€¦ · Web viewnaukowych – około 36% ogółu. W zakresie preferencji form wsparcia dziewczęta...

URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO

BD CENTER36-062 ZaczernieMiłocin 229tel. (17) 855 20 29 fax (17) 858 12 94

[email protected]

PROGRAM STYPENDIALNY DLAPROGRAM STYPENDIALNY DLA UCZNIÓW SZCZEGÓLNIEUCZNIÓW SZCZEGÓLNIE

UZDOLNIONYCH Z TERENUUZDOLNIONYCH Z TERENU WOJEWÓDZTWAWOJEWÓDZTWA

PODKARPACKIEGO W ROKUPODKARPACKIEGO W ROKU SZKOLNYM 2009/2010SZKOLNYM 2009/2010

RAPORT Z EWALUACJIRAPORT Z EWALUACJI

Rzeszów 2010

Raport z ewaluacji projektu „Program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010” str.

Zespół badawczy BD Center:

Kierownik zespołu badawczego - dr Paweł Walawender

dr Hubert KotarskiRenata HorbaczekBogna Kuśnierz – DanelBeata WalawenderEwa HalikEwelina PlutaAnna KielarKatarzyna Wikiera

SPIS TREŚCI

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego


1. STRESZCZENIE RAPORTU.............................................................................................4

2. WPROWADZENIE.......................................................................................................10

3. OPIS ZASTOSOWANEJ METODOLOGII........................................................................12

4. OPIS WYNIKÓW BADANIA.........................................................................................15

4.1. Analiza desk research..............................................................................................15

4.2. Wyniki badania stypendystów, realizowanego metodą CATI..................................29

4.3. Wyniki badania dyrektorów szkół, realizowanego metodą IDI................................46

5. WNIOSKI I REKOMENDACJE.......................................................................................68

ANEKS...............................................................................................................................74

Tabele – analiza desk research............................................................................................74

Tabele – badanie metodą CATI............................................................................................75

Narzędzia badawcze........................................................................................................... 97



1. STRESZCZENIE RAPORTU

Przedmiotem zrealizowanego badania była ewaluacja „Programu stypendialnego dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010”, realizowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego. Projekt był współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, natomiast realizowany był w ramach Poddziałania 9.1.3 PO KL: Pomoc stypendialna dla uczniów szczególnie uzdolnionych.

Projekt był skierowany do uczniów szczególnie uzdolnionych w zakresie nauk matematyczno-przyrodniczych i technicznych, którzy ze względu na trudną sytuację finansową mają utrudniony dostęp do źródeł wiedzy. W ramach projektu udzielono wsparcia 1400 uczniom (778 dziewczętom i 622 chłopcom). Stypendyści otrzymywali przez 12 miesięcy środki finansowe w wysokości 330zł miesięcznie, realizowane w dwóch transzach. Dodatkowo, uczniowie wraz z opiekunami dydaktycznymi realizowali Indywidualny Plan Rozwoju, w którym zawarto zindywidualizowane programy rozwoju edukacyjnego. W ramach projektu przeprowadzono także szkolenia dla opiekunów dydaktycznych z zakresu pracy z uczniem uzdolnionym.

Cele projektu były następujące: – zwiększenie motywacji uczniów do rozwoju edukacyjnego;– zwiększenie motywacji uczniów do kontynuacji nauki na uczelniach technicznych

poprzez wzrost średniej ocen z przedmiotów ścisłych, średnich wyników z egzaminów zamykających dany etap nauki oraz liczby laureatów i finalistów olimpiad oraz konkursów międzynarodowych, ogólnopolskich i wojewódzkich;

– promocję wśród młodzieży postaw zorientowanych na własny rozwój;– przygotowanie nauczycieli do pracy z uczniami szczególnie uzdolnionymi.

Głównymi problemami badawczymi projektu były następujące kwestie: analiza poziomu osiągnięć edukacyjnych w roku szkolnym 2009/2010 w szkołach, z których rekrutowali się stypendyści; analiza wpływu otrzymanej pomocy na możliwości rozwoju stypendystów, a także analiza ewentualnych korzyści będących efektem programu stypendialnego dla szkół, z których rekrutowali się stypendyści oraz propozycja usprawnień w procesie udzielania wsparcia stypendialnego.

Ewaluacja została przeprowadzona w oparciu o trzy metody badawcze: analiza desk research, badania telefoniczne (CATI) ze stypendystami, indywidualne wywiady pogłębione (IDI) z dyrektorami szkół.

W wyniku przeprowadzenia analizy danych uzyskanych w badaniu desk reserach sformułowano następujące wnioski:



– Projekt jest realizowany zgodnie z zaplanowanym harmonogramem. Zadania wykonywane były według opisanych w projekcie założeń, co potwierdza skuteczność zarządzania projektem.

– Promocja projektu była kompleksowa: przekazano informację o projekcie za pośrednictwem prasy, telewizji, Internetu, ulotek, plakatów, spotkań informacyjnych, gadżetów promocyjnych oraz kontaktów telefonicznych i e-mailowych. Przy promocji projektu i rekrutacji stypendystów skorzystano również z pomocy pracowników 25 Starostw Powiatowych.

– Stworzono kompletną dokumentację związaną z realizacją programu stypendialnego.

– Przyjęto i oceniono pod względem formalnym 3 021 wniosków. Oceny wniosków pod względem formalnym dokonywali pracownicy Urzędu Marszałkowskiego, natomiast oceny merytorycznej dokonała Komisja Stypendialna.

– Zrekrutowano 1400 uczniów (840 ze szkół średnich i 560 ze szkół gimnazjalnych) i wypłacono im stypendia w założonej w projekcie wysokości. Warty podkreślenia jest fakt, że w projekcie uczestniczyło 42 osoby niepełnosprawne.

– Wsparciem objęto 329 szkół z województwa podkarpackiego oraz nauczycieli, będących opiekunami dydaktycznymi stypendystów.

– Zrealizowano trzy z czterech zaplanowanych rezultatów twardych: udzielono wsparcia finansowego 1400 stypendystom; wdrożono 1400 Indywidualnych Planów Rozwoju; zwiększyła się liczba laureatów i finalistów olimpiad oraz konkursów w stosunku do roku poprzedniego.

– Nie zrealizowano rezultatu zakładającego utrzymanie na tym samym poziomie lub zwiększenie średnich wyników z egzaminów kończących etap nauki w całej szkole, w stosunku do roku poprzedniego. Na tę sytuację mogło wpłynąć wiele czynników (np. stopień trudności egzaminów w poszczególnych latach). W tak założonym wskaźniku nie istnieje odzwierciedlenie faktycznej zmiany w rozwoju naukowym pojedynczych stypendystów (zwłaszcza jeśli uczęszczali oni do klas pierwszych lub drugich, w których nie zdaje się egzaminów końcowych branych pod uwagę przy określaniu tego rezultatu).

Badanie ewaluacyjne przeprowadzone wśród stypendystów zostało zrealizowane za pomocą badań telefonicznych (CATI) i miało na celu określenie wskaźników rezultatów założonych w projekcie a odnoszących się do wpływu otrzymanej pomocy na możliwości rozwoju edukacyjnego, intelektualnego i emocjonalnego stypendystów.

W wyniku przeprowadzonej ewaluacji ustalono, że cechy demograficzno – społeczne przebadanych uczniów kształtują się następująco:

– W projekcie wzięło udział prawie 56% kobiet i nieco ponad 44% mężczyzn.– Z terenów wiejskich pochodziło więcej uczennic (72% ogółu respondentek) niż

uczniów, spośród których około 65% mieszka na wsi.



– Największa grupa stypendystów uczęszczała do pierwszej klasy (wśród dziewcząt odsetek ten wynosił 47%, a wśród chłopców – prawie 46%).

– Ponad 59% ogółu respondentów uczyło się w szkołach ponadgimnazjalnych (w tym prawie 43% w liceach ogólnokształcących), natomiast pozostała część – w szkołach gimnazjalnych.Wyniki analizy wpływu stypendium na rozwój ucznia ukształtowały się

następująco: – Większość badanych uczniów potwierdziła, że w trakcie programu bardziej

skupiali swoje zainteresowania wokół przedmiotów matematyczno-przyrodniczych. Wśród dziewcząt odsetek ten wyniósł 97%, a wśród chłopców – 94%.

– W wyniku otrzymywania wsparcia wzrosła motywacja do dalszej nauki dla około 88% stypendystek i 88% stypendystów.

– Prawie 99% dziewcząt i ponad 95% chłopców wykorzystuje pobierane stypendium na finansowanie nowych źródeł oraz sposobów poszukiwania wiedzy.

– Prawie 83% respondentek i 85% respondentów udzieliło odpowiedzi wskazujących na wzrost poczucia własnej wartości.

– Więcej niż 80% stypendystów oraz około 85% stypendystek potwierdziło, że wzrosła ich motywacja w dążeniu do celu.

– Prawie 89% dziewcząt i 69% chłopców uznało, że poziom dążenia do sukcesu wzrósł dzięki uczestnictwu w programie.

– Ponad 89% uczennic oraz prawie 86% uczniów potwierdziło chęć dalszego rozwoju naukowego.Badanie ewaluacyjne opierało się także na opiniach stypendystów na temat

projektu. Pierwsze pytanie odnosiło się do źródeł informacji, z których stypendyści dowiedzieli się o możliwości uczestnictwa w projekcie. Najczęstszym wyborem zarówno respondentek (ponad 80%), jak i respondentów (około 75%) była informacja pochodząca ze szkoły, do której uczęszczali stypendyści. Dodatkowo, uczniowie określili swoją chęć uczestnictwa w programie stypendialnym na wysokim poziomie - ponad 97% uczennic i ponad 94% uczniów. Zadowolenie z udziału w projekcie wyraziło ponad 99% stypendystów.

Pozytywnym efektem udziału w projekcie jest poprawa wyników w nauce stypendystów, gdyż średnia ich ocen ze wszystkich przedmiotów w roku szkolnym 2009/2010 wzrosła u 44% dziewcząt oraz u prawie 46% chłopców w porównaniu do średniej z roku 2008/2009. Podobna sytuacja wystąpiła w przypadku częstotliwości udziału w konkursach i olimpiadach. Co drugi respondent potwierdził, że wzrósł poziom jego aktywności w tym zakresie. Z kolei prawie połowa badanych potwierdziła, że napotkała na utrudnienia w dostępie do nowych sposobów zdobywania wiedzy. Dlatego ponad 86% uczniów i ponad 88% uczennic uznało, że stypendium gwarantuje im poczucie bezpieczeństwa finansowego w okresie realizacji projektu.



Odnośnie do sposobów wydatkowania otrzymywanego stypendium, z badania ewaluacyjnego projektu wynika, że najwięcej stypendystów przeznaczało otrzymywane środki finansowe na zakup sprzętu komputerowego – ponad 40%, a także pomocy naukowych – około 36% ogółu. W zakresie preferencji form wsparcia dziewczęta oczekiwałyby dodatkowych zajęć (ponad 27%) i wsparcia finansowego (około 24%), natomiast odpowiedzi chłopców ukształtowały się odwrotnie. Z badań wynika również, że ponad 86% chłopców oraz 78% dziewcząt wyraża chęć kontynuacji nauki w szkołach średnich o profilu technicznym i matematycznym lub studiowania na kierunkach ścisłych. W przypadku wpływu stypendium na poprawę wizerunku szkoły, wszyscy respondenci uznali, że pobierane przez nich stypendium pozytywnie wpływa na kształtowanie wizerunku szkoły.

Badanie ewaluacyjne pozwoliło na ocenę zaangażowania opiekuna dydaktycznego w realizację Indywidualnego Planu Rozwoju. Wsparcie nauczycieli zostało docenione przez ponad 97% dziewcząt oraz około 98% chłopców. W większości stypendyści uznali, że w zakresie realizacji projektu nie należy nic zmieniać. Jednakże odnotowano pewne niedogodności, do których uczniowie zaliczyli nadmierną biurokrację (49 osób) oraz zbyt krótki czas przeznaczony na rozporządzanie środkami pieniężnymi (32 osoby).

Badania przeprowadzone wśród dyrektorów, realizowane metodą IDI, odnoszą się przede wszystkim do poznania korzyści płynących z udziału szkoły w programie stypendialnym. Indywidualne wywiady pogłębione przeprowadzono z 20 osobami, które zajmowały stanowiska dyrektorskie lub wicedyrektorskie. Osoby te reprezentowały zarówno szkoły gimnazjalne (10 osób), jak i szkoły średnie (10 osób). Liczba uczniów w poszczególnych szkołach była zróżnicowana i wahała się od 84 do 1728 osób. Wśród przebadanych szkół gimnazjalnych było 41 stypendystów, natomiast wśród szkół ponadgimnazjalnych – 179 uczniów.

Badanie ewaluacyjne przeprowadzone wśród dyrektorów podzielone zostało na pięć modułów. Uzyskane odpowiedzi kształtowały się w następujący sposób:

I. Ocena programu stypendialnego. – Najczęściej wskazywanym źródłem informacji, z którego respondenci zaczerpnęli

wiedzę o realizacji projektu była strona internetowa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego oraz coroczne spotkania dyrektorów szkół z Podkarpackim Kuratorem Oświaty, podczas których pracownicy Urzędu Marszałkowskiego informowali o programie stypendialnym.

– Wpływ programu stypendialnego na podniesienie średnich wyników z egzaminów zamykających etap nauki w stosunku do roku poprzedniego był niejednoznaczny. Sytuacja ta jest konsekwencją zbyt krótkiego okresu uczestnictwa w projekcie.

– Wzrost liczby laureatów oraz finalistów olimpiad i konkursów jest trudny do odnotowania ze względu na zbyt krótki czas uczestnictwa w programie



stypendialnym. Dodatkowo, wskazywano, że na tę kwestię duży wpływ ma niż demograficzny oraz zróżnicowany poziom intelektualny poszczególnych roczników.

– Przedstawiciele szkół jednomyślnie uznali, że udział w programie stypendialnym wpłynął pozytywnie nie tylko na uczniów biorących w nim udział, ale także na nauczycieli, dyrekcję oraz pozostałych uczniów.

– Najczęściej wskazywanym utrudnieniem w realizacji projektu okazały się opóźnienia związane z dokumentacją wychodzącą z Urzędu Marszałkowskiego. W takich sytuacjach dyrektorzy najczęściej kontaktowali się z koordynatorami projektu lub innymi pracownikami Urzędu Marszałkowskiego.

– Dyrektorzy życzyliby sobie wprowadzenia zmian w organizacji projektu. Szczególnie wskazywali na zmianę terminu aplikowania o stypendium, a także na wprowadzenie uproszczonych procedur dokumentacyjnych.

– W zdecydowanej większości przedstawiciele szkół oceniali współpracę z różnymi instytucjami, np. Urzędem Marszałkowskim, Starostwami Powiatowym na bardzo dobrym poziomie.

II. Ocena wpływu stypendium na uczniów korzystających z niego.– Większość dyrektorów szkół uznało, że udział uczniów w tego typu projektach

sprzyja poszerzaniu wiedzy, a także rozwojowi ich osobowości. – Przedstawiciele szkół zgodnie uznali, że sytuacja materialna rodziny ma znaczący

wpływ na możliwość zdobywania wiedzy, dlatego przyznawane stypendium pozwoliło gorzej sytuowanym uczniom unowocześnić sposoby dotarcia do wiedzy.

– Przedstawiciele szkół uznali, że środki finansowe przyznawane uczniom są istotnym czynnikiem motywującym do dalszej nauki. Dodatkowymi czynnikami motywującymi uczniów są odnoszone sukcesy i uznanie wśród nauczycieli i rówieśników.

– Uczestnictwo w projekcie wpłynęło na rozwój zainteresowań z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych, o czym świadczy utworzenie klas o profilu matematycznym i wzrost zainteresowania uczniów udziałem w kołach naukowych.

– Respondenci zaproponowali rozwiązania mające na celu zwiększenie motywacji uczniów do nauki, takie jak: prowadzenie zajęć pozalekcyjnych, wzmocnienie relacji nauczyciel-uczeń, czy rozpoczęcie współpracy z uczelniami wyższymi.

– Najczęściej wymienianymi przez dyrektorów korzyściami dla uczniów są: korzyści materialne, wzrost samooceny ucznia, zacieśnienie więzi na linii nauczyciel-uczeń, rozwój zainteresowań ucznia.

III. Wpływ uczestnictwa szkoły w programie na możliwość rozwoju zawodowego nauczyciela – opiekuna.

– Dyrektorzy zgodnie twierdzą, że uczestnictwo w programie miało wpływ na możliwość rozwoju nauczycieli będących opiekunami stypendystów, szczególnie poprzez konieczność podnoszenia kwalifikacji.

– Przedstawiciele szkół potwierdzili, że dzięki realizacji programu stypendialnego oraz aktywnemu uczestnictwu w projekcie nauczycieli – opiekunów, przygotowanie kadry pedagogicznej do pracy z uczniami szczególnie uzdolnionymi zdecydowanie wzrosło.



– Dyrektorzy zaproponowali rozwiązania mogące wesprzeć nauczycieli w pracy z uzdolnionymi uczniami. Pojawiły się takie pomysły jak: organizacja szkoleń czy odpowiedni system wynagradzania nauczycieli.

– Dyrektorzy wskazywali na korzyści finansowe i satysfakcję z pracy osiąganą przez nauczycieli – opiekunów w związku z udziałem w projekcie.

IV. Ocena wpływu stypendium na wizerunek szkoły.– Wszyscy dyrektorzy jednomyślnie potwierdzili, że realizacja programu

stypendialnego dla uczniów szczególnie uzdolnionych pozytywnie wpłynęła na kształtowanie wizerunku ich szkoły. Szczególny udział w promocji szkoły mają uczniowie – stypendyści, którzy rozpowszechniają dobrą opinię o szkole.

– Najczęściej wymienianym przez respondentów rodzajem działań promocyjnych podejmowanych przez stypendystów jest ich udział w konkursach i olimpiadach oraz aktywna działalność w obrębie placówki oświatowej.

– Według dyrektorów, korzyści płynące z uczestnictwa szkoły w programie stypendialnym to głównie rozwój naukowy ucznia, pozytywny wpływ na wychowanie, rozwój nauczycieli czy wzrost poziomu nauczania szkoły przekładający się na wyższe miejsca w rankingach i statystykach OKE.



2. WPROWADZENIE

Konieczność przeprowadzenia badań ewaluacyjnych projektu „Programu stypendialnego dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010” jest zapisana we wniosku o dofinansowanie projektu. Celem badania jest ocena efektów realizacji programu stypendialnego.

Ewaluacja to badanie mające na celu ocenę (osąd) wartości interwencji publicznej dokonana przy uwzględnieniu odpowiednich kryteriów (skuteczności, efektywności, użyteczności, trafności i trwałości) i zgodności projektu w kontekście założonych celów. Ewaluacja jest narzędziem systematycznego oceniania jakości wdrażanego projektu, umożliwia dokonywanie refleksji nad osiąganymi postępami pracy, dzięki czemu możliwe jest systematyczne zwiększanie skuteczności i efektywności podejmowanych w projekcie działań. Wyniki ewaluacji służą przede wszystkim poprawie realizacji projektu i skutecznemu zarządzaniu nim. Dzięki prowadzonym w czasie ewaluacji projektu obserwacjom, możliwe jest podejmowanie działań naprawczych w projekcie.

