rozumieli to szczególnie ci, którzy mieszkali teraz ‘obok’ niego. Przezten termin odbiorcy listu wyobrażali sobie ‘zdegenerowane’ środowiskorzymskie, identycznie jak dawne babilońskie, wiedząc przy okazji, jak zakończyżywot imperium Rzymu, co później Jan w Apokalipsie potwierdzi i opisze.

Termin „Babilon” tym bardziej był znany czytelnikom listu Piotra, jako że pisałon do chrześcijan wywodzących się z Żydów, którym miasto to, jegobałwochwalstwo i panowanie nad wszystkimi były aż nadto znane ze StaregoTestamentu.

Dodajmy tu, że żadne pismo wczesnochrześcijańskie nie umiejscawia Piotra wliteralnym Babilonie. My nie mamy awersji na punkcie Babilonu, bo przecieżgdyby on tam bywał, nic nie stałoby na przeszkodzie aby uznać obecność jego takw Rzymie, jak i w Babilonie.

Żadne też miasto, przez całą historię, nie zgłaszało pretensji o to, że w nim, anie w Rzymie, zginął męczeńsko Piotr. Tylko jedno miasto - Rzym, przez wiekiszczyciło się posiadaniem u siebie grobu Piotra.

Czyżby Towarzystwo Strażnica te milczenie historii o rzekomej wizycie Piotraw Babilonie uważało za jakiś spisek ogólnoświatowy przeciw niemu?

Uzupełnijmy, że według „Historii Kościoła” (I:13, II:1,7) Euzebiusza (ur. 260)na terenach dawnej Babilonii, w Mezopotamii, Ewangelię głosił Apostoł JudaTadeusz. Również Partów i Persów nauczał Apostoł Tomasz co podał Orygenes(ur. 185):

„Tomasz jak mówi podanie, z woli bożej dostał w udziale Partię, AndrzejSkitję, Jan Azję (...) Tak mówi dosłownie Orygenes w III tomie swychKomentarzy do Genezy” (cytowane w „Historii Kościoła” III:1,1-3 Euzebiusza[ur. 260]).

Potwierdza też to Sokrates Scholastyk (380-450) w swej „Historii Kościoła”I:19.

Patrz też pkt 1 w części pierwszej tego artykułu.


219 of 433 02/17/2014 03:19 PM

3) Oto kolejny fragment ze słownika Towarzystwa Strażnica, przeczącyobecności Piotra w Rzymie:

„Poza tym gdy Paweł pisał do Rzymian, imiennie pozdrowił wielu tamtejszychchrześcijan, ale nic nie wspomniał o Piotrze. Gdyby Piotr był w Rzymieznaczącym nadzorcą, pominięcie go byłoby wysoce nieprawdopodobne. Cowięcej, Piotr nie występuje wśród osób przesyłających pozdrowieniawymienionych w listach Pawła pisanych z Rzymu - do Efezjan, Filipian, Kolosan,2 do Tymoteusza, do Filemona i Hebrajczyków” („Wnikliwe poznawanie Pism”2006 t. II, s. 378).

Cóż powiemy o tych argumentach? Dlaczego Paweł nie pozdrowił Piotra (ok.58 r.) w „Liście do Rzymian”?

Otóż Euzebiusz (ur. 260) w „Historii Kościoła” (II:14,6) o przybyciu Piotra doRzymu pisze:

„jeszcze za panowania Klaudiusza [od 41 r.], (...) Opatrzność przywiodła doRzymu (...) Piotra, apostoła potężnego i wielkiego, który swą cnotą przewyższałwszystkich innych. Przyszedł jako dzielny hetman boży, w boży uzbrojony oręż,przyniósł ze Wschodu ludziom Zachodu bezcenny skarb światła duchowego,głosił dobrą nowinę o samym już Świetle...”.

Pisma wczesnochrześcijańskie mówią o latach 42-64 związanych z obecnościąPiotra w Rzymie. Nie była ona jednak ciągła, lecz w pewnych okresach. NowyTestament wspomina np. o obecności Piotra w Samarii (Dz 8:14), w Jerozolimie(Dz 15:4-7) i Antiochii (Ga 2:11), a Dionizy (II w.) o pobycie w Koryncie(„Historia Kościoła” II:25,8 Euzebiusza [ur. 260]. por. też wzmianki w 1Kor1:11-12, 3:21-22, 9:5, 15:5). Historyk Euzebiusz (ur. 260) zaś dodaje, że Piotrrównież głosił Ewangelię na terenach (1P 1:1) do których wysłał swój list(„Historia Kościoła” III:1;2, IV:2).

Stąd zrozumiały staje się brak pozdrowień dla Piotra w „Liście do Rzymian”(od Pawła), bo mogło go wtedy w Rzymie nie być.

Również podobna sytuacja mogła mieć miejsce w Koryncie, do którego Pawełpisząc list nie pozdrawia nieobecnego tam w tym czasie Piotra. A wiemy z innychźródeł, że ten Apostoł w tym mieście przebywał, o czym wspomnieliśmypowyżej.

Paweł w tym liście nie pozdrawia żadnego innego przewodniczącego gminyrzymskiej, a i w żadnym innym piśmie nie przekazuje osobnych pozdrowień dlaprzełożonych kościołów do których pisze, choć pozdrawia wiele osób (Rz


220 of 433 02/17/2014 03:19 PM

16:3-20, Kol 4:15, 2Tm 4:19).Jedynie w Hbr 13:24 są takie pozdrowienia dla przełożonych, ale bez podania

ich imion.

Brak wspomnienia Piotra, jako przesyłającego pozdrowienia innym, w listachPawła (Flp, Kol, Ef, Flm) pisanych z Rzymu (61-63), nie oznacza, jak sądziTowarzystwo Strażnica, braku obecności tam tego Apostoła. Piotra mogło akuratnie być w Rzymie w czasie, gdy Paweł pisał swe listy.

Prócz tego Piotr sam pisał swe listy do gmin chrześcijańskich, któreznajdowały się często na tym samym obszarze (1P 1:1), co gminy do którychpisywał Paweł (patrz położenie gmin do których on pisał).

Apostoł bezpośrednio to zaświadcza pisząc do swych odbiorców listu: „jak torównież umiłowany nasz brat Paweł (...) napisał do was” 2P 3:15.

W pierwszym liście też wspomina o innych, którzy głosili jego adresatomEwangelię (1P 1:12, 25 por. 2P 3:2). Może Piotr ma tu na myśli i Pawła.

Każdy więc sam pisał swoje listy i pozdrowienia w swoim imieniu. RównieżJakub posłał list do tych samych chrześcijan co Piotr i Paweł, tzn. do „dwunastupokoleń w rozproszeniu” Jk 1:1.

Jeśli chodzi listy do Hbr i 2Tm to Świadkowie Jehowy popełnili błąd, bo Piotrzginął prawdopodobnie w 64 r., a listy te powstały ok. 67 r. Nie mógł więc on byćwtedy pozdrawiany przez Pawła [Towarzystwo Strażnica inaczej datuje powstanietych listów: 2Tm ok. 65 r.; Hbr ok. 61 r.; patrz „Wnikliwe poznawanie Pism”2006 t. 2, s. 988 i t. 1, s. 791].

Jeśli warunkiem bycia w Rzymie dla Piotra ma być wspomnienie jego osobyprzez Pawła w „Liście do Rzymian”, to przecież Piotr wspominał w swym liścieosobę Pawła (2P 3:15), a ten bywał w tym czasie w Rzymie. Byli więc może tamjednocześnie?

Wydaje się jednak, że nie byłoby wskazane, aby w jednym czasie, w jednymmieście przebywali dwaj wielcy Apostołowie. Mieli bowiem głosić Ewangelię pokrańce ziemi (Mk 16:15).

Piotr, podobnie jak Paweł i niedawno Jan Paweł II, ciągle pielgrzymował(„Piotr odwiedzał wszystkich” Dz 9:32) i ukoronował swe życie śmierciąmęczeńską w Rzymie.

Co jeszcze powiemy o wymaganych przez Towarzystwo Strażnicapozdrowieniach Pawłowych i braku Piotra wśród osób przesyłających takowe, w


221 of 433 02/17/2014 03:19 PM

listach Pawła pisanych z Rzymu? Oto listy wymienione przez nie (Ef, Flp, Kol,2Tm, Flm i Hbr) i nasz komentarz do nich:

W Ef brak pozdrowień (wzmianki o urzędzie apostolskim - Ef 2:20, 3:5, 4:11).W Flp 4:21-22 są pozdrowienia bez podania imion pozdrawiających:

„Pozdrawiają was bracia, którzy są ze mną. Pozdrawiają was wszyscy święci...”.Skąd Towarzystwo Strażnica wie, że nie obejmują one Piotra? (Flp 4:3 wspominaKlemensa, który utożsamiany jest z następcą Piotra z lat 90/92-101).

W Kol 4:10-14 wysłane pozdrowienia nie obejmują Piotra, a jedyniebezpośrednich współpracowników Pawła.

W 2Tm 4:21 wysłane pozdrowienia nie wymieniają Piotra, ale obejmująLinusa, który utożsamiany jest z następcą Piotra z lat 64-79.

W Flm 23-24 wysłane pozdrowienia nie obejmują Piotra, a jedyniebezpośrednich współpracowników Pawła.

W Hbr 13:24 są pozdrowienia od braci „z Italii” i ciekawe skąd TowarzystwoStrażnica wie, że nie mogą one zawierać też życzeń od Piotra, skoro uważa, że onwtedy jeszcze żył?

Jeśli chodzi o wzajemne wspominanie o sobie w pismach Nowego Testamentu,to obaj Apostołowie czynią to bardzo rzadko.

Paweł tylko w dwóch listach mówi o Piotrze (1Kor 1:12, 3:22, 9:5 15:5; Ga1:18, 2:7-9, 11, 14) i ani razu nie wspomina o nim w Dziejach Apostolskich ipozostałych listach.

Piotr w jednym liście mówi o Pawle (2P 3:15 por. 1P 1:12, 25, 2P 3:2) i anirazu nie wspomina o nim w Dziejach Apostolskich.

Również Jan (wspomina Efez - Ap 2:1, w którym głosił też Paweł), Jakub iJuda nie mówią w swych listach o Piotrze i Pawle (por. Jud 17), a tym bardziej niepozdrawiają ich.

A co powiedzieć o tym, że Piotra nie było przy uwięzionym Pawle (2Tm1:15-17, 4:11, Dz 28:16, 30-31)? Otóż dziwne by było zaproszenie do siebie tego,którego może by chciano pochwycić (J 21:18). Wcześniej był bowiem on ściganyprzez Heroda Agryppę (Dz 12:17-19).

Jeśli chodzi 2Tm 1:15-17 i 4:11 to Świadkowie Jehowy popełnili błąd, jakpisaliśmy powyżej, bo Piotr zginął prawdopodobnie w 64 r., a list ten powstał ok.67 r. Nie mógł więc być wtedy Piotr u boku Pawła.

4) Oto co jeszcze podaje biblijny słownik Świadków Jehowy o nieobecności


222 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Piotra w Rzymie:„nie ma żadnego dowodu, iż kiedykolwiek zawitał tam [w Rzymie] Piotr, jak

utrzymują niektóre przekazy. Opowieści o jego męczeńskiej śmierci w Rzymieopierają się wyłącznie na tradycji i są pozbawione wszelkich podstawhistorycznych” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 653).

Cóż powiemy o tych stwierdzeniach? Otóż spróbujmy na początek zbudowaćpodobną, opartą na tych samych słowach, taką oto tezę dotyczącą prezesaTowarzystwa Strażnica C. T. Russella (zm. 1916):

„Nie ma żadnego dowodu, iż kiedykolwiek Russell zawitał na ziemiachpolskich, jak utrzymują niektóre przekazy. Opowieści o jego śmierci po ciężkiejchorobie w drodze z kolejnymi wykładami po USA opierają się wyłącznie natradycji i są pozbawione wszelkich podstaw historycznych”.

Na podstawie tych stwierdzeń widzimy, jak łatwo zbudować odrzucenieczegoś, jeśli już nie żyją bezpośredni świadkowie wydarzeń, a mamy zachowanetylko zapisy na papierze i tradycję. Tak jak Świadkowie Jehowy potraktują nasząwypowiedź o Russellu, tak my mamy prawo podobnie osądzić stwierdzenieTowarzystwa Strażnica dotyczące Piotra.

Ciekawe jakie fakty dotyczące Piotra, nie „pozbawione wszelkich podstawhistorycznych”, ma w zanadrzu Towarzystwo Strażnica? Wydaje się, że żadne, bogdyby je miało, zapewne by przedstawiło w swym słowniku.

Jakich to z imienia biskupów, następców Piotra w Babilonie zna TowarzystwoStrażnica? Gdzie umiejscawia ono jego grób? Które to tekstywczesnochrześcijańskie o tych faktach wspominają?

Oto zaś jedna z wypowiedzi pisarzy wczesnochrześcijańskich o śmierci Piotraw Rzymie, oparta na „podstawach historycznych”, jak tego chce TowarzystwoStrażnica. Jest ona jakby kierowana specjalnie do Świadków Jehowy:

„Jeśliby jednak heretyk chciał wiarygodnych dokumentów tego, to mówią otym cesarskie źródła i kamienie Jerozolimy. Czytamy w ‘Żywotach Cezarów’[Swetoniusza (ur. 69)], że Neron był pierwszy, który powstającą w Rzymie wiaręzdusił we krwi. Wtedy Piotr rzeczywiście opasany przez innego został przybity dokrzyża [J 21:18-19]. Wtedy to Paweł osiągnął rzeczywiście obywatelstworzymskie, gdy w konsekwencji swego urodzenia, tam właśnie odradza się wszlachetnym męczeństwie” („Lekarstwo na ukłucie skorpiona” 15);

Dodajmy tu, że negowanie obecności Piotra w Rzymie nie jest oryginalną


223 of 433 02/17/2014 03:19 PM

nauką Towarzystwa Strażnica i na dodatek pojawiło się ono dopiero kilka wiekówtemu.

Jeden z komentarzy biblijnych podaje:„Przez blisko tysiąc lat panowało powszechne przeświadczenie, że Piotr żył,

działał i poniósł śmierć męczeńską w Rzymie. Tezę tę zakwestionował jakopierwszy Marsilius z Padwy [filozof i pisarz polityczny] w r. 1326 [dzieło:Defensor pacis]. W okresie reformacji pojawiały się od czasu do czasu głosy - niedość jednak śmiałe i niedostatecznie umotywowane - że Piotr w ogóle nie był wRzymie” („List do Rzymian. Wstęp - Przekład z oryginału - Komentarz” ks. K.Romaniuk, Poznań-Warszawa 1978, s. 53).

Widać więc, że Świadkowie Jehowy nic nie wnosząc nowego, powielająpoglądy dawno już przezwyciężone przez jednych i porzucone przez drugich.

J. Salij OP w swej publikacji, w rozdziale ’Nowy Testament na temat prymatuPiotra’, dodaje iż wspomniany Marsyliusz zakwestionował pobyt Piotra wRzymie, „kiedy szukał teoretycznych uzasadnień dla politycznej opozycji obozucesarskiego przeciw papieżowi” („Praca nad wiarą” Poznań 1999, s. 175).

Potwierdza to jedna z encyklopedii, która podaje, że był on „rzecznikiempodporządkowania Kościoła władzy świeckiej” („Encyklopedia PWN w trzechtomach” Warszawa 1999, hasło ‘Marsyliusz z Padwy’).

Ale jednak nie Marsyliusz był pierwszym, który zanegował obecność i śmierćPiotra w Rzymie. Wcześniej, w XII-XIII wieku, zrobili to wspólnotowo waldensi,o których wspomina jedna z naszych publikacji:

„dzięki odkryciom na via Appia [grób Piotra] raz na zawsze zostałuniemożliwiony upór sekciarski (który, niestety, i w nauce miał swoichprzedstawicieli), z jakim od czasów Waldensów zwalczano pobyt św. Piotra wRzymie” („Dzieje Pawła z Tarsu” ks. prof. E. Dąbrowski, Warszawa 1953, s.378).

To, że waldensi byli protoplastami Świadków Jehowy w zwalczaniu obecnościPiotra w Rzymie poświadcza też Towarzystwo Strażnica:

„Pojawiły się jednak głosy protestu. W XII i XIII stuleciu (...) waldensi, którzywyjaśnili na podstawie Biblii, że Piotr nigdy nie był w Rzymie. Kilkaset latpóźniej podobne argumenty wysuwali przedstawiciele reformacji” (Strażnica Nr20, 1994 s. 30).

Dodajmy tu, że nie cały ruch reformacji kwestionował śmierć Piotra w Rzymie.Początkowo, jak widzieliśmy w części pierwszej tego artykułu, nawetTowarzystwo Strażnica uznawało ten fakt i w tym temacie wzorowało się


224 of 433 02/17/2014 03:19 PM

zapewne na tych protestantach, którzy uczyli podobnie.

Interesujące podsumowanie naszego tematu przekazuje też jeden ze znanychbiblistów:

„Cokolwiek by jednak powiedziano, nieprzyjaciele papiestwa w drugim itrzecim stuleciu znali z pewnością lepiej niż my historię św. Piotra i początkiKościoła Rzymskiego. Leżało w ich interesie zebrać w tym względzie wszelkieinformacje. Gdyby mogli, nie omieszkaliby z pewnością ugodzić Rzym w samoserce zabierając mu jego Apostoła. I jeżeli nawet nie próbowali tego, jeżeliuchylając wszelkie roszczenia papieży nie kwestionowali faktu, na którym się oneopierały, to tylko dlatego, że wszyscy przyjmowali apostolat i męczeństwo Piotraw Rzymie. Z tego wynika, że teksty, wokół których toczy się dzisiaj dyskusja, odKlemensa Rzymskiego do Kajusa [Gajusza] wszyscy interpretowali podobnie jaki my. A wszyscy ci wrogowie Rzymu, których zmysł krytyczny zaostrzałopoczucie urazy, znali przecież lepiej niż my język grecki ich czasów” („DziejePawła z Tarsu” ks. prof. E. Dąbrowski, Warszawa 1953, s. 379).

Piotr w Rzymie według pism wczesnochrześcijańskich

Na początku przytaczamy wypowiedź słownika Towarzystwa Strażnica:„Pogląd, jakoby Piotr był w Rzymie i przewodził tamtejszemu zborowi, opiera

się na bardzo niepewnej tradycji i nie znajduje potwierdzenia w Biblii”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 376).

Czy rzeczywiście jest to „bardzo niepewna tradycja”? Przekonajmy się sami.

Ponieważ Towarzystwo Strażnica wspomniało tylko o dwóch wypowiedziachpisarzy wczesnochrześcijańskich na temat obecności Piotra w Rzymie (patrzpowyżej pkt 1), uzupełnimy ten zestaw o inne świadectwa z I, II, III wieku oraz onajważniejsze z początku IV wieku.

Oto ci, których będziemy poniżej cytować:Klemens Rzymski (†101);Ignacy Antiocheński (†107);Papiasz (II w.);Dionizy z Koryntu (II w.);Hegezyp (110-185);Ireneusz z Lyonu (†202);Gajusz (II/III w.);


225 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Klemens Aleksandryjski (†212);Polikrates (II w.);Tertulian (†220);Hipolit (†235);Orygenes (†254);Cyprian (†258);Firmilian (†268);Piotr Aleksandryjski (†311);Laktancjusz (†330);Euzebiusz (†339).

Przypomnijmy, że Towarzystwo Strażnica pisało o Dionizym z Koryntu (II w.)i o Klemensie Rzymskim (I w.), którego materiał jednak zakwestionowało. Wpunkcie 1-ym tego artykułu opisaliśmy to i przedstawiliśmy teksty wspomnianychpisarzy. Tu jeszcze raz je przypominamy:

Klemens Rzymski (†101) - „Popatrzmy na świętych Apostołów: Piotra nie razi nie dwa, ale wiele razy spotykała ciężka próba z powodu niegodziwej zazdrości,a złożywszy w ten sposób swoje świadectwo, odszedł do chwały, na którą sobiedobrze zasłużył.


Dionizy z Koryntu (II w.) - „Tedy i Wy przez tak serdeczne Wasze upomnieniezwiązaliście jak najściślej Rzym z Koryntem, szczepy sadzone rękami Piotra iPawła. Toć obydwaj w naszym Koryncie szczep ten sadzili i nieśli nam naukę. Tosamo w Italii. Razem nieśli naukę i w jednym czasie śmierć ponieśli męczeńską”(„List do Rzymian” cytowany w „Historii Kościoła” II:25,8 Euzebiusza [ur.260]).

Teraz przedstawiamy całkowicie pominięte przez słownik TowarzystwaStrażnica świadectwa o Piotrze w Rzymie.


226 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Ignacy Antiocheński (†107), który żył w I-ym i na początku II wieku, w„Liście do Rzymian” używa takich oto słów:

„Nie wydaję wam [Rzymianom] rozkazów jak Piotr i Paweł. Oni -Apostołowie, ja - skazaniec, oni - wolni, ja - do dziś dnia niewolnik. Kiedy jednakbędę cierpiał, wtedy stanę się wyzwoleńcem Jezusa Chrystusa i powstanę w Nimwolny” („List do Rzymian” 4:3).

Owszem nie muszą te słowa oznaczać, że Piotr i Paweł dawali rozkazyosobiście Rzymianom, choć nie znamy żadnego listu Piotra do nich. To skłanianas do uznania jego wizyty w Rzymie, jak i Pawła. Prócz tego, mówi on o ichśmierci. I jeśli Paweł oddał życie w Rzymie, to i Piotr również.

To, że Ignacy list swój kieruje do Rzymian i im przypomina dwie wielkiepostacie Kościoła, już o czymś świadczy. Można zapytać: czemu akurat tychspośród wielu uczniów Pańskich wybrał on i Rzymianom stawia za przykład?

W liście tym są też charakterystyczne zdania, które wskazują na prymatKościoła Rzymskiego:

„Do Kościoła w Rzymie (...) do Kościoła obdarzonego miłosierdziem (...)Kościoła wielce umiłowanego i oświeconego (...) Kościoła, który przewodzi wkrainie Rzymian, godny Boga, godny czci, godny pochwały, godny powodzenia,godny czystości [wiary] i przewodzący w miłości, naznaczony prawemChrystusowym i imieniem Ojca” („List do Rzymian” Wstęp);

„Nigdyście jeszcze nie zazdrościli nikomu, lecz innych uczyliście. Ja zaś chcę,aby zachowały ważność także polecenia, które nauczając innym dajecie” („Listdo Rzymian” 3:1).

Natomiast o swoim lokalnym kościele w Syrii, opuszczonym z powodu jegoaresztowania, Ignacy pisał:

„Strzec go będzie tylko Jezus Chrystus i wasza miłość” („List do Rzymian”9:1).

Fragmenty te potwierdzają wielki autorytet Kościoła Rzymskiego, który mógłon zdobyć tylko przez obecność tam i kierownictwo Apostołów. Zauważmy, żePiotr w cytowanym liście wymieniany jest jako pierwszy, a to też ma swojąwymowę.

Zaznaczmy też, że Ignacy prowadzony jest do Rzymu, aby jak Piotr i Pawełotrzymać tam wyrok:

„Mam oto nadzieję powitać was [Rzymian] jako więzień w Chrystusie (...)abym okazał się godny dojść aż do kresu” („List do Rzymian” 1:1);

„Od Syrii aż do Rzymu potykam się z dzikimi bestiami (...) przykuty do


227 of 433 02/17/2014 03:19 PM

dziesięciu lampartów, to znaczy do oddziału żołnierzy” („List do Rzymian” 5:1).Widać więc, że opisując swą drogę ku śmierci do Rzymu Ignacy przypomina

Rzymianom męczeństwo Piotra i Pawła w ich mieście (por. powyżej „List doRzymian” 4:3). Łącząc w swym liście nauczanie i śmierć Apostołów oraz swojąpodróż do Rzymu, Ignacy potwierdza tym obecność Piotra i Pawła w stolicyCesarstwa Rzymskiego.

Papiasz (II w.) patrz poniżej Euzebiusz (ur. 260), który się na niego powołuje.

Hegezyp (110-185) to historyk kościelny, którego wczesne „Pamiętniki”(Hypomnemata) zacytował Euzebiusz (ur. 260) w swej historii Kościoła:

„Gdym był w Rzymie ustaliłem sukcesję [Piotrową] aż do Aniceta [154-65](...) a po Anicecie objął następstwo Soter [166-174]. Po nim zaś Eleuteros[174-189]” („Historia Kościoła” cytowana w „Historii Kościoła” IV:22,3Euzebiusza [ur. 260]).

Ireneusz z Lyonu (ur. 130-140, †202) jest kolejnym chrześcijaninem, którypisał jeszcze w II wieku:

„Zbyt wiele miejsca w tej księdze zajęłoby wyliczanie sukcesji [biskupów] wewszystkich Kościołach, przekazujemy zatem tradycję pochodzącą od Apostołów iwiarę głoszoną ludziom tylko na przykładzie największego, najstarszego iwszystkim znanego Kościoła, założonego i ustanowionego przez dwunajsławniejszych Apostołów, Piotra i Pawła, Kościoła w Rzymie, tradycję i wiarętak, jak dotarła ona do nas dzięki następstwu kolejnych biskupów. Tak właśniezawstydzimy wszystkich, którzy w jakiś sposób, czy to dla przypodobania się, czydla próżnej chwały, czy to przez zaślepienie i złą wolę, gromadzą się osobno, niejak należy. Tymczasem z tym Kościołem, z powodu jego szczególnego autorytetuzałożenia, winien zgadzać się każdy Kościół, to znaczy wszyscy wierni zewsząd.W nim zawsze została zachowana przez wiernych zewsząd ta tradycja, którawywodzi się od Apostołów. A więc błogosławieni Apostołowie, zakładając ibudując Kościół, powierzyli Linusowi urząd biskupa dla zarządzania Kościołem.To ten Linus, którego Paweł wspomniał w Liście do Tymoteusza [2Tm 4:21].Jego następcą był Anaklet. Po nim, jako trzeciemu przypadło biskupstwoKlemensowi [Flp 4:3], który jeszcze i widział Apostołów, i utrzymywał z nimikontakty, i na własne uszy słyszał ich nauczanie, i przed oczyma miał ichtradycję. Nie był zresztą sam, gdyż z tego okresu pozostało wtedy wielu, którzyzostali pouczeniu przez Apostołów. Za Klemensa powstał niemały zatarg wśród


228 of 433 02/17/2014 03:19 PM

braci w Koryncie. Wówczas Kościół rzymski napisał bardzo ważny list doKoryntian, aby ich zachęcić do zgody, odnowić ich wiarę i zwiastować im właśnieprzejętą od Apostołów tradycję. (...) Po Klemensie nastąpił Ewaryst, poEwaryście Aleksander, a następnie szósty, licząc od Apostołów, Sykstus, po nimTelesfor, który poniósł chwalebne męczeństwo, następnie Hygin, dalej Pius, ponim Anicet, po Anicecie nastąpił Soter, a obecnie jest biskupem, jako dwunastypo Apostołach, Eleuteros. Na podstawie takiego porządku i sukcesji tradycjaapostolska w Kościele i głoszenie prawdy przechodzi aż do nas. I jest tonajpełniejszy dowód, że w Kościele jest przechowana i przekazana w prawdzie,jednak i ożywiająca wiara, od Apostołów aż do dzisiaj” („Przeciw herezjom”III:3,2-3; cytowane też w „Historii Kościoła” V:6,1-5 Euzebiusza [ur. 260]).

„Otóż Mateusz dla Hebrajczyków napisał i wydał Ewangelię w ich językuojczystym, podczas gdy Piotr i Paweł w Rzymie ewangelię opowiadali i zakładaliKościół. Po ich odejściu [tzn. po ich śmierci] Marek, uczeń i tłumacz Piotrowy,przekazał nam również to, co Piotr głosił. Łukasz zaś, towarzysz Pawła, wksiędze swej złożył ewangelię, jak ją ten apostoł rozszerzał.” („Przeciwherezjom” 3:1,1; cytowane też w „Historii Kościoła” V:8,2-4 Euzebiusza [ur.260]).

Gajusz (II/III w.) to mąż, którego świadectwo, prawdopodobnie z 211 roku,przytacza Euzebiusz w swej historii Kościoła, bezpośrednio przed cytowanymlistem Dionizego z Koryntu (II w.). Pisząc o istniejących w jego czasachcmentarzach „pod Piotra i Pawła wezwaniem” dodaje:

„Świadczy o tem również mąż kościelny, imieniem Gajus, żyjący za czasówZefiryna, biskupa rzymskiego [198-217]. W swej rozprawie przeciwkoProklosowi, głowie sekty katafrygijskiej, tak mówi o miejscach, w którychzłożono święte zwłoki wspomnianych apostołów:

‘Ja zaś mogę pokazać trofea apostolskie. Wstąp na wzgórze Watykanu, albo idźna drogę do Ostii, a znajdziesz trofea tych, którzy ten Kościół założyli’.”(„Rozprawa przeciw Proklosowi” cytowana w „Historii Kościoła” II:25,6-8Euzebiusza [ur. 260]).

Klemens Aleksandryjski (ur. 150, †212) jest kolejnym pisarzemwczesnochrześcijańskim z przełomu II i III wieku, wspominającym obecnośćPiotra w Rzymie:

„Gdy Piotr w Rzymie publicznie głosił Słowo Boże i za sprawą Duchaopowiadał Ewangelię, tedy liczni jego słuchacze wezwali Marka, który mu od


229 of 433 02/17/2014 03:19 PM

dawna towarzyszył i słowa jego pamiętał, by spisał to, co mówił Piotr. Marek touczynił i dał Ewangelię tym, którzy go o nią prosili” („Zarysy” cytowane w„Historii Kościoła” VI:14,6 Euzebiusza [ur. 260]);

„Marek, towarzysz Piotra, w czasie gdy Piotr głosił Ewangelię w Rzymie wobecności pewnych oficerów Cezara i wygłaszał wiele świadectw Chrystusa, naich prośbę - by mieć spisane to, co było im głoszone - z nauk głoszonych przezPiotra spisał Ewangelię, która nazywana jest Ewangelią według Marka”(Adumbrationes in epistulas canonicas cytat za „Geneza Ewangelii Marka” ks. A.Kowalczyk, Pelplin 2004, s. 13).

Polikrates (II w.) pośrednio potwierdza pobyt Piotra w Rzymie. Świadczy otym jego korespondencja z papieżem. Wydaje się, że papież Wiktor (188-199),choć nie zachował się jego list do Polikratesa (wspomina o takim liście Euzebiusz[ur. 260] w „Historia Kościoła” V:23,3), powoływał się w sprawie NiedzieliWielkanocnej na Piotra i Pawła. Wynika to z tego, że Polikrates w zachowanymliście (odpowiedzi do papieża), powołując się na Filipa i Jana, jako obchodzących14 nisan, napisał:

„My tego dnia [14 nisan] nie święcimy lekkomyślnie (...) Albowiem [i] w Azjiwielkie zaszły gwiazdy [Filip i Jan]” („Historia Kościoła” V:24,2 Euzebiusza [ur.260]).

Jednak polski przekład tego wiersza z niewiadomych przyczyn nie zawieraspójnika „i”, tak ważnego dla nas, choć jest on jednak w identycznym zdaniu w„Historii Kościoła” III:31,3 (poniżej). Otóż poprzez użycie powyższych słówPolikrates pośrednio potwierdza, że i w Kościele Rzymskim inne „wielkiegwiazdy zaszły”. Chodzi tu zapewne o Piotra i Pawła. Oto słowa Euzebiuszarelacjonującego opowiadanie Polikratesa:

„Opisaliśmy już wyżej czas i rodzaj śmierci Pawła i Piotra, oraz miejsce, gdziepo ich zejściu zwłoki ich pochowano (...) ‘Albowiem i w Azji wielkiepozachodziły gwiazdy’ [Jan, Filip]” („Historia Kościoła” III:31,1-3).

Tertulian (ur. 155, †220) jest następnym pisarzem wczesnochrześcijańskim zprzełomu II i III wieku, mówiącym o Piotrze w Rzymie:

„Tak właśnie Kościół smyrneński stwierdza, że Polikarp był mianowany przezJana; rzymski powołuje się na ustanowienie Klemensa przez Piotra, podobniezresztą wszystkie inne kościoły. Każdy z nich wymienia konkretną osobępowołaną na biskupstwo przez samego Apostoła, a przez to samo napośredniczącą rolę w przekazywaniu ziarna nauki apostolskiej” („Preskrypcja


230 of 433 02/17/2014 03:19 PM

przeciw heretykom” 32);„Jeśli masz niedaleko do Macedonii, masz tam Filipian; jeśli masz możność

jechać do Azji, masz tam Efez; jeśli zaś jesteś w sąsiedztwie Italii, masz tamRzym, którego powagę i my uznajemy. Jak szczęśliwy ten kościół. Jemu toApostołowie całą naukę razem z krwią swoją przelali. Tu Piotr upodobnił się wmęce do Pana, tu Paweł został ukoronowany śmiercią Jana Chrzciciela”(„Preskrypcja przeciw heretykom” 36);

„Jeśliby jednak heretyk chciał wiarygodnych dokumentów tego, to mówią otym cesarskie źródła i kamienie Jerozolimy. Czytamy w ‘Żywotach Cezarów’[Swetoniusza (ur. 69)], że Neron był pierwszy, który powstającą w Rzymie wiaręzdusił we krwi. Wtedy Piotr rzeczywiście opasany przez innego został przybity dokrzyża [J 21:18-19]. Wtedy to Paweł osiągnął rzeczywiście obywatelstworzymskie, gdy w konsekwencji swego urodzenia, tam właśnie odradza się wszlachetnym męczeństwie” („Lekarstwo na ukłucie skorpiona” 15);

„Nie ma też różnicy między tymi, których Jan w Jordanie a tymi, których Piotrochrzcił w Tybrze” („O chrzcie” 4);

„Popatrzcie jakie to mleko czerpali Koryntianie od Pawła, do jakiej regułyzostali przywróceni Galaci, co czytali Filipianie, Tesaloniczanie, Efezjanie, conawet Rzymianie mówią podobnie. A przecież i Piotr i Paweł zostawili imEwangelię opieczętowaną nawet krwią własną” („Przeciw Marcjonowi” IV:5,1);

Hipolit (ur. przed 170, †235) to kolejny mąż piszący w II i III wieku. Otosłowa Euzebiusza (ur. 260) o przypisywanym jemu dziełku, w którym potwierdzaon zarówno prymat Piotra, jak i jego obecność w Rzymie, oraz drugie świadectwoz jego innego pisma:

„Jeden z tych mężów [Hipolit] napisał dzieło przeciwko herezji Artemona,którą Paweł z Samostaty usiłował za naszych odświeżyć czasów. Znajduje się tamopowieść, należąca do zajmującej nas obecnie historii. Jest w niej bowiemodparcie co dopiero wspomnianej herezji, która twierdzi, że Zbawiciel był tylkoczłowiekiem, a która nie tak dawno temu wystąpiła z nowinkami swemi, podczasgdy jej twórcy chcieli ją starożytności otoczyć powagą. Prócz tego znajduje siętam wiele innych dowodów na zbicie owego kłamstwa bluźnierczego, a wreszcieczytamy dosłownie: ‘Otóż twierdzą oni, że wszyscy starzy, a nawet apostołowie,przejęli i nauczali to samo, co oni mówią obecnie, że prawdziwa naukaprzechowała się do czasów Wiktora [papież w latach 189-198], trzynastego zrzędu po Piotrze biskupa rzymskiego. Począwszy zaś od Zefiryna [papież wlatach 198-217], następcy jego, prawda została sfałszowana. Twierdzenie to


231 of 433 02/17/2014 03:19 PM

mogłoby mieć pozór prawdy, gdyby się przede wszystkiem Księgi boże temu niesprzeciwiały...’.” („Przeciw herezji Artemona” cytowane w „Historii Kościoła”V:28,3 Euzebiusza [ur. 260]).

„[Szymon Mag] podróżując aż do Rzymu upadł do nóg Apostołów. Z powodujego guślarskich oszustw Piotr zaproponował mu powtórne nawrócenie”(„Odparcie wszelkich herezji” 6:20).

Orygenesa (ur. 185, †254) dzieło przytacza nam Euzebiusz i dzięki niemuwiemy, że i ten mąż pisał o śmierci Piotra w Rzymie:

„Piotr, jak się zdaje głosił Ewangelię Żydom żyjącym na obczyźnie w Poncie,Galacji, Bitynii, Kappadocji i w Azji [1P 1:1] wreszcie przybył do Rzymu i zostałukrzyżowany głową w dół, jak sam tego pragnął. Cóż powiedzieć o Pawle?Począwszy od Jerozolimy aż do Illyrikum dokonał opowiadania EwangeliiChrystusowej, a w końcu w Rzymie, za Nerona, śmierć poniósł męczeńską. Takmówi dosłownie Orygenes w III tomie swych Komentarzy do Genezy” (cytowanew „Historii Kościoła” III:1,2 Euzebiusza [ur. 260]).

Oto zaś pozostali pisarze wczesnochrześcijańscy z połowy III-go i IV-gowieku, którzy pozostawili nam świadectwa o obecności i śmierci Piotra wRzymie:

Cyprian (ur. 200, †258) - „Po tym wszystkim ustanowiwszy sobie przezheretyków pseudobiskupa, odważają się jeszcze popłynąć i do stolicy Piotra i doKościoła zajmującego pierwsze miejsce, źródła jedności kapłańskiej, i tu wioząlisty schizmatyków i bezbożników, nie myśląc o tym, że zwracają się doRzymian, których wiarę wychwala Apostoł i do których wiarołomstwo nie możemieć dostępu” („List” 59:14).

Firmilian (†268) - „Stefan [papież w latach 254-257] (...) powołuje się na to, iżjest następcą Piotra, na którym zostały wzniesione fundamenty Kościoła (...) którygłosi, że prawem następstwa zajmuje katedrę Piotra” („List” 75:17).

Piotr Aleksandryjski (†311) - „Piotr, pierwszy wybrany z Apostołów, którybył często aresztowany, wrzucany do więzienia i haniebnie traktowany, w końcuzostał ukrzyżowany w Rzymie” („O pokucie” kan. 9).

Laktancjusz (ur. 250, †330) - „[Apostołowie] rozproszyli się po całej ziemi dlagłoszenia Ewangelii i przez dwadzieścia pięć lat, aż do nastania panowania


232 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Nerona, założyli podwaliny pod budowę Kościoła we wszystkich prowincjach imiastach. Już za rządów Nerona przybył Piotr do Rzymu i zdziaławszy szeregcudów mocą daną mu przez samego Boga, nawrócił wielu ku sprawiedliwości izałożył Bogu świątynię wierną i stałą (...) Neron (...) Piotra przybił do krzyża, aPawła zamordował” („Jak umierali prześladowcy chrześcijan” 2).

Euzebiusz z Cezarei (ur. 260, †339) - „Dzieje mówią, że w Rzymie, za jego[Nerona] panowania Paweł został ścięty, a Piotr przybity do krzyża. Wiadomośćtę potwierdza nazwa cmentarzy rzymskich, które istnieją pod Piotra i Pawławezwaniem” („Historia Kościoła” II:25,5).

„Linus zaś, o którego obecności w Rzymie z sobą razem Paweł wspomina w IILiście do Tymoteusza [4:21], został jako pierwszy po Piotrze wybrany nabiskupstwo kościoła rzymskiego, co się zresztą już wyżej rzekło. Ale i Klemens,trzeci biskup kościoła rzymskiego, był według świadectwa Pawłowego jegopomocnikiem i broni towarzyszem [Flp 4:3]. (...) W dalszym opowiadania tokumówić się będzie we właściwem miejscu o sukcesji apostołów, tak jaknastępowała z biegiem czasu” („Historia Kościoła” III:4,8-11).

„jeszcze za panowania Klaudiusza, (...) Opatrzność przywiodła do Rzymuprzeciwko tak groźnemu niszczycielowi życia Piotra, apostoła potężnego iwielkiego, który swą cnotą przewyższał wszystkich innych. Przyszedł jakodzielny hetman boży, w boży uzbrojony oręż, przyniósł ze Wschodu ludziomZachodu bezcenny skarb światła duchowego, głosił dobrą nowinę o samym jużŚwietle (...) Tak wśród Rzymian rozgościło się słowo Boże (...) Takim blaskiempłonęło światło religii w sercach słuchaczy Piotrowych, że było im za mało, iż raztylko słyszeli ustne opowiadanie nauki bożej. Usilnie przeto prosili Marka, autoraewangelii i towarzysza Piotrowego, by im na piśmie pozostawił pamiątkę ustnieim podanej nauki; prosić zaś nie przestali, póki ich życzenia nie spełnił. W tensposób spowodowali napisanie Ewangelii według Marka. O tem, co się stało, miałsię Piotr dowiedzieć przez objawienie Ducha Świętego. Cieszyła go ich gorliwośći zgodził się na to, by to pismo czytano w kościołach. Mówi o tem Klemens w VIksiędze Zarysów, a i zgadza się z nim biskup hierapolitański Papiasz” („HistoriaKościoła” II:14,6-15,2).

W trzeciej części artykułu będziemy kontynuować naszą polemikę zesłownikiem „Wnikliwe poznawanie Pism” (2006).

Zamieścimy też w niej źródła tekstów wczesnochrześcijańskich, którecytujemy w całym artykule.


233 of 433 02/17/2014 03:19 PM

2.5. Piotr w Rzymie i „Wnikliwe poznawanie Pism”(cz. III)

W drugiej części tego artykułu, w czterech punktach, omówiliśmy międzyinnymi:

teksty Dionizego z Koryntu (II w.) i Klemensa Rzymskiego (I w.) o Piotrze wRzymie (pkt 1);

kwestię przyszłych prześladowań i ‘ukrywanie’ tożsamości Rzymu pod innąnazwą (pkt 2);

brak pozdrowień dla Piotra od Pawła w „Liście do Rzymian” i przemilczenieosoby Piotra w listach Pawłowych pisanych z Rzymu (pkt 3);

problematykę tradycji i z nią związanej śmierci Piotra w Rzymie (pkt 4).Zamieściliśmy też osobny rozdział pt. ‘Piotr w Rzymie według pism

wczesnochrześcijańskich’.

Przypomnijmy, że w pierwszej części tego artykułu mówiliśmy o pewnejniekonsekwencji Towarzystwa Strażnica. Chodziło o zaprzeczanie obecnościPiotra w Rzymie, a równocześnie nauczanie, że jego następcy rezydowali wRzymie, będąc papieżami.

W drugiej części tego artykułu również wskazaliśmy na jedną zniekonsekwencji Towarzystwa Strażnica, które wspomniało o istnieniu opinii (zktórą nie polemizowało), że Piotr i Paweł zginęli podczas prześladowań Nerona wRzymie.

W tej części artykułu ukażemy inne niekonsekwencje Towarzystwa Strażnica,które omówimy poniżej obszernie. Otóż nie uznaje ono na podstawie tradycjifaktu śmierci Piotra w Rzymie, a według tej samej tradycji potwierdza np. śmierćPawła w Rzymie, Jana w Efezie, czy powstanie Ewangelii Marka w Rzymie iwedług nauk oraz wskazówek Piotra. O tych faktach świadczą często te sameteksty jednego lub kilku pisarzy wczesnochrześcijańskich.

Poniżej będziemy kontynuować polemikę ze słownikiem biblijnym pt.„Wnikliwe poznawanie Pism”, wydanym w 2006 roku (ang. 1988) przezTowarzystwo Strażnica.


234 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Przedstawimy ją w następujących rozdziałach:‘Jan w Efezie i Piotr w Rzymie’;‘Śmierć Piotra i Pawła w Rzymie’;‘Powstanie Ewangelii Marka i obecność Piotra w Rzymie’.

Na końcu zamieścimy też dwie dodatkowe kwestie:‘Dodatek 1. Apokryfy o Piotrze w Rzymie’.‘Dodatek 2. Różne Babilony’.

Jan w Efezie i Piotr w Rzymie

Na początek mała uwaga. Otóż w Piśmie Świętym nie ma żadnej wzmianki, żeJan przebywał w Efezie, natomiast są ślady, jak przedstawialiśmy wcześniej, żePiotr bywał w Rzymie.

Niekonsekwencją Towarzystwa Strażnica jest to, że na podstawie tradycjiprzyjmuje, że Jan przebywał w Efezie, a według niej nie uznaje, że Piotr był wRzymie.

Często o obu Apostołach mówią teksty wczesnochrześcijańskie jednej osoby,lub nawet informacje o tych faktach znajdują się w jednym jej dziele, albo nawetw jednym zdaniu!

Oto słowa ze słownika Towarzystwa Strażnica:„Jak podaje tradycja, Jan udał się potem do Efezu, gdzie ok. r. 98 spisał

Ewangelię oraz trzy listy i gdzie przypuszczalnie zmarł ok. r. 100, za rządówcesarza Trajana” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 878; por. „Jak siępowszechnie przyjmuje (...) przebywał w (...) Efezie lub w jego okolicy” j/w. s.881).

W innej swej publikacji Towarzystwo Strażnica, powołując się na Ireneusza iEuzebiusza, o powyższym napisało:

„O tym, że Ewangelia ta została spisana w Efezie lub jego okolicach, świadczywypowiedź Ireneusza przytoczona przez historyka Euzebiusza (ok. 260 - ok.340): ‘Jan, uczeń Pański, który spoczywał na piersi Jego, także wydał Ewangelięza swego pobytu w Efezie’. [cytat z „Przeciw herezjom” 3:1,1 Ireneusza (ur.130-140) przytoczony przez Euzebiusza w „Historii Kościoła” V:8,4]” („CałePismo jest natchnione przez Boga i pożyteczne” 1998 s. 194).


235 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Cóż powiemy o tych słowach? Otóż porównajmy w tabeli fragment z pismaIreneusza (ur. 130-140), przytoczony przez Towarzystwo Strażnica, z całym jegourywkiem.

Fragment Ireneusza o Janie cytowany przezTowarzystwo Strażnica

Cały fragment Ireneusza o Janie i Piotrze

„Jan, uczeń Pański, który spoczywał na piersi Jego,także wydał Ewangelię za swego pobytu w Efezie[cytat z „Przeciw herezjom” 3:1,1 Ireneuszaprzytoczony też przez Euzebiusza w „HistoriiKościoła” V:8,4]” („Całe Pismo jest natchnioneprzez Boga i pożyteczne” 1998 s. 194).

„Otóż Mateusz dla Hebrajczyków napisał i wydałEwangelię w ich języku ojczystym, podczas gdyPiotr i Paweł w Rzymie ewangelię opowiadali izakładali Kościół. Po ich odejściu Marek, uczeń itłumacz Piotrowy, przekazał nam również na piśmieto, co Piotr głosił; Łukasz zaś, towarzysz Pawła, wksiędze swej złożył ewangelię, jak ją ten apostołrozszerzał. Następnie Jan, uczeń Pański, któryspoczywał na piersi Jego, także wydał Ewangelię zaswego pobytu w Efezie” (cytat z „Przeciwherezjom” 3:1,1 Ireneusza przytoczony też przezEuzebiusza w „Historii Kościoła” V:8,2-4).

Widzimy więc, że Towarzystwo Strażnica z jednego fragmentu Ireneuszauznaje to, co napisał on o Janie i Efezie, a odrzuca to, co mówił on o Piotrze iRzymie. Zwróćmy uwagę, że jest to jeden fragment tekstu. Nie jest to jedyny tekst Ireneusza na ten temat. Oto inny jego fragment: „Zbyt wiele miejsca w tej księdze zajęłoby wyliczanie sukcesji [biskupów] wewszystkich Kościołach, przekazujemy zatem tradycję pochodzącą od Apostołów iwiarę głoszoną ludziom tylko na przykładzie największego, najstarszego iwszystkim znanego Kościoła, założonego i ustanowionego przez dwunajsławniejszych Apostołów, Piotra i Pawła, Kościoła w Rzymie, tradycję i wiarętak, jak dotarła ona do nas dzięki następstwu kolejnych biskupów (...) Takżezałożony przez Pawła kościół w Efezie, w którym zatrzymał się Jan wśród jegowiernych aż do czasów Trajana” („Przeciw herezjom” III:3,2-4).

Ponieważ słownik Świadków Jehowy mówi ogólniej o „tradycji”, więcpopatrzmy jak inni pisarze wczesnochrześcijańscy opisywali Jana i Efez orazPiotra i Rzym.

Pisarze wczesnochrześcijańscy Jan w Efezie Piotr w RzymieKlemens Aleksandryjski (ur. 150); „Kiedy po śmierci tyrana Jan

powrócił z wyspy Patmos doEfezu, wezwany przez pobliskieludy, udał się do nich; tu miałbiskupów ustanowić, tam całykościół zorganizować...” („Który

„Marek, towarzysz Piotra, wczasie gdy Piotr głosił Ewangelięw Rzymie w obecności pewnychoficerów Cezara i wygłaszał wieleświadectw Chrystusa, na ichprośbę - by mieć spisane to, co


236 of 433 02/17/2014 03:19 PM

człowiek bogaty może byćzbawiony?” 42).Patrz też ten tekst cytowany przezEuzebiusza w jego „HistoriiKościoła” III:23,6;

było im głoszone - z naukgłoszonych przez Piotra spisałEwangelię, która nazywana jestEwangelią według Marka”(Adumbrationes in epistulascanonicas cytat za „GenezaEwangelii Marka” ks. A.Kowalczyk, Pelplin 2004, s. 13);

Tertulian (ur. 155); Tekst obok porusza i obecnośćJana w Efezie i Piotra w Rzymie;

„Jeśli masz niedaleko doMacedonii, masz tam Filipian;jeśli masz możność jechać doAzji, masz tam Efez; jeśli zaśjesteś w sąsiedztwie Italii, masztam Rzym, którego powagę i myuznajemy. Jak szczęśliwy tenkościół. Jemu to Apostołowie całąnaukę razem z krwią swojąprzelali. Tu Piotr upodobnił się wmęce do Pana, tu Paweł zostałukoronowany śmiercią JanaChrzciciela, stąd Apostoł Jan, (...)został zesłany na wyspę”(„Preskrypcja przeciw heretykom”36);

Orygenes (ur. 185); Tekst obok porusza i obecnośćJana w Efezie i Piotra w Rzymie;

„Tomasz jak mówi podanie, z wolibożej dostał w udziale Partię,Andrzej Skitję, Jan Azję, gdzie teżprzebywał i w Efezie życiadokonał. Piotr, jak się zdaje głosiłEwangelię Żydom żyjącym naobczyźnie w Poncie, Galacji,Bitynii, Kappadocji i w Azjiwreszcie przybył do Rzymu izostał ukrzyżowany głową w dół,jak sam tego pragnął Tak mówidosłownie Orygenes w III tomieswych Komentarzy do Genezy”(cytowane w „Historii Kościoła”III:1,1-3 Euzebiusza [ur. 260]);

Euzebiusz z Cezarei (ur. 260). „Wówczas też, według starejtradycji, Jan apostoł powrócił zwygnania na wyspie i znowuosiadł w Efezie” („HistoriaKościoła” III:20,9).

„Dzieje mówią, że w Rzymie, zajego [Nerona] panowania Pawełzostał ścięty, a Piotr przybity dokrzyża. Wiadomość tę potwierdzanazwa cmentarzy rzymskich,które istnieją pod Piotra i Pawławezwaniem” („Historia Kościoła”II:25,5).

Pośrednio też pobyt Piotra w Rzymie i Jana w Efezie potwierdza Polikrates (IIw.). Świadczy o tym jego korespondencja z papieżem. Wydaje się, że papież


237 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Wiktor (188-199), choć nie zachował się jego list do Polikratesa (wspomina otakim liście Euzebiusz w „Historia Kościoła” V:23,3), powoływał się w sprawieNiedzieli Wielkanocnej na Piotra i Pawła. Wynika to z tego, że Polikrates wzachowanym liście (odpowiedzi do papieża), powołując się na Filipa i Jana, jakoobchodzących 14 nisan, napisał:

„My tego dnia [14 nisan] nie święcimy lekkomyślnie (...) Albowiem [i] w Azjiwielkie zaszły gwiazdy [Filip i Jan] (...) Jest jeszcze Jan, który spoczywał napiersi Pana (...) Spoczywa on w Efezie” („Historia Kościoła” V:24,2-3Euzebiusza).


„Opisaliśmy już wyżej czas i rodzaj śmierci Pawła i Piotra, oraz miejsce, gdziepo ich zejściu zwłoki ich pochowano (...) ‘Albowiem i w Azji wielkiepozachodziły gwiazdy’ [Jan, Filip] (...) Jest i Jan, który opierał się o pierś Pańską(...) Spoczywa on w Efezie” („Historia Kościoła” III:31,1-3).

Jak widzimy z powyższego, czy samego Ireneusza teksty przytoczymy, czyogólniej tradycję przekazaną przez innych pisarzy wczesnochrześcijańskich, tozawsze Piotr umiejscawiany jest w Rzymie, a Jan w Efezie. TowarzystwoStrażnica zaś powołuje się wybiórczo na Ireneusza i tradycję w sprawie Jana,natomiast obecność Piotra w Rzymie zaznaczoną w tych tekstach przemilcza iodrzuca. Jest to z jego strony niekonsekwencja w powoływaniu się na źródła, lubco gorsze tendencyjne i niepełne przedstawianie faktów.

Gdyby ktoś stwierdził, że Towarzystwo Strażnica nie powołuje się na tradycjęodnośnie obecności Jana w Efezie, a tylko ją przywołuje czy wspomina, tododajmy, że w żadnej swej publikacji nie neguje ono tego faktu przekazanegoprzez pisarzy wczesnochrześcijańskich. Natomiast obecność Piotra w Rzymie,przekazana również przez tę samą tradycję, jest ciągle kwestionowana w różnychpublikacjach Świadków Jehowy.

Śmierć Piotra i Pawła w Rzymie


238 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Na początek mała uwaga. Otóż Biblia wskazuje, że Paweł przebywał w Rzymie(np. Dz 28:16), ale nie podaje tego, czy on tam zginął. To samo dotyczy Piotra.

W związku z tym ciekawe, czy w stosunku do Pawła Towarzystwo Strażnicaużyłoby tego samego zdania, które zastosowało względem Piotra? Oto tenfragment z jego słownika:

„Opowieści o jego męczeńskiej śmierci w Rzymie opierają się wyłącznie natradycji i są pozbawione wszelkich podstaw historycznych” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. II, s. 653).

Oto natomiast co podaje Towarzystwo Strażnica w swym słowniku o śmierciPawła:

„Powszechnie uznaje się, że wkrótce potem stracono go z rozkazu Nerona (por.2Tm 1:16, 17; 4:6-8)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 294);

„Prawdopodobnie wkrótce potem zginął śmiercią męczeńską z rozkazuNerona” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 315).

Inne publikacje Towarzystwa Strażnica mówią nawet wprost, że o śmierciPawła w Rzymie Świadkowie Jehowy wiedzą z tradycji:

„Jak głosi tradycja, wkrótce potem apostoł został ścięty...” (Strażnica Nr 22,2007 s. 20);

„jak podaje tradycja - uśmiercono go [Pawła] na rozkaz Nerona” (Strażnica Nr9, 1996 s. 7);

„Tradycja głosi, jakoby apostoła Pawła stracono w Rzymie przez ścięcie”(Strażnica Rok XCV [1974] Nr 19 s. 21).

Cóż powiemy o tym akceptowaniu przez Towarzystwo Strażnica męczeńskiejśmierci Pawła w Rzymie i negowaniu takowej Piotra, w obu przypadkach napodstawie tradycji? Otóż powiemy, że jest to kolejna niekonsekwencja ŚwiadkówJehowy w przyjmowaniu źródeł tradycji i historii. Przypomnijmy, że w PiśmieŚwiętym nie ma bezpośredniego stwierdzenia: „Piotr zginął w Rzymie”, ale i niema innego: „Paweł zginął w Rzymie”, i tylko (!) te same świadectwawczesnochrześcijańskiej tradycji opisują śmierć obu Apostołów w tym mieście.

Wydaje się więc, że jeśli Towarzystwo Strażnica odrzuca teksty tradycjidotyczące śmierci Piotra w Rzymie, powinno i zanegować te o Pawle, bo to tesame pisma wczesnochrześcijańskie o tym mówią.

Zauważmy też, że te same teksty tradycji, do której odwołuje się Towarzystwo


239 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Strażnica w przypadku Pawła, nie tylko potwierdzają śmierć Piotra i Pawła wRzymie, ale też ich wcześniejszą tam obecność połączoną z nauczaniem.Fragmenty poniższe omówiliśmy w części drugiej tego artykułu w rozdziale pt.‘Piotr w Rzymie według pism wczesnochrześcijańskich’. Tu niektóre z nich, któredotyczą obu Apostołów, przypomnimy. Oto one:

Klemens Rzymski (†101) - „Popatrzmy na świętych Apostołów: Piotra nie razi nie dwa, ale wiele razy spotykała ciężka próba z powodu niegodziwej zazdrości,a złożywszy w ten sposób swoje świadectwo, odszedł do chwały, na którą sobiedobrze zasłużył.


Ignacy Antiocheński (†107) - „Nie wydaję wam [Rzymianom] rozkazów jakPiotr i Paweł. Oni - Apostołowie, ja - skazaniec, oni - wolni, ja - do dziś dnianiewolnik. Kiedy jednak będę cierpiał, wtedy stanę się wyzwoleńcem JezusaChrystusa i powstanę w Nim wolny” („List do Rzymian” 4:3).

Dionizy z Koryntu (II w.) - „Tedy i Wy przez tak serdeczne Wasze upomnieniezwiązaliście jak najściślej Rzym z Koryntem, szczepy sadzone rękami Piotra iPawła. Toć obydwaj w naszym Koryncie szczep ten sadzili i nieśli nam naukę. Tosamo w Italii. Razem nieśli naukę i w jednym czasie śmierć ponieśli męczeńską”(„List do Rzymian” cytowany w „Historii Kościoła” II:25,8 Euzebiusza [ur.260]).

Ireneusz (ur. 130-40, †202) - „Otóż Mateusz dla Hebrajczyków napisał i wydałEwangelię w ich języku ojczystym, podczas gdy Piotr i Paweł w Rzymieewangelię opowiadali i zakładali Kościół. Po ich odejściu [tzn. po ich śmierci]Marek, uczeń i tłumacz Piotrowy, przekazał nam również to, co Piotr głosił.Łukasz zaś, towarzysz Pawła, w księdze swej złożył ewangelię, jak ją ten apostołrozszerzał.” (cytat z „Przeciw herezjom” 3:1,1; tekst przytoczony też w „HistoriiKościoła” V:8,2-4 Euzebiusza [ur. 260]).


240 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Patrz też jego „Przeciw herezjom” III:3,2-3 (cytowane też w „HistoriiKościoła” V:6,1-5 Euzebiusza [ur. 260]) cytowane w części drugiej tego artykułuw rozdziale pt. ‘Piotr w Rzymie według pism wczesnochrześcijańskich’.

Gajusz (II/III w.) - „Ja zaś mogę pokazać trofea apostolskie. Wstąp na wzgórzeWatykanu, albo idź na drogę do Ostii, a znajdziesz trofea tych, którzy ten Kościółzałożyli” („Rozprawa przeciw Proklosowi” cytowana w „Historii Kościoła”II:25,7-8 Euzebiusza [ur.260]).

Polikrates (II w.) pośrednio potwierdza śmierć Piotra i Pawła w Rzymie.Świadczy o tym jego korespondencja z papieżem. Wydaje się, że papież Wiktor(188-199), choć nie zachował się jego list do Polikratesa (wspomina o takim liścieEuzebiusz [ur. 260] w „Historia Kościoła” V:23,3), powoływał się w sprawieNiedzieli Wielkanocnej na Piotra i Pawła. Wynika to z tego, że Polikrates wzachowanym liście (odpowiedzi do papieża), powołując się na Filipa i Jana, jakoobchodzących 14 nisan, napisał:

„My tego dnia [14 nisan] nie święcimy lekkomyślnie (...) Albowiem [i] w Azjiwielkie zaszły gwiazdy [Filip i Jan]” („Historia Kościoła” V:24,2 Euzebiusza [ur.260]).


„Opisaliśmy już wyżej czas i rodzaj śmierci Pawła i Piotra, oraz miejsce, gdziepo ich zejściu zwłoki ich pochowano (...) ‘Albowiem i w Azji wielkiepozachodziły gwiazdy’ [Jan, Filip]” („Historia Kościoła” III:31,1-3).

Tertulian (ur. 155, †220) - „Jeśli masz niedaleko do Macedonii, masz tamFilipian; jeśli masz możność jechać do Azji, masz tam Efez; jeśli zaś jesteś wsąsiedztwie Italii, masz tam Rzym, którego powagę i my uznajemy. Jakszczęśliwy ten kościół. Jemu to Apostołowie całą naukę razem z krwią swojąprzelali. Tu Piotr upodobnił się w męce do Pana, tu Paweł został ukoronowanyśmiercią Jana Chrzciciela” („Preskrypcja przeciw heretykom” 36);

„Jeśliby jednak heretyk chciał wiarygodnych dokumentów tego, to mówią otym cesarskie źródła i kamienie Jerozolimy. Czytamy w ‘Żywotach Cezarów’


241 of 433 02/17/2014 03:19 PM

[Swetoniusza (ur. 69)], że Neron był pierwszy, który powstającą w Rzymie wiaręzdusił we krwi. Wtedy Piotr rzeczywiście opasany przez innego został przybity dokrzyża [J 21:18-19]. Wtedy to Paweł osiągnął rzeczywiście obywatelstworzymskie, gdy w konsekwencji swego urodzenia, tam właśnie odradza się wszlachetnym męczeństwie” („Lekarstwo na ukłucie skorpiona” 15);

„Popatrzcie jakie to mleko czerpali Koryntianie od Pawła, do jakiej regułyzostali przywróceni Galaci, co czytali Filipianie, Tesaloniczanie, Efezjanie, conawet Rzymianie mówią podobnie. A przecież i Piotr i Paweł zostawili imEwangelię opieczętowaną nawet krwią własną” („Przeciw Marcjonowi” IV:5,1);

Orygenes (ur. 185, †254) - „Piotr, jak się zdaje głosił Ewangelię Żydomżyjącym na obczyźnie w Poncie, Galacji, Bitynii, Kappadocji i w Azji [1P 1:1]wreszcie przybył do Rzymu i został ukrzyżowany głową w dół, jak sam tegopragnął. Cóż powiedzieć o Pawle? Począwszy od Jerozolimy aż do Illyrikumdokonał opowiadania Ewangelii Chrystusowej, a w końcu w Rzymie, za Nerona,śmierć poniósł męczeńską. Tak mówi dosłownie Orygenes w III tomie swychKomentarzy do Genezy” (cytowane w „Historii Kościoła” III:1,2 Euzebiusza [ur.260]).

Laktancjusz (ur. 250, †330) - „[Apostołowie] rozproszyli się po całej ziemi dlagłoszenia Ewangelii i przez dwadzieścia pięć lat, aż do nastania panowaniaNerona, założyli podwaliny pod budowę Kościoła we wszystkich prowincjach imiastach. Już za rządów Nerona przybył Piotr do Rzymu i zdziaławszy szeregcudów mocą daną mu przez samego Boga, nawrócił wielu ku sprawiedliwości izałożył Bogu świątynię wierną i stałą (...) Neron (...) Piotra przybił do krzyża, aPawła zamordował” („Jak umierali prześladowcy chrześcijan” 2).

Euzebiusz z Cezarei (ur. 260, †339) - „Dzieje mówią, że w Rzymie, za jego[Nerona] panowania Paweł został ścięty, a Piotr przybity do krzyża. Wiadomośćtę potwierdza nazwa cmentarzy rzymskich, które istnieją pod Piotra i Pawławezwaniem” („Historia Kościoła” II:25,5).

Widzimy więc, że tradycja wczesnochrześcijańska jest zgodna. Zawsze razemwspomina o śmierci obu Apostołów w Rzymie. Natomiast Towarzystwo Strażnicanie jest w pełni zgodne z nią, bo śmierć Pawła w Rzymie uznaje na podstawietradycji, a śmierci Piotra w tym mieście nie chce uznać.

Zapytajmy na koniec: czy według Świadków Jehowy, te same teksty tradycji


242 of 433 02/17/2014 03:19 PM

dotyczące Piotra są niewiarygodne, a dotyczące Pawła są prawdziwe? JakTowarzystwo Strażnica to godzi?

Jeśliby ktoś powiedział, że Towarzystwo Strażnica nie powołuje się na tradycjęodnośnie śmierci Pawła w Rzymie, a tylko ją przywołuje i wspomina, to dodajmy,że w żadnej swej publikacji nie neguje ono tego faktu przekazanego przez pisarzywczesnochrześcijańskich. Natomiast śmierć Piotra w tym mieście, przekazanarównież przez tę samą tradycję, jest co jakiś czas kwestionowana w różnychpublikacjach Świadków Jehowy.

Powstanie Ewangelii Marka i obecność Piotra w Rzymie

Na początek mała uwaga. Biblia nie podaje wprost gdzie powstała EwangeliaMarka, ani pod wpływem kogo została napisana. Te informacje posiadamy ztradycji.

Jeśli chodzi o powstanie Ewangelii Marka, to mamy związane z tym trzy faktyopisane przez pisarzy wczesnochrześcijańskich:

napisana w Rzymie;napisana przez Marka pod wpływem nauczania Piotra;napisana w związku z obecnością Piotra w Rzymie.

Towarzystwo Strażnica jednak dwa pierwsze fakty uznaje, przyjmując je ztradycji, natomiast trzeciego nie uznaje, a nawet zwalcza. Dziwne to, bo przecież,jak zobaczymy, te same teksty pisarzy wczesnochrześcijańskich łączą powyższetrzy elementy dotyczące powstania Ewangelii Marka.

Jeszcze tylko raz powtórzmy. W Biblii nie ma zdań typu: „Marek napisałEwangelię w Rzymie” czy „Marek spisał co Piotr nauczał”.

Oto główna wypowiedź Towarzystwa Strażnica z jego słownika biblijnego, zhasła omawiającego Ewangelię Marka:

„Jak donosi najstarsza tradycja, Marek czerpał informacje głównie od Piotra,czego potwierdzeniem jest okoliczność, że przebywali razem w Babilonie (1Pt5:13). Zdaniem Orygenesa Marek spisał Ewangelię ‘według wskazówek Piotra’(Euzebiusz z Cezarei, Historia kościelna, tłum. A. Lisiecki, VI,25,3-7). ATertulian twierdzi, że ‘Marek Ewangelię, którą wydał, opierał na autoryteciePiotra, bo był jego tłumaczem’ (Przeciw Marcjonowi, IV, 5.3, tłum. S. Ryzner,


243 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Warszawa 1994, s. 148). Euzebiusz cytuje za Papiaszem (ok. 140 n.e.) słowa‘Jana prezbitera’: ‘To zaś powiedział prezbiter: Marek, który był tłumaczemPiotra, spisał dokładnie wszystko, co przechował w pamięci, ale nie w tymporządku, w jakim następowały po sobie słowa i czyny Pańskie. (...) Nie popełniłwięc Marek żadnego błędu, jeśli w szczegółach tak pisał, jak to się w jegoprzechowało pamięci. O jedno się tylko starał, o to, by nic nie opuścić z tego, cosłyszał, oraz, by nie napisać jakiej nieprawdy’ (Historia kościelna, III,39,12-16)”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 1264).

Cóż powiemy o tych zdaniach. Otóż na początek należy stwierdzić, że łączeniesłów o „najstarszej tradycji” z literalnym Babilonem, o jakim uczy TowarzystwoStrażnica, jest jakimś nadużyciem. Nie znajdziemy bowiem żadnego pisarzawczesnochrześcijańskiego, który by tam umiejscawiał Piotra. Wszyscy oni pisząo Rzymie, jak to widzieliśmy w poprzednich rozdziałach tego artykułu.

Natomiast jeśli chodzi o teksty cytowane, to ukażemy je w tabeli, w pełnym ichkontekście. Zestawimy je też z przemilczanymi przez Towarzystwo Strażnicatekstami.

Zanim to przedstawimy zacytujmy jeszcze dwie inne publikacje TowarzystwaStrażnica, które mówią o tym, gdzie powstała Ewangelia Marka:

„Według najstarszej tradycji - opartej na wypowiedziach Papiasza, Orygenesa iTertuliana - czerpał wiadomości od Piotra, z którym pozostawał w zażyłychstosunkach” („Całe Pismo jest natchnione przez Boga i pożyteczne” 1998 s. 182);

„Ponieważ wszystko wskazuje na to, że Marek pisał głównie z myślą oRzymianach, więc jego Ewangelia najprawdopodobniej powstała w Rzymie.Zarówno najdawniejsza tradycja, jak i treść tej księgi pozwalają wnioskować, iżzostała tam spisana...” („Całe Pismo jest natchnione przez Boga i pożyteczne”1998 s. 182-183).

„Sama ewangelia nie wspomina co prawda, że napisał ją Marek, alepotwierdzają to w swych dziełach Papiasz, Justyn Męczennik, Tertulian,Orygenes, Euzebiusz, Hieronim i inni (...) Według tradycji podstawowewiadomości zawarte w tej ewangelii pochodzą od apostoła Piotra” (Strażnica Nr20, 1989 s. 30). Por. „Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 1266.

Przedstawiamy poniżej zestawienie z dwóch publikacji Towarzystwa Strażnicaoraz całe wypowiedzi cytowanych pisarzy wczesnochrześcijańskich.

Strażnica Nr 12, 1962 s. 11 „Wnikliwe poznawanie Pism”2006 t. I, s. 1264

Fragmentywczesnochrześcijańskie


244 of 433 02/17/2014 03:19 PM

‘Marek, Hermeneut /tłumacz/Piotra pisał dokładnie to, co Piotropowiedział.’ (Papiasz);

Euzebiusz cytuje za Papiaszem(ok. 140 n.e.) słowa ‘Janaprezbitera’: ‘To zaś powiedziałprezbiter: Marek, który byłtłumaczem Piotra, spisałdokładnie wszystko, coprzechował w pamięci, ale nie wtym porządku, w jakimnastępowały po sobie słowa iczyny Pańskie. (...) Nie popełniłwięc Marek żadnego błędu, jeśliw szczegółach tak pisał, jak to sięw jego przechowało pamięci. Ojedno się tylko starał, o to, by nicnie opuścić z tego, co słyszał,oraz, by nie napisać jakiejnieprawdy’ (Historia kościelna,III,39,12-16);

Papiasz (II w.) - „Marek, który byłtłumaczem Piotra, spisał dokładniewszystko, co przechowywał wpamięci, ale nie w tym porządku,w jakim następowały po sobiesłowa i czyny Pańskie. Anibowiem Pana nie słyszał, ani nienależał do jego orszaku, i tylkopóźniej, jak się rzekło, byłtowarzyszem Piotra. Otóż Piotrstosował nauki do potrzebsłuchaczy, a nie dbał o związeksłów Pańskich. Nie popełnił więcMarek żadnego błędu, jeśli wszczegółach tak pisał, jak to się wjego przechowało pamięci. Ojedno się tylko bowiem starał, o to,by nic nie opuścić z tego, cosłyszał, oraz by nie napisać jakiejnieprawdy” (przytoczone w„Historii Kościoła” III:39,15Euzebiusza [ur. 260]);Patrz też pod tabelą świadectwoEuzebiusza, który odwołuje się doPapiasza;

‘Po śmierci Piotra i Pawła Marek,uczeń i tłumacz Piotra przekazałnam na piśmie wszystko, co głosiłPiotr.’ (Ireneusz);

Ireneusz (ur. 130-40) - „OtóżMateusz dla Hebrajczyków napisałi wydał Ewangelię w ich językuojczystym, podczas gdy Piotr iPaweł w Rzymie ewangelięopowiadali i zakładali Kościół.Po ich odejściu Marek, uczeń itłumacz Piotrowy, przekazałnam również na piśmie to, coPiotr głosił. Łukasz zaś, towarzyszPawła, w księdze swej złożyłewangelię, jak ją ten apostołrozszerzał.” („Przeciw herezjom”3:1,1; przytoczone też w „HistoriiKościoła” V:8,2-4 Euzebiusza [ur.260]);

‘Marek napisał swą Ewangeliępod kierownictwem Piotra.’(Orygenes);

Zdaniem Orygenesa Marek spisałEwangelię ‘według wskazówekPiotra’ (Euzebiusz z Cezarei,Historia kościelna, tłum. A.Lisiecki, VI,25,3-7);

Orygenes (ur. 185) - „Piotr, jak sięzdaje, głosił ewangelię Żydom (...)wreszcie przybył do Rzymu izostał ukrzyżowany głową w dół,jak sam tego pragnął”(„Komentarz do Księgi Rodzaju”cytowany w „Historii Kościoła”III:1,2 Euzebiusza [ur. 260]);„Drugą zaś jest Ewangelia wedługMarka, który ją ułożył według


245 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wskazówek Piotra, i dlatego Piotrw swym Liście Katolickim uznajego za syna, kiedy mówi:‘Pozdrawia Was kościół wBabilonie, wybrany razem z wamii Marek, syn mój’” („Komentarzdo Ewangelii Mateusza” cytowanyw „Historii Kościoła” VI:25,5Euzebiusza [ur. 260]);

‘Ewangelię Marka uważa się zaEwangelię Piotra, którego on byłtłumaczem (...), ponieważ to copublikują uczniowie, można takżetraktować jako dzieła ichmistrzów.’ - Tertulian.

A Tertulian twierdzi, że ‘MarekEwangelię, którą wydał, opierałna autorytecie Piotra, bo był jegotłumaczem’ (PrzeciwMarcjonowi, IV, 5.3, tłum. S.Ryznar, Warszawa 1994, s. 148).

Tertulian (ur. 155) - „Popatrzciejakie to mleko czerpaliKoryntianie od Pawła, do jakiejreguły zostali przywróceni Galaci,co czytali Filipianie,Tesaloniczanie, Efezjanie, conawet Rzymianie mówiąpodobnie. A przecież i Piotr iPaweł zostawili im Ewangelięopieczętowaną nawet krwiąwłasną. (...) Ten sam autorytetKościołów apostolskich będziepatronował i pozostałymEwangeliom, które przecież taksamo mamy przez nie i zgodnie znimi. Mówię mianowicie oEwangelii Jana i Mateusza,chociaż i Marek Ewangelię,którą wydał, opierał naautorytecie Piotra, bo był jegotłumaczem. Bo i Łukasza dziełozwykło się przypisywaćPawłowi” („Przeciw Marcjonowi”IV:5,1-3).

Widzimy z powyższego, że Towarzystwo Strażnica cytując tradycję ipowołując się na niektórych pisarzy wczesnochrześcijańskich skrzętnie pominęłoto, co mówią oni o Piotrze w Rzymie, w związku z powstaniem Ewangelii Marka.Słownik Świadków Jehowy nawet nie zauważył Ireneusza, którego kiedyśStrażnica wyrywkowo przywołała.

Ale to nie wszystko! Tak się składa, że posiadamy i inne teksty z pierwszychwieków, których słownik Towarzystwa Strażnica nie zacytował nawet, choć oautorach ich napomknął: „Według najdawniejszej tradycji Ewangelia według Marka została po razpierwszy udostępniona w Rzymie, co poświadczają tacy dawni pisarze, jakKlemens Aleksandryjski, Euzebiusz z Cezarei i Hieronim” („Wnikliwe


246 of 433 02/17/2014 03:19 PM

poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 1266).

Otóż wydaje się, że Towarzystwo Strażnica nie przytoczyło tekstówpowyższych mężów, bo znów by okazało się, że mówią one przy okazji o Piotrzew Rzymie! Oto ich słowa:

Klemens Aleksandryjski (ur. 150) - „Gdy Piotr w Rzymie publicznie głosiłSłowo Boże i za sprawą Ducha opowiadał Ewangelię, tedy liczni słuchaczewezwali Marka, który mu od dawna towarzyszył i słowa jego pamiętał, by spisałto, co mówił Piotr. Marek to uczynił i dał Ewangelię tym, którzy go o nią prosili”(„Zarysy” cytowane w „Historii Kościoła” VI:14,6 Euzebiusza [ur. 260]);

„Marek, towarzysz Piotra, w czasie gdy Piotr głosił Ewangelię w Rzymie wobecności pewnych oficerów Cezara i wygłaszał wiele świadectw Chrystusa, naich prośbę - by mieć spisane to, co było im głoszone - z nauk głoszonych przezPiotra spisał Ewangelię, która nazywana jest Ewangelią według Marka”(Adumbrationes in epistulas canonicas; cytat za „Geneza Ewangelii Marka” ks.A. Kowalczyk, Pelplin 2004, s. 13). Patrz też poniżej świadectwo Euzebiusza,który odwołuje się do dzieła Klemensa.