Przedmiot i zakres badaniaBadanie w głównej mierze koncentrowało się na określeniu poziomu osiągnięć

edukacyjnych uczniów w szkołach, z których rekrutowani byli uczestnicy projektu oraz na diagnozie rozwoju intelektualno-emocjonalnego stypendystów. W związku z powyższym badaniem ewaluacyjnym objęci zostali uczniowie, którzy skorzystali ze stypendium w roku szkolnym 2009/2010 oraz dyrektorzy szkół, w których stypendyści uczyli się.

Dzięki temu możliwe było określenie efektów oddziaływania pomocy stypendialnej, a także wskazanie obszarów wsparcia wymagających szczególnej uwagi przy projektowaniu działań w przyszłych programach tego typu.

W ramach badania starano się znaleźć odpowiedzi na następujące pytania badawcze:1. Analiza poziomu osiągnięć edukacyjnych w roku szkolnym 2009/2010 w szkołach,

z których rekrutowali się stypendyści. Czy podniósł się poziom uzyskanych wyników z egzaminów kończących dany etap

nauki (testy kompetencji oraz matura, ze szczególnym uwzględnieniem matematyczno-przyrodniczej części tych egzaminów)?

Czy zwiększyła się w porównaniu do lat ubiegłych liczba laureatów bądź finalistów olimpiad i konkursów wojewódzkich, ogólnopolskich i międzynarodowych (ze szczególnym uwzględnieniem osiągnięć w zakresie przedmiotów matematyczno-przyrodniczych i technicznych)?



2. Analiza wpływu otrzymanej pomocy na możliwości rozwoju edukacyjnego, intelektualnego i emocjonalnego stypendystów. Czy otrzymywanie stypendium stymulowało rozwój zainteresowań edukacyjnych

uczniów? Czy i w jakim stopniu otrzymane stypendium wpłynęło na motywację do nauki

oraz chęć poszukiwania nowych źródeł zdobywania wiedzy przez stypendystów? Czy i w jakim stopniu otrzymane stypendium wpłynęło na samoocenę uczniów,

poczucie własnej wartości i pewności siebie? Czy dzięki otrzymywaniu stypendium wykształciły się wśród uczniów postawy

zorientowania na sukces, samorozwój i konsekwencję w dążeniu do celu? Jakie było nastawienie uczniów do uczestnictwa w projekcie? Jak oceniają to

z perspektywy czasu? Czy identyfikują zmianę podejścia? Jakie opinie na temat użyteczności przyznanego wsparcia wyrażają badani? Co najbardziej motywuje uczniów do nauki? Czy tylko stypendium za dobre wyniki

w nauce czy coś innego? Na jakie cele głównie przeznaczali uczniowie otrzymane środki finansowe/ jakie

wsparcie w przyszłości mogłoby przyczynić się do ich rozwoju pod względem naukowym?

Czy stypendyści planują uczyć się w szkołach średnich na profilach technicznych czy matematycznych lub studiować na ścisłych kierunkach?

3. Analiza ewentualnych korzyści będących efektem programu stypendialnego, dla szkół, z których rekrutowali się stypendyści oraz propozycje usprawnień w procesie udzielania wsparcia stypendialnego. Czy otrzymywanie stypendium przez uczniów danej szkoły stwarza możliwości do

poprawy jej wizerunku? Czy i jakie obszary działań należałoby usprawnić, aby wsparcie stypendialne było

bardziej efektywne? Jakie działania podejmuje szkoła w celu rozwiązania pojawiających się

problemów? Z kim się kontaktuje? Jakie metody i sposoby wykorzystywane są w celu rozwiązania problemów? Gdzie poszukuje informacji? Od kogo uzyskuje ewentualną pomoc?

Jak szkoła ocenia współpracę przy realizacji programu z innymi instytucjami? Ilu uczniów w danej szkole korzysta ze stypendium przydzielanych w ramach

programu? Czy do potrzeb stypendystów i zdolnych uczniów tworzy się specjalne toki

nauczania w szkole/ dodatkowe zajęcia/ kółka zainteresowań? Czy takie rozwiązania mogłyby na przyszłość być bardziej pomocne niż stypendia?

Przedstawione przez ewaluatora w rozdziale piątym wnioski diagnozują najważniejsze problemowe kwestie pojawiające się w trakcie realizacji projektu,



natomiast wypracowane rekomendacje formułują propozycje usprawnienia funkcjonowania programu, zwiększające jego efektywność.



3. OPIS ZASTOSOWANEJ METODOLOGII

Źródła danych

Dane, które zostały poddane analizie w ramach ewaluacji „Programu stypendialnego dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010”, to dane wywołane, jak i zastane. Do danych wywołanych zalicza się odpowiedzi, jakich będą udzielać respondenci w ramach badań CATI oraz IDI. Dodatkowo została przeprowadzona analiza danych zastanych, tj. wyników z egzaminów kończących dany etap nauki w szkołach, w których uczyli się Stypendyści oraz innych dokumentów związanych z realizacją Programu Stypendialnego.

Zastosowanie powyższych metod badawczych umożliwiło sporządzenie analizy możliwie obiektywnej, uwzględniającej punkt widzenia różnych grup biorących udział w realizacji projektu systemowego.

Etapy procesu badawczego

Prace badawcze przebiegały w III etapach i były prowadzone w okresie od 1.10.2010 roku do 28.10.2010 roku. Etapy procesu badawczego zostały przedstawione na poniższym wykresie.



Wykres 1 Etapy procesu badawczego w ramach ewaluacji „Programu stypendialnego dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010”.

Badania ilościowe przeprowadzone były za pomocą metody CATI (Computer Assisted Telephone Interview). W badaniach o charakterze ilościowym, prowadzonym wśród Stypendystów „Programu stypendialnego dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010”, została wykorzystana technika wywiadu telefonicznego. Cechą szczególną tej techniki jest możliwość przeprowadzenia bardzo dużej liczby wywiadów w krótkim czasie. Zaletą tego typu badań jest również stała kontrola przebiegu badania w trakcie jego trwania.

Przeprowadzone zostały również badania jakościowe za pomocą indywidualnego wywiadu pogłębionego (Indywidual In-Depth Interview). Jest to jedna z bardziej popularnych metod badań jakościowych, polegająca na szczegółowej i wnikliwej rozmowie z respondentem, często ekspertem z danej dziedziny. Celem rozmowy jest dotarcie do precyzyjnych informacji oraz poszerzenie wiedzy związanej z tematem badania.

W celu zrealizowania głównego celu badawczego zastosowano dodatkowo, kolejną metodę jakościową, jaką jest analiza danych pierwotnych (desk research). Powyższa metoda badawcza polegała na zbieraniu i analizie danych ze źródeł zastanych -


- Dokumentacja projektu systemowego (wniosek o dofinansowanie, bilanse realizacji projektu systemowego),

- Dokumenty wewnętrzne projektu,- Dokumentacja osiągniętych wyników nauczania w szkołach, w których uczyli

się Stypendyści Programu.

BADANIA TELEFONICZNE (CATI)

- 300 wywiadów telefonicznych ze stypendystami, którzy pobierali stypendium w roku szkolnym 2009/2010. Kwoty zostały dobrane w proporcji 60% do 40% (180 uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz 120 uczniów szkół gimnazjalnych), tak aby odzwierciedlić strukturę uczniów szczególnie uzdolnionych w zakresie nauk matematyczno-przyrodniczych i technicznych

INDYWIDUALNE WYWIADY

- Przeprowadzono 20 IDI z losowo wybranymi dyrektorami szkół, których uczniowie uczestniczyli w programie stypendialnym

ANALIZA DESK RESEARCH


zwłaszcza dokumentacji osiągniętych wyników nauczania w szkołach, w których uczyli się Stypendyści Programu.

Na podstawie danych uzyskanych ze szkół opracowane zostały następujące wskaźniki:

Średnia wyników z testów kompetencji oraz egzaminów maturalnych wszystkich uczniów z roku 2009 oraz 2010 (ze szczególnym uwzględnieniem przedmiotów matematyczno-przyrodniczych),

średnia wyników nauczania w szkole z lat 2009 i 2010, liczba laureatów bądź finalistów olimpiad i konkursów wojewódzkich,

ogólnopolskich i międzynarodowych (ze szczególnym uwzględnieniem osiągnięć w zakresie przedmiotów matematyczno-przyrodniczych i technicznych) w latach 2009 i 2010

liczba osób z wyróżnieniem w latach 2009 i 2010Badanie desk research obejmowało dotarcie do danych, bezpośredni kontakt

z osobami odpowiedzialnymi za prowadzenie statystyk, zebranie niezbędnych informacji przez ankietera, ich opracowanie, wprowadzenie do macierzy oraz analizę.

Dobór próby badawczej i jej wielkość

Zgodnie z założeniami przedstawionymi w ofercie na przeprowadzenie ewaluacji, w badaniach ilościowych CATI zastosowany został celowy dobór próby. Liczebność próby wynosi 300 osób, co stanowi 1/5 całej grupy 1400 uczniów pobierających stypendium. Kwoty zostały przygotowane dla szkół ponadgimnazjalnych oraz gimnazjalnych w proporcji 60% do 40%. Taka ilość ankietowanych pozwoliła na ekstrapolację uzyskanych wyników na całą grupę na poziomie ufności równym 0,95 z maksymalnym błędem na poziomie 0,05.

Badania IDI przeprowadzone zostały z 20 losowo wybranymi dyrektorami szkół, których uczniowie uczestniczyli w programie stypendialnym. Taka ilość wywiadów w badaniach jakościowych pozwoliła zaobserwować pojawiające się trendy i powtarzające się opinie na temat celowości i efektów realizacji ewaluowanego programu. W tym przypadku dyrektorzy byli osobami sprawującymi nadzór nad działaniami podejmowanymi przez stypendystów i ich opiekunów dydaktycznych, dlatego też byli najlepszym źródłem informacji o efektach realizacji Programu Stypendialnego.

Z kolei badaniem desk research objęto 230 szkół, co stanowi 70% instytucji, w których uczyli się stypendyści programu. Taka ilość szkół objętych badaniem gwarantuje reprezentatywność wskaźników obliczonych na podstawie danych zastanych, dostępnych w badanych szkołach.



4. OPIS WYNIKÓW BADANIA

W celu przeprowadzenia ewaluacji projektu pod nazwą „Program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010”, realizowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego oraz znalezienia odpowiedzi na pytania badawcze przeprowadzono trzy rodzaje badań, które pozwalają na obiektywną ocenę projektu – jest to analiza danych zastanych, badanie stypendystów za pomocą wywiadów telefonicznych (CATI) oraz badanie dyrektorów szkół zrealizowane poprzez indywidualne wywiady pogłębione (IDI) .

4.1. Analiza desk research

Pierwszym badaniem wykonanym w ramach triangulacji metod badawczych była analiza danych zastanych. Badanie to trwało przez cały październik 2010 roku ze względu na konieczność nawiązania kontaktu z 230 szkołami oraz uzyskaniem informacji na temat osiągniętych wyników nauczania w szkołach, w których uczyli się Stypendyści Programu. Analizy objęły również dokumentację projektu, wniosek o dofinansowanie, bilanse realizacji oraz dokumenty wewnętrzne projektu.

Charakterystyka ewaluowanego projektu

Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego od 01.09.2009 roku realizuje projekt pod nazwą „Program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010”, współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Realizowany jest on w ramach Priorytetu IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach, Działanie 9.1 Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnieni wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty, Poddziałanie 9.1.3 Pomoc stypendialna dla uczniów szczególnie uzdolnionych.

Głównym celem projektu jest wsparcie rozwoju edukacyjnego 1400 uczniów szczególnie uzdolnionych w zakresie nauk matematyczno-przyrodniczych i technicznych, którym niekorzystna sytuacja materialna utrudnia rozwój edukacyjny, poprzez udzielenie im do końca sierpnia 2010 roku pomocy stypendialnej. Cel główny zostanie osiągnięty dzięki realizacji następujących celów szczegółowych, tj.:

zwiększenie motywacji uczniów do rozwoju edukacyjnego zwiększenie motywacji ucznia do kontynuacji nauki na uczelniach technicznych

poprzez wzrost średniej ocen z przedmiotów ścisłych, średnich wyników



z egzaminów zamykających dany etap nauki oraz liczby laureatów i finalistów olimpiad oraz konkursów międzynarodowych, ogólnopolskich i wojewódzkich;

promocję wśród młodzieży, niezależnie od płci, postaw zorientowanych na własny rozwój i osiąganie coraz wyższego poziomu wiedzy;

przygotowanie nauczycieli do pracy z uczniami szczególnie uzdolnionymi. Zasadność realizacji projektu podparta została informacjami zaczerpniętymi

z Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), Centralnej Komisji Egzaminacyjnej (CKE) oraz wyników konkursów, olimpiad, testów gimnazjalnych i matur z 2008 roku. W trakcie analizy danych i diagnozy sytuacji zdefiniowano następujące obszary problemowe województwa podkarpackiego: niskie przeciętne wynagrodzenie, wysoki wskaźnik bezrobocia, nierówny dostęp do kształcenia, gorsze wyniki w nauce u dzieci z ubogich rodzin, słabo wyposażone placówki szkolne oraz ograniczony dostęp do zajęć pozalekcyjnych osób z terenów wiejskich, brak powiązań systemu kształcenia z wymaganiami lokalnego rynku pracy oraz brak koordynacji systemu kształcenia z rozwojem kluczowych gałęzi gospodarki.

Projekt pt. „Program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010” jest zgodny z następującymi dokumentami:

Plan Działania PO KL na rok 2010, Szczegółowy opis priorytetów PO KL 2007-2013 dla Priorytetu IX, Działania 9.1,

który zakłada stworzenie mechanizmów eliminujących lub kompensujących oddziaływanie czynników utrudniających uczestnictwo w procesie kształcenia,

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 – poprawa jakości kapitału ludzkiego i wzrost spójności społecznej,

Strategia Rozwoju Województwa Podkarpackiego na lata 2007–2020, Kapitał Społeczny, Priorytet 1 – Poprawa jakości systemu edukacji jako warunek pogłębiania wiedzy i wzrostu kompetencji, Kierunek Działania 3 – Podniesienie jakości kształcenia. W projekcie założono udzielenie wsparcia grupie docelowej, tj. uczniom

szczególnie uzdolnionym w zakresie nauk matematyczno-przyrodniczych i technicznych szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych z terenu województwa podkarpackiego, którym trudna sytuacja materialna utrudnia rozwój edukacyjny.

Ewaluowany program stypendialny zakładał realizację następujących rezultatów miękkich:

wzrost samooceny i pewności siebie ucznia, zwiększenie motywacji do dalszej nauki, wypracowanie umiejętności konsekwentnego dążenia przez ucznia do realizacji

założonych celów, rozwijanie zainteresowań młodego człowieka z zakresu przedmiotów

matematycznych, przyrodniczych i technicznych, promocja wśród młodzieży postaw zorientowanych na własny rozwój,



możliwość rozwoju zawodowego nauczyciela-opiekuna, podniesienie poczucia własnej wartości ucznia, zwiększenie szans zdobycia rzetelnej wiedzy poprzez osoby o niskich dochodach

w rodzinie, poprawa wizerunku szkoły stypendysty i zwiększenie możliwości jej promowania

w środowisku. Ocenę stopnia realizacji powyższych wskaźników przedstawiono w podrozdziałach

4.1. – wyniki badania stypendystów, realizowanego metodą CATI oraz 4.2. – wyniki badania dyrektorów szkół, realizowanego metodą IDI.

Na potrzeby projektu stworzono następujące dokumenty: Regulamin przyznawania stypendiów wraz z załącznikami:

- Załącznik Nr 1: Wzór Wniosku o przyznanie stypendium dla uczniów szkół gimnazjalnych/ponadgimnazjalnych w ramach projektu Program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010,

- Załącznik Nr 2: Wzór umowy z opiekunem dydaktycznym stypendysty,

- Załącznik Nr 3: Wzór umowy ze stypendystą,

- Załącznik Nr 4: Wzór sprawozdania okresowego/końcowego,

- Załącznik Nr 5: Wzór Karty oceny formalnej,

- Załącznik Nr 6: Regulamin pracy Komisji Stypendialnej w ramach projektu Program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010 realizowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie,

- Załącznik Nr 7: Wzór Karty oceny merytorycznej.

Wykaz załączników do wniosku o przyznanie stypendium:- Oświadczenie o miejscu stałego zamieszkania ucznia ubiegającego się

o stypendium na terenie województwa podkarpackiego,- Oświadczenie o niepobieraniu innego stypendium finansowanego ze środków

Unii Europejskiej,- Oświadczenie kandydata na opiekuna dydaktycznego stypendysty

o gotowości sprawowania opieki nad uczniem ubiegającym się o stypendium oraz o jego zatrudnieniu w szkole tego ucznia,

- Oświadczenie rodzica/opiekuna ucznia lub pełnoletniego ucznia ubiegającego się o stypendium o niepełnosprawności dziecka,

- Oświadczenie członka rodziny ucznia ubiegającego się o stypendium o wysokości uzyskanego w 2008 r. dochodu niepodlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych wraz z pouczeniem,



- Oświadczenie członka rodziny ucznia rozliczającego się na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne o wysokości dochodu uzyskanego w 2008 roku.

Wzór upoważnienia do wystąpienia w roli wnioskodawcy o przyznanie stypendium dla ucznia (w przypadku gdy wnioskodawcą nie jest dyrektor szkoły),

Oświadczenie o złożeniu wniosku o nadanie numeru NIP (w przypadku gdy uczeń nie ma nadanego numeru NIP,

Wniosek o pomniejszenie/powiększenie dochodu rodziny uzyskanego w 2008r. o dochód utracony/uzyskany w 2009 roku.Jak można zauważyć w wykazie, ilość dokumentów koniecznych do uzupełnienia

przed uczestnictwem w projekcie i w jego trakcie jest znacząca. Zwrócili na ten fakt uwagę również stypendyści podczas badania CATI. W związku z powyższym proponujemy ograniczenie liczby dokumentów, z którymi spotyka się stypendysta i jego opiekun w ramach projektu do niezbędnego minimum zapewniającego jego sprawną realizację. Zmniejszenie biurokracji może nastąpić również w wyniku ewentualnego łączenia kilku kwestii wymagających opisania w jednym dokumencie.

Wymienione powyżej formularze i dokumenty umieszczone zostały na stronie internetowej województwa podkarpackiego www.wrota.podkarpackie.pl oraz na stronie samorządu www.si.podkarpackie.pl. Zrealizowano w ten sposób założenie o dostępności dokumentów. Jednakże zwraca uwagę mała przejrzystość zamieszonych na stronie informacji o projekcie oraz trudność zlokalizowania zakładki z informacjami dotyczącymi projektu w tym zasadami rekrutacji. Sugeruje się więc stworzenie strony internetowej poświęconej tylko i wyłącznie projektowi. Dzięki temu zyskuje on dodatkową możliwość promocji, a jasno i czytelnie przekazane informacje pozwalają na zaoszczędzenie czasu zarówno organizatorom jak i nauczycielom oraz uczniom korzystającym z programu stypendialnego.

Sposób realizacji projektu

Analizie poddano zapisy zawarte we wniosku o dofinansowanie projektu oraz postępie rzeczowym. Projekt „Program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010” został w trakcie opracowywania podzielony na trzy główne zadania:

Zadanie 1: Zarządzanie projektem

Wpisy poczynione w postępie rzeczowym we wszystkich okresach sprawozdawczych dokumentują realizację założonych działań takich jak: bieżące zarządzanie projektem, nabór wniosków o przyznanie stypendium w okresie od 16.11.2009 r. do 26.11.2009 r. w 25 punktach zlokalizowanych w Starostwach Powiatowych i Urzędach Miast z terenu województwa podkarpackiego; formalna ocena wniosków (od grudnia 2009r. do lutego 2010r.), a następnie ocena merytoryczna


http://www.si.podkarpackie.pl/

http://www.wrota.podkarpackie.pl/


złożonych wniosków przez powołaną przez Zarząd Województwa Komisję Stypendialną, która w ciągu 9 dni oceniła wnioski i przyznała 1400 stypendiów (840 dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz 560 dla uczniów szkół gimnazjalnych). Listy rankingowe ocenionych wniosków zostały zatwierdzone przez Zarząd Województwa w drodze uchwały. Następnie realizowano zadania związane z obsługą finansową oraz administracyjną projektu (m.in. przygotowanie i realizacja przelewów transz stypendium, weryfikowanie i wprowadzanie umów zawartych w ramach projektu do Rejestru Umów oraz sporządzanie list płac).

W ramach zadania pierwszego dokonano zakupu zaplanowanych materiałów biurowych oraz eksploatacyjnych niezbędnych do prawidłowej realizacji projektu. Działania związane z promocją projektu również przebiegały zgodnie z założeniami. Promocja projektu rozpoczęła się przed okresem realizacji projektu. W sierpniu na spotkaniach organizowanych przez Podkarpackie Kuratorium Oświaty z dyrektorami szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych z terenu województwa podkarpackiego, kształcenia specjalnego, placówek oświatowo-wychowawczych, placówek doskonalenia nauczycieli pracownicy Departamentu Edukacji i Kultury przedstawili prezentację programu stypendialnego. Dokumenty niezbędne do złożenia wniosku przez potencjalnego stypendystę zostały zamieszczone na stronach internetowych Urzędu. W trakcie realizacji projektu w prasie regionalnej oraz mediach (Nowiny, Super Nowości, Gazeta Wyborcza, Telewizja Rzeszów) ogłoszono nabór wniosków o przyznanie stypendiów. Przeprowadzono analizę rynku i na jej podstawie wyłoniono wykonawcę opracowującego i drukującego ulotki i plakaty promujące projekt. Udzielano również informacji telefonicznych i e-mailowych o projekcie.

Zgodnie z procedurą zamówień publicznych zakupiono materiały promujące projekt (pamięci przenośne USB, długopisy, kalendarze oraz słodycze), które w większości zostały rozdysponowane wśród stypendystów oraz ich opiekunów dydaktycznych. Pozostałe gadżety promocyjne posłużyły do bieżącej promocji projektu w trakcie całego okresu.

Zadanie 2: Pomoc stypendialna dla uczniów szczególnie uzdolnionych

Realizację zadania drugiego rozpoczęto w czwartym okresie sprawozdawczym, tj. od 01.03.2010 roku do 15.05.2010 roku. Po utworzeniu list rankingowych wniosków przygotowane zostały umowy o przyznanie stypendium dla stypendystów. Jednocześnie rozpoczęto procedurę podpisywania przygotowanych wcześniej w/w umów oraz kompletowanie niezbędnej w tym celu dokumentacji. Uczniowie, którym zostały przyznane stypendia przystąpili do realizacji niezrealizowanych dotychczas zapisów dokonanych w Indywidualnych Planach Rozwoju, w tym m.in. odnoszących do zaplanowanych wydatków. W kolejnym okresie sprawozdawczym (od 16.05.2010r. do 30.06.2010r.) została wypłacona stypendystom (1400 osób) pierwsza transza stypendium



w wysokości 2900,00 zł brutto. W następnym okresie (01.07.2010-31.08.2010) została wypłacona druga transza stypendium w wysokości 1 060,00 zł brutto.

Zadanie 3: Opieka dydaktyczna nad stypendystami

W czwartym okresie sprawozdawczym (01.03.2010-15.05.2010) przygotowane zostały umowy zlecenia dla opiekunów dydaktycznych stypendystów, którzy wcześniej rozpoczęli realizację Indywidualnych Planów Rozwoju uczniów. W tym okresie również rozpoczęto proces ich podpisywania. Ponadto została wyłoniona firma, która przeprowadziła zaplanowane szkolenia dla opiekunów dydaktycznych stypendystów. Większość opiekunów dydaktycznych złożyło sprawozdania za pierwszy okres realizacji Indywidualnych Planów Rozwoju tj. od września 2009 r. do kwietnia 2010 roku. W następnym postępie rzeczowym, załączanym do wniosku Beneficjenta o płatność za okres (16.05.2010-30.06.2010) wykazano przeprowadzenie szkolenia dla opiekunów dydaktycznych stypendystów z zakresu pracy ze zdolnym uczniem. Uczestnikom zapewniono catering w trakcie trwania szkoleń. Prowadzono również weryfikację sprawozdań okresowych składanych przez opiekunów dydaktycznych stypendystów dokumentujących postępy w zakresie realizacji Indywidualnych Planów Rozwoju. W kolejnym okresie rozliczeniowym poinformowano również o dokonaniu płatności za wymienione wyżej szkolenie. W ostatnim okresie rozliczeniowym (wrzesień 2010 – listopad 2010) dokonano analizy sprawozdań końcowych z realizacji Indywidualnych Planów Rozwoju oraz wypłacono wynagrodzenie dla opiekunów dydaktycznych.

Charakterystyka uczestników programu stypendialnego

W trakcie realizacji projektu pt. „Program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010” objęto wsparciem 1400 uczniów szkół gimnazjalnych i średnich z województwa podkarpackiego. Wskaźnik osób kończących udział w projekcie został zrealizowany na poziomie 100%.

Wykres 2 Uczestnicy projektu, którzy pobierali stypendium (w liczebnościach)



778

622

KobietyMężczyźni

Źródło: Załącznik nr 2 do wniosku o płatność

Z danych przedstawionych na wykresie nr 2 wynika, że częściej z formy wsparcia finansowego, jaką jest stypendium za wyniki w nauce, skorzystały kobiety. W ten sposób zrealizowano założenie, że projekt będzie wdrażany zgodnie z zasadą równości płci, gdyż zainteresowanie przedmiotami matematyczno-przyrodniczymi oraz technicznymi wykazują głównie mężczyźni. Zwiększenie nacisku na udział kobiet w projekcie przyczyniło się do promocji tych kierunków kształcenia wśród kobiet. We wniosku o dofinansowanie projektu wykazano, że mimo gorszych wyników kobiet w konkursach przedmiotowych z przedmiotów ścisłych, uzyskiwane przez nie punkty z testów kompetencji i egzaminów maturalnych nie odbiegają od wyników mężczyzn. Zauważono również, że w edycji projektu z roku szkolnego 2008/2009 liczba kobiet chcących skorzystać ze stypendium była nieznacznie wyższa od liczby mężczyzn (191 do 173). Jak widać tendencja ta została utrzymana w roku szkolnym 2009/2010.

Rezultaty twarde i miękkie projektu

W programie stypendialnym wzięło udział 329 placówek oświatowych z Podkarpacia. Analizie desk research poddano 136 gimnazjów oraz 94 szkoły średnie z województwa podkarpackiego, w których kształcili się uczniowie pobierający stypendium w ramach ewaluowanego programu stypendialnego. Wyniki tych analiz posłużyły określeniu stopnia realizacji następujących rezultatów twardych:

– udzielenie wsparcia stypendialnego 1400 uczniom szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych,

– wdrożenie 1400 IPR (Indywidualny Plan Rozwoju),– zwiększenie w stosunku do roku poprzedniego liczby laureatów i finalistów

olimpiad oraz konkursów wojewódzkich, ogólnopolskich oraz międzynarodowych (w tym adresowanych do szkół zasadniczych) w szkołach, z których rekrutowani byli stypendyści,



– utrzymanie na tym samym poziomie lub podniesienie w stosunku do roku poprzedniego średnich wyników z egzaminów zamykających dany etap nauki (testy kompetencji, matura) w szkołach, z których rekrutowani byli stypendyści.Dodatkowo w trakcie przygotowywania metodologii do badania ewaluacyjnego

zaplanowano oszacowanie wskaźników uzupełniających, to jest:– średniej wyników nauczania w szkole z lat 2008/2009 oraz 2009/2010,– liczba osób z wyróżnieniem w latach 2008/2009 oraz 2009/2010.

Wśród 136 szkół średnich poddanych badaniu desk research było 16 zespołów szkół. Ogółem poddano badaniu 73 licea ogólnokształcące, 16 liceów profilowanych, 45 techników oraz 18 zasadniczych szkół zawodowych (Tabela 13).

Tabela 1 Stopień realizacji wskaźników – wartości kumulatywne

L.p. Nazwa wskaźnika

Wartość docelow

a wskaźni

ka

Ogółem- od początku realizacji projektu Stopień

realizacji wskaźnik

aK MOgółe

m

1

Liczba osób, które zakończyły udział w projekcie 1400 778 622 1400 100,0%- w tym liczba osób w wieku 15-24 lata *NO 618 507 1 125 **ND- w tym liczba osób niepełnosprawnych NO 21 21 42 ND- w tym liczba osób z terenów wiejskich NO 548 394 942 ND

2Osoby nieaktywne zawodowo NO 778 622 1400 ND

w tym osoby uczące lub kształcące się 1400 778 622 1400 100,0%

3Osoby z wykształceniem podstawowym, gimnazjalnymi niższym

NO 778 622 1400 ND

WSKAŹNIKI PRODUKTU

1 Liczba podpisanych umów na pomoc stypendialną dla uczniów 1400 778 622 1400 100,0%

2 Liczba opracowanych IPR w których zawarte będą zindywidualizowane programy rozwoju edukacyjnego 1400 778 622 1400 100,0%

WSKAŹNIKI REZULTATU

1 Liczba uczniów gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, którym udzielono wsparcia stypendialnego 1400 778 622 1400 100,0%

2 Liczba wdrożonych przez uczniów IPR 1400 778 622 1400 100,0%

3

Utrzymanie na tym samym poziomie lub podniesienie w stosunku do roku poprzedniego średnich wyników z egzaminów zamykających dany etap nauki (testy kompetencji, matura) w szkołach, z których rekrutowani byli stypendyści

NO ND ND 20,5% ND

4 Zwiększenie w stosunku do roku poprzedniego liczby laureatów i finalistów olimpiad oraz konkursów międzynarodowych, ogólnopolskich i wojewódzkich(w tym adresowanych do szkół

NO ND ND 148***

ND



zasadniczych) w szkołach, z których rekrutowani będą stypendyści

5 Wzrost samooceny i poczucia własnej wartości ucznia NO 82,8% 85% 83,7% ND6 Zwiększenie motywacji ucznia do dalszej nauki NO 89,3% 88% 88,7% ND

7 Wypracowanie umiejętności konsekwentnego dążenia przez ucznia do realizacji założonych celów NO 85,1% 82% 83,7% ND

8Rozwijanie zainteresowań młodego człowieka z zakresu przedmiotów matematycznych, przyrodniczych i technicznych

NO 97% 94% 95,7% ND

9 Promocja wśród młodzieży postaw zorientowanych na własny rozwój NO 89,3% 85,7

% 87,7% ND

10 Możliwość rozwoju zawodowego nauczyciela-opiekuna**** NO ND ND ND ND

11 Podniesienie pewności siebie ucznia NO 76,2% 77,4% 76,7 ND

12 Zwiększenie szans zdobycia rzetelnej wiedzy przez osoby o niskich dochodach w rodzinie NO 100% 99,3

% 99,7% ND

13 Poprawa wizerunku szkoły stypendysty i zwiększenie możliwości jej promowania w środowisku NO 100% 100% 100% ND

* NO- nie określono, ** ND – nie dotyczy, ***Wzrost liczby laureatów i finalistów olimpiad i konkursów ****Wskaźnik określony w badaniu jakościowymŹródło: Tabela wskaźników w załączniku nr 2 do Wniosku o płatność oraz obliczenia własne

Zaplanowane wskaźniki produktu, czyli udzielenie wsparcia stypendialnego oraz opracowanie 1400 IPR, zostały oszacowane na podstawie liczby podpisanych umów na pomoc stypendialną dla uczniów oraz liczby opracowanych IPR. IPR zawierają zindywidualizowane programy rozwoju edukacyjnego, które zostały wykazane w załączniku nr 2 do Wniosku Beneficjenta o płatność. Trzeci spośród wskaźników rezultatu został wyliczony na podstawie analizy desk research w wyniku uśrednienia danych dotyczących liczby szkół, w których nastąpił brak zmian lub wzrost poziomu osiąganych wyników z egzaminów kończących dany etap nauki na przestrzeni lat 2008/2009 i 2009/2010.

Określenie czwartego wskaźnika rezultatu nastąpiło w wyniku oszacowania różnicy liczby laureatów i finalistów olimpiad i konkursów pomiędzy rokiem szkolnym 2008/2009 a 2009/2010. Wynik ten, podobnie jak w przypadku rezultatu trzeciego, został wyliczony na podstawie próby badawczej wynoszącej 230 szkół.

Charakterystyczny jest też wskaźnik dziesiąty – określający czy projekt wpływa na możliwość rozwoju zawodowego nauczyciela-opiekuna. Nie jest on możliwy do skwantyfikowania w powyższej tabeli, gdyż został poddany weryfikacji w badaniach jakościowych. Przeprowadzone indywidualne wywiady pogłębione pozwoliły dostrzec niebagatelny wpływ projektu na rozwój zawodowy opiekunów dydaktycznych uczniów. Ta kwestia została szczegółowo przedstawiona w podrozdziale 4.3.

Z punktu widzenia ewaluacji należy podkreślić fakt, że rezultaty miękkie założone w projekcie nie posiadają kwantyfikacji. Jest to bardzo ważne, ponieważ ewaluacja jest



wymogiem obowiązującym wszystkich beneficjentów korzystających ze środków Unii Europejskiej.

Ocena wyników nauczania w gimnazjach i szkołach średnich

W wyniku opracowania danych statystycznych z 230 szkół średnich i gimnazjalnych stwierdzono zrealizowanie rezultatu zakładającego zwiększenie liczby laureatów i finalistów olimpiad i konkursów przedmiotowych.

Tabela 2 Rodzaje konkursów i olimpiad, w których brali udział uczniowie ze szkół, z których rekrutowali się stypendyści

Rodzaje konkursów i olimpiad, w których brali udział uczniowie ze szkół, z których rekrutowali się stypendyści Liczebność*

Laureaci i finaliści olimpiad i konkursów z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych w roku szkolnym 2008/2009 566


Różnica liczby laureatów i finalistów olimpiad i konkursów z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych pomiędzy rokiem szkolnym 2008/2009 a 2009/2010

+ 72

Laureaci i finaliści olimpiad i konkursów z przedmiotów technicznych w roku szkolnym 2008/2009 112

Laureaci i finaliści olimpiad i konkursów z przedmiotów technicznych w roku szkolnym 2009/2010

147

Różnica liczby laureatów i finalistów olimpiad i konkursów z przedmiotów technicznych pomiędzy rokiem szkolnym 2008/2009 a 2009/2010 + 35

Laureaci i finaliści olimpiad i konkursów z pozostałych przedmiotów w roku szkolnym 2008/2009 709


Różnica liczby laureatów i finalistów olimpiad i konkursów z pozostałych przedmiotów pomiędzy rokiem szkolnym 2008/2009 a 2009/2010 + 41

Liczba laureatów i finalistów olimpiad i konkursów przedmiotowych ogółem

w 2008/20091387

Liczba laureatów i finalistów olimpiad i konkursów przedmiotowych ogółem

w 2009/20101535

Ogółem różnica liczby laureatów i finalistów olimpiad i konkursów pomiędzy rokiem szkolnym 2008/2009 a 2009/2010 + 148

*Wskaźniki osiągnięte dla próby badawczej liczącej 230 szkół

W powyższej tabeli umieszczono osiągnięty poziom wskaźników dla 230 szkół gimnazjalnych i średnich z terenu województwa podkarpackiego. W roku szkolnym 2008/2009 liczba laureatów oraz finalistów olimpiad i konkursów przedmiotowych wynosiła 1387. Kolejny rok szkolny przyniósł wzrost liczby osób biorących udział w konkursach i olimpiadach o 148 osób. To potwierdza osiągnięcie rezultatu twardego,



założonego we wniosku o dofinansowanie projektu. Niemniej jednak należy zwrócić uwagę na różnice występujące pomiędzy szkołami średnimi i gimnazjami. W tych pierwszych nastąpił wzrost liczby finalistów i laureatów we wszystkich rodzajach konkursów i olimpiad, w jakich brali udział uczniowie (por. Tabela 14 w aneksie). Natomiast w szkołach gimnazjalnych odnotowano wzrost tego wskaźnika tylko w przypadku konkursów i olimpiad z przedmiotów technicznych. Osiągnięcia uczniów w konkursach z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych pozostały prawie na takim samym poziomie (spadek o 2 osoby), a z pozostałych przedmiotów liczba laureatów i finalistów spadła o 69 osób (por. Tabela 15 w aneksie).

Następnie poddano analizie wyniki z egzaminów zamykających dany etap nauki. W przypadku gimnazjów były to testy kompetencji z przedmiotów humanistycznych i matematyczno-przyrodniczych, zaś w szkołach średnich zanalizowano wyniki z egzaminów maturalnych, w szczególności skupiono się na średnich wyników egzaminów z biologii, chemii, fizyki i astronomii, matematyki, informatyki oraz geografii na poziomie podstawowym i rozszerzonym.

Tabela 3 Rodzaj zmiany poziomu średnich wyników z egzaminów gimnazjalnych wszystkich uczniów – część humanistyczna

Rodzaj zmiany poziomu średnich wyników z egzaminów gimnazjalnych wszystkich uczniów – część humanistyczna Liczba szkół %

Spadek 94 69,1Bez zmian 1 0,8Wzrost 38 27,9Szkoły, w których nie przeprowadzano do tej pory egzaminów 3 2,2

Ogółem 136 100,0

Tabela 4 Rodzaj zmiany poziomu średnich wyników z egzaminów gimnazjalnych wszystkich uczniów – część matematyczno-przyrodnicza

Rodzaj zmiany poziomu średnich wyników z egzaminów gimnazjalnych wszystkich uczniów – część matematyczno-przyrodnicza

Liczba szkół %

Spadek 102 75,0Bez zmian 0 0,0Wzrost 31 22,8Szkoły, w których nie przeprowadzano do tej pory egzaminów 3 2,2

Ogółem 136 100,0



Badanie ewaluacyjne wykazało, że kolejny rezultat twardy tj. utrzymanie na tym samym poziomie lub podniesienie w stosunku do roku poprzedniego średnich wyników z egzaminów zamykających dany etap nauki (testy kompetencji, matura) w szkołach, z których rekrutowani byli stypendyści, został osiągnięty tylko częściowo. W przypadku szkół gimnazjalnych poziom wyników z części humanistycznej testów kompetencji wzrósł w 27,9% badanych placówek. Natomiast z części matematyczno-przyrodniczej wzrósł w 22,8% szkół. Średni wzrost wyników z egzaminów w szkołach gimnazjalnych wyniósł 24,5% ogółu placówek poddanych ewaluacji. Trzy instytucje oświatowe, z których byli zrekrutowani stypendyści, nie udzieliły informacji o wynikach egzaminów gimnazjalnych z powodu krótkiego okresu istnienia szkoły i nie przeprowadzenia do tej pory takowych egzaminów.