Euzebiusz (ur. 260) - „jeszcze za panowania Klaudiusza, (...) Opatrznośćprzywiodła do Rzymu przeciwko tak groźnemu niszczycielowi życia Piotra,apostoła potężnego i wielkiego, który swą cnotą przewyższał wszystkich innych.Przyszedł jako dzielny hetman boży, w boży uzbrojony oręż, przyniósł zeWschodu ludziom Zachodu bezcenny skarb światła duchowego, głosił dobrąnowinę o samym już Świetle (...) Tak wśród Rzymian rozgościło się słowo Boże(...) Takim blaskiem płonęło światło religii w sercach słuchaczy Piotrowych, żebyło im za mało, iż raz tylko słyszeli ustne opowiadanie nauki bożej. Usilnieprzeto prosili Marka, autora ewangelii i towarzysza Piotrowego, by im na piśmiepozostawił pamiątkę ustnie im podanej nauki; prosić zaś nie przestali, póki ichżyczenia nie spełnił. W ten sposób spowodowali napisanie Ewangelii wedługMarka. O tem, co się stało, miał się Piotr dowiedzieć przez objawienie DuchaŚwiętego. Cieszyła go ich gorliwość i zgodził się na to, by to pismo czytano wkościołach. Mówi o tem Klemens w VI księdze Zarysów, a i zgadza się z nimbiskup hierapolitański Papiasz” („Historia Kościoła” II:14,6-15,2).

Hieronim (ur. 347, †420) - „Na początku stoi Mateusz, celnik z przydomkiemLewi, który zredagował Ewangelię w języku hebrajskim, na żądanie przedewszystkim Żydów, którzy uwierzyli w Jezusa i gdy przyjęli prawdę Ewangelii,


247 of 433 02/17/2014 03:19 PM

nie zachowywali już Prawa. Jako drugi - Marek, tłumacz apostoła Piotra ipierwszy biskup Aleksandrii, który Pana i Zbawcy sam nie widział, leczopowiada to, co słyszał w kazaniach nauczyciela, zważając bardziej na pewnośćwydarzeń niż kolejność” (Commentarius in Matthaeum, Praefatio; cytat za„Geneza Ewangelii Marka” ks. A. Kowalczyk, Pelplin 2004, s. 14);

„Szymon Piotr, syn Jana, z Betsaidy w prowincji Galilei, brat apostołaAndrzeja i książe (princeps) apostołów, był biskupem Kościoła w Antiochii igłosił ewangelię wśród nawróconych Żydów, rozproszonych w Poncie, Galacji,Kapadocji, Azji i Bitynii [1P 1:1]. W drugim roku panowania Klaudiusza udał siędo Rzymu, celem zwalczania Szymona Maga i tu (...) [za] Nerona, za[panowania] którego został uwieńczony męczeństwem przybity do krzyża głowąw dół...” („O znakomitych mężach” 1).

Widać więc, że tradycja jest zgodna i prawie zawsze razem wspomina opobycie Piotra w Rzymie i powstaniu Ewangelii Marka w tym mieście oraz zinspiracji Apostoła. Natomiast Towarzystwo Strażnica nie jest całkowicie zgodnez nią, bo powstanie Ewangelii Marka w Rzymie i pod wpływem Piotra uznaje najej podstawie, a pobytu i śmierci Piotra z Rzymie nie przyjmuje, choć to te sameteksty tradycji o tym mówią.

Jeśli jednak Świadkowie Jehowy odrzucają świadectwa tradycji dotycząceobecności Piotra w Rzymie, powinni i zanegować te o powstaniu EwangeliiMarka, bo to te same pisma wczesnochrześcijańskie o tym mówią.

Czy według nich te same teksty tradycji dotyczące obecności Piotra w Rzymiesą nieprawidłowe, a dotyczące powstania Ewangelii Marka są dobre? CzyŚwiadkowie Jehowy tego nie zauważają? Jak Towarzystwo Strażnica to godzi?

Jeśliby ktoś powiedział, że Towarzystwo Strażnica nie powołuje się na tradycjęodnośnie powstania Ewangelii Marka w Rzymie i pod wpływem Piotra, a tylko jąprzywołuje, to dodajmy, że w żadnej swej publikacji nie neguje ono tych faktówprzekazanych przez pisarzy wczesnochrześcijańskich. Natomiast obecność iśmierć Piotra w tym mieście, przekazane również przez tę samą tradycję, są cojakiś czas kwestionowane w różnych publikacjach Świadków Jehowy.

Dodatek 1. Apokryfy o Piotrze w Rzymie

Innymi świadectwami dotyczącymi obecności i śmierci Piotra w Rzymie są


248 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wczesne pisma apokryficzne. Choć w wielu punktach są one niezgodne z naukąKościoła, to jednak faktu obecności Piotra w Rzymie nie podważały i sądodatkowym świadectwem wiary pewnych ludzi pierwszych wieków. Oto cytatyz nich:

„[Piotrze] Idź do miasta, które panuje nad Zachodem (albo: do miasta nierządu)i wypij kielich, który ci obiecałem” („Apokalipsa Piotra” [Papirus Rainer 17] [ok.100-135] cytowane za „Piotr i Rzym” J. Gnilka, Kraków 2002, s. 314).

„Zejdzie on ze swego firmamentu w postaci człowieka, króla nieprawości,zabójcy swej matki [Neron] - taki jest król tego świata. Będzie prześladowałroślinę [Kościół], którą zasadziło dwunastu Apostołów Umiłowanego; jeden zdwunastu będzie wydany w jego ręce” („Wniebowstąpienie Izajasza” 4:2-3 [ok.100-150]).

Prócz tego prawie całe „Dzieje Piotra” (ok. 180 r.) opisują obecność,działalność i męczeństwo Piotra w Rzymie. Tekst ich zawarty jest w zbiorze pt.„Apokryfy Nowego Testamentu. Apostołowie” ks. M. Starowieyski, Kraków2007, cz. 1, s. 485-524 (fragmenty w „Apokryfy Nowego Testamentu” D. Rops,F. Amiot, tłum. Z. Romanowiczowa, Londyn 1955).

Jeśli Świadkowie Jehowy postawiliby nam zarzut, że obecność Piotra wRzymie oparta jest na apokryfach z II wieku, to nadmieńmy, że o obecności Piotraw literalnym Babilonie nie mówi nawet żaden apokryf z pierwszych wieków! Aprzecież ten rodzaj twórczości lubił uzupełniać to, co nie zostało ‘dokładnie’opisane w Nowym Testamencie.

Dodatek 2. Różne Babilony

Ciekawe skąd Towarzystwo Strażnica wie, o którym Babilonie mówi 1P 5:13,skoro odrzuca tradycję, a miejscowości o tej nazwie były dwie i Rzym, który taknazywano. Oto dwa cytaty o tym:

„Ci, którzy usiłowali dowieść, że Piotr nigdy nie był w Rzymie, próbowalirozumieć termin ‘Babilon’ dosłownie, przy czym jedni opowiadali się zasławnym Babilonem w Mezopotamii, gdzie Piotr miał rzekomo prowadzićrównież swoją działalność apostolską, inni zaś umiejscawiają ten Babilon wśrodkowym Egipcie, niedaleko Memfis, gdzie według Strabona (XVII, 1,30)istniała wojskowa placówka rzymska o nazwie Babilonia, gdzie również Piotr


249 of 433 02/17/2014 03:19 PM

miałby się znaleźć pod koniec swego życia” („Św. Piotr. Życie i dzieło” bp K.Romaniuk, Katowice 1995, s. 129-130).

„Identyfikowano ją z miastem leżącym w Mezopotamii, a znanym z historiistarożytnej, zwłaszcza ze Starego Testamentu; z przedmieściem Kairu, którenosiło tę nazwę, i wreszcie z Rzymem” („Listy Katolickie. Wstęp - Przekład zoryginału - Komentarz” ks. dr F. Gryglewicz, Poznań 1959, s. 244-245).

Dodajmy tu, że wiadomo iż w Egipcie żyło wielu Żydów (tam udała się też św.Rodzina) i później chrześcijan, do których teoretycznie Piotr mógłby się udać. Mydzięki Pismu Świętemu i przekazowi tradycji wiemy, że nie chodziło w 1P 5:13ani o Babilon, o którym uczą Świadkowie Jehowy, ani o Babilon powyżejwspomniany, tylko o Rzym zwany Babilonem. Towarzystwo Strażnica nie możemieć pewności o którym Babilonie jest mowa, bo nie uznaje tradycji, lub traktujeją wybiórczo. Wydaje się, że z tego powodu nawet nie wspomina o tym egipskimBabilonie, by nie robić tym problemem zamieszania wśród Świadków Jehowy.

Inne wątpliwości na temat obecności i śmierci Piotra w Rzymie, przedstawianeprzez Świadków Jehowy w pozostałych ich publikacjach i odpowiedzi na nie,patrz rozdział ‘Czy św. Piotr był w Rzymie?’ w mojej książce „W obronie wiary.Pismo Święte a nauka Świadków Jehowy, innych sekt i wyznań niekatolickich”(opublikowana na www.apologetyka.info i www.piotrandryszczak). Tu zajęliśmysię tylko tymi zarzutami, które przedstawia omawiany słownik.

Również z powodu tego, że słownik Towarzystwa Strażnica nie poruszasprawy grobu Piotra w Rzymie, nie będziemy tu omawiać tego tematu. Odsyłamyzainteresowanych do powyżej wymienionej książki i do jej punktu 19.4., gdzie toprzedstawiliśmy w polemice z poglądami Świadków Jehowy.

Teksty pisarzy wczesnochrześcijańskich cytowane według:„Antologia Literatury Patrystycznej” tłum. M. Michalski, Warszawa 1975;„Antologia patrystyczna” tłum. A. Bober SJ, Kraków 1965;„Apokryfy Nowego Testamentu. Listy i Apokalipsy Chrześcijańskie” pod red.

ks. M. Starowieyskiego, Kraków 2001;„Św. Cyprian. Listy” tłum. O. W. Szołdrski CSsR, Warszawa 1969;

„Historia Kościelna. O Męczennikach Palestyńskich. Euzebiusz z Cezarei”,tłum. Ks. A. Lisiecki, Poznań 1924;

„Św. Ireneusz z Lyonu. Chwałą Boga żyjący człowiek” tłum. W. Myszor,Kraków 1999;


250 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Klemens Aleksandryjski, Czy człowiek bogaty może być zbawiony” przekł. ks.J. Czuj Warszawa 1953;

„Laktancjusz. Pisma Wybrane” tłum. ks. dr J. Czuj, Poznań 1933;„Ojcowie Apostolscy” z serii ‘Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy’ Tom XLV,

tłum. A. Świderkówna, Warszawa 1990;„Tertulian. Wybór Pism” ks. W. Myszor, o. E. Stanula, ks. W. Kania, Warszawa

1970;„Tertulian. Wybór Pism II” ks. W. Myszor, o. E. Stanula, ks. A. C. Guryn, ks.

K. Obrycki, Warszawa 1983;„Tertulian. Przeciw Marcjonowi” tłum. O. S. Ryzner CSsR, Warszawa 1994.

2.6. Prymat Piotra i „Wnikliwe poznawanie Pism”(cz. I)

Towarzystwo Strażnica nigdy w swej krótkiej historii istnienia nie nauczało, żePiotr był „pierwszym z Apostołów”, czy chociażby „pierwszym wśród równych”.Strażnica Nr 18, 1991 s. 16 nazywając go „rzecznikiem apostołów” sugerujenawet, że był jakby niższym od pozostałych. Dlaczego tak uważamy? Gdyżwedług nauki Świadków Jehowy Jezus będąc „rzecznikiem Jehowy” jest od niegoniższy rangą (Strażnica Nr 12, 1998 s. 22). Wydaje się więc, że podobnie jest zPiotrem. W życiu codziennym również rzecznicy nie są urzędnikami najwyższejrangi (np. rzecznik rządu w hierarchii jest poniżej wicepremierów czy ministrów).

Również biblijny słownik Towarzystwa Strażnica nazywa Jezusa „RzecznikiemJehowy” i „rzecznikiem prawdziwego Boga” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006t. I, s. 974 i 976), a Piotra „rzecznikiem” czy „rzecznikiem apostołów”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 878; t. II, s. 375).

Także częste podkreślanie przez Świadków Jehowy, że „apostołowie -najwyraźniej jako grono - ‘wysłali’ do nich [do Samarytan] Piotra i Jana [Dz8:14]” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 376), wskazuje, że Piotr niema według nich wysokiej rangi wśród pozostałych Apostołów.

Z drugiej strony zdarzało się Towarzystwu Strażnica jakby ‘wywyższać’ Piotra.Oto kilka wypowiedzi z tym związanych:

„W natchnionym tekście zastosowano do Piotra różne określenia: Szymon,


251 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Symeon, Piotr, Szymon Piotr i Kefas; łącznie wspomniano o nim pod tymiimionami częściej niż o jedenastu pozostałych współapostołach razemwziąwszy...” (Strażnica Nr 9, 1970 s. 22);

„Jego pierwszego wymieniono wśród tych, których Jezus powołał napełnoczasowych uczniów, a kiedy imię Piotra pojawia się obok imion tychpozostałych apostołów, zawsze nieodmiennie występuje na pierwszym miejscu -bez względu na to, czy wymienieni są wszyscy dwunastu (reszta nie zawsze w tejsamej kolejności), czy tylko czterech, trzech, czy choćby dwóch apostołów”(Strażnica Nr 9, 1970 s. 22);

„Piotr z własnej inicjatywy częściej zabierał głos niż pozostała jedenastka, przyczym przemawiał bądź tylko w swoim imieniu, bądź też w imieniu całego grona”(Strażnica Nr 9, 1970 s. 22);

„Jezus też modlił się specjalnie za Piotra i polecił mu utwierdzać braci wwierze. Najprawdopodobniej Piotr był pierwszym apostołem, któremu pozmartwychwstaniu ukazał się Jezus, a później temuż Piotrowi udzieliłwielokrotnego napomnienia, by pasł jego owieczki i jagnięta. I jak jużwspomnieliśmy, Piotrowi powierzył Jezus klucze Królestwa” (Strażnica Nr 9,1970 s. 23);

„W tym stanie rzeczy należało się spodziewać, że po zmartwychwstaniuJezusa, kiedy ten już nie przebywał ze swoimi uczniami, właśnie Piotr podejmiewśród nich inicjatywę, i tak też się stało. Przewodził zarówno w sprawachdotyczących poszczególnych osób, jak i w spełnianiu zlecenia od Boga”(Strażnica Nr 9, 1970 s. 23);

„Po wniebowstąpieniu Jezusa, w okresie oczekiwania na ducha świętego, niekto inny jak Piotr wystąpił z propozycją wybrania kogoś na miejsce Judasza. Akiedy na 120 uczniów zgromadzonych w sali na piętrze pewnego domu wJeruzalem został wylany duch święty, widzimy Piotra przystępującego zgodnie zotrzymanym poleceniem na czele pozostałych...” (Strażnica Nr 9, 1970 s. 23);

„Wydaje się ponadto, iż Piotr miał większą moc uzdrawiania niż inni, gdyżczytamy, że nawet jego cień przyczyniał się do uleczenia” (Strażnica Nr 9, 1970 s.23);

„Dlatego też - chociaż [Jezus] wolał apostoła Jana, którego darzył specjalnymuczuciem - udzielił wielu wspaniałych przywilejów Piotrowi” (Strażnica Nr 9,1970 s. 25);

„Widzi w jego osobie człowieka szczególnie wybranego przez Syna Bożego,wyróżnionego nieprzeciętnymi przywilejami spośród reszty apostołów...”(Strażnica Nr 9, 1970 s. 25);


252 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Wkrótce potem [Jezus] uhonorował go, pozwalając mu przewodzić w dzieleprowadzonym przez uczniów” („Zbliż się do Jehowy” 2002 s. 298).

Po tych wszystkich wypowiedziach należy wyrazić satysfakcję, że choć czasemzdarza się Towarzystwu Strażnica uwypuklić to, co Biblia mówi o Piotrze. Wartoby każdy ze Świadków Jehowy zapoznał się bliżej z tymi tekstami, a i mymoglibyśmy się pod nimi podpisać, przynajmniej pod tymi przytoczonymi.Wydaje się, że trudno by było znaleźć u niekatolika równie mocno sugerująceprymat Piotra fragmenty, jak te powyższe.

Pomimo niektórych powyższych wypowiedzi dowartościowujących Piotra,Towarzystwo Strażnica neguje jego prymat. Oto jego najbardziejcharakterystyczne stwierdzenia o nim:

„nie był najważniejszym apostołem”;„nie był masywem skalnym [opoką, skałą] (Mt 16:18)”;

„nie był papieżem” („Skorowidz do Publikacji Towarzystwa Strażnica1986-2000” 2003 s. 362).

Negację prymatu Piotra podtrzymuje słownik biblijny Towarzystwa Strażnicawydany w 2006 r. (ang. edycja 1988) pt. „Wnikliwe poznawanie Pism” i tuzajmiemy się przedstawieniem jego opinii. Przeprowadzimy też z nim polemikę.

W artykule tym (w drugiej części) zamieścimy też osobny rozdział pt. ‘KluczeKrólestwa’, w którym omówimy między innymi zmianę w nauczaniu ŚwiadkówJehowy. Dotyczy ona ilości kluczy Piotrowych.

Na koniec tego wstępu wspomnijmy jeszcze o pewnej niekonsekwencjiTowarzystwa Strażnica. Otóż choć neguje ono fakt istnienia prymatu Piotra, tojednak przynajmniej jego następców nim obdziela:

„w okresie, gdy zesłany [Jan] przebywał na wyspie Patmos (...) w Rzymie rolępapieża odgrywał biskup imieniem Klemens, który tam urzędował w latach od 88do 97 n.e. Po nim nastąpił Ewaryst (97-105 n.e.)” (Strażnica Nr 17, 1968 s. 9 -przypis).

„Kolejnym autorem wczesnych prac dotyczących chrystianizmu był Klemens,uważany za ‘biskupa’ Rzymu” (Strażnica Nr 3, 1992 s. 20).

Szkoda, że zapomniano wspomnieć o Linusie (64-79) i Anaklecie (79-90/92).Można by zapytać, na kim wzorowali się ci papieże? Skąd u nich „odgrywanie

roli papieża”, jak to nazwie Towarzystwo Strażnica?


253 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Z zadowoleniem podkreślmy, że powyższe zdania mogą być dla ŚwiadkówJehowy dobrym tematem do przemyślenia. Tym bardziej, że wcześniejsze ichpublikacje przeczyły, że wymienieni byli papieżami:

„‘The Catholic Encyclopedia’ podaje kilku papieży, którzy rzekomo nastąpilipo Piotrze: św. Linus, św. Anaklet I, św. Klemens I i św. Ewaryst, przy czym tenostatni miał rządzić około roku 99 po Chr. Apostoł Jan żył mniej więcej do roku100 lub jeszcze dłużej. (...) Dziwna wydaje się też okoliczność, że jeszcze zażycia apostoła Jana rzekomo nastąpiło po Piotrze aż czterech papieży. Gdyby jużmiał ktoś być jego następcą, to przede wszystkim wchodziłby w rachubę Jan,umiłowany uczeń Jezusa...” (Strażnica Nr 9, 1959 s. 22).

Czyżby szykował się jakiś przełom w nauce Towarzystwa Strażnica, skoro dziśjuż uznaje się powyższych chrześcijan za papieży i to w pierwszym wieku?

Wiele osób może też zadaje sobie pytania typu:„Dlaczego Towarzystwo Strażnica neguje prymat Piotra?”;„Do czego Towarzystwu Strażnica potrzebna jest ta negacja?”.Otóż by wskazać na Nowy Jork, jako miejsce skąd płyną dziś ‘najprawdziwsze’

nauki. Oto uzasadnienie Towarzystwa Strażnica dla tej informacji:„Miejscem, skąd w I wieku n.e. kierowano pracą wszystkich zorganizowanych

chrześcijan, było Jeruzalem (Dzieje 15:1, 2). Dziś jest nim Brooklyn, dzielnicaNowego Jorku” (Strażnica Rok CIII [1982] Nr 23 s. 16; por. Strażnica Nr 19,1966 s. 11).

Prymat Piotra

1) Oto fragment biblijnego słownika Towarzystwa Strażnica o imieniu ‘Piotr’:„PIOTR (‘odłam skalny’) (...) greckie ‘Piotr’ (w Biblii określające tylko jego),

odpowiadające mu semickie ‘Kefas’ (być może spokrewnione z hebr. słowemkefim [‘skały’], użytym w Hi 30:6; Jer 4:29)” („Wnikliwe poznawanie Pism”2006 t. II, s. 373).

Co powiemy o tych stwierdzeniach? Otóż dziwne, że skoro imię ‘Piotr’ jestodpowiednikiem słowa ‘Kefas’, to dlaczego pierwsze z nich ma oznaczać tylko„odłam skalny”, a to drugie nawet „skały”. Czy nie jest to jakaś próbaumniejszania ważności osoby Piotra? Ważne jest to, że Towarzystwo Strażnicapodkreśliło, że tylko on nazwany jest w Biblii tym imieniem. Dodajmy jednak, żezostało ono wymyślone i wprowadzone przez Jezusa i nikt wcześniej nie posiadał


254 of 433 02/17/2014 03:19 PM

takiego imienia! Jeśli Chrystus czegoś takiego dokonał, to musiało to mieć jakieświelkie znaczenie. Tylko dla niego Chrystus wprowadził do obiegu nowe imię imu je nadał.

W innym miejscu swego słownika Świadkowie Jehowy podają:„Jezus nadał mu wtedy imię Kefas (Piotr) (Mk 3:16; Jn 1:42), mające

niewątpliwie znaczenie prorocze” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s.373).

Szkoda jednak, że Towarzystwo Strażnica ‘komentując’ te prorocze znaczenieimienia Piotra ograniczyło się tylko do stwierdzenia:

„Piotr rzeczywiście zapewniał współwyznawcom solidne oparcie, zwłaszcza pośmierci i zmartwychwstaniu Jezusa, wzmacniał ich bowiem i pokrzepiał podwzględem duchowym...” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 373).

Nadanie Szymonowi nowego imienia „Piotr” w Mt 16:18 staje się znakiemjego szczególnego powołania (tak jak zmiana Abram na Abraham - Rdz 17:5).Tak jak Abraham jako protoplasta Izraela został nazwany „skałą” (Iz 51:1-2), takteż Piotr mógł być określony terminem „Skała”, jako protoplasta Izraeladuchowego (por. J 21:15-17). Słownik Towarzystwa Strażnica sam uczy, że„skałą” z Iz 51:1 jest Abraham:

„Do kamieniołomu i wykonywanej w nim pracy nawiązuje sugestywnametafora, którą posłużył się Jehowa za pośrednictwem Izajasza (Iz 51:1). Jakwynika z kontekstu, ‘skałą’ najwyraźniej był Abraham, praojciec Izraelitów...”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 1055).

Widzimy więc, że jeśli Abraham mógł być „skałą”, to i Piotra imię mogło doniej nawiązywać, a nie do „odłamu skalnego”.

Więcej o znaczeniu imienia „Piotr” powiemy poniżej (pkt 3), gdy omawiaćbędziemy hasło słownikowe ‘MASYW SKALNY’.

Ciekawym stwierdzeniem słownika jest też zdanie:„W Ewangeliach utrwalono więcej wypowiedzi Piotra niż któregokolwiek

innego apostoła” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 374).Szkoda, że Towarzystwo Strażnica nie napisało dlaczego Ewangeliści

zanotowali najwięcej wypowiedzi Piotra, skoro uważa, że on w niczym nie byłważniejszy od pozostałych Apostołów. Czyżby tylko przez przypadek jegocytowano najczęściej?

Również interesującymi fragmentami ze słownika Świadków Jehowy sąnastępujące teksty:


255 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„On i Jan są jedynymi apostołami wymienianymi potem z imienia w DziejachApostolskich, nie licząc krótkiej wzmianki o straceniu ‘Jakuba, brata Jana’ -trzeciego z apostołów będących najbliższymi towarzyszami Jezusa (Dz 12:2).Piotr był chyba szczególnie znany z dokonywania cudów (Dz 3:1-26; 5:12-16;por. Ga 2:8) (...) Być może jeszcze w tym samym roku (36 n.e.) do Jerozolimyzawitał Paweł - po raz pierwszy jako nawrócony chrześcijanin i apostoł. Udał siętam, żeby ‘odwiedzić Kefasa’, czyli Piotra, u którego zatrzymał się 15 dni”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 375).

Żałować należy, że wymienione epizody nie mają dla Towarzystwa Strażnicażadnego głębszego znaczenia. Dla nas są to kolejne fakty, które ukazują Piotraponad pozostałymi Apostołami.

2) Oto kolejne słowa Towarzystwa Strażnica o Piotrze:„Z całej tej relacji wyraźnie wynika, że chociaż Piotr był wybitnym i

szanowanym członkiem zboru, nie sprawował wśród apostołów prymatu, tzn. niegórował nad nimi pozycją ani urzędem. Kiedy np. działalność Filipa wśródSamarytan przyniosła owoce, apostołowie - najwyraźniej jako grono - ‘wysłali’do nich Piotra i Jana (Dz 8:14)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 376).

Cóż powiemy o tych słowach? Otóż najpierw powiedzmy kilka zdań o„wysłaniu Piotra i Jana” (Dz 8:14). Warto by na początek zapytać, jakŚwiadkowie Jehowy godzą to, że „Kefas i Jan uważani za filary” (Ga 2:9) moglizostać tak zwyczajnie „posłani”? Zauważmy, że zostali oni ‘posłani’ przez„Apostołów” (Dz 8:14), a więc również przez samych siebie, stanowiąc wśródnich „filary” (Ga 2:9). Widać z tego, że to oni sami mieli duży i zapewnedecydujący wpływ na swoją misję.

Zarzut Towarzystwa Strażnica i innych atakujących pozycję Piotra byłbyuzasadniony, gdyby było pewne, że inni Apostołowie wysłali Piotra i Jana wsposób autorytatywny, nakazując im iść do Samarii. Wynikałoby też z tego, żePiotr i Jan jako ‘posłani’ byli podwładnymi pozostałych Apostołów, a z tympewnie Świadkowie Jehowy nie godzą się. Piotr jednak poszedł zapewne doSamarii ulegając radzie i prośbie Apostołów. Oni też zrozumieli, że Piotr zpowodu wyższego autorytetu będzie najodpowiedniejszym do tej misji i dlategopewnie prosili go, by się jej podjął, a on zgodził się (por. inna misja obu - Łk22:8). To, że Piotr i Jan w Ga 2:9 nazwani są „filarami” Kościoła potwierdza, żebyli najbardziej odpowiednimi osobami do tej misji.

Z Biblii nie wynika, że zawsze wysyłający posiadają wyższy autorytet czy


256 of 433 02/17/2014 03:19 PM

stanowisko niż posłani. Warto prześledzić kilka przykładów: J 1:19, 18:24, Dz17:10, 14. Ciekawy jest fragment w którym „bracia wysłali Pawła i Sylasa doBerei” (Dz 17:10), co pewnie nie oznacza, że wysyłający przewyższali w czymśApostoła narodów.

Oto wypowiedź jednego z komentarzy biblijnych o posłaniu Piotra,nawiązująca do tradycji Izraela:

„‘Wysłanie’ Piotra w niczym nie podważa jego najwyższej godności wKościele, i rozumieć to należy w tym samym znaczeniu, w jakim Żydzi ‘wysłali’najwyższego kapłana Izmaela do Rzymu (Antiq 20, 8, 11 [„Dawne Dzieje Izraela”J. Flawiusza (†98)]), chociaż był ich zwierzchnikiem religijnym o dużychwpływach politycznych” („Dzieje Apostolskie. Wstęp - Przekład z oryginału -Komentarz” ks. E. Dąbrowski, Poznań 1961, s. 293).

Również pisarze wczesnochrześcijańscy używali podobnej terminologiizwiązanej z „posłaniem”. Oto przykład z pisma Ignacego Antiocheńskiego(†107):

„Tak właśnie postąpiły już Kościoły sąsiednie, które posłały jedne - swoichbiskupów, inne zaś - kapłanów i diakonów” („Do Kościoła w Filadelfii” 10:2).

Przypomnijmy pierwsze cytowane powyżej słowa Towarzystwa Strażnica:„chociaż Piotr był wybitnym i szanowanym członkiem zboru, nie sprawowałwśród apostołów prymatu, tzn. nie górował nad nimi pozycją ani urzędem”.

Trochę zadziwia te stwierdzenie, gdyż jak wiemy Świadkowie Jehowy zawszepodkreślają, że to tylko Piotr użył kluczy Królestwa, o czym powiemy w drugiejczęści naszego artykułu. Otworzył w ten sposób drogę do Królestwa Żydom,Samarytanom i poganom. Oto jedno z ich zdań:

„Kiedy więc Jezus wspomniał Piotrowi o ‘kluczach’, dał do zrozumienia, żeapostoł ten będzie miał przywilej zainicjować program nauczania, który otworzyprzed innymi szczególne możliwości związane z Królestwem niebios”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 1103).

Wymieniliśmy też, w punkcie pierwszym, kilka akcentów ze słownikaŚwiadków Jehowy, a dotyczących wiodącej roli Piotra. Wspominaliśmy także oniej we wprowadzeniu tego artykułu, cytując np. Strażnicę Nr 9, 1970 s. 22-25.

Wydaje się jednak, że choć Towarzystwo Strażnica odrzuca prymat Piotra, tojednak wprowadza zastępczo „przewodniczenie” innych Apostołów. Oto fragment


257 of 433 02/17/2014 03:19 PM

z jego słownika:„Wygląda na to, że po śmierci apostoła Jakuba ciału kierowniczemu

przewodniczył [appears to have presided in the governing body - wg ang. ed.1988, t. I, s. 129] uczeń Jakub, przyrodni brat Jezusa. (...) Jakub (nie jeden z‘dwunastu’ - ani syn Zebedeusza, ani syn Alfeusza - lecz przyrodni bratJezusa)...” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 95).

W innej publikacji podano, że „funkcję przewodniczącego pełnił Jakub, któryw chwili śmierci Jezusa nie był nawet jego uczniem” (Strażnica Nr 5, 1994 s. 6).

Widzimy więc, że zamiast prymatu Piotrowego mamy przedstawione dwa‘prymaty’ Jakubów. Czy to nie jest „górowanie nad pozostałymi pozycją czyurzędem”, jak to zwą Świadkowie Jehowy? Nie wiadomo też jak TowarzystwoStrażnica cytowane zdania godzi z innym:

„Nie ma dowodów na to, by którykolwiek z nich zyskał prymat w utworzonymzborze chrześcijańskim (zob. PIOTR)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s.94).

Mało tego, dziwne że Towarzystwo Strażnica uważa, iż dwunastu Apostołom,których wybrał osobiście Jezus (prócz Macieja), przewodniczył ktoś, kto ani nienależał do „Dwunastu”, ani nawet nie był Apostołem, jak Paweł!

Ciekawe też, że jedna z dawniejszych publikacji Towarzystwa Strażnica jednaknadawała Piotrowi, pewnie ‘rotacyjnie’ i „od święta”, funkcję przewodniczącego:

„Ze sprawozdania zamieszczonego w Dziejach Apostolskich wynika, żezapewne apostoł Piotr przewodniczył ciału kierowniczemu w świątecznym dniuPięćdziesiątnicy roku 33 n.e., zaś w późniejszym okresie jako przewodniczącypewnego razu wystąpił uczeń Jakub, przyrodni brat Jezusa Chrystusa” (StrażnicaRok XCIII [1972] Nr 7 s. 18).

Poniżej przedstawimy inne fakty biblijne, dotyczące roli Piotra w pierwotnymKościele.

Prymat Piotra uwidoczniony jest szczególnie po wniebowstąpieniu Chrystusa.Wcześniej był przez Niego zapowiedziany (Mt 16:18-19), ale z racji obecnościJezusa z Apostołami nie był w pełni przez Piotra sprawowany.

Chrystus nigdy nie zaprzeczył, że któryś z Apostołów będzie przewodniczyłreszcie. Potwierdził to nawet, ale i odpowiednio uwarunkował: „największymiędzy wami niech będzie jak najmłodszy, a przełożony jak sługa” Łk 22:26.

Nie są żadnym argumentem przeciw Piotrowi słowa „A kto by chciał byćpierwszym między wami, niech będzie niewolnikiem waszym” (Mt 20:27) i„Powstał również spór między nimi o to, który z nich zdaje się być największy”


258 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Łk 22:24. Piotr nie przywłaszczył sobie sam pierwszeństwa lecz nadał mu jeChrystus (Mt 16:18-19, J 21:15-17), a opisał to po latach Mateusz, nazywając go„pierwszym” Mt 10:2.

Nie istnieje też w Biblii stwierdzenie, że wszyscy Apostołowie są równi zPiotrem. Owszem jest nakaz, że mają być braćmi (Mt 23:8), ale i wśród bracirodzonych pierworodny syn był ważniejszy od pozostałych. Ciekawostką jestfakt, że Towarzystwo Strażnica w swej Biblii w 1Krn 23:19-20 synówpierworodnych nazywa „głowami”.

Prezbiterzy także są braćmi wobec pozostałych wiernych, a jednakprzewodniczą kościołom lokalnym, czyli są wyżsi w hierarchii.

Liczba 12-tu Apostołów również nawiązuje do 12-tu plemion Izraela, wśródktórych jedno (Lewiego) było najbardziej uprzywilejowane, bo otrzymywało odwszystkich dziesięcinę (Lb 18:21, 35:2, Joz 21:1-3). Podobnieuprzywilejowaniem darzy się Piotra, jednego z Dwunastu.

Oto fakty przewodnictwa Piotra po zmartwychwstaniu Jezusa:Jego pierwszego powiadomiono o zmartwychwstaniu Pana (J 20:2);

Jemu, pierwszemu z Apostołów, ukazuje się Jezus zmartwychwstały (1Kor15:5, Łk 24:34);

On wymieniony jest na pierwszym miejscu w spisie Apostołów w DziejachApostolskich (Dz 1:13);

On decyduje o wyborze dwunastego Apostoła i jest odróżniony od 120 osób(Dz 1:15);

On przemawia w Zielone Świątki w imieniu Kościoła i jest ‘odróżniony’ od„Jedenastu” (Dz 2:14);

Żydzi zapytali „Piotra i pozostałych Apostołów” (Dz 2:37) i on w imieniuswoim i innych udzielił im odpowiedzi na pytanie (Dz 2:38-39);

On pierwszy po zesłaniu Ducha Świętego uzdrawia (Dz 3:6), będącwymieniony z imienia, choć o innych ogólnie też jest mowa (Dz 2:47);

On wygłasza drugą mowę po zesłaniu Ducha Świętego (Dz 3:12);On broni Kościoła przed Sanhedrynem (Dz 4:8);On przemawia w imieniu i w obecności innych Apostołów (Dz 5:2-3);

On kieruje pierwszą gminą chrześcijańską, gdy trzeba podjąć konkretnądecyzję (Dz 5:3-9);

Jego cień uzdrawia (Dz 5:15);On ponownie przemawia przed Sanhedrynem będąc odróżniony od pozostałych

Apostołów („odpowiedział Piotr i Apostołowie” Dz 5:29);


259 of 433 02/17/2014 03:19 PM

On „odwiedzał wszystkich” (Dz 9:32);Jego, spośród Dwunastu, cuda uzdrawiania (Dz 9:34) i wskrzeszania (Dz 9:40)

zostały opisane;On dostaje wizję dotyczącą ewangelizowania pogan i wygłasza kolejne mowy

(Dz 10:9, 34, 44, 11:4);On decyduje o ochrzczeniu pierwszego poganina (Dz 10:47-48);Tylko jemu z Apostołów złożono pokłon, choć tego nie chciał (Dz 10:25-26);

Jego, uważanego za przywódcę Apostołów, nakazał Herod aresztować (Dz12:2);

Do niego skierował swe kroki nawrócony Paweł (Ga 1:18), a Jakuba tylkowspomniał (Ga 1:19);

On „po długiej wymianie zdań przemówił” (Dz 15:7) do pozostałychApostołów i starszych podczas Soboru Jerozolimskiego;

On powiedział do Apostołów i starszych (Dz 15:6), że „Bóg już dawno wybrałmnie spośród was, aby z moich ust poganie usłyszeli słowa Ewangelii” (Dz 15:7);

Po nim dopiero przemawiał na Soborze Jerozolimskim Jakub, będący biskupemJerozolimy (Dz 15:13 por. Dz 12:17, 21:17-18, Ga 1:18-19), który nawet powołałsię na Piotra na początku swej mowy (Dz 15:14);

On jest odróżniony od pozostałych uczniów i Apostołów („apostołowie orazbracia Pańscy i Kefas” 1Kor 9:5);

On został wyróżniony jako Apostoł obrzezanych (Ga 2:8), choć i Jakub i Janteż mieli misję wśród Żydów (Ga 2:9);

Od niego, Jakuba i Jana Paweł otrzymuje misję głoszenia wśród pogan (Ga2:9);

Jemu, a nie innym, zwraca uwagę Paweł (inni łącznie z Barnabą brali w tymudział), gdy postąpiono „nieszczerze” (Ga 2:13). Piotra upomniano, bo miał onwpływ na innych, przez co widać też jego prymat. Tertulian (ur. 155) słusznienapisał o tym, że „był to błąd postępowania a nie przepowiadania” („Preskrypcjaprzeciw heretykom” 23);

On, jako Apostoł (1P 1:1) i „współstarszy”, czuje się upoważniony upominaćinnych starszych („was napominam” 1P 5:1 NP por. ks. Kow.).

On występując obok innych Apostołów wymieniany jest jako pierwszy.Wyjątek pozorny od tej reguły to Ga 2:9: „Jakub, Kefas i Jan uważani za filary”.Jednak Kodeks D ma w tym przypadku kolejność „Piotr, Jakub i Jan”. Jakub byłbiskupem Jerozolimy (Dz 21:17-18, 12:17 por. Ga 1:18-19), więc zapewnedlatego wymieniając te miasto (Ga 2:1) wspomniano o nim na pierwszymmiejscu. Kiedy indziej Piotr wymieniany jest zawsze jako pierwszy (Dz 3:1-4, 11,


260 of 433 02/17/2014 03:19 PM

4:13, 19, 8:14, Łk 22:8). To, że wszyscy trzej Apostołowie są „filarami” nie musioznaczać ich równości. Wszystkich zwycięzców Chrystus uczyni „filarami wświątyni Boga” (Ap 3:12), co nie oznacza ich równych zasług w pracy Pańskiej.

Owszem wiele decyzji Kościoła jest też podejmowanych kolegialnie (np. Dz6:2, 6, 8:14, 15:22), ale często udział w nich Piotra jest szczególnie podkreślany(Dz 8:14, 20, 15:7). Początkowo jednak on decydował o wszystkim, ale z czasem,gdy Kościół rozrastał się, przekazywał wiele spraw gronu Apostolskiemu, czyposzczególnym ustanawianym starszym w gminach chrześcijańskich.

Dzieje Apostolskie ukazują Piotra, (jak Ewangelie Chrystusa), jakodziałającego jak Jezus, od Niego czerpiącego moc:

Dz 3:1-11 por. J 9:1-7;Dz 5:15 por. Mt 14:36;Dz 5:16 por. Mk 1:34, 6:55;Dz 9:34 por. Mk 2:11-12;Dz 9:40 por. Mk 5:41.

Również podczas ziemskiej pielgrzymki Chrystusa Piotr ukazywany jest wEwangeliach jako szczególnie wybrany i ten, który ma poprowadzić Kościół powniebowstąpieniu Pana:

On zostaje jako pierwszy powołany na Apostoła, wraz ze swym bratem (Mt4:18-19);

Jego, jako pierwszego, wymieniają wszystkie spisy Apostołów (Mt 10:2, Mk3:16, Łk 6:14, J 21:2, Dz 1:13);

Jego tekst Mt 10:2 nazywa „pierwszym” wśród Apostołów. Nie jest napisane oinnych Apostołach np. „drugi Andrzej”, „trzeci Jakub” itd. (por. Mt 22:25-26, Ap4:7, 16:2-17), lecz tylko „pierwszy Szymon zwany Piotrem” Mt 10:2. Widać, żeMateusz przekazał nam fakt przodownictwa Piotra wśród pozostałych Apostołów,w czasie gdy pisał Ewangelię;

On zawsze wymieniany jest z imienia, choć inni uczniowie występują częstoanonimowo (J 13:5-6, 18:15, 20:2, 21:2, Mk 1:36, 16:7);

Jego dom jest pierwszym z domów apostolskich nawiedzonych przez Jezusa(Mk 1:29);

Z jego łodzi naucza Chrystus (Łk 5:2-3);Jego najczęściej poucza i sprawdza Chrystus, przygotowując do pasterzowania

(Mt 14:29, 26:34-35, Łk 5:4-5);


261 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Jemu nakazuje ponawianie „połowu” ludzi (Łk 5:4-5, 10);On w imieniu Apostołów zwraca się do Chrystusa, gdy mają wątpliwości (Mt

15:15, 19:27, 18:21, 16:15-16, Łk 12:41, J 6:68);Do niego bezpośrednio zwraca się Chrystus, choć sprawa dotyczy też innych

(Mt 26:40, Mk 14:37);On najczęściej odpowiada na pytania Chrystusa kierowane do wszystkich (Mt

16:15-16, Łk 8:45). Gdy Jezus stawia pytania dotyczące ogółu ludzi odpowiadająApostołowie („A oni odpowiedzieli” Mt 16:14) ale w imieniu Apostołówodpowiada Piotr („Odpowiedział Szymon Piotr” Mt 16:16);

Nazwanie Andrzeja „bratem Szymona Piotra” w J 1:40, choć Piotr wcześniej wtej Ewangelii nie występuje, wskazuje na wielki autorytet tego drugiego. ZawszeAndrzej zwany jest bratem Piotra, a nie odwrotnie (Mt 4:18, J 6:8);

On z Jakubem i Janem byli uprzywilejowani u Pana, ale Piotr występuje w ichimieniu, gdy wypada i trzeba coś powiedzieć (Mt 17:1, Mk 5:37, 14:37, 9:2, 5,13:3, 14:33, Łk 8:51, 9:28);

Do niego, a nie innych Apostołów przychodzą poborcy po podatek za Pana (Mt17:24). Jezus płaci go za siebie i za Piotra (Mt 17:27), a nie za innego Apostoła;

Tylko „imiennie” o Piotrze powiedział Jezus, że jest błogosławionym i tylkojemu rzekł, że to co wie on o Nim objawił mu Bóg (Mt 16:17);

On otrzymuje od Jezusa nowe imię „Piotr”, pochodzące od skały luboznaczające nawet „opokę” (Mt 16:18);

Tylko on otrzymuje klucze do Królestwa Niebieskiego od Chrystusa i jakopierwszy władzę związywania i rozwiązywania (Mt 16:19). Użyte w tymwersecie słowo „cokolwiek” ukazuje powagę misji Piotra. Por. „cokolwiek”dotyczące Jezusa (J 2:5);

Jemu nakazuje Jezus utwierdzanie braci w wierze i za niego szczególnie sięmodli (Łk 22:32);

Od niego szczególnie domaga się Chrystus czuwania (Mk 14:37);Jemu, Najwyższy Pasterz, przekazuje pasterzowanie (J 21:15-17);

Od niego oczekuje Chrystus miłości większej niż od innych Apostołów (J21:15);

Tylko jemu Chrystus na koniec powiedział: „Ty pójdź za Mną” (J 21:22), co sięw pełni zrealizowało, gdy Piotr oddał życie na krzyżu (J 21:19 por. J 18:32,13:33);

Tak zwane krótkie zakończenie Ewangelii Marka zamieszczone w BibliiTowarzystwa Strażnica ukazuje też pierwszeństwo Piotra: „tym, którzy byliwokół Piotra”; patrz też „Wszystko zaś przykazane (tym) wokół Piotra...”


262 of 433 02/17/2014 03:19 PM

(„Grecko-polski Nowy Testament wydanie interlinearne z kodamigramatycznymi” tłum. ks. prof. dr hab. R. Popowski SDB, dr M. Wojciechowski,Warszawa 1993).

Nowy Testament wyróżnia Piotra spośród uczniów i Apostołów Jezusa:„Pospieszył za Nim Szymon z towarzyszami” (Mk 1:36);„I jego [Piotra] i jego wszystkich towarzyszy (...) jak również Jakuba i Jana”

(Łk 5:9-10);„Piotr i towarzysze” (Łk 9:32);„Powiedzcie Jego uczniom i Piotrowi” (Mk 16:7);„Piotr w obecności (...) 120 osób” (Dz 1:15);„Piotr razem z Jedenastoma” (Dz 2:14);„Zapytali Piotra i pozostałych Apostołów” (Dz 2:37);„Odpowiedział Piotr i Apostołowie” (Dz 5:29);„Apostołowie i starsi (...) przemówił do nich Piotr” (Dz 15:6-7).

Słownik Towarzystwa Strażnica nie mówi całej prawdy o Piotrze, odbierającmu jego właściwe miejsce w Kościele. Niesłusznie też przeciwstawia mu Jakubaczy Pawła, który sam określał siebie jako najmniejszego wśród Apostołów (1Kor15:8-9).

3) Oto fragment biblijnego słownika Towarzystwa Strażnica o terminie „skała”,którą ono nazywa „masywem skalnym”:

„MASYW SKALNY. Odpowiednik greckiego słowa petra (rodz. żeński),które oznacza litą skałę, opokę (Mt 7:24, 25; 27:51, 60; Łk 6:48; 8:6, 13; Obj6:15, 16) - w odróżnieniu od petros (wyraz rodz. męskiego, oddawany jako imięwłasne Piotr), dosłownie ‘kamień; odłam skalny’. Wyraźnie stąd wynika, że gdyJezus rzekł: ‘Tyś jest Piotr, a na tym masywie skalnym [‘opoce’, Bp, Bw] zbudujęmój zbór’, nie posłużył się synonimami (Mt 16:18). Różnica ta jest widocznatakże w przekładzie aramejskim (syryjskim), w którym i ‘Piotr’, i ‘masyw skalny’oddano przez ki’fa’, lecz imię apostoła poprzedzono męskim zaimkiemosobowym hu, a w drugim wypadku użyto żeńskiego zaimka wskazującegohade’.” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 1269).

Cóż powiemy o tych stwierdzeniach? Otóż nie widzimy nic dziwnego w tym,że imię Petros jest rodzaju męskiego, a skała, czyli petra, jest rodzaju żeńskiego.Trudno przecież by Piotra nazwać wprost petra, skoro to rodzaj żeński, a on jest


263 of 433 02/17/2014 03:19 PM

mężczyzną. W związku z tym nie ma powodu by odrzucać to, że słowa petros ipetra są synonimami.

Ciekawe, że Towarzystwu Strażnica nie przeszkadza to, że Skała, którą oniidentyfikują z mężczyzną Jezusem, jest rodzaju żeńskiego. Natomiast zawadzamu, że Piotr miałby być Skałą.

Zastanawiające jest, czemu w języku polskim skałę rodzaju żeńskiegoTowarzystwo Strażnica zamieniło na „masyw skalny” (ang. rock-mass) rodzajumęskiego? Czyżby dlatego, by pasowało to bardziej do jego koncepcji, że Jezusjako mężczyzna może być nazwany „masywem”?

Oto jeszcze porównanie tekstu Świadków Jehowy ze słowami z oryginału:„Tyś jest Piotr, a na tym masywie skalnym zbuduję mój zbór”;„Ty jesteś Petros, a na tej petra zbuduję Kościół mój”.

Sami oceńmy, czy występują synonimy w drugim tekście. Natomiast wfragmencie Towarzystwa Strażnica zrobiono wszystko, by nikt synonimów niezauważył. Jeśli zaś o tym, że dwa słowa są synonimami ma świadczyć jednakowyrodzaj np. męski, to wtedy rzeczywiście przekład Świadków Jehowy samwskazuje na to, że Piotr i masyw skalny to wyrazy bliskoznaczne, bo oba są tegosamego rodzaju (męskiego).

Jeśli imię Piotr nie miałoby żadnego głębszego znaczenia w tym wersecie, toczemu Jezus dał Apostołowi imię związane ze skałą? Czemu nikt inny nieotrzymał tego imienia, choć wszyscy inni „niby żywe kamienie” mieli tworzyćKościół (1P 2:5)?

Jeżeli imię Piotr-Kefas pochodzi od skały (kefy), a Jezus w Mt 16:18wskazywałby na siebie jako Skałę (kefę), to po co by była tworzona tak niejasnasytuacja, w której dwie osoby byłyby nazywane identycznie czy podobnie?Chrystus powiedziałby wprost Piotrowi „na sobie samym wybuduję Kościół” i nienadawałby Szymonowi imienia związanego ze skałą czy chociażby kamieniem.

Interesujące rozwiązanie kwestii imienia Piotra przedstawił w swymprzekładzie Mt 16:18 laicki znawca greki W. Witwicki, który określił go słowem„Skałosz”, a więc ten, którego imię pochodzi od skały („Dobra Nowina wedługMateusza i Marka” W.Witwicki, Warszawa 1958).

Ciekawe z którego miejsca Biblii Towarzystwo Strażnica wie, że imię Petrosoznacza „dosłownie ‘kamień; odłam skalny’”? Przecież imię to nie istniało, zanimJezus je wprowadził do obiegu. On zaś stosował je w formie semickiej Kefas,które jak samo Towarzystwo Strażnica stwierdza, pochodzi od kefy - skały.


264 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Przypomnijmy te słowa z innej strony omawianej publikacji:„PIOTR (‘odłam skalny’) (...) greckie ‘Piotr’ (w Biblii określające tylko jego),

odpowiadające mu semickie ‘Kefas’ (być może spokrewnione z hebr. słowemkefim [‘skały’], użytym w Hi 30:6; Jer 4:29)” („Wnikliwe poznawanie Pism”2006 t. II, s. 373).

Najbardziej znany w Polsce słownik grecko-polski Nowego Testamentu, choćnie tłumaczy wprost imienia Petros, to jednak dokonuje tego pod hasłem Kefas:

„Kefas, przydomek Szymona Piotra, oznaczający skałę, opokę: J 1,42; 1 Kor1,12; 3:22; 9:5; 15:5; Ga 1,18; 2,9.11.14” („Wielki Słownik Grecko-PolskiNowego Testamentu” ks. R. Popowski SDB, Warszawa 1995).

Inny słownik biblijny pod hasłem ‘Piotr (św.)’ podaje:„gr. Petros: ‘skała’, zmaskulinizowana postać rzeczownika petra: ‘skała’,

odpowiednik przydomku Kephas, będącego zhellenizowaną formą aramejskiegokepha: ‘skała’” („Słownik Nowego Testamentu” X. Leon-Dufour SJ, przekład bpK. Romaniuk, Poznań 1986).

Jeśli więc imię Petros pochodzi od słowa Kefas, a te oznacza skałę, to jak imięPiotr miałoby pochodzić od kamienia, jak uczy słownik Towarzystwa Strażnica?Świadkowie Jehowy sami powinni odpowiedzieć sobie na te pytanie.

Towarzystwo Strażnica zdaje się choć częściowo potwierdzać, za pewnymsłownikiem, że słowo Petros może oznaczać skałę, a nie tylko kamień:

„Petros oznacza fragment skały, oddzielny głaz lub kamień...” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. II, s. 725).

Ale i biblijnie potrafi ta organizacja wskazać na to, że imię Piotr wywodzi sięod skały:

„W przypowieści Jezusa o siewcy miejsca skaliste, na które padła część ziaren,określono greckim przymiotnikiem petrodes - spokrewnionym z rzeczownikiempetros (Mt 13:3-5, 20). Ów rzeczownik jest także używany jako imię własne Piotr(Jn 1:42)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 725).

Widać z tego, że choć ‘coś’ wspólnego ze skałą ma według Świadków Jehowyimię Piotr.

Jeśli chodzi o zmianę rodzaju męskiego na żeński (petros i petra) w Mt 16:18,to podobny fakt ma miejsce np. w 1P 2:8 („kamień [lithos - rodzaj męski] upadkui skała [petra - rodzaj żeński] zgorszenia”), gdzie dokonano jej wobec Jezusa. Wzwiązku z tym, w stosunku do Piotra też było to możliwe. Mało tego, nawetgdyby uznać postulat Towarzystwa Strażnica, że imię Petros to „kamień”, towidać, że Chrystus nazwany został wymiennie „kamieniem” i „skałą”. Dlatego


265 of 433 02/17/2014 03:19 PM

również Piotr mógłby być zarówno „kamieniem” (petros), jak i „skałą” (petra) wMt 16:18.

Wydaje się też, że gdyby Chrystus chciał nazwać Szymona „kamieniem”, tozastosowałby pochodną od słowa lithos - kamień, a nie od petra. Nie użyłby teżimienia Kefas (J 1:42), które tylko z kefą-skałą jest łączone.

Następnie, jak widzieliśmy, Towarzystwo Strażnica mówi o językuaramejskim: „‘Piotr’, i ‘masyw skalny’ oddano przez ki’fa’, lecz imię apostołapoprzedzono męskim zaimkiem osobowym hu, a w drugim wypadku użytożeńskiego zaimka wskazującego hade’.”.

Otóż cóż w tym dziwnego, że aramejskie imię Piotra (ki’fa’) poprzedzono„męskim zaimkiem osobowym hu”? Raczej byśmy wyrażali zdziwienie, gdybytam był inny zaimek, a on był mężczyzną. To samo dotyczy skały (ki’fa’). Ale to,że termin ki’fa’ jest identyczny dla Kefasa, jak i dla skały, dla TowarzystwaStrażnica nie ma już żadnego znaczenia, a dla nas owszem, jest to bardzo ważne!Wskazuje nam bowiem to, że analogicznie należy potraktować słowa petros ipetra.

Z jeszcze innego powodu, skałą z drugiej części tekstu Mt 16:18, nie może byćChrystus. Otóż Jezus jest tu „Budowniczym” („zbuduję Kościół mój”), a niefundamentem i takim terminem określa Go też Apostoł Paweł: „O tyle nawetwiększej czci godzien jest od Mojżesza, o ile większą cześć od domu ma jegobudowniczy” Hbr 3:3.

Powiedzmy też kilka słów o niekonsekwencji Towarzystwa Strażnica. Otóż wMt 16:18, w swej Biblii, zmieniło ono tradycyjne określenia „opoka”, „skała” na„masyw skalny”, natomiast w Hi 30:6 i Jr 4:29, gdzie pada w Septuagincierównież termin petra, oddało go słowem „skała” (także Wj 17:6).

W kolejnym miejscu Towarzystwo Strażnica nazwało Boga „skałą” (Iz 8:14; wSeptuagincie petra), a Jezusa „masywem skalnym” (1P 2:8; w grece petra).Dziwne to, bo jest to ten sam werset.

Również w 2Sm 22:2 Biblia Świadków Jehowy zwie Boga „skałą”, choć wSeptuagincie pada tu słowo petra. To samo dotyczy Abrahama (Iz 51:1-2).

Czyżby używanie przez Towarzystwo Strażnica w Nowym Testamencieokreślenia „masyw skalny” jest jakimś specjalnym zabiegiem, który mazneutralizować termin „skała” stosowany przez nas względem Piotra?


266 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Tu uzupełnijmy nasz temat o starsze publikacje Towarzystwa Strażnica, któreuznawały, że imię Piotr oznacza „opokę”:

„A Jać też powiadam, żeś ty jest Piotr [petros - kamień, opoka]; a na tej opocezbuduję kościół mój [petra - skała, wielka podstawowa opoka prawdy, którą przedchwilą wyznałeś]” („Nowe Stworzenie” 1919 s. 263-264).

„Imię twoje [‘Petros’] znaczy ‘opoka’ (skała), a na owej opoce [greckie ‘petra’]to jest na sobie samym (...) zbuduję kościół mój” („Religia zbiera wicher” 1944 s.38).

Wydaje się, że dopiero około roku 1950-go Świadkowie Jehowy zaczęlinegować to, że imię Piotr oznacza opokę, choć zawsze uważali iż opoką w drugiejczęści Mt 16:18 jest Jezus. Wtedy to w swej angielskiej Biblii wprowadzili terminrock-mass (masyw skalny). Przykładowo tak nauczała już ang. Strażnica z 15.101955 r. s. 612, a za nią jej polski odpowiednik:

„Mówię ci: Ty jesteś Piotr /po grecku: - ‘kamień’, wyraz rodzaju męskiego/, ana tym masywie skalnym /po grecku: - dosłownie ‘lita skała, opoka’, wyrazrodzaju żeńskiego/ zbuduję mój zbór” (Strażnica Nr 9, 1959 s. 18).

Mało tego, jedna z publikacji Towarzystwa Strażnica, nawet wbrew ichsłownikowi, twierdzi, iż imię Kefas oznacza kamień:

„Piotr, którego też zwano Kefasem, co znaczy ‘kamień’” (Strażnica Rok CVII[1986] Nr 5 s. 15; por. ang. Strażnica 1.1 1986 s. 18 „Cephas, meaning ‘astone’.”).



2.7. Prymat Piotra i „Wnikliwe poznawanie Pism”(cz. II)

W pierwszej części tego artykułu, na jego początku, przytoczyliśmy kilkawypowiedzi Towarzystwa Strażnica dowartościowujących Piotra, oraz takie,które nazywają go „rzecznikiem”.

Wspomnieliśmy też o pewnej niekonsekwencji Świadków Jehowy, którzy choć


267 of 433 02/17/2014 03:19 PM

negują fakt istnienia prymatu Piotra, to jednak przynajmniej jego następców z Iwieku nim obdzielają.

Później, w trzech punktach, przeprowadzaliśmy polemikę ze słownikiembiblijnym Towarzystwa Strażnica pt. „Wnikliwe poznawanie Pism” (2006), którątu będziemy kontynuować.

W artykule tym (na końcu) zamieścimy też osobny rozdział pt. ‘KluczeKrólestwa’, w którym omówimy między innymi pewną zmianę w nauczaniuŚwiadków Jehowy. Dotyczy ona ilości kluczy Piotrowych.

Prymat Piotra

1) Oto fragment ze słownika Towarzystwa Strażnica o „masywie skalnym”, októrym pisaliśmy też w pierwszej części tego artykułu:

„Również apostołowie nie uważali, jakoby mianem ‘masywu skalnego’ czy‘opoki’ Jezus określił Piotra. Świadczy o tym okoliczność, że później sprzeczalisię, kto z nich jest największy (Mk 9:33-35; Łk 22:24-26). Taki spór byłbybezpodstawny, gdyby Piotrowi przysługiwał prymat jako ‘opoce’, na której miałbyć zbudowany zbór” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 1269-1270).

Co powiemy o tym fragmencie? Otóż nie wiadomo czemu TowarzystwoStrażnica uważa, że to iż Piotr posiadałby prymat miałoby zapobiec sporom o to,kto jest największy. Kłótnie o władzę, pierwszeństwo i wpływy bywają i wśródrównych sobie i wśród ludzi różnych szczebli hierarchii.

Przykładem biblijnym może być Diotrefes, „który pragnie być pierwszymwśród nich, nie przyjmuje nas” (3J 9). Człowiekowi temu, jak widać, nie dość żew swej gminie zachciało się być pierwszym, to na dodatek stawiał się wyżej nadApostoła Jana, którego ignorował i krytykował (3J 10).

Znany jest też przypadek chęci uzyskania „przywileju pierworodztwa” przezJakuba od Ezawa (Rdz 25:29-34). Przypomnijmy tylko, że syn pierworodny stałwyżej w hierarchii rodzinnej od pozostałych braci, bo stawał się dziedzicem tegoco należało do ojca i otrzymywał specjalne błogosławieństwo (Rdz 27:29, Hbr12:16). W związku z tym moglibyśmy użyć podobnego sformułowania jakTowarzystwo Strażnica:

„Taka chęć pozyskania pierwszeństwa przez Jakuba byłaby bezpodstawna,gdyby Ezawowi przysługiwał przywilej pierworodztwa, poprzez który stawał siędziedzicem”.

A jednak Jakub, będąc mniej znaczącym synem, zapragnął stanąć ponad


268 of 433 02/17/2014 03:19 PM

bratem, który był wyżej w hierarchii rodzinnej. Podobne pragnienia mogłyudzielić się Apostołom (por. Mk 10:35-40).

Powtórzymy tu też słowa z pierwszej części tego artykułu (pkt 2), w którejomawialiśmy to zagadnienie.

Prymat Piotra uwidoczniony jest szczególnie po wniebowstąpieniu Chrystusa.Wcześniej był przez Niego zapowiedziany (Mt 16:18-19), ale z racji obecnościJezusa z Apostołami nie był w pełni przez Piotra sprawowany.

Chrystus nigdy nie zaprzeczył, że któryś z Apostołów będzie przewodniczyłreszcie. Potwierdził to nawet, ale i odpowiednio uwarunkował: „największymiędzy wami niech będzie jak najmłodszy, a przełożony jak sługa” Łk 22:26.

Nie są żadnym argumentem przeciw Piotrowi słowa „A kto by chciał byćpierwszym między wami, niech będzie niewolnikiem waszym” (Mt 20:27) i„Powstał również spór między nimi o to, który z nich zdaje się być największy”Łk 22:24. Piotr nie przywłaszczył sobie sam pierwszeństwa, ani go nie pragnął,lecz nadał mu je Chrystus (Mt 16:18-19, J 21:15-17), a opisał to po latachMateusz, nazywając go „pierwszym” Mt 10:2.

Nie istnieje też w Biblii stwierdzenie, że wszyscy Apostołowie są równi zPiotrem. Owszem jest nakaz, że mają być braćmi (Mt 23:8), ale i wśród bracirodzonych pierworodny syn był ważniejszy od pozostałych. Ciekawostką jestfakt, że Towarzystwo Strażnica w swej Biblii w 1Krn 23:19-20 synówpierworodnych nazywa „głowami”.

Prezbiterzy także są braćmi wobec pozostałych wiernych, a jednakprzewodniczą kościołom lokalnym, czyli są wyżsi w hierarchii.

Liczba 12-tu Apostołów również nawiązuje do 12-tu plemion Izraela, wśródktórych jedno (Lewiego) było najbardziej uprzywilejowane, bo otrzymywało odwszystkich dziesięcinę (Lb 18:21, 35:2, Joz 21:1-3). Podobnieuprzywilejowaniem darzy się Piotra, jednego z Dwunastu.

Również to, że Jezus często zabierał z sobą tylko trzech Apostołów i zawszetych samych (Piotr, Jakub, Jan), świadczy o tym, że byli oni szczególnie wybraniprzez Niego (Mt 17:1, Mk 5:37, 9:2, 14:33, Łk 8:51, 9:28). Pomimo tegowybrania przez Chrystusa, jak widzimy, Apostołowie nadal wiedli spory opierwszeństwo.

Także to, że Jan nazwany jest uczniem umiłowanym (J 13:23, 19:26, 21:7, 20),nie zapobiegło istnieniu nieporozumień o pierwszeństwo. Choć Jezus wszystkichmiłował, to tego Apostoła szczególnie. Podobnie też do wielu zadań wybrał


269 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Apostołów (Mt 18:18), ale Piotra wyjątkowo (Mt 16:19).Dlaczego więc zapowiedziany na przyszłość prymat dla Piotra (gdy Jezus

odejdzie i będzie budował swój Kościół) miałby zapobiec sporom opierwszeństwo, skoro inne rodzaje wybrania też tym kłótniom nie zapobiegły?

Jakoś też Towarzystwu Strażnica ‘zagubił się’ przywilej Piotra dotyczący„kluczy Królestwa” (Mt 16:19), które tylko on miał posiąść od Chrystusa.Pomimo tego uczniowie Pana wiedli spory, o to kto jest największy z nich.

2) Oto kolejny fragment ze słownika Towarzystwa Strażnica:„Pismo Święte wyraźnie wskazuje, że wszyscy apostołowie - nie wyłączając

Piotra - byli sobie równi i tworzyli jednakowe ‘kamienie fundamentowe’,spoczywające na Chrystusie Jezusie jako na ‘fundamentowym kamieniunarożnym’ (Obj 21:2, 9-14; Ef 2:19-22). Sam Piotr też uznawał, że to ChrystusJezus stanowi masyw skalny (petra), na którym jest budowany zbór (1Pt 2:4-8).Poza tym apostoł Paweł napisał: ‘Bo [Izraelici] pili z duchowego masywuskalnego, który z nimi podążał, a ów masyw skalny oznaczał Chrystusa’ (1Ko10:4). Izraelici co najmniej dwa razy i w dwóch różnych miejscach otrzymali zasprawą cudu wodę z masywu skalnego (Wj 17:5-7; Lb 20:1-11). Można zatempowiedzieć, że ów ‘masyw skalny’, rozumiany jako źródło wody, niejako‘podążał za nimi’. Symbolizował Chrystusa Jezusa, który oznajmił Żydom:‘Jeżeli ktoś odczuwa pragnienie, niech przyjdzie do mnie i pije’ (Jn 7:37)”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 1270).

Co powiemy o tych słowach? Owszem Pismo Święte wskazuje na to, żegodność Apostołów przed Bogiem jest równa, ale nigdzie, że mówi iż oni „bylisobie równi”. Przecież nawet tekst Ga 2:9 uczy, że trzej Apostołowie, „Jakub,Kefas i Jan, [są] uważani za filary” Kościoła. Mało tego, tylko Piotr spośród nich,otrzymał „klucze królestwa niebieskiego” (Mt 16:19) i Jezus wyłącznie jemunadał imię pochodzące od skały, które wcześniej nie istniało. Nie będziemy tupowtarzać naszej argumentacji zawartej powyżej i tam odsyłamyzainteresowanych, by prześledzić pierwszeństwo Piotra ukazane w PiśmieŚwiętym.

Oczywiście Piotr (nie sam) wraz z Apostołami i prorokami stanowi„fundament” (gr. themelion) Kościoła, którego „kamieniem węgielnym jest samJezus Chrystus” (Ef 2:20). Ale choć tworzą oni wspólny fundament, to jednakPismo Święte często odróżnia Piotra od pozostałych Apostołów. Oto przykłady:

„Piotr razem z Jedenastoma” (Dz 2:14);


270 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Zapytali Piotra i pozostałych Apostołów” (Dz 2:37);„Odpowiedział Piotr i Apostołowie” (Dz 5:29).

Również to, że Ap 21:14 mówi o dwunastu warstwach fundamentu, zwypisanymi na nich imionami dwunastu Apostołów (Ap 21:14), nie świadczy oich równości i identycznych zadaniach dla nich. Sąsiedni tekst z Ap 21:12 mówi odwunastu bramach, z wypisanymi dwunastoma pokoleniami synów Izraela, awśród nich jedno było szczególnie wybrane. Chodzi o pokolenie Lewiego, którebyło na tyle uprzywilejowane, że otrzymywało od pozostałych dziesięcinę (Lb18:21, 35:2, Joz 21:1-3).

Cóż powiemy o tym, że Piotr i Paweł uznawali Jezusa za „skałę” (1P 2:8, 1Kor10:4)? Otóż odpowiemy na to, że słowo „skała” nie tylko Jezusowi przypisanojako określenie.

Oto osoby „skały” (petra):Bóg (2Sm 22:2-3, Iz 8:14);Chrystus (1Kor 10:4, 1P 2:8);Abraham (Iz 51:1-2);Piotr (Mt 16:18).

Widzimy więc, że tak jak w Starym Testamencie Bóg nazwał Abrahama„skałą”, a on stał się protoplastą Izraela cielesnego, tak również w NowymTestamencie Chrystus określił Szymona „skałą”, a on został protoplastą nowegoludu Bożego.

Różnica polega na tym, że Bóg i Chrystus są „skałami” z samych siebie, aAbraham i Piotr to „skały” z ustanowienia przez osoby Boże.

Towarzystwo Strażnica komentując tekst Iz 51:1-2, między innymi napisało:„‘Skałą’, z której zostali ‘wykuci’ Żydzi, to Abraham - postać historyczna,

chluba Izraela (Mateusza 3:9; Jana 8:33, 39). Jest on praojcem tego narodu”(„Proroctwo Izajasza światłem dla całej ludzkości” 2001 t. II, s. 166);

„Do kamieniołomu i wykonywanej w nim pracy nawiązuje sugestywnametafora, którą posłużył się Jehowa za pośrednictwem Izajasza (Iz 51:1). Jakwynika z kontekstu, ‘skałą’ najwyraźniej był Abraham, praojciec Izraelitów...”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 1055).

Ciekawe, że Towarzystwu Strażnica nie przeszkadza to, że Abraham, jak Bóg,nazwany jest „skałą”, a zawadza to, że jest nią Piotr.

Oto zestawienie interesujących nas tekstów.

Bóg i Abraham Chrystus i Piotr


271 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Boże mój, skało moja, na którą się chronię” 2Sm22:3;

„On będzie kamieniem obrazy i skałą potknięciasię...” Iz 8:14;

„a ta skała - to był Chrystus” 1Kor 10:4;

„stał się głowicą węgła - i kamieniem upadku, iskałą zgorszenia” 1P 2:7-8;

„Wejrzyjcie na skałę, z której was wyciosano (...)Wejrzyjcie na Abrahama, waszego ojca” Iz 51:1-2.

„Ty jesteś Piotr [petros], a na tej skale [petra]zbuduję Kościół mój” Mt 16:18.

Prócz tego, warto wiedzieć, że fałszywych bogów Biblia nazywa „skałami”(Pwt 32:37, 31). Dziwne, że ci według Towarzystwa Strażnica mogą byćokreśleni jako „opoka” czy „skała”, a Piotr nie! Mało tego, w Biblii Świadków Jehowy „skałami” nazwani zostali nawetnajgorsi z chrześcijan, a Piotr według nich nie może być skałą: „To skały ukrytepod wodą, gdy z wami biesiadują na waszych ucztach miłości, pasterze, którzybez bojaźni pasą samych siebie...” Jud 12.

Innym przykładem tego, że Piotr (jak inni) może być nazwany tym samymterminem co Jezus, jest słowo „kamień”. Nie zachodzi tu żadna sprzeczność. Otointeresujący nas fragment: „Zbliżając się do Tego, który jest żywym kamieniem [lithon], odrzuconymwprawdzie przez ludzi, ale u Boga wybranym i drogocennym, wy również, nibyżywe kamienie [lithoi], jesteście budowani jako duchowa świątynia, by stanowićświęte kapłaństwo...” (1P 2:4-5). Ciekawe, że Towarzystwu Strażnica nie przeszkadza to, że według niego słowo„Piotr” może znaczyć „kamień” (Mt 16:18) i może być on „kamieniem” (1P 2:5),a tym samym terminem nazwano Boga i Chrystusa (Iz 8:13-14, 1P 2:4). Dziwnewięc, że „skałą”, jak te osoby Boże, nie może być Piotr, a „kamieniem” tak!

A co powiemy o Pawle? Oczywiście nazywa on Jezusa „skałą” (1Kor 10:4), alei Piotra określa wiele razy imieniem Kefas lub Kefa (1Kor 1:12, 3:22, 9:5, 15:5,Ga 1:18, 2:9, 11, 14), które oznacza „skałę”. To samo dotyczy Jana, który tłumaczy wprost imię Kefas na Petros (J 1:42).

Na koniec dodajmy, że Bogu nie jest obce nadawanie ludziom określeńzwiązanych z misją posłanego. Przykładowo Biblia nazywa Jeremiasza „twierdząwarowną, kolumną żelazną i murem spiżowym przeciw całej ziemi” (Jr 1:18).Choć tylko Bóg jest naszą Twierdzą (Ps 18:3, 62:3, 144:2), to jednak mógł Onnazwać też „twierdzą” proroka. Także wspomniany Apostoł Paweł nazwany jest „budowniczym” (1Kor 3:10),


272 of 433 02/17/2014 03:19 PM

choć jest nim przede wszystkim Jezus (Hbr 3:3, Mt 16:18) i Bóg (Iz 62:5, Hbr11:10). Podobnie ma się rzecz z Piotrem, który w innym znaczeniu niż Jezus iBóg jest określony terminem „skała”.

3) Oto ostatni fragment ze słownika Towarzystwa Strażnica o skale z Mt 16:18:„Rzecz ciekawa, iż Augustyn (354-430 n.e.), zwykle zwany ‘świętym

Augustynem’, początkowo wierzył, że ‘masywem skalnym’ czy ‘opoką’ jestPiotr. Później jednak skorygował swój pogląd i napisał: ‘Albowiem nie od Piotra‹petra› (Skała), lecz Piotr [Petrus] od petry (Skały), jak Chrystus nie odchrześcijanina, ale chrześcijanin od Chrystusa ma nazwę. Toteż Pan powiedział:‹Na tej skale zbuduję Kościół mój›, bo Piotr rzekł: ‹Tyś jest Chrystus, Syn BogaŻywego›. A więc mówi, na tej skale, którą wyznałeś, zbuduję mój Kościół. ‹Askałą jest Chrystus›, na którym to fundamencie też Piotr jest zbudowany. ‹Bo niktnie może założyć innego fundamentu, prócz tego, który jest już założony, aktórym jest Chrystus Jezus›’ (Homilie na Ewangelie i Pierwszy List św. Jana,tłum. W. Szołdrski, W Kania, Warszawa 1977, traktat 124.5)” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 1270).

Cóż powiemy o powyższych słowach? Otóż to, że pomimo iż Augustynzmienił z czasem swą interpretację tekstu Mt 16:18, to jednak nie odrzucał nigdyprymatu Piotra i późniejszych papieży.

Uczony, badacz pierwotnego chrześcijaństwa, John N. D. Kelly, do któregoTowarzystwo Strażnica lubi się odwoływać (np. Strażnice: Nr 3, 1992 s. 22-23;Nr 14, 2002 s. 4; „Człowiek poszukuje Boga” 1994 s. 2), na ten temat piszenastępująco:

„Stanowisko Augustyna było bardzo podobne. Idąc za Cyprianem uważał św.Piotra za przedstawiciela lub symbol jedności Kościoła i apostolskiego kolegium,a także za apostoła, któremu został nadany prymat (w tym wypadku był onsymbolem Kościoła jako całości [Por. Enarrationes in psalmos, 108, 1; Sermones46, 30; 295, 2]). Tak więc rzymski Kościół, siedziba św. Piotra, ‘któremu Pan poswym zmartwychwstaniu powierzył pasienie swych owiec’ [Por. ContraEpistulam quam vocant Fundamenti, 5] był dla niego kościołem ‘w którymzawsze kwitł prymat (principatus) apostolskiej stolicy’ [Por. Epistulae, 43, 7].Trzy listy dotyczące pelagianizmu, które kościół afrykański wysłał doInnocentego I w r. 416, a które zredagował Augustyn [Por. Epistulae, 175, 176,177] sugerują, że przypisywał papieżowi władzę pasterską i nauczycielskąrozciągającą się nad całym Kościołem i znajdował podstawę do tego w Piśmie


273 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Świętym” („Początki doktryny chrześcijańskiej” John N. D. Kelly, Warszawa1988, s. 311).

My mamy prawo odwoływać się do wcześniejszego poglądu Augustyna, gdyżw innym swym dziele, które cytuje Towarzystwo Strażnica w kolejnej swejpublikacji („Prowadzenie rozmów na podstawie Pism” 2001 s. 322), napisał on,po przedstawieniu swej nowej opinii o Mt 16:18, następujące słowa:

„Czytelnik niech osądzi, która z tych dwóch opinii jest bardziejprawdopodobna” („Sprostowania” 1:21).

Jednak Towarzystwo Strażnica przemilcza te zdanie w swych publikacjach.Jeden raz ang. Strażnica [The Watchtower] 15 VI 1958 s. 362 przytoczyła te słowaAugustyna, a później stało się ono dla Świadków Jehowy niewygodne.

Widać z nich, że Augustyn nikomu nie narzuca interpretacji, lecz rozważaznaczenie tego tekstu.

Dziwne, że Towarzystwo Strażnica przeskakuje do V wieku w sprawie Mt16:18, nie cytując innych chrześcijan żyjących przed Augustynem. Nawet to, żeon ‘zakwestionował’ w „Sprostowaniach” swe wcześniejsze i tradycyjnerozumienie tego wersetu świadczy o tym, że wyznawał dotychczas, zachrześcijanami żyjącymi przed nim, inny i istniejący od dawna pogląd. On niezwalczał rozumowania pozostałych katolików, jak dziś Świadkowie Jehowy, ajedynie przedstawił swe stanowisko.

On też w „Wyznaniach” (12,31) ukazał to, jak często w Biblii jednainterpretacja tekstu nie musi przeczyć drugiej, lecz może ją uzupełniać:

„Dlaczego nie przyjąć obu wykładów, jeśli oba są prawdziwe? Albo i trzeciegoi czwartego i jeszcze innego, jaki ktoś prawdziwie w tych słowach zobaczy?Dlaczego nie przyjąć, że autor natchniony widział je wszystkie w ich prawdzie iróżnorodności, skoro przez niego jeden Bóg wystawił Pismo Św. na rozumieniewielu?”.

Ale to nie wszystko, bo jak przyjrzymy się cytowanym przez TowarzystwoStrażnica słowom Augustyna, to zauważymy, że on nie przeczy temu, że Piotr jestskałą, a jedynie stwierdza, że jest opoką z ustanowienia Jezusa. Twierdzi też on,że imię Piotra pochodzi od skały tzn. od Chrystusa, a nie od kamienia. Popatrzmyjeszcze raz na słowa:

„Albowiem nie od Piotra ‹petra› (Skała), lecz Piotr [Petrus] od petry (Skały)”;„‹A skałą jest Chrystus›, na którym to fundamencie też Piotr jest zbudowany”.

Mało tego, we fragmencie Augustyna nie znajdziemy słów „Piotr nie jest


274 of 433 02/17/2014 03:19 PM

skałą”.Widzimy więc, że Jezus jest prawdziwą Skałą, a Piotr skałą z Jego

ustanowienia.Również „Sprostowania” Augustyna, które przytacza Towarzystwo Strażnica w

swej innej publikacji, zawierają następujące zdanie, potwierdzającepierwszeństwo Piotra:

„a Piotr tak nazwany przez ową Skałę reprezentował sobą Kościół, którywznosi się na tej Skale i ‘otrzymał klucze Królestwa niebieskiego’”(„Prowadzenie rozmów na podstawie Pism” 2001 s. 322).

Oto zaś przykładowe teksty pisarzy chrześcijańskich komentujących tekst Mt16:18, którzy żyli ponad 100 lat wcześniej zanim urodził się w 354 rokuAugustyn:

Tertulian (ur. 155, †220) - „Czy nie pouczył o wszystkim Piotra, nazwanegoopoką zaplanowanego Kościoła, któremu oddał klucze Królestwa Niebieskiego iprzekazał władzę rozwiązywania i związywania tak w niebie jak i na ziemi?”(„Preskrypcja przeciw heretykom” 22).

„Zmienia i Piotrowi imię z Szymona, bo i Stwórca pozmieniał imiona:Abrahamowi i Sarze i Ozeaszowi na Jozuego [por. Rdz 17:5-15, Lb 13:16].Tamtym dodając tylko zgłoski. A dlaczego i Piotrowi? Jeżeli z powodu mocy jegowiary, to wiele by było materii podobnie solidnych, które by mogły wyrazić swojąsolidnością stosowność nowego imienia. A może dlatego, że Chrystus jest skałą ikamieniem? Przecież czytamy, że On został położony jako kamień obrazy i jakoskała zgorszenia. Pozostałe pomijam. A więc z uczuciem użyczył najmilszemu zuczniów specjalnie imienia spośród swoich figur. I to sądzę, że odpowiedniej niżnie ze swoich” („Przeciw Marcjonowi” IV:13,5-6).

Orygenes (ur. 185, †254) - „Stwierdzono, że nazwał go Piotrem,wyprowadzając to imię od skały, którą jest Chrystus. Jak bowiem mędrzecwywodzi nazwę od mądrości, a święty od świętości, tak Piotr (Petros) od skały(petra) (...) Wynika to ze słów jakie Zbawiciel wypowiedział do tego, który takieotrzymał imię: ‘Ty jesteś Piotr (Skała), i na tej skale zbuduję Kościół Mój’”(„Komentarz do Ewangelii św. Jana” Fragment 22 - J 1:42).

„Zobacz, co jest powiedziane przez Pana temu wielkiemu fundamentowiKościoła i najsilniejszej opoce, na której Chrystus zbudował Kościół: czemuzwątpiłeś małej wiary” („Homilie o Księdze Wyjścia” 5).


275 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Cyprian (ur. 200, †258) - „Również Piotr, na którym Kościół łaską Pana zostałzbudowany mówi w liście swoim: ‘Chrystus ucierpiał za nas...’ (1P 2:21-22)” („Opożytku cierpliwości” 9).

„Także Piotr, któremu Pan powierzył pasienie i strzeżenie swych owiec, naktórym założył i zbudował Kościół, zaprzecza, by miał złoto i srebro, lecz uważasię za bogatego łaską Chrystusa, za zasobnego jego wiarą i mocą, dzięki czemu wcudowny sposób wielkie czynił rzeczy, przez co ku łasce chwały w duchowedobra opływał” („O stroju dziewic” 10).

„Jeden jest Kościół i jedna jest stolica, na Piotrze założona, głosem Pana. Niemożna ustanawiać innego ołtarza i czynić nowego kapłaństwa, poza jednymołtarzem i jednym kapłaństwem” (List 43:5).

Fortunat z Tukaboris na synodzie (256 r.), któremu przewodniczył Cyprianpowiedział:

„Fortunat z Tukaboris rzekł: Jezus Chrystus i Bóg nasz, Boga Ojca iStworzyciela Syn, zbudował Kościół na Piotrze, nie na herezji, i władzęchrzczenia dał biskupom, nie heretykom” („Zdania biskupów w liczbie 86 ochrzcie heretyków”).

Firmilian (†268), przeciwnik w sporze z papieżem Stefanem I (254-57), wswym liście kierowanym do Cypriana potwierdza prymat biskupa Rzymuwywodzący się od Piotra. Oto jego słowa:

„I z tego względu słusznie się oburzam [na] (...) Stefana, który się chlubi swymbiskupim stanowiskiem i powołuje się na to, iż jest następcą Piotra, na którymzostały wzniesione fundamenty Kościoła” (List 75:17 - list zachowany wśródlistów Cypriana).

Nawet gnostycka „Apokalipsa Piotra” (ok. 150) sugeruje szczególneznaczenie imienia Piotra i jego wybranie:

„Ty zaś, Piotrze, stań się doskonałym razem ze mną ze względu na twe imię,gdyż ja cię wybrałem” (71).

Inne teksty powyższych i innych pisarzy patrz moje artykuły (nawww.apologetyka.info lub www.piotrandryszczak.pl):

„Prymat św. Piotra według Cypriana”;„Tertulian i prymat św. Piotra”;„Klemens Aleksandryjski i Orygenes o prymacie św. Piotra”.


276 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Jak, wobec powyższego, ocenić takie oto stwierdzenie Towarzystwa Strażnica:„Ani pierwotny zbór chrześcijański, ani dawni ‘ojcowie Kościoła’ nie

utrzymywali, jakoby Piotr był opoką, na której zbudowany został Kościół”(Strażnicy Nr 8, 1964 s. 9).

Klucze Królestwa

Towarzystwo Strażnica nie tylko głosi swoje nauki, ale i poucza innych orazpolemizuje z wykładnią Biblii różnych wyznań chrześcijańskich. Nie byłoby wtym nic dziwnego, gdyby nie to, że samo zmienia od czasu do czasu swojąinterpretację Pisma Świętego. Tak też jest w kwestii kluczy Piotrowych z Mt16:19.

W tabeli przedstawimy jak w biblijnym słowniku Świadków Jehowy dokonanokorekty dotyczącej ilości kluczy Piotra. Wcześniejsza nauka TowarzystwaStrażnica mówiła o dwóch, a w 1979 roku wprowadziło ono trzeci klucz.Wspomina tę zmianę np. Strażnica Nr 10, 1995 s. 24, która odwołuje się doStrażnicy Rok CI [1980] Nr 14 s. 1-14.

Oto porównanie tych samych tekstów z biblijnych słowników TowarzystwaStrażnica. Zacytujemy tu fragmenty z haseł ‘Piotr’ i ‘Klucz’.


Hasło ‘PETER’„Again, on Pentecost, underguidance of holy spirit Peter actedas spokesman for the apostles andmade use of the first of the “keys”given him by Jesus, therebyopening up the way for Jews tobecome members of the kingdom”(s. 1297);

Hasło ‘PETER’.„Again, on Pentecost, underguidance of holy spirit Peter actedas spokesman for the apostles andmade use of the first of the “keys”given him by Jesus, therebyopening up the way for Jews tobecome members of theKingdom” (t. II, s. 620);

Hasło ‘PIOTR’.„Z kolei w dniu Pięćdziesiątnicypod kierownictwem duchaświętego wystąpił jako rzecznikapostołów i posługując siępierwszym kluczem z ‘kluczy’powierzonych mu przez Jezusa,otworzył Żydom drogę do wejściaw skład Królestwa” (t. II, s. 375);

„when Philip (the evangelizer) hadaided and baptized a number ofbelievers in Samaria, Peter andJohn traveled there to enable thesebelievers to receive the holy spirit.Then the two apostles “wentdeclaring the good news” to manySamaritan villages on their returnto Jerusalem (Ac 8:5-25)” (s.1298);

„when Philip (the evangelizer) hadaided and baptized a number ofbelievers in Samaria, Peter andJohn traveled there to enable thesebelievers to receive the holy spirit.There Peter used the second ‘keyof the kingdom.’ Then on theirreturn to Jerusalem, the twoapostles “went declaring the goodnews” to many Samaritan villages.(Ac 8:5-25)” (t. II, s. 620);

„Filip pozyskał i ochrzcił gronowierzących z Samarii, a wtedyPiotr i Jan udali się tam, żebyumożliwić im otrzymanie duchaświętego. Piotr użył wtedydrugiego z ‘kluczy królestwa’” (t.II, s. 375);


277 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„From Joppa, Peter was guided touse the second ‘key of thekingdom,’ traveling to Caesarea topreach to Cornelius and hisrelatives and friends, resulting intheir becoming the firstuncircumcised Gentile believers toreceive the holy spirit as Kingdomheirs” (s. 1298).

„From Joppa, Peter was guided touse the third ‘key of the kingdom,’traveling to Caesarea to preach toCornelius and his relatives andfriends, resulting in theirbecoming the first uncircumcisedGentile believers to receive theholy spirit as Kingdom heirs” (t.II, s. 620).

„Z Joppy został skierowany doCezarei, gdzie użył trzeciego‘klucza królestwa’, głoszącpoganinowi Korneliuszowi orazjego krewnym i przyjaciołom,którzy dzięki temu stali siępierwszymi nieobrzezanymiuczniami Chrystusa i otrzymaliducha świętego jako dziedziceKrólestwa” (t. II, s. 375);

Hasło ‘KEY’.„Peter clearly did use divinelyprovided knowledge to helppersons to ‘enter into thekingdom,’ notably on twooccasions. One was on the day ofPentecost 33 C.E., (...) about 3,000Jews (and Jewish converts) tookthe step that led to their becomingprospective members...” (s. 990);

Hasło ‘KEY’.„Peter clearly did use divinelyprovided knowledge to helppersons to ‘enter into thekingdom,’ notably on threeoccasions. One was on the day ofPentecost 33 C.E., (...) about3,000 Jews (and Jewish converts)took the step that led to theirbecoming prospective members...”(t. II, s. 148);

Hasło ‘KLUCZ’.„Piotr korzystał z otrzymanej odBoga wiedzy, by pomagać innym‘wejść do Królestwa’ Wszczególny sposób uczynił to przytrzech okazjach. W dniuPięćdziesiątnicy (...) 3000 Żydówi prozelitów usłuchało zachętyPiotra...” (t. I, s. 1103);

Brak tego fragmentu dotyczącegoSamarytan;

„On another occasion Peter andJohn were sent to the Samaritans,who had not received the holyspirit even though they had beenbaptized. However, the twoapostles “prayed for them” and“went laying their hands uponthem,” and they received holyspirit. - Ac 8:14-17” (t. II, s. 148);

„Jakiś czas później Piotra i Janaposłano do Samarytan, którzyzostali ochrzczeni, ale jeszcze nieotrzymali ducha świętego. Kiedyjednak ci dwaj apostołowie‘modlili się za nich’ i ‘wkładali nanich ręce’, również owiSamarytanie otrzymali duchaświętego (Dz 8:14-17)” (t. I, s.1103);

„The second occasion of Peter’sbeing used in a special way tointroduce persons into privilegesas Kingdom heirs was when hewas sent to the home of theGentile Cornelius, an Italiancenturion” (s. 990).

„The third occasion of Peter’sbeing used in a special way tointroduce persons into privilegesas Kingdom heirs was when hewas sent to the home of theGentile Cornelius, an Italiancenturion” (t. II, s. 148).

„Trzecia sytuacja, w której Piotr wszczególny sposób pomógł innymwejść do grona dziedzicówKrólestwa, miała związek zposłaniem go do domu poganinaKorneliusza, italskiego setnika” (t.I, s. 1103).

Powyżej widzimy, że przed 1979 rokiem Samarytanie byli łączeni z Żydami iobejmował ich pierwszy klucz, a pogan drugi. Później Samarytanom przydzielonoosobny tzn. drugi klucz, poganom trzeci, a Żydom zaś pierwszy. To dotyczy hasłasłownikowego ‘Piotr’. Natomiast w haśle ‘Klucz’, w starszym słowniku,pominięto nawet Samarytan.

Ciekawe jest to, że przed 1979 rokiem Towarzystwo Strażnica wręcz


278 of 433 02/17/2014 03:19 PM

zaprzeczało, że mogłyby być więcej niż dwa klucze. Przykładowo w artykule pt.„Czy obecnie Piotr jeszcze używa ‘kluczy Królestwa’?” jest rozdziałzatytułowany ‘NIE POTRZEBA DALSZYCH KLUCZY’. W nim zaś padająmiędzy innymi takie słowa:

„Czy poza tamtymi kluczami istnieją jeszcze jakieś inne klucze? (...) Stądpotrzebne były tylko dwa klucze. Poza tym Piotr wcale nie miał już zastosowaniadla dalszych kluczy, ponieważ drzwi stały się otworem dla Żydów, jak i dlapogan” (Strażnica Nr 16, 1967 s. 9);

„Chodziło więc o dwa klucze Królestwa, klucze do wiedzy o nim...” (StrażnicaNr 16, 1967 s. 8).

Mało tego Towarzystwo Strażnica dopuściło się prawdopodobnie jakiejśmanipulacji związanej z kluczami. Dlaczego? Otóż Strażnica Nr 10, 1995 s. 24podaje, że rzekomo Strażnica Rok CI [1980] Nr 14 s.1-14 objawiła nowość, żePiotr użył jednego z kluczy (drugi) w stosunku do Samarytan. Tymczasem jakwidzieliśmy w tabeli już w starszym słowniku (z 1971 r.) Świadków Jehowypisano o Samarytanach, podciągając ich pod Żydów, którzy skorzystali zpierwszego klucza Piotrowego.

Prócz tego książka Towarzystwa Strażnica pt. „Prawda was wyswobodzi” z1946 roku podaje, że z pierwszego klucza skorzystał „ostatek Żydów i niektórzySamarytanie” (s. 255).

Kolejne publikacje też wspominały Samarytan, jako korzystających zpierwszego klucza. Oto przykład:

„Przez pozostałe trzy i pół roku (...) zbór chrześcijański nadal składał się tylkoz rodowitych Izraelitów, Samarytan i obrzezanych prozelitów żydowskich (...)Dla Żydów klucz do wiedzy i sposobności wstąpienia do Królestwa został użytyprzez Piotra” (Strażnica Nr 16, 1967 s. 9). Por. Strażnica Nr 3, 1970 s. 7.

Co zatem było nowego w nauce Towarzystwa Strażnica od 1979 roku?Nowością stało się „rozmnożenie” ilości kluczy, a nie kwestia Samarytan. Te trzyklucze wprowadzono aby odróżnić się od chrześcijaństwa, które przedstawiaczasem Piotra na obrazach czy figurach z dwoma symbolicznymi kluczami.

Innym powodem zmiany ilości kluczy mogły być też różne grupy badaczyPisma Świętego, które powołując się na naukę C. T. Russella (zm. 1916),dawnego prezesa Towarzystwa Strażnica, uczą nadal o dwóch kluczachPiotrowych. Ta wykładnia przedstawiona jest w dwóch jego książkach: „NoweStworzenie” 1919 s. 264-265; „Pojednanie pomiędzy Bogiem i człowiekiem”


279 of 433 02/17/2014 03:19 PM

1920 s. 245-246.Jak widzimy, ponieważ Towarzystwo Strażnica lubi być oryginalne w swych

pouczeniach, więc i tę swoją pierwotną naukę zmieniło.

W związku z tak ścisłym określaniem przez Towarzystwo Strażnica ilościsymbolicznych kluczy można by zapytać, skąd wie ono, że było ich trzy(wcześniej dwa)? Przecież Biblia nie określa ich liczby.

Gdy przykładowo ktoś mówi, że było „trzech” mędrców ze Wschodu, bo sąwymienione trzy dary (Mt 2:11), to Świadkowie Jehowy zaraz protestują, mówiącże Pismo Święte nie podaje ilu ich było. Natomiast w sprawie kluczyTowarzystwo Strażnica definiuje ich ilość i na dodatek później koryguje swewyliczenie.

Można by też zapytać, dlaczego w nauce Świadków Jehowy trzeci kluczdotyczy całości pogan, a nie np. tylko Rzymian, bo Korneliusz był tejnarodowości. Dlaczego nie zastosować kolejnych kluczy do różnych narodówwymienionych w 1P 1:1, skoro Samarytan oddziela się od innych nacji. PrzecieżMt 28:19 mówi o „wszystkich narodach”, a Mk 16:15 o „wszelkim stworzeniu”.A co z tubylcami Babilonu, do którego według Świadków Jehowy poszedł Piotr?

Dziwne że słownik Świadków Jehowy, sugeruje, czy nawet twierdzi, że„klucze Królestwa” (Mt 16:19) są kluczami wiedzy o Królestwie. Przecież Bibliawyraźnie odróżnia „klucze Królestwa” od „kluczy poznania” (Łk 11:52). Prócztego oryginał grecki ma w Łk 11:52 klucz w liczbie pojedynczej, a w Mt 16:19 wliczbie mnogiej.

W Biblii klucze często są symbolem władzy np. Iz 22:20-22, Ap 1:18, 3:7, 20:1por. 9:1, Syr 42:6. Takie jest znaczenie kluczy Piotrowych, które są nie tylkokluczami poznania, ale i „kluczami Królestwa Niebieskiego” (Mt 16:19), copotwierdza nadanie mu władzy związywania i rozwiązywania.

Słownik Towarzystwa Strażnica nawet zdaje się potwierdzać, że Biblia mówi okluczu jako symbolu władzy:

„W sensie przenośnym ‘klucz’ oznacza w Biblii pewną miarę władzy”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 1102).

W innej swej publikacji, o dziwo, Towarzystwo Strażnica nawet napisało:„W Biblii słowo ‘klucz’ symbolizuje autorytet lub władzę (porównaj Mateusza

16:19)” („Proroctwo Izajasza światłem dla całej ludzkości” 2000 t. I, s. 240).Zastanawiające jest więc to, że Świadkowie Jehowy w swym słowniku nie

akcentują tego znaczenia kluczy z Mt 16:19, a tylko wskazują na „klucze wiedzy”


280 of 433 02/17/2014 03:19 PM

o Królestwie.

Należy też zauważyć, że Towarzystwo Strażnica unika określenia dlaczegowłaśnie Piotr i tylko on otrzymał klucze Królestwa Niebieskiego, a nie żaden innyz Apostołów. Dla nas jest to oznaka jego prymatu.

Oto jak dalecy są pisarze wczesnochrześcijańscy od interpretacji kluczyPiotrowych w wykonaniu Towarzystwa Strażnica:

Klemens Aleksandryjski (ur. 150) - „‘Ci więc, którzy zajmują się bezbożnyminaukami oraz innych jeszcze do nich wiodą, a także nie posługują się słowem -Bożym - w sposób właściwy, lecz w błędny’, ani sami nie wejdą do KrólestwaNiebieskiego, ani też nie pozwolą innym, których świadomie wprowadzili w błąd,uzyskać prawdy. Ale nie posiadają właściwego klucza do wejścia, lecz kluczfałszywy, zwany w codziennym języku wytrychem, przy pomocy którego nieotwierają oni na rozcież głównych drzwi (to droga, którędy my wchodzimy przezprzekaz Pana), ale mogą nim odmykać tylko boczne drzwi i po kryjomupodkopują się pod mur Kościoła, omijając prawdę, i stają się misteryjnymiprzewodnikami duchowymi ludzi bezbożnych. Bo nie wymaga długich wyjaśnieńto, że zorganizowali ludzkie zgromadzenie, młodsze od Kościoła powszechnego.Nauczycielska działalność Pana podczas Jego pobytu na ziemi zaczyna się zacesarza Augusta i Tyberiusza oraz zamyka się podczas panowania tego ostatniego.Działalność zaś Jego apostołów aż do publicznej służby Bożej świętego Pawłazamyka się za Nerona. Dopiero gdzieś za czasów cesarza Hadriana wystąpilitwórcy herezji i przetrwali aż do czasów Antonina Starszego, jak na przykładBazylides, jeśli wymienia on jako swego nauczyciela Glaukiasa, który, jak sięchwalą sami bazylidianie, był tłumaczem Piotra (...) Jeśli zaś chodzi o Marcjona,to był on współcześnie z nimi oraz obcował z nimi jako starszy człowiek zmłodszymi. Po nim Szymon słuchał przez krótki czas Piotra. W tym stanie rzeczyjasne jest, że te herezje, później powstałe, i jeszcze inne, młodsze chronologicznieod tamtych, są nowinkami i fałszerstwami w stosunku do najstarszego inajbardziej autentycznego Kościoła” („Kobierce” VII:106,1-107,2).

Tertulian (ur. 155) - „Bo nawet jeśli uważasz, że niebo jest zamknięte, topamiętaj, klucze do niego Pan powierzył Piotrowi a przez niego Kościołowi”(„Lekarstwo na ukłucie skorpiona” 10);

„Czy nie pouczył o wszystkim Piotra, nazwanego opoką zaplanowanegoKościoła, któremu oddał klucze Królestwa Niebieskiego i przekazał władzę


281 of 433 02/17/2014 03:19 PM

rozwiązywania i związywania tak w niebie jak i na ziemi?” („Preskrypcja przeciwheretykom” 22).

Orygenes (ur. 185) - „Ale chociaż Jezus dał Piotrowi i tym, co trzy razyupomnieli braci, wspólne polecenie, to jednak, ponieważ trzeba było, aby Piotrmiał jakieś wyróżniające go spośród nich zadanie, osobno polecił Piotrowi: Tobiedam klucze królestwa niebios, ‘cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane wniebiosach, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebiosach’ (Mt16:19), wcześniej niż zapowiedział tamtym: Wszystko, co zwiążecie na ziemi itd.Zresztą jeśli starannie zastanowimy się nad tekstem ewangelicznym, to również wtym, co wydaje się wspólne dla Piotra i tych, którzy trzy razy upomnieli braci,możemy odkryć wielką różnicę i wyższość polecenia danego Piotrowi nadpoleceniem, jakie otrzymali inni. Nie jest to bowiem mała różnica, że Piotrotrzymał klucze nie jednego nieba, lecz wielu niebios, aby cokolwiek zwiąże naziemi, było związane nie w jednym [tylko] niebie, lecz we wszystkich niebiosach[i co rozwiąże na ziemi, było rozwiązane nie tylko w jednym niebie, lecz wewszystkich niebiosach]; tymczasem do wielu, którzy wiążą na ziemi i rozwiązująna ziemi, [tak powiedziano], aby wiązali i rozwiązywali nie w niebiosach, jakpolecono Piotrowi, lecz w jednym niebie. Ich moc bowiem nie sięga tak daleko,jak moc Piotra, aby mogli wiązać lub rozwiązywać we wszystkich niebiosach”(„Komentarz do Ewangelii według Mateusza” XIII:31).

Cyprian (ur. 200) - „Pan nasz, którego nakazów winniśmy się lękać iprzestrzegać, mówiąc w swej ewangelii o godności biskupa i ustroju swegoKościoła, oświadcza i mówi do Piotra: ‘Ja ci powiadam, że ty jesteś Piotrem, natej opoce zbuduję Kościół mój i bramy piekielne nie zwyciężą go. I tobie damklucze królestwa niebieskiego, a cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane iw niebiesiech, a cokolwiek rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane i wniebiesiech’ [Mt 16:18]. Wprawdzie zmieniają się czasy i sprawujący urzędy, aletrwa nieustannie ustanawianie biskupów i zarząd Kościoła tak, że Kościół opierasię na biskupach i wszystkie sprawy kościelne przez tych zwierzchników sązałatwiane” (List 33:1).

„Pan woła, aby, kto jest spragniony, przyszedł i pił ze strumieni żywej wody,która z Jego ciała wypłynęła [por. J 7:37]. Do kogo spragniony ma się udać? Czydo heretyków, którzy wcale nie mają źródła i strumienia żywej wody, czy też doKościoła, który jest jeden i głosem Pana został zbudowany na jednym, który iJego klucze od Niego otrzymał? Tylko Kościół ma i posiada całą władzę swego


282 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Oblubieńca i Pana” (List 73:11).

Zaznaczamy też, że inne wątpliwości związane z prymatem Piotra,przedstawiane przez Świadków Jehowy w pozostałych publikacjach i odpowiedzina nie, omówiliśmy w rozdziale „Prymat świętego Piotra” w książce pt. „Wobronie wiary. Pismo Święte a nauka Świadków Jehowy, innych sekt i wyznańniekatolickich” (patrz www.apologetyka.info lub www.piotrandryszczak.pl). Tuzajęliśmy się tylko tymi zarzutami, które przedstawia omawiany słownik.

Chciałbym też podziękować za pomoc w weryfikacji tekstów źródłowychszczególnie J. Romanowskiemu z Warszawy i innej życzliwej mi osobie.

Teksty pisarzy wczesnochrześcijańskich cytowane według:„Św. Cyprian. Pisma I. Traktaty” tłum. Ks. dr J. Czuj, Poznań 1937;„Św. Cyprian. Listy” tłum. O. W. Szołdrski CSsR, Warszawa 1969;

„Klemens Aleksandryjski Kobierce” tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska,Warszawa 1994;

„Ojcowie Apostolscy” z serii ‘Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy’ Tom XLV,tłum. A. Świderkówna, Warszawa 1990;

„Tertulian. Wybór Pism” ks. W. Myszor, o. E. Stanula, ks. W. Kania, Warszawa1970;

„Tertulian. Wybór Pism II” ks. W. Myszor, o. E. Stanula, ks. A. C. Guryn, ks.K. Obrycki, Warszawa 1983;

„Tertulian. Przeciw Marcjonowi” tłum. o. S. Ryzner CSsR, Warszawa 1994.„Komentarz do Ewangelii św. Jana, Orygenes” przekł. S. Kalinkowski,

Warszawa 1981;„Komentarz do Ewangelii według Mateusza, Orygenes” przekł. K.

Augustyniak, Kraków 1998;„Komentarz do Ewangelii według Mateusza, Orygenes” przekł. K.

Augustyniak, Kraków 2002;„Homilie o Księgach Rodzaju, Wyjścia, Kapłańskiej, Orygenes” przekł. S.

Kalinkowski, Warszawa 1984;„Apokryfy Nowego Testamentu. Listy i Apokalipsy Chrześcijańskie” pod red.

ks. M. Starowieyskiego, Kraków 2001.


283 of 433 02/17/2014 03:19 PM

2.8. Bracia i siostry Jezusa i „Wnikliwe poznawaniePism” (cz. I)

Towarzystwo Strażnica nie od samego swego początku istnienia nauczało, żeJezus miał braci i siostry, którzy byli dziećmi Maryi i Józefa. Za życia C. T.Russella (zm. 1916), pierwszego prezesa Strażnicy, uważało ono, jak wcześniejnp. Luter czy Kalwin, że bracia Jezusa, o których mówi Biblia, to Jego kuzyni.

Wydaje się, że dopiero w 1937 r. w Towarzystwie Strażnica wprowadzononaukę, że Chrystus miał „cielesne” czy „przyrodnie” rodzeństwo. Tak wskazujena to ang. skorowidz Watch Tower Publications Index 1930-1985 (1986, hasło:Mary, podhasło: children), w którym w sprawie dzieci Maryi odesłano doczasopisma Świadków Jehowy pt. The Golden Age z 28.07 1937 r. s. 700-703.

Oto przykłady dawnej wykładni Towarzystwa Strażnica:

„[Jezus] jako Król rozpoczął głosić swoim braciom - [to jest] swoim krewnym[w ang. kinsfolk] - którzy zaczęli tracić wiarę, ponieważ ich obchodziła odpoczątku raczej duma niż wiara” (ang. Strażnica 15.02 1899 r. s. 52).

„Ten Jakub, który zmarł w początkach ery chrześcijańskiej, nie powinien byćkojarzony z innym Jakubem, autorem Listu Jakuba, znanym jako Jakub Mniejszysyn Alfeusza (Kleofasa - Mk 3:18) męża Marii. Przypuszczalnie był on dalszymkuzynem [w ang. cousin] naszego Pana i z tego powodu, według żydowskichzwyczajów tytułowany jest ‘bratem Pańskim’ - Ga 1:19” (ang. Strażnica 01.051902 r. s. 135).

„Kontekst wskazuje, że w tym czasie niektórzy bracia naszego Pana(prawdopodobnie jego kuzyni [w ang. cousins], ponieważ kuzynów w tamtychczasach nazywano braćmi) wydawali się mieć wątpliwości co do jego mesjaństwai ponaglali go by udał się do Jerozolimy [J 7:3, 5]...” (ang. Strażnica 15.02 1905 r.s. 56).

„O tym, że ci czterej »bracia« byli w rzeczywistości kuzynami Pana; że ichmatką była Maria, siostra matki Pana, i że ich ojciec, Kleofas (gdzie indziejnazywany Alfeuszem), mamy wyraźną naukę w następujących fragmentach: Jana19:25; Marka 15:40; Łukasza 6:15, 16; Dzieje 1:13 (...) Maria, siostra matki Pana,


284 of 433 02/17/2014 03:19 PM

żona Kleofasa (Jana 19:25), inaczej zwanego Alfeuszem (Mateusza 10:3; Łukasza6:15). Ta Maria była matką »braci« Pańskich (kuzynów), mianowicie: JakubaMniejszego, Szymona, Judy i Jakuba (Mateusza 13:55; 27:56; Marka 6:3)” (ang.Złoty Wiek 06.04 1927 s. 428-429 [w tym fragmencie prawdopodobnie przezpomyłkę wymieniono dwa razy Jakuba, a pominięto Józefa, którego jednakwymieniono w innym zdaniu na stronie 428]).

„Że ci czterej »bracia« byli, w rzeczywistości kuzynami naszego Pana, żematka ich była Marja, siostra matki naszego Pana i że ojcem ich był Kleofas[zwany inaczej Alfeuszem], jasno jest pokazane w następujących miejscach: Jan19:25; Marek 15:40; Łukasz 6:15, 16; Dzieje Apostolskie 1:13” (Złoty Wiek15.04 1928 s. 119).

„Wydaje się rzeczą nieprawdopodobną, by Marja, matka naszego Pana, miałażyjących synów i córki i że Jezus byłby, gdy umierał, zupełnie zignorował tenwęzeł rodzinny, powierzając matkę Swoja opiece Jana, który nie był krewnym(Jan 19:27)” (jw. s. 119).

„Nie ulega wątpliwości, iż szatan wyhodował powszechne błędne pojmowanie,że Jakób, Jozes, Szymon i Judasz byli dziećmi Marji matki Jezusa (Mateusza13:55)” (jw. s. 119).

„Marja, siostra matki naszego Pana, żona Kleofasa (Jan 19:25), zwanegoinaczej Alfeuszem (Mateusz 10:3; Łukasz 6:15). Ta Marja była matką »«braci«[kuzynów] Jezusa, mianowicie Jakóba mniejszego, Szymona, Judy i Jozesa(Mateusz 13:55; Marek 6:3). Była ona »Marją drugą«, która była obecna przyukrzyżowaniu i pogrzebaniu Jezusa (Mateusz 27:56-61)” (jw. s. 119).

Właściwie w publikacjach Towarzystwa Strażnica wydanych przed rokiem1950-tym trudno znaleźć komentarze do tekstów biblijnych mówiących o„braciach” Jezusa. Wystarczy popatrzeć do Watch Tower Publications Index1930-1985 (wyd. 1986) by się o tym przekonać. W angielskiej Strażnicy z 15.121950 r. na s. 522 pojawiło się nawet pytanie czytelnika o braci Chrystusa, na któreodpowiedziano według dzisiejszej wykładni Towarzystwa Strażnica. Czyżbywcześniej Świadkowie Jehowy miewali jakieś problemy z kwestią braci? Możewtedy jeszcze wielu pamiętało starą naukę o kuzynach Pana?

Kolejne publikacje, które omawiają te sprawę, zawierają już jawną


285 of 433 02/17/2014 03:19 PM

nadinterpretację fragmentów biblijnych o braciach Jezusa. Oto przykład:

Tekst biblijny Komentarz Towarzystwa Strażnica„Wszyscy oni trwali jednomyślnie na modlitwierazem z niewiastami, Maryją, Matką Jezusa, ibraćmi Jego” Dz 1:14.

„Byli wśród nich wierni apostołowie Jezusa, jegomatka Maria i jej pozostali synowie, jego młodsibracia przyrodni. - Dzieje Apostolskie 1:14, 15”(„Od raju utraconego do raju odzyskanego” 1960 s.147).

Jak widzimy w tabeli, Towarzystwo Strażnica (wbrew tekstowi biblijnemu)nazwało „braci Jego” - już według swej nauki - „pozostałymi synami” Maryi i„młodszymi, przyrodnimi” braćmi Jezusa.

Poniżej przedstawiamy teksty biblijne, na podstawie których ŚwiadkowieJehowy uważają, że Jezus miał „rodzeństwo przyrodnie”. Opatrzymy je teżnaszymi krótkimi uwagami.

Teksty biblijne o braciach i siostrach Komentarze„Czy nie jest On synem cieśli? Czy Jego matce niejest na imię Miriam, a Jego braciom Jakub, Józef,Szymon i Juda? Także Jego siostry czy nie żyjąwszystkie u nas?” Mt 13:55-56.Por. „Czy nie jest to syn Józefa?” Łk 4:22;„Czyż to nie jest Jezus, syn Józefa, którego ojca imatkę my znamy?” J 6:42.

Józef i Maryja nazwani są tu tylko rodzicami „Jego”tzn. Jezusa. Pozostałe wymienione osoby nie sąokreślone jako dzieci cieśli i Miriam, choć nazwanesą braćmi i siostrami Chrystusa.

„Czy nie jest to cieśla, syn Maryi, a brat Jakuba,Józefa, Judy i Szymona? Czyż nie żyją tu u nas takżeJego siostry? (...) A Jezus mówił im: ‘Tylko wswojej ojczyźnie, wśród swoich krewnych i wswoim domu może być prorok tak lekceważony’.”Mk 6:3-4.

Komentarz patrz jak powyżej.Prócz tego Jezus, przez wymienienie „krewnych [gr.syggeneus]” (Mk 6:4), zdaje się sugerować, że zatakich uważa wymienionych z imienia braci i siostry.

„Gdy jeszcze przemawiał do tłumów, oto JegoMatka i bracia stanęli na dworze i chcieli z Nimmówić” Mt 12:46.

Maryja nie jest tu nazwana „matką braci”, leczokreślona jest tylko jako Matka Jezusa.

„Tymczasem nadeszła Jego Matka i bracia i stojąc nadworze, posłali po Niego, aby Go przywołać” Mk3:31.

Komentarz patrz jak powyżej.Prócz tego tu, jeszcze bardziej niż w Mt 12:46,podkreślono że Maryja jest „Matką Jego” (Mk 3:31).Tam bowiem w oryginale jest tylko określenie„Matka”. Nie pada tu np. forma „Matka Jego i jegobraci”.

„Wtedy przyszli do Niego Jego Matka i bracia...” Łk8:19.

Komentarz patrz jak powyżej w Mt 12:46.

„Następnie On, Jego Matka, bracia i uczniowie Jegoudali się do Kafarnaum...” J 2:12.

Maryja jest tu nazwana tylko „Matką Jego”, a niematką „braci Jego”.

„Rzekli więc Jego bracia do Niego (...) Bo nawetbracia Jego nie wierzyli w Niego (...) Kiedy zaś

Maryja nie występuje w tym fragmencie.Prawdopodobnie do Jerozolimy wędrowała


286 of 433 02/17/2014 03:19 PM

bracia Jego udali się na święto, wówczas poszedł iOn...” J 7:3, 5, 10.

oddzielnie. Spotykamy ją z niewiastami i u bokuJana (J 19:25-27).

„Wszyscy oni trwali jednomyślnie na modlitwierazem z niewiastami, Maryją, Matką Jezusa, ibraćmi Jego” Dz 1:14.

Maryja jest tu nazwana tylko „Matką Jezusa”, a niematką „braci Jego”. Patrz też komentarz poniżej.

„Czyż nie wolno nam brać z sobą niewiasty-siostry,podobnie jak to czynią pozostali apostołowie orazbracia Pańscy i Kefas” 1Kor 9:5.

Jeśli pojmować, że fragment ten mówi orzeczywistych braciach Jezusa, to czyżby Chrystusnie miał żadnych wierzących w Niego krewnych?

„Spośród zaś innych, którzy należą do gronaApostołów, widziałem jedynie Jakuba, brataPańskiego” Ga 1:19.

Widać, że ten Jakub jest Apostołem. Jezus nie miałzaś wśród nich swego brata. Musiał być on więckrewnym Chrystusa.

Zastanówmy się dlaczego tak wiele razy Maryja nazwana jest „Matką Jego”,„Matką Jezusa” czy „Matką Pana” (Mt 1:18, 2:11-14, 20-21, 12:46, 13:55, Mk3:31, Łk 1:43, 2:33-34, 48, 51, 8:19-20, J 2:1-5, 12, 19:25, Dz 1:14), a nigdy„Matką ich” czy „Matką braci Jego”? Mało tego, o żadnym z tych braci Jezusa nie powiedziano jak o Nim: „Rodzice Jego” Łk 2:41, 43; „Rodzice (...) Dzieciątka Jezus” Łk 2:27; „Jego ojciec i Matka” Łk 2:33; „ojciec Twój i ja” 2:48; „Syn Józefa” Łk 4:22; „Syn cieśli” Mt 13:55; „Syn Maryi” Mk 6:3; „Twoja Matka” Mt 12:46, Mk 3:32, Łk 8:20.

Zaznaczmy też, że z powodu tego, że Chrystus był synem Boga, a nie Józefa,Świadkowie Jehowy nazywają rodzeństwo Jego „braćmi i siostramiprzyrodnimi”, choć czasem również mówią o „braciach cielesnych”. Pogląd o tym, że Jezus miał „przyrodnich braci i przyrodnie siostry”, które todzieci były synami i córkami Maryi i Józefa, podtrzymuje biblijny słownikTowarzystwa Strażnica pt. „Wnikliwe poznawanie Pism” wydany w 2006 roku(ang. 1988). Przedstawimy tu jego opinie na ten temat i przeprowadzimy z nimpolemikę.

Bracia i siostry Jezusa

1) Oto fragment biblijnego słownika Towarzystwa Strażnica (hasło ‘Brat’): „Bracia Jezusa. W Ewangeliach, w Dziejach Apostolskich i dwóch listachPawła wspomniano o ‘braciach Pana’, ‘bracie Pana’, ‘jego braciach’ i ‘jego


287 of 433 02/17/2014 03:19 PM

siostrach’; imiennie wymieniono czterech braci: Jakuba, Józefa, Szymona iJudasa (1Ko 9:5; Gal 1:19; Mt 12:46; 13:55, 56; Mk 3:31; Łk 8:19; Jn 2:12; Dz1:14). W świetle takich dowodów większość biblistów zgadza się, że Jezus miałco najmniej czterech braci i dwie siostry i że wszyscy oni urodzili się Józefowi iMarii w naturalny sposób po cudownych narodzinach Jezusa” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 272).

Co powiemy o tych stwierdzeniach? Otóż nie wiadomo co znaczą słowa„większość biblistów”. Prawdopodobnie chodzi tylko o „większość biblistówprotestanckich”, a nie katolickich czy prawosławnych, bo ci w większości wierząinaczej niż Świadkowie Jehowy. Jeśli zaś tylko „większość biblistówprotestanckich” (a nie wszyscy) tak uważa, to dla nas jest to budujące, żeprzynajmniej część tego obozu wierzy tak jak my. Dziwne dla nas jest też to, że„w świetle takich dowodów” bibliści ci, na których powołuje się TowarzystwoStrażnica, wierzą, że ci bracia i siostry „urodzili się Józefowi i Marii w naturalnysposób”. Nigdzie Biblia nie mówi, ani o ich urodzeniu z Maryi i Józefa, ani tymbardziej nie zwie tych osób ich synami czy córkami. Pismo Święte używa wstosunku do nich tylko terminów „bracia” i „siostry”, a nie „synowie” i „córki”.

Ciekawe jest też stwierdzenie słownika Świadków Jehowy, że „Jezus miał conajmniej czterech braci” i że uznaje to większość biblistów. PrzeważnieTowarzystwo Strażnica samo wymienia tylko czterech braci, a nie „co najmniejczterech”. Czyżby były jakieś różnice między poglądami Świadków Jehowy, awspomnianymi biblistami, co do ilości braci?

2) Oto następny fragment z biblijnego słownika Towarzystwa Strażnica:„Twierdzenie, jakoby bracia Jezusa byli synami Józefa z poprzedniego

małżeństwa lub z małżeństwa lewirackiego z bratową, jest zupełniebezpodstawne. Biblia w żaden sposób tego nie sugeruje. Hipoteza, według którejsłowo ‘brat’ (adelfos) oznacza w tym wypadku ‘kuzyna’ (anepsios), nie powstaławcześniej niż w 383 r. n.e. i przypisuje się ją Hieronimowi. Jednak Hieronim nieprzytoczył żadnych uzasadniających ją argumentów, a w późniejszych pismachwyraził nawet pewne wątpliwości wobec swej ‘teorii kuzynów’” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 272).

Cóż powiemy o tym fragmencie? Otóż Biblia nie zaprzecza temu, że „braciaJezusa byli synami Józefa z poprzedniego małżeństwa”. Dlatego też wpierwszych wiekach wielu chrześcijan uważało, że Józef był wdowcem, a


288 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wspomniani synowie i córki to jego dzieci z pierwszego małżeństwa. Nie był topogląd jedyny, ale nie było wtedy opinii, że Maryja miała inne dzieci opróczJezusa. Ta nauka pojawiła się po raz pierwszy w piśmie ucznia ariańskiegoHelwidiusza w drugiej połowie IV wieku („Encyklopedia Katolicka” pracazbiorowa, Lublin 1993, t. 6, s. 670).

Jeżeli Towarzystwo Strażnica twierdzi, że „Biblia w żaden sposób tego niesugeruje”, że wymienione osoby mogłyby być dziećmi tylko Józefa (ale nieMaryi), to tym bardziej nie może Pismo Święte mówić, że są one i Józefa i Maryi,bo przecież nie są one nawet nazwane ich córkami i synami!

Czy prawdą jest to, że dopiero w 383 roku pojawiła się „hipoteza, wedługktórej słowo ‘brat’ (adelfos) oznacza w tym wypadku ‘kuzyna’ (anepsios)”?

Otóż nie, ponieważ zmarły w 339 roku Euzebiusz z Cezarei opisał to, copozostawił po sobie w swych „Pamiętnikach” (Hypomnemata) Hegezyp, żyjącydużo wcześniej bo w latach 110-185.

Oto zestawienie podstawowego tekstu biblijnego z imionami braci Jezusa, innefragmenty Biblii, które wymieniają ich matkę oraz słowa Hegezypa i Euzebiuszao tym, że mowa jest o kuzynach Chrystusa.

Mk 6:3-4 Inne teksty biblijne Hegezyp (110-185) Euzebiusz z Cezarei(260-339)

„Czy nie jest to cieśla,syn Maryi, a bratJakuba, Józefa, Judy iSzymona? Czyż nie żyjątu u nas także Jegosiostry? (...) A Jezusmówił im: ‘Tylko wswojej ojczyźnie, wśródswoich krewnych i wswoim domu może byćprorok taklekceważony’.”.

„obok krzyża (...) stały:(...) Maria, żonaKleofasa” J 19:25;

„Między nimi były (...)Maria, matka Jakuba iJózefa” Mt 27:56;

„Maria, matka JakubaMniejszego i Józefa”Mk 15:40;

„Maria, matka Józefa”Mk 15:47;

„Maria, matka Jakuba”Mk 16:1;

„Maria, matka Jakuba”Łk 24:10.

„niektórzy z tych właśnieheretyków oskarżaliSzymona, synaKleofasa, iż jestpotomkiem Dawida”(„Pamiętniki” cyt. w„Historii Kościoła”III:32,3, Euzebiusza);

„Wówczas potomekstryja Pańskiego, wyżejwspomniany Szymon,syn Kleofasa, oskarżonyprzez heretyków, stanąłprzed sądem”(„Pamiętniki” cyt. w„Historii Kościoła”III:32,6, Euzebiusza);

„został ustanowionybiskupem Symeon, synstryja Chrystusowego,Kleofasa, któremu

„Szymon, syn Kleofasa,o którym wspominarównież Ewangelia [J19:25], (...) miał on byćkuzynem Zbawiciela,Hegezyp bowiemopowiada, iż Kleofas byłbratem Józefa”(„Historia Kościoła”III:11);

„Przy takiej właśniesposobności miał wedługpodania Symeon, synKleofasa, któregowymieniliśmy jakodrugiego biskupajerozolimskiego, życiezakończyć śmierciąmęczeńską” (j/w.III:32,1);

„O Symeonie słusznie


289 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wszyscy dalipierwszeństwo, bo i onbył krewnym Pańskim”(„Pamiętniki” cyt. w„Historii Kościoła”IV:22,4, Euzebiusza);

„Z rodziny Pańskiej żylijeszcze wnukowie Judy,tak zwanego brataPańskiego według ciała”(„Pamiętniki” cyt. w„Historii Kościoła”III:20,1, Euzebiusza).

można przypuszczać, żenależał do tych, którzyPana widzieli i słyszeli.Dowodem na to jestdługie życie jego i wEwangelii zawartawzmianka o Marii, żonieKleofasa, a matce jego(...) Ten sam autor[Hegezyp] mówi, żejeszcze inni potomkowiejednego z tak zwanychbraci Zbawicielowych, amianowicie Juda, dożyliczasów tego samegocesarza...” (j/w.III:32,4-5).

Jak z powyższego widzimy, wymienione osoby w Mk 6:3 (Jakub, Józef,Szymon, Juda) są, według tekstów biblijnych i wczesnochrześcijańskich,krewnymi Chrystusa. Wskazuje na to też Mk 6:4.

Jakub i Józef są według słów J 19:25 i Mt 27:56 synami Marii Kleofasowej,natomiast Szymon i Juda są według Hegezypa i Euzebiusza synami Kleofasa. Toznaczy, że wszyscy czterej są synami małżeństwa Marii i Kleofasa.

Maria ta jest według J 19:25 prawdopodobnie krewną Maryi („siostra MatkiJego, Maria żona Kleofasa”), natomiast Kleofas był według Hegezypa iEuzebiusza bratem (krewnym?) Józefa tzn. stryjem Jezusa.

Widzimy też, że nieprawdą jest to, że jakoby koncepcja kuzynów Jezusapojawiła się dopiero w 383 roku, jak uczy Towarzystwo Strażnica. Euzebiuszzmarł w 339 roku, a Hegezyp dużo wcześniej, bo w 185 roku! Nikt też przednimi, ani za ich życia, nie pisał o synach i córkach Maryi.

Również Klemens Aleksandryjski (ur. 150) i Orygenes (ur. 185) choćwspominają braci Jezusa, to jednak żaden z nich nie uważał ich za synów Maryi:

Orygenes pisał, że oni „nie urodzili się z Maryi. A i żaden tekst Pisma o tymnie wspomina!” („Homilie o Ewangelii św. Łukasza” 7:4);

„Paweł natomiast (...) powiada, że widział owego Jakuba ‘brata Pańskiego’ [Ga1:19] nie tyle z więzów krwi, co ze wspólnego wychowania, pokrewieństwaobyczajów i wyznawania tej samej nauki” („Przeciw Celsusowi” I:47);

„Wielu ludzi zastanawia się, jak Jezus mógł mieć braci, skoro Maria aż dośmierci pozostała dziewicą. Jezus nie miał naturalnych braci, bo ani dziewica nieurodziła nikogo innego, ani On sam nie był synem Józefa” („Komentarz do


290 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Ewangelii św. Jana” frag. 31);„Jeśli bowiem, zgodnie z opinią ludzi wypowiadających słuszne poglądy na

osobę Maryi nie miała ona żadnego innego syna poza Jezusem, a Jezus mówi doMatki: ‘Oto Twój Syn’ - nie zaś ‘Oto i ten jest Twoim synem’...” („Komentarz doEwangelii według Jana” I:4,23).

Klemens Aleksandryjski o Judzie i Jakubie (Mt 13:55) stwierdził:„Juda, który napisał list (...) był bardzo pobożny i chociaż znał swe

pokrewieństwo z Panem, nie twierdził, iż jest Jego bratem. Lecz cóż twierdził:‘Juda, sługa Jezusa Chrystusa, brat zaś Jakuba’ [Jud 1]” (In epist. Iudae catolica).

Wydaje się również, że Tertulian (155-220), który nie uznawał dziewictwaMaryi po urodzeniu Jezusa, który też choć nie użył słowa „kuzyni”, ale „krewni”,nie uważał braci Jezusa za Jej dzieci:

„[Jezus] nie tyle zaprzeczył istnieniu krewnych, o ile zrezygnował z nich. Awięc, gdy najpierw zapytał: ‘Kto jest mi matką i jacy to są mi braćmi?’ [Mt12:48] dodając ‘Jeśli nie ci, którzy słuchają moich słów i wypełniają je’, przeniósłimiona krewnych na innych, których uważał za bliższych sobie z powodu ichwiary. (...) czy tym samym zaprzeczył pokrewieństwa tym, którzy byli Jegokrewnymi? (...) Przez to, że adoptował innych, nie negował pokrewieństwa swychkrewnych” („Przeciw Marcjonowi” IV:19,11-13).

Ciekawe, że w innej swej publikacji Towarzystwo Strażnica zacytowałokatolicką encyklopedię, która jawnie przeczy temu, że dopiero w 383 rokuzaczęto uważać braci Jezusa za jego kuzynów:

„W dziele New Catholic Encyclopedia czytamy: ‘Kościół od samego początkunauczał, że Maria była zawsze dziewicą. Nie ulega zatem wątpliwości, iż Marianie miała żadnych innych dzieci’. Według tego samego dzieła określenia ‘brat’ i‘siostra’ mogą się odnosić do ‘osoby lub osób związanych wspólną więziąreligijną lub inną’ albo do krewnych, na przykład kuzynów” (Strażnica Nr 24,2003 s. 3).

Dalej słownik Świadków Jehowy podaje, że „Hieronim nie przytoczył żadnychuzasadniających ją argumentów, a w późniejszych pismach wyraził nawet pewnewątpliwości wobec swej ‘teorii kuzynów’”. Ciekawe, że Towarzystwo Strażnicanie opisało nawet co Hieronim napisał w swym opracowaniu i nie zacytowałotych późniejszych jego rzekomych „wątpliwości” (nie podało też źródeł!).


291 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Ponieważ nie ukazało się do dziś w języku polskim wspomniane pismoHieronima (Adversus Helvidium) i trudno by było je całe tłumaczyć i przepisywaćtu, zacytujmy choć kilka zdań o nim z jednego z opracowań katolickich:

„Przeciwnicy dozgonnego dziewictwa Matki Najświętszej zwracają jeszczeuwagę na zapis z Ewangelii Mateusza, że Józef ‘nie zbliżał się do niej, ażporodziła Syna, któremu nadał imię Jezus’ (1,25). Czyż ze słów tych nie wynika -argumentują - że potem prowadzili oni normalne życie małżeńskie? Czyżby zesłów - odpowiada na ten zarzut święty Hieronim (†419) - że ‘Mikal, córka Saula,była bezdzietna aż do czasu swej śmierci’ (2 Sm 6,23), wynikało, że po swojejśmierci zaczęła rodzić dzieci? Czy ze słów Pana Jezusa, że będzie z nami ‘aż doskończenia świata’ (Mt 28,20), wynika, że potem już z nami nie będzie? Iwyjaśnia święty Hieronim, że grecki wyraz heos (‘aż’, ‘dopóki’) nie zawierażadnego przekazu na temat tego, co było potem” („Listy szóste” J. Salij OP,Poznań 2004, rozdz. ‘Bracia Pana Jezusa’).

Ciekawe, że gdzie indziej Towarzystwo Strażnica potrafiło dość pozytywnieoceniać wiedzę Hieronima:

„Na Wulgatę Hieronima wielokrotnie powołano się w przypisach do PrzekładuNowego Świata” („Całe Pismo jest natchnione przez Boga i pożyteczne” 1998 s.310).

W Strażnicy Nr 1, 1999 s. 26-29 podało zaś, że posiadał on znajomość językówhebrajskiego, syryjskiego, greckiego, łaciny i był wszechstronnie wykształcony wtakich dziedzinach jak gramatyka, retoryka, filozofia. Zapomniano tylkowspomnieć o teologii.

3) Oto kolejny fragment z biblijnego słownika Towarzystwa Strażnica:„Biblista J. B. Lightfoot napisał: ‘Św. Hieronim nie oparł swej teorii na

tradycji, a zatem dowodów na jej poparcie należy szukać wyłącznie w PiśmieŚwiętym. Zbadałem biblijne świadectwa i stwierdziłem, że (...) argumenty narzecz tej teorii są znacznie słabsze niż argumenty przeciwko niej, należy więc jąodrzucić’ (St. Paul’s Epistle to the Galatians, Londyn 1874, s. 258)” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 272).

Co powiemy o tych słowach? Otóż ciekawe czemu przeciw katolikom i dlapouczenia ich, Towarzystwo Strażnica cytuje J. B. Lightfoota (1828-1889)biblistę anglikańskiego, nie wspominając też jakiego on jest wyznania. Raczejwskazane by było, aby w sprawie Hieronima Świadkowie Jehowy zacytowali


292 of 433 02/17/2014 03:19 PM

biblistę czy patrologa katolickiego, który jak on należał do tego samego Kościoła.Nadmieńmy tylko, że dzieło Hieronima nie spotkało się z jakąś krytyką w jegoczasach, a on sam był uznawany za wielkiego znawcę języków biblijnych.Czyżby wtedy, gdy greką posługiwano się powszechnie, nikt nie zauważył, żeHieronim rzekomo narobił błędów w utożsamianiu braci z kuzynami?

Z przytoczonego fragmentu Lightfoota wynika, że Hieronim nie oparł się natradycji. Zatem na czym? Na Biblii? Na kwestiach językowych? Tu ŚwiadkowieJehowy powinni być zadowoleni, że nie odwołał się on do tradycji, bo przecieżoni jej nie uznają. Z dalszych słów cytowanego biblisty wynika jednak, żeHieronim na Biblii opierał swe dowodzenie, tylko że Lightfoot uważał je jako zasłabe, jak dla niego.

Ciekawe, że słownik Świadków Jehowy nie przytoczył żadnych argumentówLightfoota, w których ‘obala’ on dowody Hieronima. Interesujące by było też, cozawierał jego fragment wykropkowany przez słownik Towarzystwa Strażnica.

Ponieważ Świadkowie Jehowy nie po raz pierwszy próbują oceniać Hieronimai jego opinię o braciach Jezusa, przedstawmy jak różnych argumentów używająprzeciw niemu.

Przebudźcie się! Nr 14 z lat1970-79 s. 27

„Prowadzenie rozmów napodstawie Pism” 2001 s. 167

„Wnikliwe poznawanie Pism”2006 t. I, s. 272

„Hieronim nie odwołał się ani doBiblii, ani do tradycji”.

„Św. Hieronim, kierując siętradycyjną wiarą Kościoła”.

„Św. Hieronim nie oparł swejteorii na tradycji”.

Dodajmy tu, że przytoczyliśmy powyżej tylko jeden fragment z pismaHieronima i jest on oparty na Biblii. Na dodatek jego pogląd dotyczący braciJezusa i dziewictwa Maryi jest zgodny z tradycją tzn. z cytowanymi wcześniejopiniami Hegezypa i Euzebiusza oraz w pewien sposób z pismami Tertuliana,Klemensa Aleksandryjskiego i Orygenesa.

4) Oto kolejne słowa z publikacji Towarzystwa Strażnica: „Gdy w Pismach Greckich jest mowa o siostrzeńcu lub kuzynie, nie pojawia sięsłowo adelfos. W takich sytuacjach wyjaśniano, o jakie pokrewieństwo chodzi;czytamy np. o ‘synu siostry Pawła’ czy ‘Marku, kuzynie [anepsios] Barnabasa’(Dz 23:16; Kol 4:10)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 272-273).

Cóż powiemy o tym fragmencie? Otóż ciekawe, że Towarzystwo Strażnicadyskusję o kuzynach zamyka w obszarze Nowego Testamentu, który nazywa


293 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Pismami Greckimi. Czyż nie cała Biblia jest natchniona? Czy Septuaginta niestanowi Pism Greckich?

Otóż tak się składa, że w niej słowo anepsios (kuzyn) występuje dwa razy.Tylko dwa razy! Czyżby więc w całym Starym Testamencie nie było więcejkuzynów?

Najważniejsze jest jednak to, że w biblijnym języku hebrajskim nie istniałospecjalne słowo, którym oznaczano kuzyna. W grece zaś, jak widzimy, tylkosporadycznie stosowano termin anepsios. Milczenie Towarzystwa Strażnica,związane z tymi faktami, jest znamienne, choć przyznało ono nam częścioworację w słowach: „W Pismach Hebrajskich (...) nie używa się odpowiednika słowa‘kuzyn’” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 1180).

Mało tego, słownik Świadków Jehowy przyznaje też, że termin anepsios niezawsze musi oznaczać kuzyna, ale czasem może określać nawet dalszegokrewnego:

„Wyraz ten odnosi się przede wszystkim do dziecka ciotki lub wuja, choć wszerszym znaczeniu także do dalszych krewnych” („Wnikliwe poznawanie Pism”2006 t. I, s. 1180).

Owszem słowo anepsios oznacza kuzyna, ale i terminem adelphos określanogo. Jakie mamy na to dowody?

Tu mała uwaga. Choć Towarzystwo Strażnica nie uznaje przytoczonej poniżejksięgi za kanoniczną, to jednak musi uwzględnić to, że jest ona przynajmniejświadkiem dla reguł greki czasów Septuaginty.

Otóż w Księdze Tobiasza, w różnych kodeksach, mamy albo zastosowanesłowo anepsios albo adelphos:

Tb 7:2 - anepsio (Kodeksy Watykański i Aleksandryjski);Tb 7:2 - adelpho (Kodeks Synaicki). Patrz Septuaginta t. I-II dr A. Rahlfs,

Stuttgart 1979.Widzimy więc, że o ile pierwszy tekst wprost określił pewne osoby kuzynami,

to w drugim zastosowane zostało słowo adelphos, którym też ich tak nazywano. Ztego też powodu tłumacze na język polski oddali występujące tam słowaterminem „brat” (np. Biblia Tysiąclecia, Biblia Poznańska), choć jest to kuzyn.

Nie zawsze więc Biblia oddaje termin „kuzyn” słowem anepsios jak w Kol4:10 i Lb 36:11.

Poświadcza to też pośrednio Towarzystwo Strażnica podając, że w Dz 23:16mowa jest o „synu siostry Pawła”. Przypomnijmy tu, że żaden z braci Jezusa niezostał nazwany „synem Maryi”, a mowa jest na przykład o „synach Zebedeusza”


294 of 433 02/17/2014 03:19 PM

(Mt 26:37), „matce synów Zebedeusza” (Mt 27:26), „siedmiu synach (...)Skewasa” (Dz 19:14) itp.

Septuaginta używa też, na oznaczenie kuzynów i dalszych krewnych, terminuadelphos (brat). Oto przykłady:

Joz 17:3-4 podaje, że córki Selofchada, nazwały „braćmi” (adelphos) swoichkuzynów, którzy byli synami braci ich ojca. Były więc one kuzynkami tychmężczyzn.

1Krn 23:21-22 podaje, że bracia Eleazar i Kisz mieli, jeden córki, a drugisynów. Synowie Kisza będąc ich „braćmi” (adelphos), wzięli je sobie za żony.Były to więc ich „kuzynki”.

Kpł 10:1 i 4 podaje, że Miszael i Elsafan nazwani są „braćmi” Nadaba i Abihu,choć pierwsi są synami Uzzjela, a drudzy Aarona. Uzzjel zaś był stryjem Aarona.

Rdz 13:8, 14:14 i 16 podaje, że Abraham i Lot są „braćmi”, choć pierwszy jestsynem Teracha, a drugi Harana. Abraham był zaś bratem Harana (Rdz 11:27).[Biblia Tysiąclecia w tych tekstach zgodnie z Rdz 11:27 oddała słowo „brat”poprzez „krewny”. Występuje tam hebrajski termin ach czy grecki adelphos]

Rdz 29:12 i 15 podaje, że Laban, teść Jakuba, jest jego „bratem” (adelphos).Laban był zaś Jakuba matki (Rebeki) bratem (Rdz 29:10). A przecież wiemy, żeJakub był w rzeczywistości bratem Ezawa.

Rdz 24:48 podaje, że Rebeka nazwana jest „siostrą” (adelphe) Abrahama, choćjest w rzeczywistości jego bratanicą, córką Betuela (Rdz 24:47).

Sdz 9:1 i 3 podaje, że Abimelek nazwany jest „bratem”, przez swych wujów, toznaczy przez braci jego matki.

Podobnie jak w Septuagincie, zasada ta występuje w tekście hebrajskim Biblii inawet częściej niż w grece.

Również w Nowym Testamencie mamy podobne przypadki:Ga 1:19 podaje, że Jakub, jeden z Apostołów, jest „bratem Pańskim”

(adelphos). Wiemy zaś, że wśród Apostołów nie było braci Jezusa, więc musiałbyć on krewnym Pana.

J 19:25 podaje, że Maria Kleofasowa nazwana jest „siostrą” (adelphe) Maryi.Musiała być ona jej krewną, gdyż niemożliwe by dwie siostry miały tak samo naimię.

Siostry przyrodnie (z innej matki lub z innego ojca) także nazywane są w Biblii„siostrami” (adelphe) . Taki przykład mamy w Rdz 20:12, gdzie Sara nazwanajest „siostrą” Abrahama, będąc córką tego samego ojca (Teracha), ale innej matki


295 of 433 02/17/2014 03:19 PM

niż on.Podobnie było w czasach Nowego Testamentu. Przykładowo słowo adelphos

użyto dla oznaczenia braci przyrodnich. Herod Antypas (syn Mariamme)nazwany jest „bratem” Filipa, syna Maltake (Mt 14:3, Mk 6:17-18) i Filipa, synaKleopatry (Łk 3:1). Choć wszyscy trzej są oni synami Heroda Wielkiego, tokażdy z nich miał inną matkę. Wspomina o tym też słownik Świadków Jehowy(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 810).

Słowa greckie adelphe (siostra), adelphos (brat) mają w tym języku greckimwielorakie znaczenie i oznaczają siostrę lub brata przyrodniego, rodzonego,kuzyna, krewnego, towarzysza wspólnoty, chrześcijanina. Tych terminów używaBiblia i to jest kluczem do rozwiązania problemu braci.

Słowo adelphe (siostra) pada w Nowym Testamencie 26 razy, a adelphos (brat)aż 343 razy (patrz „Wielki Słownik Grecko-Polski Nowego Testamentu” ks. R.Popowski SDB, Warszawa 1995).

Dodajmy tu, że Towarzystwo Strażnica w swym słowniku wymienia cała gamęznaczeń i określeń dla których Biblia stosuje termin adelphos („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 271-272). Dziwne jednak, że upiera się, iż słowoto w przypadku braci Jezusa musi oznaczać, że są to synowie urodzeni przezMaryję.

5) Oto dalszy fragment ze słownika Towarzystwa Strażnica:„W Łk 21:16 występuje zarówno greckie słowo syggenon (‘krewni’, np.

kuzyni), jak i adelfon (‘bracia’), co wskazuje, że w Pismach Greckich słowa te niesą używane zamiennie” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 273).

Co powiemy o tym stwierdzeniu? Oto słowa przytoczonego wersetu:„A wydawać was będą rodzice i bracia, krewni i przyjaciele...” Łk 21:16.Otóż niekoniecznie w tym wypadku słowo „krewni” musi zawierać w sobie

kuzynów. Może mowa jest tu o dalszych krewnych (np. dziadkowie, wujowie,powinowaci itp.). Widać więc, że pod terminem „bracia” mogą kryć się też„kuzyni”. Zauważmy, że nie ma tu mowy np. o „siostrach”. Jest więc to tylkoogólne stwierdzenie, a nie jakaś zasada służąca odróżnianiu kuzynów od braci.

Mało tego, Towarzystwo Strażnica samo przyznaje, że „W Septuagincie wyrazsyggenes pojawia się pięciokrotnie i odnosi się raczej ogólnie do krewnych niżkonkretnie do kuzynów (Kpł 18:14; 20:20; 25:45; 2Sm 3:39; Eze 22:6, LXX)”


296 of 433 02/17/2014 03:19 PM

(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 1180).Teraz porównajmy dwa cytowane zdania:„słowo syggenon (‘krewni’, np. kuzyni)”;

„syggenes (...) odnosi się raczej ogólnie do krewnych niż konkretnie dokuzynów”.

Widzimy więc, że raz Towarzystwu Strażnica wygodnie by termin „krewni”obejmował kuzynów, a innym razem potrzebne jest mu, by wykluczał kuzynów.Sami oceńmy tę zasadę.

Prócz tego to, iż w Septuagincie tylko pięć razy występuje termin „krewni”(syggenes) świadczy o tym, że w pozostałych miejscach tak braci, jak i kuzynóworaz krewnych, określano słowem „bracia”. Przecież nikt chyba nie uważa, że wcałym Starym Testamencie tylko pięć razy mowa jest o „krewnych”? Po co więctworzyć jakieś formy odróżniania krewnych od braci czy kuzynów.

Zauważmy też, że w Łk 2:44 mowa jest o tym, że Maryja i Józef szukali Jezusawśród „krewnych i znajomych”, a więc pośród wszystkich, tak dalszychkrewnych, jak i pewnie wśród swoich braci i sióstr. Tu zatem mamy, inaczej niż wŁk 21:16, połączenie braci, kuzynów i innych krewnych.



2.9. Bracia i siostry Jezusa i „Wnikliwe poznawaniePism” (cz. II)

W pierwszej części tego artykułu, na jego początku, przytoczyliśmy kilkadawnych wypowiedzi Towarzystwa Strażnica o tym, że Jezus miał kuzynów, a niebraci.

Zacytowaliśmy też wszystkie teksty biblijne, które Świadkowie Jehowyobecnie przytaczają dla uzasadnienia, że Chrystus posiadał „przyrodnich braci”.Opatrzyliśmy je też krótkimi uwagami.

Później, w pięciu punktach, przeprowadzaliśmy polemikę ze słownikiembiblijnym Towarzystwa Strażnica pt. „Wnikliwe poznawanie Pism” (2006), którą


297 of 433 02/17/2014 03:19 PM

tu będziemy kontynuować.Omówiliśmy tam między innymi:opinie „większości biblistów” (pkt 1);pogląd Hieronima i wcześniejszych chrześcijan (pkt 2);opinię biblisty Lightfoota o Hieronimie (pkt 3);kwestię terminów adelphos (brat) i anepsios (kuzyn) (pkt 4);kwestię słów syggenon (krewny) i adelphos (brat) (pkt 5).

Na końcu tej części artykułu zamieścimy ‘Dodatek’ o autorstwie Listów Jakubai Judy.

Bracia i siostry Jezusa

1) Oto kolejny fragment z biblijnego słownika Towarzystwa Strażnica (hasło‘Brat’, rozdział ‘Bracia Jezusa’):

„Skoro wtedy, gdy Jezus pełnił swą służbę, ‘jego bracia nie wierzyli w niego’,wyrażenie ‘jego bracia’ z pewnością nie może się odnosić do braci w sensieduchowym (Jn 7:3-5). Jezus wyraźnie pokazał różnicę między swymi cielesnymibraćmi a uczniami, którzy uwierzyli w niego i byli jego braćmi duchowymi (Mt12:46-50; Mk 3:31-35; Łk 8:19-20). Wzmianka o tym, że cieleśni bracia niewierzyli w Jezusa, wyklucza utożsamianie ich z apostołami noszącymi te sameimiona: Jakubem, Szymonem i Judasem. Poza tym w Biblii braci Jezusa wyraźnieodróżniono od jego uczniów (Jn 2:12)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I,s. 273).

Co powiemy o tych stwierdzeniach? Otóż nie wiemy, czy wszyscy bracia(krewni) nie wierzyli w Jezusa. Wiemy tylko, że nie wierzyli ci, którzy się doNiego wtedy zwrócili w znanych nam słowach (J 7:3, 5). Jeżeli przyjmiemy, żeinni bracia (krewni np. Jakub i Juda) byli wśród jego uczniów, to widać z tego, żemogły być dwie różne grupy osób, odmiennie ustosunkowane do Chrystusa. Niemożna zaraz przyjmować za Towarzystwem Strażnica tego, że J 7:3-5 mówi o„cielesnych braciach”, skoro w Biblii nie pada takie określenie, a ono samokiedyś nauczało na podstawie tego tekstu, że mowa jest w nim o kuzynach (patrzcz. I, tego artykułu).

W związku z tym przytaczane teksty biblijne (Mt 12:46-50 itd.) nie dzielą osóbna „cielesnych braci” i „uczniów”, ale na tych, którzy Mu wierzą i na tych, którzyw Niego wątpią. Niewierzący znaleźli się i wśród uczniów Chrystusa (J 6:66),


298 of 433 02/17/2014 03:19 PM

czego szczególnym przykładem był Judasz, będący wcześniej wśród tych, którychTowarzystwo Strażnica zaliczyło do „uczniów”.

Co to znaczy „braci Jezusa wyraźnie odróżniono od jego uczniów (Jn 2:12)”?Owszem odróżniono braci o uczniów, ale po to by wskazać, że oddzieleni bracianie byli uczniami. Nie ma w Biblii stwierdzenia, że wśród Apostołów nie było anijednego krewnego tzn. brata Jezusa. Niektóre teksty biblijne zdają się wskazywać,że dwaj bracia, Jakub i Juda zwany Tadeuszem (Jud 1, Jk 1:1), byli zarównoApostołami (Ga 1:19, Dz 1:13 - „Juda Jakubowy”), jak i krewnymi Chrystusa(Mk 16:1, 15:40, J 19:25). W przeciwnym przypadku niezrozumiałe by byłookreślanie osoby ich matki Marii („Maria, matka Jakuba” Mk 16:1, Łk 24:10)poprzez imiona synów, którzy nie wiadomo kim by mieli być. Jeśli Jakub z Łk24:10 nie był Apostołem, to kim był, że go tu przywołano, skoro wcześniej wBiblii nie było o nim mowy? Jeśli zaś był Apostołem (Łk 6:15) i jednym z bracitzn. krewnych Jezusa (Mt 13:55), wszystko staje się jasne. To samo dotyczyJózefa, o którym mówi Mk 15:47 („Maria, matka Józefa”). Jeśli on nie jestJózefem z Mk 6:3, to kim on jest, że go wymieniono w Mk 15:44 i 47?

Ciekawą informację przekazuje nam też jeden z komentarzy biblijnych. Otóż osłowach z „nawet Jego bracia nie wierzyli w Niego” (J 7:5) podaje on, że „rkp.[rękopisy] D, W, L i niekt. tłum. [zawierają słowa]: ‘uwierzyli’...” („Ewangeliawedług św. Jana. Wstęp - Przekład z oryginału - Komentarz” ks. L. Stachowiak,Poznań - Warszawa 1975, s. 224). Nie może więc Towarzystwo Strażnicastosować tego wersetu jako swego koronnego argumentu.

Jeśli zaś chodzi o słowa „bracia i uczniowie” (J 2:12), to niektórzy uczenisądzą, że określenie to wskazuje na zbiór zwolenników Jezusa, podobnie jaksłowa „Apostołowie i bracia” w Dz 11:1 (por. J 20:17, Dz 1:15). J 2:12 więc niemówiłby o braciach, czyli krewnych Chrystusa, ale o pewnej grupie Jegowiernych, odróżnianych od Apostołów.

Oto zestawienie osób Apostołów i braci Pańskich.

Apostołowie (Mt 10:2-4, Mk 3:16-19, Łk 6:14-16,J 21:2, Dz 1:13)

Bracia Pańscy (Mk 6:3)

Piotr (Szymon) i Andrzej;Jakub i Jan Zebedeuszowie;Filip i Bartłomiej (Natanael);Tomasz (Didymos) i Mateusz (celnik);Jakub (syn Alfeusza) i Juda Tadeusz (dosł.Jakubowy - Łk 6:16 Dz 1:13 [brat lub syn Jakuba;por. obok]);

Jakub (Apostoł i brat Pański - Ga 1:19) i Juda (brat[krewny?] Jakuba - Jud 1). Ci są Apostołamiwspomnianymi obok. Jakub, zwany Mniejszym,wraz z Józefem (patrz poniżej), to synowie MariiKleofasowej, krewnej Maryi (Mk 15:40, J 19:25).


299 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Szymon (Gorliwy) i Judasz (Iskariota).Józef i Szymon. Ci nie są Apostołami (Dz 1:14,1Kor 9:5). Józef, wraz z Jakubem (patrz powyżej), tosynowie Marii Kleofasowej, krewnej Maryi (Mk15:40, J 19:25). Szymon, według Hegezypa(110-185), to, jak Józef, syn Kleofasa: „niektórzy ztych właśnie heretyków oskarżali Szymona, synaKleofasa, iż jest potomkiem Dawida” („Pamiętniki”cyt. w „Historii Kościoła” III:32,3, Euzebiusza).

Przypomnijmy jeszcze raz fragment ze słownika Świadków Jehowy: „Wzmianka o tym, że cieleśni bracia nie wierzyli w Jezusa, wykluczautożsamianie ich z apostołami noszącymi te same imiona: Jakubem, Szymonem iJudasem”. Ciekawe, że Towarzystwo Strażnica, które neguje fakt, że wśród ApostołówJezus miał braci np. Jakuba i Judę (według nas to kuzyni), samo twierdzi, iżkuzynami Jego byli Jan i Jakub Zebedeuszowie, którzy należeli do gronaapostolskiego! Oto opinia słownika Świadków Jehowy: „apostoł Jan, jego kuzyn, dowiódł swej wiary i Jezus szczególnie go miłował”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 273). „Salome była chyba rodzoną siostrą Marii, matki Jezusa. Jeśli tak się rzeczmiała, to Jakub był jego kuzynem” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s.870). Czy Towarzystwo Strażnica, tę opinię o kuzynach i Salome jako krewnej, złatwością godzi ze słowami: „A Jezus mówił im: ‘Tylko w swojej ojczyźnie, wśród swoich krewnych i wswoim domu może być prorok tak lekceważony’.” Mk 6:4. Dlaczego zatem, według Towarzystwa Strażnica, Jakub i Juda nie mogą byćApostołami, jako kuzyni Jezusa, a Jan i drugi Jakub mogą?

Poświęćmy jeszcze kilka zdań Salome. Otóż, jak widzimy powyżej,Towarzystwo Strażnica sądzi, że Salome z Mk 15:40 jest siostrą Maryi z J 19:25.Świadkowie Jehowy twierdzą, że słowa „siostra Matki Jego, Maria, żonaKleofasa” (J 19:25) trzeba rozbić na dwie części. Wtedy mowa by była o„siostrze Maryi” i „Marii, żonie Kleofasa”. W ten sposób imię Salome z jednejEwangelii (Mk 15:40), łączą oni z tą „siostrą” z innej Ewangelii (J 19:25). Jednak taka interpretacja ma swoje wady. Raz, że nie ma poparcia w tradycji, apo drugie, iż u poszczególnych Ewangelistów wszystkie niewiasty, wymienionepojedynczo pod krzyżem, zawsze występują wraz ze swoim imieniem lub męża(Mt 27:56, Mk 15:40, 47, J 19:25 por. Mt 28:1, Mk 16:1, Łk 24:10). Siostra Maryi


300 of 433 02/17/2014 03:19 PM

byłaby więc jedyną, której wprost nie przydzielono go!Salome mogła być zaś u Łukasza jedną z tych anonimowych kobiet, o których

wspomina on (Łk 23:27, 24:10 por. Mt 27:55). Inny Ewangelista podał natomiastjej imię (Mk 15:40, 16:1). Nie trzeba więc robić z niej zaraz rodzonej siostryMaryi, a z Jana i Jakuba Zebedeuszowych bardzo bliskich kuzynów Jezusa. Onizresztą nie są określeni jako „kuzyni” czy „bracia” Jezusa.

Ponieważ Salome nigdzie nie jest też wprost nazwana „matką synówZebedeusza” (por. Mt 20:20, 27:56), więc nie można jej z całą pewnością zatakową uważać. Imię jej w Biblii występuje tylko dwa razy (Mk 15:40, 16:1) inigdzie nie jest ono połączone bezpośrednio z Janem i Jakubem.