Wyniki analiz dokumentacji ze szkół średnich również wskazują na jedynie częściowe osiągnięcie rezultatu.

Tabela 5 Rodzaj zmiany poziomu średnich wyników z egzaminów maturalnychRodzaj zmiany poziomu średnich

wyników z egzaminów maturalnych wszystkich uczniów w latach 2008/2009 oraz 2009/2010

Spadek Bez zmian WzrostBrak

wszystkich danych*

Ogółem

Biologia - poziom podstawowy

Liczba szkół 57 3 24 10 94% 60,6 3,3 25,5 10,6 100,0

Biologia - poziom rozszerzony

Liczba szkół 40 2 11 41 94% 42,6 2,1 11,7 43,6 100,0

Chemia - poziom podstawowy

Liczba szkół 31 0 13 50 94% 33,0 0,0 13,8 53,2 100,0

Chemia - poziom rozszerzony

Liczba szkół 31 0 17 46 94% 33,0 0,0 18,1 48,9 100,0

Fizyka i astronomia - poziom podstawowy

Liczba szkół 12 1 20 61 94% 12,8 1,1 21,2 64,9 100,0

Fizyka i astronomia - poziom rozszerzony

Liczba szkół 27 1 12 54 94% 28,7 1,1 12,8 57,4 100,0

Matematyka - poziom podstawowy

Liczba szkół 22 3 59 10 94% 23,4 3,2 62,8 10,6 100,0

Matematyka - poziom rozszerzony

Liczba szkół 47 2 9 36 94% 50,0 2,1 9,6 38,3 100,0

Informatyka - poziom Liczba szkół 0 1 1 92 94



podstawowy % 0,0 1,1 1,1 97,8 100,0Informatyka - poziom rozszerzony

Liczba szkół 2 1 10 81 94% 2,1 1,1 10,6 86,2 100,0

Geografia - poziom podstawowy

Liczba szkół 69 1 14 10 94% 73,4 1,1 14,9 10,6 100,0

Geografia - poziom rozszerzony

Liczba szkół 56 2 14 22 94% 59,6 2,1 14,9 23,4 100,0

*Brak danych wynika z nieprzeprowadzenia egzaminów z powodu braku osób zainteresowanych zdawaniem poszczególnych przedmiotów na maturze w roku szkolnym 2008/2009 i/lub 2009/2010.

Średni poziom wzrostu lub pozostawania na tym samym poziomie przeciętnych wyników z egzaminów maturalnych wszystkich uczniów w latach 2008/2009 oraz 2009/2010 z przedmiotów wymienionych w powyższej tabeli wynosi 19,6%. Największy wzrost poziomu średnich wyników z egzaminów maturalnych spostrzeżono w przypadku egzaminów z matematyki na poziomie podstawowym - 62,8% szkół odnotowało wzrost tego wskaźnika. Jedne z wyższych wskaźników wzrostu poziomu średnich z egzaminów maturalnych osiągnięto w szkołach średnich podczas przeprowadzania egzaminów na poziomie podstawowym z biologii (25,5%) oraz z fizyki i astronomii (21,3%). Największy spadek średniego poziomu wyników osiągnięto z egzaminów na poziomie podstawowym z geografii (73,4%) oraz biologii (60,6%). Należy zastanowić się nad zasadnością zastosowania wskaźnika: „Utrzymanie na tym samym poziomie lub podniesienie w stosunku do roku poprzedniego średnich wyników z egzaminów zamykających dany etap nauki (testy kompetencji, matura) w szkołach, z których rekrutowani byli stypendyści”. Wynika to z następujących czynników:

kwestia proporcji stypendystów do ogółu uczniów uczących się w danej szkole – uzyskane przez pojedynczych stypendystów wyniki egzaminów nie wpływają w istotny sposób na średnią wyników ogółu uczniów przystępujących do egzaminów,

uczęszczanie przez stypendystów do klas, w których nie zdają testów kompetencji czy egzaminów maturalnych (np. pierwsza i druga klasa gimnazjum czy szkoły ponadgimnazjalnej).

Trzeba zaznaczyć, że analizą nie objęto obserwacji niepełnych, tzn. gdy w którymś roku szkolnym nie było uczniów zdających dany przedmiot na poziomie podstawowym lub rozszerzonym, w związku z czym nie można porównywać wyników. Z tej przyczyny wskaźniki najwyższego i najniższego poziomu są oszacowane dla wszystkich szkół i pozwalają jednocześnie na wskazanie przedmiotów, które cieszą się największym zainteresowaniem uczniów – są najczęściej wybierane do zdawania. Największą popularnością cieszy się matematyka, biologia i geografia, wszystkie na poziomie podstawowym. Najrzadziej maturzyści wybierali informatykę na poziomie podstawowym oraz rozszerzonym.



Tabela 6 Rodzaj zmiany poziomu średnich ocen nauczania w latach 2008/2009 i 2009/2010Rodzaj zmiany poziomu

średnich ocen nauczania w latach 2008/2009 i

2009/2010

Szkoły średnie Szkoły gimnazjalne

Liczba szkół % Liczba szkół %

Spadek 34 36,2 58 42,6Bez zmian 7 7,4 11 8,1Wzrost 51 54,3 67 49,3Brak danych* 2 2,1 0 0,0Ogółem 94 100,0 136 100,0

*Brak danych wynika z nieposiadania danych przez szkołę lub krótkiego okresu jej funkcjonowania

Ewaluatorzy podczas przygotowywania metodologii do badania ewaluacyjnego uwzględnili również dodatkowe wskaźniki twarde. W trakcie analizy osiągnięć naukowych szkół okazało się, że poziom średnich ocen z nauczania w dwóch ostatnich latach nie zmienił się lub wzrósł w 61,7% szkół średnich i 57,4% gimnazjów. Wyniki te świadczą o tendencji wzrostowej, zwłaszcza w szkołach średnich.

Tabela 7 Rodzaj zmiany liczby osób wyróżnionych za wyniki w nauce w latach 2008/2009 i 2009/2010

Rodzaj zmiany liczby osób wyróżnionych za wyniki w

nauce w latach 2008/2009 i 2009/2010

Szkoły średnie Szkoły gimnazjalne

Liczba szkół % Liczba szkół %

Spadek 38 40,4 76 55,9Bez zmian 8 8,5 6 4,4Wzrost 47 50,0 53 39,0Brak danych* 1 1,1 1 0,7Ogółem 94 100,0 136 100,0

*Brak danych wynika z nieposiadania danych przez szkołę lub krótkiego okresu jej funkcjonowania

Również szkoły średnie nieznacznie przewyższają gimnazjalne pod względem poziomu wzrostu liczby osób wyróżnionych za wyniki w nauce w latach 2008/2009 oraz 2009/2010. W 58,5% szkół średnich wystąpił taki sam poziom liczby osób wyróżnionych lub jej wzrost. Natomiast szkoły gimnazjalne charakteryzują się wzrostem poziomu liczby osób wyróżnionych lub jej stabilizacją w przypadku 43,4% placówek.



4.2. Wyniki badania stypendystów, realizowanego metodą CATI

W rozdziale tym przedstawiono analizę wpływu otrzymanej pomocy na możliwości rozwoju edukacyjnego, intelektualnego i emocjonalnego stypendystów. Telefoniczne wywiady ze stypendystami zostały przeprowadzone pomiędzy pierwszym a czternastym października 2010 roku. Ankieterzy firmy BD Center przeprowadzili 301 ankiet CATI.

Charakterystyka społeczno-demograficzna badanych

Wykres 3 Płeć respondentów (w %)

Kobieta Mężczyzna0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

55.8

44.2

W badaniu wzięło udział 55,8% kobiet i 44,2% mężczyzn. Takie odsetki badanych wiernie odzwierciedlają strukturę populacji stypendystów, gdyż kobiety stanowiły 55,6% a mężczyźni 44,4% ogółu grupy uczniów pobierających stypendium. Wśród badanych kobiet 72% pochodzi z terenów wiejskich, zaś wśród mężczyzn odsetek mieszkających na wsi jest mniejszy niż w przypadku kobiet i wynosi 65,4% (Tabela 17).

Najwięcej uczniów pobierających stypendium w roku szkolnym 2009/2010 uczęszczało do pierwszej klasy. W przypadku kobiet było to 47%, a w przypadku mężczyzn 45,9%. W kategorii kobiet, druga pod względem liczebności jest grupa uczęszczających do klasy trzeciej (32,7%). Natomiast wśród mężczyzn przeważają uczniowie klas drugich (30,8%) (por. Tabela 18)

Wśród badanych stypendystów jest 59,1% uczniów szkół średnich, z czego najwięcej uczęszcza do liceów ogólnokształcących - 42,9% wszystkich respondentów. Uczniowie gimnazjum stanowią 40,9% grupy badanych (Tabela 19). Takie proporcje odzwierciedlają strukturę uczniów szczególnie uzdolnionych w zakresie nauk matematyczno przyrodniczych i technicznych i pobierających stypendium w roku szkolnym 2009/2010.



Z punktu widzenia organizatorów projektu istotne było pytanie o to czy w roku szkolnym 2008/2009 obecni stypendyści również korzystali z finansowego wsparcia. Okazało się, że 14% ogółu stypendystów kontynuuje udział w projekcie, z czego więcej mężczyzn niż kobiet (15,8% do 12,5%). Uwzględniając fakt, że w poprzednim roku szkolnym przyznano małą liczbę stypendiów stanowi to duży odsetek. Wsparciem objęto wówczas 280 uczniów.

Wpływ stypendium na rozwój zainteresowań edukacyjnych uczniów

W trakcie projektowania badania ewaluacyjnego zaplanowano uzyskanie odpowiedzi na pytanie o to czy otrzymywanie stypendium stymulowało rozwój zainteresowań edukacyjnych uczniów.

Wykres 4 Wpływ otrzymywanego stypendium na rozwój zainteresowań edukacyjnych uczniów (w %)

Okazało się, że 97% badanych dziewcząt zgodziło się ze stwierdzeniem, że w trakcie trwania programu stypendialnego bardziej skupiało swoje zainteresowania wokół przedmiotów matematyczno - przyrodniczych i technicznych, z czego 72,6% w sposób zdecydowany. Wśród chłopców, 94% potwierdziło wpływ stypendium na zainteresowanie przedmiotami „ścisłymi”, z czego 3/4 badanych zdecydowanie się z tym zgodziło (Tabela31).

Wpływ stypendium na motywację do nauki oraz chęć poszukiwania nowych źródeł zdobywania wiedzy przez stypendystów

Ocenie stypendystów poddano również następujące kwestie: – Czy i w jakim stopniu otrzymane stypendium wpłynęło na motywację do nauki

oraz chęć poszukiwania nowych źródeł zdobywania wiedzy przez stypendystów?


Zdecydowanie tak

Raczej tak

Trudno powiedzieć

Raczej nie

Zdecydowanie nie

0 10 20 30 40 50 60 70 80

72.6

24.4

1.8

1.2

0

75.2

18.8

1.5

3.8

0.8

MężczyznaKobieta


– Co najbardziej motywuje uczniów do nauki?

Wykres 5 Wpływ pobierania stypendium na motywację do nauki (w %)

Zdecydowanie tak

Raczej tak

Trudno powiedzieć

Raczej nie

Zdecydowanie nie

0 10 20 30 40 50 60 70

68.5

20.8

5.4

3

2.4

56.4

31.6

6

4.5

1.5

MężczyznaKobieta

Wyniki badania ewaluacyjnego pokazują, że otrzymane stypendium wpłynęło na zwiększenie chęci do nauki wśród uczniów. W trakcie badania ponad 88% badanych kobiet i 88% mężczyzn udzieliło odpowiedzi, że otrzymane stypendium stymulowało chęć do nauki, z tego ponad 2/3 kobiet zdecydowanie się zgodziło z tym, że wsparcie finansowe zwiększa poziom motywacji do nauki. Wśród mężczyzn, odsetek osób zdecydowanie zgadzających się z tym stwierdzeniem wyniósł ponad 56%. Odpowiedź „trudno powiedzieć” wybrało 17, a „raczej nie” 11 stypendystów. Tylko 6 osób zdecydowanie zaprzeczyło pozytywnemu wpływowi stypendium na motywację do nauki (Tabela 34).

Ankietowani mieli za zadanie również określić co najbardziej motywuje ich do nauki. Co ciekawe, zdecydowanie największy odsetek wskazał, że najbardziej motywująca dla uczniów jest ich własna chęć zdobywania wiedzy – 1/5 mężczyzn i kobiet biorących udział w badaniu. Drugim, równie często wspominanym powodem zaangażowania w naukę jest chęć dostania się na wymarzony profil szkoły czy kierunek studiów. Takie powody wskazywała mniej niż co piąta kobieta i mniej niż co piąty mężczyzna. Również stypendium za dobre wyniki w nauce jest tutaj, w opinii respondentów, kwestią bardzo motywującą do nauki (13,5% kobiet do 14,1% mężczyzn). Na chęć zdobycia nagród w konkursach i olimpiadach, jako motywacji do nauki wskazało 11% Kobiet i 14,1% mężczyzn. Wspominano również o znaczeniu ciekawie prowadzonych lekcji, oraz ocen, jako czynnikach stymulujących zapał do nauki (Tabela 36). Trzech mężczyzn wybrało odpowiedź „coś innego” i uzupełniło swoją wypowiedź twierdząc, że najbardziej motywuje ich do nauki dobra praca w przyszłości, ich przyszłość oraz zachęta nauczycieli (Tabela 37).



Wykres 6 Wpływ pobierania stypendium na finansowanie nowych źródeł/sposobów poszukiwania wiedzy (w %)

Zdecydowanie tak

Raczej tak

Trudno powiedzieć

Raczej nie

Zdecydowanie nie

0.0 10.0 20.0 30.0 40.0 50.0 60.0 70.0 80.0 90.0

81

17.9

0.600000000000001

0.600000000000001

0

72.9

22.6

0

3

1.5

MężczyznaKobieta

Z kolei pytanie o to czy otrzymywane środki ankietowani przeznaczają na finansowanie nowych źródeł/sposobów poszukiwania wiedzy ukazało jeszcze większy wpływ projektu na rozwój naukowy uczniów. Tylko jedna respondentka nie potwierdziła wykorzystania stypendium do poszukiwań wiedzy, a inna wybrała odpowiedź „trudno powiedzieć”. Wszystkie pozostałe (98,9%) uznały, że przyznane środki finansowe wykorzystują w tym celu. Odsetek mężczyzn będących takiego samego zdania wyniósł 95,5%. Sześć osób stwierdziło, że nie przeznaczają stypendium na finansowanie nowych źródeł czy sposobów poszukiwania wiedzy.

Otrzymywanie stypendium a samoocena uczniów, poczucie własnej wartości i pewności siebie

W celu zweryfikowania rezultatów zakładających wzrost samooceny ucznia, poczucia własnej wartości oraz pewności siebie skonstruowano 2 indeksy składające się z pytań będących pośrednio wskaźnikami tych postaw. Indeks określający poziom samooceny i poczucia własnej wartości składał się z następujących pytań:

– Czy uważasz, że dzięki udziałowi w programie stypendialnyma) Jesteś tak dobry jak inni,b) Potrafisz sobie radzić z problemami,c) Martwi Cię, co inni o Tobie pomyślą.Natomiast indeks określający wpływ projektu na poziom pewności siebie ucznia

składał się z pytań brzmiących następująco:– Czy uważasz, że w wyniku uczestnictwa w projekcie

a) Polubiłeś/aś poznawanie nowych ludzi,



b) Denerwujesz się, gdy zadajesz pytania w grupie osóbc) Nie potrafisz odpowiedzieć na zadawane Ci pytania.

Wykres 7 Wzrost poziomu samooceny i poczucia wartości ucznia dzięki uczestnictwu w programie stypendialnym (w %)

Niski poziom wzrostu samooceny /poczucia wartości

Przeciętny poziom wzrostu samooceny/poczucia wartości

Wysoki poziom wzrostu samooceny/poczucia wartości

0 10 20 30 40 50 60

17,2

51.8

31,0

15,0

42.9

42.1

MężczyznaKobieta

Jak można zauważyć na powyższym wykresie, wśród uczniów biorących udział w programie stypendialnych nastąpił wzrost poziomu samooceny i poczucia własnej wartości. Ponad cztery piąte stypendystek (82,8%) w trakcie badania udzieliło odpowiedzi wskazujących na wzrost tych cech. Tak twierdzących stypendystów było 85% (por. Tabela42 w aneksie statystycznym).

W przypadku drugiego indeksu, to jest wpływu programu stypendialnego na poziom pewności siebie uczniów, w trakcie badania zaobserwowano, że w przypadku kobiet projekt wpłynął na wzrost poziomu pewności siebie w przypadku ponad trzech czwartych respondentek (76,2%). Projekt z kolei wpłynął na wzrost pewności siebie u ponad 4/5 uczestników (Tabela 43).

Pobieranie stypendium a rozwój wśród uczniów postawy zorientowania na sukces, samorozwój i konsekwencję w dążeniu do celu

Aby odpowiedzieć na następne pytania badawcze wystąpiła konieczność skonstruowania kolejnych indeksów określających czy dzięki otrzymywaniu stypendium wykształciły się wśród uczniów postawy zorientowania na sukces, samorozwój i konsekwencję w dążeniu do celu.

Trzeci stworzony indeks przedstawia poziom wzrostu konsekwencji w dążeniu do celu, wykształcony dzięki uczestnictwu w programie stypendialnym. Składał się on z następujących twierdzeń:

– Czy dzięki uczestnictwu w programie stypendialnyma) Nauczyłeś/aś się konsekwentnie dążyć do realizacji założonych celów,



b) Rzadko dokonujesz pozytywnych zmian,c) Nie poddajesz się łatwo.

Wykres 8 Wzrost poziomu konsekwencji w dążeniu do celu dzięki uczestnictwu w projekcie (w %)

Niski poziom wzrostu dążenia do celu przez ucznia

Przeciętny poziom wzrostu dążenia do celu przez ucznia

Wysoki poziom wzrostu dążenia do celu przez ucznia

0 20 40 60 80

14.9

20.2

64.9

18,0

36.1

45.9

MężczyznaKobieta

Jak wynika z powyższego wykresu, w trakcie badania ponad 4/5 stypendystów udzieliło odpowiedzi potwierdzających wpływ uczestnictwa w programie na poziom wzrostu konsekwencji w dążeniu do celu (82%). W przypadku stypendystek wzrost ten jest jeszcze większy - 85,1% respondentek wskazało stwierdzenia aprobujące występowanie podwyższenia poziomu konsekwencji w dążeniu do celu. Z czego ponad 2/3 ogółu uczennic potwierdziło to zdecydowanie.

W trakcie badania starano się określić wpływ projektu na wzrost poziomu dążenia do sukcesu przez stypendystów. W tym celu skonstruowano indeks opierający się na następujących pytaniach:

– Czy w wyniku uczestnictwa w programie stypendialnyma) Chcesz osiągnąć sukces w życiu,b) Nie zależy Ci na poprawie sytuacji,c) Polubiłeś/aś wyzwania,d) Chcesz być niezależnym.Dane zaprezentowane w Tabela 45 w aneksie statystycznym potwierdzają, że

poziom dążenia do celu w wyniku pobierania stypendium wzrósł w przypadku kobiet u 88,7% respondentek, a w przypadku mężczyzn wzrost wysoki i przeciętny wystąpił u ponad 69% badanych.

Ostatni z indeksów służących określeniu stopnia realizacji założonych rezultatów określał poziom wzrostu zainteresowania uczniów rozwojem osobistym. Skonstruowano go na podstawie 2 twierdzeń, do których musieli się ustosunkować badani uczniowie:

– Czy uczestnictwo w projekcie spowodowało, żea) Chcesz się dalej rozwijać,



b) Uczenie się nowych rzeczy denerwuje Cię.

Wykres 9 Zmiany postawy zorientowania na rozwój osobisty a udział w programie stypendialnym (w %)

Niski poziom wzrostu rozwoju osobistego ucznia

Przeciętny poziom wzrostu rozwoju osobistego ucznia

Wysoki poziom wzrostu rozwoju osobistego ucznia

0 10 20 30 40 50 60 70

10.7

27.4

61.9

14.3

27.1

58.6

MężczyznaKobieta

Zaprezentowany powyżej wykres prezentuje rozkład liczby osób z posiadanymi rodzajami postawy zorientowanej na rozwój osobisty. Wysoki i przeciętny poziom wzrostu chęci rozwijania się wystąpił u 89,3% badanych uczennic. Pośród mężczyzn poziom ten był nieznacznie mniejszy i wystąpił u 85,7% respondentów.

Opinie stypendystów o projekcie

Kolejnymi problemami badawczymi było określenie nastawienia uczniów do uczestnictwa w projekcie, oceny tego z perspektywy czasu oraz identyfikacji zmiany podejścia.

Wykres 10 Źródło informacji o projekcie (w %)



Strona internetowa Urzędu Marsza-łkowskiego

Strona internetowa Kuratorium Oświaty

Prasa

Telewizja

Szkoła

Przekaz słowny

0 20 40 60 80 100

5.4

1.8

1.2

0

83.9

15.5

4.5

1.5

4.5

2.3

76.7

17.3

MężczyznaKobieta

Powyższy wykres prezentuje źródła, z których stypendyści dowiedzieli się o możliwości uczestnictwa w projekcie. Najbardziej skuteczną formą informowania o programie okazały się być placówki oświatowe, do których uczęszczali stypendyści – ponad 4/5 badanych kobiet i ponad 3/4 mężczyzn uzyskało informację właśnie z tego źródła. Drugi pod względem skuteczności jest przekaz słowny (Tabela 21 i Tabela 22 w aneksie). Powyższe dane wskazują, że docieranie do uczniów z informacjami o projekcie poprzez media czy internet nie jest skuteczne. Badanie IDI z dyrektorami szkół wykazało, że to jednak nauczyciele korzystają najczęściej z informacji umieszczonych na stronie internetowej Urzędu Marszałkowskiego, dlatego też sugerujemy skupienie się podczas akcji promujących projekt na dotarciu bezpośrednio do szkół i nauczycieli np. poprzez korespondencję elektroniczną lub papierową.

Potwierdza to również fakt, że ponad połowa mężczyzn i kobiet biorących udział w badaniu została namówiona do uczestnictwa w programie stypendialnym przez nauczycieli. W pytaniu o to kto przekonał stypendystę do udziału w programie stypendialnym, druga odpowiedź pod względem liczby wskazań podkreślała, że była to własna inicjatywa ucznia – twierdziła tak prawie 1/3 badanych kobiet i mężczyzn. Znaczący jest również wpływ namowy rodziców – ponad 1/10 respondentek i niecała 1/10 respondentów potwierdziła, że zdecydowała się na udział w programie dzięki rodzicom. Wpływ namowy rówieśników jest bardzo niewielki. Zaledwie 3 uczennice i 2 uczniów w ten sposób zostało przekonanych do uczestnictwa (Tabela 23).

Następnie badani wypowiadali się na temat poziomu chęci uczestnictwa w ewaluowanym projekcie. Zostali poproszeni o wskazanie na skali od 1 do 5 swojego poziomu motywacji do udziału w projekcie, gdzie "1" oznacza brak chęci uczestnictwa w projekcie, a "5" - bardzo duże zainteresowanie uczestnictwem.

Wykres 11 Poziom chęci uczestnictwa w projekcie (w %)



1 2 3 4 50

10

20

30

40

50

60

70

80

0 0 2.4

27.4

70.2

00.8 4.5

37.6

57.1

KobietaMężczyzna

Zaprezentowany powyżej wykres pokazuje, że uczniowie bardzo chętnie podejmowali się uczestnictwa w programie stypendialnym. Świadczy o tym fakt, że ponad 97% uczennic określiło na skali swój poziom motywacji w okolicach bardzo dużego i dużego zainteresowania. Również ponad 94% badanych mężczyzn ulokowało poziom swojego zainteresowania w tym przedziale. Po zakończonym projekcie, fakt zadowolenia z udziału w nim wyraziło ponad 99% kobiet i mężczyzn, z czego 94,6% kobiet i 91,% mężczyzn było zdecydowanie zadowolonych. Zaledwie dwie osoby stwierdziły, że są zdecydowanie niezadowolone z uczestnictwa w projekcie (Tabela 26).

Uzupełnieniem do analizy desk research było pytanie o poziom średniej ocen ze wszystkich przedmiotów w roku szkolnym 2009/2010 w porównaniu do średniej z roku 2008/2009. W przypadku prawie 1/5 badanych chłopców i dziewcząt poziom ten nie zmienił się, a wśród 44% dziewcząt i 45,9% chłopców poprawił się. Jedynie dla 36,9% respondentek i 34,6% respondentów średnia ocen ze wszystkich przedmiotów zmniejszyła się (Tabela 27). Dodatkowo poproszono stypendystów o ocenę częstotliwości brania udziału w konkursach i olimpiadach w dwóch ostatnich latach nauki. Ponad połowa mężczyzn stwierdziła, że w porównaniu do roku ubiegło częściej uczestniczyło w konkursach i olimpiadach przedmiotowych. Podobnego zdania było 46,4% kobiet. Odpowiedź: „Brałem/łam udział w konkursach i olimpiadach tak samo często” wybrało 38,7% ankietowanych kobiet i 34,6% mężczyzn. Rzadszy udział w olimpiadach i konkursach zadeklarowało 14,3% kobiet i 9% mężczyzn. Zaledwie 6 osób stwierdziło, że w ogóle nie brało w nich udziału.

Wskaźniki te są bardziej wiarygodne niż analiza wyników nauczania poszczególnych szkół ze względu na fakt, że w 90,6% szkół gimnazjalnych (Tabela 60) liczba stypendystów nie przekroczyła 5, zaś w przypadku szkół średnich taka liczba stypendystów została odnotowana w 60% instytucji (Tabela 61). Powoduje to brak odzwierciedlenia wpływu pobierania stypendium przez niewielką ilość uczniów na całą szkołę, w której uczy się nieraz kilkuset uczniów. Zwracali na ten fakt uwagę opiekunowie stypendystów i dyrektorzy placówek, których wyniki nauczania zostały uwzględnione przy ewaluacji.



Znaczenie otrzymywanego wsparcia finansowegoKolejnym problemem poddanym ewaluacji była użyteczność przyznanego wsparcia.

Respondenci wypowiedzieli się na temat wpływu ich sytuacji finansowej na dostęp do nowoczesnych form i technik zdobywania wiedzy.

Wykres 12 Wpływ sytuacji finansowej na dostęp do nowoczesnych form i technik zdobywania wiedzy (w %).

Zdecydowanie tak

Raczej tak

Trudno powiedzieć

Raczej nie

Zdecydowanie nie

0 5 10 15 20 25 30 35

18.5

29,1

8.9

31

12.5

12

33,9

9

28.6

16.5

MężczyznaKobieta

Jak można zauważyć na powyższym wykresie, odpowiedzi dotyczące utrudnień w dostępie do nowoczesnych form i technik zdobywania wiedzy zależnych od sytuacji materialnej rodziny stypendysty są zróżnicowane. Prawie połowa badanych uczennic zgodziła się z twierdzeniem, że takie utrudnienia występują, przy czym, 18,5% zgodziło się z tym w stopniu zdecydowanym. Również 45,9% stypendystów potwierdza występowanie ograniczeń, z tego 12% zgodziło się z tym twierdzeniem zdecydowanie. Nie można pominąć jednak odpowiedzi uczniów przeczących występowaniu utrudnień w dostępie do nowoczesnych form i technik zdobywania wiedzy. Wśród kobiet, takich osób było 43,5% a wśród mężczyzn 45,1%. Pozostałe osoby wybrały odpowiedź „trudno powiedzieć”.

Niemniej jednak w opinii badanych stypendystów wsparcie finansowe otrzymywane w ramach „programu stypendialnego” jest przydatne.



Wykres 13 Ocena przydatności otrzymywanego wsparcia finansowego w ramach programu stypendialnego (w %)

Jest zdecydowanie przydatne

Jest raczej przydatne

Trudno powiedzieć

Jest raczej nieprzydatne

Jest zdecydowanie nieprzydatne

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

95.2

4.8

0

0

0

90.2

9.8

0

0

0

MężczyznaKobieta

Potwierdzają to powyżej zaprezentowane dane, uzyskane w trakcie badania CATI. Wszyscy ankietowani zgodzili się z twierdzeniem o przydatności stypendium. Ponad 86,5% mężczyzn i 88,1% kobiet odpowiedziało, że stypendium gwarantuje im poczucie bezpieczeństwa finansowego w okresie realizacji projektu. Nie zgodziło się z tym 6 mężczyzn i 5 kobiet. Odpowiedź „trudno powiedzieć” wybrała prawie 1/10 badanych stypendystek i stypendystów (Tabela 31).

W celu określenia czy projekt przyczynił się do zwiększenia szans zdobycia rzetelnej wiedzy przez osoby o niskich dochodach w rodzinie, zapytano o to w wywiadach telefonicznych.

Tabela 8 Ocena stopnia wpływu uczestnictwa w projekcie na poszerzenie wiedzyW jakim stopniu udział w projekcie umożliwił Ci poszerzenie wiedzy, której zdobycie nie byłoby możliwe bez wsparcia stypendialnego?

Płeć

OgółemKobieta Mężczyzna

Bardzo wysokimLiczebność 30 17 47% 17,9 12,8 15,6

WysokimLiczebność 105 80 185% 62,5 60,2 61,5

ŚrednimLiczebność 33 35 68% 19,6 26,3 22,6

NiskimLiczebność 0 1 1% 0,0 0,7 0,3

Bardzo niskimLiczebność 0 0 0% 0,0 0,0 0,0

Ogółem Liczebność 168 133 301% 100,0 100,0 100,0



Jak widać w powyższej tabeli, 4/5 badanych uczennic wyraziło opinię, że projekt wpłynął na poszerzenie wiedzy w stopniu bardzo wysokim i wysokim. Takiego samego zdania było 73% mężczyzn. O średnim wpływie uczestnictwa w projekcie na poszerzenie wiedzy mówiła 1/5 respondentek i ponad 1/4 respondentów. Na brak takiej zależności zwróciła uwagę tylko 1 osoba.

Sposoby wydatkowania otrzymanego stypendium

Kolejna kwestia poruszona w trakcie badania ewaluacyjnego to pytanie o to, na jakie cele głównie przeznaczali uczniowie otrzymane środki finansowe oraz jakie wsparcie w przyszłości mogłoby przyczynić się do ich rozwoju pod względem naukowym.

Tabela 9 Cele na jakie uczniowie wydawali stypendium

Na jakie cele przeznaczyłeś otrzymane stypendium?

PłećOgółem*Kobieta Mężczyzna

Pomoce naukoweLiczebność 149 110 259% 37,2 35,3 36,3

Sprzęt komputerowy/ multimedialny/elektroniczny

Liczebność 160 128 288

% 39,9 41,0 40,4

Zajęcia dokształcająceLiczebność 44 31 75% 11,0 9,9 10,5

Koszty dojazdu/zakwaterowania/wyżywienia


% 5,4 5,8 5,6

Wyposażenie miejsca do nauki

Liczebność 26 25 51% 6,5 8,0 7,2

OgółemLiczebność 401 312 713% 100,0 100,0 100,0

* Możliwa była do wyboru więcej niż jedna odpowiedź

Analiza odpowiedzi uczniów biorących udział w badaniu ewaluacyjnym programu stypendialnego pozwala zauważyć, że najwięcej uczennic i uczniów wydało otrzymywane środki finansowe na sprzęt komputerowy, multimedialny oraz elektroniczny (40,4%). W drugiej kolejności stypendyści otrzymane wsparcie finansowe przeznaczyli na pomoce naukowe (36,3%), następnie na zajęcia dokształcające (10,5%) oraz wyposażenie miejsca



do nauki (7,2%). Najrzadziej otrzymane stypendium uczniowie przeznaczają na koszty związane z dojazdem, zakwaterowaniem i wyżywieniem (5,6%).

Wśród wskazywanych pomocy naukowych, stypendyści najczęściej zaopatrywali się w książki i podręczniki (28,6%), następnie w encyklopedie (11,4%) oraz programy multimedialne (11,3%). Względnie często wydawano otrzymywane wsparcie finansowe na internet oraz przybory szkolne (po 10,7%) (por. Tabela 47 i Tabela 48 w aneksie).

W przypadku sprzętu komputerowego, multimedialnego oraz elektronicznego, stypendyści najczęściej otrzymane środki finansowe przeznaczyli na zakup laptopa (42%) oraz drukarki (8,8%) (Tabela 49 i Tabela 50).

Kolejną kategorią wydatków były zajęcia dokształcające. Okazało się, że najczęściej respondenci przeznaczali środki na uczestnictwo w wykładach i warsztatach organizowanych przez szkoły wyższe (ponad 1/4 wskazań). Również często stypendyści pokrywali koszty korepetycji (23% odpowiedzi).

Wśród kosztów „życia”, wymienianych przez stypendystów, najczęściej pojawiały się koszty związane z dojazdami (65,5% wskazań) (Tabela 53). Natomiast w ramach wyposażenia miejsca do nauki, najwięcej uczniów przeznaczyło otrzymane środki finansowe na zakup krzesła lub fotela (31,2%) oraz biurka (28,6%) (Tabela 55 i Tabela 56).

Tabela 10 Oczekiwane, najskuteczniejsze wsparcie w rozwoju naukowymCo mogłoby Ci w przyszłości pomóc w Twoim naukowym rozwoju?

PłećOgółemKobieta Mężczyzna

Wsparcie finansoweLiczebność 117 98 215% 24,3 27,1 25,5

Wyposażenie w sprzęt komputerowy potrzebny do nauki


% 13,8 15,8 14,8

Dostęp do InternetuLiczebność 74 45 119% 15,4 12,5 14,1

Dodatkowe zajęcia (fakultatywne) z przedmiotów, którymi się interesuję


% 27,2 23,5 25,6Dostęp do literatury z zakresu, który mnie interesuje


% 19,1 19,7 19,3

InneLiczebność 1 5 6% 0,2 1,4 0,7

Ogółem*Liczebność 482 361 843% 100,0 100,0 100,0




Uczniów pobierających stypendium w roku szkolnym 2009/2010 poproszono również o wskazanie co w przyszłości mogłoby pomóc w ich rozwoju naukowym. Ciekawym jest fakt, że dziewczęta postrzegają tę kwestię w inny sposób niż chłopcy. Mianowicie uczennice oczekiwałyby dodatkowych zajęć z przedmiotów, którymi się interesują – twierdziło tak 27,2% badanych dziewcząt. W drugiej kolejności chciałyby one korzystać ze wsparcia finansowego (24,3%). Odwrotna sytuacja jest w przypadku chłopców. Na pierwszym miejscu postawili oni otrzymywanie wsparcia finansowego (27,1%) a na drugim dodatkowe, fakultatywne zajęcia. Na trzecim miejscu obie grupy wymieniły dostęp do literatury z interesującego ich zakresu (19,1% wskazań kobiet i 19,7% wskazań mężczyzn). Występuje również różnica pomiędzy czwartym i piątym miejscem. Stypendystkom bardziej zależy na dostępie do internetu (15,4%), a stypendyści oczekiwaliby wyposażenia w sprzęt komputerowy (15,8%).

Wśród siedmiu osób udzielających odpowiedzi „inne” pojawiły się oczekiwania kontaktów z nauczycielami i wykładowcami oraz osobami posiadającymi takie same zainteresowania naukowe. Trzech stypendystów chciałoby wyjeżdżać na obozy naukowe a jeden oczekuje serwera (Tabela 39).

Plany na przyszłość stypendystów

Z punktu widzenia ewaluacji określenie poziomu sprecyzowania planów na przyszłość pozwala ocenić poziom skuteczności oferowanego wsparcia.

Tabela 11 Plany na przyszłość stypendystówCzy planujesz kontynuować naukę w szkole średniej/wyższej na profilu/kierunku technicznym, matematycznym, przyrodniczym?

Płeć


Tak Liczebność 131 115 246% 78,0 86,5 81,7

NieLiczebność 6 4 10% 3,6 3,0 3,3

Jeszcze nie wiemLiczebność 31 14 45% 18,5 10,5 15,0


W związku z tym stypendystów poproszono o to, aby określili czy planują uczyć się w szkołach średnich na profilach technicznych, matematycznych lub studiować na ścisłych kierunkach. Ponad 86% uczniów i 78% uczennic jest przekonanych, że będzie kontynuować naukę właśnie na takich profilach czy kierunkach. Inne kierunki preferuje



sześć kobiet i czterech mężczyzn. Prawie co piąta stypendystka i co dziesiąty stypendysta nie posiadają jeszcze sprecyzowanych planów na przyszłość (Tabela 11).

Uczennice szkół średnich deklarujące chęć wybrania się na studia, najczęściej preferowały takie kierunki jak: matematyka (26 osób), biochemia, biotechnologia, biologia lub chemia (23 osoby) oraz medycyna (14 osób). Mężczyźni zaś deklarowali chęć studiowania nauk technicznych (13 osób), informatyki (12 osób) oraz matematyki (10 osób) (Tabela 40).

Uczennice gimnazjów najczęściej deklarowały wybór w szkole średniej profilu biologiczno-chemicznego (17 osób) lub matematycznego (14 osób). Uczniowie zaś zdecydowanie preferowali profile matematyczne (22 osoby) oraz informatyczne (8 osób) (Tabela 41).

Stypendium a poprawa wizerunku szkoły stypendysty

Problemem badawczym poddanym weryfikacji podczas badania ewaluacyjnego był wpływ otrzymywania stypendium przez uczniów szkoły na poprawę jej wizerunku. Wszyscy badani byli zdania, że realizacja podobnych programów wsparcia stypendialnego pozytywnie wpływa na wizerunek szkół biorących w nich udział, przy czym zdecydowanie się z tym zgodziło ponad 91% kobiet i ponad 89% mężczyzn.