W związku z tym dziwne by też było, gdyby ta sama niewiasta występowałapod krzyżem za każdym razem z innym opisem:

„matka synów Zebedeusza” Mt 27:56;„Salome” Mk 15:40;„siostra Matki Jego” J 19:25.Wiemy, że niewiast było wiele pod krzyżem (Mt 27:55, Łk 23:27, 24:10), więc

nie ma potrzeby, by Salome musiała przejmować cudze funkcje. Jednaknajczęściej, znając zależności Ewangelii Mateusza i Marka, uważa się Salome za„matkę synów Zebedeusza”.

2) Oto następne słowa z publikacji Towarzystwa Strażnica:„Również stosunki łączące cielesnych braci Jezusa z jego matką, Marią,

wskazują, że byli to jej synowie, a nie dalsi krewni. Zazwyczaj wymieniano ichrazem z nią” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 273).

Cóż powiemy o tym fragmencie? Otóż ciekawe, jakie to „stosunki łączącecielesnych braci Jezusa z jego matką” zna Towarzystwo Strażnica? W Bibliimamy zaledwie wzmianki o nich, ale o „stosunkach łączących” ich z Maryją nic.Gdyby te „stosunki” były takie, jak sugeruje omawiany słownik, to Jezus nieprzekazywałby Maryi Janowi (J 19:26-27).

Prócz tego, słownik Świadków Jehowy narzuca gotową odpowiedź mówiąc o„cielesnych braciach”, a Ewangelie nie nazywają ich tak wprost.

Czy coś wskazuje, że wspomniani bracia to „synowie Maryi”, jak stwierdzaTowarzystwo Strażnica? Faktem jest to, że nie są oni nazwani „synami Maryi”.

Czy rzeczywiście „zazwyczaj” owych braci wymienia się z Maryją? Owszem,ale zauważmy też, że są wypowiedzi w których występują obok nich i inne osoby,albo nie ma przy nich Maryi. Oto przykłady:


301 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Następnie On, Jego Matka, bracia i uczniowie Jego udali się do Kafarnaum...”J 2:12.

„Rzekli więc Jego bracia do Niego (...) Bo nawet bracia Jego nie wierzyli wNiego (...) Kiedy zaś bracia Jego udali się na święto, wówczas poszedł i On...” J7:3, 5, 10.

„Wszyscy oni trwali jednomyślnie na modlitwie razem z niewiastami, Maryją,Matką Jezusa, i braćmi Jego” Dz 1:14.

Jest też kilka wypowiedzi o Maryi, obok której nie ma tych braci (Łk 2:41-52, J6:42, 19:25).

Ciekawe, że o „siostrach” mowa jest w Ewangelii tylko dwa razy (Mt 13:56,Mk 6:3) i nie są one w jednym zdaniu połączone z Maryją. Im też nie przekazałswej Matki Jezus (J 19:26-27), a przecież tym niewiastom Świadkowie Jehowynie zarzucą chyba niewiary, bo o tym Ewangelie milczą.

3) Oto kolejne słowa z publikacji Świadków Jehowy:„Pogląd, iż Maria z Józefem mieli inne dzieci, potwierdzają też biblijne

wypowiedzi o tym, że Jezus był ‘pierworodnym’ Marii (Łk 2:7) i że Józef ‘z niąnie współżył, dopóki nie urodziła syna’ (Mt 1:25). Nawet mieszkańcy Nazareturozpoznawali Jezusa jako ‘brata Jakuba i Józefa, i Judasa, i Szymona’, dodając:‘A jego siostry - czyż nie są tu wśród nas?’ (Mk 6:3)” („Wnikliwe poznawaniePism” 2006 t. I, s. 273).

Co powiemy o tych słowach? Otóż Towarzystwo Strażnica popełnia tu dużybłąd. „Pierworodny” to przede wszystkim prawny dziedzic (Rdz 27:33-36, Wj13:2, Łk 2:23). Prócz tego termin ten oznacza głównie to, że nikt nie urodził sięprzed nim, a nie iż po nim musiały pojawiać się kolejne dzieci. Przecież„pierworodnym” jest się obojętnie, czy ma się rodzeństwo, czy się go nie posiada.Jest się nim i zanim pojawią się inne dzieci, ale również, gdy się już nie urodziżaden syn czy córka.

To, że Jezus nazywany jest „pierworodnym” (Łk 2:7) nie oznacza więc, żemusiał mieć rodzeństwo. Przykładowo wygubienie pierworodnych w Egipcie (Wj12:12) nie mówi nam, że każdy Egipcjanin musiał mieć więcej niż jednego syna.

Mamy też przykład historyczny, z czasów bliskich narodzenia Jezusa, że„pierworodnym” nazwano jedyne dziecko pewnej kobiety:

„O tym, że pierworodnymi nazywano także jedynaków, świadczy pewiennagrobek starożytny z roku 5 przed Chr. z napisem: ‘Los doprowadził mnie dokońca życia wśród bólów rodzenia mego pierworodnego dziecka’.” (Biblia


302 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Tysiąclecia, przypis do Łk 2:7; szerzej o tym patrz Biblia Poznańska, przypis doŁk 2:6-7).

Co zaś powiemy o fragmencie „Józef ‘z nią nie współżył, dopóki nie urodziłasyna’ (Mt 1:25)”? Przypomnijmy tu cytowane już w pierwszej części tegoartykułu słowa J. Salija OP, który przywołał św. Hieronima:

„Przeciwnicy dozgonnego dziewictwa Matki Najświętszej zwracają jeszczeuwagę na zapis z Ewangelii Mateusza, że Józef ‘nie zbliżał się do niej, ażporodziła Syna, któremu nadał imię Jezus’ (1,25). Czyż ze słów tych nie wynika -argumentują - że potem prowadzili oni normalne życie małżeńskie? Czyżby zesłów - odpowiada na ten zarzut święty Hieronim (†419) - że ‘Mikal, córka Saula,była bezdzietna aż do czasu swej śmierci’ (2 Sm 6,23), wynikało, że po swojejśmierci zaczęła rodzić dzieci? Czy ze słów Pana Jezusa, że będzie z nami ‘aż doskończenia świata’ (Mt 28,20), wynika, że potem już z nami nie będzie? Iwyjaśnia święty Hieronim, że grecki wyraz heos (‘aż’, ‘dopóki’) nie zawierażadnego przekazu na temat tego, co było potem” („Listy szóste” J. Salij OP,Poznań 2004, rozdz. ‘Bracia Pana Jezusa’).

Widać z powyższego, że polskie słówko „dopóki” czy „aż” jest tylkoprzybliżonym odpowiednikiem terminu greckiego i ten werset nie świadczy narzecz opinii Towarzystwa Strażnica (por. „Wielki Słownik Grecko-Polski NowegoTestamentu” ks. R. Popowski SDB, Warszawa 1995, s. 253; - „aż do czasu gdy,aż, zanim nie, dopóki nie, zanim nie”).

Określeniem tym autor wyznacza kres czasu który go interesuje, nie zajmującsię czasokresem występującym później (po owym „aż”). Prócz znanego tekstu Mt28:20 („A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni aż do skończenia świata)”podobny problem ukazują inne fragmenty biblijne np. 2Sam 6:23, 1Mch 5:54, Ps110:1, 112:8, Iz 46:4, Flp 2:8, 1Tm 4:13.

Jeden ze znanych komentarzy biblijnych podaje, że interesujący nas werset (Mt1:25) powinien być oddany i zrozumiany następująco:

„I nie zbliżał się do niej, a gdy porodziła Syna, nadał mu imię Jezus”(„Ewangelia według św. Mateusza. Wstęp - Przekład z oryginału - Komentarz”ks. J. Homerski, Poznań - Warszawa 1979, s. 81).

Zaś w szerokim omówieniu uzupełnia to dwiema innymi wersjami:„i nie poznał jej, mimo to porodziła...”;„chociaż jej nie poznał porodziła...” (j/w. s. 82).Podobną myśl wyrażają dwa inne, znane przekłady Nowego Testamentu (ks.

Kowalskiego [1957 r.] i bp. Romaniuka [1989 r.]).


303 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Jeśli chodzi o ostatnie słowa omawianego fragmentu Towarzystwa Strażnica(„Nawet mieszkańcy Nazaretu rozpoznawali Jezusa jako ‘brata Jakuba i Józefa, iJudasa, i Szymona’, dodając: ‘A jego siostry - czyż nie są tu wśród nas?’ (Mk6:3)”), to odsyłamy do wcześniejszych naszych odpowiedzi z tym związanych.Przypomnijmy jednak, że Jezus tych braci i te siostry zaliczył do krewnych:

„A Jezus mówił im: ‘Tylko w swojej ojczyźnie, wśród swoich krewnych (gr.syngeneusin) i w swoim domu może być prorok tak lekceważony’.” Mk 6:4.

Dodajmy, że tego zdania Towarzystwo Strażnica jakoś nie lubi komentować,choć przynajmniej jeden raz omówiło go jakby po naszej myśli:

„Gorszą się nim nawet krewni, może za względu na bliską zażyłość. ToteżJezus oświadcza: ‘Nigdzie prorok nie jest pozbawiony czci, chyba tylko wojczyźnie swojej i pośród krewnych swoich, i w domu swoim’.” („Największy zawszystkich ludzi” 1991 rozdz. 48).

Nie wiadomo też dlaczego słownik Świadków Jehowy stwierdza, że „nawet”mieszkańcy Nazaretu rozpoznali Jezusa jako brata itd. Przecież oni najlepiej znaliGo, więc niezrozumiałe staje się tu użycie słowa „nawet”. Termin ten byłby wpełni odpowiedni, gdyby napisano np.: „nawet mieszkańcy odległych stronrozpoznali Jezusa...”.

4) Oto następny fragment o braciach ze słownika biblijnego TowarzystwaStrażnica:

„W związku z powyższymi wersetami nasuwa się pytanie. Dlaczego więc Jezustuż przed śmiercią nie powierzył swej matki, Marii, opiece cielesnych braci, leczapostoła Jana? (Jn 19:26, 27) Najwyraźniej dlatego, że apostoł Jan, jego kuzyn,dowiódł swej wiary i Jezus szczególnie go miłował. Ta duchowa więź była dlaniego ważniejsza od cielesnej; ponadto nic nie wskazuje na to, by bracia Jezusajuż wtedy byli jego uczniami” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 273).

Co powiemy o tym fragmencie? Otóż my uważamy, że Jezus przekazał MaryjęJanowi dlatego, że nie miała Ona innych swoich dzieci prócz Niego. Bo cóżwspólnego z tym ma to, że rzekomi bracia Chrystusa nie byli Jego uczniami?Przecież wcześniej chodzili razem z Jego Matką (Mk 3:31, J 2:12), a też nie byliJego uczniami (J 7:5). Nie jest też napisane w Biblii, że oni nienawidzili Jezusaczy Maryję, aby odmówić Jej swej opieki.

Mało tego, Jezus miał według Towarzystwa Strażnica „cielesne siostry”, a otych nie napisano, że nie wierzyły w Chrystusa. Wręcz przeciwnie teksty biblijne


304 of 433 02/17/2014 03:19 PM

zdają się wskazywać na to, że wiele kobiet było obok krzyża (Mt 27:55, Łk 23:27,24:10). Czyżby Świadkowie Jehowy uważali, że żadna z Jego sióstr nie przyszłatam? Czy te rzekomo urodzone przez Maryję „siostry” Jezusa nie mogły się Niązaopiekować? Dziwne jest też milczenie omawianego słownika w sprawie sióstr.

Towarzystwo Strażnica sugeruje, że Jan przekazał Maryję Janowi (J 19:25-27),gdyż bracia Jego w Niego nie wierzyli (J 7:5). Otóż dziwne jest to, że w Dz 1:14podano, iż „bracia Jego” trwali na modlitwie z Maryją. Chrystus jako posiadającynieograniczoną wiedzę o ludziach (J 2:25) wiedziałby, że bracia Jego zaraz sięnawrócą i nie przekazywałby Maryi Apostołowi, gdyby to byli rzeczywiście Jejsynowie. Inna sprawa, nawet gdyby bracia nie wierzyli wcześniej w posłannictwoJezusa, to czyż to byłoby zaraz powodem do tego, by Maryję odrywać od swychdzieci? Po utracie jednego Syna miałaby pozbywać się Ona pozostałych dzieci?

Dziwne jest też stwierdzenie Towarzystwa Strażnica, że „duchowa więź byładla niego [Jezusa] ważniejsza od cielesnej”, skoro Jan był według ŚwiadkówJehowy kuzynem Chrystusa.

Ciekawe jest to, że Maryja miała być dla Jana kimś ważniejszym („oto Matkatwoja” J 19:27), niż jego własna matka, która też stała obok krzyża (Mt 27:56).

5) Tu opuszczamy ostatnie słowa z hasła ‘Brat’, jako mało istotne dla naszejsprawy, a przytaczamy zdanie z hasła ‘Jakub’:

„Mógł być niewiele młodszy od Jezusa, gdyż wymienia się go na pierwszymmiejscu wśród czterech rodzonych synów Marii, którymi byli Jakub, Józef,Szymon i Judas” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 870).

Co powiemy o tych słowach? Otóż na początek przypomnijmy, że Biblia tychmężczyzn nie nazywa „rodzonymi synami Maryi”. Tylko interpretacjaTowarzystwa Strażnica powoduje, że stają się oni dla Świadków Jehowy„rodzonymi” i „synami” Maryi.

Drugą sprawą jest to, że ten rzekomy brat cielesny Jezusa nie mógł być„niewiele młodszy”, ale najwyżej gdyby nim był, byłby „dużo młodszym”. Naweto co najmniej dwanaście lat. Dlaczego tak sądzimy? Dlatego, że znamy dobrzescenę z dwunastoletnim Jezusem w świątyni. Jest tam mowa tylko o „krewnych iznajomych” Łk 2:44. Również gdy Maryja z Józefem odnajdują Go stwierdza, żewe dwoje szukali Jego z bólem serca (Łk 2:48). Nic tu nie ma o niepokoju oJezusa ze strony Jego braci i sióstr.

Prócz tego napisane jest, że „Rodzice Jego chodzili co roku do Jerozolimy” Łk2:41. Czyżby fakt istnienia tak wielu dzieci (gdyby je miała) i poszczególnych


305 of 433 02/17/2014 03:19 PM

ciąż nie uniemożliwiał Maryi takich corocznych dalekich pielgrzymek? Tekst Pwt16:16 (Wj 23:17, 34:23) nakazywał tylko mężczyznom taką podróż doJerozolimy, a więc Maryja jako kobieta i na dodatek posiadająca gromadkę dziecioraz będąca nie raz w stanie błogosławionym byłaby z tego zwolniona. Czyżbyryzykowała stanem zdrowia przyszłych pociech? Wydaje się więc, że jakobrzemienna, Maryja tylko jeden raz udała się w daleką podróż, gdy Cezar Augustzarządził spis ludności (Łk 2:1, 5). Pozostałe pielgrzymki odbywały się tylkonajwyżej w obecności Jezusa, bo nawet tekst biblijny o tym mówi: „Rodzice Jegochodzili co roku do Jerozolimy” Łk 2:41.

Zaznaczamy też, że inne wątpliwości związane z kwestią braci i sióstr Jezusa,przedstawiane przez Świadków Jehowy w pozostałych publikacjach i odpowiedzina nie, omówiliśmy w rozdziałach „Bracia i siostry Chrystusa” i „Maryja” (pkt17.10.) w książce pt. „W obronie wiary. Pismo Święte a nauka Świadków Jehowy,innych sekt i wyznań niekatolickich” (patrz www.apologetyka.info lubwww.piotrandryszczak.pl). Tu zajęliśmy się tylko tymi zarzutami, któreprzedstawia omawiany słownik.

Pragnąłbym wyrazić też wdzięczność, za pomoc w weryfikacji tekstówźródłowych, J. Romanowskiemu z Warszawy i innej życzliwej mi osobie. Mojedociekliwe pytania często zmuszają ich do poszukiwań, za które im serdeczniedziękuję.

DodatekKto jest autorem Listów Judy i Jakuba?

Towarzystwo Strażnica twierdzi, że autorami Listów Judy i Jakuba nie sąApostołowie, lecz „cieleśni bracia” Jezusa o tych imionach. Oto wypowiedź zesłownika Świadków Jehowy:

„Brat Jezusa Jakub (...) napisał list noszący jego imię (... Jak 1:1). Inny bratJezusa, Juda, również napisał taki list (Judy 1, 17)” („Wnikliwe poznawaniePism” 2006 t. I, s. 273).

Cóż powiemy o tych opiniach? Otóż na początek wspomnijmy, że w listachJudy i Jakuba nie znajdziemy tego, że ci dwaj mężowie są, jako ich autorzy,„braćmi Jezusa”. Oto teksty dotyczące tego:

„Jakub, sługa Boga i Pana Jezusa Chrystusa...” Jk 1:1;


306 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Juda, sługa Jezusa Chrystusa, brat zaś Jakuba...” Jud 1.Widzimy więc, że Juda choć zaznaczył, że jest „bratem Jakuba”, ani słowem

nie wspomniał, że miałby być przede wszystkim „bratem Jezusa”. Również Jakubnie twierdził, że jest bratem Chrystusa.

Towarzystwo Strażnica poprzez przytoczenie tekstu Jud 17 zdaje sięsugerować, że Juda nie jest Apostołem, bo sam jakby odróżnia się od nich („Wyzaś, umiłowani, przypomnijcie sobie te słowa, które były zapowiedziane przezApostołów Pana...”).

Jednak zauważmy, że podobnego stwierdzenia użył Piotr w swym liście, a ztego powodu Świadkowie Jehowy nie starają się go rugować z gronaapostolskiego. Oto jego słowa:

„abyście przypomnieli sobie słowa, które były dawno już przepowiadane przezświętych proroków, oraz przykazanie Pana i Zbawiciela, podane przez waszychapostołów” 2P 3:2.

Inny zarzut Świadków Jehowy o tym, że autorzy Listów Judy i Jakuba nienależą do grona apostolskiego, to ten, że nie przedstawiają się oni jako„Apostołowie”. Jednak ten „argument” niewiele jest wart, gdyż Paweł też wniektórych swych listach nie przedstawiał się jako Apostoł:

„Paweł i Tymoteusz, słudzy Chrystusa...” Flp 1:1;„Paweł, Sylwan i Tymoteusz...” 2Tes 1:1;„Paweł więzień Chrystusa Jezusa i Tymoteusz brat...” Flm 1, por. 19.Również autor Listu do Hebrajczyków i uczeń Jan, w swych trzech Listach i

Apokalipsie, nie przedstawili się jako „Apostołowie” (patrz np. 2J 1, 3J 1, Ap 1:4,9). Czy z tego powodu Towarzystwo Strażnica pozbawi ich też autorytetuapostolskiego?

Charakterystyczne jest także to, że Juda i Jakub nazwali siebie, podobnie jakPaweł, „sługami Jezusa”. Mało tego, przynajmniej Jakub, którego uważamy zakuzyna Jezusa, jest nazwany „Apostołem”:

„Spośród zaś innych, którzy należą do grona Apostołów, widziałem jedynieJakuba, brata Pańskiego” Ga 1:19.

Najdziwniejsze jest to, że Towarzystwo Strażnica neguje to, że List Jakubanapisał Apostoł Jakub, natomiast Jakuba, brata Jezusa, autora tego listu, nazywateż „apostołem”, ale w innym znaczeniu (!):

„Wygląda na to, że po śmierci apostoła Jakuba ciału kierowniczemuprzewodniczył uczeń Jakub, przyrodni brat Jezusa. (...) Jakub (nie jeden z


307 of 433 02/17/2014 03:19 PM

‘dwunastu’ - ani syn Zebedeusza, ani syn Alfeusza - lecz przyrodni brat Jezusa)najwyraźniej był uważany za ‘apostoła’ w szerszym znaczeniu tego słowa, czylijako ‘posłany’ przez zbór w Jerozolimie” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t.I, s. 95).

Przypomnijmy też tu starą naukę Towarzystwa Strażnica, gdy jeszcze uznawałoono, że to Apostoł Jakub napisał list i że jest on kuzynem Pana. Dopóki więcuczyli Świadkowie Jehowy, że Chrystus nie miał braci przyrodnich (do 1937 r.),to uważali iż Listy Jakuba i Judy są dziełami Apostołów o tych imionach:

„Ten Jakub, który zmarł w początkach ery chrześcijańskiej, nie powinien byćkojarzony z innym Jakubem, autorem Listu Jakuba, znanym jako Jakub Mniejszysyn Alfeusza (Kleofasa - Mk 3:18) męża Marii. Przypuszczalnie był on dalszymkuzynem [w ang. cousin] naszego Pana i z tego powodu, według żydowskichzwyczajów tytułowany jest ‘bratem Pańskim’ - Ga 1:19” (ang. Strażnica 01.051902 r. s. 135).

Ciekawe, że Towarzystwo Strażnica w sprawie autentyczności Listu Judyodwołuje się do tradycji:

„Autorzy wczesnych katalogów biblijnych (II-IV w. n.e.) uważali list spisanyprzez Judę za kanoniczny. Należeli do nich Klemens Aleksandryjski, Tertulian,Orygenes...” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 1040).

Ale tu Świadkowie Jehowy zastosowali pewne przemilczenia dotyczącetradycji. Otóż „zapomnieli” wspomnieć kogo ci wymienieni mężowie uważali zaautora Listu Judy. Otóż pisali oni, że Juda nie był bratem Jezusa, pomimo, że byłJego krewnym, oraz twierdzili iż był on Apostołem Judą Tadeuszem (por. Dz1:13, Mt 10:3). Oto ich słowa:

Klemens Aleksandryjski (ur. 150) - „Juda, który napisał list (...) był bardzopobożny i chociaż znał swe pokrewieństwo z Panem, nie twierdził, iż jest Jegobratem. Lecz cóż twierdził: ‘Juda, sługa Jezusa Chrystusa, brat zaś Jakuba’ [Jud1]” (In epist. Iudae catolica);

Tertulian (ur. 155) - „Co więcej, Henoch ma świadectwo o sobie u apostołaJudy [Jud 14]” („O strojeniu się kobiet” 3:3);

Orygenes (ur. 185) - „Tak więc najpierw w Księdze Rodzaju stwierdzono, żewąż zwiódł Ewę; o wężu jest mowa w Wniebowzięciu Mojżesza, księdze, o którejwspomina w swym liście apostoł Juda; otóż archanioł Michał pertraktował zdiabłem o ciało Mojżesza... [Jud 9]” („O zasadach” III:2,1).

Patrz też Orygenesa Comm. ad Rom., PG 14, 1016.


308 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Wspomniany Tertulian też pośrednio potwierdza, że obaj autorzy listów (Juda iJakub) są Apostołami, nazywając te pisma, razem z innymi, „ListamiApostolskimi”:

„Łączy w jedną całość Prawo i Proroków razem z Ewangeliami i ListamiApostolskimi; stąd czerpie wiarę...” („Preskrypcja przeciw heretykom” 35).

Na koniec dodajmy, że choć wielu współczesnych uczonych uważa, że Jakub„brat Pański” (będący kuzynem Jezusa i autorem Listu Jakuba) jest różny odApostoła Jakuba (syna Alfeusza), to jednak „Encyklopedia Katolicka” (Lublin1997, t. 7) podaje o tym pierwszym:

„tradycja przypisuje mu autorstwo Jk (EuzebHist 2,23); od czasów Orygenesaidentyfikowany z Jakubem, synem Alfeusza (›Jakub Młodszy Apostoł)...” (hasło‘Jakub Brat Pański’).

Teksty pisarzy wczesnochrześcijańskich cytowane według:„Tertulian. Przeciw Marcjonowi” o. S. Ryzner, Warszawa 1994;„Tertulian. Wybór Pism” ks. W. Myszor, o. E. Stanula, ks. W. Kania, Warszawa

1970;„Tertulian. Wybór Pism III” D. Sutryk, ks. E. Stanula CSsR, ks. K. Obrycki, ks.

T. Skibiński SAC, ks. T. Kołosowski SDB, S. Kalinkowski, I. Salamonowicz-Górska, Warszawa 2007;

„Historia Kościelna. O Męczennikach Palestyńskich. Euzebiusz z Cezarei”tłum. Ks. A. Lisiecki, Poznań 1924;

„Komentarz do Ewangelii św. Jana, Orygenes” przekł. S. Kalinkowski,Warszawa 1981;

„Homilie o Ewangelii św. Łukasza, Orygenes” przekł. S. Kalinkowski,Warszawa 1986;

„Komentarz do Listu świętego Pawła do Rzymian, Orygenes” przekł. S.Kalinkowski, Warszawa 1994;

„Przeciw Celsusowi, Orygenes” przekł. S. Kalinkowski, Warszawa 1986;„O zasadach, Orygenes” przekł. S. Kalinkowski, Kraków 1996.

3.0. Boże Narodzenie i „Wnikliwe poznawanie


309 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Pism” (cz. I)

Towarzystwo Strażnica choć od początku swego istnienia kwestionowało datę25 grudnia, jako dzień narodzenia Jezusa, to jednak nie negowało samegoobchodzenia święta Bożego Narodzenia. Mało tego, nawet w jego biurzegłównym, aż do 1926 roku, obchodzono je i to uroczyście, co ukazuje fotografiazamieszczona w książce pt. „Świadkowie Jehowy - głosiciele Królestwa Bożego”1995 s. 200.

Towarzystwo Strażnica tak wspomina dawne lata:„Wkrótce potem dzięki kolejnej strudze światła Badacze Pisma Świętego

przestali obchodzić Boże Narodzenie. Wcześniej świętowali je na całej ziemi, a wbruklińskim Biurze Głównym czynili to bardzo uroczyście. Zrozumiano jednak,iż święcenie dnia 25 grudnia jest w gruncie rzeczy zwyczajem pogańskim (...) Zczasem zrozumiano, że skoro nie należy obchodzić święta upamiętniającegonajważniejsze narodziny w całych dziejach ludzkich, to nie powinno się takżeświętować żadnych innych urodzin” (Strażnica Nr 10, 1995 s. 19);

„Potem w latach 1927-1928 słudzy Jehowy zaniechali obchodzenia BożegoNarodzenia i urodzin, gdyż uświadomili sobie, że nie ma to uzasadnieniabiblijnego” (Strażnica Nr 4, 2006 s. 29).

Oto jedno ze wspomnień związanych z zaprzestaniem obchodzenia BożegoNarodzenia:

„A dlaczego Badacze Pisma Świętego przestali obchodzić Boże Narodzenie?Richard H. Barber odpowiada: ‘Poproszono mnie o wygłoszenie godzinnegoodczytu radiowego na temat Bożego Narodzenia. Nadano go przez radio 12grudnia 1928 roku, a następnie opublikowano w Złotym Wieku w numerze 241oraz rok później w numerze 268. Odczyt ten zwracał uwagę na pogańskiepochodzenie Bożego Narodzenia’.

‘Czy mieliśmy coś przeciwko odrzuceniu tych pogańskich zwyczajów?’ - pytaCharles John Brandlein. ‘W żadnym wypadku. Po prostu zastosowaliśmy się donowo poznanych faktów. Nigdy przedtem nie wiedzieliśmy, że to są zwyczajepogańskie. To tak jakbyśmy zdjęli jakąś poplamioną odzież i ją wyrzucili’.Następnie zaniechano dalszych zwyczajów związanych z wielbieniem stworzenia- obchodzenia urodzin oraz Dnia Matki. Siostra Lilian Kammerud wspomina:‘Bracia niezwykle chętnie przestali obchodzić te święta i przyznawali, że ciesząsię, iż się od nich uwolnili. Nowe prawdy zawsze nas uszczęśliwiały (...)czuliśmy, że mamy przywilej poznawać rzeczy, o których inni nie mają pojęcia’.”(„Dzieje Świadków Jehowy w czasach nowożytnych. Stany Zjednoczone


310 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Ameryki. Na podstawie Rocznika Świadków Jehowy na rok 1975” s. 66).Należy podziwiać naiwność głosicieli Towarzystwa Strażnica, którzy nie

wiedzieli przez tyle lat, że ono serwowało im rzekomo pogańskie nauki izwyczaje. Zgadzamy się, że tak było przynajmniej w przypadku piramidyCheopsa, o której poniżej wspomniano. Czyżby rzeczywiście TowarzystwoStrażnica miało jakiś pogański model obchodzenia Bożego Narodzenia? Oto jegowspomnienia:

„Wielbiciele prawdziwego Boga musieli się jednak całkowicie uwolnić odpogańskich nauk i obyczajów. Na przykład jeszcze przez jakiś czas po roku 1919zwracali uwagę na to, by nosić ubiory nadające jakoby wygląd bardziejświątobliwy, uważali wielką piramidę egipską za ‘Biblię w kamieniu’, obchodzilitakie pogańskie święta jak ‘Boże Narodzenie’, posługiwali się pogańskimisymbolami, jak krzyż, i pielęgnowali inne nieczyste zwyczaje religijne”(Strażnica Nr 8, 1969 s. 4).

Jeśli Towarzystwo Strażnica rzeczywiście po pogańsku obchodziło BożeNarodzenie przez ponad 45 lat, to powinno być ostatnią organizacją, która śmiekrytykować chrześcijańskie obchodzenie tego święta. Mało tego, powinno samobić się w piersi za takie swe świętowanie, a nie pouczać innych.

Również różne zwyczaje chrześcijan (choinka, podarki, życzenia) byłypraktykowane w dawnych latach przez głosicieli Towarzystwa Strażnica.Przykładowo podręcznik pt. „Niebiańska manna, czyli rozmyślania duchowe nakażdy dzień w roku”, wydawany od 1905 do 1928 roku, pod datą 25 XII nauczał:

„Zwyczaj dawania w tym czasie upominków zdaje się być właściwym. Bóg jestdawcą każdego dobrego i doskonałego daru. On jest tym, który ustawicznieudziela, a my ustawicznie od Niego przyjmujemy. Lecz największym darem, jakiotrzymaliśmy, jest Jego Syn, który stał się naszym Zbawicielem”.

Inna publikacja Towarzystwa Strażnica wspomina:„W tamtych czasach oddani Bogu chrześcijanie faktycznie obchodzili urodziny.

Czemu więc nie mieli świętować rzekomego dnia urodzin Jezusa? Również tęrocznicę obchodzili przez wiele lat. W czasach pastora Russella Boże Narodzenieświętowano w starym Domu Biblijnym w Allegheny w Pensylwanii. Ora SullivanWakefield przypomina sobie, że z tej okazji brat Russell dawał członkom rodzinyDomu Biblijnego złote 5- lub 10-dolarówki. A Mabel P.M. Philbrick wspomina:‘Mieliśmy zwyczaj, oczywiście dziś już zarzucony, obchodzić Boże Narodzenieprzy choince w jadalni Betel. Brat Russell codziennie pozdrawiał nas słowami:«Dzień dobry wszystkim!», ale w tym dniu mawiał: «Życzę wszystkim wesołych


311 of 433 02/17/2014 03:19 PM

świąt!»‘.” („Dzieje Świadków Jehowy w czasach nowożytnych. StanyZjednoczone Ameryki. Na podstawie Rocznika Świadków Jehowy na rok 1975”s. 65).

Czasopismo Towarzystwa Strażnica składało nawet swym głosicielom życzeniaświąteczne i proponowało podarki na tę okazję:

„Wszystkim czytelnikom Złotego Wieku życzymy Wesołych Świąt” („ZłotyWiek” Nr 61, 15 XII 1927 s. 578);

„Upominki na Gwiazdkę (...) Mogą im zrobić najlepszy upominek czylipodarunek na Gwiazdkę przez zaprenumerowanie Złotego Wieku, lecz też przezposłanie im książek. Siedem Tomów Wykładów Pisma Św.” („Złoty Wiek” Nr 59,15 XI 1927 s. 560). [Skany z tych dwóch publikacji patrz art. „Boże Narodzenie iŚwiadkowie Jehowy” (www.piotrandryszczak.pl)]

Kolejny podręcznik Towarzystwa Strażnica, w rozdziale o narodzeniu Jezusa,ukazał na ilustracji trzech jeźdźców na wielbłądach i zamieścił taki oto opis:

„Mędrcy prowadzeni przez gwiazdę” („Stworzenie czyli historia biblijna wobrazach” 1914 s. 55).

Dodajmy tu, że dziś Świadkowie Jehowy odrzucają to, że było trzech mędrcówi nazywają ich „astrologami inspirowanymi przez demony” („ŚwiadkowieJehowy - głosiciele Królestwa Bożego” 1995 s. 199; por. Strażnica Nr 24, 2002 s.32). Tę naukę Towarzystwo Strażnica wprowadziło w 1920 roku izaprezentowano ją np. w wydanej w 1921 roku książce pt. „Harfa Boża” (s.91-96), choć ona jeszcze wtedy uczyła konkretnie o „trzech mędrcach”, którzy„czcili demonów” (s. 91, 93, 96).

A co z datą 25 grudnia? Jak Towarzystwo Strażnica godziło ją ze swoją naukąo narodzeniu Jezusa dnia 1 października?

Wspomniany podręcznik pt. „Niebiańska manna, czyli rozmyślania duchowena każdy dzień w roku”, pod datą 25 XII, nauczał:

„Chociaż dzień 25 grudnia nie był właściwym dniem narodzenia naszegoZbawiciela, ale raczej 1 października i ponieważ nie mamy powiedziane by tendzień obserwować, to nie stanowi dla nas wielkiej różnicy, kiedy ten dzień, któryjest tak ważny obchodzimy. W tym dniu powszechnie święconym możemyprzyłączyć się do wszystkich, których serca pałają miłością ku Bogu i kuZbawicielowi”.

Ponad tymi słowami zamieszczono też tekst Łk 2:10-11 ze słowami „dziśnarodził się Zbawiciel”.

Inne podręczniki Towarzystwa Strażnica z dawnych lat nauczały, że ponieważ


312 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Jezus urodził się 1 października, to Jego poczęcie w łonie Maryi nastąpiło właśnie25 grudnia podczas zwiastowania!

Nie była więc to taka zła data, tylko przez zbieg okoliczności przyjęto jąpóźniej według Towarzystwa Strażnica jako datę narodzenia Jezusa. Opisano tonastępująco:

„rozsądnem jest przypuszczać, iż narodzenie miało miejsce dnia 1-gopaździernika (...) Dziewięć miesięcy wstecz od tego czasu przyprowadzi nas doGwiazdki r. 3 przed Chr., daty, kiedy nasz Pan odłożył na stronę niebieską chwałę,którą miał u Ojca przedtem, aniżeli świat był stworzony, a rozpoczął procesprzemiany na ludzką naturę. - Bardzo możebne, że to dało początek obchodzenia‘Gwiazdki’ dnia 25-go grudnia. Niektórzy kronikarze historyi kościelnej nawettwierdzą, że pierwotnie obchodzono Gwiazdkę na pamiątkę zwiastowania przezAnioła Gabryela Maryi Pannie, iż przez nią Słowo stanie się ciałem” („NadszedłCzas” 1919 s. 63);

„narodzenie Jezusa nastąpiło w październiku, a dnia 25-go grudnia, na dziewięćmiesięcy przedtem, miało miejsce zwiastowanie” („Harfa Boża” 1929 s. 91).

Dziś Towarzystwo Strażnica, aby ‘zatrzeć’ całkowicie datę 25 grudnia, nawetczas poczęcia Jezusa zmieniło:

„Jezus został poczęty na początku stycznia (stąd urodzony na początkupaździernika)” („Upewniajcie się o wszystkich rzeczach” ok. 1957 [ed. ang.1953] s. 60).

Nie uczy się też obecnie konkretnie o „1 października”, ale o dacie „około 1października” (np. Strażnica Nr 10, 1995 s. 19).

Ciekawostką jest fakt, że Towarzystwo Strażnica stosuje dwa rodzajeargumentacji. Gdy zwalcza naszą datę, podaje iż Biblia nie podaje nawet miesiącanarodzenia Jezusa, a gdy uczy o swej dacie, to wymienia za Pismem Świętym„październik”. Oto przykłady takiego dowodzenia:

„Biblia nie podaje ani dnia, ani miesiąca, w którym Chrystus przyszedł naświat” (Strażnica Nr 24, 1997 s. 4);

„Biblia wskazuje, że Jezus przyszedł na świat około 1 października” (StrażnicaNr 10, 1995 s.19).

Boże Narodzenie

1) Oto fragment o narodzeniu Jezusa z biblijnego słownika TowarzystwaStrażnica:

„Kiedy Jezus przyszedł na świat, pasterze przebywali w nocy na polu i


313 of 433 02/17/2014 03:19 PM

pilnowali swych stad (Łk 2:8). Okoliczność ta stanowi pewną wskazówkę co doczasu jego narodzin, bo wprawdzie w ciągu dnia stada można wyprowadzać napastwiska o każdej porze roku, jednak nie zawsze można tam z nimi nocować. Wpołowie października zaczyna się w Palestynie pora deszczowa, która trwa kilkamiesięcy. W grudniu w Betlejem, tak jak w Jerozolimie, często są nocneprzymrozki. A zatem fakt, że pasterze w Betlejem znajdowali się nocą na polu,wskazuje na czas przed rozpoczęciem pory deszczowej” („Wnikliwe poznawaniePism” 2006 t. I, s. 221; por. podobnie na s. 979).

Co powiemy o tych stwierdzeniach? Otóż nie wiadomo dlaczego TowarzystwoStrażnica z taką determinacją zwalcza to, że Jezus urodził się w grudniu. PrzecieżKościół Katolicki wcale nie twierdzi stanowczo, że Jezus urodził się na pewno 25XII, lecz że ten dzień wydał mu się najbardziej odpowiedni na to święto SynaBożego. Chrystus, który jest Panem każdego dnia (J 13:3), odebrał przecież nieistniejącym bożkom należące się Jemu dni, więc i święto „narodzinniezwyciężonego słońca”. On jak Ojciec (Ps 84:12) jest prawdziwym Słońcem(Ml 3:20, Łk 1:78, Ap 1:16, Dz 26:13, Mt 17:2) i Światłością świata (J 1:9, 8:12,Łk 2:32). Przyjęcie daty 25 XII na dzień narodzin Chrystusa ma też inne,symboliczne uzasadnienie. Dzień ten jest jednym z najkrótszych dni w roku, więctym, który ma najdłuższą noc. Od tego dnia, wraz z obchodzonymi narodzinamiJezusa, przybywa nam dnia i światła. Prorok Izajasz o narodzeniu Mesjasza pisał:„Naród kroczący w ciemnościach ujrzał światłość wielką; nad mieszkańcamikraju mroków światło zabłysło. (...) Albowiem Dziecię nam się narodziło, Synzostał nam dany...” Iz 9:1, 5.

Tu jednak podejmiemy polemikę z Towarzystwem Strażnica, przyjmując zaprawdopodobne narodzenie Jezusa w grudniu. Miesiąc ten, a nie październik, maudokumentowane potwierdzenie u Hipolita (170-235) (o czym się poniżejprzekonamy), a więc na przełomie II i III wieku.

Co do wypasania stad owiec w grudniu, to wydaje się, że TowarzystwoStrażnica, pod wpływem faktów, zmieniło pogląd. Oto porównanie starszej iobecnej jego koncepcji.

Dawniejszy pogląd Dzisiejszy pogląd„Pewnym jest, że wśród zimy pasterze nie pasąswych trzód w polu nawet i w Palestynie, co równieżdowodzi, że 25-ty grudzień żadnym sposobem niemoże być właściwą datą narodzenia naszego Pana”(„Nadszedł czas” 1919 s. 63);

„wprawdzie w ciągu dnia stada można wyprowadzaćna pastwiska o każdej porze roku, jednak nie zawszemożna tam z nimi nocować” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 221).


314 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„W zimie przecież nawet w Palestynie pasterze nietrzymają swych trzód w polu, ani też nie śpią podgołym niebem” („Harfa Boża” 1929 s. 90);„Pasterze nie trzymaliby w grudniu stad na otwartympolu, ale w październiku było to możliwe. Datagrudniowa jest więc zupełnie błędna” (Strażnica Nr15, 1957 s. 17).

Widzimy więc, że dawniej Towarzystwo Strażnica nauczało, że w grudniu niewypasa się owiec w Palestynie, a dziś daje na to zgodę, a jedynie twierdzi, że „niezawsze można tam z nimi nocować” na polu. Nie ma więc tu nawet zdecydowanejnegacji tego „nocowania” w zimie na polu.

Dlaczego Towarzystwo Strażnica zmieniło swój pogląd?Otóż dlatego, ponieważ jego nauczanie zostało zanegowane nawet przez jego

głosicieli w listach do Strażnicy. Oto przykłady:„Załączam wycinek ze styczniowego numeru pisma ‘Journal’, ukazującego się

u nas w Milwaukee. Jest to zdjęcie, które przedstawia pasterzy jordańskichwypędzających stada na pastwiska górskie w pobliżu Jerozolimy. Wykonanezostało dla agencji ‘United Press’ i wydaje się, iż ono zbija argument o tym, żeChrystus nie mógł się narodzić zimą. Wpłynęły również inne listy z podobnymiuwagami, jakoby okoliczności, że w tym czasie owce pozostawały nocą napastwiskach, ze względu na klimat Palestyny nie można uważać za dowódzaprzeczający narodzinom Jezusa w dniu 25 grudnia” (Strażnica Nr 17, 1960 s.15);

„W pewnym czasopiśmie zobaczyłem zdjęcie, na którym pokazano pasterzy zestadami na polu pod Betlejem w czasie świąt ‘Bożego Narodzenia’. Dotądsądziłem, że około 25 grudnia, a więc w okresie przyjmowanym tradycyjnie zadatę narodzin Chrystusa, jest tam już za zimno na to, by pasterze mogliprzebywać na polach ze swymi trzodami. Jak ta sprawa właściwie sięprzedstawia? (...) W Stanach Zjednoczonych zdjęcie to ukazało się w całymszeregu czasopism. Typowym komentarzem do niego był na przykład podpis (...)‘Żołnierze izraelscy szukają w wieczór wigilijny min ewentualnie podłożonychprzez terrorystów na polach w pobliżu Betlejem; w głębi pasterze doglądającyswoich trzód’.” (Strażnica Nr 21, 1970 s. 24).

Aby wybronić częściowo swe stanowisko Towarzystwo Strażnica akcentuje to,że pasterze byli „w nocy” na polu, gdy zimą jest zbyt zimno by tam przebywać.Nawet posunęło się ono do zafałszowania tekstu biblijnego w swoim przekładziedodając w Łk 2:8 słowa, że przebywali oni „pod gołym niebem”. Oto porównanie


315 of 433 02/17/2014 03:19 PM

oryginalnego tekstu biblijnego Łk 2:8 z przekładem Świadków Jehowy.

„Grecko-polski Nowy Testament wydanieinterlinearne z kodami gramatycznymi” tłum. ks.

prof. dr hab. R. Popowski SDB, dr M.Wojciechowski, Warszawa 1993

„Pismo Święte w przekładzie Nowego Świata”1997

„I pasterze byli w krainie tej na polu nocujący istrzegący strażami nocy przy stadzie ich” Łk 2:8.

„W tej samej krainie byli też pasterze, przebywającypod gołym niebem i strzegący nocą swych trzód” Łk2:8.

Widzimy więc, że dodając podkreślone słowa, Towarzystwo Strażnica chciałowykazać, że w grudniu jest zbyt zimno by nocować „pod gołym niebem”. Ale ktopowiedział, że pasterze nocowali w ten sposób? Z tekstu Łk 2:8 wynika tylko to, że pasterze czuwali nad stadem owiec, a nie żeje wypasali w nocy. Było ono wtedy zapędzone do zagrody specjalnieprzygotowanej z ciernistych krzewów. Wypasano je za dnia. Ks. E. Dąbrowski,profesor nauk biblijnych, który bywał w Palestynie o tym pisze: „Pasterze palestyńscy (...) ubrani są w tunikę sięgającą przynajmniej kolan (...).Chroniąc się przed chłodem nocy używają kożucha lub płaszcza. (...) Na nocpasterz wprowadza owce do specjalnego ogrodzenia, którego tylko pewna częśćnakryta jest dachem. (...) W razie niepogody owce są wprowadzane na miejsceosłonięte dachem. (...) Spędzanie nocy wraz z trzodą na pastwisku, i to podczaszimy, nie należy wprawdzie do zwyczaju przyjętego ogólnie. Nie można jednaktego uważać za rzecz niezwykłą - wielu z betleemitów po dzień dzisiejszypostępuje w ten sposób” („Życie Maryi Matki Bożej” A. Nicolas, ks. E.Dąbrowski, Warszawa 1954, s. 140). Jeden z komentarzy do Pisma Świętego również uczy podobnie: „Pasterze nocą czuwający nad stadem nie są w okolicach Betlejem czymśnadzwyczajnym. (...) Ich przebywanie nocą na wolnym powietrzu jest możliwe wokolicach Betlejem nawet podczas deszczowej pory roku. Na noc pasterzezapędzają wtedy stado do zagrody specjalnie na ten cel przygotowanej zciernistych krzewów, sami zaś śpią w szałasie. Jeden z nich zawsze czuwa, abybronić stada przed złodziejem lub dzikimi zwierzętami” („Ewangelia według św.Łukasza. Wstęp - Przekład z oryginału - Komentarz” ks. F. Gryglewicz, Poznań-Warszawa 1974, s. 104). Tu warto też uruchomić wyobraźnię Świadków Jehowy. Otóż każdy kto był np.w polskich Tatrach, to zauważył szałasy pasterskie rozsiane po górskich halach, zktórych szczególnie dawniej korzystali wypasający owce. Pasterze więc zawszeznajdą sobie w miarę ciepły kąt i ubiór, paląc też ogniska (por. J 18:18).


316 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Ciekawe, że biblijny słownik Towarzystwa Strażnica, pod hasłem ‘Owczarnia’,przedstawia fotografię na której widnieje zadaszone „Schronienie dla pasterzy wogrodzonej murkiem owczarni”. Podano też taki oto opis:

„Owczarnia. Ogrodzona przestrzeń, w której zwykle zamykano na noc owcedla ochrony przed złodziejami i drapieżnikami. Niekiedy owczarnie urządzano wjaskiniach i innych naturalnych miejscach schronienia, ale częściej budowano wtym celu zagrody okolone kamiennym murkiem (Lb 32:16; 1Sm 24:3; Sof 2:6) iwyposażano w drzwi wejściowe (Jn 10:1). Podobnie jak w nowszych czasach,murek mógł być przykryty gałęziami ciernistych roślin. Nieraz w obrębieogrodzenia wznoszono niskie płaskie daszki, pod którymi owce mogły sięschronić podczas złej pogody” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 284).

2) Oto następny fragment z biblijnego słownika Towarzystwa Strażnica:„Jest też bardzo mało prawdopodobne, by Cezar August niepotrzebnie

prowokował Żydów, zarządzając spis ludności w zimnym i deszczowym grudniu,kiedy podróżowanie bywa szczególnie uciążliwe (Łk 2:1-6; por. Mt 24:20)”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 221; por. podobnie na s. 979).

Cóż powiemy o tym fragmencie? Otóż dziwne by było aby Cezar miał pytaćŻydów, kiedy sobie życzą aby był przeprowadzany spis ludności. Palestyna byłamałą prowincją, z którą mało kto się liczył. Znamy inny biblijny przykład protestuŻydów z okazji spisu, na których opinię nie patrzył panujący, ale go zdusił:„Potem podczas spisu ludności wystąpił Judasz Galilejczyk i pociągnął lud zasobą. Zginął sam i wszyscy jego zwolennicy zostali rozproszeni” Dz 5:37.

Spisy ludności były najczęściej rozłożone w czasie i w różnych prowincjachodbywały się one w innych miesiącach.

Te podróżowanie zimą nie jest w Palestynie aż tak uciążliwe, jak stara sięprzedstawić to Towarzystwo Strażnica, bowiem Jezus właśnie wtedy przybył doJerozolimy i przemawiał na dworze:

„Obchodzono wtedy w Jerozolimie uroczystość Poświęcenia świątyni. Było tow zimie. Jezus przechadzał się w świątyni, w portyku Salomona” J 10:22-23.

Jeden ze słowników biblijnych przedstawia kwestię temperatur w Palestynienastępująco:

„Na odrębność dwu pór roku wpływ zasadniczy wywierają deszcze a nie

temperatury, które są łagodne w zimie (od 8o do 12o) i znośne w lecie (od 21o do

29o) (...) Noce są chłodne nawet u progu samego lata (por. Mk 14,67)” („SłownikNowego Testamentu” X. Leon-Dufour SJ, przekład bp K. Romaniuk, Poznań


317 of 433 02/17/2014 03:19 PM

1986, s. 104).Również słownik Towarzystwa Strażnica w innym miejscu potwierdza te

słowa:

„Dlatego w Jerozolimie temperatura rzadko kiedy przekracza 32oC i rzadko też

spada poniżej 0oC. Średnia temperatura w styczniu wynosi ok. 10oC. Śnieg niejest w tej części kraju częstym zjawiskiem (por. 2Sm 23:20)” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. II, s. 293).

3) Oto kolejny fragment z biblijnego słownika Towarzystwa Strażnica (hasło‘Jezus Chrystus’):

„Nie urodził się zimą. Z powyższych rozważań wynika, że data 25 grudnia,uznawana powszechnie za dzień narodzin Jezusa, nie ma żadnego uzasadnieniabiblijnego. Jak wskazują liczne encyklopedie, w terminie tym przypadało świętopogańskie. Jezuita Urbanus Holzmeister tak napisał o genezie świętowania 25grudnia:

‘Dzisiaj powszechnie się przyznaje, że obchodzimy 25 grudnia dlatego, iż wtym dniu mieli swoje święto poganie. Już Petavius [francuski teolog jezuicki,1583-1652] słusznie zauważył, że 25 grudnia obchodzono ›narodziny słońcaniezwyciężonego‹.

Świadectwa o tym święcie: a) Kalendarz Dionizego Filokala, opracowany wroku 354 [n.e.] i zawierający uwagę: ›25 grudnia N(arodziny) niezwyciężonego(Słońca)‹; b) kalendarz astrologa Antiocha (opracowany ok. r. 200 [n.e.]):›Miesiąc grudzień (...) 25 (...) Narodziny Słońca; zaczyna przybywać dnia‹; c)cesarz Julian [Apostata, 361-363 n.e.] ustanowił igrzyska, które obchodzono podkoniec roku ku czci słońca, nazywanego ›słońcem niezwyciężonym‹’(Chronologia vitae Christi, Pontificium Institutum Biblicum, Rzym 1933, s. 46)”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 979).

Co powiemy o tych słowach? Otóż na początek porównajmy dwa zdania z tychcytowanych powyżej:

„data 25 grudnia, uznawana powszechnie za dzień narodzin Jezusa”;„powszechnie się przyznaje, że obchodzimy 25 grudnia dlatego, iż w tym dniu

mieli swoje święto poganie”.Wydaje się, że Towarzystwo Strażnica powinno zdecydować się, czy

powszechnie uważa się, że Jezus urodził się 25 grudnia, czy że wtedy‘niezwyciężone słońce się narodziło’. Czy naprawdę Świadkowie Jehowybardziej są skłonni uznawać fakt narodzin słońca dnia 25 grudnia, niż Chrystusa?


318 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Ciekawe też, w której publikacji katolickiej Towarzystwo Strażnicaprzeczytało, że „data 25 grudnia, uznawana [jest] powszechnie za dzień narodzinJezusa”.

Ponieważ starszy słownik Towarzystwa Strażnica (1971) miał w tym samymmiejscu inne słowa o Bożym Narodzeniu niż nowy słownik, postarajmy się je tuporównać i wyciągnąć jakieś wnioski.

Aid to Bible Understanding 1971s. 921-922

Strażnica Rok XCIX [1978] Nr21 s. 20-22


„As most encyclopedic worksshow, it stems from a paganholiday. Thus, The EncyclopediaAmericana (1956 ed., Vol. 6, p.622) says of the ‘Christmas’ dateand customs: ‘The celebration wasnot observed in the first centuriesof the Christian church ... a feastwas established in memory [ofJesus’ birth] in the 4th century. Inthe 5th century the Westernchurch ordered the feast to becelebrated on the day of theMithraic rites of the birth of thesun and at the close of theSaturnalia [resulting in theDecember 25 date] ... Most of thecustoms now associated withChristmas ... were pre-Christianand non-Christan customs takenup by the Christian church.Saturnalia, a Roman feastcelebrated in mid-December,provided the model for many ofthe merry-making customs ofChristmas’.”.

Prawie identyczne słowa podanow polskiej Strażnicy:„W pierwszych stuleciach Kościółchrześcijański nie obchodził tegoświęta (...). Ponieważ nie znanodnia narodzin Chrystusa, w Vwieku Kościół Zachodni nakazałświętować je pod koniecSaturnalii, w dniu, kiedy w kulcieMitry obchodzono narodzinysłońca (...) Większość zwyczajówzwiązanych teraz z Bożymnarodzeniem początkowo niewchodziła w skład tego święta, aleraczej należała doprzedchrześcijańskich iniechrześcijańskich obrzędów,które akceptował Kościółchrześcijański. Rzymskie świętoSaturnalii, obchodzone w połowiegrudnia, wywarło wpływ naukształtowanie się licznychwesołych praktyk towarzyszącychBożemu Narodzeniu (...) - TheEncyclopedia Americana, wydaniez roku 1959, tom 6, strona 622”.

„Jak wskazują liczneencyklopedie, w terminie tymprzypadało święto pogańskie.Jezuita Urbanus Holzmeister taknapisał o genezie świętowania 25grudnia:‘Dzisiaj powszechnie sięprzyznaje, że obchodzimy 25grudnia dlatego, iż w tym dniumieli swoje święto poganie. JużPetavius [francuski teologjezuicki, 1583-1652] słuszniezauważył, że 25 grudniaobchodzono ›narodziny słońcaniezwyciężonego‹. Świadectwa otym święcie: a) KalendarzDionizego Filokala, opracowanyw roku 354 [n.e.] i zawierającyuwagę: ›25 grudnia N(arodziny)niezwyciężonego (Słońca)‹; b)kalendarz astrologa Antiocha(opracowany ok. r. 200 [n.e.]):›Miesiąc grudzień (...) 25 (...)Narodziny Słońca; zaczynaprzybywać dnia‹; c) cesarz Julian[Apostata, 361-363 n.e.] ustanowiłigrzyska, które obchodzono podkoniec roku ku czci słońca,nazywanego ›słońcemniezwyciężonym‹’ (Chronologiavitae Christi, PontificiumInstitutum Biblicum, Rzym 1933,s. 46)”.

Cóż powiemy o tych zmienionych fragmentach w poszczególnych słownikachŚwiadków Jehowy? Otóż starsza publikacja akcentowała bardziej wpływ


319 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Saturnaliów na Boże Narodzenie, a nowsza „narodzin niezwyciężonego słońca”identyfikowanego z Mitrą. W pierwszej krytykowano zwyczaje świąteczne, a wdrugiej samą datę. Starszy słownik cytował źródło świeckie, nowszy zaśjezuickie.

Wydaje się, że Towarzystwo Strażnica nie może się zdecydować, który bógpogański miał większy wpływ na Boże Narodzenie, Mitra czy Saturn. Natomiastźródło świeckie zmieniono na katolickie zapewne dlatego, by bardziej atakowaćkatolików za datę 25 grudnia.

Dobrze, że w przypadku Bożego Narodzenia słowniki Świadków Jehowypowołują się na wpływ tylko dwóch bożków (Mitra, Saturn), bo jak wiemyodnośnie kultu Maryi przywoływanych jest mnóstwo bogiń np. Isztar (StrażnicaNr 7, 1989 s. 8), Diana, Artemida („Prowadzenie rozmów na podstawie Pism”2001 s. 171), Mater Matuta, Izyda („Człowiek poszukuje Boga” 1994 s. 277), Isi,Cybele, Fortuna, Ceres, Semiramid (Strażnica Nr 13, 1965 s. 9-10; por. Nr 13,1991 s. 3-7), Wenus, Rea („Niech Bóg będzie prawdziwy” rozdz. 3, par. 8).

Ale to nie wszystko, bo okazuje się, że Świadkowie Jehowy wyprowadzali teżdatę 25 grudnia od Nemroda (Rdz 10:8-10):

„dzień 25 grudnia jest tradycyjnym dniem urodzin Nemroda a nie Jezusa”(Strażnica Nr 18, 1952 s. 18; por. Strażnica Nr 16, 1956 s. 16).

Wydaje się, że dziś ten pogląd Świadkowie Jehowy porzucili, uznając go zaabsurdalny. Wolą pewnie Mitrę i Saturna.

Korzystając z tego, że nowszy słownik Towarzystwa Strażnica w swymdowodzeniu przywołuje tylko „niezwyciężone słońce”, my więc również tylkoodniesiemy się do niego (na końcu tej części artykułu powrócimy jednak doSaturnaliów).

Dodajmy też, że w innej swej publikacji Świadkowie Jehowy pisząc ozwyczajach związanych z Bożym Narodzeniem zacytowali obszerny fragment zdzieła Britannica - edycja polska, w którym jest zdanie nie mówiące wcale ojakimś szczególnym wpływie pogańskich bogów czy zwyczajów na nasze święto:

„Tradycyjne obyczaje związane z B.N. są wynikiem zbieżności świętowanianarodzin Chrystusa z pogańskimi obrzędami związanymi z rolnictwem i słońcempodczas przesilenia zimowego” („Prowadzenie rozmów na podstawie Pism” 2001s. 358).

Inna publikacja Towarzystwa Strażnica, cytując znaną encyklopedię, podaje:„Tradycyjne obrzędy bożonarodzeniowe mają różną genezę i są rezultatem

przypadkowej zbieżności między obchodami narodzin Chrystusa a zimowymiświętami pogańskimi ku czci słońca i boga rolnictwa” (Strażnica Nr 24, 1993 s.


320 of 433 02/17/2014 03:19 PM

6).Czy więc wszystkie encyklopedie potwierdzają tezy Towarzystwa Strażnica?

Co powiemy o przytaczanych przez Towarzystwo Strażnica, za jezuitąHolzmeisterem, latach dotyczących istnienia pogańskiego święta „narodzinniezwyciężonego słońca”? Wymienione są tam: 354 r., ok. 200 r. i 361-363 r.

Otóż zgadzamy się na lata 354 i 361-363, jako te, w których istniałowspomniane pogańskie święto. Natomiast jeśli chodzi o rok ok. 200 („kalendarzastrologa Antiocha”), to Holzmeister popełnił zapewne błąd, jeśli rzeczywiściezostał zacytowany rzetelnie. Dlaczego tak sądzimy? Dlatego gdyż powszechnieznana jest sprawa, że święto „narodzin niezwyciężonego słońca” zostałowprowadzone przez cesarza Aureliana w 274 roku, co nawet TowarzystwoStrażnica uznaje:

„Dnia 25 grudnia 274 roku Aurelian ogłosił boga-słońce naczelnym patronemcesarstwa i poświęcił mu świątynię na Polu Marsowym” („Prowadzenie rozmówna podstawie Pism” 2001 s. 359);

„Ze wszystkich poczynań Aureliana bodaj najbardziej znaczącym byłoustanowienie w 274 roku n.e. dorocznego święta ku czci słońca, obchodzonego wczasie przesilenia zimowego” (Strażnica Nr 2, 1999 s. 29).

Dodajmy tu, że z cytowanych słów Petaviusa nie wynika, aby uważał on, żeBoże Narodzenie ma swój początek w święcie „narodzin niezwyciężonegosłońca”. Wypowiada się on tylko o tym, że istniała taka uroczystość pogańska.

Wspomnijmy też, że hipotezę, iż dzień 25 grudnia został wybrany na świętoBożego Narodzenia, aby „schrystianizować”, wprowadzone przez cesarzaAureliana, święto „narodzin niezwyciężonego słońca”, sformułował dopierouczony niemiecki Franz Dölger, żyjący w latach 1879-1940 („Poszukiwania wwierze” rozdz. ‘Czy Kościołowi wolno było ustanowić święta BożegoNarodzenia?’ J. Salij OP, Poznań 1991, s. 234-241).

Nawet Towarzystwo Strażnica w swych początkach nie powoływało się nahipotezę Dölgera, ale ją dopiero w późniejszych latach podchwyciło.

A co wiemy o początkach świętowania Bożego Narodzenia?Otóż chociaż najstarszym zachowanym dowodem dotyczącym obchodzenia

świąt Narodzenia Pańskiego jest Depositio Martyrum z 336 r. to jednak„Encyklopedia Katolicka” podaje:

„Nie wiadomo ile lat [wcześniej] przed 336 r. obchodzono Boże Narodzenie”(t. 2, Lublin 1985, hasło ‘Boże Narodzenie’ s. 866).


321 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Dogmatyk ks. W. Granat o początkach naszego święta pisze:„Nie ma żadnej wzmianki historycznej pewnej o samym ustanowieniu święta,

natomiast tradycja, której ślady znajdujemy w Liber Pontificalis uważa, żeistniało ono w Rzymie już w pierwszej połowie II wieku...” („Chrystus Bóg -Człowiek” Lublin 1959, s. 310).

„Święto Epifanii albo Objawienia istnieje na Wschodzie chrześcijańskim w IIwieku i oznacza w ogóle objawienie się Słowa Wcielonego w ludzkim ciele” (j/w.s. 311).

Jedno jest pewne, Kościół już w I wieku przyjął od Izraelitów zwyczaj czytaniana nabożeństwach eucharystycznych fragmentów Biblii (Łk 4:17, Dz 13:15, 1Tes5:27, Kol 4:16). Potwierdza to Justyn Męczennik (ur. 100) który pisze:

„W dniu zaś zwanym Dniem Słońca, odbywa się zebranie w jednym miejscu(...) Tedy czyta się Pamiętniki apostolskie, albo Pisma prorockie...” („Apologia”I:67,3; cyt. za „Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem” ks. A. Lisiecki, Poznań1926).

Wiadomo też, że tak Izraelici jak i chrześcijanie posiadali kalendarz czytańliturgicznych. Wyznawcy Chrystusa odczytywali zapewne przynajmniej jednegodnia w roku fragmenty Ewangelii o narodzeniu Pana, a następnie komentowali je.Widać więc, że już wtedy chrześcijanie upamiętniali i rozważali narodzeniePańskie. Później, pewnie po 313 r., kiedy mogli oficjalnie krzewić swą wiarę,zaczęli jawne, uroczyste obchodzenie Bożego Narodzenia. Jak zaś wierzylipierwsi chrześcijanie pisze Orygenes (ur. 185):

„Jego narodziny, wychowanie, moc, męka i zmartwychwstanie nie tylkodokonały się ówcześnie, ale i teraz w nas się dokonują” („Homilie o Ewangeliiśw. Łukasza” 7:7; cyt. za „Homilie o Ewangelii św. Łukasza, Orygenes” przekł. S.Kalinkowski, Warszawa 1986).

A co powiedzieć o najczęściej przytaczanym przez Towarzystwo Strażnicazarzucie, że data święta Bożego Narodzenia została przejęta z kultu Mitry („dzieńnarodzin niezwyciężonego słońca”).

Otóż sprawa nie jest tak prosta, jak się wydaje wielu Świadkom Jehowy. Nawetuczony adwentystów, którzy nauczają podobnie jak głosiciele Strażnicy, napisał:

„Czy źródła chrześcijańskie otwarcie przyznają, że zapożyczono od pogan datępogańskiego święta? Oczywiście, nie!” („Od soboty do niedzieli” S. Bacchiocchi,Warszawa 1985, s. 282).

Dodajmy, że chodzi mu o dawne pisma chrześcijańskie. Dalej cytowanyuczony napisał:


322 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Niektórzy Ojcowie wyrażali pogląd, że zarówno poczęcie, jak i mękaChrystusa nastąpiły w czasie wiosennego zrównania dnia z nocą, czyli dnia 25marca. Gdy policzy się od tej daty dziewięć miesięcy ciąży Marii, wówczas datanarodzin Chrystusa wypadałaby w dniu 25 grudnia” (j/w. s. 282-283).

Tę wypowiedź uzupełnia też „Encyklopedia Katolicka” mówiąc:„Inna hipoteza (L. Duchesne, H. Engberding, L. Fendt, A. Strobel) wybór daty

B[ożego] N[arodzenia] uzasadnia opartym na apokryfach NT przekonaniemchrześcijan, którzy uważali, że poczęcie Chrystusa dokonało się 25 III, stąd jegonarodzenie powinno przypadać 25 XII” (t. 2, Lublin 1985, hasło ‘BożeNarodzenie’ s. 866).

Jak widać chrześcijanie wcale nie musieli przejmować daty 25 XII od pogan naswe święto, tak samo jak w żadnym dziele wczesnochrześcijańskim nie jestnapisane, że przejęli oni od nich ich pogański dzień słońca. Również dziełapogańskie nie mają takich stwierdzeń czy zarzutów wobec chrześcijan.

Prócz tego Towarzystwu Strażnica można zarzucić brak rzetelności, ponieważna ogół unika ono cytowania fragmentu Hipolita (ur. przed 170). Zawiera onnajstarsze zachowane świadectwo dotyczące daty 25 XII. Pisał on:

„Pierwsze przyjście naszego Pana w ciele, kiedy narodził się w Betlejem, miałomiejsce w ósmym dniu przed kalendami stycznia [25 XII]” (In Danielem 4,23,3;cytat za „Dzień Święty” H. Pietras SJ, Kraków 1992, s. 30).

Jeśli dodamy, że Hipolit zmarł ok. 235 roku, a „dzień narodzinniezwyciężonego słońca” wprowadził cesarz Aurelian (270-275) w 274 roku, towszystko staje się jasne.

Widać więc, że chrześcijanie nie musieli korzystać z „pogańskiej daty”, boznali ją dużo wcześniej!

Dopiero później pojawia się znane Świadkom Jehowy Depositio Martyrum z336 roku z tekstem:

„ósmego dnia przed kalendami styczniowymi narodził się Chrystus w Betlejem[25 XII]”.

Towarzystwo Strażnica prawdopodobnie tylko jeden raz w latach 1950-2007wspomniało o istnieniu tekstu Hipolita w ang. Przebudźcie się! [Awake!] 22 XII1973 s. 4 (brak polskiego odpowiednika). Czyżby był on tak niewygodny, żewolało go więcej nie przypominać, nie cytować i nie omawiać? Oto te słowa zPrzebudźcie się!:

„Scholars mention two explanations for the date December 25. One is due to a


323 of 433 02/17/2014 03:19 PM

calculation attributed to a certain Hippolytus of the third century C.E.”.

Prócz Hipolita, na temat daty urodzenia Jezusa, wypowiada się też KlemensAleksandryjski (ur. 150). Choć przytacza on próby wyznaczania jej przezpewnych ludzi, to jednak nikt z nich nie podaje dnia 1 października, jak dziśŚwiadkowie Jehowy. Pomimo, że bywają brane pod uwagę różne miesiące (alenie grudzień), to jednak często pojawia się data „25”, jak w przypadku 25grudnia. Oto wypowiedź Klemensa:

„Niektórzy pragną ustalić jeszcze ściślej w związku z narodzinami Zbawicielanie tylko rok, lecz nawet dzień, i wymieniają go jako dwudziesty piąty dzieńPachona [Pachon, pierwszy miesiąc letni w Egipcie, przypadający na maj] (...) Sąi tacy, którzy powiadają, ze Zbawiciel urodził się w miesiącu Farmuthi, w dniudwudziestym czwartym lub dwudziestym piątym [Farmuthi, miesiąc egipski,odpowiadający attyckiemu Elafebolion, tj. drugiej połowie marca i pierwszejkwietnia]” („Kobierce” I:145,6 i I:146,4-5; cytat za „Klemens AleksandryjskiKobierce” tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Warszawa 1994, s. 101).

Przypomnijmy też, że Towarzystwo Strażnica kiedyś wyprowadzało datę 25grudnia od Nemroda (Rdz 10:8-10):

„dzień 25 grudnia jest tradycyjnym dniem urodzin Nemroda a nie Jezusa”(Strażnica Nr 18, 1952 s. 18; por. Strażnica Nr 16, 1956 s. 16).

Pogląd ten Świadkowie Jehowy raczej już porzucili, uznając go za absurdalny.Bo właściwie od czyich narodzin wzięto tę datę? Od Mitry, czy od Nemroda?

Powiedzmy jeszcze kilka zdań o Saturnaliach, o których uczył starszy słownikTowarzystwa Strażnica (Aid to Bible Understanding 1971 s. 921-922; cytat patrzpowyżej tabela). Ich termin obchodzenia niewiele miał wspólnego z datą BożegoNarodzenia i prawdopodobnie dlatego wydając nowy słownik, zmieniono tekst onaszym święcie (usunięto Saturnalia, a zamieszczono słowa o ‘niezwyciężonymsłońcu’). O ile początek Saturnaliów miał miejsce 17 grudnia, to data końcowaróżnie bywa określana przez znawców: 19, 21, 23 i 24 grudnia. Wyznacza się wzwiązku z tym różną ilość dni na te święta (3, 5, 7 dni). Wynika to z tego, że whistorii tego święta obchodzono je niejednakowo. Jedno z dzieł wydanych przezPaństwowe Wydawnictwo Naukowe podaje:

„Wreszcie 17 grudnia rozpoczynały się i trwały od trzech do pięciu dninajbardziej popularne święta rzymskie, Saturnalia; obchodzono je na pamiątkęzłotego wieku, tj. rządów Saturna, bóstwa staroitalskiego, któremu wzniesiono u


324 of 433 02/17/2014 03:19 PM

stóp Kapitolu świątynię w r. 497 p.n.e. Wtedy podobno wprowadzono Saturnaliana wzór greckich Kroniów” („Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym ipaństwowym” O. Jurewicz, L. Winniczuk, Warszawa 1973, s. 256).

Towarzystwo Strażnica zdaje się to potwierdzać, bo też różnie datujeSaturnalia, cytując rozmaite źródła:

„The festivities accompanying Christmas probably originated with the Romanfestival of Saturnalia, December 17 to 19, honoring Saturn...” (ang. Przebudźciesię! 22.12 1976 s. 4);

„Christmas comes direct from the pagan Saturnalia, celebrated December 17 to23” (ang. Strażnica 15.12 1953 s. 740);

„Trwało ono od 17 do 24 grudnia” („Czego naprawdę uczy Biblia?” 2005 s.158).

„Saturna wielbiono za to, że pod jego rządami panował w Rzymie złoty wiek.Ku jego czci obchodzono Saturnalia, początkowo jedno-, a potemsiedmiodniowe święto przypadające na drugą połowę grudnia” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 256).

Ciekawe jak Towarzystwu Strażnica udaje się pogodzić „siedmiodniowe”święto z dniami „od 17 do 24 grudnia”. Według nas jest to osiem dni. AleŚwiadkowie Jehowy potrafią „przeciągnąć” Saturnalia do dziewięciu dni, aż do25 XII. Oto przykład:

„biskup rzymski Liberiusz kazał ludowi świętować w dniu 25 grudnia. Wybrałtę datę najprawdopodobniej dlatego, że lud rzymski już święcił w tym dniuSaturnalia ku czci narodzin słońca” („Prawda, która prowadzi do życiawiecznego” 1970 rozdz. 16, par. 20).

Czyżby Towarzystwo Strażnica pomyliło Saturna ze słońcem (Mitra), któremuoddawano cześć 25 XII? Jak można mylić te pojęcia? Przecież u pogan Saturnowipoświęcona była sobota (dzień Saturna), a słońcu niedziela (dzień Słońca). Innapublikacja Świadków Jehowy też myli te pojęcia i miesza Saturna ze słońcem:

„W pogańskim Rzymie (...) obchodzono Saturnalia, narodziny słońcaniezwyciężonego” (Przebudźcie się! Nr 12, 1993 s. 11).

Wydaje się, że to „przeciąganie” siedmiodniowych Saturnaliów (od 17 XII) do24 czy 25 XII (co daje 8 lub 9 dni) potrzebne jest Towarzystwu Strażnica, byzdyskredytować daty Wigilii i Bożego Narodzenia.

Na koniec wspomnijmy, że czasopismo Świadków Jehowy wydawane w latach1919-1937 miało tytuł „Złoty Wiek”! Czyżby to jakiś wpływ Saturna i jego„złotego wieku”, o którym mówi słownik Towarzystwa Strażnica i cytowanepowyżej inne źródło?


325 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Wydaje się też, że Świadkowie Jehowy raczej powinni się cieszyć, a niekrytykować nas za to, że Boże Narodzenie wyparło Saturnalia i święto „narodzinniezwyciężonego słońca”. Ale może im zależy na tym, aby te pogańskie świętadziś jeszcze istniały? Można taki wniosek wyciągnąć z ciągłego wspominaniatych uroczystości przez Towarzystwo Strażnica.

W drugiej części tego artykułu będziemy kontynuować polemikę zesłownikiem pt. „Wnikliwe poznawanie Pism” 2006.

3.1. Boże Narodzenie i „Wnikliwe poznawaniePism” (cz. II)

W pierwszej części tego artykułu rozpoczęliśmy polemikę, dotyczącą BożegoNarodzenia, ze słownikiem biblijnym Towarzystwa Strażnica pt. „Wnikliwepoznawanie Pism” (2006). Tu będziemy ją kontynuować. Tam zaś omówiliśmyhistorię obchodów Bożego Narodzenia przez Towarzystwo Strażnica i praktyk znim związanych (choinka, życzenia, podarki). Wspomnieliśmy o akceptowaniukiedyś daty 25 grudnia, choć nie utożsamianiu się z nią w pełni, bo ŚwiadkowieJehowy twierdzili, że Jezus urodził się 1 października.

W dalszej części artykułu omówiliśmy, między innymi, następujące kwestie:wypasania owiec w grudniu i przebywania pasterzy w nocy w polu (pkt 1);podróżowania zimą i klimatu w Palestynie (pkt 2);daty 25-go grudnia i początków istnienia Bożego Narodzenia oraz rzekomego

wpływu na tę datę i święto dnia „narodzin niezwyciężonego słońca” (pkt 3).

Boże Narodzenie

1) Przypomnijmy tu dwa zdania ze słownika Towarzystwa Strażnica, zcytowanych już w pierwszej części tego artykułu (pkt 3):

„Z powyższych rozważań wynika, że data 25 grudnia, uznawana powszechnieza dzień narodzin Jezusa, nie ma żadnego uzasadnienia biblijnego. Jak wskazująliczne encyklopedie, w terminie tym przypadało święto pogańskie” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 979).


326 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Co jeszcze dodamy do tego co napisaliśmy o tych słowach w pierwszej częścitego artykułu? Otóż nie trzeba, jak to robi Towarzystwo Strażnica, doszukiwać siędla daty 25 XII pogańskiego śladu. My wskażemy tu na jedno ze świąt Izraelitówczasów Jezusa, którego termin często pokrywał się z datą Bożego Narodzenia.

Chodzi tu o święto „Poświęcenia świątyni” (J 10:22), zwane też według J.Flawiusza i Talmudu „świętem Światła [gr. fota]”, „świętem Świateł” lubChanukka (por. „Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 909). Uroczystość taprzypadała w izraelskim miesiącu Kislew (listopad/grudzień) i to 25-go dniamiesiąca. Trwała ona 8 dni (j/w. s. 909), poprzez co prawie zawsze obejmowałanaszą datę 25-go grudnia. Mało tego, sama liczba „25” jest identyczna w obuświętach. Ks. E. Dąbrowski o tym święcie pisał następująco:

„Obchodzono je w dniach 25 Kislew (grudzień) - 3 Tebet (grudzień, styczeń)śpiewem i procesjami” („Nowy Testament na tle epoki. Geografia - Historia -Kultura” Poznań - Warszawa - Lublin 1965, s. 355).

Choć święto to upamiętniało przywrócenie kultu w świątyni przez JudęMachabeusza w 164 r. (lub 165) przed Chr., to jednak „przypuszcza się, żepowstało ono w miejsce dawnego lud.[owego] obchodu zimowego przesileniasłonecznego” („Encyklopedia Katolicka” Lublin 1985, t. 3 hasło ‘Chanukka’). Wzwiązku z tym nie musimy dziwić się, że i data Bożego Narodzenia bywa łączonaz „zimowym przesileniem”. Z tego też widać, że daty świąt Chanukka i BożegoNarodzenia prawdopodobnie pokrywały się.

Jeśli zaś Chrystus urodził się dnia 25 Kislew, a święto to trwało 8 dni, to Jegoobrzezanie ósmego dnia i nadanie Mu imienia „Jezus” dokonało się właśnie wtym ostatnim dniu tej uroczystości (Łk 2:21).

Powiedzmy też kilka zdań o samym święcie „Poświęcenia świątyni” i jegopowiązaniu z Jezusem. Na początek słowa biblijne:

„Obchodzono wtedy w Jerozolimie uroczystość Poświęcenia świątyni. Było tow zimie. Jezus przechadzał się w świątyni, w portyku Salomona” J 10:22-23(patrz też 1Mch 4:36-59, 2Mch 1:18, 2:16-19, 10:1-8).

Później Chrystus wygłosił swe mowy i przez to widzimy, że brał On udział wtej uroczystości. Jednak Jezus o sobie powiedział: „Tu jest coś większego niżświątynia” Mt 12:6.