Najwięcej osób podkreśliło znaczenie pozytywnego wpływu udziału uczniów w konkursach na wizerunek szkoły – twierdziło tak 113 dziewcząt i 106 chłopców. Występują natomiast różnice w opiniach uczennic i uczniów co do kolejnych działań wpływających na wizerunek szkoły. Mianowicie stypendystki twierdzą, że to nadobowiązkowa aktywność w szkole (15 osób) oraz lepsze wyniki w nauce (12 osób) przyczyniają się do polepszenia postrzegania szkoły. Stypendyści z kolei podkreślili, że to posiadanie stypendysty przez szkołę oraz aktywny udział w wykładach i spotkaniach wpływają pozytywnie na opinię o szkole (po 6 wskazań). Pozostałe wymieniane przez ankietowanych działania zaprezentowano w Tabela 59 w aneksie statystycznym.

Dodatkowo stypendyści zostali poproszeni o ocenę zaangażowania opiekuna dydaktycznego w realizację Indywidualnego Planu Rozwoju.

Wykres 14 Ocena zaangażowania opiekuna dydaktycznego w realizację IPR (w %)



Był bardzo zaangażowany

Był trochę zaangażowany

Trudno powiedzieć

Raczej się nie angażował

W ogóle nie interesował się realizacją IPR

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

85.7

11.9

1.2

1.2

0

82

16.5

1.5

0

0

MężczyznaKobieta

Jak pokazują powyższe dane ponad 97% uczennic i 98,5% uczniów potwierdziło, że opiekun dydaktyczny angażował się w realizację IPR danego stypendysty, z czego ponad 85% kobiet i 82% mężczyzn oceniło zaangażowanie opiekuna jako bardzo duże (por. Tabela 57). Również wysokie odsetki badanych uczniów zdecydowanie potwierdzają pozytywny wpływ realizacji programów stypendialnych na wizerunek szkół biorących w nich udział. Zgodzili się z tym wszyscy respondenci, z czego 91,1% kobiet i 89,5% mężczyzn, w sposób zdecydowany (Tabela 58).

Tabela 12 Propozycje zmian usprawniających realizację projektuCo Twoim zdaniem powinno zostać zmienione w zakresie realizacji programu stypendialnego w kolejnych latach?

PłećOgółem*

Kobieta Mężczyzna

Brak uwag, program dobrze zorganizowany Liczebność 102 69 171

Skomplikowane przepisy związane z biurokracją Liczebność 21 28 49

Zbyt krótki czas przeznaczony na rozporządzanie środkami pieniężnymi




Niewystarczająco dobra organizacja programu związana z aktualizacją informacji niezbędnych stypendystom


Zbyt mały wachlarz możliwości spożytkowania otrzymanych środków finansowych

Liczebność 8 7 15

Za mała liczba uczniów, którym przyznano stypendium

Liczebność 4 6 10

Program był niedostatecznie reklamowany Liczebność 5 2 7

Nie powinno się brać pod uwagę dochodów rodziców przy ustalaniu wysokości stypendium

Liczebność 4 1 5

Zbyt mało uwagi poświęcono naukom humanistycznym, w tym nauce języków obcych

Liczebność 5 0 5

Organizowano za mało dodatkowych zajęć Liczebność 1 1 2

Ogółem Liczebność 174 139 313*Część stypendystów w jednej odpowiedzi zwróciła uwagę na dwie rzeczy, które następnie rozdzielono i policzono oddzielnie

Według 171 osób program stypendialny był dobrze zorganizowany – nie przedstawiono żadnych uwag co do niego. Spośród osób zgłaszających swoje sugestie odnośnie do zmian usprawniających realizację projektu, najczęściej zwracano uwagę na skomplikowane przepisy związane z nadmierną biurokracją (49 osób) oraz zbyt krótki czas przeznaczony na rozporządzanie środkami pieniężnymi (32 osoby). Dość problematyczna dla stypendystów była niewystarczająco dobra organizacja programu związana z aktualizacją informacji niezbędnych stypendystom (17 wskazań) oraz zbyt mały wachlarz możliwości spożytkowania otrzymanych środków finansowych – 15 osób udzieliło takiej odpowiedzi.

W związku z pojawieniem się tych problemów sformułowano rekomendacje sugerujące umieszczanie istotnych zmian, z punktu widzenia stypendystów lub ich opiekunów, dotyczących projektu na stronie internetowej województwa podkarpackiego oraz połączone z tym wprowadzenie obowiązku cyklicznego korzystania z tych informacji. Dodatkowo warto stworzyć newsletter wysyłany do stypendystów i opiekunów w przypadku każdorazowej zmiany organizacyjnej. Odpowiedzią na problem powstały w wyniku ograniczeń wydatkowania otrzymanych środków zaleca się poszerzenie zakresu udzielanego wsparcia finansowego poprzez pokrycie kosztów dojazdów, zakupu odzieży



i obuwia osobom nisko sytuowanym. O zasadności udzielanego wsparcia decydowałby opiekun stypendysty.



4.3. Wyniki badania dyrektorów szkół, realizowanego metodą IDI

Podrozdział ten zawiera analizę ewentualnych korzyści będących efektem programu stypendialnego dla szkół, z których rekrutowali się stypendyści oraz propozycje usprawnień w procesie udzielania wsparcia stypendialnego.

Charakterystyka instytucji

W ramach badań jakościowych prowadzonych w celu ewaluacji programu stypendialnego dla uczniów szczególnie uzdolnionych indywidualnymi wywiadami pogłębionymi objęto 20 osób. W badaniu wzięło udział 16 dyrektorów oraz 4 wicedyrektorów. Odpowiednio po 7 respondentów zajmuje kierownicze stanowiska do 7 lat oraz od 8 do 15 lat. Ponad 16 lat swoje obowiązki pełni 5 badanych.

W badaniu uczestniczyli przedstawiciele 10 szkół gimnazjalnych i 10 ponadgimnazjalnych. W skład jednej ze szkół gimnazjalnych wchodzi także przedszkole i szkoła podstawowa: "Jesteśmy w ogóle zespołem szkół. Od 1 września skupia się w zespole trzy jednostki: przedszkole, szkoła podstawowa i gimnazjum" (IDI/14). Pośród szkół ponadgimnazjalnych, 4 to licea ogólnokształcące i 1 liceum plastyczne. W badaniu uczestniczyli także przedstawiciele 1 technikum oraz 4 zespołów szkół, pośród których: 2 skupiały technikum i zasadniczą szkołę zawodową, w skład jednego wchodziło dodatkowo liceum techniczne a drugiego szkoła policealne.

Najwięcej szkół znajduje się na terenie powiatu strzyżowskiego (7) oraz rzeszowskiego (5). Po dwie szkoły rekrutuje się z powiatów łańcuckiego i krośnieńskiego. Ponadto badania prowadzone były również w szkołach z powiatu jasielskiego, leskiego, leżajskiego oraz przemyskiego.

Ze względu na liczbę uczniów uczęszczających do szkół, najmniejsza liczba uczniów to 84, zaś największa to 1 728 uczniów. W 11 szkołach liczba uczniów kształtuje się na poziomie od 100 do 500, zaś w 6 od 501 do 1000 uczniów. Respondentami byli także przedstawiciele dwóch szkół, które liczyły ponad 1001 uczniów.

W szkołach gimnazjalnych biorących udział w badaniu w programie stypendialnym uczestniczyło łącznie 41 uczniów. Natomiast w szkołach ponadgimnazjalnych, których przedstawiciele brali udział w IDI programem stypendialnym zostało objętych 179 uczniów.

Ocena programu stypendialnego

Najczęściej wskazywanym źródłem informacji, z którego respondenci czerpali wiedzę na temat realizacji programu stypendialnego był Internet. Wskazywano zarówno



na stronę internetową Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego, jak również na Wrota Podkarpackie. Ważną funkcję informacyjną pełniło spotkanie z Podkarpackim Kuratorem Oświaty: "Pierwsze informacje uzyskałem na spotkaniu z Podkarpackim Kuratorem Oświaty, które odbywa się zawsze w sierpniu przed inauguracją nowego roku szkolnego. Następnie spotkania były w Starostwie Powiatowym w Łańcucie, a najwięcej informacji uzyskałem ze strony internetowej Urzędu Marszałkowskiego w Rzeszowie" (IDI/5). Aktywnością w przekazywaniu informacji wykazały się starostwa powiatowe: „Przyszła do nas informacja ze Starostwa Powiatowego i tutaj otrzymaliśmy taką wiadomość, że będzie taki program szkoleniowy dla liderów szkół. Postanowiłem pojechać do Starostwa i dowiedzieć się jeszcze więcej na temat projektu, jednocześnie rodzice zaczęli też pytać o takie stypendium, czy mogą wziąć udział ich dzieci" (IDI/13).

Zdania na temat wpływu programu stypendialnego na utrzymanie lub podniesienie średnich wyników z egzaminów zamykających etap nauki w stosunku do roku poprzedniego były podzielone i wieloznaczne. Wiązało się to przede wszystkim z krótkim uczestnictwem szkół w programie oraz objęcie wsparciem uczniów klasy pierwszej lub drugiej, którzy nie przystępowali jeszcze do egzaminów: "Trudno mi w tej chwili powiedzieć, ponieważ brali udział w tym programie uczniowie pierwszych klas, a jedynie jedna uczennica była z klasy trzeciej i sądzę, że większego wpływu na całość osiągniętych wyników nie miało to znacznego wpływu" (IDI/5).

Niektórzy respondenci deklarowali, że wyniki utrzymały się na stałym poziomie: "Powiem szczerze, że chyba nie bardzo jeszcze (...) to jest pierwszy rok naszego uczestnictwa, jak chyba każdej szkoły w programie i tutaj trudno zauważyć podwyższenie wyników z egzaminów zewnętrznych, bo dotyczy to dzieci młodszych myślę, że dopiero za rok, dwa będziemy mieli już stypendystów, którzy będą kończyli (...) ten program i będziemy mogli zauważyć jakąś różnicę, jakąś zmianę. Czyli możemy powiedzieć, że utrzymało się na tym samym poziomie. Tak, tak utrzymuje się na tym samym poziomie" (IDI/7).

Zwrócono uwagę, że realizacja programu stypendialnego wpływa korzystanie na samych uczniów, ponieważ daje im szersze możliwości i motywuje do nauki: "(...) natomiast w przypadku tej jednej uczennicy na pewno wpłynęło, tym bardziej, że ona była ukierunkowana w profil matematyczny, była to bardzo dobra uczennica, która pokazywała się zawsze z dobrej strony, uczestniczyła w różnych konkursach. W tym przypadku można powiedzieć, że stypendium trafiło bardzo dokładnie, do odpowiedniej osoby" (IDI/15)." (…) niewątpliwie zmobilizowało grupę osób, taką czołówkę już nie do walki o jakieś tam wyższy poziom na egzaminie maturalnym, ale w olimpiadach i konkursach"(IDI/6).

W dwóch przypadkach wskazano, że program stypendialny nie miał wpływu na utrzymanie bądź podniesienie wyników uzyskiwanych w tych szkołach: "Nie miało to żadnego wpływu i nie przełożyło się to bezpośrednio na podniesienie wyników. {Nie miało? Czemu?} Może dlatego, że byli to stypendyści nie trzecich klas lecz młodsi



uczniowie. Mieliśmy mniej laureatów niż w poprzednim roku. Ponieważ byli to uczniowie klas pierwszych"(IDI/13).

Osoby biorące udział w badaniu w większości miały trudności z jednoznacznym określeniem czy zwiększyła się liczba laureatów oraz finalistów olimpiad i konkursów w porównaniu z rokiem poprzednim. Według nich na faktyczny wzrost takiego wskaźnika ma wpływ szereg różnych czynników, które nie zawsze są możliwe do spełnienia. Brak laureatów związany był z krótkim terminem uczestnictwa w programie stypendialnym: "Po raz pierwszy uczniowie nasi brali udział w uzyskiwaniu takich stypendiów. Ci uczniowie, którzy w ubiegłym roku brali udział dopiero w tej chwili zakwalifikowali się do konkursów przedmiotowych i biorą udział na etapie kuratoryjnym"(IDI/5). Wskazywano także, iż kwestią oddziaływująca na liczbę laureatów jest ogólny spadek liczby uczniów w szkole: „Zostajemy na takim poziomie średnim, bo w tym momencie i liczba uczniów w klasach maleje.(…) Kiedyś było ponad 200 uczniów wtedy już istniało gimnazjum a teraz tak jak mówiłam niewiele ponad 150 [uczniów]" (IDI/14).

Udział w konkursach i olimpiadach jest możliwy, gdy do szkoły uczęszczają uczniowie uzdolnieni. Praktyka pokazuje, że poszczególne roczniki różnią się pod tym względem od siebie: "Trudno powiedzieć jak faktycznie przekładało się to na wzrost liczebności laureatów, a to dlatego, że zarówno w ubiegłym roku, jak i roku poprzednim osiągnęliśmy bardzo dobre wyniki czyli byliśmy czwartą szkołą w województwie podkarpackim pod względem wyników w konkursach kuratoryjnych, zatem to trudno powiedzieć. W ubiegłym roku mieliśmy zdecydowanie więcej laureatów, ale dlatego, że po prostu w różnych przedmiotach na przykład polonistycznych było dużo więcej laureatów, zatem trudno mi powiedzieć na ile akurat tutaj się przełożyło [udział w programie] na wzrost"(IDI/3).

Niektórzy przedstawiciele szkół stali na stanowisku, że program stypendialny miał znaczący wpływ na osiągnięcia w konkursach i olimpiadach: "(…)wyniki z ostatnich dwóch lat, jeżeli chodzi o olimpiady i konkursy, są znaczące. (…) Trudno mi to oszacować i powiedzieć czy stało się to za sprawą jakby udziału w tym stypendium, ale myślę, że w części tak. (…) w tej chwili mamy dwa tytuły laureatów międzynarodowych, to jest złoty medal na międzynarodowej olimpiadzie geograficznej, który odbył się na Tajwanie w tym roku. Uczeń systematycznie od trzech lat jest laureatem olimpiady ogólnopolskiej, a dwukrotnie był laureatem olimpiady międzynarodowej. To był złoty medal tego roku i srebrny medal w ubiegłym roku na olimpiadzie państw Europy Środkowej" (IDI/6); "(…) zwiększyła się ogólnie, natomiast jeżeli chodzi o kuratoryjne to nie zauważamy zwiększenia"(IDI/11); „Tak. Ponieważ oni brali udział w konkursach matematycznych i zajmowali te czołowe miejsca. Mam tutaj zapisane – drugie, trzecie…(…) W poprzednich latach jakie to były miejsca? W poprzednich latach nie były to miejsca punktowane, czyli od pierwszego do piątego. Były tylko jakieś wyróżnienia w drugiej dziesiątce. A w tym momencie wszyscy trzej uczniowie, którzy brali udział w programie stypendialnym zajmowali czołowe miejsca czyli w pierwszej dziesiątce" (IDI/20).



Zdaniem kilku badanych realizacja programu wpływa także na promowanie szkoły: "Czy takie bezpośrednie przełożenie było ciężko mi określić. To była dosyć dobra promocja dla szkoły. Dzięki temu programowi. No i uczniowie chcą się uczyć, ale czy to miało wpływ na bezpośrednie podniesienie wyników z egzaminów ciężko mi tutaj zauważyć" (IDI/18).

W 7 wypowiedziach wskazano, że wyniki utrzymały się na takim samym poziomie w porównaniu do poprzedniego roku.

Wszyscy badani ocenili, że udział w programie stypendialnym dla uczniów szczególnie uzdolnionych wpłynął pozytywnie zarówno na stypendystów, nauczycieli, władze szkół, jak i pozostałych uczniów. W każdej z udzielonych wypowiedzi odnaleźć można pozytywną opinię o korzyściach jakie otrzymują dzieci w ramach tego projektu oraz dostrzegalna jest faktyczna aprobata zasadności realizacji przedsięwzięcia, jakim jest program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych. Jako jeden z powodów podawano niskie dochody rodzin uczniów: "Na pewno tak dlatego, że(...)po pierwsze jesteśmy szkołą gdzie młodzież nie jest specjalnie sytuowana, a więc jeżeli chodzi o strukturę szkoły to jest w granicach 40% miasto resztę spoza. Grono młodzieży jest ze wsi i naprawdę jest to młodzież raczej biedna, więc każda pomoc finansowa jest mile widziana przez tą młodzież. Grono młodzieży jest spoza terenów, więc mieszka w internacie" (IDI/10). Taka forma wsparcia jest też dostrzegalna przez innych uczniów co może wpłynąć na wzrost ich motywacji: "Uważam, że to bardzo fajna rzecz, z tego względu, że mobilizuje innych, inne dzieci, że jest taka pomoc i można z niej korzystać (…) A w przyszłości na pewno chcemy wziąć udział w tego rodzaju programach, ponieważ są naprawę dobre i pomagają uczniom" (IDI/12); „(...) bo jest to dobry wpływ na uczniów, nie tylko tych którzy uczestniczą w projekcie ale również ich kolegów jest to dla nich motywujące. Poza tym również wykazali zainteresowanie przedmiotami technicznymi: mechatroniką, elektroniką, mechaniką. Brali udział w targach techniki jak również wygłaszali referaty na przedmiotach zawodowych na temat wykorzystania matematyki na przedmiotach zawodowych" (IDI/20). Sukces programu jest możliwy dzięki dużemu zaangażowaniu nauczycieli, którzy są opiekunami stypendystów: "Na pewno byśmy chcieli wziąć udział w podobnych działaniach. Jesteśmy zadowoleni przede wszystkim, dlatego że wie pani taki projekt, z którym mieliśmy do czynienia on nie tylko podnosi poziom wiadomości umiejętności uczniów, ale powoduje również to, że mobilizuje nauczycieli, którzy są opiekunami do tego aby oni się cały czas rozwijali dlatego że pracując z takim dzieckiem szczególnie uzdolnionym my jesteśmy cały czas zobowiązani to tego żeby poszukiwać jakichś nowych metod, nowych rozwiązań (...)" (IDI/2).