Towarzystwo Strażnica samo stwierdza o tym święcie:„Ani w wypowiedziach Jezusa, ani w pismach jego uczniów nie ma słów

potępiających Święto Poświęcenia” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s.909).

Można by też zapytać, jeśli Towarzystwo Strażnica jest tak tolerancyjne wobec


327 of 433 02/17/2014 03:19 PM

obchodzenia święta świątyni, to dlaczego podaje krytyce świętowanie dnia Tego,który jest „większy niż świątynia” (Mt 12:6)?

Powiedzmy też kilka zdań o drugiej nazwie tej uroczystości tzn. „świętoŚwiatła”. Otóż „W obchodzie Ch.[anukka] miejsce centr. zajmuje zapalenie7-ramiennej lampy lub świecznika (> menora), stąd Józef Flawiusz nazywa toświęto fota (FlavAnt 12.7.7)” („Encyklopedia Katolicka” Lublin 1985, t. 3 hasło‘Chanukka’).

Wydaje się, że do tej nazwy jeszcze bardziej nawiązuje Jezus swoimpojawieniem się na świecie w narodzeniu swoim i w swych mowach o „światłościświata” J 8:12.

Mało tego, właśnie słowo „światłość” pojawia się razem z narodzeniemChrystusa:

„Naród kroczący w ciemnościach ujrzał światłość wielką; nad mieszkańcamikraju mroków światło zabłysło. (...) Albowiem Dziecię nam się narodziło, Synzostał nam dany...” Iz 9:1, 5 (por. Mt 4:16);

„światło przyszło na świat” J 3:19;„Ja przyszedłem na świat jako światło” J 12:46;

„Bo moje oczy ujrzały Twoje zbawienie (...) światło na oświecenie pogan ichwałę ludu Twego, Izraela” Łk 2:30, 32.

Później Jan napisze nam o Słowie i „światłości prawdziwej”, która na światprzyszła (J 1:4-10).

Wreszcie Jezus osobiście wiele razy powie o sobie jako o „światłości” i„świetle” (J 8:12, 9:5, 12:35-36).

Pomimo naszych rozważań nadal pozostają nam do końca pytania bezodpowiedzi.

Czy Jezus urodził się w święto „Poświęcenia świątyni”, które przypadło akurat25 grudnia?

Czy może tylko święto to stało się dla chrześcijan wzorem dla ustanowieniaBożego Narodzenia w dniu uroczystości Chanukka?

Czyżby zbieżności związane z datą i występowaniem światła, którym okazałsię Jezus, oraz świątyni, którą zastąpił sobą, były tylko przypadkowe?

Można też zapytać, dlaczego Towarzystwo Strażnica próbuje szukaćpochodzenia Bożego Narodzenia w pogańskich świętach, a nie w tych któreobchodzili Izraelici, a z nimi Jezus?


328 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Ale i Towarzystwo Strażnica potrafiło ‘niechcąco’ ukazać powiązanie BożegoNarodzenia z izraelskim świętem Chanukka. Oto jeden z jego z cytatów:

„Na temat żydowskiego święta Chanuka rabin Moris Kertzer wypowiedział się(...): ‘Żydzi amerykańscy nadali temu pośledniemu świętu tak wielkie znaczeniegłównie dlatego, że jego tradycyjne zwyczaje dość ściśle odpowiadająceremoniom Bożego Narodzenia, które wypada w tym samym czasie...’.”(Strażnica Rok C [1979] Nr 22 s. 2).

Inna publikacja zawiera też szerszy artykuł na ten temat, ale niestety nie ukazałsię on w języku polskim. Ma on tytuł: Hanukkah - Is It a „Jewish Christmas”?(ang. Przebudźcie się! 08.12 1990 s. 11).

Jak z powyższego widać, Towarzystwo Strażnica samo potwierdza, że dataobchodzenia obu świąt pokrywa się, a i wiele zwyczajów również. Po co więcwyprowadzać Boże Narodzenie, jego tradycje i datę z kultu pogańskiego?

Wydaje się, że dobrze iż nie jest wyznaczony jakiś konkretny dzień tygodnia, wktórym urodził się Jezus, jak to jest w przypadku Jego zmartwychwstania(niedziela). Dlaczego? Otóż dlatego, że zaraz Towarzystwo Strażnica znalazłobypogański ślad dla tego dnia. Samo przecież wspomina w swym słowniku, żekażdy dzień tygodnia był poświęcony u pogan jakiemuś bożkowi:

„Rzymianie nazwali poszczególne dni tygodnia na cześć Słońca, Księżyca,Marsa, Merkurego, Jowisza, Wenus i Saturna...” („Wnikliwe poznawanie Pism”2006 t. I, s. 519).

Widać więc, że którego dnia Jezus by się nie urodził, to zawsze będzie to„pogański dzień”.

Myślimy, że według podobnej zasady Towarzystwo Strażnica znalazłopogański odpowiednik dla Bożego Narodzenia. W starożytności było czczonychtak wielu bożków w różnych religiach i narodach, że trudno by było znaleźć jakąśdatę na narodzenie Jezusa, która by nie była już ‘zajęta’ przez któregoś z nich.Uważamy też, że i dla daty wyznaczonej przez Towarzystwo Strażnica tzn. dla ok.1 października zapewne by znalazła się jakaś uroczystość czy święto któregoś zbogów. Wystarczy tylko poszukać.

Oto mała próbka takich poszukiwań, ale tylko wewnątrz literaturyTowarzystwa Strażnica. Otóż wyznacza ono dla końca „czasów pogan” datę 5października:

„A zatem ‘siedem czasów’, czyli 2520 lat, skończyło się nie później niż 15Tiszri (4 lub 5 października) 1914 roku” („Pilnie zważaj na proroctwa Daniela!”


329 of 433 02/17/2014 03:19 PM

1999 s. 97).Tak się jednak składa, że tego dnia (5 października) według Towarzystwa

Strażnica poganin „Baltazar urządził w mieście wspaniałą ucztę (...) w Babilonieobchodzono święto” (Strażnica Rok CIX [1988] Nr 11 s. 23; por. „Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 204). Ang. Strażnica z 15.10 1980 s. 18 nazwałanawet te święto „religious festival”.

Czyżby więc wydarzenie wyznaczone przez Świadków Jehowy miałobabilońskie pochodzenie, skoro data święta pogańskiego pokrywa się z ichkońcem „czasów pogan”?

Ta data wspomnianego święta pogańskiego może też pokrywać się z dniemnarodzin Jezusa wyznaczonym przez Towarzystwo Strażnica, skoro uczy ono, żeChrystus urodził się „prawdopodobnie ok. 1 października” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 1261).

Mało tego, skoro potrafiło ono zmieniać datę końca „czasów pogan” z 1października na 4/5 października (patrz poniżej tabela), to i zapewne dzieńnarodzin Jezusa nie jest jakimś sztywno ustanowionym terminem przezTowarzystwo Strażnica (zmieniano już datę „1 października” na „ok. 1października”). Pewnie więc można znaleźć więcej pogańskich świątpaździernikowych pokrywających się „mniej więcej” z datą Świadków Jehowy.

Tak się właśnie składa, że termin jednego ze stałych świąt pogańskichpokrywał się z datą „około 1 października”. Otóż „Wielkie Misteria Eleuzyńskie”,ku czci bogini Demeter odbywały się od 16 do 25 dnia greckiego miesiącaBoedromion (wrzesień-październik). „Do wtajemniczenia dopuszczanowszystkich, zarówno kobiety jak i mężczyzn, obywateli i cudzoziemców, wolnychi niewolnych. Wobec Demetery, bogini ziemi, i wobec śmierci wszyscy bylirówni. (...) Misteria eleuzyńskie z kultu o charakterze lokalnym przekształciły się(...) w państwowe święta ateńskie, ażeby z czasem nabrać nawet charakteruwszechhelleńskiego, stały się nawet, obok Panatenajów i Dionizjów największymświętem państwowym. Uroczystości trwały kilka dni (16.-25. Boedromion)”(„Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym i państwowym” O. Jurewicz,L. Winniczuk, Warszawa 1973, s. 249).

Cytowana publikacja na stronach 252 i 258 podaje zestawy świąt greckich irzymskich i trudno by nam było znaleźć jakiś czas dla Bożego Narodzenia, którynie pokrywa się z datą którejś z pogańskich uroczystości. A Grecy i Rzymianie tonie jedyne narody, których święta były obchodzone w Cesarstwie Rzymskim. Niezapominajmy o Egipcjanach, Persach i innych.


330 of 433 02/17/2014 03:19 PM

W związku z powyższym, Towarzystwo Strażnica wysuwając zarzut, że data25 grudnia wywodzi się z pogańskiego kultu, powinno zdać sobie sprawę, że ktośmoże postawić mu przytyk, że i jego termin ok. 1 października, dla narodzeniaJezusa, pochodzi od daty uroczystości pogańskiej.

Ciekawe, że Świadkowie Jehowy wiele razy mówili o wpływie kultu boginiDemeter na ‘odstępcze’ chrześcijaństwo (np. Strażnica Nr 13, 1991 s. 4-7).Czyżby na nich i ich datę 1 października też?

Nadmieńmy również, że polemizujący ze Świadkami Jehowy przywołują i innepogańskie uroczystości przypadające dnia 1 października np. rzymskie „honorfides”, czy egipską wizytację w świątyni boga Ra. Ponieważ dalecy jesteśmy odwyprowadzania rzekomej daty narodzenia Jezusa (ok. 1 X) od tych świąt, więcpozostawiamy te zagadnienie do indywidualnego dociekania. Ale nie dziwimysię, że adwersarze Towarzystwa Strażnica przytaczają te fakty, skoro i onopomawia wszystkich o łączność z pogańskimi kultami.

Mamy też jeszcze małą uwagę odnośnie innej, znanej publikacji TowarzystwaStrażnica. Znajdują się w niej takie oto dwa zdania:

„Biblia nie mówi, kiedy Jezus się urodził. Wyraźnie jednak wskazuje, że niebyło to w grudniu” („Czego naprawdę uczy Biblia?” 2005 s. 221).

Wydaje się, że trudno te dwa zdania uzgodnić ze sobą. Bo jeśli Pismo Świętenie mówi wcale, kiedy Jezus się urodził, to jak może negować grudzień? JeżeliBiblia nie mówi, kiedy Chrystus narodził się, to jak może uczyć TowarzystwoStrażnica, że nastąpiło to około 1 października? Czyżby miało ono jakieśinformacje, które nie występują w Piśmie Świętym? Te źródło wiadomościTowarzystwa Strażnica będziemy się starali przybliżyć w dalszej części tegoartykułu.

2) Oto kolejny fragment o narodzeniu Jezusa z biblijnego słownikaTowarzystwa Strażnica:

„Ponieważ nie było dla nich miejsca w kwaterze, dziecko urodziło się wniezwykle skromnych warunkach, po czym zostało położone w żłobie. Stało się toprawdopodobnie ok. 1 października 2 r. p.n.e.” („Wnikliwe poznawanie Pism”2006 t. I, s. 1261).

„1 października 2 r. p.n.e. (przybliżona data narodzin Jezusa)” (j/w. s. 360);„urodził się ok. 1 października 2 r. p.n.e.” (j/w. s. 811);„zapewne więc Jezus urodził się jesienią 2 r. p.n.e.” (j/w. s. 977).


331 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Co powiemy o tych stwierdzeniach? Otóż na początek należy stwierdzić, że 1października, jako data narodzenia Jezusa, obcy jest tradycji chrześcijańskiej.Towarzystwo Strażnica nigdy nie przytoczyło żadnego fragmentu z pismwczesnochrześcijańskich, który by potwierdzał ich koncepcję. Mało tego,Świadkowie Jehowy nie napisali kiedy ta data pojawiła się w wierzeniach ichpoprzedników. Nie myślimy by wymyśliło ją Towarzystwo Strażnica, ale dziwne,że nie podało ono kto wcześniej jej używał. Chyba, że Świadkowie Jehowy, przezswe milczenie w tej sprawie, sobie chcą przypisać odkrycie narodzenia Jezusaokoło 1 października.

Wydaje się, że w ostatnich latach zmniejszyła się pewność TowarzystwaStrażnica co do swej daty. Dlaczego tak sądzimy? Dlatego bo kiedyśzdecydowanie uczyło ono konkretnie o „1 października”, a dziś pojawiają siępełne wątpliwości stwierdzenia typu „prawdopodobnie ok. 1 października” i„przybliżona data narodzin Jezusa”. Przypomnijmy dwie dawne wypowiedzi:

„Chociaż dzień 25 grudnia nie był właściwym dniem narodzenia naszegoZbawiciela, ale raczej 1 października...” („Niebiańska manna, czyli rozmyślaniaduchowe na każdy dzień w roku” wyd. 1905-1928, data 25 XII);

„rozsądnem jest przypuszczać, iż narodzenie miało miejsce dnia 1-gopaździernika” („Nadszedł Czas” 1919 s. 63).

Wydaje się, że Towarzystwo Strażnica wpierw ‘przygotowało’ konkretną datę„1 października” czy „ok. 1 października”, a później dopasowało wyliczenie doniej. Dlaczego tak sądzimy? Otóż dlatego, że zaczyna ono swe wyliczenie odśmierci Jezusa (ok. 1 kwiecień 33 r.), później odejmuje od tego okres 3,5 rokudziałalności Chrystusa (daje to ok. 1 październik 29 r.), a następnie odejmuje 30lat życia Chrystusa z czasu ‘ukrytego’ (daje to ok. 1 październik 2 r. przed Chr.)(patrz np. „Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 978-979).

Słabym ogniwem tej ‘wyliczanki’ jest równy co do dnia „3,5 letni” okresdziałalności Jezusa.

Jednak najsłabszym punktem tego jest to, że Chrystus niby przed działalnościąpubliczną żył równo „30 lat”, a przecież Biblia mówi, że „Jezus rozpoczynającswoją działalność miał lat około trzydziestu” Łk 3:23.

Czyżby Towarzystwo Strażnica było lepiej poinformowane niż historykŁukasz?

Nie wiadomo też jak godzi ono swe ‘dokładne’ wyliczenie z własnymi słowamiz innych publikacji:


332 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Biblia nie podaje ani dnia, ani miesiąca, w którym Chrystus przyszedł naświat” (Strażnica Nr 24, 1997 s. 4);

„Pismo Święte nie podaje daty narodzin doskonałego człowieka Jezusa...”(„Wiedza, która prowadzi do życia wiecznego” 1995 s. 126);

„Biblia nie mówi, kiedy Jezus się urodził (...) Pismo Święte nie precyzuje,kiedy Jezus przyszedł na świat” („Czego naprawdę uczy Biblia?” 2005 s. 221,222).

Jeśli Biblia nie podaje daty, kiedy urodził się Chrystus, to czym wspierało się wprzeszłości Towarzystwo Strażnica, aby to ustalić? Otóż opierało się na„przedziałach przejść piramidy” Cheopsa, bo do nich odsyła nas ono w swejdawnej publikacji znanej jako „Dokonana Tajemnica” (1925 s. 68), a konkretniewskazuje ta książka na przedziały piramidalne „10-43”.

Przypomnijmy zaś, co później napisało Towarzystwo Strażnica o tym swoimźródle:

„Wielbiciele prawdziwego Boga musieli się jednak całkowicie uwolnić odpogańskich nauk i obyczajów. Na przykład jeszcze przez jakiś czas po roku 1919(...) uważali wielką piramidę egipską za ‘Biblię w kamieniu’, obchodzili (...)pogańskie święta (...) posługiwali się pogańskimi symbolami (...) i pielęgnowaliinne nieczyste zwyczaje religijne” (Strażnica Nr 8, 1969 s. 4).

Widać więc, że porzucając wiarę w piramidę Cheopsa, Świadkowie Jehowy nieodrzucili wyliczeń, które wyprowadzali z jej wymiarów! Czy więc całkowicieuwolniło się Towarzystwo Strażnica od „pogańskich nauk i obyczajów”?

Wydaje się, że Towarzystwo Strażnica ma jakąś obsesję na punkciewyznaczania dnia 1 października, ok. 1 października, czy października. Dlaczegotak uważamy? Otóż dlatego, że stara się ono jak najwięcej wydarzeń umiejscowićw czasie początków tego miesiąca. W tabeli wymieniamy najważniejsze z nich iniech każdy sam odpowie sobie na pytanie, czy najpierw Towarzystwo Strażnicanie wybrało dla siebie ‘odpowiedniego’ miesiąca, a później dostosowało do niegojakieś wydarzenie biblijne. Poniżej zamieściliśmy dawne daty Świadków Jehowy(np. 1799, 1874, 1881, 1925 r.), jak i dzisiejsze. Niektóre z nich występują wkilku różnych odmianach.

Wydarzenie i data październikowa Cytat z publikacji Towarzystwa StrażnicaStworzenie Adama - ok. 1 października 4026 r.przed. Chr.;

„‘Pierwszy człowiek jest z ziemi i uczyniony zprochu’. ‘Pierwszy człowiek, Adam, stał się duszążyjącą’ (1Ko 15:45, 47; Rdz 2:7). Wydarzyło się tow 4026 r. p.n.e., prawdopodobnie jesienią, gdyż wnajstarszych kalendarzach rok rozpoczynał się


333 of 433 02/17/2014 03:19 PM

podczas nowiu ok. 1 października” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 43);

Spustoszenie Jerozolimy - ok. 1 października lub 1października lub ok. 4-5 października 607 r. przedChr.;

„A zatem odliczanie 70 lat spustoszenia musiało sięrozpocząć ok. 1 października 607 r.” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 368);„Gdybyś chciał obliczyć, kiedy upłynęło 2520 lat od1 października 607 roku p.n.e....” („Całe Pismo jestnatchnione przez Boga i pożyteczne” 1998 s. 282);„Całkowite opustoszenie ziemi judzkiej rozpoczęłosię w siódmym miesiącu roku zburzenia Jeruzalem,to znaczy około 4-5 października roku 607 p.n.e.”„Narody mają poznać, że ja jestem Jehowa - jak?”1974 s. 189;

Koniec spustoszenia Jerozolimy - ok. 1 października537 r. przed Chr.;

„A zatem odliczanie 70 lat spustoszenia musiało sięrozpocząć ok. 1 października 607 r., a zakończyć sięw r. 537” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s.368);„mogliby dotrzeć tam przed nastaniem miesiącasiódmego (Tiszri), na przełomie września ipaździernika 537 r. p.n.e. [tekst ang. ‘(Tishri, orabout October 1)’ t. I, s. 458]” (j/w. s. 360);

Uczta u Baltazara - 5 października 539 r. przed Chr.; „noc 5 października 539 roku p.n.e. Król Belszaccar(..) urządza wielką ucztę dla tysiąca dostojników”(„Całe Pismo jest natchnione przez Boga ipożyteczne” 1998 s. 140);

Narodzenie Jezusa - ok. 1 października lub 1października 2 r. przed Chr.;

„urodził się ok. 1 października 2 r. p.n.e.”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s. 811);„rozsądnem jest przypuszczać, iż narodzenie miałomiejsce dnia 1-go października” („Nadszedł Czas”1919 s. 63);

Chrzest Jezusa - ok. 1 października lub ok. 3października 29 r.;

„1 października 29 r. n.e. (przybliżona data jegochrztu)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. I, s.360);„Jezus był ochrzczony od Jana i otrzymałnamaszczenie z Ducha Św. R. P. 29, około dnia 3-gopaździernika, w którym to czasie miał trzydzieścilat” „Nadszedł Czas” 1919 s. 70-71;

Piotr używa drugiego klucza otwierając drogępoganom do Królestwa - ok. 1 października 36 r.;

„Less than three and one-half years later, aboutOctober 1, A.D. 36, Peter on earth was given thesecond of the keys of the kingdom of the heavens”(ang. Strażnica 15.09 1957 s. 565);

Początek „czasu końca” - 1 października 1799 r.; „Egipska wyprawa Napoleona rozpoczęła się w r.1798, a skończyła się z jego powrotem do Francjidnia 1-go października, r. 1799. Wyprawa ta krótko,lecz wyraźnie opisana jest w proroctwie, wwierszach 40 do 44 [Dn 11:40-44], będąc skończonaw r. 1799, oznacza według słów proroka początek‘czasu końca’.” („Harfa Boża” 1929 s. 237);

Niewidzialny powrót Chrystusa - październik 1874r.;

„Pan nasz zaczął być obecnym na ziemi wpaździerniku 1874 roku (...) w tym samym czasie


334 of 433 02/17/2014 03:19 PM

rozpoczęło się żniwo” („Przyjdź Królestwo Twoje”1919 s. 258);

Rozpoczęcie Tysiąclecia Restytucji i wielkiego RokuJubileuszowego - październik 1874 r.;

„Lecz ten Jubileusz nie jest typem czy obrazem, alerzeczywistością; (...) pozafiguralnem TysiącleciemRestytucyi wszystkich rzeczy, jakie rozpoczęło się wpaździerniku R. P. 1874” („Nadszedł Czas” 1919 s.205);„Sądzono, iż od października roku 1874 trwaobecność Chrystusa, a wraz z nią wielki,pozaobrazowy Rok Jubileuszowy” (Strażnica RokXCVI [1975] Nr 21 s. 16);

Koniec powoływania do klasy niebiańskiej -październik 1881 r.;

„w Październiku 1881 roku, ‘wysokie powołanie’skończyło się, chociaż następnie wielu miało byćdopuszczonych do tej łaski, bez ogólnegopowołania, aby wypełnili miejsca tych, co bylipowołani, lecz gdy zostali wystawieni na próbę,okazali się niegodnymi” („Przyjdź KrólestwoTwoje” 1919 s. 411);„Gdy szczególna łaska ewangelicznego powołaniaskończyła się (w Październiku 1881 r.) to zdawałobysię, iż błogosławieństwa dla świata powinny sięrozpocząć” („Przyjdź Królestwo Twoje” 1919 s.415);

Początek restytucji ziemi - październik 1881 r.; „Ktośkolwiek może zapytać: Czy w październiku1881 okazał się jaki początek naprawianiawszystkich rzeczy t. j. restytucyi? Odpowiadamy nato, że coś takiego co świat mógłby zauważyć nieokazało się. My dotąd jeszcze postępujemy wiarą anie widzeniem. Wszelkie przygotowania do tegowielkiego dzieła można uznać za krople deszczowe,które z czasem orzeźwią całą ziemię” („PrzyjdźKrólestwo Twoje” 1919 s. 417);

Koniec „czasów pogan”, zabranie do nieba iwytracenie narodów pogańskich - 1 października1914 r.;

„W końcu nadszedł oczekiwany dzień - 1października roku 1914. ‘Czasy pogan’ sięskończyły, ale spodziewane wywyższenie kościołado niebiańskiej chwały nie nastąpiło. Nie doszło dotego również później, do chwili śmierci Russella,który zmarł 31 października 1916 roku. Zamiast tegona wyczekujących spotkania z Oblubieńcem spadływielkie trudności i prześladowania” (Strażnica RokXCVI [1975] Nr 21 s. 17);„Spodziewano się, że ta niewidzialna obecnośćbędzie trwać aż do czasu, gdy w roku 1914 zakończąsię ‘czasy pogan’; narody pogańskie miały byćwtedy wytracone, a ostatek ‘czystej panny’ wziętydo chwały w niebie u boku Oblubieńca” (j/w. s. 17);„W Strażnicy z 1 lutego 1916 roku zajęto sięszczególnie dniem 1 października roku 1914 (...)spełniające się proroctwa zdawały sięniedwuznacznie dowodzić, iż owa data wyznaczałakoniec Czasów Pogan” („Świadkowie Jehowy -


335 of 433 02/17/2014 03:19 PM

głosiciele Królestwa Bożego” 1995 s. 136);Koniec „czasów pogan” - ok. 1 października lub 1października 1914 r.;

„Nie potrzebujemy powtarzać tutaj dowodów na to,że ‘czasy pogan’, czyli ‘wyznaczone czasynarodów’, skończyły się około 1 października roku1914” (Strażnica Nr 3, 1969 s. 5);„Oznacza to, że 2520 lat od 1 października 607 rokup.n.e. (...) upływa na początku roku 1914 n.e. , adodatkowe trzy czwarte roku prowadzi do 1października tegoż roku” („Całe Pismo jestnatchnione przez Boga i pożyteczne” 1998 s. 282);

Oczekiwanie na zabranie do nieba - październik1915 r.;

„Minął październik 1914 roku, a C.T. Russell i jegowspółtowarzysze ciągle jeszcze przebywali na ziemi.Potem minął również październik roku 1915”(„Świadkowie Jehowy - głosiciele KrólestwaBożego” 1995 s. 62; por. s. 211);

Abraham obejmie dziedzictwo - 1 października 1925r.;

„Pełne 1924 lata okresu ery Chrystusowej skończąsię 31 Grudnia R.P. 1924, a dodając jeszcze 3/4 roku,otrzymamy 1 październik 1925 R.P., o którym toczasie należy się spodziewać, że Abraham obejmiew posiadanie swoje dziedzictwo” („Miliony ludzi zobecnie żyjących nie umrą!” 1920 s. 72);

Niewidzialny powrót Chrystusa - ok. 4/5października 1914 r.;

„However, events on earth since the end of the“appointed times of the [Gentile] nations” have beenfulfilling Bible prophecy and prove that thepromised “presence” or parousia of Christ inKingdom power began first about October 4/5,1914 C.E.” (Man`s Salvation out of World Distressat Hand! 1975 s. 287)[„parousia Chrystusa w mocy Królestwa rozpoczęłasię najpierw ok. 4/5 października 1914 roku”];

Koniec „czasów pogan” - 4 lub 5 października lubok. 4/5 października 1914 r.;

„A zatem ‘siedem czasów’, czyli 2520 lat, skończyłosię nie później niż 15 Tiszri (4 lub 5 października)1914 roku” („Pilnie zważaj na proroctwa Daniela!”1999 s. 97). Por. „około 4/5 października 1914 roku”(Strażnica Rok CI [1980] Nr 13 s. 9);

Zakończenie okresu proroctwa o 2300 „wieczorach iporankach” (Dn 8:14) - 8 lub 22 października 1944 r.

„Jeżeli policzymy 6 lat, 4 miesiące i 20 dni od 1 lub15 czerwca 1938 roku, to okaże się, iż wspomniane2300 dni skończyło się 8 lub 22 października 1944roku” („Pilnie zważaj na proroctwa Daniela!” 1999s.177-178).

Przyglądając się wydarzeniom podanym w tabeli można zadziwić się, żewedług Towarzystwa Strażnica Jezus starał się wszystko robić w październiku:narodzenie, chrzest, niewidzialna obecność od 1874 i 1914 roku. Czyżby i Jegopowrót w chwale i koniec świata (Armagedon) miały nastąpić również w tymmiesiącu? Ale i taka przymiarka była już w związku z rokiem 1914 (patrz tabela).Podobnie było z rokiem 1975, gdy Świadkowie Jehowy oczekiwali naArmagedon, po 6000 latach od stworzenia Adama ok. 1 października 4026 r.


336 of 433 02/17/2014 03:19 PM

przed Chr. (patrz powyżej tabela):„według zasługującej na zaufanie chronologii biblijnej 6000 lat dziejów

ludzkich skończy się we wrześniu bieżącego roku według kalendarzaksiężycowego. Zbiega się to z czasem, gdy ‘gatunek ludzki /jest/ bliskizagłodzenia się na śmierć’, jak również stoi w obliczu zatrucia na skutek skażeniaśrodowiska i zniszczenia przez broń nuklearną. (...) ‘Nie ma podstawy doprzekonania, iż ludzkość dotknięta tym, z czym się teraz boryka, mogłabyprzetrwać przez siódmy okres tysiącletni’ pod panowaniem obecnego systemurzeczy (...) ‘nie powinniśmy sądzić, jakoby obecny rok 1975 nie miał dla nasżadnego znaczenia’. Biblia dowodzi, że Jehowa jest ‘największym znawcąchronologii’, a ponadto ‘mamy datę kluczową, rok 1914, wyznaczający koniec›czasów pogan‹’. Dlatego też dalej (...) ‘Pilnie oczekujemy tego, co przyniesiebliska przyszłość naszemu pokoleniu’.” (Strażnica Rok XCVI [1975] Nr 20 s.20-21).

Dodajmy tu, że stworzenie Adama było też różnie datowane przezTowarzystwo Strażnica i to w jednym czasie:

ok. 1 października (Aid to Bible Understanding 1971 s. 33; „Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I s. 43 patrz tabela powyżej);

wrzesień - „Kiedy we wrześniu 1975 roku rozpoczął się nowy rok wedługżydowskiego kalendarza księżycowego, ludzkość osiągnęła doniosły moment wswoich dziejach. Biblijna rachuba czasu zaświadcza, że wtedy upłynęło akurat6000 lat istnienia człowieka na ziemi (...) Adam (...) we wrześniu ubiegłego rokuukończyłby równe 6000 lat” (Strażnica Rok XCVII [1976] Nr 10 s. 14).

Na koniec zauważmy, że z datą Towarzystwa Strażnica pokrywa się dziś kilkaświeckich ‘dni’ obchodzonych 1 października np.:

Międzynarodowy Dzień Osób Starszych;Światowy Dzień Muzyki;Międzynarodowy Dzień Wegetarianizmu.

Zaznaczamy też, że inne wątpliwości związane z kwestią Bożego Narodzenia,przedstawiane przez Świadków Jehowy w pozostałych publikacjach i odpowiedzina nie, omówiliśmy w rozdziale „Boże Narodzenie” w książce pt. „W obroniewiary. Pismo Święte a nauka Świadków Jehowy, innych sekt i wyznańniekatolickich” (patrz www.apologetyka.info lub www.piotrandryszczak.pl). Tuzajęliśmy się tylko tymi zarzutami, które przedstawia omawiany słownik.

Kwestię rzekomego wpływu kultu Mitry na Boże Narodzenie przedstawiliśmy


337 of 433 02/17/2014 03:19 PM

też w artykułach pt. „Mitra i Świadkowie Jehowy” oraz „Niedziela ‘DniemPańskim’ chrześcijan. Polemika z nauką adwentystów i innych sabatarian” (patrzwww.apologetyka.info lub www.piotrandryszczak.pl).

Pragnąłbym wyrazić też wdzięczność, za pomoc w weryfikacji tekstówźródłowych, J. Lewandowskiemu i J. Romanowskiemu z Warszawy oraz innejżyczliwej mi osobie. Ich cenne uwagi, za które im serdecznie dziękuję,przyczyniły się do poszerzenia mej wiedzy i podzielenia się nią z innymi.

3.2. Służba wojskowa i „Wnikliwe poznawaniePism” (cz. I)

Towarzystwo Strażnica w swej krótkiej historii miało różny stosunek do służbywojskowej i brania udziału w wojnach. Od czynnego udziału w tychczynnościach, do całkowitej ich negacji. Od przesiadywania w więzieniach zaodmowę służby zastępczej, do zaakceptowania tej formy ‘odsłużenia wojska’.

Zanim podejmiemy więc polemikę ze słownikiem Świadków Jehowy pt.„Wnikliwe poznawanie Pism”, który wydali oni w 2006 roku (ang. 1988),przedstawimy tu jak zmieniał się stosunek Towarzystwa Strażnica do wojska iwojny.

Oto rozdziały, które zamieściliśmy w tym artykule:Okres przed I wojną światową i podczas niej.Okres przed II wojną światową i podczas niej.Okres po II wojnie światowej do nastania Armagedonu.Okres Armagedonu.

Na końcu tego artykułu zamieścimy też dwa rozdziały, w których omówimynastępujące kwestie dodatkowe:

Teksty Izajasza 2:4 i Micheasza 4:3.Armagedon a wojny światowe.

Okres przed I wojną światową i podczas niej.Zarówno C. T. Russell (zm. 1916), jak i J. F. Rutherford (zm. 1942), prezesi

Towarzystwa Strażnica, nie wzbraniali swoim głosicielom brać udziału w I


338 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wojnie światowej. Oto ich wypowiedzi:Russell - „Jednakowoż możemy być zmuszeni do służby wojskowej bez

względu na to czy głosujemy, czy nie; jeżeli będą tego od nas wymagać, musimybyć posłuszni obecnym władzom, uważając, że skoro Pan pozwolił naprzymusową służbę wojskową, to może On obrócić to na nasze i innych dobro. Wtakim wypadku możemy bez uchybienia sobie objaśnić nasze stanowiskoodnośnym urzędnikom i poprosić o przydzielenie nas do korpusu medycznego luboddziału szpitalnego, gdzie nasza służba może być użyteczną ze spokojemnaszego sumienia. Ale choćby nas zmuszono do służby na linii bojowej i kazanonam strzelać, nie mogą nas zmusić do strzelania w naszych bliźnich” („NoweStworzenie” 1919 [ed. ang. 1904] s. 736-737);

„Nie ma żadnego przykazania w Piśmie Św. przeciwko służbie wojskowej”(ang. Strażnica 1.08 1898 s. 2345);

„Nic przeciwko naszym sumieniom, aby pójść do wojska” (ang. Strażnica15.04 1903 s. 3108); [oba cytaty przytoczone za „Największe oszustwa iproroctwa Świadków Jehowy” C. Podolski 1996 s. 102]

Dodajmy tu, że cytowane powyżej i poniżej książki Russella pt. „NoweStworzenie” i „Nadszedł Czas” były aż do 1930 r. reklamowane i rozprowadzaneprzez drugiego prezesa Rutherforda (patrz np. „Wyzwolenie” 1929 s. 351;Strażnica 01.11 1929 s. 322; Strażnica 01.04 1930 s. 111; Złoty Wiek 15.07 1930s. 224).

Wydaje się, że Russell nawet ‘cieszył się’ z wybuchu wojny, gdyż ona zdawałamu się potwierdzać jego proroctwa. Z tego też powodu ‘chwalił’ anarchię. Otojego słowa i jednego z jego uczniów:

„Ogólny ustrój dzisiejszy rozpadnie się, gdyż to proroczo zostało wykazane ina pewno przyjdzie, pomimo, że ci, którzy miłują prawo, porządek i pokój nieżyczyliby sobie tego. Tylko ci, którzy uznają nadchodzący czas wielkiego ucisku ibezrządu jako czynnik w ręku Bożym (...) zwycięsko przejdą przez tedoświadczenia” („Nadszedł Czas” 1919 s. 43).

„W tym okresie były też powody do radości. Lud Boży już od lat wskazywał,że w roku 1914 upłyną Czasy Pogan. Te przewidywania nie zawiodły. Dnia 28lipca 1914 roku wybuchła pierwsza wojna światowa, a w miarę jak zbliżał się 1października, przystępowało do niej coraz więcej państw i narodów (...) Wszyscyjuż siedzieli, kiedy do jadalni wszedł brat Russell. Jak zwykle powiedział wesoło‘Dzień dobry wszystkim!’ Ale w ten szczególny dzień było inaczej. Zamiast iśćzaraz na swoje miejsce, klasnął w dłonie i zawołał radośnie: ‘‹Narodów czas› jużsię skończył, ich królów był to czas’. ‘Zerwała się burza oklasków!’ - opowiada


339 of 433 02/17/2014 03:19 PM

przejęta Cora Merrill” („Dzieje Świadków Jehowy w czasach nowożytnych.Stany Zjednoczone Ameryki. Na podstawie Rocznika Świadków Jehowy na rok1975” Nadarzyn, bez daty wydania, s. 25).

„W sierpniu 1914 roku ludzie tłumnie zgromadzeni przed redakcją lokalnejgazety czytali o wybuchu I wojny światowej. Nadszedł tato i zobaczył, co siędzieje. ‘Bogu niech będą dzięki!’ - wykrzyknął. Zrozumiał, że rozpoczęcie sięwojny stanowi spełnienie ogłaszanych przez niego proroctw biblijnych (Mateusza24:7). Wielu ówczesnych Badaczy Pisma Świętego spodziewało się szybkiegopójścia do nieba. Kiedy to nie nastąpiło, niektórzy poczuli się zawiedzeni.”(Strażnica Nr 19, 1997 s. 22).

Wydaje się też, że głosiciele Towarzystwa Strażnica byli ludźmi, którzynajmniej cieszyli się z zakończenia wojny lub nawet byli zawiedzeni tym, gdyżspodziewali się, że wraz z rozszerzaniem się jej rozpocznie się Armagedon apóźniej Królestwo Boże. Oto ich oczekiwania:

„Podczas I wojny światowej oddani Bogu badacze Biblii byli skłonni sądzić, żeten konflikt doprowadzi stopniowo do przepowiedzianej w Objawieniu 16:13-16bitwy Armagedonu. Toteż zawieszenie broni i koniec wojny w listopadzie 1918 r.były dla nich niemałym zaskoczeniem!” („Życie wieczne w wolności synówBożych” 1970 s. 229-30).

Rutherford - „Wielu młodych mężczyzn z terytorium całego kraju pisało doTowarzystwa Strażnica, pytając sędziego Rutherforda, jak mają postąpić. Wpóźniejszym okresie on sam tak się wypowiedział na ten temat: ‘Sporo młodychludzi z całego kraju pytało mnie, jak postąpić w tej sprawie. Wszystkimmłodzieńcom, którzy prosili o radę, odpowiadałem jednakowo: ‹Jeżeli sumienienie pozwala ci walczyć na wojnie, możesz na mocy paragrafu 3 Ustawy o poborzedo służby wojskowej wystąpić z prośbą o zwolnienie. Powinieneś zgłosić się,złożyć i uzasadnić podanie o zwolnienie, a komisją poborowa prześle je dalej›.Nigdy nie zrobiłem niczego ponad to, że radziłem skorzystać z ustawy Kongresu.Zawsze podkreślałem, iż każdy obywatel powinien przestrzegać prawapaństwowego, dopóki nie koliduje ono z prawem Bożym’.” („Dzieje ŚwiadkówJehowy w czasach nowożytnych. Stany Zjednoczone Ameryki. Na podstawieRocznika Świadków Jehowy na rok 1975” Nadarzyn, bez daty wydania, s. 41);

„Mniej więcej w tym czasie kilku młodych mężczyzn związanych z BadaczamiPisma Świętego otrzymało powołanie do służby wojskowej. Ponieważ ze względuna sumienie odmówili, wysłano ich do obozu (...) Rutherford napisał list, któregonajistotniejszy fragment brzmiał następująco: ‘Każdy z was sam musi


340 of 433 02/17/2014 03:19 PM

zdecydować, czy chce podjąć czynną służbę wojskową, czy nie. Zróbcie to, couważacie za swój obowiązek i co jest słuszne w oczach Wszechmocnego Boga’.”(j/w. s. 41-42).

Strażnica wydawana za czasów Rutherforda, z kwietnia 1918 roku, w artykulept. „Nie jesteśmy przeciw rządom” pouczała między innymi:

„głoszono ogłaszając wszędzie, jakoby nasze Stowarzyszenie było przeciwnerządowi i w swej działalności powstrzymywało postęp wojny (...) Nie jesteśmyprzeciwni prowadzeniu wojny. Nie jesteśmy przeciw rządom w żadnem słowatego znaczeniu. Uznajemy rząd Stanów Zjednoczonych za najlepszy na świecie.Uznajemy także, iż rządy, jako polityczne i ekonomiczne instytucye, mają władzęi prawo wypowiadać wojnę i powoływać swych obywateli do służby militarnej.Nie mamy najmniejszego zamiaru wtrącać się lub przeciwdziałać temuporządkowi rzeczy, tak dalece jak władza i prawo dotyczą. Uważamy, że każdyobywatel, gdy mu sumienie nie czyni wyrzutu, powinien wziąć udział w obronieswego kraju. Wszyscy powinni przynależnie poważać urzędy prawa (Dzieje Ap.23:5)” (s. 63).

Znając takie opinie Towarzystwa Strażnica, wielu jego głosicieli podejmowałoprzymusową służbę wojskową i brało udział w wojnie. Taki stan trwał, jak sięwydaje, aż do 1939 roku:

„Jednakże aż do roku 1939 nie pojmowali w pełni, na czym polegachrześcijańska neutralność (zobacz wydanie angielskie Strażnicy z 1 listopada1939 roku lub wydanie polskie z 1 stycznia 1940 roku)” (Strażnica Nr 9, 1994 s.25).

Oto kilka wspomnień dotyczących tamtych lat:„nie wszyscy bracia zachowali chrześcijańską neutralność wobec spraw tego

świata. Pokaźna liczba braci służyła w wojsku i walczyła na froncie. Inni niechcieli służyć z bronią w ręku, ale zgadzali się działać w charakterze sanitariuszy”(„Działalność Świadków Jehowy w Niemczech w czasach nowożytnych. WedługRocznika świadków Jehowy na rok 1974” 1975 s. 9);

„w roku 1918 zostałem powołany do służby wojskowej. W tym czasie niemieliśmy jeszcze jasnego zrozumienia w kwestii obowiązków chrześcijaninawobec ‘władz zwierzchnich’, toteż przyjąłem służbę w ograniczonym zakresiechociaż ze względu na sprzeciw sumienia wzbraniałem się od wcielenia dooddziałów bojowych. Przydzielono mnie do poczty wojskowej...” (Strażnica Nr 6,1970 s. 19);

„Wielu nie miało sprecyzowanego poglądu na chrześcijańską neutralność i


341 of 433 02/17/2014 03:19 PM

podejmowało służbę nieliniową, chociaż w mundurach” (Strażnica Rok XCII[1971] Nr 9 s. 12);

„Na podstawie tego wersetu [Rz 13:1] uważali, że jeśli w czasie wojnychrześcijanin zostanie powołany do wojska, to jest zobowiązany włożyć mundur,wziąć karabin na ramię i pójść na front do okopów. A ponieważ nie może zabijaćbliźnich, więc w ostateczności - jak sądzili - będzie zmuszony strzelać wpowietrze” (Strażnica Nr 10, 1995 s. 21-22);

„Otóż przed rokiem 1919 sługom Jehowy trochę brakowało gorliwości.Podczas pierwszej wojny światowej nie zachowywali całkowicie neutralnejpostawy i bardziej byli skłonni naśladować człowieka niż swego Króla, JezusaChrystusa” (Strażnica Nr 1, 1996 s. 19);

„Niektórzy zrozumieli, że chodzi o całkowite podporządkowanie się władzom,toteż podczas pierwszej wojny światowej zgodzili się nawet na pełnienie służbywojskowej” (Strażnica Nr 9, 1996 s. 13);

„Poszczególni Badacze Pisma Świętego znaleźli się podczas wojny wrozmaitych sytuacjach i różnie się w nich zachowywali. Niektórzy, poczuwającsię do obowiązku okazywania posłuszeństwa ‘zwierzchnościom, które są’ - jaknazywali władców świeckich - szli na front do okopów z karabinami i bagnetami.Mając jednak w pamięci werset: ‘Nie będziesz zabijał’, strzelali w powietrze lubusiłowali po prostu wytrącić broń z ręki nieprzyjaciela (...) Pod tym względemBadacze Pisma Świętego nie całkiem przypominali wtedy pierwszychchrześcijan...” („Świadkowie Jehowy - głosiciele Królestwa Bożego” 1995 s.191-192).

Wydaje się, że Towarzystwo Strażnica zaangażowało się również emocjonalniew przebieg wojny, gdyż poleciło nawet modlitwy o zwycięstwo:

„Na przykład Strażnica zachęcała swych czytelników aby zarezerwowali sobiedzień 30 maja 1918 r. jako dzień modlitwy o zwycięstwo mocarstwdemokratycznych, do czego wzywał Kongres Stanów Zjednoczonych i osobiścieprezydent Wilson” (Strażnica Rok CVIII [1987] Nr 19 s. 13).

„Chociaż starali się postępować w sposób podobający się ich zdaniem Bogu, tojednak nie zawsze zachowywali całkowitą neutralność. (...) Dlatego w myślproklamacji prezydenta USA Strażnica zaapelowała do Badaczy Pisma Świętego,by 30 maja 1918 roku przyłączyli się do obchodów dnia modlitw i błagań opomyślny wynik wojny światowej” („Świadkowie Jehowy - głosiciele KrólestwaBożego” 1995 s. 191).


342 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Dziś Towarzystwu Strażnica trudno jest ocenić swój udział w pierwszej wojnieświatowej, dlatego funkcjonują u Świadków Jehowy dwie różne oceny tamtegookresu, w zależności od potrzeby. Oto one:

Strażnica Rok CVII [1986] Nr 16 s. 23-24 Strażnica Nr 3, 1990 s. 22„Jednakże wielu członków ostatka w gruncie rzeczyuległo naciskowi ze strony świata i zaniedbałowypełniania obowiązków przedstawicieli luduwybranego wyprowadzonego ze światowegosystemu rzeczy. Nie widzieli wtedy potrzebyzachowania absolutnej neutralności w konfliktachtego świata i w pewnej mierze ściągnęli na siebiewinę krwi, tak iż przejściowo zasługiwali również na‘gniew’ Boży”.

„Która religia w naszym stuleciu stosuje się do tegoprawa miłości? Z pewnością nie kościołychrześcijaństwa, gdyż ich wyznawcy pozbawiliżycia dziesiątki milionów ludzi w dwóch wojnach(...) Jedynie Świadkowie Jehowy przestrzegają tegoprawa w każdym miejscu naszego globu. Zachowująścisłą neutralność w wojnach między narodami (...)Dzięki temu mogą powtórzyć za apostołem Pawłem,iż są ‘czyści od krwi wszystkich ludzi’.”.

Jak z powyższego widać, jedna wypowiedź Towarzystwa Strażnica mówi, żejego głosiciele mają ‘krew na rękach’, a inna, że są ‘wolni od przelewania krwi’.

Okres przed II wojną światową i podczas niej. Przed drugą wojna światową, a właściwie już podczas niej (!), stosunekTowarzystwa Strażnica do brania w niej udziału zaostrzył się. Wydaje się, że byłoto spóźnione działanie, bowiem zapewne wielu głosicieli i sympatykówTowarzystwa Strażnica chwyciło już za broń. Kiedy Świadkowie Jehowy ogłosiliswoją neutralność? Czy przed wybuchem wojny? Nie! Nastąpiło to dopiero w rokpo zajęciu przez Niemców Austrii (1938) i Czechosłowacji (1938 - III 1939) orazw dwa miesiące po napaści na Polskę! Oto wspomnienie Towarzystwa Strażnica: „Rozważmy na przykład kwestię neutralności. Szczególnie jasna struga padłana to zagadnienie w artykule pod tytułem ‘Neutralność’, opublikowanym wangielskim wydaniu Strażnicy z 1 listopada 1939 roku. Ukazał się on naprawdę wstosownym czasie - tuż po wybuchu drugiej wojny światowej! Wyjaśnił, czymjest neutralność, oraz wskazał, że chrześcijanom nie wolno się angażować wsprawy polityczne ani konflikty między państwami...” (Strażnica Nr 10, 1995 s.23). Po tym stanowisku Towarzystwa Strażnica można zapytać, w którym miesiącuczy roku wojny ta informacja dotarła do innych krajów, np. do Świadków Jehowyw Polsce? Czy znów wielu z nich nie postąpiło, jak uczono przed 1939 r., gdy wolno byłoim brać udział w pierwszej wojnie światowej? Ale odpowiedzi na te pytanieudziela nam samo Towarzystwo Strażnica, które mówi, że polscy głosicieledowiedzieli się (czy wszyscy?) o neutralności 1 stycznia 1940 roku (!), a więc gdy


343 of 433 02/17/2014 03:19 PM

już cały kraj był opanowany przez okupantów:„Jednakże aż do roku 1939 nie pojmowali w pełni, na czym polega

chrześcijańska neutralność (zobacz wydanie angielskie Strażnicy z 1 listopada1939 roku lub wydanie polskie z 1 stycznia 1940 roku)” (Strażnica Nr 9, 1994 s.25).

Wtedy dopiero Świadkowie Jehowy „odrzucili doktrynę, jakoby należałozabijać współchrześcijan” (Strażnica Nr 9, 1969 s. 4).

Oto pełna treść tego fragmentu:„Kiedy zarówno w krajach demokratycznych, jak i totalitarnych, wyłoniła się

kwestia nacjonalizmu, Jehowa miłościwie wzmocnił swój lud ‘pokarmem na czassłuszny’. Artykuł pod tytułem ‘Neutralność’, zamieszczony w angielskimwydaniu Strażnicy z 1 listopada roku 1939, dopomógł wielu chrześcijanom wwytknięciu sobie bezkompromisowej drogi, której się trzymali przez wszystkienacjonalistyczne sztormy drugiej wojny światowej. Świadkowie Jehowy odrzucilidoktrynę, jakoby należało zabijać współchrześcijan, którym wypadło żyć winnym kraju” (Strażnica Nr 9, 1969 s. 4).

Czy wszyscy Świadkowie Jehowy po wprowadzeniu tej nauki stali się nagleneutralni? Wydaje się, że nie, bowiem mamy świadectwa mówiące o pewnymzaangażowaniu się Towarzystwa Strażnica w kwestię wojska. Otóż podczas IIwojny światowej, w Szwajcarii, oddział krajowy Świadków Jehowy zezwoliłgłosicielom przyjmować służbę wojskową. Było to pewnie uzgodnione z BiuremGłównym w USA. Czemu tak się stało? Dlatego gdyż od 1920 roku istniało wSzwajcarii tzw. „Centralne Biuro Europejskie Towarzystwa Strażnica”(„Działalność świadków Jehowy w Niemczech w czasach nowożytnych. WedługRocznika świadków Jehowy na rok 1974” 1975 s. 11). Wydawało ono literaturędla Świadków Jehowy zamieszkałych w Europie. Ponieważ podczas wojny niebyło możliwe sprowadzanie jej z USA, trzeba było zagwarantować ‘neutralnym’Szwajcarom możliwość jej drukowania i rozpowszechniania. Aby nie drażnićwładz i nie dopuścić do likwidacji wydawnictwa, jak to stało się np. wNiemczech, w czasopiśmie niemieckim Świadków Jehowy pt. Trost („Pociecha”)z 1 X 1943 roku, (dziś Przebudźcie się!), napisano między innymi:

„Setki naszych członków i przyjaciół naszej wiary wypełniło swe obowiązkimilitarne i wypełnia je nadal. Nie ośmieliliśmy się nigdy i nigdy się nieośmielimy widzieć w spełnianiu obowiązków wojskowych czegoś przeciwnegozasadom i dążeniom Zjednoczenia Świadków Jehowy...” (cały tekst patrz„Świadkowie Jehowy bez retuszu” G. Fels, Niepokalanów 1996, rozdz. ‘Służba


344 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wojskowa Świadków Jehowy’; „Byłem Świadkiem Jehowy” G. Pape, Warszawa1991, rozdz. ‘Dziwni obywatele’; „Największe oszustwa i proroctwa ŚwiadkówJehowy” C. Podolski, Gdańsk 1996, rozdz. ‘Służba wojskowa’).

Mamy też jednostkowe przykłady tego, że Świadkowie Jehowy nie zawszepostępowali podczas wojny ‘neutralnie’. Jedna z publikacji podaje:

„mama uwierzyła w Jehowę i oddała Mu swe życie, symbolizując to chrztemwodnym w maju 1943 roku. Kilka miesięcy później tata i ja poszliśmy w jejślady. (...) Zaledwie kilka miesięcy przed zakończeniem wojny w maju 1945 rokudobrowolnie wziąłem udział w kilku spotkaniach Hitlerjugend. Napisałem o tymmamie, która doszła do wniosku, że nie chcę już służyć Jehowie” (Przebudźciesię! Nr 4, 1998 s. 12, 14).

Dodajmy tu, że po wojnie człowiek ten ponownie wrócił do Świadków Jehowy:„Zaraz po wojnie mama wróciła z więzienia. Z jej pomocą odzyskałem

równowagę duchową” (j/w. s. 14).

Kilka innych przykładów zaangażowania się Świadków Jehowy w wojnęopisuje też broszura Towarzystwa Strażnica pt. „Działalność Świadków Jehowy wNiemczech w czasach nowożytnych. Według Rocznika świadków Jehowy na rok1974” 1975 (np. s. 50-51).

Oto jeden przykład:

„Sporą liczbę braci, którzy podpisali deklarację, zaciągnięto do wojska iwysłano na front, gdzie większość zginęła. Chociaż istnieje wiele dowodów, żebracia, którzy podpisali oświadczenie znaleźli się poza ochroną Jehowy, jednak,poza nielicznymi wyjątkami, nie byli »zdrajcami«. Wielu jeszcze przed wyjściemcofnęło swój podpis, gdy wyrozumiali i dojrzali bracia pomogli im zrozumiećbłąd. Pełni skruchy prosili Jehowę, aby dał im jeszcze jedną możliwośćudowodnienia, że są wobec Niego lojalni. Wielu z nich zaraz po załamaniu sięsystemu hitlerowskiego stanęło w szeregach głosicieli, a później służyli wcharakterze pionierów, nadzorców, a nawet nadzorców podróżujących, popierającw przykładny sposób sprawy Królestwa Jehowy” („Działalność ŚwiadkówJehowy w Niemczech w czasach nowożytnych. Według Rocznika świadkówJehowy na rok 1974” 1975 s. 50).

Wydaje się, że całkowity zakaz służenia w armii, Towarzystwo Strażnica


345 of 433 02/17/2014 03:19 PM

mogło wyegzekwować od swych głosicieli dopiero w kilka lat po wojnie, toznaczy w 1952 roku, kiedy to wprowadziło ono karę wykluczenia z organizacji.Jedna z publikacji o tym fakcie donosi:

„W roku 1952 wprowadzono opartą na Biblii metodę formalnego wykluczeniagrzeszników ze społeczności zborowej. (...) Organizacja Boża nie tolerowałaodtąd nikogo, komu nie zależało na pozostawaniu niesplamionym, czystym i bezskazy w oczach Jehowy” (Strażnica Rok XCVII [1976] Nr 21 s. 11; por.„Świadkowie Jehowy - głosiciele Królestwa Bożego” 1995 s. 187).

Widać więc, że wielu Świadków Jehowy mogło ‘swobodnie’ brać udziałwcześniej w obu wojnach.

Okres po II wojnie światowej do nastania Armagedonu.Jak wspomnieliśmy powyżej, całkowity zakaz służenia w armii, Towarzystwo

Strażnica mogło wyegzekwować od swych głosicieli dopiero w kilka lat powojnie, to znaczy w 1952 roku, kiedy to wprowadziło ono karę wykluczenia zorganizacji. Dotyczy to też „służby zastępczej”, której do 1996 roku nie wolnobyło podejmować Świadkom Jehowy.

Jednak Towarzystwo Strażnica nie tylko zakazywało służenia w wojsku swymgłosicielom, ale i rozpoczęło ‘delikatną formę nacisku’ na władze, aby zwolnionoich od służenia w armii i w tzw. służbie zastępczej, którą nazwało „robotamirządowymi”. Przykładem dla innych państw miały być Stany Zjednoczone. Otoprzykład takiej ‘presji’ na innych i zarazem wskazówka z ‘odwołaniem się’ doONZ:

„Działalność kaznodziejska sług Jehowy uprawnia ich do domagania sięzwolnienia od ćwiczeń wojskowych i służenia w siłach zbrojnych kraju, w którymzamieszkują. Takie zwolnienie świadków Jehowy, na przykład w USA, dotyczytakże robót rządowych, na jakie zazwyczaj kieruje się tam ludzi, którzy idąc zagłosem sumienia odmawiają pełnienia służby wojskowej z bronią lub bez broni,ponieważ świadkowie Jehowy są sługami ewangelii, a nie politycznymi,studenckimi czy religijnymi pacyfistami. Jako wysłannicy, czyli ambasadorowieKrólestwa Bożego pragną zachować neutralność i korzystać z prawprzysługujących tym, którzy są neutralni (...) Obecnie jeden z czołowychczłonków Organizacji Narodów Zjednoczonych, jakim są Stany ZjednoczoneAmeryki, oświadczył oficjalnie, że świadkowie Jehowy są uznaną organizacjąreligijną i że jej kaznodzieje są zwolnieni od ćwiczeń wojskowych i od służby wsiłach zbrojnych” („Niech Bóg będzie prawdziwy” 1954 rozdz. 20, par. 6-7).

Dodajmy tu, że pierwsze wydanie angielskie cytowanej książki ukazało się w


346 of 433 02/17/2014 03:19 PM

1946 roku (polonijne 1950 r.) i również zawiera tę informację. Widać więc, żezaraz po wojnie Towarzystwo Strażnica rozpoczęło swoją ofensywę, to znaczy‘domaganie się’ jakby statusu kapłanów dla swych głosicieli, by mogli być onizwolnieni ze służby wojskowej.

Tymczasem niektórzy głosiciele Towarzystwa Strażnica ‘wypracowali’ sobieteż własną metodę ‘wymigania się’ od służby wojskowej. Raymond Franz (ur.1922), były członek Ciała Kierowniczego Świadków Jehowy, wspomina w swejksiążce, że przykładowo w Meksyku Świadkowie Jehowy potrafili ‘załatwiać’sobie ‘odpłatnie’ zwolnienie ze służby w wojsku (patrz „Kryzys Sumienia” R.Franz, 2006, s. 156-175). Mówi też, że w Polsce wielu głosicieli - aby uniknąćpoboru - podejmowało pracę w kopalniach. W 1979 roku zajęto się więc naposiedzeniu Ciała Kierowniczego także sprawą naszego kraju (j/w. s. 175).

Prócz tego, przez wiele lat niektórzy głosiciele, np. w Polsce, wobec groźbywięzienia, przyjmowali oferowaną im „zastępczą służbę wojskową”, a może iniejeden też ‘zwykłą’. Oczywiście zostawali za to wykluczani z organizacji. Samzetknąłem się ze Świadkiem Jehowy, który na czas służby wojskowej ‘zawiesił’swoją działalność (wykluczono go z organizacji), a później powrócił doorganizacji po roku skruchy.

Dziś w Polsce (od początku lat 90-tych XX wieku) nie powołuje się ŚwiadkówJehowy do wojska i nie wsadza się ich do więzień za odmowę służby wojskowej izastępczej (cywilnej). Upadł więc im „argument”, rzekomego prześladowania ichza „neutralność”. Publikacje Towarzystwa Strażnica tak to opisują:

„Jeszcze kilka lat temu setki Świadków Jehowy przebywało w więzieniach zpowodu chrześcijańskiej neutralności. Obecnie Świadkowie jako ochrzczenikaznodzieje, ordynowani słudzy Boży, nie są w Polsce powoływani do służbywojskowej. Władze respektują odpowiednie zaświadczenia wystawione przezTowarzystwo osobom, które się do tego kwalifikują” („Rocznik ŚwiadkówJehowy 1994” s. 251);

„W latach dziewięćdziesiątych w kilku krajach, takich jak Szwecja, Finlandia,Polska, Holandia i Argentyna, aktywni Świadkowie Jehowy nie są już nakłanianido podjęcia służby wojskowej ani obowiązkowej służby zastępczej, chociaż każdasprawa jest skrupulatnie badana” („Świadkowie Jehowy - głosiciele KrólestwaBożego” 1995 s. 195).

Osobnym zagadnieniem jest to, kim są ci „aktywni Świadkowie Jehowy”? Czyto tylko pionierzy? Czy również wszyscy głosiciele, ale uczęszczający regularniena spotkania „teokratycznej szkoły służby kaznodziejskiej”? Kto w zborze czuwa


347 of 433 02/17/2014 03:19 PM

nad tym, by powiadamiać wojsko w przypadku, gdy ktoś przestanie byćŚwiadkiem Jehowy lub przestanie udzielać się w terenie?

Niedługo, gdy za kilka lat zostanie zlikwidowana w Polsce „poborowa służbawojskowa”, Świadkowie Jehowy stracą swój wyróżnik w czasie pokoju, a ichzasługa ‘neutralności’ przejdzie do lamusa historii.

Ogólnoświatowy przełom u Świadków Jehowy nastąpił 1 maja 1996 roku, gdyTowarzystwo Strażnica sprostowało swe „stanowisko wobec pewnych rodzajówsłużby cywilnej” (Strażnica Nr 15, 1997 s. 12). Zarządzenie to dotyczymożliwości przyjmowania „zastępczej służby wojskowej” w krajach, w którychnie zwalnia się głosicieli z normalnej „służby wojskowej”. Chroni to ŚwiadkówJehowy przed pójściem do więzienia za odmowę służenia w wojsku.

Towarzystwo Strażnica kilka razy wspominało o tym swoim milowym kroku.Oto kilka publikacji mówiących o tej nowej nauce, omawiających ten temat:

Strażnice: Nr 9, 1996 s. 19-20; Nr 21, 1996 s. 27; Nr 15, 1997 s. 12; Nr 16,1998 s. 17; „Rocznik Świadków Jehowy 1997” s. 16; „Rocznik ŚwiadkówJehowy 2002” s. 12-13.

Ciekawe jednak, że Towarzystwo Strażnica dokonało zmiany tak późno. Wszakwspomniany Raymond Franz, były członek Ciała Kierowniczego ŚwiadkówJehowy, wspomina, że już w latach 1977-1980 omawiano sprawę „służbyzastępczej”, ale nie zdołano przegłosować wtedy zmiany tej nauki. Opisał ondyskusję Ciała Kierowniczego w tej sprawie w swej książce pt. „KryzysSumienia” (R. Franz, 2006, s. 122-147, 175-176) i tam odsyłamyzainteresowanych tym tematem.

Mało tego, już w 1979 roku (ang. 1978) Towarzystwo Strażnica uczyło oJezusie jako o tym, który jakby tolerował istnienie ‘służby cywilnej’. Nawiązanotu do tekstu Mt 5:41, który w Biblii Świadków Jehowy oddano następująco: „jeśliktoś mocą władzy przymusza cię do służby przez milę, idź z nim dwie mile”.Ciekawe jednak czemu nie zastosowano tej nauki w praktyce. Oto słowaŚwiadków Jehowy:

„Pierwotnie określenie to odnosiło się do uprawnień kurierów państwowych,czyli posłańców działających z upoważnienia króla Persji. Kurierzy tacy mieliprawo brać siłą do swojej dyspozycji ludzi, konie, statki i w ogóle wszystko, comogłoby przyśpieszyć załatwienie spraw urzędowych (...). System ten przejęlipotem Rzymianie. W okresie ziemskiej służby Jezusa urzędnicy państwowi moglinakazywać Żydom przenoszenie ciężarów lub wykonywanie innych rodzajów


348 of 433 02/17/2014 03:19 PM

pracy przymusowej (Mat. 27:32; Marka 15:21). Żydzi uważali takie wymuszoneusługi dla pogan za bardzo wstrętne. Jezus natomiast zalecił swoim słuchaczomwykonywać je ochoczo” (Strażnicy Rok C [1979] Nr 6 s. 24).

Pomimo swej deklarowanej ‘neutralności’ Towarzystwo Strażnica zdaje sobiesprawę z tego, że ma wśród swoich głosicieli wielu takich, którzy nie tylko kiedyśsłużyli w wojsku, ale i walczyli na wojnach. Czy więc taka sytuacja wyróżniajakoś Świadków Jehowy wśród pozostałych ludzi? Oto stwierdzenie TowarzystwaStrażnica na ten temat:

„Niejeden z nas, zanim zaczął studiować Słowo Boże, może przelewał krewludzką albo należał do obciążających winą krwi organizacji religijnych lubpolitycznych” (Strażnica Rok CVIII [1987] Nr 1 s. 17-18).

Czy wobec powyższego, może z całym przekonaniem Towarzystwo Strażnicatwierdzić, że samo ono, jak i wszyscy jego głosiciele, są i byli w pełni ‘neutralni’?

Jeszcze tylko z kronikarskiej rzetelności przytoczmy dawną opinięTowarzystwa Strażnica o „służbie cywilnej” (publikacje z ostatnich lat przedzmianą nauki). Warto byśmy wyrobili sobie zdanie o tym, jak wielkich zmianmoże ono dokonywać w swej nauce, powołując się za każdym razem na Biblię iwykładnię rzekomo apostolską. Oto trzy cytaty:

„Niezależnie od tego, czy w danym wypadku wchodziło w grę przelewaniekrwi, służenie w wojsku bez broni, służba zastępcza, czy oddawanie honorówgodłom, takim jak flaga narodowa - wierni chrześcijanie nie chwytali siępołowicznych rozwiązań. W szeregu wypadków za zajęcie takiego stanowiskaodebrano im życie...” (Strażnica Rok CVIII [1987] Nr 1 s. 16);

„Z faktów historycznych wynika, że Świadkowie Jehowy nie tylko odmawiająnoszenia mundurów wojskowych i chwytania za broń, ale że w ciągu ostatnich zgórą 50 lat nie zgadzali się na pełnienie służby bez broni ani do podjęcia pracy wramach służby zastępczej” („Zjednoczeni w oddawaniu czci jedynemuprawdziwemu Bogu” 1989 s. 167) [Uwaga! W nowszej edycji tej książki, ale podtytułem „Oddawaj cześć jedynemu prawdziwemu Bogu” 2002 s. 164, zmienionoten paragraf, bo wydano ją już po zmianie nauki];

„Kiedy więc rządy zlecają jakieś prace na rzecz społeczeństwa, chrześcijaniesłusznie je wykonują, chyba że miałyby w ramach kompromisu zastępować jakąśsłużbę sprzeczną z Biblią lub w inny sposób naruszałyby zasady Pisma Świętego,na przykład z Księgi Izajasza 2:4” (Strażnica Nr 21, 1990 s. 12).

Wydaje się, że ostatni raz negatywnie o zastępczej służbie wspomniano w 1991


349 of 433 02/17/2014 03:19 PM

roku w ang. 1991 Yearbook of Jehovah’s Witnesses (s. 161, 166-167). Później byłokres ‘wyciszenia’ ze strony Towarzystwa Strażnica, a następnie zmiana nauki.Czyżby upadek ‘komuny’ skłonił i Świadków Jehowy do przemyślenia iwprowadzenia nowej wykładni ‘służby cywilnej’?

Narzuca się tu też pytanie, jak Towarzystwo Strażnica, które ‘częściowonarzuca’ zakaz służenia w wojsku, może równocześnie wypowiadać takie otosłowa:

„Podobnie w dobie obecnej chrześcijanie nie powinni bezpośrednio pouczaćdrugich, jaką pozycję mają zająć w kwestiach związanych z chrześcijańskąneutralnością. Każdy musi powziąć w swoim sumieniu decyzję zgodną zwłasnym zrozumieniem zasad biblijnych...” (Strażnica Rok CVIII [1987] Nr 1 s.15).

Czyżby Towarzystwo Strażnica nigdy nie pouczało bezpośrednio swoichgłosicieli „jaką pozycję mają zająć w kwestiach związanych z chrześcijańskąneutralnością”?

Czyżby poszczególni Świadkowie Jehowy wszyscy sami podejmowali takiesame decyzje, bez pouczania ich?

Czy bez żadnej presji głosiciele Towarzystwa Strażnica odrzucali służbęwojskową?

Czy nie stosowano wobec nich kary wykluczenia za podjęcie służby w wojsku?Czy Świadkowie Jehowy zdają sobie choć sprawę z tego, że nawet w ich Biblii

nie występuje słowo ‘neutralność’?Czyż ‘neutralnym’ można nazwać Towarzystwo Strażnica, które o Organizacji

Narodów Zjednoczonych, która posiada „siły pokojowe ONZ” i „siły zbrojneONZ”, mówi:

„Bestia ta przedstawia Organizację Narodów Zjednoczonych” („ProroctwoIzajasza światłem dla całej ludzkości” 2000 t. 1, s. 153);

„Organizacja Narodów Zjednoczonych jest rzeczywiście bluźnierczą imitacjąmesjańskiego Królestwa Bożego...” („Wspaniały finał Objawienia bliski!” 1993 s.248).

Czyż tak Towarzystwo Strażnica rozumie ‘neutralność’?

Okres Armagedonu.Choć Towarzystwo Strażnica ciągle podkreśla swoją ‘neutralność’, to jednak

jest ona tylko tymczasowa! Dlaczego? Otóż dlatego, że naucza ono, żeprzynajmniej jego członkowie z klasy niebiańskiej będą brać udział w ‘wojnie


350 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Jehowy’ przeciwko wszystkim ludziom, którzy nie stoją po stronie Bożej. Będąoni, wraz z aniołami, stanowić armię Boga, która zniszczy tych, którzy nieprzyjmują pouczeń Towarzystwa Strażnica. Oto słowa z publikacji ŚwiadkówJehowy:

„Do tej końcowej części wielkiego ucisku nie dojdzie za sprawą żadnych wojskludzkich, lecz (...) Jezusa Chrystusa, mającego do pomocy ‘wojska, które są wniebie’, między innymi wskrzeszonych pomazańców” (Strażnica Nr 16, 1996 s.20);

„‘Objawią się’ też zmartwychwstali ‘synowie Boży’, gdy razem z Chrystusemwezmą udział w niszczeniu niegodziwego systemu rzeczy, podległego władzySzatana...” (Strażnica Nr 18, 1998 s. 19);

„Z całą pewnością nadejdzie czas, gdy bracia Chrystusa, wskrzeszeni do życiaw chwale niebiańskiej, wezmą udział w unicestwianiu wrogów Jehowy”(„Proroctwo Izajasza światłem dla całej ludzkości” 2001 t. II, s. 25).

Czy tak ma wyglądać ‘neutralność’ Świadków Jehowy?Ale abyśmy nie myśleli, że jest to jakaś nowa wykładnia Towarzystwa

Strażnica, przytoczmy też słowa jego pierwszego prezesa C. T. Russella (zm.1916).

W 1916 roku pytającemu: „Jaki dział będzie mieć Kościół w wiązaniukrólów?”, nawiązując do Ps 149:5-9, tak odpowiedział:

„Biblia pokazuje, że Kościół będzie miał w tym ważny udział, lecz w jakisposób to będzie czynione, dopiero czas pokaże. Bóg nie objawił w jaki akuratsposób plan Jego będzie wykonany. Powinniśmy znajdować się w odpowiednimstanie do wykonania naszego działu, gdy czas na to nadejdzie, lecz całą tę sprawęmusimy z zadowoleniem pozostawić w rękach Pańskich. W armiach tego światazastępy wojska do ostatniej chwili nie wiedzą kiedy atak ma być uczyniony, ażdany jest rozkaz do ruszenia naprzód. W słusznym czasie, my równieżotrzymamy nasze rozkazy” („Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawanejemu liczne pytania” Chicago 1947 [ang. 1917] s. 238; szerzej o tym patrz też s.542-543).

W innej, znanej swej książce, Russell nauczał:„Że święci uczestniczyć będą w dziele niszczenia dzisiejszych królestw, nie ma

żadnej wątpliwości, albowiem napisane jest: ‘Tać jest sława wszystkich świętychJego; aby wiązali pętami królów jego, a szlachtę ich okowami żelaznemi; abypostąpili z nimi według prawa zapisanego’ (Psalm 149:8, 9)” („Nadszedł Czas”1919 s. 105).

Wtedy, aż do 1926 roku, uważano, że Armagedon „będzie jakąś rewolucją


351 of 433 02/17/2014 03:19 PM

społeczną” (Strażnica Nr 10, 1995 s. 18) i jak widać, nie tylko wybrańcy z niebamieli brać udział w wojnie Boga, ale i ci egzystujący na ziemi. Późniejwprowadzono większą ‘neutralność’ i tylko dla tych wziętych już do niebapozostawiono udział w niszczeniu przeciwników Boga i Towarzystwa Strażnica.

Należy jeszcze stwierdzić, że ta ‘neutralność’, o której uczy TowarzystwoStrażnica, w przypadku jego głosicieli była i jest tylko połowiczna, skoro brali oniudział w jednej z dwóch wojen światowych. Mało tego, ta wojna w którejwalczyli była tą, którą Świadkowie Jehowy uważają za ważniejszą, bo stanowiącą‘znak czasu’ potwierdzający ich zakończenie ‘czasów pogan’ i rozpoczęcie się‘czasów ostatecznych’ w 1914 roku.

Wtedy Towarzystwo Strażnica prawdopodobnie nic nie robiło aby podkreślićswą ‘neutralność’. Russell nawet potrafił wymienić wyznanie Kwakrów, którebyło zwolnione ze służby wojskowej, sam zaś nie poczynił kroków aby jegogłosicieli uwolniono od armii:

„Prawda, że rząd nie zawsze uwalnia tych, którzy przeciwni są uczestniczyć wwojnie, jednak ustanowiono bardzo chwalebne prawo pod tym względem wprzeszłości, w odniesieniu do tych, którzy tak jak my uważamy wojnę zaniesprawiedliwość. Na przykład Przyjaciół, czyli Kwakrów uwolniono od służbywojskowej na podstawie specjalnego szlachetnego prawa” („Nowe Stworzenie”1919 [ed. ang. 1904] s. 736).

Ktoś może zapyta: ‘Dlaczego Towarzystwo Strażnica nie ogłaszało wcześniejswej neutralności i nie ubiegało się o zwolnienie ze służby wojskowej’? Otóżdlatego, że w tamtych latach nie był to czas na zajmowanie się takimi sprawami,ale wyczekiwaniem na ważniejsze wydarzenia takie jak:

„‘walka wielkiego dnia Boga Wszechmogącego’ (Obj. 16:14), która zakończysię R. P. 1915, kompletnie obali wszystkie dzisiejsze systemy” („Nadszedł Czas”1919 s. 106);

„Pełne 1924 lata okresu ery Chrystusowej skończą się 31 Grudnia R.P. 1924, adodając jeszcze 3/4 roku, otrzymamy 1 październik 1925 R.P., o którym to czasienależy się spodziewać, że Abraham obejmie w posiadanie swoje dziedzictwo”(„Miljony ludzi z obecnie żyjących nie umrą!” 1920 s. 72).

Na koniec kwestia pacyfizmu. Otóż Świadkowie Jehowy sami piszą o sobie:„Prawdziwi chrześcijanie miłują pokój. (...) Ale nie są pacyfistami w ścisłym

tego słowa znaczeniu. Dlaczego? Ponieważ z utęsknieniem wyglądają wojnyBoga...” (Przebudźcie się! Nr 9, 1997 s. 23).


352 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Czy tacy którzy „miłują pokój”, a „z utęsknieniem wyglądają wojny” mogą byćjakimikolwiek pacyfistami?

Teksty Izajasza 2:4 i Micheasza 4:3.Na zakończenie przytoczmy sztandarowy werset Świadków Jehowy, którym

uzasadniają swoją neutralność, oraz ich ustosunkowywanie się do niego wróżnych latach. Chodzi tu o słowa:

„Wtedy swe miecze przekują na lemiesze, a swoje włócznie na sierpy. Naródprzeciw narodowi nie podniesie miecza, nie będą się więcej zaprawiać do wojny”Iz 2:4, Mi 4:3.

Kiedyś Towarzystwo Strażnica odnosiło ten fragment do „wszystkichnarodów” i do „przyszłości”, gdy zapanuje Królestwo Boże (po Armagedonie, wTysiącleciu). Dziś zaś twierdzi, że podobno słowa te nie mogą zrealizować się nawszystkich narodach, ale tylko na Świadkach Jehowy i na dodatek wypełniają sięone już dziś na głosicielach Towarzystwa Strażnica. Oto porównanie tekstów.

„Proroctwo” 1929 „Proroctwo Izajasza światłem dla całejludzkości” 2000

„Na przykład Izajasz prorokował, że Bógzaprowadzi na ziemi sprawiedliwy rząd, którybędzie na ramieniu Mesjasza (Izajasza 9:6, 7); dalejże wszystkie narody udadzą się do Jerozolimy, byotrzymać od Jehowy pouczenia, przestrzegać danychprzez jego rząd poleceń i nie przygotowywać sięwięcej do wojen (Izaj. 2:2-4)” (s. 24);„Gdy zapanuje na całej ziemi rząd Chrystusa,wszyscy ludzie poznają prawdę; na zawsze przestanąuczyć się wojny i przemienią maszyny wojenne inarzędzia do zniszczenia na narzędzia doupiększania ziemi. Izajasza 2:2-4; Micheasza 4:1-4”(s. 312).

„Narody jako całość nigdy nie urzeczywistnią tegoszczytnego celu. Po prostu przerasta to ichmożliwości. Słowa Izajasza spełniają się naposzczególnych osobach, które pochodzą z wielunarodów i które jednoczy czyste wielbienie Boga” (t.I, s. 46);„Jakże pokrzepiające słowa znajdujemy w KsiędzeMicheasza 4:1-4 (...) Do kogo odnoszą się użyte tuokreślenia ‘wiele ludów’ i ‘potężne narody’? Niechodzi o narody i rządy tego świata. Proroctwomówi raczej o poszczególnych ludziach zewszystkich narodów, którzy w jedności pełnią dlaJehowy świętą służbę (...) Przekuli już swe mieczena lemiesze i żyją w pokoju zarówno z drugimiŚwiadkami Jehowy, jak i z innymi ludźmi”(Strażnica Nr 16, 2003 s. 17).

Zwróćmy uwagę w jakie zwątpienie w możliwości Boga wpadło TowarzystwoStrażnica poprzez swe słowa o narodach: „Po prostu przerasta to ich możliwości”.Przecież pierwszy jego prezes uczył nawet, że Bóg ‘przygniecie’ uciskiemnarody, a one ugną się i wypełnia każdą Jego wolę (patrz np. „WalkaArmagieddonu” 1919 s. 775). Ciekawe jest też powyższe zdanie o Świadkach Jehowy, że „Przekuli już swemiecze na lemiesze”. Czyli wynika z tego, że był czas, gdy sięgali oni jednak po


353 of 433 02/17/2014 03:19 PM

miecze. Kiedy nastąpiło to ‘przekucie’, tego Towarzystwo Strażnica tu nie mówi(w 1939 r.?). Jednak wiemy, że dla klasy niebiańskiej ta czynność będziezawieszona w czasie Armagedonu, gdy będzie ona pomagać w niszczeniu innychludzi, źle ustosunkowanych do Towarzystwa Strażnica (patrz poprzedni rozdział).

Cytowane słowa z publikacji „Proroctwo” nie są jedynymi, poprzez któreTowarzystwo Strażnica tak uczyło. Jedna z książek wydana nawet w 1946 rokuodnosiła omawiane słowa proroków do okresu po Armagedonie:

„Ci co przeżyją Armagedon, obrócą mordercze narzędzia, używane do walkiprzez zniszczone narody, dla celów chwały Bożej. ‘I przekują miecze swe nalemiesze...’ - Micheasza 4:2-5” („Prawda was wyswobodzi” 1946 s. 339).

Podobnie Towarzystwo Strażnica uczyło w innych swych książkach, nietwierdząc, że słowa te wypełniają się już teraz i to na dodatek tylko na jegogłosicielach:

„W dwóch proroctwach mamy przedstawiony obraz Tysiącletniego panowaniaChrystusa, w których powiedziano: ‘I stanie się, że będzie przygotowana góra(królestwo) domu Pańskiego - Jehowy - na wierzchu gór (gdy zniesie wszystkieinne królestwa) (...) - Izajasz 2:2-4; Micheasz 4:1-3’” („Pojednanie pomiędzyBogiem i człowiekiem” 1920 s. 46-47);

„Z chwilą ustanowienia nowego porządku rzeczy pod Mesyaszem, wszelkiewojny i rewolucye ustaną, ponieważ On przyobiecał, że ‘przekują miecze swe nalemiesze...’.” („Harfa Boża” 1921 s. 362);

„Izajasz prorokował, że w ostatnich dniach królestwo Pana ustanowione będziena gruzach wszystkich królestw ziemskich i wszystkie narody zapełnią je, abyuczyć się Jego dróg i w tym czasie przekują miecze swe na lemiesze, a włócznieswe na sierpy i zaprzestaną ćwiczyć się do bitwy (Izaj. 2:2-4)” („DokonanaTajemnica” 1925 s. 101; patrz też s. 107);

„Izajasz prorokował, że po ustanowieniu królestwa Bożego zakon wyjdzie zSyjonu, a słowo Boże z Jerozolimy; że wtedy już żadnych wojen nie będzie, leczże Pan rządzić będzie w pokoju (Izajasza 2:2-4)” („Życie” 1929 s. 210);

„Kiedy Jego sądy będą się odbywać na ziemi, wtedy mieszkańcy jej będą sięuczyć sprawiedliwości (Izajasza 26:9). Oni się nauczą pokoju i nie będzie więcejwojny. ‘Przekują miecze swe na lemiesze...’ (Izajasza 2:4). Wtedy każdyzamieszka w pokoju, a nikogo nie będzie, ktoby ich przestraszył (Mich 4:4). Onibędą mieli pokój na wieki” („Wyzwolenie” 1929 s. 339-340); Patrz też „Rząd”1928 s. 333.

Tak też nauczało Towarzystwo Strażnica w swoich wszystkich broszurach z lat


354 of 433 02/17/2014 03:19 PM

20-tych i 30-tych XX wieku np. „Faszyzm czy wolność” 1939 s. 35-36;„Bezpieczeństwo. Pociecha” 1937 s. 55; „Kto będzie rządził światem?” 1935 s.50; „Kryzys” 1933 s. 24, 26; „Miliony ludzi z obecnie żyjących nie umrą!” 1920s. 60, 82, 88.

Najbardziej zaś obrazowo przedstawiła dawną wykładnię jedna z bardziejznanych publikacji:

„W świetle Pisma Świętego możemy się racjonalnie spodziewać, że Jerozolimabędzie stolicą świata z doskonałymi i wiernymi ludźmi, a mianowicie zAbrahamem, Izaakiem, Jakubem, Dawidem, Danielem i innymi, którym będąpowierzone rządy ziemi; niektórzy z tych wiernych ludzi jako władcy będąumieszczeni w głównych częściach ziemi (...). Możemy się spodziewać, że zapomocą wielkich, udoskonalonych i urządzonych w wielu miejscach stacyjradjograficznych Abraham będzie kierował z Góry Synaj sprawami całej ziemi.Wtedy narody nie będą znały wojny, lecz przekują oręże na narzędzia rolnicze,udoskonalą ziemię, zamieszkają w pokoju i będą błogosławieństwem jeden dladrugiego. - Zob. Micheasza 4:1-5” („Pożądany rząd” 1924 s. 30-31).

Armagedon a wojny światowe

Najciekawszą nauką Towarzystwa Strażnica była ta, że wojna światowaprzekształci się w Armagedon. Tak było podczas obu wojen. Są też pewnesugestie, że w oczekiwaniu na „1975 rok” łączono te wydarzenia (wojnę iArmagedon). Oto teksty dotyczące wojen i oczekiwanego Armagedonu:

I wojna światowa II wojna światowa III wojna światowa„Podczas I wojny światowejoddani Bogu badacze Biblii byliskłonni sądzić, że ten konfliktdoprowadzi stopniowo doprzepowiedzianej w Objawieniu16:13-16 bitwy Armagedonu.Toteż zawieszenie broni i koniecwojny w listopadzie 1918 r. byłydla nich niemałymzaskoczeniem!” („Życie wiecznew wolności synów Bożych” 1970s. 229-230).

„Zdawało się nam, że ta wojnaprzejdzie już bezpośrednio wrozstrzygającą bitwę wielkiegodnia Boga Wszechmogącego, wArmagedon (Objawienie16:14-16). Dobrze pamiętam, jakniecierpliwie wyglądaliśmy tegodawno zapowiedzianegowydarzenia” (Strażnica Rok CV[1984] Nr 16 s. 25);„Mniej więcej w marcu 1945 rokudotarła do nas wiadomość, żenowym tekstem rocznym są słowaz Ewangelii według Mateusza28:19 (...). Napełniło to nasradością i nadzieją, dotąd bowiemuważaliśmy, że wojna zakończy

„1966 (...) Wzmaga się groźbatrzeciej wojny światowej między‘królem północy’, a ‘królempołudnia’ (Dan. 11:5-7, 40)”(„Życie wieczne w wolnościsynów Bożych” 1970 s. 25);„Pieczętowanie ostatnich z ichgrona, którzy już stanowią tylkopewien ostatek, ma byćzakończone przed rozpoczęciemsię tysiącletniego panowania‘Baranka Bożego’, JezusaChrystusa. Z tego by wynikało, żeczłonkowie ostatka (...) mieli byćpopieczętowani (...) pod koniecszóstego tysiąclecia istnieniarodzaju ludzkiego. Właśnie


355 of 433 02/17/2014 03:19 PM

się Armagedonem” (Strażnica Nr17, 2007 s. 11).

zbliżamy się do tej chwili!Wskazuje na to chronologiabiblijna. Niebawem musi więcnastąpić burza światowa” (j/w. s.229; por. s. 25 - „1975 (...) Koniecszóstego 1000-letniego dniaistnienia człowieka (wczesnąjesienią)”).

Jeśli tak jest, jak czytamy w zamieszczonych powyżej cytatach, toTowarzystwu Strażnica bardziej wojna, a nie pokój, potrzebna była dladoczekania się Armagedonu i 1000-letniego Królestwa. Gdzie tu neutralnośćŚwiadków Jehowy?

Dodajmy tu, że w miarę stabilizowania się sytuacji w świecie (rozmowypokojowe, rozbrojeniowe), Towarzystwo Strażnica porzuciło swoje wiązanieprzyszłego Armagedonu z ewentualną trzecią wojną światową. Przykładowo ang.skorowidz do publikacji Towarzystwa Strażnica z lat 1930-1985 zawiera jeszczehasło World War III, ale już polski skorowidz dotyczący publikacji z lat1986-2000 nie posiada takiego hasła.

Natomiast wcześniej było zgoła inaczej. Przykładowo to samo zdanie, ogroźbie wojny (patrz tabela), znalazło się też w jednym z artykułów o roku 1975zatytułowanym „Mądre spożytkowanie czasu, jaki jeszcze pozostał” (Strażnica Nr16, 1968 s. 4-8). Również inny artykuł pt. ‘Co tobie przyniesie przyszłość’(Strażnica Nr 1, 1969 s. 8-9) omawia razem kwestię trzeciej wojny światowej iArmagedonu. Oto jedna z wypowiedzi przytoczona przez Towarzystwo Strażnica:

„U. Thant, oświadczył: ‘Obawiam się, że wkraczamy teraz w pierwszą fazętrzeciej wojny światowej’.” (Strażnica Nr 1, 1969 s. 8). Patrz też Strażnica RokXCVI [1975] Nr 20 s. 20.

Inne zagadnienia związane z ‘neutralnością’ Świadków Jehowy zostały opisanew rozdziale ‘Służba wojskowa’ w mojej książce pt. „W obronie wiary. PismoŚwięte a nauka Świadków Jehowy, innych sekt i wyznań niekatolickich” oraz wartykule pt. „Świadkowie Jehowy ‘apolityczni’ w „Bądź wola Twoja na ziemi”?”(patrz www.apologetyka.info lub www.piotrandryszczak.pl).

W części drugiej tego artykułu rozpoczniemy zapowiedzianą tu polemikę zesłownikiem biblijnym Świadków Jehowy pt. „Wnikliwe poznawanie Pism”(2006).

Na koniec składam podziękowanie za pomoc w weryfikacji tekstówźródłowych życzliwej mi osobie.


356 of 433 02/17/2014 03:19 PM

3.3. Służba wojskowa i „Wnikliwe poznawaniePism” (cz. II)

W pierwszej części tego artykułu przedstawiliśmy, jak zmieniał się stosunekTowarzystwa Strażnica do wojska i wojny. Zawarliśmy w niej następującerozdziały:

Okres przed I wojną światową i podczas niej.Okres przed II wojną światową i podczas niej.Okres po II wojnie światowej do nastania Armagedonu.Okres Armagedonu.Teksty Izajasza 2:4 i Micheasza 4:3.

W tej części artykułu rozpoczniemy polemikę ze słownikiem biblijnymTowarzystwa Strażnica pt. „Wnikliwe poznawanie Pism” (2006).

Na wstępie zaznaczmy też, że nie zawiera on żadnych informacji o „zastępczejsłużbie wojskowej” czy „służbie cywilnej”. Nie miała ich też angielska edycjatego słownika wydana w 1988 roku, a więc w czasie, gdy Świadkowie Jehowyodrzucali jeszcze ten rodzaj służby (nauka zmieniona w 1996 r.).

Dodajmy także, że w słowniku biblijnym Towarzystwa Strażnica nieznajdziemy hasła ‘Neutralność’. Również w Piśmie Świętym nie występuje tosłowo, o czym niewielu Świadków Jehowy wie!

Na końcu tego artykułu zamieścimy dodatek pt. ‘Terminologia wojskowa wewczesnym chrześcijaństwie’.

Żołnierze i „Wnikliwe poznawanie Pism”

1) Oto fragment ze słownika biblijnego Towarzystwa Strażnica o służbiewojskowej (‘Wojsko’):

„Pierwsi chrześcijanie odmawiali służby w wojsku rzymskim, zarówno wlegionach, jak i w oddziałach pomocniczych (auxilia), gdyż uważali ją zacałkowicie sprzeczną z naukami chrystianizmu. Justyn Męczennik, żyjący w II w.n.e., napisał: ‘My, cośmy myśleli tylko o wojnie, mężobójstwie i wszelkiejniegodziwości, myśmy wszyscy po całej ziemi przekuli narzędzia wojenne,


357 of 433 02/17/2014 03:19 PM

miecze, na pługi, a oszczepy na sprzęty rolnicze’ (Apologja. Dialog z ŻydemTryfonem, tłum. A. Lisiecki, Poznań 1926, s. 295). A Tertulian (ok. 200 n.e.) wjednym ze swych traktatów zastanawia się, ‘czy w ogóle przystoi chrześcijanomuczestniczyć w wojnach’, i wykazuje, iż Biblia nie pozwala im nawet wstąpić dowojska, po czym podsumowuje: ‘Wykluczam pełnienie przez nas służbywojskowej’ (De corona, XI)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 1075).

Co powiemy o tych słowach? Otóż jak widzimy, Towarzystwo Strażnica niemogło przytoczyć fragmentów Pisma Świętego o tym, że ono zabraniapodejmowania służby wojskowej, a to dlatego, iż takich słów w nim brak. Nawetnie napisało nam o tym, że Biblia takiego zakazu nie wprowadza.

W jednej ze starszych publikacji Świadkowie Jehowy próbowali nawetwyjaśnić to, dlaczego Biblia nie zawiera zakazu podejmowania służbywojskowej. Oto te słowa:

„Jeżeli pisane Słowo Boże (...) bezpośrednio mówiłoby oddanym Boguchrześcijanom, co mają czynić w wypadku powołania ich do służby wojskowej(...) to niewątpliwie w każdym kraju pozostającym pod władzą ‘dzikiego zwierza’Pismo Święte byłoby zakazane, i to szczególnie z powodu wskazówek co dokwestii militarnej. Tak więc Jehowa Bóg mądrze uczynił, odstępując odudzielania w natchnionym Piśmie Świętym bezpośredniej rady w tej kwestii. WJego Piśmie wyłuszczone są tylko zasady teokratyczne, którymi chrześcijaniemają się kierować (...) żaden poszczególny chrześcijanin ani żadna grupachrześcijan nie otrzymała od Boga zlecenia udzielania innemu chrześcijaninowibezpośrednich wskazówek, co we wspomnianej sprawie ma czynić; co do tejsprawy Bóg też nie nałożył na nikogo odpowiedzialności za drugiego. Każdymusi sam zadecydować, co uczyni” (Strażnica Nr 3, 1958 s. 9-10).

Po tych ‘tolerancyjnych’ słowach moglibyśmy zapytać, dlaczego wobec tegowszyscy Świadkowie Jehowy odrzucają służbę wojskową, skoro sumienie manam dyktować jak mamy się zachować. Czyżby wszyscy, jak jeden mąż, mieli jeidentyczne? A może jednak groźba przed wykluczeniem z organizacji jest ugłosicieli ważniejsza niż sumienie?

Poniżej zobaczymy, że wśród chrześcijan pierwszych wieków, na którychpróbuje powoływać się Towarzystwo Strażnica, istniały różne postawy wobecarmii i służby żołnierskiej.

Ale zanim zajmiemy się nimi, sięgnijmy do innego hasła z omawianegosłownika, by się przekonać, że służba wojskowa nie była obca Izraelitom czasówChrystusa i chrześcijanom.


358 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Oto słowa Towarzystwa Strażnica (hasło ‘Żołnierz’):„Żołnierze żydowscy. W tamtych czasach żołnierzami byli też Żydzi;

niektórzy z nich przystąpili do Jana Chrzciciela z pytaniem: ‘Co mamy czynić?’Prawdopodobnie zajmowali się czymś w rodzaju nadzoru policyjnego,związanego zwłaszcza z opłatami celnymi lub zbieraniem podatków (Łk3:12-14)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 1208).

Tu tylko uzupełnijmy ten fragment o odpowiedź Jana udzieloną żołnierzom:„Nad nikim się nie znęcajcie i nikogo nie uciskajcie, lecz poprzestawajcie na

swoim żołdzie” Łk 3:14.

Drugi urywek ze słownika Świadków Jehowy dotyczy Rzymianina, który jakopierwszy z pogan stał się chrześcijaninem, będąc na dodatek żołnierzem! Czyż niejest to wymowne? Oto wspomniane słowa:

„Pierwszy chrześcijanin pochodzenia pogańskiego. Jakieś trzy i pół rokupóźniej pewien rzymski setnik wysłał dwóch sług domowych i ‘pobożnegożołnierza’, by zaprosić Piotra do Cezarei. Po wysłuchaniu apostoła Korneliusz ijego domownicy - wśród nich niewątpliwie wspomniany ‘pobożny żołnierz’ -otrzymali ducha świętego i stali się pierwszymi członkami zboruchrześcijańskiego powołanymi z pogan (Dz 10:1, 7, 44-48)” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. II, s. 1209).

Tu choć cytowany słownik nie mówi o tym, jakie były dalsze losy setnikaKorneliusza i owego ‘pobożnego żołnierza’, ale jedna ze straszych publikacjiŚwiadków Jehowy uzupełnia nasz temat:

„Czy rzymski setnik Korneliusz porzucił potem służbę wojskową, czy nie, otym Dzieje Apostolskie nie wspominają. (...) Gdyby apostoł Piotr wezwałKorneliusza do porzucenia służby, wtedy można by było wystąpić przeciwPiotrowi z oskarżeniem, że zwalcza program wojskowy szóstej głowy ‘dzikiegozwierzęcia’ i być może zostałby za to stracony...” (Strażnica Nr 3, 1958 s. 9).

Niewątpliwie pod sobą miał też żołnierzy prokonsul Cypru Sergiusz Paweł,który stał się chrześcijaninem (Dz 13:7, 12). Nigdzie nie czytamy aby pozbył sięon swego stanowiska, które łączyło się z zarządzaniem podległym mu wojskiem.

Inna publikacja Świadków Jehowy sugeruje, że zarówno on, jak i Korneliusz„mógł wkrótce potem zastanowić się nad piastowanym stanowiskiem w świetlenowo poznanej wiary i powziąć właściwą decyzję. (...) Nie ma żadnej wzmianki otym, iżby uczniowie nakazywali im, co mają zrobić. Mogli do tego dochodzić napodstawie osobistego studium Słowa Bożego...” (Strażnica Rok CVIII [1987] Nr1 s. 15).


359 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Uzupełnijmy te informacje tym, że jakieś „siły zbrojne” mieli też obajHerodowie, którzy kazali pochwycić małego Jezusa i Jana Chrzciciela (Mt 2:16,Mk 6:17). Nie byli to żołnierze rzymscy, ale zapewne żydowscy.

Jeszcze tylko nadmieńmy, że mamy w Nowym Testamencie co najmniej dwiewzmianki sugerujące to, że wśród chrześcijan byli żołnierze.

Pierwsza to słowa Pawła: „Pozdrawiają was wszyscy święci, zwłaszcza ci zdomu Cezara” Flp 4:22.

Zaś przypis do tego tekstu w Biblii Tysiąclecia podaje: „Nawróceni pretorianie,urzędnicy, personel cesarski, włącznie z niewolnikami”.

Druga wzmianka, to słowa z tego samego listu, które wyjaśniają zapewne jakwyżej wspomniani ‘z domu Cezara’ stali się chrześcijanami: „kajdany moje stałysię głośne w Chrystusie w całym pretorium i u wszystkich innych” Flp 1:13.

Paweł mógł też oddziaływać na innych żołnierzy, którzy go pilnowali podczas‘aresztu domowego’ w Rzymie (Dz 28:16).

Ale abyśmy mieli pełny obraz dotyczący opinii Nowego Testamentu o wojskuw okresie Starego Testamentu zacytujmy interesujący nas fragment. Otóżnatchniony autor przytoczonego listu chwali ludzi, którzy „stali się bohaterami wwojnie i do ucieczki zmusili nieprzyjacielskie szyki” Hbr 11:34.

Co powiemy o Justynie Męczenniku (100-167) i Tertulianie (155-220),przytaczanych przez Towarzystwo Strażnica? Otóż przede wszystkim to, żesłownik Świadków Jehowy potraktował wybiórczo ich wypowiedzi. My tupoświęcimy uwagę każdemu z nich osobno i powiemy o ich wszystkichwypowiedziach o wojsku. Wspomnimy też o Klemensie Aleksandryjskim(150-212) i Orygenesie (185-254) oraz o trzech wcześniejszych pismach innychchrześcijan.

Justyn Męczennik.Na początek przytoczmy szerszy fragment z pisma Justyna Męczennika

(100-167), który rzuci nam światło na cytat ze słownika Świadków Jehowy:„My, cośmy myśleli tylko o wojnie, mężobójstwie i wszelkiej niegodziwości,

myśmy wszyscy po całej ziemi przekuli narzędzia wojenne, miecze, na pługi, aoszczepy na sprzęty rolnicze i uprawiamy pobożność, sprawiedliwość,dobroczynność, wiarę i nadzieję, płynącą przez Ukrzyżowanego od samego Ojca,a każdy z nas spoczywa pod własnym winnym szczepem swoim, to znaczy, każdyz nas żyje z jedyną poślubioną sobie niewiastą. Toć wiecie, że słowo prorocze


360 of 433 02/17/2014 03:19 PM

powiada: ‘A niewiasta jego jak winny szczep urodzajny’ [Ps 128:3]. A że nie manikogo, kto by strachu napędzał i w niewolę zabierał nas, cośmy po całej ziemiuwierzyli w Jezusa, to rzecz jasna. Przecie ścinają nam głowy, przybijają nas dokrzyża, rzucają nas na pastwę dzikich zwierząt, wtrąca się nas do więzienia,wydaje na ogień i wszelkie inne męczarnie, a widzicie, że od wyznania nieodstępujemy. Przeciwnie, im więcej tak właśnie cierpimy, tem więcej wzrastaliczba tych, co się dla imienia Jezusowego stają wiernymi i bogobojnymi”(„Dialog z Żydem Tryfonem” II:110,3-4).

Wydaje się, że Justyn dokonał w tej wypowiedzi pewnego uogólnienia. Niewszyscy bowiem zanim stali się chrześcijanami „myśleli tylko o wojnie,mężobójstwie”, nie wszyscy posiadają „jedyną poślubioną” (są też samotni), niewszyscy doznali prześladowań („ścinają nam głowy, przybijają nas do krzyża,rzucają nas na pastwę dzikich zwierząt...”). Przyjmując wprost słowa Justyna,trzeba by uwierzyć, że wszyscy chrześcijanie wcześniej byli żołnierzami,myślącymi o wojnie itd. Tak jednak nie było, bo przekrój społecznychrześcijaństwa był bardzo zróżnicowany.

Oto inna trochę ‘przesadzona’ wypowiedź Justyna:„A my, cośmy się wzajemnie mordowali, nie tylko już nie wojujemy z

nieprzyjaciółmi naszymi, ale by nie kłamać i w błąd nie wprowadzać sędziównaszych, z radością wyznajemy Chrystusa i na śmierć idziemy” („Apologia”I:39,3).

Mamy też jedną wypowiedź, w której trochę inaczej i pozytywniej mówi Justyno służbie wojskowej. Przypomnijmy, w cytowanych powyżej słowach zrobił on zżołnierzy (?) ludzi z natury złych („My, cośmy myśleli tylko o wojnie,mężobójstwie i wszelkiej niegodziwości”). Oto fragment mówiący o pełniącychsłużbę wojskową:

„Na żarty by chyba zakrawało, gdyby żołnierze, przez Was pod chorągwiepowołani i popisani, ponad swe życie, ponad swych rodziców, ponad ojczyznę iwłasne sprawy swoje kładli wierność ślubowaną Wam, którzy im w zamian nicnieskazitelnego dać nie możecie” („Apologia” I:39,5).

Na koniec jeszcze jedna kwestia, w związku z przytaczaniem przezTowarzystwo Strażnica tekstu Justyna. Jest z tym związane pewne ‘nadużycie’,bo zacytowano w jednej z publikacji jego dzieło z przekładu ks. A. Lisieckiego,


361 of 433 02/17/2014 03:19 PM

ale zmieniono w nim treść! Usunięto bowiem słowa o „Ukrzyżowanym”. Otoporównanie tekstów w tabeli.

Tekst Justyna wg „Wnikliwepoznawanie Pism” 2006

Tekst Justyna wg „Prowadzenierozmów na podstawie Pism”

2001

Tekst Justyna wg „Apologja.Dialog z Żydem Tryfonem”tłum. ks. A. Lisiecki, Poznań

1926„‘My, cośmy myśleli tylko owojnie, mężobójstwie i wszelkiejniegodziwości, myśmy wszyscypo całej ziemi przekuli narzędziawojenne, miecze, na pługi, aoszczepy na sprzęty rolnicze’(Apologja. Dialog z ŻydemTryfonem, tłum. A. Lisiecki,Poznań 1926, s. 295)” (t. II, s.1075).

„‘My, cośmy myśleli tylko owojnie, mężobójstwie i wszelkiejniegodziwości, myśmy wszyscypo całej ziemi przekuli narzędziawojenne, miecze, na pługi, aoszczepy na sprzęty rolnicze iuprawiamy pobożność,sprawiedliwość, dobroczynność,wiarę i nadzieję, które mamy odsamego Ojca’ (Apologja. Dialog zżydem Tryfonem, tłum. ks. A.Lisiecki, Poznań 1926, s. 295)” (s.194-195).

„My, cośmy myśleli tylko owojnie, mężobójstwie i wszelkiejniegodziwości, myśmy wszyscypo całej ziemi przekuli narzędziawojenne, miecze, na pługi, aoszczepy na sprzęty rolnicze iuprawiamy pobożność,sprawiedliwość, dobroczynność,wiarę i nadzieję, płynącą przezUkrzyżowanego od samego Ojca”(s. 295).

Wprawdzie to zagadnienie nie wiąże z naszym tematem, ale jeśli ktoś próbujeJustyna przywoływać na potwierdzenie swych nauk, to powinien cytować gorzetelnie.

Tertulian. Towarzystwo Strażnica zdaje się nie odróżniać wierzeń Tertuliana (155-220) zczasu, gdy był on katolikiem, od jego przekonań, gdy został montanistą (ok. 212r.). A może celowo ta organizacja to robi? Jednak już w swych dziełach pisanychod 207 roku, jak zauważają specjaliści, Tertulian prezentuje czasem „w zakresiechrześcijańskiej moralności tezy montanistyczne” („Tertulian. Wybór Pism III” s.11). Widać więc, że słownik Świadków Jehowy myli fakty podając, że jego dziełoDe corona („O wieńcu”) pochodzi z około 200 roku, bo powszechnie uważa się,że powstało ono po roku 211 („Tertulian. Wybór Pism III” s. 20). W tabeliprzedstawiamy poglądy Tertuliana z jego dzieł, z obu okresów jego życia.

Tertulian - okres katolicki Tertulian - okres montanistyczny„Przeto mieszkamy na tym świecie razem i niegardzimy forum, nie gardzimy targowiskiem,używamy kąpieli, chodzimy do waszychmagazynów, warsztatów, hoteli, oglądamy waszetargi i cały ruch handlowy. Spotykamy się razem zwami na okrętach, razem odbywamy służbęwojskową, razem uprawiamy rolę i razem

„Wydarzyło się niedawno. Dzięki hojnościnajznakomitszych imperatorów obdarowano wobozie żołnierzy, a ci podchodzili, z głowamiuwieńczonymi wawrzynem. Wezwano jednego znich, bardziej żołnierza Boga, odważniejszego odpozostałych braci, którzy sądzili, iż mogą dwompanom służyć; sam jeden z odkrytą głową, trzymał


362 of 433 02/17/2014 03:19 PM

prowadzimy handel. Dlatego jest między namiwymiana, bo sztukę naszą i pracę oddajemy na waszużytek. Jak więc my, którzy wśród was i z wasżyjemy, mamy być dla waszych interesównieużyteczni, tego nie pojmuję” („Apologetyk”42:3);„Gdybyśmy bowiem chcieli zagrać rolę nie tyleukrytych mścicieli, ile otwartych nieprzyjaciółwaszych, czyż brakłoby nam siły i liczby wojsk? (...)Od wczoraj jesteśmy, a wszystko co macie jużzapełniliśmy: miasta, wyspy, kasztele, miasteczka,rady miejskie, nawet wojskowe obozy, cechy wRzymie i na prowincji, pałac, senat, forum. Wamzostawiliśmy tylko [wasze] świątynie”(„Apologetyk” 37:4);„Teraz bowiem przy wielkiej liczbie chrześcijan niemacie tak licznych nieprzyjaciół, gdyż prawiewszyscy obywatele należą do chrześcijan”(„Apologetyk” 37:8);„Krzyczą, że całe miasto myśmy obsiedli, że na wsi,w warowniach, na wyspach są chrześcijanie”(„Apologetyk” 1:7);„My tymczasem w Marku Aureliuszu, władcypełnym mądrości, wskazać możemy naszegoprotektora; on to w listach swych poświadcza, żeowo pragnienie niszczące wojsko Germanii ustałodzięki deszczowi, który spadł wymodlony przezchrześcijańskich podobno żołnierzy” („Apologetyk”5:6);„Zanosimy modły zawsze za wszystkich cesarzy, abymieli szczęśliwe i długie życie, spokojne panowanie,pomyślność w domu, dzielne wojsko, wierny senat,lud uczciwy, pokój na ziemi…” („Apologetyk”30:4).

bezużyteczny wieniec. Już z takiego zachowaniawszyscy rozpoznali, że jest chrześcijaninem, a onjaśniał” („O wieńcu” I:1);„Oczywiście inna jest sytuacja tych, którzy byli jużzwiązani służbą wojskową, gdy przystąpili do wiary,jak choćby żołnierzy, którym Jan udzielał chrztu [Łk3:14], czy też tych naprawdę wiernych centurionów,z których jednego chwali Chrystus [Mt 8:10, Łk 7:9],drugiego zaś Piotr poucza w wierze [Dz 10:28-36].Jednak po przyjęciu i przypieczętowaniu chrztemwiary, albo należy natychmiast zrezygnować zesłużby wojskowej, jak to uczyniło wielu, albo nawszystkie sposoby zabiegać, by nie popełnić przeciwBogu czegoś, co nie jest dozwolone także pozasłużbą wojskową, albo wreszcie cierpieć za Boga,czego wymaga i wiara w stanie cywilnym. Służbawojskowa nie zapewnia bowiem ani bezkarności zaprzestępstwa, ani wolności od męczeństwa. (...) UNiego [Jezusa] tak wierzący cywil jest żołnierzem,jak i wierzący żołnierz jest cywilem. Stan wiary niedopuszcza złagodzenia obowiązków” („O wieńcu”XI:4-6);„O pierwszej części problemu, czyliniedozwoloności samej służby wojskowej, nie będęwięcej pisał, aby przedstawić drugą część. Gdybymbowiem przy użyciu wszelkich argumentów odrzuciłsłużbę wojskową, na nic zdałoby się omawianiezagadnienia wieńców wojskowych. Uznajmy, żesłużba wojskowa jest dozwolona i rozważmypowody, dla których żołnierze noszą wieńce.Powiedzmy najpierw o wieńcu. Ten wieniecwawrzynowy jest poświęcony Apollinowi alboBachusowi, pierwszy z nich był bowiem bogiemstrzał, drugi zaś triumfów” („O wieńcu” XII:1).

Jak z powyższego widać, Tertulian pod pewnymi względami przypominaŚwiadków Jehowy, którzy jeszcze jako katolicy popierali służbę wojskową, a pozmianie wyznania ‘zajadle’ ją zwalczają.

Widzimy też, że Tertulian czego innego uczył o służbie wojskowej jako katolik,a czego innego jako montanista.

Po zmianie wyznania nie chwali się już tym, że chrześcijanie są wszędzie, awięc i w wojsku. Raczej stara się odciągać ich od służby wojskowej, choćzdecydowanie jej nie potępia. Nie jest więc on pacyfistą i nie zwalcza instytucjiwojska. Mało tego, sam potwierdza że chrześcijanie służą w wojsku! Jegosprzeciw budzi jednak np. noszenie przez żołnierzy wieńców na głowach, co


363 of 433 02/17/2014 03:19 PM

zalicza do zwyczajów pogańskich i związanych z bałwochwalstwem.Tertulian jako montanista zachęcał też, by nie podejmować służby wojskowej,

bo może ona uniemożliwić branie udziału w kulcie Bożym w niedzielę, którejŚwiadkowie Jehowy dziś nie uznają:

„Straż zaś albo będzie trzymał przy innych bardziej niż przy Chrystusie, albobędzie ją miał w niedzielę, kiedy nie będzie wcale czuwał dla Chrystusa? I będziestał na warcie przy świątyniach, których się wyrzekł?” („O wieńcu” XI:3).

Popadł on też w taką skrajność jako montanista, że nawet nie dopuszczał dotakiej służby wojskowej, która nie wymagała składania ofiar bogom i braniaudziału w innych czynnościach rażących chrześcijan. Oto jego słowa z pismadatowanego również na czas po 211 roku:

„W tym rozdziale można by przyjrzeć się także określeniu służby wojskowej,która znajduje się pomiędzy godnością i władzą. Ale teraz stawia się pytanie o to,czy wierzący może wstąpić do służby wojskowej i czy służba wojskowadopuszcza przyjęcie wiary, także przez noszących obuwie żołnierskie lubżołnierzy niższych stopniem, którzy nie muszą ofiar składać lub uczestniczyć wegzekucji wyroków śmierci. Nie ma zgody pomiędzy przysięgą Bożą i przysięgąludzką, sztandarem Chrystusa i sztandarem diabła...” („O bałwochwalstwie”XIX:1-2).

Prócz tego, nie udało mi się w rozdziale XI dzieła „O wieńcu” znaleźć zdania,które podaje słownik Towarzystwa Strażnica (‘Wykluczam pełnienie przez nassłużby wojskowej’). A najbardziej charakterystyczne fragmenty z tego pisma,które potwierdzają, że służbę wojskową podejmowali niektórzy chrześcijanie idopuszczające istnienie takiej służby, choć ją krytykujące, cytujemy powyżej.

Ale jest i pewna niekonsekwencja u Tertuliana i to już w piśmie z okresumontanistycznego (datowane na lata 212-215). Otóż w jednym z nich pochwaliłsię on chrześcijańską służbą wojskową (!):

„Także Marek Aureliusz osiągnął deszcz w czasie suszy dzięki modlitwieskierowanej do Boga przez chrześcijańskich żołnierzy” („Do Skapuli” 4).

Wydaje się, że Towarzystwo Strażnica nie odróżnia też sprawy dawnej służbywojskowej, związanej z kultem bogów obcych, z dzisiejszą służbą, która nieposiada łączności z nimi. Tertulian zaś, gdy odwodził od służby wojskowej, kładłcały akcent na sprawę tego, że wojsko związane było z bałwochwalstwem ipogańskimi bogami.

Klemens Aleksandryjski.


364 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Przed Klemensem Aleksandryjskim (150-212), tymi którzy wypowiedzieli siępośrednio o służbie wojskowej byli Ignacy Antiocheński (†107), Ireneusz zLyonu (ur. 130-140; †202) oraz anonimowe pismo „Do Diogneta” tzw. protreptykz II w. zachęcający czytelnika aby przyjął wiarę chrześcijańską.

Ignacy napisał tylko:„Unikaj rzemiosł nieuczciwych, a nawet wygłoś przeciw nim homilię” („Do

Polikarpa” 5:1).Ireneusz stwierdził:

„Także wierzący, którzy są na dworze cesarskim, czy nie mają z majątkucesarza tego, czego potrzebują, i każdy z nich daje coś według swych możliwościtym, co nic nie mają?” („Przeciw herezjom” 4:30,1).

Zaś wspomniany anonimowy chrześcijanin napisał:„Mieszkają każdy we własnej ojczyźnie, lecz niby obcy przybysze. Podejmują

wszystkie obowiązki jak obywatele i znoszą wszystkie ciężary jak cudzoziemcy.Każda ziemia obca jest im ojczyzną i każda ojczyzna ziemią obcą (...) Przebywająna ziemi, lecz są obywatelami nieba. Słuchają ustalonych praw, a własnymżyciem zwyciężają prawo” („Do Diogneta” 5:5, 9-10).

Ani słowa w tych pismach o tym, by służba wojskowa była czymś złym.Jeśli zaś chodzi o Klemensa Aleksandryjskiego, to jego wypowiedź jest już

bezpośrednio o wojsku:„Uprawiaj ziemię, powiemy, jeśli jesteś rolnikiem, lecz poznaj Boga rolników.

Wypłyń na morze, jeśli jesteś żeglarzem, ale wołaj zawsze sternika z nieba.Poznanie zastało cię w walce? Słuchaj wodza i jego rozkazów” („ZachętaGreków” X:100,4).

Orygenes.We wcześniej wydanym angielskim słowniku Aid to Bible Understanding

(1971), z którego treść ‘przepisano’ do „Wnikliwe poznawanie Pism” (2006; ang.1988), jest jeszcze jeden fragment, który nie dostał się do omawianej publikacji.Chodzi tu o przytaczanego Orygenesa (cytat z dzieła A. Gordona Nasby’ego), asłowa o nim zacytujemy za inną książką Świadków Jehowy:

„Orygenes /który żył na przełomie II i III wieku naszej ery/ (...) stwierdza, że‘kościół chrześcijański nie może wdać się w wojnę przeciw żadnemu narodowi.Nauczył się od swego Przywódcy, że jego członkowie są dziećmi pokoju’. W tymczasie wielu chrześcijan poniosło śmierć męczeńską za odmowę służbywojskowej. W dniu 12 marca 295 r. Maksymilian, syn jednego ze słynnychweteranów rzymskich, odmówił pełnienia służby w armii rzymskiej, oświadczając


365 of 433 02/17/2014 03:19 PM

po prostu: ‘Jestem chrześcijaninem’...” („Prawdziwy pokój i bezpieczeństwo -skąd?” 1975 s. 123; por. skrót tej wypowiedzi w „Jak znaleźć prawdziwy pokój ibezpieczeństwo?” 1988 s. 124).

Dlaczego ten fragment nie znalazł się w omawianym słowniku, choć był w jegopierwowzorze? Otóż wydaje się, że dlatego, gdyż świadczy on o istnieniu‘kościoła chrześcijańskiego’ już „przełomie II i III wieku”, a więc na wiele latprzed Konstantynem, który według Świadków Jehowy założył nasz Kościół w IVwieku.

Po drugie, choć fragment ten podaje, że „wielu chrześcijan poniosło śmierćmęczeńską za odmowę służby wojskowej”, to i sugeruje, że wielu innych, którymsumienie pozwoliło, przyjmowało taką służbę. To zaś nie odpowiadałoTowarzystwu Strażnica, które chce mieć wszystkich chrześcijan ‘identycznie’myślących i zachowujących się oraz z jednakowym sumieniem.

Świadkowie Jehowy pewnie też zrozumieli, że jeden konkretny przykładMaksymiliana, który za odmowę służby wojskowej został skazany, to chyba zbytmało w stosunku do wielkiej liczby wiernych straconych tylko za to, że sąchrześcijanami.

Co jeszcze powiemy o wspomnianym Orygenesie (185-254)? Wprawdzie niebył zwolennikiem tego, by chrześcijanie walczyli jako żołnierze, ale domaga sięod pogan, aby pozwolili im na to, by nie byli powoływani pod broń, tak jakpogańscy kapłani. Podkreśla też, że chrześcijanie modlą się za walczących (!):

„To jeszcze powiem wrogom naszej wiary, którzy zmuszają nas do walki owspólne dobro i każą nam zabijać ludzi: wasi kapłani (...) nie powołujecie więcich pod broń, gdy wybuchnie wojna. Jeżeli aprobujecie takie postępowanie, totym bardziej powinniście uznać za słuszne postępowanie chrześcijan, którzy wczasie wojny sami wyruszają jako kapłani i słudzy Boga, nie plamią jednak swychrąk, a walczą tylko modlitwami, zanosząc je do Boga w intencji żołnierzybijących się za słuszną sprawę oraz w intencji sprawiedliwego władcy; modlą sięo to, aby pobici zostali wrogowie i przeciwnicy ludzi sprawiedliwych. Gdy więczwyciężamy za pomocą modlitwy wszystkie złe duchy, które wzniecają wojny,gwałcą przysięgi i zakłócają pokój, większą niesiemy pomoc władcy aniżeliwalczący orężem wojownicy” („Przeciw Celsusowi” 8:73).

Wydaje się, że najczęściej przeciwnikami służby wojskowej w pierwszychwiekach mogli być ludzie, którzy jak Świadkowie Jehowy w latach 1929-1962,odrzucali tradycyjną wykładnię tekstu Rz 13:1-2 („Do roku 1962 ŚwiadkowieJehowy uważali, że ‘władzami zwierzchnimi’ są Jehowa Bóg i Chrystus Jezus”


366 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Strażnica Nr 21, 1990 s. 11). Towarzystwo Strażnica mówiąc o Ireneuszuwspomina o istnieniu takich osób:

„Jak podaje Ireneusz, pisarz z II stulecia, niektórzy z jego współczesnychsądzili, że w Liście do Rzymian 13:1 chodzi o ‘moce anielskie [lub] oniewidzialnych władców’. Jednakże on sam uważał, iż ‘władzami zwierzchnimi’są ‘istniejące władze ludzkie’. Kontekst omawianych słów Pawła wskazuje, żeIreneusz miał rację” (Strażnica Nr 21, 1990 s. 11).

2) Oto dalsze fragmenty ze słownika Świadków Jehowy. Przytoczymy tu tylkocytaty podane przez Towarzystwo Strażnica, natomiast źródła ich znajdzie każdyw omawianym słowniku. Umieścimy je od razu w tabeli, aby te ‘fragmenciki’każdy mógł konfrontować z cytatami najbardziej znanych historyków Kościoła ipatrologów. Chodzi nam o A. G. Hammana, J. Danielou i H. I. Marrou.Przypomnimy też tu niektóre fragmenty Tertuliana.

Cytaty dobrane przezTowarzystwo Strażnica

Cytaty z dzieła A. Hammana Cytaty z dzieła J. Danielou i H.Marrou

„Ze starannego przegląduwszystkich dostępnych informacjiwynika, że do czasów MarkaAureliusza [121-180 n.e.] żadenchrześcijanin nie stał siężołnierzem; żaden też żołnierz,gdy stał się chrześcijaninem, niepozostawał w służbie wojskowej”;„Obecnie byłoby niezmiernietrudno udowodnić, że w okresiepomiędzy rokiem 60 a 165 n.e.choć jeden chrześcijanin byłżołnierzem; (...) co najmniej dopanowania Marka Aureliuszażaden ochrzczony chrześcijaninnie został żołnierzem”;„Nawet w II wieku wyznawcychrystianizmu (...) twierdzili, żesłużby wojskowej nie da siępogodzić z chrystianizmem”;„Chrześcijanie zachowywali sięzupełnie inaczej niż Rzymianie(...) Ponieważ Chrystus głosiłpokój, nie zgadzali się na służbęwojskową”;„Pierwsi chrześcijanie uważaliwalkę za coś złego i dlatego niesłużyli w wojsku, nawet jeśli

„W czasach Marka Aureliuszawielu chrześcijan służy wlegionach rzymskich, zwłaszcza wlegionie XII, stacjonującym wMelitene (Turcja), i w III wLambese, w Afryce Północnej.‘Zapełniliśmy (...) nawetwojskowe obozy’ [ApologetykXXXVII:4], głosi Tertulian,niewątpliwie w większości naniższych stanowiskach; armia byłaawansem dla ubogich, dla którychstopień centuriona stanowiłbuławę marszałkowską, a rentaweterana - zabezpieczenie. Cudjaki wydarzył się w legiimeliteńskiej za czasów MarkaAureliusza, uwieczniony nakolumnie Aureliusza w Rzymie,świadczy o obecności chrześcijanw armii rzymskiej. Autorzychrześcijańscy stwierdzają[Tertulian, Euzebiusz z Cezarei],że to Bóg chrześcijan przybył zpomocą wszystkim żołnierzombez wyjątku” („Życie codziennepierwszych chrześcijan (95-197)”A. Hamman, Warszawa 1990, s.

„Chrześcijaństwo zatem pociągaza sobą również moralnośćobywatelską. Ale czy mimo to,pomijając sprawębałwochwalstwa, nie ma w służbiepaństwu takich rzeczy, które niedadzą się pogodzić ze służbąChrystusowi? Najtrudniejszy jestproblem służby wojskowej.Według Tradycji Apostolskiejnależy usunąć takiegokatechumena, który chciałbyzostać żołnierzem, natomiastzezwala się na udzielanie chrztużołnierzom, nie wymagając odnich zrezygnowania ze służby.Znamy też pewną liczbęchrześcijańskich żołnierzy imęczenników z tego czasu. Z dziełTertuliana czy Orygenesa wynikajedynie, że chrześcijanin, którywalczy w wojsku duchowym, niepowinien się oddawać w służbężyciu ziemskiemu. Ale z drugiejstrony chrześcijanie uważają, żeistnienie żołnierzy dla obronyCesarstwa jest konieczne, a zatemzawód wojskowego sam w sobie


367 of 433 02/17/2014 03:19 PM

cesarstwo potrzebowałożołnierzy”;„Chrześcijanie (...) uchylali się odpiastowania urzędów publicznychoraz od służby wojskowej”;„Wpajając sobie zasady biernegoposłuszeństwa, [chrześcijanie]odmawiali wzięcia jakiegokolwiekczynnego udziału w administracjipaństwowej Cesarstwa i w jegoobronie zbrojnej (...)Niemożliwością było, abychrześcijanin mógł zostaćżołnierzem, dostojnikiempaństwowym bądź władcą, niewyrzekając się tym samymobowiązku bardziej uświęconego”(„Wnikliwe poznawanie Pism”2006 t. II, s. 1075-1076).

74);„W czasach Septymiusza Sewera[cesarz w latach 193-211] oobecności chrześcijan na dworzecesarskim wiedzą wszyscy;Tertulian niejednokrotnienawiązuje do tego. Chrześcijaniewchodzili prawdopodobnie takżew skład gwardii pretoriańskiej[Apologetyk, XXXVII,4; DoSkapuli, 3; O wieńcu, 12]” (j/w.62);„Służba państwowa - czy chodziłoo urzędników cesarskich,miejskich, czy nawet żołnierzy -nie od razu była przyczynąkonfliktu sumienia chrześcijandrugiego stulecia. Po nawróceniu -zgodnie z radą Pawła - jedni idrudzy nadal pełnią piastowanedotąd urzędy, stanowiące źródłoutrzymania. (...) Służba wojskowastała się rodzajem służbyochotniczej. W armii rzeszeżołnierzy rekrutowały się zprostych warstw społeczeństwa;tak naturalnie w regionach takichjak Azja i Afryka, opanowanychprzez Ewangelię. Służbawojskowa wymagała lojalnościwobec Cesarstwa i pociągała zasobą ryzyko przelewu krwi orazobowiązek składania ofiary zkadzidła cesarzowi” (j/w. s.72-73);„Filozof Justyn, syn kolonów i byćmoże weteranów rzymskich,zachowuje wojskową żyłkę. Zeszlachetną dumą wspominażołnierzy Cesarstwa, którzyangażują się z wiarą i poświęcająswe życie. Odmawiający służbywojskowej z pobudek religijnychpojawiają się dopiero sto latpóźniej” (j/w. s. 73-74);„Żołnierze przyjmującychrześcijaństwo bez żadnychskrupułów służą Cesarstwu[przypis ‘(...) Mamy wieleepitafiów żołnierzy rzymskich -chrześcijan z II i III wieku...‘]. W

nie ma nic niemoralnego”(„Historia Kościoła. Odpoczątków do roku 600” J.Danielou, H. I. Marrou, Warszawa1986, t. I, s. 147);„Chrześcijanie są obecni wewszystkich sferach działalności,ale coraz mniej godzą się nazaakceptowanie w nich tego, cowydaje im się sprzeczne z wiarąreligijną i prawem moralnym. Stądbiorą się podejmowanerównocześnie próby wyparcia zrozmaitych dziedzin życiaelementów bałwochwalstwa i tego,co niemoralne, oraz próbyprzepojenia życia duchemchrześcijańskim. (...) Praworzymskie dotyczące rodziny,rzymska koncepcja własności,rzymski patriotyzm zostająuszanowane, ale ożywia je zamiastdawnej idololatrii duchchrześcijański” (j/w. s. 148);„Jednakże w ciągu pierwszychdwudziestu lat panowaniaDioklecjana [cesarz w latach284-305] chrześcijanie nie byliniepokojeni w jakiś poważniejszysposób: w latach 284-303zanotowano tylko odosobnioneprzypadki żołnierzy męczenników,ale interpretacja tych wypadkówjest ponadto sprawą delikatną. Czychodziło tu o sprzeciw sumieniatych, którzy pozostawali wierniideałowi non-violence pierwszychpokoleń chrześcijan i o ofiarynowego systemu poborowego,który czynił służbę wojskowąobowiązkową, czy też o reakcjęprzeciwko najnowszej ewolucjikultu cesarskiego, któregodotychczas raczej mglista treśćreligijna zostaje silniejzaakcentowana, narzucającżołnierzom aktywne uczestnictwow kulcie pogańskim? Podobnewypadki mogły pociągąć za sobąpierwsze restrykcje przeciwkochrześcijanom, wydalenie z


368 of 433 02/17/2014 03:19 PM

III wieku Tertulian, Laktancjusz i -subtelnie - Orygenes zadają sobiepytanie: Czy chrześcijanin możewybrać zawodową służbęwojskową? Jest to spórbezprzedmiotowy, jeśli uwzględnisię procent żołnierzy wśródmęczenników w III wieku, idyskusja nieco akademicka, jakoże żołnierze chrześcijańscy żyli namarginesie wspólnoty. Rzadkowidziano mundury nazgromadzeniach liturgicznych. Wczasach Konstantyna usunięto zmartyrologiów imiona żołnierzyodmawiających służby z pobudekreligijnych. Niemniej Kościół w IIwieku odradza wiernym służbęwojskową, o ile jej nie zakazuje”(j/w. s. 74-75);„Jeśli [chrześcijanin] obejmujeurząd publiczny, obowiązuje goskładanie ofiar. Jeśli jest rekrutem,jak ma uchylić się od przysięgi iobrzędów, jakie zakłada służbawojskowa? W Kartaginie w dniudefilady wojskowej wszyscyżołnierze niosą wieniec ku czcibogów. Jeden z nich niesie wieniecw ręku. Jest chrześcijaninem.Zatrzymują go, przesłuchują.‘Jestem chrześcijaninem, tego minie wolno’. Wielkie poruszenie wmieście. Jest to wydarzenie dnia.Rośnie oburzenie. przestraszenichrześcijanie sami ganią ten gest:‘Co za nierozwaga, co zalekkomyślność!’. Co robić? Jakżyć? Chrześcijanin wchodzi wkonflikty z państwem” (j/w. s.121).

wojska (albo przynajmniej z kadr),o czym wspominają niektóre ztekstów Euzebiusza (302?),restrykcje będące wstępem dowielkiego prześladowania” (j/w. s.185).

Cóż odpowiemy na zarzuty Towarzystwa Strażnica zamieszczone w tabeli?Otóż wydaje się, że przytaczane cytaty mogą być powyrywane z szerszegokontekstu. Dlaczego bowiem są tak krótkie? Czyżby ci fachowcy, na którychpowołują się Świadkowie Jehowy, nie mieli nic więcej do powiedzenia o służbiewojskowej? Czyżby nie znali oni stwierdzeń Tertuliana i innych pisarzywczesnochrześcijańskich? A może przynajmniej niektórzy z nich są


369 of 433 02/17/2014 03:19 PM

‘zawodowymi zwalczaczami’ katolicyzmu, czy nawet całości chrześcijaństwa?Dlaczego ich tezy są często całkowicie odwrotne, niż przytoczonych przez nasuczonych? Dlaczego na przykład ich opinia o czasach Aureliusza jest wprostprzeciwna do tej, którą przedstawia A. Hamman? Dlaczego Świadkowie Jehowyw swym słowniku nie cytują Hammana, Marrou i Danielou?

Ważne jest również to, że Towarzystwu Strażnica znany jest A. Hamman i jegodzieło, bo nawet jest ono cytowane w jednej z publikacji Świadków Jehowy wartykule pt. ‘Pierwsi chrześcijanie a świat’ (Strażnica Nr 13, 1993 s. 5; por. teżart. ‘Pierwsi chrześcijanie a państwo’ Strażnica Nr 9, 1996 s. 6). Jednak wsłowniku Świadków Jehowy, jak i w wymienionych publikacjach, jakoś‘zapomniano’ zaakcentować, co ma on do powiedzenia o służbie wojskowejpierwszych chrześcijan, choć jedno jego zdanie, jakby niepostrzeżenie, dostało siędo wspomnianej Strażnicy Nr 13, 1993 s. 5: „Jeśli jest rekrutem, jak ma uchylićsię od przysięgi i obrzędów, jakie zakłada służba wojskowa?”.

Również cytowany powyżej historyk H. Marrou znany jest TowarzystwuStrażnica, ale we wspomnianym słowniku, jak i w artykule pt. ‘Jakchrześcijaństwo zaczęło należeć do świata’ (Strażnica Nr 13, 1993 s. 9) także‘zapomniano’ napomknąć o tym, co napisał on wraz z J. Danielou ochrześcijanach w armii.

We wcześniej wydanym angielskim słowniku Aid to Bible Understanding(1971), z którego treść ‘przepisano’ do „Wnikliwe poznawanie Pism” (2006; ang.1988), jest jeszcze jeden fragment, który - podobnie jak w przypadkuomawianego Orygenesa - nie dostał się do omawianej publikacji. Chodzi tu osłowa poniżej zacytowane, które przytaczamy po polsku za jednym z czasopismŚwiadków Jehowy:

„Gorliwi chrześcijanie nie służyli w siłach zbrojnych ani nie przyjmowalistanowisk politycznych” (Strażnica Nr 13, 1967 s. 12; por. ten sam cytat w Nr 24,1969 s. 3, ale ze zmienionymi trochę słowami: „stanowisk publicznych”).

Dlaczego Towarzystwo Strażnica ten cytat odrzuciło w nowym słowniku? Otóżdlatego, że z niego wynika, że nie wszyscy chrześcijanie nie służyli w armii.Tylko „gorliwi” odrzucali wojsko, a ci byli zapewne w mniejszości. Cała reszta,jak widzimy z wypowiedzi pisarzy wczesnochrześcijańskich, podejmowała takąsłużbę.

Na koniec dodajmy, że służba wojskowa rzeczywiście była dla wielu


370 of 433 02/17/2014 03:19 PM

chrześcijan problemem. Jednak nie była ona, jak chciałoby zasugerowaćTowarzystwo Strażnica, odrzucana przez wszystkich, ‘jak jeden mąż’ chrześcijan.Chrześcijaństwo nigdy nie było jednolite na całym świecie i w omawianymokresie czasu. To dziś Towarzystwo Strażnica chce taki stan wprowadzić wśródswoich głosicieli i pragnie wpoić im, że w pierwszych wiekach było identycznie,jak obecnie jest u nich.

Oto jeszcze jeden przykład oficera wojskowego ściętego w roku 257. Opis jegomęczeństwa znajdujemy w dziele Euzebiusza:

„W owych czasach, aczkolwiek wszędzie kościoły cieszyły się pokojem, toprzecie w Cezarei Palestyńskiej Marynus, dostojnik wojskowy, mąż znakomitypochodzeniem i majątkiem, został ścięty Chrystusowi na świadectwo, a stało sięto z następującego powodu” („Historia Kościoła” VII:15,1).

Po tych słowach następuje długi opis tego wydarzenia (patrz jw. VII:15,1-VII:16).

Terminologia wojskowa we wczesnym chrześcijaństwie

Gdyby służba wojskowa była czymś złym dla pierwszych chrześcijan, toniezrozumiałe by było używanie przez nich terminologii z jej zakresu do opisuspraw Bożych. To tak, jak gdyby dziś te zagadnienia przedstawiać językiemrynsztoka, a nikt tego jednak nie czyni, chyba że przeciwnicy Boga i wiary. Widaćz tego, że służba wojskowa nie była niczym złym w oczach wczesnychchrześcijan, skoro i pierwszym ochrzczonym poganinem był żołnierz - setnikKorneliusz (Dz 10:1-2, 7, 48).

Cytowany wcześniej wybitny patrolog A. Hamman na omawiany temat pisał:„Od Apostoła Pawła do Justyna i Ireneusza lojalność wobec Cesarstwa jest

poza dyskusją. Dumni z przynależności do państwa rzymskiego, korzystający zjego pokoju i rozkwitu, chrześcijanie podziwiają armię, która jest tego najlepszymbudowniczym. Poruszają się w symbolice wojskowej jak ryba w wodzie. Wlistach Pawłowych pobrzmiewa szczęk broni rynsztunku rzymskiego. Klemens[†101], w imieniu wspólnoty rzymskiej, z dumą stawia armię za wzór wiernymKościoła...” („Życie codzienne pierwszych chrześcijan (95-197)” A. Hamman,Warszawa 1990, s. 73).

Oto przykłady nazewnictwa wojskowego w Nowym Testamencie i wczesnychpismach chrześcijańskich.

Chrystus uzdrawiając sługę setnika daje nam tego żołnierza za wzór, chwalącjego wiarę:


371 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„Zaprawdę, powiadam wam: U nikogo w Izraelu nie znalazłem tak wielkiejwiary” Mt 8:10.

Jezus w przypowieściach stosuje terminologię wojskową (Mt 22:7, Łk14:31-32). Nie widać u Niego negatywnego stosunku do ludzi pełniących tęsłużbę.

W Ewangeliach i Dziejach Apostolskich żołnierze i ich dowódcy kilka razy sądla nas wzorem postępowania:

Setnik pochwalony za wybudowanie synagogi (Łk 7:5);Setnik i żołnierze wyznający Syna Bożego (Mt 27:54);

Setnicy i żołnierze strzegący Pawła przed Żydami (Dz 21:32, 23:23-24),broniący go przed biczowaniem (Dz 22:25-26), oddający mu usługę (Dz 23:17),ratujący mu życie (Dz 27:42-43). Mało tego, Łukasz stwierdza nawet, że setnikJuliusz „życzliwie odnosił się do Pawła” Dz 27:3.

Apostoł Paweł używa porównawczo wielu terminów wojskowych:„Czy ktoś pełni kiedykolwiek służbę żołnierską na własnym żołdzie?” (1Kor

9:7);„Przez głoszenie prawdy i moc Bożą, przez oręż sprawiedliwości zaczepny i

obronny” 2Kor 6:7;„oręż bojowania naszego nie jest z ciała” 2Kor 10:4;

„Obleczcie pełną zbroję Bożą (...) Stańcie [do walki] przepasawszy biodrawasze prawdą i oblókłszy pancerz, którym jest sprawiedliwość (...) W każdympołożeniu bierzcie wiarę jako tarczę, dzięki której zdołacie zgasić wszystkierozżarzone pociski Złego. Weźcie też hełm zbawienia i miecz ducha” Ef 6:11-17;por. 1Tes 5:8 (pancerz, hełm);

„Uznałem też za konieczne posłać (...) współbojownika mojego” Flp 2:25;„Weź udział w trudach i przeciwnościach jako dobry żołnierz Chrystusa

Jezusa!” 2Tm 2:3-4;Apostoł Paweł uczy nas też uległości wobec władzy:„Każdy niech będzie poddany władzom, sprawującym rządy nad innymi. Nie

ma bowiem władzy, która by nie pochodziła od Boga, a te, które są, zostałyustanowione przez Boga. Kto więc przeciwstawia się władzy - przeciwstawia sięporządkowi Bożemu (...) Jeżeli jednak czynisz źle, lękaj się, bo nie na próżno nosimiecz. Jest bowiem narzędziem Boga do wymierzania sprawiedliwej kary temu,który czyni źle” Rz 13:1-2, 4.

Podobne myśli przekazał nam Apostoł Piotr (1P 2:13-17).

Oto zaś niektóre pozabiblijne stwierdzenia o wojsku:


372 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Klemens Rzymski (†101) - „Służmy więc, bracia, z całą gorliwością podrozkazami tego Wodza nieskazitelnego. Pomyślmy o żołnierzach na wyprawiewojennej, jak są zdyscyplinowani, ulegli, jak posłusznie wypełniają poleceniaswoich dowódców. Nie wszyscy stoją na czele całej armii ani na czele tysiącaludzi ani nawet setki czy pięćdziesiątki i tak dalej, lecz każdy na swoimposterunku wypełnia rozkazy cesarza i swoich dowódców. Wielcy nie mogą obyćsię bez małych, ani mali obyć się bez wielkich, ale wszystkie rzeczy się łączą i wten sposób są pożyteczne” („List do Kościoła w Koryncie” 37:1-4).

Ignacy Antiocheński (†107) - „Starajcie się podobać Temu, pod czyimirozkazami walczycie, od kogo też żołd dostajecie. Niechaj nikt z was nie okażesię dezerterem. Niech chrzest będzie wam jakby tarczą, wiara - hełmem, miłość -włócznią, a cierpliwość - zbroją. Wasze depozyty [odłożona część żołduotrzymywana po skończeniu służby] to wasze czyny, abyście otrzymali sumywam należne w całości” („Do Kościoła w Smyrnie” 6:2).

Klemens Aleksandryjski (†212) - „Jeśli trąbka swym donośnym głosemzwołuje żołnierzy i obwieszcza wojnę, to czy Chrystus - posyłając na krańceziemi pieśń pokoju - nie zgromadzi sobie żołnierzy pokoju? Oczywiście.Zgromadził, człowiecze, krwią i słowem niekrwawe wojsko i przekazał muKrólestwo Niebieskie. Trąbką Chrystusa jest Jego Ewangelia. On zatrąbił i myusłyszeliśmy. Uzbrójmy się w pokojową broń, przywdziewając pancerz, którymjest sprawiedliwość, biorąc tarczę wiary, nakładając ‘hełm zbawienia i mieczDucha, to jest słowo Boże’ [Ef 6:17]. W ten sposób Apostoł wyposaża nas wpokojową broń. Taka jest nasza broń, nie zadająca nikomu rany. Tak uzbrojenistańmy do walki ze złem; rozżarzone pociski zła zgaśmy ostrzem mieczazanurzonym w wodzie przez Słowo...” („Zachęta Greków” XI:116,2-4).

Jak z powyższego widać, chrześcijanom nie było obce używanie terminówwojskowych do opisywania swej wiary. Gdyby służba wojskowa była czymśzdecydowanie złym w ich oczach, na pewno nie używaliby słów i określeńzwiązanych z armią.

Inne zagadnienia związane z wojskiem zostały opisane w rozdziale ‘Służbawojskowa’ w mojej książce pt. „W obronie wiary. Pismo Święte a naukaŚwiadków Jehowy, innych sekt i wyznań niekatolickich” oraz w artykule pt.„Tertulian - Służba wojskowa i inne uzupełnienia” (patrz www.apologetyka.info


373 of 433 02/17/2014 03:19 PM

lub www.piotrandryszczak.pl). Tu staraliśmy się odnieść tylko do zagadnieńporuszanych w słowniku Towarzystwa Strażnica pt. „Wnikliwe poznawaniePism”.

Teksty wczesnochrześcijańskie cytowane według:„Apologetyk” dr J. Sajdak, Poznań 1947;„Tertulian. Wybór Pism II” ks. W. Myszor, o. E. Stanula, ks. A. C. Guryn, ks.

K. Obrycki, Warszawa 1983;„Tertulian. Wybór Pism III” D. Sutryk, ks. E. Stanula CSsR, ks. K. Obrycki, ks.

T. Skibiński SAC, ks. T. Kołosowski SDB, S. Kalinkowski, I. Salamonowicz-Górska, Warszawa 2007;

„Apologie. Minucjusz Feliks, Oktawiusz, Do Diogneta, KlemensAleksandryjski, Zachęta Greków” przekład M. Szarmach, A. Świderkówna, ks. J.Sołowianiuk, Warszawa 1988;

„Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem. Święty Justyn filozof i męczennik” ks.A. Lisiecki, Poznań 1926;

„Przeciw Celsusowi, Orygenes” przekł. S. Kalinkowski, Warszawa 1986;„Św. Ireneusz z Lyonu. Bóg w Ciele i Krwi” tłum. W. Myszor, Kraków 2001;„Ojcowie Apostolscy” z serii ‘Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy’ Tom XLV,

tłum. A. Świderkówna, Warszawa 1990.

3.4. Niedziela i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. I)

Towarzystwo Strażnica nie od samego swego początku istnienia (1881 r.)zwalcza niedzielę jako „Dzień Pański”. Wręcz przeciwnie, przez pierwsze sweponad 40 lat egzystencji wyrażało ono bardzo pozytywne opinie o tympowszechnie zachowywanym przez chrześcijan dniu. Wydaje się, że poglądTowarzystwa Strażnica o niedzieli zbliżony był do nauki większości grupprotestanckich. Być może od nich właśnie został on zaczerpnięty przez C. T.Russella (zm. 1916), pierwszego prezesa tej organizacji.

Mało tego, nawet słowa „doznałem zachwycenia w dzień Pański” (Ap 1:10)dawniej dzisiejsi Świadkowie Jehowy odnosili do niedzieli. Oto fragmentymówiące o tym:

„Niektórzy twierdzą, że (pierwszy dzień) chrześcijański sabat zostałwprowadzony edyktem przez jednego z papieży. Ale to błąd. Na początku faktem


374 of 433 02/17/2014 03:19 PM

było to, że chodziło o pierwszy dzień tygodnia, w którym nasz Pan powstał zmartwych. I w tym dniu i wieczorem [tego dnia] spotkał się ze swoimi uczniami,rozjaśniał im Pisma, aż serca w nich pałały. (...) Najstarszy zapis w Piśmie, któryużywa określenia: ‘Dzień Pański’ - jako pierwszy dzień tygodnia jest w Ap 1:10(A. D. 96)” (ang. Strażnica Nr 21/22, 1894 s. 348);

„Chociaż słowa ‘dzień Pański’ mogą być rozsądnie zrozumiane w znaczeniu,że Jan w wizji został przeniesiony w strumieniu czasu do wielkiego DniaMillenium, Dnia Chrystusa, Dnia Pańskiego, niemniej jednak sądzimy, żerozsądnym jest rozumieć to również w znaczeniu iż ujrzał tę wizję pierwszegodnia tygodnia. I jak właściwym było, że nasz Pan, który powstał pierwszego dniatygodnia, w tym dniu najczęściej ukazywał swoją moc zmartwychwstania,powinien tego samego dnia objawiać siebie i niechybność wspaniałych instrukcjiKościołowi poprzez Jana, honorując tenże dzień tygodnia” (ang. Strażnica Nr 11,1901 s. 187);

„O Dniu Pańskim. Przypuszczalnie Jan odnosił do pierwszego dnia tygodnia,zwanego dziś niedzielą. Jest to szczególny dla nas dzień Pański - dzień w którymnasz Pan powstał z martwych i w którym wszyscy - zgodnie z obietnicą SłowaBożego otrzymali życie, a nasze nadzieje dzięki Chrystusowi zostałyprzyspieszone. W tym okresie widzimy też odniesienie do Wieku Millenium,często zwanym w Piśmie - ‘dniem Chrystusa’.” (ang. Strażnica Nr 11, 1905 s.168);

„Przypuszczalnie Apostoł miał wizję pierwszego dnia tygodnia, dziś zwanegoniedzielą. Dla chrześcijan to szczególny dzień Pański - dzień, w którym naszZbawiciel powstał z martwych, i w którym wszyscy - zgodnie z obietnicą SłowaBożego - otrzymali życie a nasze nadzieje dzięki Chrystusowi zostałyprzyspieszone. W tym określeniu widzimy też odniesienie do Wieku Millenium,często zwanego w Piśmie - ‘dniem Pana’. Dziś, według naszego zrozumieniachronologii, żyjemy w bliskości tego Dnia Chrystusa; i jest to właściwiedostatecznie blisko, że zaczynamy widzieć cudowne rzeczy Boskiego charakteru iplanu” (ang. Strażnica Nr 22, 1916 s. 343);

1:10. In the spirit: In a trance. (Matt. 17:9; Dan. 7:1; Acts 10:10) On theLord’s day: The day of his resurrection, our Sunday. (Z.’94-348) The first day ofthe week, typifying the Millennial age, the day of Christ. (Z.’05-168) We today are


375 of 433 02/17/2014 03:19 PM

living in the early dawn of this day. (Z.’16-343)... (The Revelation of Jesus Christ- According to the Sinaitic Text 1918 s. 44).

Tłumaczenie: „[Obj. 1:10] W dniu Pańskim: w dniu jego zmartwychwstania, wnaszą niedzielę. (Z. ’94-348) Pierwszy dzień tygodnia, będący typem eryMillenijnej, dzień Chrystusa (Z. ’05-168) Obecnie żyjemy we wczesnym brzaskutego dnia (Z. ’16-343)…”.

„Przypuszczalnie Jan nawiązał do pierwszego dnia tygodnia powszechniezwanego niedzielą. On jest w sposób szczególny dniem Pańskim, dniem wktórym nasz Pan zmartwychwstał…” (ang. Strażnica Nr 3, 1920 s. 43);

„W następnym tygodniu pierwszego dnia znowu byli razem pospołu gdy Pansię im objawił. Więc od tego czasu zaczęli się zgromadzać pierwszego dniakażdego tygodnia i nazywali ten dzień, dniem Pańskim” („Co kaznodzieja Russellodpowiadał na zadawane jemu liczne pytania” 1947 [ed. ang. 1917] s. 538).

W publikacjach Towarzystwa Strażnica, jak i w zachowanych wypowiedziachC. T. Russella, zawartych jest przynajmniej kilka fragmentów o niedzieli. Otoone:

„Sam fakt, że Pan zmartwychwstał w pierwszym dniu tygodnia, wystarczał, abydzień ten był święcony przez Jego wyznawców, jako dzień oznaczający odżycieich nadziei” („Nowe Stworzenie” 1919 s. 470).

„A o ile nam wiadomo, prawie wszystkie objawienia się naszego Pana przedoczami braci miały miejsce w pierwszym dniu tygodnia. Nic więc dziwnego, żebez żadnego rozkazu Pana lub apostołów pierwotny Kościół przyjął zwyczajzbierania się razem w pierwszym dniu tygodnia, na pamiątkę tych radości, jakiespadły na wiernych przez zmartwychwstanie Pańskie, oraz na pamiątkę tej chwili,kiedy to serca ich pałały w nich, gdy Pan otwierał przed nimi Pisma Św. Cowięcej, wierni zaczęli obchodzić pamiątkę ‘łamania chleba’ wspólnie wpierwszym dniu tygodnia (...) jako pamiątkę tych błogosławieństw w Emaus,kiedy Pan łamał z nimi chleb, a oczy ich otworzyły się i poznali Go” („NoweStworzenie” 1919 s. 471).

„pierwotny Kościół zgromadzał się każdego pierwszego dnia tygodnia na‘łamanie chleba’. - Dzieje Ap. 2:42, 46; 20:7. Zauważyliśmy poprzednio, żetygodniowy zwyczaj łamania chleba (...) było to przyjacielskie zebranie na


376 of 433 02/17/2014 03:19 PM

pamiątkę Jego zmartwychwstania i kilkorazowego łamania chleba, kiedy mielisposobność być z Panem (...) Pamiątka łamania chleba na pierwszy dzieńtygodnia, podczas którego oczy ich bywały otwarte, iż poznali Pana,prawdopodobnie było powodem, iż uczniowie odtąd przyjęli zwyczajzgromadzania się w ten pierwszy dzień, przyjmując wspólny posiłek” („NoweStworzenie” 1919 s. 582-583).

„Każda pamiątka zmartwychwstania Pańskiego będzie drogą dla luduPańskiego i dla tych, którzy właściwie pojmują sprawę, każda niedziela jestWielką Niedzielą, ponieważ każda niedziela jest pamiątką zmartwychwstaniaPańskiego” („Nowe Stworzenie” 1919 s. 592).

„Nic dziwnego, że uczniowie postanowili zbierać się pierwszego dnia wtygodniu, aby omawiać to zajście razem i przypominać sobie wszystkieokoliczności towarzyszące wypadkom Zmartwychwstania Pańskiego i aby sercaich ‘pałały’ nadal i nadal” („Nadszedł Czas” 1919 s. 123-124).

„Jezus miał powstać dnia trzeciego i miało to być w pierwszym dniu tygodnia,ponieważ ten dzień z właściwością przedstawiał nowy początek, nowądyspensację (...) Zatem Pańskie Zmartwychwstanie w pierwszym dniu tygodniaprzedstawiałoby właściwie jakoby powstanie nowego stworzenia -zapoczątkowanie nowego porządku rzeczy” („Co kaznodzieja Russell odpowiadałna zadawane jemu liczne pytania” 1947 [ed. ang. 1917] s. 182).

„Z powyższych powodów, upominamy naszych czytelników, aby obserwowaliNiedzielę jako dzień święty, a prawem ludzkim przeznaczony na dzieńodpoczynku. Niech będzie on zupełnie odłączony od pracy, a na ile to możebne,od wszelkiej pracy, która nie jest niezbędną. Niech będzie ten dzień poświęconyna budowanie samego siebie, rodziny, Domowników wiary, i tych wszystkich,którzy się mogą dostać pod wpływ Prawdy – jak również w kierunku moralnym iduchowym” (Strażnica Nr 1, 1918 s. 16 [ang. 01.12 1917]).

„Pierwszy Dzień – Dniem PanaStosując się do tej wolności, zaraz w początkach kościoła zaczęto odbywać

swoje zgromadzenia w pierwszym dniu tygodnia, ponieważ w dniu tymOdkupiciel ich zmartwychwstał. W dniu tym ukazał się niektórym w górnej izbiei dwom w drodze do Emmaus, a Maryi i później innym uczniom blisko grobu. Te


377 of 433 02/17/2014 03:19 PM

cztery znaki zmartwychwstania Pana nadały dniu temu specyalne znaczenie iuczyniły go dniem świętym w zaraniu kościoła. (...) W rzeczywistości, o ile namwiadomo, ilekroć się ukazał uczniom po swoim zmartwychwstaniu, czynił tozawsze w pierwszym dniu tygodnia. Nic też dziwnego, że zaczęli dzień tennazywać Dniem Pana” (Strażnica 15.02 1921 s. 60 [ang. 15.10 1920 s. 319]).

C. T. Russellowi w uznawaniu niedzieli nie przeszkadzało nawet to, że KościółKatolicki nazywał on „antychrystem”, który uznawał ją i inne ważne dni orazuroczystości. Zadającemu mu w 1909 roku pytanie: „Jeżeli papiestwo jestAnty-Chrystem, dlaczego trzymamy się starych tradycji Palmowej Niedzieli,Wielkiego Piątku i Rannego Niedzielnego Zmartwychwstania?”, odpowiedział:

„Co rozumiemy przez Palmową Niedzielę? Nie myślę, że katolicy jąustanowili. Jezus ją dał nam parę stuleci przed ustanowieniem Katolickiegokościoła. (...) Jeżeli kto chce obchodzić Piątek jako specjalną pamiątkę śmierciChrystusa, nie mam nic przeciw temu. Gdy myślą, że to jest korzystnym dla nich,niech Bóg im błogosławi, niech starają się pamiętać dzień śmierci naszegoZbawcy. (...) Czemuż nie mamy święcić niedzieli, przecież wszyscy interesujemysię nią. Poganie nie interesują się nią. (...) Z wszystkich ludzi na świecie tylko mywłaściwie pojmujemy i pragniemy zmartwychwstania. Jeżeli są jacy ludzie naziemi, którzy powinni święcić pamiątkę zmartwychwstania, to ja chcę święcić.(...) Mamy mieć w pamięci, że każda niedziela przedstawia zmartwychwstanienaszego Pana (...) Dla mnie zmartwychwstanie i niedziela stają się cenniejsze zkażdym dniem” („Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu licznepytania” 1947 [ed. ang. 1917] s. 391-392).

Ta nauka obowiązywała w Towarzystwie Strażnica aż do 1928 roku, a nawet do1930 roku, gdy zaprzestano reklamować książki autorstwa C. T. Russella i jąukazywano w kolejnych publikacjach:

„Niektórzy twierdzą, że papież Grzegorz przeniósł sabat na pierwszy dzień wtygodniu. Lecz jest to błąd. Powodem tego, że zaczęto świętować pierwszy dzieńw tygodniu, był fakt, że Pan nasz tego dnia zmartwychwstał i że wieczorem tegodnia ukazał się uczniom Swoim i wykładał im Pisma. Nic więc dziwnego, żepóźniej nie otrzymawszy nawet specjalnego nakazu, zgromadzali się tego dnia, imając w pamięci ową chwilę przebywania z zmartwychwstałym Panem,dziękowali, łamali chleb i wzajemnie przypominali sobie kosztowne obietnice,które Bóg im dał przez proroków i objaśnienia niektórych z nich, które im dał


378 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Mistrz. Przez pewien czas chrześcijanie świętowali pierwszy i siódmy dzieńtygodnia. Pierwszy dzień świętowali na pamiątkę zmartwychwstania Pańskiego, asiódmy dawał im dogodniejszą sposobność do głoszenia poselstwa ewangeljiwśród żydów” (Złoty Wiek 15.04 1928 s. 116 [ang. 21.09 1927 s. 818]).