Osoby biorące udział w IDI wypowiedziały się również w kwestiach dotyczących problemów z jakimi spotkały się w trakcie realizacji programu stypendialnego. Najczęściej podejmowany temat był związany z opóźnieniami w spływaniu dokumentów z Urzędu Marszałkowskiego co wiązało się ze skróconym czasem na ich uzupełnienie oraz trudnościami w interpretacji dokonywania zakupów: "zbyt późno były podawane informacje odnośnie przedstawiania sprawozdań (...) bardzo krótkie terminy a dotyczyło to nauczycieli i zarazem nie było dokładnie podane na co można przeznaczyć środki. Jeżeli



chodzi o zakup różnego rodzaju pomocy, to nie było to wyszczególnione, tylko trzeba było zadzwonić dopiero do Urzędu Marszałkowskiego" (IDI/4); „z tego co pamiętam wiem że cała dokumentacja i to wszystko spłynęło z opóźnieniem" (IDI/15); "późno otrzymaliśmy informacje o tym, że uczniowie zostali zakwalifikowani do tego projektu. Bo projekt był realizowany od września a ja informacje o tym, że wnioski są pozytywnie rozpatrzone otrzymałam dopiero w kwietniu. (...) Nauczyciele wiedzieli, że zgłosili uczniów do projektu, i realizowali z nimi cały program, który mieli zapisany we wniosku aplikacyjnym, natomiast informację o tym, że wnioski zostały pozytywnie rozpatrzone i że uczniowie uczestniczą w projekcie otrzymaliśmy około 10 kwietnia" (IDI/20). Niedogodności wiązały się również z kumulowaniem się w jednym czasie obowiązków szkolnych i projektowych: "(...) na dzień dzisiejszy mówimy o stypendium, które tak naprawdę będzie przyznawane od 1-go września, czas już minął i to był problem to skumulowanie czasowe pracy wszystko się działo w drugim półroczu a tak naprawdę powinno się dziać od pierwszego września i tu chyba terminowość tych stypendiów i działania nauczycieli, którzy opiekują się powinno być bardziej, lepiej zorganizowane" (IDI/1). Pojawiały się także problemy z rozliczeniem projektu i załącznikami dostarczanymi przez rodziców o dochodach a szczególnie o dochodach z działalności rolniczej: „(...) docierały do mnie informacje w trakcie realizacji, że bardzo były problemy z ustaleniem dochodu z gospodarstwa rolniczego w przypadku kiedy ten dochód przekraczał nawet jedną złotówkę uczeń szkoły był już eliminowany. To jest takie troszeczkę – ja wiem, że muszą być jakieś granice bo było to z niekorzyścią dla ucznia - wyniki jakie uzyskał i kwestia taka, że jest to powiązane z pochodzeniem – bo jak dziecko miało – czy rodzice dziecka mieli hektar więcej i to już decydowało o tym że dochód na jednego członka był wyższy i była ta biurokracja obszerna. I to był ten mankament" (IDI/19). Niekorzystanie oceniano także opóźnienia jakie pojawiły się przy przekazywaniu transzy: „To możemy mówić zawsze, jak z każdymi tymi programami powiem o opóźnieniach odnośnie transz finansowych. Ja zdaję sobie sprawę, że to jest trudna sprawa dla Urzędu Marszałkowskiego(...). Natomiast młodzież nie zawsze potrafi zrozumieć, że to wynika na przykład z innych czynników, nie tylko powiedzmy dobrej woli pracowników" (IDI/10).

W zdecydowanej większości w sytuacjach problemowych respondenci korzystali z możliwości kontaktu telefonicznego z koordynatorem programu oraz innymi pracownikami Urzędu Marszałkowskiego: "Natomiast tutaj te numery, które nam podano do osób w Urzędzie Marszałkowskim, do tych osób dzwoniliśmy, otrzymywaliśmy zawsze bardzo kompetentną informację zwrotną, także tak udawało nam się przez ten pierwszy rok, taki troszeczkę dla nas rok doświadczalny, przebrnąć pozytywnie. Zatem była to zawsze odpowiedź bardzo szybka i kompetentna" (IDI/3). Niektórzy badani samodzielnie próbowali znaleźć rozwiązanie, a jeśli nie było ono skuteczne wtedy kontaktowali się z pracownikami Urzędu Marszałkowskiego: „Dokładnie czytam instrukcję, jak należy wypełnić dokumentację, przeglądam strony internetowe i w pierwszej kolejności staram się sam rozwiązać takie problemy. A jeżeli już nie poradzę sobie, albo mam pewne wątpliwości dzwonię do tej organizacji, bądź organów, które prowadzi dane stypendium



do Urzędu Marszałkowskiego w tym wypadku i wyjaśniają mi niektóre rzeczy jak to należy wypełnić" (IDI/5).

Niewątpliwie korzystnym efektem prowadzonych badań są opinie jego uczestników na temat wprowadzenia zmian w organizacji programu stypendialnego, które umożliwiłyby skuteczniejszą jego realizację. Najczęściej pojawiającym się postulatem jest zmiana terminu aplikowania o stypendium oraz ogłaszanie jego wyników, tak aby można było rozpocząć wszystkie formalności przed rozpoczęciem roku szkolnego: "Uważam że działania podejmowane w celu przyznania stypendium powinny mieć miejsce tak w okresie maj, czerwiec roku poprzedzającego rok szkolny w którym to stypendium będzie przyznane, tak żeby to dziecko efektywnie od 1-go września i ten nauczyciel podejmowali działania związane z tym stypendium chodzi o zakup pomocy odpowiednich prawda o spotkania o wyjazdy bo takie miejsce miały w ramach tego stypendium. Po prostu czasowo nie jest to dobrze zorganizowane" (IDI/1). Z dobrym przyjęciem spotkałoby się także ograniczenie do minimum biurokracji oraz wprowadzenie udogodnienia z zakresy rozliczania uczniów: "Myślę, że najlepiej byłoby uprościć biurokrację oraz sposoby rozliczania się finansowego uczniów z otrzymywanych środków" (IDI/5); "Znaczy chyba te informacje, które były, najwięcej problemu przysporzyły te rozliczenia finansowe czyli składanie dokumentów – to po pierwsze. Jeżeli chodzi o dochody i później to rozliczanie właśnie z uwagi na to, że to szkolenie, które miało miejsce dla nauczycieli dydaktycznych było późno, więc były takie zachwiania, niepewności czy to właściwie, czy już mogą uczniowie ponosić te koszty, co będzie możliwe do rozliczenia w kosztach" (IDI/3); "Jak przy każdym projekcie Unijnym jest po prostu tragicznie dużo dokumentów do wypełnienia, więc żyjemy w takich czasach jakich żyjemy i zamiast zmniejszać biurokracje to (śmiech), to ją się zwiększa, może powinny być mniejsze sprawozdania, gdyby się to udało to byłoby bardzo dobrze" (IDI/11).

Z punktu widzenia zwiększenia dostępności najnowszych narzędzi nauki zasadne wydaje się podpisywanie przez Urząd Marszałkowski porozumień z uczelniami wyższymi, tak aby wybitni stypendyści mogli korzystać z pomocy wykładowców i znacznie lepiej wyposażonych pracowni naukowych: "Myślę, że jakaś współpraca z uczelniami, choćby rzeszowskimi, mogłaby niewątpliwie zaowocować taką dalszą współpracą. Chodziłoby o udostępnianie laboratoriów, bo już wchodzimy jakby na ten poziom kształcenia młodzieży, kiedy to laboratoria szkolne nie bardzo wystarczają i dostęp do kadry naukowej też. My to robimy na własną rękę, ale jest to dosyć trudne. Gdyby w ramach tego programu były jakieś sugestie i deklaracje władz uczelnianych niewątpliwie wzmogłoby to poziom przygotowania tych najbardziej zdolnych uczniów" (IDI/6).

Można wziąć pod rozwagę rozszerzenie zakresu rzeczowego, finansowanego w ramach stypendium: "Być może należałoby rozszerzyć zakres rzeczowy na jaki można faktury przedkładać w projekcie. Nie tylko może materiały typu książki, podręczniki, nie zawsze młodzież ma dostęp do kursów, bo z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych trudno o jakieś specjalne zajęcia, w większości są one bezpłatne w tej chwili. Natomiast, gdyby była możliwość na przykład opłaty biletu miesięcznego dla dzieci, które rzeczywiście



mają trudną sytuację finansową albo tego typu rzeczy, na pewno byłoby to również z korzyścią dla ich kształcenia" (IDI/8).

Pojawiały się także wypowiedzi sugerujące, aby złagodzić kryteria uczestnictwa w programie stypendialnym: "można by złagodzić te kryteria, żeby ta młodzież z ubogich rodzin naprawdę miała lepsze warunki do kształcenia, ponieważ dziecko, które pochodzi z bogatej rodziny stać nawet na to, żeby płacić za lekcje prywatne dodatkowe, a z rodziny biednej rodzic najczęściej martwi się tym żeby dziecko nie było głodne, a nauka jest już mniej ważna, a są u nas nawet dzieci, które się zwalniają, i mówią, że nie będzie mnie jutro na zajęciach bo muszę pójść na budowę i zarobić jakieś pieniądze, takie są nawet sytuacje, bo nie ma na kurtkę czy buty” (IDI/16).

W ramach bloku odnoszącego się do oceny programu stypendialnego pytano o opinie badanych na temat współpracy z innymi instytucjami. Zdecydowana większość podejmowała taką współpracę i miała bardzo dobre zdanie ma temat jej przebiegu: "Tutaj jeżeli chodzi o współpracę z innymi instytucjami to ta współpraca układała się pozytywnie i nauczyciele nie zgłaszali, że mają problem z realizacją zadań zaplanowanych" (IDI/3); "Nie było żadnych problemów. Praktycznie wszystkie cele, które były zawarte w harmonogramie były realizowane i nie było żadnych problemów. Opiekunowie wykazali się dużą wiedzą, doświadczeniem, umiejętnościami tak że nie było problemów" (IDI/19). Instytucje, które były kooperowały ze szkołami to przede wszystkim Urząd Marszałkowski, Starostwo Powiatowe, PTTK, Uniwersytet Rzeszowski oraz Politechnika Rzeszowska. Z uczelniami wyższymi odbywało się to raczej na zasadzie nieformalnej: "Oceniamy dobrze, aczkolwiek tak jak powiedziałem wcześniej – to jest często na zasadzie kontaktów prywatnych. Natomiast gdyby działo się to na skutek jakiegoś akcesu uczelni, które by zgłosiły taką chęć współpracy to myślę, że byłoby to dużo sprawniej i na szerszą skalę" (IDI/6).

Wśród badanych były także osoby, które nie podejmowały jeszcze współpracy z innymi instytucjami, wyłączając Urząd Marszałkowski: „ponieważ czas realizacji tego projektu jest dość krótki, nie mieliśmy jeszcze okazji współpracować z innymi instytucjami, natomiast w planie mamy w tej chwili, uczennica ma w tej chwili w planie uczestnictwo w obozach naukowych, seminariach, konferencjach, ale to dopiero w późniejszym terminie" (IDI/9).

Obok usprawnień, które sugerowali badani pojawiły się także propozycje zmian, które można byłoby w przyszłości wprowadzić w programie stypendialnym. Najczęściej formułowanym postulatem jest objęcie programem stypendialnym wybitnych uczniów przedmiotów humanistycznych, plastycznych i artystycznych: "(...)może żeby obejmował nie tylko przedmioty ścisłe, ale również i przedmioty humanistyczne, a zarazem również i artystyczne, bo są dzieci, które są uzdolnione artystycznie albo plastycznie, a te środki są bardzo drogie - farby, płótna, bo są tacy uczniowie, jest ich niewielu może, ale też mogliby być co jakiś czas, może tak cyklicznie zmieniane" (IDI/4); "Myślę, że można by nimi objąć także uczniów o innych zainteresowaniach, choćby humanistycznych albo bardziej społecznych. Ja rozumiem, że ten program wpisuje się w priorytety unijne, ale myślę że,



nie możemy zaniedbywać także i tego segmentu wiedzy, ponieważ nauki społeczne to jest prawo, to jest w części ekonomia. Także myślę, że są to też te dziedziny, które wspomagają gospodarkę" (IDI/6).

Powtórzono tutaj także kwestie związane z obniżeniem wymagań związanych z uczestnictwem w programie, uproszczeniem biurokracji oraz dostosowaniem terminów do potrzeb nauczycieli.

Ocena wpływu stypendium na uczniów korzystających z niego

W podrozdziale tym zaprezentowano opinie na temat wpływu otrzymywanego przez uczniów stypendium w ramach projektu „Program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010” na rozwój ich zainteresowań oraz osobowości.

Zdaniem większości dyrektorów szkół, z którymi przeprowadzono indywidualne wywiady pogłębione realizacja tego typu projektów sprzyja poszerzaniu wiedzy i rozwojowi osobowości. Jest to możliwe nie tylko dzięki indywidualnemu podejściu do ucznia, skupieniu uwagi na jego zainteresowaniach, ale też predyspozycjach osobowościowych: „ze względu na całą ideę pracy opiekuna dydaktycznego z kilkoma uczniami, więc ten kontakt jest wzmożony, taki uściślony. On powoduje, że oprócz rozmowy na tematy naukowe są tam także rozmowy na tematy prywatne, sytuacji tych uczniów i niewątpliwie takie więzi nauczycielsko-uczniowskie się zawiązują i wzmacniają, a to ma wpływ potem na ich pracę" (IDI/6). Respondenci zwracali uwagę, że uczestnictwo w projekcie i przyznawane w jego ramach środki finansowe mają pozytywny wpływ na młodych ludzi, gdyż:

– uczniowie mogą poczuć się dowartościowani i wyróżnieni; ich praca zostaje doceniona,

– uczniowie zyskują możliwość poszerzania swoich horyzontów i rozwinięcia swoich zainteresowań: „nie uczył się wszystkiego bo nauczyciel kierował ucznia w kierunku jego zainteresowań, poznawał tego ucznia" (IDI/16),

– zmienia się samoocena uczniów oraz ich determinacja w dążeniu do celu: „Program stypendialny powoduje, że stają się bardziej śmiałe i ta osobowość zaczyna być nastawiona na sukces, ale w dobrym tego słowa znaczeniu czyli po prostu te dzieci zaczynają powolutku wyzbywać się kompleksów” (IDI/7); „ponieważ uczeń dodatkowo pracuje z nauczycielem, ma świadomość że jest wyróżniony z pośród całej grupy, szczególnie w klasie i ci uczniowie są ambitni i nie chcą przejść tak lekko obok tego, że dostałem stypendium już mam i teraz jest spokój, tyko chcą pokazać i udowodnić, że im na tym zależy, przynajmniej takie było odczucie u nas w szkole, tacy uczniowie są wzorowi pod każdym względem są dobrzy i ambitnie podchodzą do każdego zadania" (IDI/12),



– młodzi ludzie zyskują poczucie, że ciężka praca przynosi efekty, co zachęca do aktywnego kształtowania swojej przyszłości – nie tylko w materialnym sensie: „pokazuje, że warto się uczyć i bardzo pozytywnie nastraja ich do całej kariery szkolnej” (IDI/7); „Tak młodzi ludzie, jeżeli poczują, że już na tym etapie mogą dzięki swojej pracy, bo talent jest jedną rzeczą, poziom intelektualny, ale ich aktywność, ich praca, że to już daje jakieś tam profity, że mogą się zaopatrzyć w jakieś pomoce naukowe, literaturę. To niewątpliwie ich motywuje, a przede wszystkim odwzorowują jakiś model funkcjonowania w gospodarce, że można jakoś podnieść swój statut materialny, jeżeli się solidnie pracuje i korzysta z zasobów intelektualnych wiedzy" (IDI/6),

– uczą się odpowiedzialności za powierzone zadania,– uczą się zarządzania posiadanymi środkami finansowanymi (uzyskane

stypendium),– uczą się organizacji czasu.

Wpływ statusu materialnego na możliwość zdobywania wiedzy

Dyrektorzy szkół zgodnie wskazywali, że czynnik finansowy odgrywa dużą rolę w procesie kształcenia – zwłaszcza u osób o niższych dochodach. Przyznawane stypendium pozwala w pewnym stopniu zatrzeć różnice pomiędzy bogatszymi i biedniejszymi uczniami, zwiększyć ich szanse na zdobycie dodatkowej wiedzy, pomocy naukowych: „dzieci w internacie, bądź czy te dzieci dojeżdżające bardzo często są bardzo zdolne, ale o niższym statusie materialnym i obserwujemy ich zmaganie się z codziennością czyli z pozyskiwaniem narzędzi, które pozwoliłyby uzyskać informację, tą którą dzieci bogatsze po prostu mają" (IDI/7), „Myślę że tak, co wcale nie znaczy że uczniowie, dzieci z bogatych domów uczą się dużo lepiej, ale mają większe możliwości, natomiast tutaj te możliwości są ograniczone, nie stać ich np. na dodatkowe zajęcia płatne typu nauka języków obcych, czy jakieś zajęcia z wykorzystaniem komputera, nie wszystko jest w stanie szkoła zapewnić nieodpłatnie (IDI/11).

Podkreślano, że nauka jest szansą na osiągnięcie sukcesu, podniesienie swojego statusu, wyrwanie się z obecnego środowiska: „Na pewno. Pieniądze szczęścia nie przynoszą, ale lepiej jej mieć. (Ubodzy uczniowie) chcą wyjść z tej biedy poprzez naukę. W takich środowiskach jak to – to tak biedna młodzież jest szalenie ambitna. Takie uwarunkowania środowiskowe są bardzo ważne czy wykształcenie rodzica" (IDI/17).

Przyznawane stypendium umożliwia sfinansowanie wyjazdu, zakup potrzebnego sprzętu oraz pomocy naukowych: „Trudno się czasami uczyć jak czegoś się nie widzi, jak nie można samemu sprawdzić i np. dotknąć” (IDI/12).

Wpływ wsparcia finansowego na zwiększenie szans zdobycia wiedzy przez osoby o niskich dochodach



W zdecydowanej większości respondenci potwierdzili, że przyznawane stypendia w oczywisty sposób wpływają na możliwość zdobywania wiedzy, zwłaszcza przez osoby o niskich dochodach; z rodzin wielodzietnych, czy z mniejszych miejscowości. Osób takich w większości nie stać na zakup dodatkowych pomocy naukowych, korzystaniez nowoczesnego sprzętu, dostęp do aktualnych publikacji, czy często Internetu – co przy wysokim tempie zmian zachodzących w nauce stanowi duże utrudnienie: „Mamy takie przypadki drastyczne, że rzeczywiście młodzież już na etapie ponadgimnazjalnym może się kształcić dzięki ogromnemu wysiłkowi rodziców bezrobotnych, nie pracujących, część rodzin niepełnych. Mamy takie sytuacje, takie doświadczenia i konkretne przykłady, gdzie uczeń dzięki temu, że zafunkcjonował w tym projekcie, zaopatrzył się w jakieś podstawowe rzeczy niezbędne do edukacji na wysokim poziomie” (IDI/6).

Zwrócono uwagę, że przyznanie środków finansowych w postaci stypendium, motywuje uczniów do dalszej pracy: „dajemy narzędzie, dajemy możliwość tego, żeby zniwelować tą różnicę i to jest ta wędka o której czasami mówi się w przenośniach, że lepiej dać wędkę niż rybę. To jest ta wędka" (IDI/7).

Po części jest też odpowiedzią na niskie środki finansowe, jakimi dysponuje szkoła (zwłaszcza jeśli chodzi o organizację zajęć dodatkowych): „sam fakt uczestniczenia w zajęciach pozalekcyjnych - bo teraz jest problem z budżetem i środkami finansowymi na zajęcia dodatkowe, a w tym projekcie jest dodatkowa liczba godzin która powoduje że jest zwiększenie, informacji motywacji, doświadczenia ucznia” (IDI/19).

Wpływ stypendium na motywację do dalszej nauki

Dyrektorzy szkół – zarówno gimnazjalnych, jak i średnich byli zdania, że środki finansowe są jednym z ważnych czynników motywujących uczniów do dalszego rozwoju: „Myślę, że ten pewien model funkcjonowania społecznego wzmaga ich oczekiwania, że oni owszem są gotowi pracować ze wzmożonym wysiłkiem, ale też ich oczekiwania w tym zakresie powinny być spełnione. Jak najbardziej tak" (IDI/6).

Program stypendialny uzyskał już pewną renomę, dlatego o możliwość udziału w projekcie dopytują kolejni uczniowie oraz ich rodzice: „Również nauczyciele wykonują kawał dobrej roboty, ponieważ propagują ideę stypendium i bardzo rzetelnie informują chętnych, czy rodziców, czy kandydatów, nawet przyszłych, być może do tego typu formy stypendialnej i to jest motywacja" (IDI/7).