W jednej z publikacji z 1928 roku autorstwa J. F. Rutherforda (zm. 1942),drugiego prezesa tej organizacji, o niedzieli napisał on:

„Lecz, po pierwsze, dzień sabatu, który był postanowiony przez prawo Boże,nie jest niedzielą, która obecnie jest obchodzona przez narody świata tego. (...)Dlatego duchowieństwo ma niewłaściwy dzień postanowiony, chociażby nawet iprawo wykładali prawdziwie” („Rząd” 1928 s. 73).

Ale i nawet wtedy nadal Świadkowie Jehowy sami obchodzili niedzielę.Przedstawiamy być może ostatni cytat z publikacji Towarzystwa Strażnica z roku1932, w którym zachęcało ono do świętowania niedzieli i wymieniało podstawybiblijne dla przyjęcia tego dnia:

„Pytanie: Czy chrześcijanina obowiązuje święcenie niedzieli? Jak mi wiadomo,zamieniono sobotę na niedzielę za czasów rzymskiego cesarza KonstantegoWielkiego.

Odpowiedź: Zupełnie mylne jest mniemanie, że święcenie niedzieli datuje sięod czasu rzymskiego cesarza Konstantego Wielkiego. Wprawdzie cesarz tenwydał dekret, który nakazywał ówczesnemu nominalnemu chrześcijaństwusprawowanie swych obrządków religijnych w niedzielę i powstrzymywanie się wtym dniu od wszelkiej pracy ręcznej, jednak istotnie święcenie niedzieli wzięłoswój początek już za życia pierwszych chrześcijan. Okoliczność, że Pan naszpowstał z umarłych w niedzielę i że się po zmartwychwstaniu przeważnie w tymdniu ukazywał swym uczniom, skłoniła pierwszych chrześcijan do zbierania się wniedzielę na pamiątkę wielkiej radości, jakiej doznali z powoduzmartwychwstania Jezusa. Również obrządek łamania chleba obchodzili w owymdniu, na pamiątkę niedzieli, w którą ukazał się im Jezus, którego poznali przyłamaniu chleba, kiedy im dostatecznie dowiódł, że to był on sam, chociaż bardzozmieniony, i że im wtedy »otworzył zmysł, żeby zrozumieli Pisma« (Ew. Łukasza24:35-43). (...) Nawet ludzie nie znający Pisma Św. przyznają, że po sześciudniach pracy człowiekowi potrzebny jest dzień wypoczynku. Z tego też względuprawdziwi chrześcijanie dobrze czynią, jeżeli święcą niedzielę, tembardziej żeustawodawstwo w krajach tak zwanych chrześcijańskich niedzielę przepisuje jakodzień wypoczynku. Naturalnie naśladowcy Chrystusa w niedzielę nie tylkomodlić się będą i śpiewać, ale będą się starali w tym dniu szczególnie nieść


379 of 433 02/17/2014 03:19 PM

poselstwo o Królestwie Bożym innym ludziom” („Złoty Wiek” 15.04 1932 s.123).

Współczesne artykuły i książki Towarzystwa Strażnica źle wspominająniedzielę:

„W latach dwudziestych lud Jehowy przestał obchodzić ‘Boże Narodzenie’[1928] oraz inne święta, których pogańskie pochodzenie stało się dla niego jasne”(Strażnica Rok CVIII [1987] Nr 19 s. 17).

„W latach dwudziestych i trzydziestych światło zrozumienia Biblii z biegiemczasu coraz bardziej się nasilało. Zaprzestano obchodzenia świeckichuroczystości i świąt, takich jak Boże Narodzenie. Zaniechano również innychpraktyk i wierzeń, gdy zrozumiano, że swymi korzeniami tkwią w tradycjachzniesławiających Boga” („Świadkowie Jehowy - głosiciele Królestwa Bożego”1995 s. 79).

Obecnie Towarzystwo Strażnica niedzielę nazywa „pogańską”, a przyjęcie jejna dzień święty określa jako objaw „odstępstwa”:

„Kościół rzymski wprowadził więc celebrowanie święta wielkanocnego wpogańską niedzielę...” (Strażnica Rok CV [1984] Nr 9 s. 6).

„Dopiero po śmierci apostołów nadano niedzieli takie znaczenie i zaczęto jąnazywać ‘dniem Pańskim’. Stanowiło to element odstępstwa, przepowiedzianegoprzez Jezusa i apostołów...” (Strażnica Nr 8, 1991 s. 27).

Interesujące jest to, jak Towarzystwo Strażnica rozumie „pogańskość” niedzieliprzyjętej przez chrześcijan, skoro samo uczy, jak zobaczymy, że stała się onadniem wolnym od pracy dopiero w 321 roku (poganie wcześniej nie mieliwolnego dnia w niedzielę).

Czy również nazwie ono pozostałe dni „pogańskimi”? Czy poniedziałek - dzieńKsiężyca, wtorek - dzień Marsa, środa - dzień Merkurego, czwartek - dzieńJupitera, piątek - dzień Wenus i sobota - dzień Saturna są według ŚwiadkówJehowy równie „pogańskie” jak niedziela?

Który dzień tygodnia nie byłby „pogański” według Towarzystwa Strażnica?Czyżby niedziela była szczególnie „pogańska”?Czy w pozostałe dni poganie nie upamiętniali swoich bożków - planet, a tylko

wyjątkowo w niedzielę słońce?


380 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Ciekawe, że drugi cytowany fragment ze Strażnicy, jak się wydaje, bardzowcześnie datuje pojawienie się ‘instytucji niedzieli’ („po śmierci apostołów”).Wyrażamy tu zadowolenie, że Towarzystwo Strażnica choć raz przyznało, że‘odkrycie’ niedzieli nie nastąpiło dopiero w 321 roku.

Krytycznie o niedzieli uczy również znany podręcznik Towarzystwa Strażnicapt. „Prowadzenie rozmów na podstawie Pism” 2001 (s. 304).

Tę naukę podtrzymuje też wydany w 2006 roku słownik Świadków Jehowy pt.„Wnikliwe poznawanie Pism” (ang. ed. 1988), którego naukę przedstawimyponiżej i z którym przeprowadzimy polemikę.

Oto zawarte w nim słowa o niedzieli:Hasło ‘Sabat’.„Po śmierci Jezusa jego apostołowie nigdy nie nakazali obchodzenia sabatu.

Nie wymieniono go wśród wymagań obowiązujących chrześcijan ani w Dziejach15:28, 29, ani później. Nie ustanowiono też nowego sabatu, ‘dnia Pańskiego’.Choć Jezus zmartwychwstał w dniu nazywanym dziś niedzielą, Biblia nigdzie niewskazuje, by ten dzień miał być upamiętniany jako ‘nowy sabat’ albo wjakikolwiek inny sposób. Niektórzy usiłują uzasadnić świętowanie niedzieliwersetami z 1 Koryntian 16:2 i Dziejów 20:7. Ale w liście do Koryntian Pawełjedynie zachęcił chrześcijan, by każdego pierwszego dnia tygodnia odkładali wswych domach pewną sumę na potrzeby braci w Jerozolimie. Pieniędzy tych niemieli przekazywać w miejscu zebrań; należało je zatrzymać do przyjazduapostoła. A spotkanie Pawła z braćmi z Troady w pierwszym dniu tygodnia,opisane w Dziejach Apostolskich, nie mogło się odbyć kiedy indziej, skoronastępnego dnia udawał się on w dalszą podróż. Jak widać, pierwsi chrześcijanienie obchodzili ani dni, ani lat sabatowych. Dopiero w 321 r. cesarz Konstantynpostanowił, że niedziela (łac. dies Solis [‘dzień Słońca’], starodawna nazwazwiązana z astrologią i kultem słońca, a nie sabbatum [‘sabat’] ani dies Domini[‘dzień Pański’]) ma być dniem odpoczynku dla wszystkich z wyjątkiemrolników” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 658).

Hasło ‘Dzień Pański’.„W Biblii wyraz ‘dzień’ może oznaczać okres znacznie dłuższy niż zwykła

doba (Rdz 2:4; Jn 8:56; 2Pt 3:8). Z kontekstu wynika, że ‘dzień Pański’, o którymmowa w Objawieniu 1:10, nie jest konkretnym dniem 24-godzinnym. Skoro Janznalazł się w tym dniu ‘w natchnieniu’, nie chodziło o któryś z dni tygodnia, bożeby się w nim znaleźć, apostoł nie musiałby doznawać natchnienia. A zatem


381 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wyrażenie ‘dzień Pański’ odnosi się do jakiegoś przyszłego czasu, w którymmiały się rozegrać wydarzenia ukazane w wizji Janowi” („Wnikliwe poznawaniePism” 2006 t. I, s. 521).

Jak widzimy, niewiele uczy o niedzieli słownik biblijny TowarzystwaStrażnica. Ale może takie ogólnikowe potraktowanie tego tematu posłużyło temu,by nie ukazywać całej teologicznej głębi „pierwszego dnia tygodnia”?Przemilczenie czegoś też ‘coś’ wyraża.

W każdym razie odniesiemy się tu tylko do przedstawionych zarzutów. Ale dlauzupełnienia tej problematyki odsyłamy do szczegółowego opracowaniapoświęconego adwentystom i ich stosunkowi do niedzieli, nawiasem mówiącbardzo podobnego do wyrażanego przez Świadków Jehowy, jak i osoby z kręgówateistycznych.

Oto wspomniane opracowanie:„Niedziela ‘Dniem Pańskim’ chrześcijan. Polemika z nauką adwentystów i

innych sabatarian” (patrz www.apologetyka.info lub www.piotrandryszczak.pl).

Niedziela ‘dniem Pańskim’ a „Wnikliwe poznawanie Pism”

1) Oto pierwszy fragment o niedzieli ze słownika Świadków Jehowy:„Po śmierci Jezusa jego apostołowie nigdy nie nakazali obchodzenia sabatu.

Nie wymieniono go wśród wymagań obowiązujących chrześcijan ani w Dziejach15:28, 29, ani później. Nie ustanowiono też nowego sabatu, ‘dnia Pańskiego’”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 658).

Co powiemy o tych słowach? Otóż zbieranie się chrześcijan w niedzielę stałosię zwyczajem, który nie wynikał z jakiegoś nakazu, czy „ustanowienia”.Podobnie było z nabożeństwami Izraelitów w szabat w synagogach. W StarymTestamencie nie ma postanowienia by wybudować synagogi i w każdy szabatzbierać się w nich, a jednak Chrystus, jak pobożni Żydzi, bywał w nich w soboty„swoim zwyczajem” Łk 4:16. Chrześcijanie więc podobnie zaczęli spotykać sięna modlitwie w dniu, w którym Jezus zmartwychwstał (przez co jakbywybudował Kościół por. J 2:21-22), ukazywał się im i zesłał Ducha Świętego (J20:19, 26; Dz 2:1).

Odnieśmy się jeszcze do słowa „nakazać”, bo Towarzystwo Strażnica tegoterminu używa mówiąc o sobocie i niedzieli.

Zapytajmy w związku z tym Świadków Jehowy, gdzie w Biblii Elżbieta


382 of 433 02/17/2014 03:19 PM

znalazła „nakaz” by małego Jezusa określić „swym Panem” (Łk 1:43)? KiedyTomasz otrzymał „nakaz” by Chrystusa nazwać „Bogiem” (J 20:28). Podobniebyło z niedzielą, którą chrześcijanie obrali bez „nakazu” na dzień poświęconyzmartwychwstałemu Jezusowi.

2) Oto kolejny fragment o niedzieli ze słownika Towarzystwa Strażnica:„Choć Jezus zmartwychwstał w dniu nazywanym dziś niedzielą, Biblia nigdzie

nie wskazuje, by ten dzień miał być upamiętniany jako ‘nowy sabat’ albo wjakikolwiek inny sposób” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 658).

Cóż powiemy o tym zdaniu? Zapytajmy Towarzystwo Strażnica, co to znaczy,że „Biblia nigdzie nie wskazuje, by ten dzień miał być upamiętniany”, skoropokazuje ona, że właśnie w niedzielę Jezus nie tylko zmartwychwstał, ale iukazywał się oraz zesłał Ducha Świętego (J 20:19, 26; Dz 2:1). Same te fakty, jaki to, że przynajmniej jeden raz Biblia mówi o późniejszym spotkaniu niedzielnym(Dz 20:7 por. J 20:26) oraz o odkładaniu pieniędzy dla potrzebujących w tendzień (1Kor 16:2), świadczy o tym, że niedziela była w pewien sposóbupamiętniana. Czyżby Świadkowie Jehowy uważali, że to wszystko działo sięprzez przypadek w pierwszym dniu tygodnia?

3) Oto następny fragment o niedzieli ze słownika Towarzystwa Strażnica:„Niektórzy usiłują uzasadnić świętowanie niedzieli wersetami z 1 Koryntian

16:2 (...). Ale w liście do Koryntian Paweł jedynie zachęcił chrześcijan, bykażdego pierwszego dnia tygodnia odkładali w swych domach pewną sumę napotrzeby braci w Jerozolimie. Pieniędzy tych nie mieli przekazywać w miejscuzebrań; należało je zatrzymać do przyjazdu apostoła” („Wnikliwe poznawaniePism” 2006 t. II, s. 658).

Co powiemy o tym fragmencie? Otóż nikt nie próbuje tekstem 1Kor 16:2„uzasadniać świętowania niedzieli”, a jedynie wskazać, że dzień ten był jakimśszczególnym dniem, skoro wtedy należało szczególnie pamiętać o braciachpotrzebujących pomocy. Towarzystwo Strażnica w swym słowniku jakoś nieuzasadniło biblijnie dlaczego właśnie w niedzielę miało mieć miejsce to, o czymwspomina Paweł. Nie wyjaśniło też dlaczego „w domach” chrześcijanie mieliodkładać pieniądze. Z tego fragmentu słownika nie widać również negacji„zebrań” w niedzielę, a jedynie wspomniano, że wsparcie miało być gromadzonew domach. Nie przypuszczamy również, by Świadkowie Jehowy zaprzeczali


383 of 433 02/17/2014 03:19 PM

temu, że chrześcijanie zbierali się każdego dnia (Dz 2:42, 46), a jedynie niedzielabyła nieodpowiednia do tego.

Oto kilka refleksji o 1Kor 16:2.Tekst ten nie wyklucza regularnych nabożeństw w każdą niedzielę, jak się

wydaje być może Świadkom Jehowy.Chrześcijanie mieli odkładać pewną kwotę, dosłownie „u siebie”, ale miało to

mieć miejsce właśnie w niedzielę, w którą jak wiemy z Dz 20:7 (patrz poniżej pkt4) odbywało się „łamanie chleba” i ten dzień miał być tym, w którym szczególniemieli oni pamiętać o potrzebujących braciach.

Akcentowanie przez Towarzystwo Strażnica słów „w domach”, skoro Pawełnie umieścił ich w swym liście, jest pewnym zaciemnianiem sprawy. Jeśli one niezostały w piśmie Apostoła umieszczone, to może właśnie dlatego by pozostawićnam inną możliwość odkładania dla biednych, np. „u siebie w zgromadzeniu”.

Słownik Towarzystwa Strażnica nie odpowiada na pytanie, dlaczego akurat naniedzielę Paweł wyznaczył odkładanie pieniędzy. Wydaje się bardziejprawdopodobnym to, że ten dzień odkładania pieniędzy musiał mieć jakieśznaczenie religijne - skoro z nazwy został wymieniony i była to zbiórkazorganizowana przez Kościół (!) - niż miałby być on bez znaczenia dniem wkulcie chrześcijan.

Zapytajmy dlaczego Paweł nie powiedział „niech każdy wybierze sobie jakiśdzień tygodnia” do odkładania pieniędzy dla biednych, ale wyznaczył konkretnieniedzielę na tę czynność? Widocznie, choć mieli chrześcijanie składać pieniądze„u siebie”, to musiały im się te dni odkładania ofiar z ‘czymś’ kojarzyć. Czy nie zniedzielnymi nabożeństwami?

Dlaczego mieli chrześcijanie odkładać pieniądze w domach? Otóż dlatego, żenie istniały jeszcze wtedy stałe miejsca nabożeństw i chrześcijanie spotykali się„po domach” (Dz 2:46) i zapewne co rusz w innych, a to by nie sprzyjałoodkładaniu ich w stałym miejscu. A może bezpieczeństwo ich też było nauwadze, bo mniejsza kwota nie jest zapewne pokusą dla złodziei wprzeciwieństwie do dużej ilości pieniędzy gromadzonych w stałympomieszczeniu.

Dodajmy tu, że jedna z publikacji Świadków Jehowy o powodach niedzielnegoodkładania funduszy dla biednych podała:

„Uczony Adolf Deissmann sugeruje, że mógł to być dzień wypłaty. Tak czyinaczej rada Pawła była praktyczna, bo w ciągu tygodnia pieniądze mogły się


384 of 433 02/17/2014 03:19 PM

rozejść” (Strażnica Nr 8, 1991 s. 27).Otóż z Biblii nie wynika, że niedziela była dniem wypłaty.Rada Pawła, jak i inne zalecenia, miały obowiązywać wszystkich chrześcijan,

przez wszystkie wieki, więc nie mógł on stosować się do jakiegoś tymczasowego,charakterystycznego dla jakiegoś regionu przypuszczalnego dnia wypłaty.

Jak widać Towarzystwo Strażnica zbudowało swe wnioski na wyłącznieprzypuszczeniach Deissmanna dotyczących rzekomego dnia wypłaty, a z tychsugestii wynika, że chrześcijanie to jakieś ‘niedorajdy’, które nie potrafiąrozplanować wydatków kiedykolwiek, a to planowanie mogli zrobić odpowiedniowyłącznie w pierwszy dzień tygodnia. A gdzie roztropność chrześcijańska?Wszystko to zaś oczywiście, gdyby ta „przypuszczalna” wypłata była w niedzielę.

Chrześcijanie mieli w niedzielę odkładać „to co właściwe”, więc nie byłozapewne potrzebne jakieś planowanie wydatków zaraz po otrzymaniu zapłaty zapracę, rzekomo co tydzień pierwszego dnia tygodnia. My dziś otrzymujemywypłatę na ogół raz w miesiącu, a umiemy wspierać Kościół co tydzień.

Nadanie tekstowi 1Kor 16:2 „świeckiego” charakteru („dzień wypłaty”) izrobienie z ofiar pochodzących od serca problemu „pieniędzy, które mogły sięrozejść”, wydaje się wysoce niestosowne.

Ważniejsze jest nie kiedy była wypłata w Koryncie, tylko to, że Paweł użyłsemickiego określenia „pierwszy dzień tygodnia”, co wskazuje na jerozolimskiepochodzenie niedzieli i to dało mu myśl na połączenie tego dnia ze zbiórkąpieniędzy.

Jak zauważymy poniżej w wypowiedziach uczonych, określenie „zbiórka”(logeia) pieniędzy nabiera w innych miejscach Nowego Testamentu, poprzezstosowane tam odmienne słowa, charakteru religijnego związanego z kultem,liturgią. Nie ma więc racji cytowana Strażnica, który tylko do „rady praktycznej”sprowadza „polecenie” (1Kor 16:1) Pawła.

Jeden z uczonych, E. Bianchi, o interesującym nas problemie napisał:„Zresztą już same nazwy, jakimi określa się kolektę, posiadają w znacznym

stopniu charakter liturgiczny (prosfora = ofiara: Dz 24,17; diakonia = służba: 2Kor 8,4 i 9,1; koinonia = wspólnota: 2 Kor 8,14 i 9,13; leitourgia = posługa: 2Kor 9,12) i mogą wskazywać na związek z kultem chrześcijańskim” („Niedziela.Dzień Pana. Dzień Człowieka” Poznań 1998, s. 111).

Powyższe stwierdzenia uzupełnia „Słownik Nowego Testamentu” (przekład bpK. Romaniuk, Poznań 1986):

„Są nadto dwa terminy, ukazujące początek i rezultat akcji miłosiernych:karpos: ‘owoc’ [Rz 15,28], charis: ‘dar darmo dany’ [1 Kor 16,2n.]. Z użyciem


385 of 433 02/17/2014 03:19 PM

tych terminów łączy się zazwyczaj temat ‘gorliwości’ (spoude) [2 Kor 8,8. (17).22 por. Gal 2,10] oraz dobrego przykładu Chrystusa [2 Kor 8,9]” (hasło ‘Zbiórkana ubogich’ s. 694).

Tę problematykę podsumował krótko H. Pietras SJ, który napisał:„Inne kościoły wspomagały ich więc, ale znaczące dla nas jest to, że właśnie

niedziela była dniem, w którym według Pawła w szczególny sposób powinnipamiętać o potrzebujących braciach. Warto jeszcze dodać, że w drugim liście dokościoła w Koryncie Paweł pisząc znowu o zbiórce na rzecz Jerozolimy określa jąsłowem ‘leitourgia’ [2 Kor 9:12], co pierwotnie znaczyło ‘posługiwanie wsprawach publicznych’. A jako że - jak wiemy - słowo to nabrało z czasem innegoznaczenia, musiał istnieć pierwotnie jakiś związek między kolektą na ubogich amszą świętą” („Dzień Święty” Kraków 1992, s. 11).

O ile słowa Pawła „Niechaj pierwszego dnia każdy z was coś odłoży [u siebie]”(1Kor 16:2) odczytamy nie tylko jako skierowane do poszczególnych wiernychjednej wspólnoty w Koryncie, ale do wszystkich całych kościołów, KościołaPowszechnego, to możemy je zrozumieć jako: „niech każda z was wspólnotaodłoży [u siebie] w kościele” coś w niedzielę.

Być może kierowani takim rozumieniem sprawy chrześcijanie, za czasówJustyna Męczennika (ur. 100), tak słowa 1Kor 16:2 wprowadzili w czyn u siebie.

On to, opisując zwyczaje chrześcijan pokazał, że połączyli oni obchodzeniednia świątecznego ze zbieraniem ofiar dla potrzebujących, co jest praktykowanedo dziś. Justyn przekazał nam następujące słowa:

„W dniu zaś, zwanym Dniem Słońca odbywa się zebranie w jednym miejscuwszystkich razem, i z miast i ze wsi. Tedy czyta się Pamiętniki apostolskie alboPisma prorockie (...) gdy modlitwa się skończy, przynoszą chleb oraz wino iwodę, a przełożony zanosi modlitwę a także dziękczynienie. (...) Wreszcienastępuje rozdawanie i rozdzielanie wszystkiego tego, co się stało Eucharystią,nieobecnym zaś rozsyła się ją przez diakonów. Ci którym się dobrze powodzi iktórzy mają dobrą wolę, dają co chcą, a wszystko, co się zbierze, składa się naręce przełożonego. On zaś roztacza opiekę nad sierotami, wdowami, chorymi alboz innej przyczyny cierpiącymi niedostatek, nad więźniami, obcymi gośćmi,jednym słowem śpieszy z pomocą wszystkim, co są w potrzebie” („Apologia”I:67,3-6).

Z satysfakcją trzeba podkreślić, że Świadkowie Jehowy w swym słownikuuznają w słowach z 1Kor 16:2 to, że dotyczą one wielu niedziel („by każdego


386 of 433 02/17/2014 03:19 PM

pierwszego dnia tygodnia odkładali”). Wiemy bowiem, że w przypadku „łamaniachleba w pierwszy dzień po szabacie” (Dz 20:7), uczą oni tylko o jednorazowym iprzypadkowym (okazjonalnym) łamaniu chleba w niedzielę.

Ciekawe czemu Świadkowie Jehowy, którzy tak mocno starają sięzakwestionować nasze rozumienie tekstu 1Kor 16:2, sami nie praktykująodkładania składek „pierwszego dnia tygodnia”. Czyżby pomimo swej rzekomejgorliwości w uznawaniu zasady sola Scriptura nie zauważyli, że List Pawła jestnatchniony i dotyczy wszystkich chrześcijan i to z całego okresu istnieniaKościoła? Czy cokolwiek przeszkadza im w wypełnianiu słów czy „polecenia” z1Kor 16:1-2?

Zapytajmy też: czy tylko przez przypadek wyznaczone przez Pawła niedzielneodkładanie ofiar dla ubogich (1Kor 16:2) odbywało się w tym samym dniu, wktórym zebrali się chrześcijanie by pożegnać Apostoła (Dz 20:7)? Dodajmy, żeoba te fakty miały miejsce w latach 56-57.

Czy tylko przypadkiem należy tłumaczyć to, że oba te wydarzenia odbywałysię w dzień w którym Chrystus zmartwychwstał, ukazywał się i zesłał DuchaŚwiętego?

4) Oto kolejne zdania ze słownika Towarzystwa Strażnica:„Niektórzy usiłują uzasadnić świętowanie niedzieli wersetami z (...) Dziejów

20:7. (...) A spotkanie Pawła z braćmi z Troady w pierwszym dniu tygodnia,opisane w Dziejach Apostolskich, nie mogło się odbyć kiedy indziej, skoronastępnego dnia udawał się on w dalszą podróż. Jak widać, pierwsi chrześcijanienie obchodzili ani dni, ani lat sabatowych” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t.II, s. 658).

Co powiemy o takich stwierdzeniach Towarzystwa Strażnica? Otóż niewiadomo dlaczego według niego spotkanie Pawła z braćmi „nie mogło się odbyćkiedy indziej”. Mogło odbyć się ono zarówno w dniu odejścia Pawła, jak i w dniupoprzedzającym to, albo nawet jeszcze wcześniej. Jednak podanie, że odbyło sięono w niedzielę, ma chyba jakieś znaczenie. Po cóż by podawały DziejeApostolskie dzień tygodnia odejścia Pawła, skoro według Świadków Jehowy tonie ma żadnego znaczenia? Biblia nie wymienia dni tygodnia, gdy one sąnieistotne.

J. Salij OP po przestudiowaniu „argumentów” jednego z uczonychadwentystów związanych z Dz 20:7 i opisanymi wydarzeniami z 57 roku, napisał:

„Otóż choćby Bacchiocchi poświęcił temu wersetowi nie dwanaście (s.


387 of 433 02/17/2014 03:19 PM

111-122), ale sto dwadzieścia stron druku, nie jest w stanie zmienić tegoświadectwa, który nie zaczyna się od słów: ‘Ponieważ postanowiliśmy pożegnaćPawła, zebraliśmy się w pierwszym dniu po szabacie’, ale brzmi w sposóbznacznie bardziej dla adwentystów niewygodny: ‘W pierwszym dniu po szabacie,kiedy zebraliśmy się na łamaniu chleba’, itd. I żadna sofistyka tego nie zmieni, żetekst sugeruje raczej to, iż Pawła pożegnano przy okazji ‘łamania chleba’, jakieodbywano wówczas ‘w pierwszy dzień po szabacie’.” („Poszukiwania w wierze”rozdz. ‘Spór o niedzielę’, Poznań 1991, s. 231).

Te same słowa, cytowanego dominikanina, można odnieść również doŚwiadków Jehowy.

Oto kilka refleksji o Dz 20:7.Gdyby spotkanie Pawła z chrześcijanami opisane w Dz 20:7 było tylko

okazjonalne (z powodu jego odjazdu), a nie z powodu obchodzenia niedzieli, toniezrozumiałe by było to, czemu Łukasz opisując te wydarzenie posłużył się takbogatym jego opisem teologicznym.

W Dz 20:7-12 występuje wiele aluzji do wydarzeń związanych z niedzielnymzmartwychwstaniem Jezusa i wieczorną Eucharystią w Wielki Czwartek.Cytowany już E. Bianchi o tym pisze:

„Liczne detale tego tekstu nadają wydarzeniu szczególnego kolorytu i silniepaschalną wymowę. Przede wszystkim (...) dynamika przejścia z nocy (20,7) ażdo poranka (20,11), z ciemności do światła; przejście od upadku w śmierć (20,9)do powstania ku życiu (20,12) młodego Eutycha, którego zmorzył sen;odpowiadający mu ruch zejścia (katabas: 20:10) i wejścia (anabas: 20,11) Pawła,który powoduje zmartwychwstanie chłopca...” („Niedziela. Dzień Pana. DzieńCzłowieka” Poznań 1998, s. 113).

„Ostatnia wieczerza” Pawła, która była „łamaniem chleba” (Dz 20:7),przypomina „Ostatnią Wieczerzę” Chrystusa, gdy On „łamał chleb” (Mt 26:26).

Poranne wskrzeszenie Eutycha (Dz 20:10) i „niemała radość” z tego faktuprzypomina poranne zmartwychwstanie Chrystusa i „wielką radość” (Mt 28:8, Łk24:41, J 20:20) chrześcijan z tego powodu.

Niektórzy badacze chcą widzieć nawet inne analogie w omawianym tekście np.„trzecie piętro” (Dz 20:9), z którego upadek spowodował prawdziwą śmierćEutycha, przyrównują do „trzech dni” prawdziwej śmierci Chrystusa. Patrz teżnp. „górna sala” (Mk 14:15, Dz 20:8), „wyjaśnianie Pism” (Łk 24:27, 32, Dz20:9, 11), światłość (Mk 16:2, Dz 20:8).


388 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Jeśli Świadkowie Jehowy twierdzą, że spotkanie niedzielne opisane w Dz 20:7było tylko specjalnym zgromadzeniem, to czyż nie odpowiedniejszym dniembyłby do tego każdy inny dzień, byle nie „dzień słońca”? Czy święty dzieńIzraelitów szabat nie byłby właściwszym, skoro niedziela miała ponoćzabarwienie pogańskie? Gdzie tu konsekwencja Świadków Jehowy?

Ciekawe, że o ile w przypadku 1Kor 16:2 („Niechaj pierwszego dniatygodnia”) Świadkowie Jehowy zgadzają się z tym, że można rozumieć ten tekstjako mówiący o „każdej niedzieli” („by każdego pierwszego dnia tygodnia”),choć mowa jest dosłownie jakby o jednej, to w stosunku do Dz 20:7 nie zgadzająsię na takie rozszerzenie łamania chleba na „każdą niedzielę”.

Warto też przypomnieć Towarzystwu Strażnica, że tekst Dz 20:7 nie miał byćtylko przekazem historycznym pewnego zdarzenia, ale Dzieje Apostolskie jakopismo natchnione miały być wskazówką dla wszystkich pokoleń chrześcijan, jakpostępować i żyć.

Mało tego, gdyby pożegnanie Pawła byłoby tylko przypadkowo w niedzielę,niezrozumiałe by było podawanie dnia tygodnia, w którym się ono odbyło. Doczego ta informacja miałaby nam służyć?

Tu też zaznaczmy, że chociaż w Listach i Dziejach Apostolskich wymienianejest wiele razy słowo „dzień” (w znaczeniu dni tygodnia np. Dz 4:3, 5, 10:9,14:20) to jednak z nazwy nie wymienia się żadnego z nich. Tylko dni świąteczneŻydów (np. sobota [Dz 13:14] i dzień Przaśników - Dz 12:3) i chrześcijan (dzieńPięćdziesiątnicy [Dz 2:1, 20:16, 1Kor 16:8] i pierwszy dzień tygodnia, czypierwszy dzień po szabacie - 1Kor 16:2, Dz 20:7) posiadają oznaczenia w tychpismach. Widać więc, że określenia „pierwszy dzień po szabacie”, czy „pierwszydzień tygodnia”, są terminami związanymi ze świątecznym charakterem niedzieli,analogicznie jak w przypadku pozostałych wymienionych świątecznych dni.

Zapytajmy też Świadków Jehowy: czy tylko przez przypadek zebranie wTroadzie w „pierwszy dzień po szabacie” (Dz 20:7) zbiega się z ustanowionymprzez Pawła niedzielnym odkładaniem ofiar dla ubogich (1Kor 16:2)? Dodajmy,że oba te fakty miały miejsce w latach 56-57.

Czy tylko przypadkiem należy tłumaczyć to, że oba te wydarzenia odbywałysię w dzień w którym Chrystus zmartwychwstał, ukazywał się i zesłał DuchaŚwiętego?

Przedstawiamy też jedno świadectwo z pism wczesnochrześcijańskich.


389 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Charakterystyczne dla poniższych zdań Tertuliana (ur. 155) jest to, że w sprawiezebrań niedzielnych chrześcijan odwołuje się on do praktyki Apostołów! Piszeon:

„Ale - powiesz - jak będziemy mogli się zebrać, w jaki sposób sprawowaćniedzielną uroczystość? Oczywiście tak, jak Apostołowie, ubezpieczeni wiarą, anie pieniędzmi. (...) Wreszcie, jeżeli nie możesz urządzić zebrania za dnia, masznoc [por. Dz 20:7n.]; światło Chrystusa ją rozjaśnia. Czy nie możesz tworzyćmałych grup, jeśli przecież Kościół jest już tam, gdzie jest trzech? Lepiej, żebyśnie widział tych twoich tłumów, niż miałbyś się zaprzedać w niewolę” („Oucieczce w czasie prześladowania” 14:1; cytat za „Dzień Święty” H. Pietras SJ,Kraków 1992, s. 112).

Jak z powyższego widać, nie jest prawdą to, co podaje słownik TowarzystwaStrażnica, że „pierwsi chrześcijanie nie obchodzili ani dni...”.

Na koniec przypomnijmy jeszcze, jak kiedyś Towarzystwo Strażnicakomentowało tekst Dz 20:7:

„pierwotny Kościół zgromadzał się każdego pierwszego dnia tygodnia na‘łamanie chleba’. - Dzieje Ap. 2:42, 46; 20:7. Zauważyliśmy poprzednio, żetygodniowy zwyczaj łamania chleba (...) było to przyjacielskie zebranie napamiątkę Jego zmartwychwstania i kilkorazowego łamania chleba, kiedy mielisposobność być z Panem (...) Pamiątka łamania chleba na pierwszy dzieńtygodnia, podczas którego oczy ich bywały otwarte, iż poznali Pana,prawdopodobnie było powodem, iż uczniowie odtąd przyjęli zwyczajzgromadzania się w ten pierwszy dzień, przyjmując wspólny posiłek” („NoweStworzenie” 1919 s. 582-583).

W części drugiej tego artykułu będziemy kontynuować polemikę zesłownikiem „Wnikliwe poznawanie Pism” (2006). Omówimy w niej międzyinnymi tekst Ap 1:10 oraz sprawę cesarza Konstantyna. Zamieścimy też„Dodatek. Biblijna niedziela w publikacjach Towarzystwa Strażnica”.

3.5. Niedziela i „Wnikliwe poznawanie Pism” (cz. II)

W pierwszej części tego artykułu omówiliśmy dawne znaczenie niedzieli wnaukach Towarzystwa Strażnica. Wspomnieliśmy o odrzuceniu jej przez tę


390 of 433 02/17/2014 03:19 PM

organizację w 1928 roku. Następnie rozpoczęliśmy polemikę ze słownikiemŚwiadków Jehowy pt. „Wnikliwe poznawanie Pism” (2006), którą tu będziemykontynuować. Zajęliśmy się w części pierwszej fragmentami z 1Kor 16:2 i Dz20:7. Tu zaś powiemy o Ap 1:10 i cesarzu Konstantynie.

Na końcu artykułu zamieścimy „Dodatek. Biblijna niedziela w publikacjachTowarzystwa Strażnica”, a w zakończeniu powiemy też o kilku innych tekstachniedzielnych.

Niedziela ‘dniem Pańskim’ a „Wnikliwe poznawanie Pism”

1) Oto kolejne zdania ze słownika Towarzystwa Strażnica:„Dopiero w 321 r. cesarz Konstantyn postanowił, że niedziela (łac. dies Solis

[‘dzień Słońca’], starodawna nazwa związana z astrologią i kultem słońca, a niesabbatum [‘sabat’] ani dies Domini [‘dzień Pański’]) ma być dniem odpoczynkudla wszystkich z wyjątkiem rolników” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II,s. 658).

Cóż powiemy o tym fragmencie? Otóż cieszy fakt, że Towarzystwo Strażnicaw nim nie neguje, że niedziela była przed Konstantynem obchodzona przezchrześcijan, a jedynie twierdzi, że za jego czasów stała się ona dniem wolnym odpracy.

Poniżej przedstawiamy kilka świadectw z pism wczesnochrześcijańskichmówiących o niedzieli, jako dniu obchodzonym przez wyznawców Chrystusa. Napoczątek krótki cytat z publikacji Towarzystwa Strażnica, o najstarszympozabiblijnym źródle chrześcijańskim:

„Jednym z najwcześniejszych pozabiblijnych zbiorów zasad wiarychrześcijańskiej jest Didache, czyli Nauka dwunastu apostołów. Zdaniemniektórych historyków dzieło to, składające się z 16 krótkich rozdziałów,pochodzi sprzed roku 100 n.e. Jego autor jest nieznany” (Strażnica Nr 3, 1992s.19).

Oto zaś fragment o niedzieli z tego dzieła i innych pism:„Didache” (ok. 90 r. [uczeni datują od 70 do 150 r.]) - „W dniu Pana, w

niedzielę, gromadźcie się razem, by łamać chleb i składać dziękczynienie, awyznawajcie ponad to wasze grzechy, aby ofiara wasza była czysta. Niechaj nikt,kto ma jakiś spór ze swoim bratem, dopóki się nie pogodzą, nie bierze udziału wtym zgromadzeniu, aby nie została skalana wasza ofiara. Oto bowiem słowa Pana:‘Na każdym miejscu i w każdym czasie składać mi będą ofiarę czystą, ponieważ


391 of 433 02/17/2014 03:19 PM

jestem Królem wielkim, mówi Pan, a imię moje budzi podziw miedzy narodami’[Ml 1:11, 14]” (14:1-3).

Ignacy Antiocheński (†107) - „Tak więc nawet ludzie żyjący dawniej w starymporządku rzeczy doszli do nowej nadziei i nie zachowują już szabatu, aleobchodzą dzień Pański, w którym to przez Jezusa Chrystusa i przez śmierć Jegotakże i nasze życie wzeszło jak słońce. Niektórzy wprawdzie temu przeczą, leczprzecież właśnie przez tę tajemnicę otrzymaliśmy wiarę i po to w niej trwamy...”(„Do Kościoła w Magnezji” 9:1).

„List Barnaby” (ok. 130 r. [niektórzy uczeni datują 70-79 r.]) - „Popatrzcie, coto znaczy: Nie te teraźniejsze szabaty są dla mnie przyjemne, lecz ten, który samustanowiłem i w którym doprowadziwszy wszystko do spoczynku uczyniępoczątek dnia ósmego, to jest początek nowego świata. Dlatego też świętujemy zradością dzień ósmy: w dniu tym Jezus powstał z martwych i ukazawszy się[uczniom] wstąpił od nieba [Łk 24:51, J 20:17]” (15:8-9).

Justyn Męczennik (ur. 100) - „W dniu zaś, zwanym Dniem Słońca, odbywa sięzebranie w jednym miejscu wszystkich razem, i z miast i ze wsi. Tedy czyta sięPamiętniki apostolskie albo Pisma prorockie, póki czas pozwala. Potem, gdylektor skończy, przełożony daje żywym słowem upomnienie i zachętę donaśladowania tych nauk znakomitych. Następnie wszyscy z miejsc powstajemy imodlimy się. Poczem, jak się już powiedziało, gdy modlitwa się skończy,przynoszą chleb oraz wino i wodę, a przełożony zanosi modlitwy tudzieżdziękczynienia, ile tylko może, lud zaś z radością odpowiada: Amen. Wreszcienastępuje rozdawanie i rozdzielenie wszystkim tego, co się stało Eucharystią,nieobecnym zaś rozsyła się ją przez diakonów. Ci którym się dobrze powodzi, iktórzy dobrą mają wolę, dają co chcą, a wszystko, co się zbierze, składa się naręce przełożonego. On zaś roztacza opiekę nad sierotami, wdowami, chorymi,albo z innej przyczyny cierpiącymi niedostatek, nad więźniami, obcymi gośćmi,jednym słowem śpieszy z pomocą wszystkim, co są w potrzebie. Zgromadzeniazaś nasze dlatego odbywają się w Dniu Słońca, ponieważ to pierwszy dzień, wktórym Bóg przetworzył ciemności oraz materię i świat uczynił, ponieważ i JezusChrystus, nasz Zbawiciel, tego samego dnia zmartwychpowstał. W przeddzieńbowiem Dnia Saturna został ukrzyżowany, a nazajutrz po tymże dniu, to znaczy wDzień Słońca, objawił się apostołom i tę im podał naukę, którąśmy niniejszymWaszej przedłożyli uwadze” („Apologia” I:67,3-7).


392 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Nie będziemy tu cytować pozostałych tekstów wczesnochrześcijańskich oniedzieli, ale za to poinformujemy, że kilkanaście takich fragmentówzainteresowany znajdzie w rozdziale ‘Inne teksty wczesnochrześcijańskie oniedzieli’ w moim w opracowaniu pt. „Niedziela ‘Dniem Pańskim’ chrześcijan.Polemika z nauką adwentystów i innych sabatarian” (patrz www.apologetyka.infolub www.piotrandryszczak.pl).

Co zaś powiemy o Konstantynie? Czy rzeczywiście chrześcijanie przed jegopostanowieniem z 321 roku nie odpoczywali w niedzielę?

Otóż wydaje się, że tam gdzie były ku temu warunki, starano się w pierwszychwiekach uczynić ten dzień wolnym od pracy. Przykładowo gdy pan-chrześcijanini jego niewolnik-chrześcijanin wspólnie uczestniczyli w Eucharystii, to zapewnerównież razem wstrzymywali się od zajęć.

Istnieje kilka tekstów z pism wczesnochrześcijańskich, które mówią oodpoczynku w niedzielę:

Tertulian (ur. 155) - „W dniu zmartwychwstania Pana (...) musimypowstrzymać się od wszystkiego, co przynosi niepokój i od naszych codziennychzajęć, odkładając również nasze interesy, by nie dawać okazji diabłu” („Omodlitwie” 23:2; cytat za „Niedziela. Dzień Pana. Dzień Człowieka” E. Bianchi,Poznań 1998, s. 128, 169).

„Jeśli chodzi o odpoczynek dla ciała, masz nie tylko parę dni, ale wiele.Poganie bowiem mają tylko jeden dzień świąteczny w roku, a ty masz co osiemdni [por. J 20:26]” („O bałwochwalstwie” 14:7; cytat za „Dzień Święty” H.Pietras SJ, Kraków 1992, s. 53).

Klemens Aleksandryjski (ur. 150) - „A zatem dzień siódmy [sobota] ogłoszonyzostał jako dzień odpoczynku oraz przez powstrzymanie się od zła stał się czasemprzygotowania do dnia stanowiącego prapoczątek stworzenia świata [niedziela],stając się dla nas dniem odpoczynku, zaś istotowo to dzień samego początkuświata (...) Od tego dnia świeci nam pramądrość i poznanie” („Kobierce”VI:138,1-2).

Podobnie pisał Klemens Aleksandryjski (ur. 150) o chrześcijańskichgnostykach (I/IIw.), którzy uczyli:

„Odpoczynek duchowych ludzi wypada w dniu Pana, w dniu ósmym [por. J20:26], który jest nazwany dniem Pana [por. Ap 1:10]” („Wypisy z Theodota”


393 of 433 02/17/2014 03:19 PM

I:63,1).

„Didaskalia” (tuż po 200) - „Nie przedkładajcie nad Słowo Boże potrzebobecnego życia, lecz w dniu niedzielnym, odkładając na bok wszelkie sprawy,śpieszcie do kościoła” (2:59,2; cytat za „Niedziela. Dzień Pana. DzieńCzłowieka” E. Bianchi, Poznań 1998, s. 169).

Jeszcze jedna refleksja. Otóż o ile słownik Świadków Jehowy sugerujewprowadzenie niedzieli w chrześcijaństwie w 321 roku, to inne publikacjeTowarzystwa Strażnica wskazują czasem na co innego. Przykładowo Strażnica Nr6, 1994 s. 4 mówi o II wieku wspominając niedzielę Wielkanocy:

„Jednakże w II stuleciu niektórzy zaczęli zmieniać czas obchodzenia tejuroczystości. Urządzali Pamiątkę w pierwszym dniu tygodnia (odpowiadającemuobecnie niedzieli) (...) Uważano również, iż większe znaczenie ma dzieńzmartwychwstania niż śmierci Jezusa. Dlatego wybrano niedzielę”.

Czyżby tu była jakaś niekonsekwencja Towarzystwa Strażnica, skoro różnieokreśla się motywy i czas zaistnienia ‘instytucji’ niedzieli?

Co zaś powiemy o słowach: „Konstantyn postanowił, że niedziela (łac. diesSolis [‘dzień Słońca’], starodawna nazwa związana z astrologią i kultem słońca, anie sabbatum [‘sabat’] ani dies Domini [‘dzień Pański’])...”?

To, że Konstantyn (zm. 337) użył terminu „dzień Słońca”, a nie „dzień Pański”,nie dziwi, gdyż jak widzieliśmy z pisma Justyna Męczennika (ur. 100), było tonormalne świeckie określenie niedzieli przez długie wieki. Tak jak dziś jestobecne w języku angielskim słowo Sunday, a w niemieckim Sonntag, co oznaczawprost „dzień Słońca”.

Rzeczywiście w swoim postanowieniu Konstantyn napisał o „dniu Słońca”:„Wszyscy sędziowie i ludność miejska oraz wszelkiego rodzaju rzemieślnicy

mają wstrzymać się od pracy w czcigodnym dniu słońca. Jednakże ludnośćwiejska może swobodnie i bez przeszkód zajmować się uprawą roli, ponieważczęsto się tak zdarza, że w innym dniu nie da się tak dogodnie zasiać zboża czyobrobić winnicy; nie może więc przepaść dogodna okazja dana przez niebieskąOpatrzność” („Cesarz Konstantyn do A. Helpidiusza [prefekta Rzymu] z 3 III321. Kodeks Justyniana III:12,2 [529]”; cytat za „Dzień Święty” H. Pietras SJ,Kraków 1992, s. 127).

Użycie przez cesarza terminu „dzień Słońca” nie oznacza jednak, że tak jego


394 of 433 02/17/2014 03:19 PM

postanowienie rozumieli chrześcijanie, którzy określali niedzielę „dniemPańskim”. Oto ich komentarze do słów Konstantyna:

Euzebiusz z Cezarei (ur. 260) - „Konstantyn zarządził, by dzień, który jestczcigodny i pierwszy, dzień Pana i zbawienia, był uważany za dzień modlitwy.Jego słudzy, a równocześnie ludzie poświęceni Bogu, godni podziwu z powoduich życia i wszelkiej cnoty, odpowiedzialni za prowadzenie całego domu, a takżepretorianie, wierna straż osobista, uzbrojeni w charakter życzliwy i wierny, biorąccesarza za nauczyciela prawideł pobożności, czcili nie mniej Pański dzieńzbawienia, wznosząc w tym dniu modlitwy ulubione przez cesarza. Do tejpraktyki błogosławiony człowiek zachęcał wszystkich, gdyż ślubowałdoprowadzić wszystkich ludzi do pobożności. Dlatego też nakazał prawem, abywszyscy obywatele cesarstwa rzymskiego powstrzymywali się od pracy w dzieńzwany Pańskim, a również, by świętowali dzień przed szabatem, aby upamiętnić,jak sądzę, wspominane wypełnienie zbawienia, jakie w tym dniu nastąpiło.Pragnąc nauczyć żołnierzy czci, w ten dzień zbawienia, który słusznie nazywa siędniem światła i słońca, zwolnił tych, którzy przystąpili do wiary w Boga, abymogli bez przeszkód wiernie iść do kościoła i modlić się. Tym, którzy nienawrócili się jeszcze na wiarę w Boże Słowo, osobnym prawem nakazał, by wniedzielę udawali się poza obszar zamieszkały, na otwarte pole, i tam razemzwracali się do Boga modlitwą, którą recytowali z pamięci. Nie powinni bowiempokładać nadziei ani we włóczni, ani w całym uzbrojeniu, ani we własnej silefizycznej, ale [powinni] poznać Boga, który jest ponad wszystkim, dawcęwszelkiego dobra i samego zwycięstwa, do którego należy się zwracaćustalonymi modlitwami, podnosząc ręce ku niebu, zwracając w górę oczy duszy,ku Królowi nieba i wzywając Dawcę zwycięstwa, Zbawiciela, Opiekuna iPomocnika. Wszystkich żołnierzy on sam nauczył jednej modlitwy i kazał im takmówić w języku Rzymian...” (Vita Constantini IV; cytat za „Dzień Święty” H.Pietras SJ, Kraków 1992, s. 128-9).

Sozomen (V w.) - „Co zaś do tak zwanego dnia Pańskiego, który Hebrajczycynazywają pierwszym dniem tygodnia, a poganie poświęcają czci słońca, i co dodnia poprzedzającego szabat, cesarz Konstantyn zarządził, aby wtedy wszyscywolni byli od sądów i od innych zajęć urzędowych i czcili Boga przeznabożeństwa i modły. A szanował ów dzień Pański dlatego, że tego właśnie dniaChrystus zmartwychwstał, a ten drugi dlatego, że w tym dniu Chrystus zostałukrzyżowany” („Historia Kościoła” I:8,22; cytat za „Dzień Święty” H. Pietras SJ,Kraków 1992, s. 130).


395 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Widzimy zatem, że nie Konstantyn wprowadził chrześcijanom niedzielę, jakodzień święty, ale fakt zmartwychwstania Jezusa był dla nich motywemobchodzenia tego dnia. Cesarz tylko udogodnił im odpoczynek w pierwszym dniutygodnia. Euzebiusz zaś użył w swym piśmie i chrześcijańskiego terminu „dzieńPański” i określenia Konstantyna „dzień Słońca”.

2) Oto ostatni fragment o niedzieli ze słownika Towarzystwa Strażnica (hasło‘Dzień Pański’):

„W Biblii wyraz ‘dzień’ może oznaczać okres znacznie dłuższy niż zwykładoba (Rdz 2:4; Jn 8:56; 2Pt 3:8). Z kontekstu wynika, że ‘dzień Pański’, o którymmowa w Objawieniu 1:10, nie jest konkretnym dniem 24-godzinnym. Skoro Janznalazł się w tym dniu ‘w natchnieniu’, nie chodziło o któryś z dni tygodnia, bożeby się w nim znaleźć, apostoł nie musiałby doznawać natchnienia. A zatemwyrażenie ‘dzień Pański’ odnosi się do jakiegoś przyszłego czasu, w którymmiały się rozegrać wydarzenia ukazane w wizji Janowi” („Wnikliwe poznawaniePism” 2006 t. I, s. 521).

Musimy tu z innej publikacji Towarzystwa Strażnica uzupełnić to, jak onorozumie, że określenie dzień Pański „odnosi się do jakiegoś przyszłego czasu”.Chodzi Świadkom Jehowy nie o jakiś eschatologiczny ‘dzień końca’, lecz o czasod roku 1914. Oto słowa o Ap 1:10 z ich komentarza do Apokalipsy:

„A zatem pierwsza wizja oraz zawarte w niej rady odnoszą się do dniaPańskiego, który zaświtał w roku 1914” („Wspaniały finał Objawienia bliski!”1993 s. 24).

Co powiemy o tych słowach Towarzystwa Strażnica? Otóż interpretacja „dniaPańskiego” (Ap 1:10), jako czasu od roku 1914, nie była znana ani Apostołom,ani ich uczniom. Wymyślili ją dzisiejsi Świadkowie Jehowy i to dopiero okołoroku 1925. Oni nie przedstawiają nawet żadnego z pisarzywczesnochrześcijańskich, który by potwierdzał ich koncepcję i nazywał „dniemPańskim” z Ap 1:10 jakiś czas eschatologiczny. Jest za to wielu takich, którzy taknazywają niedzielę (patrz poniżej).

Określenie „dzień Pański” oznacza w Biblii dzień zwycięski Boga. Takimdniem dla Jezusa, naszego Boga (J 20:28), był dzień zwycięstwa nad śmiercią.Każda niedziela jest więc upamiętnieniem tamtego wydarzenia. Równieżukazywania się Chrystusa w niedzielę były zapowiedzią Jego powrotu i ukazaniasię w eschatologicznym dniu Pańskim. Nie przez przypadek też dalsze słowa


396 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Biblii po Ap 1:10 mówią o fakcie zmartwychwstania Pana: „Jam jest Pierwszy iOstatni, i żyjący. Byłem umarły, a oto jestem żyjący na wieki wieków i mamklucze śmierci i Otchłani” Ap 1:17-18.

Czy dzień zmartwychwstania był tak ważny dla pierwszych chrześcijan, żebygo nazywać „dniem Pańskim”?

Oczywiście! Ps 118:22-24 proroczo wskazywał na dzień Chrystusa Pana:„Kamień odrzucony przez budujących stał się kamieniem węgielnym (...) Otodzień, który Jahwe uczynił: radujmy się zeń i weselmy!”.

W Dz 4:10-11 Piotr odniósł fragment tego Psalmu do Chrystusa-Kamienia,mówiąc też o Jego zmartwychwstaniu: „w imię Jezusa Chrystusa (...) którego Bógwskrzesił z martwych (...) On jest kamieniem, odrzuconym przez was budujących,tym, który stał się głowicą węgła”. Zresztą słowa tego Psalmu już wcześniejChrystus odnosił do siebie (Mt 21:42-44, Mk 12:10-11, Łk 20:17-18).

Ten ‘dzień’ więc, w którym się dokonało wspomniane zmartwychwstanieChrystusa, to niedziela - dzień Pana. Tego dnia towarzyszyła niewiastom iApostołom - jak zapowiadał Psalm - „wielka radość” (Mt 28:8, Łk 24:41, J20:20).

Warto wiedzieć, że pisarze wczesnochrześcijańscy, czasem nawet samym„dniem” z tego Psalmu nazywają Chrystusa, który w niedzielę stwarzał świat izmartwychwstał: np. „List Barnaby” (ok. 130 r.) 6:4; Klemens Aleksandryjski (ur.150) „Kobierce” VI:145,5; Cyprian (ur. 200) „O Modlitwie Pańskiej” 35.

Nie mają też racji Świadkowie Jehowy, którzy uczą, że określenie „dzieńPański” (Ap 1:10) musi mieć jakby znaczenie eschatologiczne (czas od roku 1914do końca świata), a nie służy dla oznaczenia konkretnego dnia tzn. niedzieli. W Iz58:13 szabat jest nazwany ‘dniem Jahwe’: „jeśli nazwiesz szabat rozkoszą, aświęty dzień Jahwe czcigodnym”. Analogicznie dzień Pański jest dla luduChrystusowego dniem świętym i jest to niedziela (Ap 1:10).

W Biblii greckiej dzień Pański, jako dzień powrotu Chrystusa, określony jestinnymi słowami niż niedziela z Ap 1:10, czego język polski jednak nie ukazuje.W pierwszym przypadku stosowane są słowa hemera tou kyriou lub hemerakyriou (1Tes 5:2, 1Kor 1:8, 5:5 por. w LXX Iz 2:12, 13:6, Ez 13:5, 30:3, Jl 2:1,11, 3:4, Am 5:18, 20, Sof 1:14, Ml 3:23), a w drugim kyriake hemera (Ap 1:10),które to określenie pada tylko jeden raz w Biblii. W pierwszym przypadkuodnośnie greckiego słowa „Pański” użyto dopełniacza (dosłownie: dzień Pana), aw drugim przymiotnika (dosłownie: Pański dzień).


397 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Jan nie musiał znaleźć się w dniu eschatologicznym aby dawać wskazówki dlakonkretnych kościołów jego czasów, które na dodatek znał osobiście (patrz Ap1:11 i 2:1-3:22). Mógł to być konkretny dzień - niedziela.

Samo to, że Świadkowie Jehowy stwierdzają, że dzień Pański z Ap 1:10 todzień eschatologiczny, czy raczej czas od 1914 roku, nadal nie daje namodpowiedzi na pytanie „kiedy” tzn. którego dnia, Jan znalazł się w duchu w tymdniu eschatologicznym. Apostoł mówi bowiem dosłownie: „Byłem w duchu wPańskim dniu” (Ap 1:10). Jeśli zaś znalazł się on w tym widzeniu dotyczącymdnia eschatologicznego w niedzielę, wszystko staje się jasne.

Niedzielę nazwało „dniem Pańskim” też wielu pisarzywczesnochrześcijańskich, których tu wspomnimy (pierwsze dwa tekstycytowaliśmy): „Didache” 14:1 (90-100 r.); Ignacy Antiocheński (†107) „DoKościoła w Magnezji” 9:1; Ireneusz (ur. 130-40) Fragm. 7; KlemensAleksandryjski (ur. 150) „Kobierce” VII:76,4; Tertulian (ur. 155) De corona 3, „Omodlitwie” 23, „O chrzcie” 19; Orygenes (ur. 185) „Homilie do Księgi Wyjścia”7:5, „Przeciw Celsusowi” 8:22; Meliton z Sardes (II w.) „Dzień Pański”; Dionizy(II w.) „List Dionizego do Rzymian” i „Didaskalia” (tuż po 200) 2:25,2, 2:47,1.Nawet apokryficzne „Ewangelia Piotra” (IX:35, XII:50) z ok. 130-150r., „DziejeJana” (CVI) z ok. 150 r. i „Dzieje Piotra” (fragment koptyjski) z ok. 180-190 r.oraz heretyk z II w. Teodos (u Klemensa Aleksandryjskiego [ur. 150] „Wypisy zTheodota” 63:1) używają na oznaczenie niedzieli określenia „dzień Pański”.

Widać więc, że też środowisko nie całkiem ortodoksyjne wobec naukiKościoła, zachowało ten święty dzień (obszerne fragmenty z powyższych pismpatrz moje opracowanie pt. „Niedziela ‘Dniem Pańskim’ chrześcijan. Polemika znauką adwentystów i innych sabatarian” [www.apologetyka.info lubwww.piotrandryszczak.pl]).

Warto pamiętać, że do dziś w języku greckim niedziela jest zwana „[dniem]Pańskim”.

Przy tak wielu świadectwach niekorzystnych dla Towarzystwa Strażnicamusiało ono przyznać: „Dopiero po śmierci apostołów nadano niedzieli takieznaczenie i zaczęto ją nazywać ‘dniem Pańskim’. Stanowiło to elementodstępstwa...” (Strażnica Nr 8, 1991 s.27).

Tymczasem Świadkowie Jehowy nie mają żadnego dowodu dla swegowniosku, bo i go nie przedstawiają.

Ks. H. Pietras SJ na powyższy temat uczy: „Być może pierwotnie mówiono


398 of 433 02/17/2014 03:19 PM

tylko ‘Wieczerza Pańska’, jak to poświadcza Paweł w Pierwszym Liście doKoryntian (11,20), a jako że spożywano ją w niedzielę, przymiotnik ‘Pańska’zaczął oznaczać także sam dzień, być może dołączyło się do tego poczuciewłasnej odrębności i chęć przeciwstawienia się dniom świąt pogańskich, lub teżjeszcze doszło eschatologiczne wyczekiwanie ostatniego ‘dnia Pańskiego’, czylipowtórnego przyjścia Chrystusa, czego niedziela była znakiem” („Dzień Święty”Kraków 1992, s. 13).

Jakie jeszcze pochodzenie określenia „dzień Pański” przedstawiają znawcy tejdziedziny?

Otóż nawet uczony adwentystów, choć nie przyjmuje tego jako swego poglądu,to jednak podaje:

„Niemniej jednak powszechnie sugerowano, że chrześcijanie wymyśliliokreślenie ‘dzień Pański’ na znak świadomego protestu wobec istnienia ‘dniaImperatora - Sebasth hmera’, co najwidoczniej wypadało raz na miesiąc albobyć może nawet raz na tydzień. Używanie nazwy ‘dzień Imperatora’ znalazłopotwierdzenie w Azji Mniejszej, co ma dla nas doniosłe znaczenie, skoro okazałosię, że tam właśnie wyrażenie ‘dzień Pański’ zaczęło być najpierw używane”(„Od soboty do niedzieli” S. Bacchiocchi, Warszawa 1985, s. 127).

Również wspomina o tym katolicki biblista A. Jankowski OSB:„W wielu językach z czasem stanie się ta nazwa [dzień Pański] terminem

technicznym (Dominica, domenica, dimanche itd.), a powstała ona zapewne wAzji Mniejszej jako reakcja na określenie jednego z dni tygodnia mianemsebasth - «cesarskiego»” („Apokalipsa Świętego Jana. Wstęp - Przekład zOryginału - Komentarz” Poznań 1959, s. 142).

Ale też inaczej, także biblijnie, można wykazać, że niedziela w Piśmie Św.nazwana jest „dniem Pańskim”.

Otóż Zesłanie Ducha Świętego nastąpiło w niedzielę (Dz 2:1, Kpł 23:15-16)przez co Bóg wskazał, że dzień ten jest też dniem Ducha Świętego. Piotr tęniedzielę nazywa „dniem Pańskim” (Dz 2:16, 20). Choć może wydawać się, żedzień Pański z Dz 2:20 to tylko odległy dzień końca świata, to jednak tak nie jest(fragment ten może mieć też dwa znaczenia). Dz 2:16 mówią: „ale spełnia sięprzepowiednia proroka Joela”, więc cały jej fragment tzn. Dz 2:17-21 ulegająwypełnieniu. Poprzedzać ten dzień Pański miały np. „dziwy [‘cuda’ NP] na górze(...) i znaki na dole (...) Krew i ogień (...) słońce zamieni się w ciemności” Dz2:19-20. Natomiast o tych znakach Dz 2:22 mówią, że się wypełniły: „Jezusa (...)


399 of 433 02/17/2014 03:19 PM

posłannictwo Bóg potwierdził niezwykłymi czynami, cudami i znakami [„cuda,dziwy i znaki” ks. Dąbr.] por. Łk 23:44-45, 12:49, Dz 2:3, J 19:34.

Przypis do Dz 2:20 w Biblii Poznańskiej mówi: „posługując się proroctwemJoela (3,1-5) [Piotr] odniósł jego treść do czasów mesjańskich, zwłaszczawyrażenie: dzień Pański wielki i wspaniały (w. 20) w rozumieniu Piotra oznaczawłaśnie dzień zesłania Ducha Świętego”.

Widać więc, że niedziela Zesłania Duch Świętego została nazwana „dniemPańskim”, podobnie jak niedziela zmartwychwstania (Ap 1:10).

Aby na koniec osłabić argumentację Towarzystwa Strażnica, jak również zkronikarskiego obowiązku, pragniemy przedstawić zmienność jego nauki.

Oto dawna opinia Towarzystwa Strażnica (z czasów C. T. Russella [zm. 1916]),zamieszczona w jednym z podręczników. Okazuje się, że wspominany „dzieńPański” nie zaczynał się kiedyś dla niego w roku 1914, tylko w roku 1873! Otosłowa mówiące o tym:

„Wierzymy, iż Słowo Boże dostarcza nam niewątpliwego dowodu na to, żeobecnie żyjemy w tym ‘Dniu Pańskim’; że on zaczął się w roku 1873 i trwaćbędzie czterdzieści lat” („Nowe niebiosa i nowa ziemia” 1958 s. 213).

Inna wypowiedź Towarzystwa Strażnica, z 15 listopada 1916 (po śmierciRussella, zm. 31.10 1916) roku, wskazuje że „dniem Pańskim” z Ap 1:10 była dlaniego niedziela oraz jakiś nieodległy czas, ale zapewne nie rok 1914, bo ten minąłdwa lata wcześniej:

„Przypuszczalnie Apostoł miał wizję pierwszego dnia tygodnia, dziś zwanegoniedzielą. Dla chrześcijan to szczególny dzień Pański - dzień, w którym naszZbawiciel powstał z martwych, i w którym wszyscy - zgodnie z obietnicą SłowaBożego - otrzymali życie a nasze nadzieje dzięki Chrystusowi zostałyprzyspieszone. W tym określeniu widzimy też odniesienie do Wieku Millenium,często zwanego w Piśmie - ‘dniem Pana’. Dziś, według naszego zrozumieniachronologii, żyjemy w bliskości tego Dnia Chrystusa; i jest to właściwiedostatecznie blisko, że zaczynamy widzieć cudowne rzeczy Boskiego charakteru iplanu” (ang. Strażnica Nr 22, 1916 s. 343).

Przez wiele lat, aż do 1961 roku, Świadkowie Jehowy czasy od roku 1914nazywali „dniem Jehowy” a nie „dniem Jezusa (Pańskim)”. Nawet biblijneokreślenie „dzień Pański” z Ap 1:10 odnosili oni do Jehowy (patrz np.„Bogactwo” 1936 s. 232):


400 of 433 02/17/2014 03:19 PM

„opisuje Janową wielką wizję o dniu Jehowy, w jakim znajdujemy się teraz odroku 1914. Jan istotnie zaznaczył wówczas, w roku 96, iż w otrzymanej wizji byłuniesiony w strumieniu czasu, gdyż mówi on: ‘(...) iż byłem w dniu Pańskim...’ -Obj. 1:10, 11” (Strażnica Nr 17, 1952 s. 8).

„Od chwili narodzin Królestwa w roku 1914 nastał był dzień Jehowy” („Noweniebiosa i nowa ziemia” 1958 s. 228; patrz też s. 231, 334).

„Obecnie, kiedy żyjemy w ‘dniu Jehowy’, wielki Bóg nieba ‘czyni cuda’ (...)Jest to dzień, którego Dawid oczekiwał z radością (...) W naszych czasachnowożytnych, w roku 1914 Jehowa ustanowił wiecznotrwałe Królestwo niebios,którego władzę oddał w ręce kogoś większego niż Dawid...” (Strażnica Nr 10,1961 s. 2).

Od 1961 roku czasy od 1914 roku Towarzystwo Strażnica dla odmiany nazywa„dniem Pańskim”, natomiast „dzień Jehowy” to „koniec obecnego systemurzeczy” (Armagedon).

Mało tego, poucza ono głosicieli, by nie mylili obu dni:„Przejmującego lękiem dnia Jehowy nie należy mylić z ‘dniem Pańskim’,

wspomnianym w Księdze Objawienia 1:10” (Strażnica Nr 24, 1997 s. 11).Można by tu zapytać, kto pierwszy „mylił” te dni, czy głosiciele, czy

Towarzystwo Strażnica?Ale to nie wszystko, bo właśnie Towarzystwo Strażnica kiedyś utożsamiało oba

dni:„Chrystus Jezus zasiadł w roku 1914 na tronie królewskim w niebie i od tej

chwili począwszy ma do Armagedonu wykonać pewne dzieło. Ten okres znanyjest jako ‘dzień Pański’ albo ‘dzień Jehowy’.” (Strażnica Nr 19, 1960 s. 9).

Inna publikacja również prostuje tą naukę pytając i odpowiadając:„Czym ‘dzień Pański’ różni się od ‘dnia Jehowy’? (Objawienie 1:10; Joela

2:11). (...) W punkcie kulminacyjnym dnia Pańskiego nastanie napawający lękiemdzień Jehowy...” (Strażnica Nr 8, 1998 s. 31).

Dodatek. Biblijna niedziela w publikacjach Towarzystwa Strażnica

Prócz tekstów biblijnych o niedzieli, które Towarzystwo Strażnica przytoczyło(Dz 20:7, 1Kor 16:2) w swym słowniku „Wnikliwe poznawanie Pism” (2006) iuznawało kiedyś (Ap 1:10), istnieje kilka innych przywoływanych w jego


401 of 433 02/17/2014 03:19 PM

różnych publikacjach. Nie będziemy tu wymieniać tych, które są powszechnieznane z Nowego Testamentu (Mt 28:1, Mk 16:2 9; Łk 24:1, 13, 33-34, 36; Jan20:1, 19), ale zajmiemy się wspomnieniem innych, o których nawet niektórzyŚwiadkowie Jehowy nie wiedzą, że takie istnieją i widnieją w ich czasopismach iksiążkach. Oto te teksty: J 12:12-15, 20:26, Dz 2:1.

Wjazd triumfalny do Jerozolimy - J 12:12 (J 12:1, 19:31)„Pytanie (1909). - Jeżeli papiestwo jest Anty-Chrystem, dlaczego trzymamy się

starych tradycji Palmowej Niedzieli, Wielkiego Piątku i Rannego NiedzielnegoZmartwychwstania? (...) Co rozumiemy przez Palmową Niedzielę? Nie myślę, żekatolicy ją ustanowili. Jezus ją dał nam parę stuleci przed ustanowieniemKatolickiego kościoła. (...) Palmowa Niedziela nie była ustanowiona przezRzymsko-katolicki kościół. Palma reprezentowała zwycięski przejazd Króla przezmiasto” („Co kaznodzieja Russell odpowiadał na zadawane jemu liczne pytania”1947 [ed. ang. 1917] s. 391-392).

„Była niedziela, 9 dzień miesiąca Nisan w roku 33 n.e., pięć dni przed jegowstrząsającą śmiercią. Dnia tego Jezus doprowadził swą obejmującą cały naróddziałalność głoszenia Królestwa Bożego do punktu kulminacyjnego z bardzowidowiskowym zakończeniem” (Strażnica Rok XCV [1974] Nr 3 s. 8).

„Zmierzał właśnie do Jeruzalem, żeby w niedzielę, 9 Nisan, czyli w pięć dniprzed żydowską Paschą, wjechać triumfalnie do tego świętego miasta” (StrażnicaRok XCV [1974] Nr 5 s. 1).

„W odpowiednim, przez Boga wyznaczonym czasie, to znaczy w niedzielę,dnia 9 Nisana roku 33 n.e., Jezus w myśl proroctwa Zachariasza 9:9 wjechał doJeruzalem i wszedł do świątyni...” (Strażnica Rok XCVII [1976] Nr 5 s. 10).

„Tryumfalny wjazd Chrystusa do Jeruzalem. Następnego ranka, w niedzielę,Jezus z uczniami opuszcza Betanię...” („Największy ze wszystkich ludzi” 1991rozdz. 102).

„W niedzielę 9 Nisan Jezus tryumfalnie wjeżdża do Jerozolimy” (Strażnica Nr18, 2000 s. 16).

Ciekawe, że w latach 50-tych XX wieku Towarzystwo Strażnica uczyło w tej


402 of 433 02/17/2014 03:19 PM

sprawie o poniedziałku i 10 Nisan (!):„Dzień, w którym ludzie wymachiwali Jezusowi palmami, nie był niedzielą,

lecz poniedziałkiem 10 Nisan, r. 33 po Chr.” („Upewniajcie się o wszystkichrzeczach” ok. 1957 [ang. 1953] s. 62).

Tomasz po ośmiu dniach - J 20:26„Następnej niedzieli, gdy uczniowie byli zgromadzeni w wieczerniku i Tomasz

był z nimi, Pan Jezus znowu się ukazał” („Stworzenie czyli historja biblijna wobrazach” 1914 s. 71); ten sam tekst patrz też „Złoty Wiek” 01.04 1928 s. 111;

„Potem ukazał się dopiero za tydzień (w niedzielę wieczór) Apostołom. Tymrazem i Tomasz był z nimi w Jeruzalemie. - Ew. Jana 20:26-29” („Harfa Boża”1921 s. 172).

„Później On się okazał uczniom w Jeruzalem, gdy Tomasz był z nimi. To jużbyło w tydzień później po Jego zmartwychwstaniu. - Jana 20:26-29”(„Wyzwolenie” 1929 s. 173).

That meeting was late in the day, and we are told that “eight days later hisdisciples were again indoors.” (John 20:26) Let us assume that the count beganwith Sunday so the eight days would end on the next Sunday. (ang. Strażnica 15.111961 s. 677).

On the other hand, mention is made that on certain occasions Christ’s disciplescame together on the first day of the week. (John 20:19, 26; Acts 20:7). (ang.Przebudźcie się! 22.11 1972 s. 6).

„Jednakże po upływie tygodnia [Tomasz] ujrzał i usłyszał Jezusa na innymzgromadzeniu, a przekonawszy się o jego tożsamości, wyznał: ‘Pan mój’. (...)Czy [Jezus] spytał Tomasza, gdzie był w ubiegłym tygodniu?” (Strażnica TomXCII [1971] Nr 7 s. 11).

„Jana 20:26-31 (...) Na tydzień przed tym zdarzeniem z Tomaszemzmartwychwstały Jezus rozmawiał z Marią Magdaleną...” (Strażnica Rok XCVI[1975] Nr 6 s. 11).

„[Jan] Miał zaszczyt ujrzeć wskrzeszonego Jezusa jeszcze tego samego


403 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wieczoru (Jn 20:19; Łk 24:36) i w następnym tygodniu (Jn 20:26)” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. I, s. 877).

Jak widzimy, choć Towarzystwo Strażnica w ostatnich latach unika używaniasłowa „niedziela”, omawiając J 20:26, ale i tak mówiąc o kwestii tygodniapotwierdza dzień o którym myślimy.

Zesłanie Ducha Świętego - Dz 2:1„A zatem nie było przypadkowym tylko zbiegiem okoliczności, że Jezus

powstał z umarłych dnia 16 Nisana roku 33 n.e. - 1 Kor. 15:20. Następnie,poczynając od 16 Nisana, liczono siedem sabatów, czyli tygodni, apięćdziesiątego dnia składano ofiarę z pierwocin plonów pszenicy (3 Mojż.23:15-21). Dzień ten przyjęto nazywać Pięćdziesiątnicą (po grecku: Pentekostos),i nazwa ta była w użyciu także za czasów apostołów (Dzieje 2:1, NT). Właśnietego dnia w roku 33 n.e., kiedy przypadł on według naszej rachuby na niedzielę,to jest pierwszy dzień żydowskiego tygodnia, zdarzyło się w Jeruzalem, że duchświęty wylany został na pierwszych chrześcijan, czyli naśladowców Chrystusa. -Dzieje 2:1-36” (Strażnica Nr 17, 1965 s. 10).

„I właśnie dziesięć dni po wstąpieniu Jezusa do nieba nastał ten nader doniosłydzień Pięćdziesiątnicy, niedziela, 6 Siwana roku 33 naszej ery. Przed dziewiątągodziną rano wydarzył się cud. Na stu dwudziestu uczniów Jezusa, którzy czekalizebrani w sali na piętrze pewnego domu w Jeruzalem, został wylany święty duchBoży...” (Strażnica Nr 1, 1969 s. 4).

„tak zresztą było w wypadku 120 uczniów bezgrzesznego Jezusa, oczekującychw Jeruzalem w niedzielę, 6 Siwana 33 roku n.e. na dalszy bieg wydarzeń”(Strażnica Rok CI [1980] Nr 20 s. 4);

„Jakże ekscytujące wydarzenia rozegrały się w Jerozolimie w niedzielę rano6 Siwan 33 roku n.e.! Tuż przed godziną dziewiątą zdarzył się cud - osobyzebrane w pewnej sali ‛zaczęły mówić różnymi językami’ (Dzieje 2:4)”(Strażnica 15.08 2008 s. 25).

Patrz też książka pt. God’s Kingdom of a Thousand Years Has Approached1973 s. 103, 170.

Zakończenie


404 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Jak z powyższego widać, przynajmniej trzy niedziele po kolei mają doniosłeznaczenie w Biblii:

Niedziela Palmowa (J 12:12);Niedziela Zmartwychwstania (J 20:1);Niedziela zbierania się chrześcijan (J 20:26) i potwierdzenia Bóstwa Jezusa (J

20:28).Niektórzy uczeni zaś uważają, że także ukazanie się Jezusa nad Jeziorem

Tyberiadzkim (J 21:1-23) dokonało się w niedzielę. Mają to potwierdzać np.słowa „To już trzeci raz, jak Jezus ukazał się uczniom od chwili, gdyzmartwychwstał” (J 21:14), nawiązujące do wcześniejszych dwóch niedziel (J20:19, 26).

Mało tego, to ukazanie się Jezusa, jak się okazuje, nie było trzecim, leczczwartym opisanym przez Jana: J 20:14, 19, 26, 21:1-23. Widać więc, że Apostołliczy „dni” ukazywań się Chrystusa (pierwsze dwa ukazania były tej samejniedzieli), a nie same objawienia, i w związku z tym jest bardzo prawdopodobne,że opis z J 21:14 dzieje się w kolejną niedzielę. Liczba trzech dni niedzielnych (zpalmową czterech) ma też zapewne swoje znaczenie symboliczne,dowartościowując kolejne niedziele.

Jeśli dodamy do tego trzy kolejne epizody niedzielne (Dz 20:7, 1Kor 16:2, Ap1:10), to będziemy mieć siedem wspomnień o niedzieli. Natomiast gdyuwzględnimy to, że 1Kor 16:2 mówi o pierwszym dniu tygodnia w liczbiemnogiej, to mamy w Biblii opisanych wiele niedziel.

Niektórzy bibliści uważają, że także określenie „trzeciego dnia” (J 2:1) z KanyGalilejskiej może oznaczać niedzielę, tak jak wielokrotnie termin ten odnosi siędo niedzieli zmartwychwstania (teksty poniżej).

Jest to, jak w przypadku stwarzania świata (Rdz 1:5) rozpoczętego w niedzielę,jakby nowe dzieło Boże, zaczynające się tego dnia, w którym Jezus „objawiłswoją chwałę” J 2:11.

Jeden z komentarzy biblijnych podaje, że termin „trzeciego dnia” z J 2:1 możezawierać „także aluzję do zmartwychwstania Jezusa (C. H. Dodd, Interpretation),punktu kulminacyjnego Jego chwały” („Ewangelia według św. Jana. Wstęp -Przekład z oryginału - Komentarz” ks. L. Stachowiak, Poznań-Warszawa 1975 s.145).

Niedziela, jako dzień zmartwychwstania Chrystusa, zapowiadało kilka tekstówStarego Testamentu. Określenie „trzeciego dnia” w Biblii łączy się z podjętymprzez Boga działaniem mającym wyzwolić i zbawić Jego wiernych (Rdz 22:4,42:18, Wj 19:16, Joz 2:16, Jon 2:1, Ezd 8:15 i 32, Est 5:1, Oz 6:2). Identyczne


405 of 433 02/17/2014 03:19 PM

słowa „trzeciego dnia” padają w nawiązaniu do osoby Jezusa i Jegozmartwychwstania (Mt 16:21, 17:23, 20:19, 27:63n., Mk 8:31, 9:31, 10:34, Łk9:22, 18:33, 24:7, 21, 46, Dz 10:40, 1Kor 15:4). Przez tak częste powtarzanieprzez Chrystusa formuły „trzeciego dnia”, jest jasne, że dla chrześcijan,szczególnie judeochrześcijan, niedziela stała się dniem, w którym należałoupamiętniać zbawcze dzieło Boga. Szerzej o tym zagadnieniu patrz „Niedziela.Dzień Pana. Dzień Człowieka” E. Bianchi, Poznań 1998, s. 107-109.

Towarzystwo Strażnica powinno więc nam powiedzieć, czy tylko przypadeksprawił, że tak wiele zdarzeń z pierwszego dnia tygodnia odnotowało PismoŚwięte?

Na koniec pragnąłbym wyrazić podziękowanie J. Romanowskiemu zWarszawy, za pomoc w weryfikacji tekstów źródłowych.

Teksty pism wczesnochrześcijańskich (poza oznaczonymi bezpośrednio)cytowane według:

„Ojcowie Apostolscy” tłum. A. Świderkówna, Warszawa 1990;„Apologia. Dialog z Żydem Tryfonem. Święty Justyn filozof i męczennik” Ks.

A. Lisiecki, Poznań 1926;„Kobierce. Klemens Aleksandryjski” tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska,

Warszawa 1994;„Klemens Aleksandryjski, Wypisy z Theodota” tłum. P. Siejkowski, Kraków

2001.

3.6. Aid to Bible Understanding a „Wnikliwepoznawanie Pism” (cz. 1)

Do roku 1969 Świadkowie Jehowy nie mieli żadnego swojego słownikabiblijnego. Chociaż krytykowali inne tego typu leksykony, encyklopedie czykomentarze, to jednak często korzystali z nich, choć były one wydawane przezkościoły zaliczane przez nich do Babilonu Wielkiego. Oczywiście publikacjeTowarzystwa Strażnica tylko wybiórczo przytaczały czy cytują nawet dziś teróżne słowniki, ograniczając się często do haseł potrzebnych tej organizacji.

Ciekawe wspomnienie związane z korzystaniem z tego typu publikacji


406 of 433 02/17/2014 03:19 PM

przywołuje Raymond Franz (1922-2010), były członek Ciała KierowniczegoŚwiadków Jehowy (w latach 1971-1980). Oto jego słowa:

„Wiceprezes Towarzystwa Fred Franz uchodził za najwybitniejszego uczonegobiblistę organizacji. W wielu przypadkach udawałem się z pytaniami do jegobiura. Ku mojemu zaskoczeniu często odsyłał mnie do komentarzy biblijnych,mówiąc: ‘Dlaczego nie spojrzysz, co mówi Adam Clarke albo Cooke?’ Gdy zaśprzedmiot dotyczył głównie hebrajskiego tekstu Pisma Świętego, mówił: ‘Comówią komentarze Soncino?’. Nasza biblioteka w Betel zawierała całe zestawyregałów wypełnione tego typu komentarzami. Ponieważ były one produktempracy teologów i uczonych innych wyznań, nie przywiązywałem do nich zbytwiele wagi i - podobnie jak innym ludziom z wydziału - towarzyszyła miniepewność, a nawet nieufność, gdy miałem z nich korzystać. Karl Klein,długoletni pracownik Działu Redakcyjnego, mówił czasem o korzystaniu z tychkomentarzy; w sposób dosadny wyrażał się, że jest to ‘ssanie mleka z sutekBabilonu Wielkiego’, czyli imperium religii fałszywej - zgodnie z interpretacją,jaką Towarzystwo nadawało symbolowi ‘wielkiej nierządnicy’ z KsięgiObjawienia” („Kryzys Sumienia” R. Franz, 2006 s. 23).

W drugiej połowie lat 60-tych XX wieku zapadła w Towarzystwie Strażnicadecyzja o wydaniu swojego słownika biblijnego.

Do tworzenia jego zaangażowany został między innymi wspomniany R. Franz,który właściwie przewodniczył komitetowi składającemu się z kilkunastu osób.Był w nim też członek Ciała Kierowniczego L. Swingle (zm. 2001) i E. Dunlap(zm. 1999), sekretarz Szkoły Gilead, którzy później dołączyli się do tej pracy(patrz jw. s. 22).

Początkowo, bo w 1969 roku, wydano jakby pierwszą część tego angielskiegosłownika, zawierającą hasła od litery A do słowa Exodus (patrz „Skorowidz dopublikacji Towarzystwa Strażnica 1986-2000” 2003 s. 430). Później zmienionozamiar i postanowiono opublikować te dzieło w całości, a nie w kilku tomach, inie kontynuowano już serii wielotomowej w języku angielskim.

Z wielkim entuzjazmem opisano to wydanie częściowe z roku 1969 wangielskiej Strażnicy z roku 1970, a w rok później po polsku (patrz Strażnica TomXCII [1971] Nr 21 s. 3-14).

W roku 1971 Świadkowie Jehowy wydali w końcu swój słownik w całości. Takjak poprzedni tom, tak i teraz miał on tytuł Aid to Bible Understanding (jedentom, 1696 stron), który nigdy nie ukazał się po polsku (wydano edycje niemiecką,francuską, włoską, holenderską, hiszpańską). W niektórych językach został on


407 of 433 02/17/2014 03:19 PM

wydany w ośmiu tomach (np. po niemiecku), a po włosku aż w 47 tomikach.Kulisy powstawania tego podręcznika opisał szeroko wspominany R. Franz

(patrz „Kryzys Sumienia” R. Franz, 2006 s. 22-30, 79, 189-190, 329).Niewielu polskich Świadków Jehowy wie o istnieniu tego słownika, bo np. w

obszernej książce pt. „Świadkowie Jehowy - głosiciele Królestwa Bożego” (1995)wspomniano o nim zaledwie jeden raz, wymieniając jego tytuł po polsku: „Pomocdo zrozumienia Biblii” (s. 233). Czasem jednak w krajowych publikacjachodwoływano się do niego (np. Przebudźcie się! Nr 7, 1990 s. 27; „Będziesz mógłżyć wiecznie w raju na ziemi” 1990 s. 138).

Poniżej zamieszczamy kilka fragmentów opisujących omawiany słownik inasze uwagi do nich.

„Zespół pracujący nad wydaniem Pomocy do zrozumienia Biblii usilnie starałsię o stosowanie rady biblijnej: ‘Upewniajcie się o wszystkim; co godne, tegomocno się trzymajcie’ (1 Tes. 5:21, NW). Dążył do odsiania pszenicy od plew wzakresie informacji zawartych w różnych podręcznikach, encyklopediach isłownikach” (Strażnica Tom XCII [1971] Nr 21 s. 7).

Ciekawe, że Towarzystwo Strażnica tak ‘odsiewało’ te ‘plewy’ zachowując‘pszenicę’, że po kilkunastu latach samo odrzuciło swój słownik, zmieniając wielejego nauk i wydając nowy podręcznik pod zmienionym tytułem.

Oto kolejny fragment:„Każdy z czytelników znających język angielski powinien dążyć do osiągnięcia

pełnej korzyści z tej pomocy do studiowania Biblii, traktując ją jako darzgotowany przez Jehowę Boga” (Strażnica Tom XCII [1971] Nr 21 s. 11).

Ciekawe, że słownik, który był ‘darem’ od Boga Jehowy, TowarzystwoStrażnica odrzuciło i to tak szybko, wydając nowy zmieniony podręcznik.

Następny fragment ukazuje nam to, że jednak ten słownik biblijny rangą jestmniej ważny od czasopisma Strażnica (!):

„Jakie miejsce zajmie ona [Pomoc...] wśród pozostałej naszej literatury?Główny kanał doprowadzający pouczenia biblijne nadal znajdować będziemy wczasopiśmie Strażnica” (Strażnica Tom XCII [1971] Nr 21 s. 11).

Zastrzeżenie Towarzystwa Strażnica zdaje się być zrozumiałe, gdyż wStrażnicach łatwo można zmieniać wykładnie lub wprowadzać nowe choćby co


408 of 433 02/17/2014 03:19 PM

dwa tygodnie, zaś słownik pozostaje z takimi naukami z jakimi go wydano nacałe lata. Później dopiero można go było odrzucić.

Kolejny fragment ukazuje właśnie taki mechanizm. To znaczy, że wwydawanych czasopismach łatwiej można dostosowywać nowe nauki dokonkretnych potrzeb i w danym czasie:

„Z uwagi na obiektywne ujęcie tematu Pomoc do zrozumienia Biblii częstokroćwskazuje na wypełnienie proroctw w czasach starożytnych, ale na ogół nieomawia współczesnego spełnienia proroctw, jak wiele innych naszych publikacji.Może ona ułatwić czytelnikom wyłowienie zasad wplecionych w jakieśdoniesienie lub życiorys postaci biblijnej; zazwyczaj jednak pozostawiaczytelnikowi swobodę w zastosowaniu tych zasad do warunków dzisiejszych.Zatem Pomoc do zrozumienia Biblii nie zastępuje żadnej z naszychdotychczasowych publikacji” (Strażnica Tom XCII [1971] Nr 21 s. 11).

Widzimy z tego, że z jednej strony ponoć słownik ten ‘odsiewał plewy odpszenicy’, a z drugiej ranga jego była tak niska (niższa od Strażnicy), że w roku1988 zastąpiono go nowym podręcznikiem, a już wcześniej zmieniono wielenauk, które on zawierał.

Ciekawe wspomnienie z okresu powstawania omawianego podręcznikaprzytacza wspominany powyżej R. Franz. Dotyczy ono roku 607 przed Chr. Otojego słowa:

„Jak już powiedziałem w jednym z poprzednich rozdziałów, badania, któremusiałem przeprowadzić w związku z książką Aid to Bible Understanding(Pomoc do zrozumienia Biblii) uświadomiły mi, że przyjęta przez Towarzystwodata - 607 rok p.n.e., to jest rok zburzenia Jerozolimy przez Babilon - jestsprzeczna z całym historycznym materiałem dowodowym. Nie bacząc nadowody, wciąż ufałem tej dacie w przeświadczeniu, że ma ona biblijne poparcie.Bez roku 607 p.n.e. podstawowa data - 1914 rok - zostałaby podana wwątpliwość. Przyjąłem więc założenie, że w historycznych dowodach może tkwićjakiś błąd. Tak też argumentowałem w książce Pomoc” („Kryzys Sumienia” R.Franz, 2006 s. 189-190).

Oto zaś szersza relacja R. Franza na powyższy temat:„Jeśli chodzi o datę wyjściową - 607 rok p.n.e. - uważa się, że właśnie w tym

roku nastąpiło zburzenie Jerozolimy przez babilońskiego króla Nebukadneccara.


409 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Wiedziałem, że data 607 r. p.n.e. jest datą szczególną dla naszych publikacji, alenie uświadamiałem sobie do końca, dlaczego. Zbadanie tego jednego tematu‘chronologia’ zajęło mi długie miesiące. Zaowocowały one najdłuższymartykułem w słowniku. Większą część tego długiego czasu spędziłem wposzukiwaniach jakiegokolwiek dowodu, jakiegokolwiek faktu w historii, któryprowadziłby do daty 607 p.n.e. - tak ważnej dla naszych obliczeń wskazującychna rok 1914. Charles Ploeger, członek personelu Biura Głównego pracującywówczas jako mój sekretarz, przeszukał biblioteki całego Nowego Jorku szukającczegokolwiek, co od strony historycznej mogłoby uzasadnić datę 607 rok p.n.e.Nie znaleźliśmy absolutnie nic, aby ją podtrzymać. Wszyscy historycywskazywali na datę o dwadzieścia lat późniejszą (na 586/587 rok p.n.e. - przyp.tłum.). (...) Choć nie dawało mi to spokoju, pragnąłem wierzyć, na przekórwszystkim przeczącym temu dowodom, że nasza chronologia jest właściwa” (jw.s. 29).

Wydawało się, że omawiany słownik będzie służył Świadkom Jehowy przezdługie lata, nawet do samego Armagedonu. Taką sugestię wyrażono nawet wartykule opisującym go. Oto te słowa:

„Toteż ‘nabywajcie mądrości; a ze wszystkim, co nabywacie, nabywajciezrozumienia’. Kto tak uczyni, tego życie będzie pełniejsze i bogatsze. Nowaksiążka będzie mu w tym służyła pomocą. Nie wiemy dokładnie, ile lat jeszczepozostało doczesnemu porządkowi rzeczy, ale jego czas wyraźnie dobiega końca.Obyśmy wszyscy mądrze wyzyskali pozostałe chwile, skupiając uwagę napomnażaniu swego zrozumienia budującej treści Słowa Bożego!” (Strażnica TomXCII [1971] Nr 21 s. 13-14).

Z drugiej strony słownik ten wskazywał wielokrotnie na rok 1975 (lub 1974),w którym kończyło się 6000 lat od stworzenia Adama (patrz Aid to BibleUnderstanding 1971 s. 23, 33, 333, 387, 642, 1100). Wtedy zaś oczekiwano naszczęśliwe 1000-lecie, jak zapewniała jedna z publikacji:

„Niemniej chronologia biblijna wskazuje, iż Adam został stworzony jesieniąroku 4026 p.n.e., co na rok 1975 n.e. wyznacza chwilę, w której upłynie 6000 latdziejów ludzkich, po czym czeka nas 1000 lat panowania Królestwa Chrystusa.Dlatego bez względu na dokładną datę końca tego systemu rzeczy jest rzecząjasną, że pozostało niewiele czasu, bo do końca 6000 lat historii człowiekabrakuje jeszcze około pięciu lat” (Strażnica Nr 23, 1970 s. 10).


410 of 433 02/17/2014 03:19 PM

W roku 1971, gdy wydano omawiany słownik, R. Franz został powołany naczłonka Ciała Kierowniczego Świadków Jehowy. Być może jego praca nad tympodręcznikiem przyczyniła się do tego awansu.

Jednak w kilkanaście lat po roku 1975 Towarzystwo Strażnica opracowałonowy słownik. Miał on tytuł Insight on the Scriptures i został opublikowany wroku 1988.

R. Franz uważa nowy słownik Świadków Jehowy za „zrewidowaną” wersję‘starego’ i nawet wyraża zdziwienie, że nie wspomniano w nim o ‘poprzedniku’,tzn. o Aid to Bible Understanding (patrz „Kryzys Sumienia” R. Franz, 2006 s.29). Towarzystwo Strażnica jednak zmieniło jego tytuł i rozbiło materiał na dwatomy, choć treść obu leksykonów w większości pokrywa się.

R. Franz podkreśla jednak, że np. w artykule o chronologii „wprowadzonodaleko idącą zmianę, bowiem skrócono go do 20 stron [z 27 stron], przy czym nieprzyznano się do żadnych problemów dotyczących daty 607 roku p.n.e.”(„Kryzys Sumienia” R. Franz, 2006 s. 29).

Wydaje się, że Towarzystwo Strażnica tylko jeden raz wspomniało o obuswych słownikach biblijnych razem:

Insight on the Scriptures includes much of what was formerly in the book Aid toBible Understanding and a great deal more. In what respects is it different?Scores of sections have been revised and updated. There are also many newarticles as well as added features in Insight on the Scriptures. (ang. Strażnica15.03 1989 s. 10 [brak polskiego odpowiednika]).

W tym krótkim fragmencie choć wspomniano o pewnych „rewizjach” i„uaktualnieniach” tekstów, to jednak nie napisano o konkretnych „zmianach” wposzczególnych hasłach. Tym bardziej nie wymieniono odrzuconych nauk przezTowarzystwo Strażnica. Wszystko to pewnie po to, by nie zrazić swoichczytelników tym, że „słownik biblijny” może ulegać tak wielu modyfikacjom ikorektom. A przecież ta organizacja, która wydała oba te podręczniki, zawszetwierdziła iż uczyła tak jak Apostołowie. Ktoś mógłby tu w związku z tymzapytać: a która wykładnia była apostolska, czy ta ze starszego słownika, czy ta znowszego?

Być może zmiana jego tytułu, jak i to, iż nie wspomniano w nowympodręczniku o starszym, miało za zadanie odwieść głosicieli od ewentualnegoporównywania tej ‘zrewidowanej’ wersji z pierwowzorem. Może też to, że byłyczłonek Ciała Kierowniczego i zarazem były Świadek Jehowy miał kiedyś duży


411 of 433 02/17/2014 03:19 PM

udział w opracowaniu ‘starego’ słownika stał się powodem odsunięcia tegopodręcznika w cień, łącznie z jego tytułem, który zmieniono.

Cytowany powyżej angielski fragment pochodził z artykułu pt. “Insight on theScriptures”—A New Bible Encyclopedia, który omawiał to nowe dzieło, aleniestety nie ukazał się on w Strażnicy po polsku (ang. Strażnica 15.03 1989 s.10-11).

O wydaniu omawianego słownika ogłoszono zaś w artykule, będącym relacją zkongresu Świadków Jehowy w Montrealu, który odbył się latem 1988 r. Otosłowa z niego:

„Szczytowym momentem dwuczęściowego sympozjum było oddanie doużytku dwutomowego dzieła pt. Insight on the Scriptures (Wnikliwe poznawaniePisma Świętego), liczącego ponad 2500 stron; zawarte w nim pouczającewyjaśnienia i ilustracje pogłębią nasze docenianie spraw duchowych” (StrażnicaNr 5, 1989 s. 28).

Po jakimś czasie, gdy wydano polską edycję tego leksykonu, zmienionopierwotny zamiar dotyczący tytułu i zamiast „poznawanie Pisma Świętego”umiejscowiono na nim napis „poznawanie Pism”.

Później o wydaniu jego angielskiej wersji poinformowano też w znanympodręczniku Świadków Jehowy pt. „Świadkowie Jehowy - głosiciele KrólestwaBożego” 1995 s. 111, 123.

Po dwóch latach Towarzystwo Strażnica zaczęło wydawać Insight on theScriptures w innych językach (np. w roku 1990 po niemiecku i włosku). Późniejpojawiły się kolejne wersje np. hiszpańska, portugalska, japońska i holenderska.

Natomiast w roku 2006 organizacja ta opublikowała słownik ten w językupolskim pod tytułem „Wnikliwe poznawanie Pism” (dwa tomy po 1278 stronkażdy). Ukazał się on właściwie na początku roku 2007, choć widnieje w nimnapis „Wydrukowano w roku 2006”. Wcześniej jednak kilka haseł z niegoopublikowano w polskich Strażnicach w latach 1993-2002 (przeważnie z datą 15lutego).

W roku 2007 w wewnętrznym biuletynie Świadków Jehowy opublikowanoartykuł o omawianym słowniku, który jest bardzo podobny do wspomnianego zangielskiej Strażnicy z roku 1989. Nosił on tytuł Wnikliwe poznawanie Pism -nasz leksykon biblijny („Nasza Służba Królestwa” Nr 9, 2007 s. 4-6).

W związku z tym, iż ten leksykon ukazał się dopiero po 18 latach od wydania


412 of 433 02/17/2014 03:19 PM

oryginału angielskiego, Towarzystwo Strażnica zmuszone było do dokonania wnim przynajmniej kilku ‘korekt’ doktrynalnych. Dotyczy to nauk, które uległyzmianie w ostatnim czasie. O tym jednak powiemy poniżej, gdy będziemyporównywać oba słowniki angielskie i ten polski.

Postaramy się tu zestawić kilka tematów ze wspomnianych podręczników, abyukazać jakiego typu ‘korekty’ wprowadzano do nowszych ich edycji. Otoposzczególne rozdziały z tym związane, z których pierwsze pięć przedstawimy wtej części artykułu:

Lata 4027 oraz 1974 i 1975Grzech Adama i stworzenie EwyPokolenie roku 19147000 latZmartwychwstanie SodomitówSpirytysta GreberWielbienie i hołdPiotr w BabilonieKlucze PiotraBoże NarodzenieSąd owiec i kozłówCiało KierowniczeJubileuszWieczerza Pańska i symboliczne spożywanie Ciała i KrwiTransfuzja krwiZastępcza służba wojskowaModlitwa do JezusaPrzeszczepy narządów.

Lata 4027 oraz 1974 i 1975

Starszy słownik uczył o stworzeniu Adama w roku 4026 lub 4027 p.n.e. Wnowszym usunięto datę 4027. To samo dotyczyło roku 1974, który wyznaczał6000 lat od stworzenia Adama w roku 4027 p.n.e.

Pomimo iż w nowym słowniku utrzymano datę 4026, to jednak nie pojawia sięw nim także rok 1975 (!), który podobnie jak rok 1974 wskazywał ŚwiadkomJehowy czas, gdy minęło 6000 lat od stworzenia Adama. Oto porównanie tekstów(tekst angielski z 1988 roku jest identyczny jak polski, więc go pomijamy).

Aid to Bible Understanding 1971 Wnikliwe poznawanie Pism 2006


413 of 433 02/17/2014 03:19 PM

There are no actual records of ancient man, hiswriting, agriculture, and other pursuits, extendinginto the past before 4026 (or 4027) B.C.E., the dateof Adam's creation. According to Bible chronology,6,000 years of man's history will end about 1974 or1975 C.E. (s. 1100).

„Nie ma żadnych niepodważalnych dowodówdziałalności człowieka - ani w postaci zapisków, aniśladów dokonań w dziedzinie rolnictwa czyjakiejkolwiek innej - pochodzących sprzed r. 4026p.n.e., kiedy został stworzony Adam” (t. 1, s. 416).

This would have the effect of increasing by one thenumber of years B.C.E. as shown in this publicationfor each date from this point all the way back toAdam's creation, thus making that date 4027 B.C.E.(s. 23).

Brak tego fragmentu (patrz t. 1, s. 28).

and thereafter covers the period from man's creation(either 4027 or 4026 B.C.E., according to themethod of calculation employed) on down to theyear 1657 B.C.E., when Joseph died. (s. 642).

„Następnie obejmuje okres od stworzenia człowiekado 1657 r. p.n.e., w którym umarł Józef” (t. 2, s.615).

Zmiany powyższe wprowadzono pod wpływem tego, że nic się nie wydarzyłow roku 1975, o którym wspomnieliśmy wcześniej.

Grzech Adama i stworzenie Ewy

Starszy słownik Świadków Jehowy wskazywał na około 4026 rok, jako czasgrzechu Adama i ogłoszenia kary: Jehovah God, at Genesis 3:15, stated his purpose prophetically in the garden ofEden in the presence of Adam and Eve and the "serpent," about 4026 B.C.E. (Aidto Bible Understanding 1971 s. 387).

Ten fragment Towarzystwo Strażnica później w nowym słowniku nieznaczniezmieniło, usuwając niewygodną datę: „W Rodzaju 3:15 utrwalono proroczą wypowiedź Jehowy Boga, który wogrodzie Eden ogłosił swe zamierzenie w obecności Adama, Ewy i ‘węża’.”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 2, s. 525).

Datę tą usunięto, gdyż za bardzo wskazywała ona, że po 6000 lat od grzechupowinna nastąpić zmiana w świecie i nastać miało 1000-lecie, jak oczekiwano doroku 1975. Dziś Towarzystwo Strażnica nie wyznacza daty grzechu Adama.

Inną sprawą związaną z Adamem jest czas stworzenia Ewy. Przed rokiem 1975wskazywano, że ona została stworzona w tym samym roku co pierwszy człowiek.Później, po tym jak nic nie wydarzyło się w oczekiwanym roku, stwierdzono, żenie wiadomo kiedy Bóg stworzył Ewę.


414 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Otóż starszy słownik biblijny w jednym miejscu podaje, że Adam miał 130 lat,gdy narodził mu się syn Set, a w drugim wskazuje, iż Ewa miała 130 lat, gdyurodziła tego syna (patrz Aid to Bible Understanding 1971 s. 333, 538). Toukazuje jeden czas stworzenia tej pary. Oczywiście w nowym słownikuTowarzystwo Strażnica zmieniło już ten fragment dotyczący Ewy (patrz„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 1, s. 616).

Oto teksty dotyczące tego zagadnienia:Interestingly, Eve is the first one reported using God’s name, indicating that the

name Jehovah was known to the very first humans. Later she gave birth to Abel aswell at to other sons and daughters. At the age of 130 another son was born toher. (Aid to Bible Understanding 1971 s. 538; por. s. 333 - From Adam’s creationto the birth of Seth 130 years);

„Ewa jest pierwszą osobą opisaną w Biblii, która użyła imienia Bożego, coświadczy o tym, że imię Jehowa było znane już pierwszym ludziom. Późniejurodziła Abla, jak również synów i córki. Gdy Adam miał 130 lat, Ewa urodziłasyna, którego nazwała Set...” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 1, s. 616).

Widzimy, że w pierwszym fragmencie nie ma ani słowa o Adamie, a mówi siętylko o Ewie, zaś w drugim cytacie już wstawiono Adama, zamiast Ewy.

Pokolenie roku 1914

Towarzystwo Strażnica w wydanych swych słownikach dokonywało ‘korekt’także w kwestii ‘pokolenia’. Sami oceńmy różnice w poszczególnychpublikacjach, ale zaznaczmy, że w polskim tomie, wydanym już po odrzuceniunauki o „pokoleniu roku 1914” (listopad 1995 r.), usunięto nawet w przynajmniejjednym istotnym miejscu słowo „pokolenie”.

Aid to Bible Understanding 1971 Insight on the Scriptures 1988 Wnikliwe poznawanie Pism 2006In this instance, however, Jesuswas not speaking only of thethings that would befall naturalIsrael. He was answering aquestion as to what „sign” wouldmark his „presence” and „theconclusion of the system ofthings.” Therefore, he outlinedthings that would befall the Jewishnation during the execution of

In this instance, Jesus wasanswering a question regardingthe desolation of Jerusalem and itstemple as well as regarding thesign of his presence and of theconclusion of the system of things.Before his reference to “thisgeneration,” however, he hadfocused his remarks specificallyon his “coming on the clouds of

„Odpowiadał właśnie na pytaniadotyczące zburzenia Jerozolimy itamtejszej świątyni, jak równieżznaku jego obecności orazzakończenia systemu rzeczy.Słowa ‘to pokolenie’ musiały sięwięc odnosić do ludzi żyjących wokresie poprzedzającym r. 70.Jednakże Jezus używał terminu‘pokolenie’ także w odniesieniu


415 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Jehovah’s judgment uponJerusalem at the hands of theRoman general Titus. (Dan. 9:26)But his words also were evidentlyto have a later and largerfulfillment upon the system ofthings that would be in existenceduring his second presence, whenhe would come „in his glory”(Matt. 25:31-33; Rev. 1:7) In bothinstances Jesus was using the word„generation” in a literal sense, notin a symbolic or figurative sense,for the events Jesus described inthe context were literal. - Matt.chap. 24.

The people of this twentieth-century generation living since1914 have experienced these manyterrifying events concurrently andin concentrated measure -international wars, greatearthquakes, terrible pestilences,widespread famine, persecution ofChristians, and other conditionsthat Jesus outlined in Matthewchapter 24, Mark chapter 13, andLuke chapter 21. (s. 642);

heaven with power and greatglory” and the nearness of theKingdom of God. Immediatelyafterward, he continued withreferences to his “presence.” (Mt24:30, 37, 39; Lu 21:27, 31) Jesuswas using the word “generation”with reference to humans whoselives would in some way beassociated with the foretoldevents. - Mt 24.The people of this 20th-century

generation living since 1914 haveexperienced these many terrifyingevents concurrently and inconcentrated measure -international wars, greatearthquakes, terrible pestilences,widespread famine, persecution ofChristians, and other conditionsthat Jesus outlined in Matthewchapter 24, Mark chapter 13, andLuke chapter 21. (t. I, s. 918);

do ludzi, których życie miało sięwiązać z wydarzeniamizapowiedzianymi na czas jegoobecności (Mt 24).

Ludzie żyjący w okresie od r.1914 są świadkami wieluprzerażających nieszczęśćwystępujących w tym samymczasie i w ogromnym nasileniu; sąto wojny na skalęmiędzynarodową, wielkietrzęsienia ziemi, straszliwe zarazy,dotkliwe klęski głodu,prześladowanie chrześcijan orazinne wydarzenia przepowiedzianeprzez Jezusa, a zapisane w 24rozdz. Mateusza, 13 rozdz. Markai 21 rozdz. Łukasza” (t. II, s. 404).

Jesus, when foretellingJerusalem’s destruction and “theconclusion of the system ofthings,” showed that pestilencewould be a notable feature amongthe generation within whoselife-span the “great tribulation”would come. (Matt. 24:3, 21; Luke21:10, 11, 31, 32) (s. 1296).

Jesus, when foretellingJerusalem’s destruction and “theconclusion of the system ofthings,” showed that pestilencewould be a notable feature amongthe generation within whoselifetime the “great tribulation”would come. (Mt 24:3, 21; Lu21:10, 11, 31, 32) (t. II, s. 617).

„Zapowiadając zniszczenieJerozolimy oraz ‘zakończeniesystemu rzeczy’, Jezus wskazał, żew dniach poprzedzających ‘wielkiucisk’ ludzi utrapią m.in. zarazy(Mt 24:3, 21; Łk 21:10, 11, 31,32)” (t. II, s. 1130).

7000 lat

Towarzystwo Strażnica aż do roku 1987 nauczało, że każdy dzień stworzeniaBożego to okres 7000 lat (patrz Strażnica Rok CVIII [1987] Nr 3 s. 27). Otóż starszy leksykon wspomina o 7000 lat aż 3 razy (Aid to BibleUnderstanding 1971 s. 1427, hasło Sabbath Day). Natomiast nowszy słownik jużpomija ten okres (patrz Insight on the Scriptures 1988 t. 2, s. 833, hasło SabbathDay; por. polska edycja „Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 2, s. 658, hasłoSabat).


416 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Czas wydania angielskiego słownika, tzn. 1988 rok, jest znamienny, wobecfaktu, że okres 7000 lat w innych publikacjach występował ostatni raz rokwcześniej tzn. w 1987 roku.

Oto słowa ze starszego leksykonu, których brak w nowszym:Therefore, Paul continues, a sabbath (which in his day had been in existence

over 4,000 years and now, at this point in the twentieth century, nearly 6,000years) remains ‘for the people of God’ (Heb. 4:9) who are obedient and exercisefaith in Christ (...) Following the sabbatical pattern of sanctifying the seven partwould make the last 1,000 years of God’s 7,000-year rest a grand sabbath day ora sabbath within the 7,000-year sabbath (Aid to Bible Understanding 1971 s.1427, hasło Sabbath Day).

Odrzucenie nauki o 7000 lat również wiązało się z rokiem 1975 i jegooczekiwaniami, które się nie spełniły. Po 6000 lat od stworzenia Adama (w 1975r.) oczekiwano na 1000 lecie, które to miało dopełnić do 7000 lat dzieńodpoczynku Boga tzn. siódmy dzień.

Zmartwychwstanie Sodomitów

W czerwcu 1988 roku Towarzystwo Strażnica po raz kolejny zmieniło naukę ozmartwychwstaniu Sodomitów stwierdzając, iż nie będą oni wskrzeszeni (patrzang. Strażnica 01.06 1988 s. 30-31; pol. Strażnica 01.09 1989 s. 30-31).Wcześniej jednak nauczano, że oni zmartwychwstaną i taką wykładnięznajdziemy w obu angielskich słownikach Świadków Jehowy. Dopiero polskileksykon wydany w 2006 roku zawiera zmianę nauki Towarzystwa Strażnica. Otoporównanie starej i nowej wykładni z dwóch odpowiadających sobie słowników.

Insight on the Scriptures 1988 „Wnikliwe poznawanie Pism” 2006Jude mentions that “Sodom and Gomorrah . . . areplaced before us as a warning example byundergoing the judicial punishment of everlastingfire.” This would not conflict with Jesus’ statementabout a Jewish city that would reject the good news:“It will be more endurable for the land of Sodom andGomorrah on Judgment Day than for that city.”Sodom and Gomorrah were everlastingly destroyedas cities, but this would not preclude a resurrectionfor people of those cities. - Jude 7; Mt 10:15;compare Lu 11:32; 2Pe 2:6. (t. 2, s. 985).

„Jezus tak oto powiedział o mieście żydowskim,które odrzuciłoby dobrą nowinę: ‘W Dniu Sąduznośniej będzie ziemi Sodomy i Gomory niż owemumiastu’ (Mt 10:15; 11:23, 24). Z Judy 7dowiadujemy się jednak, że Sodoma i Gomora‘stanowią dany nam ostrzegawczy przykład przez to,że ponoszą sądową karę ognia wiecznego’. A zatemJezus najwyraźniej posłużył się hiperbolą, chcącpodkreślić, jak nieprawdopodobne jest to, bymieszkańcy niektórych miast żydowskich z I w. n.e.okazali skruchę, i to nawet w Dniu Sądu” (t. 2, s.768).


417 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Jesus himself said that the people of Tyre, Sidon, andSodom would be on hand for Judgment Day, someof the pagans being more likely to repent than manyto whom Jesus himself preached in Bethsaida,Chorazin, and Capernaum. - Mt 11:20-24; Lu10:13-15. (t. 2, s. 791).

„Jezus dał do zrozumienia, że w Dniu Sądu będąobecni także przynajmniej niektórzy mieszkańcyBetsaidy, Chorazynu i Kafarnaum. Otrzymająsposobność okazania skruchy, chociaż ze względu naich dawniejszą postawę może im to nastręczaćtrudności (Mt 11:20-24; Łk 10:13-15)” (t. 2, s.1171).

The apostle Peter said that by reducing Sodom andGomorrah to ashes, God condemned them, “setting apattern for ungodly persons of things to come.” (2Pe2:6) This mention by Peter and references by JesusChrist and Jude prove that Jesus and his disciplesacknowledged that these cities of the District hadactually existed and that they accepted the Biblicalaccount of them as true. Though the cities underwent“the judicial punishment of everlasting fire” (Jude7), Jesus indicated that people of Sodom andGomorrah would experience a resurrection to standfor judgment. He contrasted them with a city thatrejected his disciples in their preaching of theKingdom good news, saying: “It will be moreendurable for the land of Sodom and Gomorrah onJudgment Day than for that city.” - Mt 10:7, 14, 15.(t. 1, s. 985).

„W I w. n.e. Jezus nawiązał do rażącozdeprawowanej Sodomy i Gomory, gdy potępiłniektóre miasta żydowskie. Zganił w ten sposóbzatwardziałość Kafarnaum, w którym przecieżosobiście dokonał wielu potężnych dzieł. A omieście, które by odrzuciło jego uczniów i nieokazało wiary pomimo ich niezwykłych czynówświadczących o Bożym poparciu, Jezus powiedział:‘W Dniu Sądu znośniej będzie ziemi Sodomy iGomory niż owemu miastu’ (Mt 10:5-15; 11:23, 24).Ponieważ Sodoma i Gomora oraz okoliczne miastazostały ukarane ‘ogniem wieczystym’,symbolizującym wiekuistą zagładę, Jezusnajwyraźniej posłużył się tu hiperbolą w celuunaocznienia, jak nieprawdopodobne było to, że tacywyzuci z wiary Żydzi się poprawią, nawet gdybyżyli podczas Dnia Sądu (Judy 7)” (t. 1, s. 714).

Resurrection Affords Opportunity. By contrast,the people of Sodom and Gomorrah as well as thoseof Canaanite Tyre and Sidon are spoken of by Jesusas finding “Judgment Day” more endurable thanwould the people of certain Jewish cities. (Mt10:14, 15; 11:20-24). (t. 2, s. 775).

„Skrucha po zmartwychwstaniu. Jednakże Jezusoznajmił w pierwszym stuleciu pewnym miastomżydowskim, że czeka je w przyszłości dzień sądu(Mt 10:14, 15; 11:20-24)” (t. 2, s. 736).

When using the expression “Judgment Day,” Jesusbrought into the picture a resurrection of the dead.He mentioned that a city might reject the apostlesand their message, and said: “It will be moreendurable for the land of Sodom and Gomorrah onJudgment Day than for that city.” (Mt 10:15) Thisprojected the matter into the future and naturallysuggested that the people of Sodom and Gomorrahwould then be alive by means of resurrection.(Compare Mt 11:21-24; Lu 10:13-15.) (t. 2, s. 136).

„Jezus posłużył się wyrażeniem ‘Dzień Sądu’ wkontekście wskrzeszenia umarłych. Wspomniał, żejakieś miasto może odrzucić apostołów oraz ichorędzie, po czym dodał: ‘W Dniu Sądu znośniejbędzie ziemi Sodomy i Gomory niż owemu miastu’(Mt 10:15). Chociaż najwyraźniej posłużył się tutajhiperbolą (gdyż Sodomę i Gomorę spotkaławiecznotrwała zagłada), to z jego wypowiedziwynika, że przynajmniej niektórzy mieszkańcyówczesnych miast żydowskich staną w przyszłościprzed sądem (por. Mt 11:22-24; Łk 10:13-15; Judy7)” (t. 1, s. 524-525).

Brak tekstu, który wstawiono w polskim słowniku(patrz obok).

„‘(...)’ (Judy 7). Kara ta rzecz jasna nie dotyczywyłącznie murów, lecz także mieszkańców owychmiast, bo to właśnie oni popełnili rażące grzechy,które sprowadziły na nich unicestwienie” (t. 2, s.1122).

Prawie identyczne słowa o wskrzeszaniu Sodomitów, jak w Insight on theScriptures, znajdziemy we wspomnianym wcześniejszym słowniku. Oto one, w


418 of 433 02/17/2014 03:19 PM

takiej samej kolejności jak cytowane powyżej:„Jude mentions that “Sodom and Gomorrah . . . are placed before us as a

warning example by undergoing the judicial punishment of everlasting fire.” Thiswould not conflict with Jesus’ statement about a Jewish city that should reject thegood news: “It will be more endurable for the land of Sodom and Gomorrah onJudgment Day than for that city.” Sodom and Gomorrah were everlastinglydestroyed as cities, but this would not preclude a resurrection for people of thosecities. - Jude 7; Matt. 10:15; compare Luke 11:32; 2 Peter 2:6” (Aid to BibleUnderstanding 1971 s. 1519);

„Jesus himself said that the people of Tyre, Sidon, and Sodom would be onhand for Judgment Day, some of the pagans being more likely to repent thanmany to whom Jesus himself preached in Bethsaida, Chorazin, and Capernaum. -Matt. 11:20-24; Luke 10:13-15” (jw. s. 1399);

„The apostle Peter said that by reducing Sodom and Gomorrah to ashes, Godcondemned them, “setting a pattern for ungodly persons of things to come.” (2Pet. 2:6) This mention by Peter and references by Jesus Christ and Jude prove thatJesus and his disciples acknowledged these cities of the District as actually havingexisted, and that they accepted the Biblical account of them as true. Though thecities underwent “the judicial punishment of everlasting fire” (Jude 7), Jesusindicated that people of Sodom and Gomorrah would experience a resurrection tostand for judgment. He contrasted them with a city that rejected his disciples intheir preaching of the Kingdom good news, saying: “It will be more endurable forthe land of Sodom and Gomorrah on Judgment Day than for that city.” - Mat.10:7, 14, 15” (jw. s. 676);

Resurrection To Opportunity For Repentance And Conversion. Bycontrast, the people of Sodom, Gomorrah and those of Canaanite Tyre and Sidonare spoken of by Jesus as finding “Judgment Day” more endurable than would thepeople of certain Jewish cities. (Matt. 10:14, 15; 11:20-24) (jw. s. 1389);

When using the expression Judgment Day, Jesus brought into the picture aresurrection of the dead. He mentioned that a city might reject the apostles andtheir message, and said: “It will be more endurable for the land of Sodom andGomorrah on Judgment Day than for that city.” (Matt. 10:15) This projected thematter into the future and naturally suggested that the people of Sodom and


419 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Gomorrah would then be alive by means of resurrection. (Compare Matthew11:21-24; Luke 10:13-15.) (jw. s. 982).

Można w tych tekstach zauważyć, że albo usuwano w edycji polskiej sprawęmieszkańców Sodomy, albo zmieniano treść, aby nie okazało się iż oni mogązmartwychwstać. Ewentualnie nawet dostawiono fragment, który definitywnierozstrzygał sprawę.

Widzimy z powyższego, że Towarzystwo Strażnica zmieniało swoją wykładnięo Sodomitach nie tylko w czasopismach i książkach, ale również i w słownikachbiblijnych, które powinny zawierać, jak się wydaje, przemyślane wcześniejwnioski, skoro miały posiadać wykładnię na wiele lat, a może nawet aż doArmagedonu.

W drugiej części będziemy kontynuować zagadnienia, które wymieniliśmy wewstępnym fragmencie tego artykułu.

3.7. Aid to Bible Understanding a „Wnikliwepoznawanie Pism” (cz. 2)

W pierwszej części tego artykułu opisaliśmy historię powstawania leksykonówbiblijnych Towarzystwa Strażnica. Omówiliśmy też pięć tematów, które oneuwzględniają. Oto one:

Lata 4027 oraz 1974 i 1975Grzech Adama i stworzenie EwyPokolenie roku 19147000 latZmartwychwstanie Sodomitów.

W tej części artykułu omówimy pozostałe zagadnienia, które naszainteresowały. Oto spis tematów:

Spirytysta GreberWielbienie i hołd


420 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Piotr w BabilonieKlucze PiotraBoże NarodzenieSąd owiec i kozłówCiało KierowniczeJubileuszWieczerza Pańska i symboliczne spożywanie Ciała i KrwiTransfuzja krwiZastępcza służba wojskowa.Modlitwa do JezusaPrzeszczepy narządów

Spirytysta Greber

Towarzystwo Strażnica przez wiele lat, począwszy od połowy lat 50-tych XXwieku, potwierdzało swoje tłumaczenie Biblii tekstami z Nowego Testamentuwydanego przez spirytystę Johannesa Grebera (patrz ang. Strażnica 1 X 1955 s.603; „Co Pismo Święte mówi o ‘życiu pozagrobowym’?” 1958 [ed. ang. 1955], s.78-79, par. 137; Strażnica Nr 8, 1961 s. 3 por. s. 15-16 [ang. 15 II 1956 s.110-111]; „Słowo - kogo miał na myśli apostoł Jan?” 1965 [ang. 1962] s. 5; MakeSure of All Things; Hold Fast to What Is Fine 1965 s. 489; Strażnica Rok XCVIII[1977] Nr 21 s. 24; Strażnica Rok C [1979] Nr 4 s. 24).

Nic w tym więc dziwnego, że i dzieło Aid to Bible Understanding na poparcieswej wersji wersetów Mt 27:52-53 i J 1:1 odwoływało się do przekładu NowegoTestamentu wspomnianego spirytysty J. Grebera (s. 1134, 1669), oczywiście niewymieniając jego profesji.

W nowym słowniku pominięto powoływanie się na tę osobę, bo już odrzuconoją wcześniej w jednej z publikacji:

„Uznano za niestosowne, by ‘Strażnica’ korzystała z przekładu, który ma takścisłe powiązania ze spirytyzmem (Powt. Pr. 18:10-12). (...) dlatego nie mapotrzeby, by powoływać się w tej sprawie na tłumaczenie Grebera” (StrażnicaRok CIV [1983] Nr 22 s. 24).

Szczególnie jednak słowa „Słowo był bogiem” (J 1:1), według BibliiŚwiadków Jehowy, są nadal akcentowane przez nich i ciągle to łączy ich zprzekładem Grebera. Bo przecież odrzucając jego osobę, nie porzuciłoTowarzystwo Strażnica swego i jego poglądu, że Jezus jest tylko „bogiem”.


421 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Dla porównania podajemy zdania dotyczące J 1:1 z obu słowników. Słowazawarte w pierwszym, a usunięte w drugim, pogrubiliśmy:

(...) compare 2 Peter 1:4, where ‘divine nature’ is promised to Christ’s jointheirs.

A translation by a former Roman Catholic priest, Johannes Greber (1937 ed.)renders the second appearance of the word ‘god’ in the sentence as ‘a god.’ AndThe Four Gospels - A New Translation, by Professor Charles Cutler Torrey(second ed., 1947) says:... (Aid to Bible Understanding 1971 s. 1669).

„(...) por. 2Pt 1:4, gdzie ‘Boską naturę’ obiecano współdziedzicom Chrystusa).Profesor C. C. Torrey w The Four Gospels - A New Translation (wyd. 2, 1947)

napisał:...” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. II, s. 759).

Oto zaś fragmenty dotyczące Mt 27:52-53 (w nowszym słowniku usuniętofragment z cytatem z dzieła spirytysty Grebera):

in 1962, when two hundred corpses in the cemetery were thrown out of theirtombs by a violent earth tremor. - El Tiempo, Bogota, Colombia, July 31, 1962 .

The translation by Johannes Greber (1937) of these verses reads as follows :"Tombs were laid open, and many bodies of those buried were tossed upright. Inthis posture they projected from the graves and were seen by many who passed bythe place on their way back to the city." (Aid to Bible Understanding 1971 s.1134);

„a w r. 1962 w kolumbijskim mieście Sonson, gdzie na cmentarzu nagletrzęsienie ziemi wyrzuciło z grobów 200 zwłok (El Tiempo, 31 lipca 1962,Bogota, Kolumbia)” („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 1, s. 756).

Wielbienie i hołd

Starszy słownik zawierał zdanie, którego brak i w angielskiej (1988) i polskiej(2006) edycji Insight on the Scriptures (patrz „Wnikliwe poznawanie Pism” 2006t. 1, s. 826):

If the rendering ‘worship’ is preferred, then it must be understood that such‘worship’ is only of a relative kind (Aid to Bible Understanding 1971 s. 1242,hasło Obeisance).

Zdanie to można przetłumaczyć następująco:„Gdyby przyjąć tłumaczenie ‘wielbić’ [lub ‘czcić’], wtedy musi być


422 of 433 02/17/2014 03:19 PM

rozumiane, że takie ‘wielbienie’ [lub ‘cześć’] jest tylko względne”.Widać więc, że starszy słownik biblijny Towarzystwa Strażnica dopuszczał

‘względne wielbienie’ Jezusa, a nowszy już tego nie uwzględnił.Dlaczego miało to miejsce? Otóż dlatego, że jeszcze wydany w 1969 i 1970

roku angielski przekład Biblii zawierał w Hbr 1:6 słowo worship (czcić, wielbić),które w kolejnych jej edycjach zmieniono na obeisance (składać hołd).

Oto jak to wyglądało przed zmianą:But when he again brings his First-born into the inhabited earth, he says: ‘And

let all God’s angels worship him’ Hbr 1:6 (patrz np. The Kingdom InterlinearTranslation of the Greek Scriptures 1969);

„A gdy znowu wprowadzi swego Pierworodnego na zamieszkałą ziemię,powie: ‘I niech go wielbią wszyscy aniołowie Boży’ (NW)” (Strażnica Rok XCIV[1973] Nr 17 s. 22 [ang. 15.11.1970 s. 702]).

A oto ten sam tekst po zmianie:But when he again brings his Firstborn into the inhabited earth, he says: ‘And

let all God’s angels do obeisance to him’. Hbr 1:6 (patrz np. The KingdomInterlinear Translation of the Greek Scriptures 1985);

„I niech mu złożą hołd wszyscy aniołowie Boży” („Chrześcijańskie PismaGreckie w przekładzie Nowego Świata” 1994 [Hbr 1:6]).

Widać z tego, że usunięcie cytowanego tekstu z nowych słowników byłospowodowane likwidacją jakiejkolwiek czci dla Jezusa. Pozostawiono dla SynaBożego tylko rodzaj hołdu, który składa się też ziemskim królom.

Piotr w Babilonie

Towarzystwo Strażnica już za czasów prezesa J. Rutherforda (zm. 1942)zanegowało pobyt Piotra w Rzymie, który zwano Babilonem (1P 5:13), anauczało iż przebywał on w literalnym mieście Babilon. W tym celukomponowało różne argumenty by uzasadniać swoją naukę. Oto zestawienie, jakta organizacja dodawała sobie dowodów na to, że Piotr nauczał w Babilonie,mając tam wielu Żydów pod ręką. Jak zauważymy nie jest to argumentacja zBiblii, a jednak ją dostosowywano do swych potrzeb.

Aid to Bible Understanding 1971 Insight on the Scriptures 1988 „Wnikliwe poznawanie Pism”


423 of 433 02/17/2014 03:19 PM

2006Na s. 1298, gdzie występujeomówienie obecności Piotra wBabilonie, brak fragmentucytowanego obok.

„There was a large Jewishpopulation in Babylon. TheEncyclopaedia Judaica(Jerusalem, 1971, Vol. 15, col.755), when discussing productionof the Babylonian Talmud, refersto Judaism’s “great academies ofBabylon” during the CommonEra” (t. II, s. 621).


Widzimy, że ‘stary’ biblijny słownik Świadków Jehowy nie zawierał tegofragmentu. Angielska wersja „Wnikliwe poznawanie Pism” mówiła o Żydach wBabilonie. Natomiast polska edycja, gdy pewnie zauważono, że w Babilonieprawie nie było Żydów, albo ich brakowało dla Piotra, dołożyła jeszcze okolicetego miasta.

Klucze Piotra

Stary słownik angielski różni się tym od nowego, że uczył on o dwóchkluczach Piotra, a w nowym ‘rozmnożono’ je do trzech. W tabeli przedstawimy jak w nowym leksykonie Świadków Jehowy dokonanokorekty dotyczącej ilości kluczy Piotra. Do 1979 roku wykładnia TowarzystwaStrażnica mówiła o dwóch, a w tym właśnie roku wprowadziło ono trzeci klucz.Wspomina tę zmianę np. Strażnica Nr 10, 1995 s. 24, która odwołuje się doStrażnicy Rok CI [1980] Nr 14 s. 1-14. Oto porównanie tych samych tekstów z biblijnych słowników TowarzystwaStrażnica. Zacytujemy tu fragmenty z haseł ‘Piotr’ i ‘Klucz’.


Hasło ‘PETER’„Again, on Pentecost, underguidance of holy spirit Peter actedas spokesman for the apostles andmade use of the first of the “keys”given him by Jesus, therebyopening up the way for Jews tobecome members of the kingdom”(s. 1297);

Hasło ‘PETER’.„Again, on Pentecost, underguidance of holy spirit Peter actedas spokesman for the apostles andmade use of the first of the “keys”given him by Jesus, therebyopening up the way for Jews tobecome members of theKingdom” (t. II, s. 620);

Hasło ‘PIOTR’.„Z kolei w dniu Pięćdziesiątnicypod kierownictwem duchaświętego wystąpił jako rzecznikapostołów i posługując siępierwszym kluczem z ‘kluczy’powierzonych mu przez Jezusa,otworzył Żydom drogę do wejściaw skład Królestwa” (t. II, s. 375);

„when Philip (the evangelizer) hadaided and baptized a number ofbelievers in Samaria, Peter and

„when Philip (the evangelizer) hadaided and baptized a number ofbelievers in Samaria, Peter and

„Filip pozyskał i ochrzcił gronowierzących z Samarii, a wtedyPiotr i Jan udali się tam, żeby


424 of 433 02/17/2014 03:19 PM

John traveled there to enable thesebelievers to receive the holy spirit.Then the two apostles “wentdeclaring the good news” to manySamaritan villages on their returnto Jerusalem (Ac 8:5-25)” (s.1298);

John traveled there to enable thesebelievers to receive the holy spirit.There Peter used the second ‘keyof the kingdom.’ Then on theirreturn to Jerusalem, the twoapostles “went declaring the goodnews” to many Samaritan villages.(Ac 8:5-25)” (t. II, s. 620);

umożliwić im otrzymanie duchaświętego. Piotr użył wtedydrugiego z ‘kluczy królestwa’” (t.II, s. 375);

„From Joppa, Peter was guided touse the second ‘key of thekingdom,’ traveling to Caesarea topreach to Cornelius and hisrelatives and friends, resulting intheir becoming the firstuncircumcised Gentile believers toreceive the holy spirit as Kingdomheirs” (s. 1298).

„From Joppa, Peter was guided touse the third ‘key of the kingdom,’traveling to Caesarea to preach toCornelius and his relatives andfriends, resulting in theirbecoming the first uncircumcisedGentile believers to receive theholy spirit as Kingdom heirs” (t.II, s. 620).

„Z Joppy został skierowany doCezarei, gdzie użył trzeciego‘klucza królestwa’, głoszącpoganinowi Korneliuszowi orazjego krewnym i przyjaciołom,którzy dzięki temu stali siępierwszymi nieobrzezanymiuczniami Chrystusa i otrzymaliducha świętego jako dziedziceKrólestwa” (t. II, s. 375);

Hasło ‘KEY’.„Peter clearly did use divinelyprovided knowledge to helppersons to ‘enter into thekingdom,’ notably on twooccasions. One was on the day ofPentecost 33 C.E., (...) about 3,000Jews (and Jewish converts) tookthe step that led to their becomingprospective members...” (s. 990);

Hasło ‘KEY’.„Peter clearly did use divinelyprovided knowledge to helppersons to ‘enter into thekingdom,’ notably on threeoccasions. One was on the day ofPentecost 33 C.E., (...) about3,000 Jews (and Jewish converts)took the step that led to theirbecoming prospective members...”(t. II, s. 148);

Hasło ‘KLUCZ’.„Piotr korzystał z otrzymanej odBoga wiedzy, by pomagać innym‘wejść do Królestwa’ Wszczególny sposób uczynił to przytrzech okazjach. W dniuPięćdziesiątnicy (...) 3000 Żydówi prozelitów usłuchało zachętyPiotra...” (t. I, s. 1103);

Brak tego fragmentu dotyczącegoSamarytan;

„On another occasion Peter andJohn were sent to the Samaritans,who had not received the holyspirit even though they had beenbaptized. However, the twoapostles “prayed for them” and“went laying their hands uponthem,” and they received holyspirit. - Ac 8:14-17” (t. II, s. 148);

„Jakiś czas później Piotra i Janaposłano do Samarytan, którzyzostali ochrzczeni, ale jeszcze nieotrzymali ducha świętego. Kiedyjednak ci dwaj apostołowie‘modlili się za nich’ i ‘wkładali nanich ręce’, również owiSamarytanie otrzymali duchaświętego (Dz 8:14-17)” (t. I, s.1103);

„The second occasion of Peter’sbeing used in a special way tointroduce persons into privilegesas Kingdom heirs was when hewas sent to the home of theGentile Cornelius, an Italiancenturion” (s. 990).

„The third occasion of Peter’sbeing used in a special way tointroduce persons into privilegesas Kingdom heirs was when hewas sent to the home of theGentile Cornelius, an Italiancenturion” (t. II, s. 148).

„Trzecia sytuacja, w której Piotr wszczególny sposób pomógł innymwejść do grona dziedzicówKrólestwa, miała związek zposłaniem go do domu poganinaKorneliusza, italskiego setnika” (t.I, s. 1103).

Powyżej widzimy, że przed 1979 rokiem Samarytanie byli łączeni z Żydami iobejmował ich pierwszy klucz, a pogan drugi. Później Samarytanom przydzielono


425 of 433 02/17/2014 03:19 PM

osobny tzn. drugi klucz, poganom trzeci, a Żydom zaś pierwszy. To dotyczy hasłasłownikowego ‘Piotr’. Natomiast w haśle ‘Klucz’, w starszym słowniku,pominięto nawet Samarytan.

Boże Narodzenie

Ponieważ starszy słownik Towarzystwa Strażnica miał w tym samym miejscuinne słowa o Bożym Narodzeniu niż nowy słownik, postarajmy się je tu porównaći wyciągnąć jakieś wnioski. W środkowej rubryce przedstawiamy polski tekst zeStrażnicy, odpowiadający słowom ze starszego słownika. Nowszy tekst angielskijest identyczny jak polski, więc go tu pomijamy.

Aid to Bible Understanding 1971s. 921-922

Strażnica Rok XCIX [1978] Nr21 s. 20-22


„As most encyclopedic worksshow, it stems from a paganholiday. Thus, The EncyclopediaAmericana (1956 ed., Vol. 6, p.622) says of the ‘Christmas’ dateand customs: ‘The celebration wasnot observed in the first centuriesof the Christian church ... a feastwas established in memory [ofJesus’ birth] in the 4th century. Inthe 5th century the Westernchurch ordered the feast to becelebrated on the day of theMithraic rites of the birth of thesun and at the close of theSaturnalia [resulting in theDecember 25 date] ... Most of thecustoms now associated withChristmas ... were pre-Christianand non-Christan customs takenup by the Christian church.Saturnalia, a Roman feastcelebrated in mid-December,provided the model for many ofthe merry-making customs ofChristmas’.”.

„W pierwszych stuleciach Kościółchrześcijański nie obchodził tegoświęta (...). Ponieważ nie znanodnia narodzin Chrystusa, w Vwieku Kościół Zachodni nakazałświętować je pod koniecSaturnalii, w dniu, kiedy w kulcieMitry obchodzono narodzinysłońca (...) Większość zwyczajówzwiązanych teraz z Bożymnarodzeniem początkowo niewchodziła w skład tego święta, aleraczej należała doprzedchrześcijańskich iniechrześcijańskich obrzędów,które akceptował Kościółchrześcijański. Rzymskie świętoSaturnalii, obchodzone w połowiegrudnia, wywarło wpływ naukształtowanie się licznychwesołych praktyk towarzyszącychBożemu Narodzeniu (...) - TheEncyclopedia Americana, wydaniez roku 1959, tom 6, strona 622”.

„Jak wskazują liczneencyklopedie, w terminie tymprzypadało święto pogańskie.Jezuita Urbanus Holzmeister taknapisał o genezie świętowania 25grudnia:‘Dzisiaj powszechnie sięprzyznaje, że obchodzimy 25grudnia dlatego, iż w tym dniumieli swoje święto poganie. JużPetavius [francuski teologjezuicki, 1583-1652] słuszniezauważył, że 25 grudniaobchodzono ›narodziny słońcaniezwyciężonego‹. Świadectwa otym święcie: a) KalendarzDionizego Filokala, opracowanyw roku 354 [n.e.] i zawierającyuwagę: ›25 grudnia N(arodziny)niezwyciężonego (Słońca)‹; b)kalendarz astrologa Antiocha(opracowany ok. r. 200 [n.e.]):›Miesiąc grudzień (...) 25 (...)Narodziny Słońca; zaczynaprzybywać dnia‹; c) cesarz Julian[Apostata, 361-363 n.e.] ustanowiłigrzyska, które obchodzono podkoniec roku ku czci słońca,nazywanego ›słońcemniezwyciężonym‹’ (Chronologiavitae Christi, PontificiumInstitutum Biblicum, Rzym 1933,


426 of 433 02/17/2014 03:19 PM

s. 46)”.

Co powiemy o tych zmienionych fragmentach w poszczególnych słownikachŚwiadków Jehowy? Otóż starsza publikacja akcentowała bardziej wpływSaturnaliów na Boże Narodzenie, a nowsza „narodzin niezwyciężonego słońca”identyfikowanego z Mitrą. W pierwszej krytykowano zwyczaje świąteczne, a wdrugiej samą datę. Starszy słownik cytował źródło świeckie, nowszy zaśjezuickie.

Wydaje się, że Towarzystwo Strażnica nie może się zdecydować, który bógpogański miał większy wpływ na Boże Narodzenie, Mitra czy Saturn. Natomiastźródło świeckie zmieniono na katolickie zapewne dlatego, by bardziej atakowaćkatolików za datę 25 grudnia.

Sąd owiec i kozłów

Do 15 października 1995 roku Towarzystwo Strażnica nauczało, że podział naowce i kozły z Mt 25:31-46 odbywa się od czasu gdy Jezus zasiadł na tronie wroku 1914. Wtedy (w 1995 r.) też zmieniono tę naukę i teraz naucza ono, iż teosądzenie nastąpi w Armagedonie.

Przypomnijmy fragmenty mówiące o tym:„Długo uważaliśmy, że przypowieść ta opisuje, jak Jezus w roku 1914 zasiada

na tronie królewskim i od tej pory sądzi ludzi - osobom przypominającym owceudostępnia życie wieczne, a symboliczne kozy skazuje na wiecznotrwałą śmierć.Jednakże ponowne przeanalizowanie tej przypowieści pozwala lepiej pojąć, dojakiego czasu się ona odnosi i co oznacza” (Strażnica Nr 20, 1995 s. 19);

„Jak widać, rozważana przypowieść odnosi się do przyszłości - gdy SynCzłowieczy przyjdzie w swej chwale. Wtedy zasiądzie, by nad żyjącymi wówczasludźmi dokonać sądu. (...) Takie zrozumienie przypowieści o owcach i kozachwskazuje, że osądzenie obu grup jest sprawą przyszłości. Nastąpi po wybuchu‘ucisku’ wspomnianego w Ewangelii według Mateusza 24:29, 30 oraz po tym, jakSyn Człowieczy ‘przyjdzie w chwale’...” (Strażnica Nr 20, 1995 s. 22-23).

Z tego powodu w kilku miejscach w polskim słowniku usunięto tekst Mt 25:31,który był w starym słowniku i w nowym, ale tylko w angielskiej edycji z 1988roku. Fragment ten wskazywał kiedyś Świadkom Jehowy, że Jezus od roku 1914siedzi na tronie i sądzi ludzi dzieląc ich na owce i kozły.

Oto pierwszy przykład:


427 of 433 02/17/2014 03:19 PM

tekst Mt 25:31 jest w słowniku (Aid to Bible Understanding 1971 s. 678);tekst Mt 25:31 jest w słowniku (Insight on the Scriptures 1988 t. 1, s. 988);brak tekstu Mt 25:31 w słowniku („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 1, s.

475).

Drugi przykład:tekst Mt 25:31 jest w słowniku (Aid to Bible Understanding 1971 s. 96);tekst Mt 25:31 jest w słowniku (Insight on the Scriptures 1988 t. 1, s. 134);brak tekstu Mt 25:31 w słowniku („Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 2, s.

1111).

Ciało Kierownicze

Najbardziej zaskakujące jest to, że żaden z „leksykonów biblijnych”Towarzystwa Strażnica nie zawiera hasła „Ciało Kierownicze”, a przecieżorganizacja ta uważa tę strukturę za jak najbardziej biblijną! Owszem wspominasię w nich kilka razy o „ciele kierowniczym”, ale tylko nawiązując do pierwszegowieku i nie w osobnym haśle (patrz np. „Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 1, s.94-95; t. 2, s. 789, 1143-1144 [te miejsca wskazuje t. 2, s. 1258]). Natomiast nieukazano w słownikach podstawy biblijnej dla ‘nowożytnego’ jego odpowiednika.Mało tego, „ciało kierownicze” jest przecież najważniejszą i najwyższąhierarchiczną instytucją Świadków Jehowy, któremu podlega TowarzystwoStrażnica ze swoim zarządem, z prezesem na czele. Czyżby więc tylkoczasopisma i książki tej organizacji uczyły o „ciele kierowniczym”, a „słownikbiblijny” nawet o nim nie wspominał?

Jubileusz

W nowym słowniku zmieniono wykładnię o „roku jubileuszowym”, którynastał dla namaszczeńców Świadków Jehowy już w 33 roku, a dla pozostałychgłosicieli nastąpi podczas „Tysiącletniego Panowania Chrystusa” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. 1, s. 1029).

Tę naukę Towarzystwo Strażnica wprowadziło w 1987 roku (patrz Strażnica Nr10, 1995 s. 24), więc zawiera ją już nowy leksykon.

W związku z tym stary słownik uczył inaczej, że przyszły rok szabatowybędzie dopiero wypełnieniem jubileuszu dla wszystkich Świadków Jehowy (Aidto Bible Understanding 1971 s. 972). Wtedy, jak wiemy oczekiwano go w roku


428 of 433 02/17/2014 03:19 PM

1975:„Według tej godnej zaufania chronologii biblijnej 6000 lat od stworzenia

człowieka skończy się w roku 1975, a siódme tysiąclecie dziejów ludzkichrozpocznie się jesienią 1975 roku n.e. (...) Jakże dobrze byłoby, żeby Jehowa Bóguczynił to nadchodzące tysiąclecie sabatnim okresem odpoczynku i wyzwolenia,wielkim sabatem roku jubileuszowego, w którym na całej ziemi nastąpiłobyogłoszenie wolności wszystkim jej mieszkańcom! Byłoby to dla ludzkości cośniezwykle aktualnego” („Życie wieczne w wolności synów Bożych” 1970 s.20-21).

Wieczerza Pańska i symboliczne spożywanie Ciała i Krwi

Towarzystwo Strażnica do 1986 roku tekst J 6:51-57 odnosiło do swoichnamaszczeńców, którzy podczas Pamiątki spożywali emblematy Ciała i Krwi:

„Osoby w ten sposób wzbudzone z martwych przez Jezusa Chrystusa należą dojego uczniów, o których powiedział: ‘Jeżeli nie będziecie spożywali ciała SynaCzłowieczego i nie będziecie pili krwi Jego, nie będziecie mieli życia w sobie.Kto spożywa moje ciało i pije moją krew, ma życie wieczne /począwszy odzmartwychwstania/, a Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym’ (Jana 6:53, 54). Wtym ‘dniu ostatecznym’ jego ‘nakazujące zawołanie’ miało być tak potężne, bywzbudzić ze snu śmierci, uczniów, których udziałem był ten szczególny przywilejspożywania jego ciała i krwi” (Strażnica Rok CI [1980] Nr 9 s. 9).

W 1986 roku zanegowano takie znaczenie tego tekstu i organizacja ta uczyteraz, że J 6:51-57 mówi o symbolicznym spożywaniu przez klasę ziemską, którepolega na „okazywaniu wiary w zbawczą moc ciała i krwi, które Jezus złożył wofierze” („Prowadzenie rozmów na podstawie Pism” 2001 s. 231).

Odłączono więc ten tekst biblijny od Pamiątki, emblematów Ciała i Krwi orazod klasy niebiańskiej.

Z tego powodu dostawiono do nowego słownika słowa, których nie było wstarym słowniku (patrz Aid to Bible Understanding 1971 s. 1077):

„Powyższym argumentom nie zaprzeczają bynajmniej słowa z Jana 6:51-57.Jezus nie omawiał wtedy Wieczerzy Pańskiej, którą przecież ustanowił dopierojakiś rok później. ‘Spożywanie i picie’ są w tym sprawozdaniu symbolamiokazywania wiary w Jezusa Chrystusa, co wynika z wersetów 35 i 40”(„Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 2, s. 1037).


429 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Transfuzja krwi

Jedną z najważniejszych nauk Świadków Jehowy jest zakaz transfuzji krwimotywowany Biblią.

Stary słownik Towarzystwa Strażnica wymieniał ją 5 razy (patrz Aid to BibleUnderstanding 1971 s. 245, 452, 495). Oto jeden z fragmentów:

Medical men speak of the deadly hazards faced, including the transmission ofmalaria, hepatitis, syphilis, and the greatest danger of all, circulatory overload,which "drowns" a patient by forcing the transfused blood into his lungs. These areonly a few of the hazards that continue to increase as more widespread use ofblood transfusions spreads diseases and produces, as the Journal of the FloridaMedical Association of September 19, 1952, stated, „a weird assortment ofantibodies, which may prove to be the cause of crossmatching difficulties and mayeven endanger the life of the patient if he is given more blood” (jw. s. 245; por.druga połowa tego fragmentu zamieszczona w broszurze „Krew, medycyna aPrawo Boże” 1965 s. 29).

Pozostałe fragmenty z cytowanego słownika dotyczyły transfuzji krwi wstarożytnym Egipcie.

Ale już nowy słownik nie wymienia absolutnie słowa „transfuzja”, a wskazanepowyżej miejsca zmieniono, a ją wyrugowano z leksykonu (patrz „Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 t. 1, s. 344, 574, 1141)!

Dlaczego tak się stało, pomimo iż nadal Świadkowie Jehowy zabraniają swymgłosicielom przetaczania krwi?

Może powodem tego jest to, że „transfuzja krwi” nie jest terminem biblijnym, asłownik Towarzystwa Strażnica to „leksykon biblijny”.

Może to, że sam tytuł „Wnikliwe poznawanie Pism”, który nie naprowadza nasna transfuzję, sprawił, że w nowym słowniku usunięto wszelkie wzmianki o niej?

Bo gdzie „wnikliwe poznawanie Pism” wskazuje na transfuzję?Odpowiedzi na te pytania zna zapewne tylko Towarzystwo Strażnica, ale czy

wyjawi nam swoje racje dla usunięcia transfuzji z nowego słownika?

Tym bardziej organizacja ta nie wspomina w swym leksykonie biblijnym o„frakcjach krwi”, o których rozpisuje się ostatnio (patrz np. „Trwajcie w miłościBożej” 2008 s. 215-218). Czyżby ta problematyka również nie była uważana za„biblijną”? A może słownik Towarzystwa Strażnica kierowany jest przedewszystkim do ludzi ze „świata”, skoro nie mówi się w nim o transfuzji i innych


430 of 433 02/17/2014 03:19 PM

zagadnieniach z tym związanych?

Jest jeszcze jedna sprawa. Otóż we wszystkich słownikach TowarzystwaStrażnica jest hasło Wina krwi lub poruszono ten temat w podrozdziale (starysłownik). Do owej ‘winy’ nie zaliczono w nich transfuzji (!), co dziwi przyaktualnej nauce tej organizacji. Oto słowa z polskiego leksykonu:

„Chrześcijańskie Pisma Greckie ukazują trzy dziedziny, w którychchrześcijanin mógłby obciążyć się przed Bogiem winą krwi: 1) morderstwo, czyliprzelanie krwi - dotyczy to tych, którzy bezpośrednio lub pośrednio popierająorganizacje obciążone krwią (np. Babilon Wielki [Obj 17:6; 18:2, 4] albo inneorganizacje, które przelały mnóstwo niewinnej krwi [Obj 16:5, 6; por. Iz 26:20,21]); 2) picie lub spożywanie krwi pod jakąkolwiek postacią (Dz 15:20) i 3)powstrzymywanie się od głoszenia dobrej nowiny o Królestwie i tym samympozbawienie ludzi dostępu do zbawiennych informacji...” („Wnikliwepoznawanie Pism” 2006 [ang. 1988] t. 2, s. 1053; patrz też Aid to BibleUnderstanding 1971 s. 245).

Jeśli tak się rzeczy mają, jak uczy „leksykon biblijny”, to czyż wykluczanie zorganizacji za transfuzję krwi jest „biblijne” w Towarzystwie Strażnica?

Ciekawe natomiast, że inna publikacja wydana w tym samym czasie zaliczatransfuzję do ‘winy krwi’:

„Ściągają też na siebie winę krwi przez używanie jej do niezliczonychtransfuzji, czym depczą sprawiedliwe prawa Jehowy” („Wspaniały finałObjawienia bliski!” 1993 [ang. 1988] s. 224).

Nie była to jednak nowa nauka, bo występująca też we wcześniejszychpublikacjach:

„Zarazem zajęli stanowisko po stronie przymierza Bożego co do świętościkrwi, nie chcąc go naruszyć transfuzjami krwi (tak często doprowadzającymi dozgonów, których właściwej przyczyny nie podaje się do wiadomości) i chroniącsię w ten sposób od jakiejkolwiek rozmyślnej winy krwi przed Bogiem”(Strażnica Nr 19, 1956 s. 16 [ang. 01.12 1955 s. 726]).

Można tu zapytać: która opinia jest tu ważniejsza, czy ta ze „słownikabiblijnego” Świadków Jehowy, czy ta z ich innego podręcznika lub czasopisma?

Zastępcza służba wojskowa


431 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Towarzystwo Strażnica „zastępczą służbę wojskową” nazywa „służbącywilną”. Od 1 maja 1996 roku zaczęło ono pozwalać swoim głosicielom naodbywanie jej, w krajach gdzie Świadków Jehowy nie zwalnia się odjakiejkolwiek służby z tym związanej (patrz Strażnice: Nr 9, 1996 s. 19-20; Nr 21,1996 s. 27). Wcześniej zaś uczono następująco:

„Z faktów historycznych wynika, że Świadkowie Jehowy nie tylko odmawiająnoszenia mundurów wojskowych i chwytania za broń, ale że w ciągu ostatnich zgórą 50 lat nie zgadzali się na pełnienie służby bez broni ani do podjęcia pracy wramach służby zastępczej” („Zjednoczeni w oddawaniu czci jedynemuprawdziwemu Bogu” 1989 s. 167) [Uwaga! W nowszej edycji tej książki, ale podtytułem „Oddawaj cześć jedynemu prawdziwemu Bogu” 2002 s. 164, zmienionoten paragraf, bo wydano ją już po zmianie nauki].

Ciekawe jest to, że żaden ze słowników Towarzystwa Strażnica nie wymieniazastępczej służby wojskowej, zarówno przed akceptacją jej, jak i po. Dziwi to,gdyż kiedyś za przyjęcie tej służby groziła głosicielom sankcja wykluczenia zorganizacji. Jeżeli zaś „leksykon biblijny” nie poruszał tego tematu, to może niebył to problem „biblijny”? Jeśli tak, to dlaczego wykluczano?

Piszącemu ten artykuł nie udało się też znaleźć w słownikach np. tematupapierosów czy tytoniu, za których palenie również istnieje sankcja wykluczenia.Czyżby organizacja Świadków Jehowy to przeoczyła?

Modlitwa do Jezusa

Ciekawe, że starszy angielski słownik zawierał zdanie, które w nowszymleksykonie usunięto (!), a w którym przyznawano, że słowa Ap 22:20-21 to„modlitwa” i to skierowana do Jezusa:

The Bible, as presently arranged, ends with a prayer. - Rev. 22 :20, 21 (Aid toBible Understanding 1971 s. 1331; por. miejsce w którym usunięto ten fragmentw końcówce hasła Prayer lub Modlitwa: Insight on the Scriptures 1988, t. 2, s.671; „Wnikliwe poznawanie Pism” 2006 t. 2, s. 89).

Tłumaczenie: „Biblia, według obecnego porządku, kończy się modlitwą. – Obj.22:20, 21”.

Przeszczepy narządów


432 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Dopiero w roku 1980 Towarzystwo Strażnica uznało przeszczepy narządów. Wswym starszym słowniku biblijnym (z 1971 r.) organizacja Świadków Jehowyuczyła, za jednym z lekarzy, że przeszczepy serca doprowadzają nawet do choróbpsychicznych. Tę informację z nowszego leksykonu usunięto (z 1988 r.):

Noteworthy, also, is the report by psychiatrist Dr . Donald T . Lunde in 1969that a significant percentage of persons receiving heart transplants have becomepsychotic soon after surgery, while a number of others have exhibited at leasttemporary emotional disturbances (Aid to Bible Understanding 1971 s. 728,hasło: Heart).

Już tylko z tego krótkiego, obejmującego 18 tematów, porównania leksykonówTowarzystwa Strażnica, widzimy, że organizacja ta zmieniała swoje nauki wpodręcznikach, które są „słownikami biblijnymi”. Tego typu publikacje powinnymieć niezmienną wykładnię, ale nie jest tak w przypadku Świadków Jehowy.Mało tego, jak widzieliśmy, dla niektórych rzekomo „biblijnych nauk” tejorganizacji nie znalazło się miejsce w „biblijnych leksykonach” (np. transfuzjakrwi, zastępcza służba wojskowa). Wszystko to sprawia, że nie możemy miećzaufania do tego typu publikacji, tym bardziej, że Towarzystwo Strażnica samonas zapewnia, iż nawet po wydaniu nowszego słownika nadal będzie zmieniaćswoje „biblijne nauki”:

„Liczymy się jednak z tym, że upływ czasu i coraz jaśniejsze światło duchowemogą rozszerzyć i zmienić nasze zrozumienie proroctw i proroczych obrazówbiblijnych (Przysłów 4:18)” (Strażnica Nr 16, 1990 s. 31);

„W miarę lepszego zrozumienia czegoś nieraz trzeba zmienić zdanie.Świadkowie Jehowy są gotowi pokornie dokonywać takich zmian”(„Prowadzenie rozmów na podstawie Pism” 2001 s. 347; por. ed. 1991 s. 351).


433 of 433 02/17/2014 03:19 PM

Wnikliwe poznawanie Pism

Spiritual

Transcript of Wnikliwe poznawanie Pism