Uzyskanie potrzebnych środków finansowych daje poczucie stabilizacji/ komfortu psychicznego, dzięki czemu uczniowie mogą skoncentrować się na rozwijaniu swoich zainteresowań: „ucząc się można też jednocześnie zapewnić sobie taki komfort finansowy do realizacji swoich marzeń” (IDI/8).

Jeden z dyrektorów przyznał, że przyznawane stypendium znacznie podniosło wyniki w nauce uczniów uczestniczących w projekcie: „To jest typowo czynnik motywujący, środki finansowe wpłynęły na to, że te wyniki były o wiele, wiele wyższe czy to w przedmiotach ogólnych czy zawodowych" (IDI/19).



Dodatkowe czynniki motywujące uczniów do rozwoju zainteresowań

Wśród pojawiających się odpowiedzi wskazywano, że jednym z czynników motywacyjnych są odnoszone sukcesy np. zdobycie tytułu laureata, finalisty: „Jeżeli pokażemy dziecku, że może liczyć na wsparcie nauczyciela i osiągnąć mały jeden, drugi, trzeci mały sukces to jest również motywacja dla niego bo dołowanie dzieci jedynkami niestety ma miejsce, nie motywuje" (IDI/1); „Sukces ich osobisty sukces to jest największa motywacja" (IDI/7).

Kolejnym wymienianym czynnikiem jest ciekawość uczniów, posiadanie konkretnych zainteresowań – tym bardziej ważne jest przekazywanie wiedzy w sposób interesujący, wykraczający poza sztywne kanony: „Trzeba wyjść poza szkolne standardy i szablony, trzeba pokazać jakąś nową dziedzinę wiedzy, trzeba pokazać jakieś kolejne kierunki rozwoju i myślę że, te programy stypendialne temu służą i dobrze służą" (IDI/6).

Motywatorem jest też umieszczanie na stronie internetowej Urzędu Marszałkowskiego listy uczniów, którzy po ocenie formalnej i merytorycznej zostali zakwalifikowani do udziału w projekcie „Program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010”. Motywację do nauki zwiększa też promocja w lokalnym środowisku: „Również informacja że jest to dobry uczeń. Wtedy mówimy o takich uczniach. Robimy spotkanie z rodzicami, z uczniami w szkole i przedstawiamy tych uczniów jako tych którzy dostali te stypendia i że są tą zdolną młodzieżą” (IDI/18).

Badani zaproponowali, że dobrym rozwiązaniem byłoby położenie większego nacisku na promocję osiągnięć osób uczestniczących w projekcie oraz stosowanie dodatkowych form nagradzania np. poprzez zorganizowanie wycieczki lub zorganizowanie spotkania z pracownikami Urzędu Marszałkowskiego.

Respondenci wymieniali też ambicję, chęć udowodnienia innym uczniom, że jest się dobrym w tym co się robi oraz że udział w projekcie jest zasłużony: „Ocena że jesteś dobry ale możesz być jeszcze lepszy. Podejście nauczyciela, podejście klasy, ambicja ogromna” (IDI/17).

Kolejnym stymulatorem jest indywidualny kontakt z nauczycielem, posiadanie odpowiedniego zaplecza naukowego oraz przemyślanego planu dydaktycznego, zachęcającego do nauki: „Była korelacja pomiędzy przedmiotami ogólnymi i zawodowymi.

I to wpływało na to, że uczniowie chętnie uczestniczyli w zajęciach dodatkowych. I to wpływało na lepsze wyniki na egzaminach zawodowych” (IDI/19).



Uczestnictwo w projekcie a rozwój zainteresowań z zakresu przedmiotów

matematyczno-przyrodniczych

Uczestnictwo w projekcie oraz kładzenie nacisku na rozwój umiejętności matematyczno-przyrodniczych – według respondentów - przyniosło wymierne efekty.

Swego rodzaju „dobrą praktyką” jest utworzenie w jednym z gimnazjów klasy, w której szczególny nacisk jest kładziony na wspomniany blok przedmiotowy: „po raz kolejny pozwoliliśmy sobie na to, aby jedna z klas była klasą - no trudno mówić o profilu bo w gimnazjach nie ma profilów – ale żeby ona była z poszerzonymi właśnie naukami matematyczno przyrodniczymi” (IDI/2).

W większości szkół, jeszcze przed udziałem uczniów w projekcie, były prowadzone kółka zainteresowań z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych. Jedną z innowacji jest podejmowanie indywidualnych konsultacji z uczniami szczególnie zdolnymi: „Kółka to u nas były zorganizowane i nadal są i pracuje się z tymi uczniami. Oprócz tego, to z pojedynczymi są indywidualne takie ustalone konsultacje” (IDI/4); „muszę powiedzieć, że nasi uczniowie i nauczyciele od szeregu lat bardzo dużo poświęcają czasu na pracę z uczniem zdolnym, na pracę z uczniem słabszym, na zajęcia pozalekcyjne” (IDI/3).

W niektórych przypadkach, udział w projekcie zaowocował zwróceniem większej uwagi na rozwój wiedzy z zakresu matematyki i nauk przyrodniczych oraz przystąpieniem do kolejnych projektów: „Uczniowie, opiekunowie czy nauczyciele zauważyli, że warto interesować się rozwojem umiejętności matematycznych i w tej chwili uczestniczymy w dwóch projektach. Jeden projekt to mat-maniak, drugi projekt jest związany z młodzieżowym uniwersytetem matematycznym. To dwa duże projekty, w które zaangażowane są klasy pierwsze” (IDI/7).

Udział w projekcie wpłynął również na zwiększenie zainteresowania przedmiotami technicznymi: „Jeżeli chodzi o rozwój takich dodatkowych, poza przedmiotami ogólnymi, innymi dziedzinami wiedzy to mogę wskazać na dziedziny techniczne” (IDI/6). Zwiększył się również poziom uczestnictwa w konkursach przez innych uczniów: „uczniowie bardzo chętnie uczestniczą w kółkach zainteresowań, szczególnie w kółkach dotyczących wiedzy technicznej i już bardzo chętnie zgłosili się do wzięcia udziału w konkursie wiedzy technicznej organizowanej przez Zespół Szkół w Jarosławiu. Także jest zainteresowanie większe zarówno przez tych uczniów, jak i ich kolegów” (IDI/5).

Proponowane formy wsparcia dla uzdolnionych uczniów

Dyrektorzy szkół, w oparciu o swoje dotychczasowe doświadczenia, proponowali konkretne rozwiązania, które zwiększyłyby motywację uczniów do nauki. Wśród nich znalazły się następujące propozycje:

– ciekawa oferta zajęć pozalekcyjnych w czasie, których uczniowie mogliby korzystać



z nowoczesnego zaplecza technicznego: „ciekawa oferta zajęć pozalekcyjnych stworzona przez nauczycieli w oparciu o dobrą bazę w szkole również wpływa na rozwój tych zainteresowań” (IDI/1); „Na pewno pomoce dydaktyczne, które będą dodatkowe na zajęciach czy na przykład będą to jakieś dodatkowe, dodatkowy sprzęt na fizyce do doświadczeń czy na chemii do doświadczeń” (IDI/2),

– spersonalizowanie relacji nauczyciel-uczeń: „Przede wszystkim tutaj wydaje mi się praca taka wychowawcza nauczyciel-uczeń, wychowawca-uczeń, uświadamianie właśnie tych możliwości i jak gdyby poszerzanie wiedzy, która zaprocentuje na tych następnych etapach kształcenia” (IDI/3); „sposób rozmawiania z uczniem, zachęcenia go, wskazania mu pewnej drogi, kierunku gdzie ma uczeń iść do celu, co ze sobą zrobić” (IDI/16),

– rozwinięcie współpracy z uczelniami wyższymi; możliwość uczestnictwa uczniów w zajęciach pokazowych organizowanych przez szkoły wyższe: „są organizowane, prawdę mówiąc, pokazy tylko na Politechnice z fizyki. Dzieci bardzo to lubią, ale jakby było więcej takich zajęć, na przykład żeby możliwość miała szkoła, że poszłaby z uczniami” (IDI/4); „dostęp do centrów naukowych i praca z pracownikami naukowymi, pod ich okiem” (IDI/6); „wyjazdy chociażby na dni otwarte na politechniki: Akademię Górniczo-Hutniczą czy w ogóle uniwersytety, na kierunki matematyczne, kierunki ścisłe, też powoduje to, że zapał do późniejszego uczenia się jest widoczny czyli nie zawsze te pieniądze do ręki, ale bardzo często właśnie możliwość sfinansowania, jakieś takie organizowanie wyjazdów w ciekawe miejsca" (IDI/7);

– wsparcie psychologiczne młodzieży: „Takie wsparcie jakby psychologiczne, w sensie rozwoju motywacji, ale także i pewnych zdolności poznawczych” (IDI/6),

– nawiązanie współpracy z przedsiębiorstwami: „przyglądnięcie się pracy dużym ośrodkom badawczym, czy nawet zakładom przemysłowym pod pewnym kątem, pod kątem przyszłego zawodu, to niesamowicie budująco wpływa na chęć nauki ’ (IDI/7),

– zakup dodatkowych pomocy naukowych, na które bardzo często nie stać szkół: „Byłyby to pomoce naukowe pod postacią właśnie materiałów do zajęć. Farby, blejtramy, ale również no wszelkie pomoce naukowe na przykład na grafikę oprogramowanie, bardzo drogie, zwłaszcza jeżeli chodzi o Corela, to niestety nie możemy sobie pozwolić na zakup tego oprogramowania na tyle stanowisk, na ile byśmy chcieli” (IDI/8); „dostęp do dobrych opracowań, dobrych programów, pomocy dydaktycznych” (IDI/14),

– zwiększenie liczby konkursów z danego zakresu także na niższych szczeblach tak, aby mogło w nich wziąć udział szersze grono uczniów: „dodatkowe konkursy, tego typu rzeczy, organizowane przez inne instytucje niż tutaj u nas na szczeblu gminy, czy powiatu. Powiem szczerze, że ten konkurs kuratoryjny staje się dla wybranych, trochę moim zdaniem w niewłaściwym kierunku, bo tworzy się taka elita” (IDI/13),



– przyznawanie stypendiów również z innych dziedzin: „Gdyby były stypendia w innych obszarach niż przedmioty ścisłe, to pewnie byłoby jeszcze większe zainteresowanie” (IDI/14),

– zastosowanie w ramach projektu dodatkowego wsparcia w postaci wyjazdów na obozy naukowe: „Są różne fundacje, które tylko i wyłącznie wspierają uczniów uzdolnionych poprzez udział czy umożliwienie im udziału w różnego rodzaju obozach naukowych. Pewno gdyby tutaj taką formę dodatkowo dołączyć, też byłoby to z korzyścią dla uczniów” (IDI/8).Ciekawym rozwiązaniem już zastosowanym w jednej ze szkół jest funkcjonujący:

„ośrodek kariery, doradztwo zawodowe, wsparcie pedagogiczne, ja myślę że to jest to czego potrzeba. Są to zajęcia za darmo, bo są to też zajęcia wyrównawcze dla uczniów słabszych, ale nawet to że mogą szukać porady co ze sobą zrobić w przyszłości ze swoim życiem właśnie u doradcy zawodowego, specjalisty pedagoga, któremu mogą zaufać, więc to jest dla nich cenne” (IDI/15).

Stypendia vs pozamaterialne wsparcie

Dyrektorzy szkół zwrócili uwagę na różne motywacje uczniów do poszerzania wiedzy. Dla pewnej grupy uczniów duże znaczenie ma przyznanie stypendium, dla innych nauka jest wartością samą w sobie: „Są dzieci które to stypendium otrzymując faktycznie są bardzo mocno motywowane do rozwoju swoich zainteresowań ale są dzieci które nie przykładają do tego wagi dla nich ważna jest atmosfera dla nich ważna jest spotkanie z nauczycielem dla nich ważna jest dostępność między innymi na przykład tablicy interaktywnej możliwość działania na tej tablicy to jest bardzo ważne dla nich" (IDI/1).

Dla tak dobranej grupy docelowej projektu ważne jest zarówno wsparcie materialne, jak i pozafinansowe: „Musi być jedno i drugie. Wsparcie finansowe jest istotne, no bo jeżeli dziecko nie będzie miało tych podstawowych takich środków... My możemy powiedzieć, że dawniej to się niektórzy tak uczyli, to było dawniej” (IDI/4).

Pojawiły się również głosy potwierdzające większe znaczenie wsparcia finansowego, ponieważ pomaga usunąć obiektywne bariery, które w inny sposób są nie do zniwelowania: „Jeżeli młodzież nie ma finansów, nie ma możliwości dojścia do danej szkoły, bo różny jest poziom finansowy rodzin, tego bez pomocy finansowej się nie da przeskoczyć” (IDI/10). Niskie dochody mieszkańców województwa podkarpackiego, zwłaszcza z mniejszych miejscowości – w porównaniu z mieszkańcami innych części Polski – uwidaczniają konieczność udzielania wsparcia finansowego: „jesteśmy takim miejscem na Podkarpaciu dosyć biednym, niektóre rodziny borykają się z problemami finansowymi. Z tego powodu że jest duże bezrobocie. A są niektóre dzieci zdolne i należałoby w sposób indywidualny im pomóc – bo trzeba trafić, żeby ta pomoc była na tyle trafna żeby to ucznia rozwinęło" (IDI/14); „Myślę że stypendia mimo wszystko. Bo to jest fenomen że mamy aż tylu stypendystów, można powiedzieć że jest u nas tylu biednych. Biednych ale mądrych. Więc lepiej zaopatrzyć ich w tą wiedzę i niech pójdą w świat” (IDI/17).



Jedna z dyrektorek była zdania, że uczniom potrzebne jest przede wszystkim wsparcie pozafinansowe: „jednak w tej chwili coraz więcej osób też pracuje za granicą i nie wiem czy tutaj finanse będą tutaj taką najbardziej znaczącą stroną, czy przede wszystkim zmiana myślenia, zmiana mentalności, zmiana priorytetów” (IDI/15).

Po raz kolejny pojawiła się duża liczba głosów, aby zacieśnić współpracę pomiędzy szkołami a uczelniami wyższymi: „chciałbym kiedyś mieć w budżecie pieniądze na to, żeby rozwijać ich zainteresowania czyli dać im możliwość zebrać grupę i wysłać na wyższą uczelnię, żeby przyglądnęli się na przykład w sposobie prowadzenia zajęć, zajęć z matematyki przez człowieka, który powiedzmy sobie jest luminarzem polskiej nauki” (IDI/7). Takie działanie wpływa również pozytywnie na psychikę uczniów: „jeżeli znajdziemy środki, możliwość wyjazdu na przykład na warsztaty trzy-, cztero-, pięcio- do tygodnia, do dużych ośrodków naukowych, ta młodzież chciałbym, żeby już była przygotowana do tego. Takie przełamywanie pewnych barier właśnie związanych z kompleksem prowincji to jest moje tutaj takie troszeczkę po cichu założenie” (IDI/7).

Korzyści płynące z uczestnictwa w programie stypendialnym

Wśród najważniejszych korzyści wskazanych przez dyrektorów szkół znalazły się następujące pozycje:

– korzyści materialne: „mogli zakupić sobie sprzęt, który był im potrzebny. Mogli zakupić sobie literaturę fachową. Mogli się dodatkowo rozwijać” (IDI/2),

– wzrost samooceny ucznia: „ważna jest ta sfera taka społeczna bo dziecko jak gdyby czuje się dowartościowane” (IDI/1),

– zacieśnienie kontaktu uczeń-nauczyciel: „nauczyciele nawiązali takie prywatne korespondencje z uczniami poprzez e-maila więc myślę że to ma wpływ taki pozytywny na nich ta umiejętność takiego bycia z dorosłym z dorosłą osobą która jest nauczycielem i może być partnerem również w rozwijaniu zainteresowań" (IDI/1); „on ma taką świadomość, że rozwiązuje pewne problemy z danej dziedziny sam, ale ma taką świadomość ,że jest ten ktoś, ktoś dorosły nauczyciel, który w każdej chwili jest tylko dla niego” (IDI/20,

– rozwój zainteresowań ucznia: „Każdy nauczyciel, opiekun dydaktyczny razem z uczniem opracowywali program, który mieli realizować w ramach tego projektu i na pewno dla uczniów był to program ciekawy. Czasem właśnie pod zainteresowania danego ucznia były te programy opracowywane” (IDI/3),

– możliwość sfinansowania wyjazdów do większych ośrodków: „dla nich samych to jest pewien komfort, że powiedzmy mogą sobie sfinansować jakieś wyjazdy, bo i tak bywa do Krakowa czy Rzeszowa, na jakieś spotkania, jakieś konferencje” (IDI/6),

– bardzo dobre przygotowanie do egzaminów, matury: „Lepsze przygotowanie do matury i na studia wyższe, ponieważ uczennica chce zdawać na architekturę no



a tam wiadomo matematyka to podstawa, także to na pewno. Na pewno będzie miała większą szansę niż pozostali uczniowie” (IDI/9),

– mobilizacja do większych osiągnięć: „mobilizuje ich do takich spraw jak uczestnictwo we wszystkich zajęciach, czyli frekwencja no i w pewnym sensie walka o wyniki” (IDI/10).

Wpływ uczestnictwa szkoły w programie na możliwość rozwoju zawodowego nauczyciela - opiekuna

Z przeprowadzonych indywidualnych wywiadów pogłębionych z dyrektorami szkół, do których uczęszczali stypendyści wynika, że uczestnictwo w programie miało wpływ na możliwość rozwoju nauczycieli będących opiekunami uczniów pobierających wsparcie finansowe. Najczęściej wskazywano na konieczność podnoszenia kwalifikacji nauczycieli – opiekunów. Zwracano uwagę, że zaangażowanie w realizację tego projektu to pewne novum dla nauczycieli wykonujących rutynową pracę: „Na pewno wpłynęło, ponieważ ja już tutaj widzę, że nauczyciel zaplanował sobie i dodatkowe szkolenia, i dodatkowe kursy, także na pewno zmotywowała go ta opieka nad uczennicą. Zmotywowała go również (…) do polepszenia własnego warsztatu pracy" (IDI/9); „Takie nowe wyzwanie, nowe zadanie mobilizuje nauczyciela i na pewno w jakiś sposób wpływa bo musi czasami sięgnąć do jakichś dodatkowych źródeł, musi przeprowadzić tego ucznia przez program i to wszystko odświeża i przypomina wiedzę, na pewno w niezbyt dużym stopniu, ale zawsze” (IDI/12).

Podkreślano również sposób realizacji programu stypendialnego, planowania i organizowania pracy swojej i ucznia oraz niewątpliwe znaczenie motywacji finansowej opiekunów, oferowanej im w ramach projektu: „To jest niewątpliwie taki dodatkowy bodziec motywujący do rozszerzania swoich kompetencji zawodowych (…). Akurat to jest jeden z programów, w którym nauczyciele uczestniczą, ale zapoznają się z pewną zasadą myślenia projektowego, z jasno określonymi celami. To myślę, że jest takie odświeżające dla części kadry, gdzie już mogą być skażeni pewną rutyną. Druga rzecz to jest pewna konieczność nabywania umiejętności pisania indywidualnych programów dla rozwoju uczniów, (…) także to są jakby te dwa czynniki, które niewątpliwie służą rozwojowi ucznia, a kolejny to jest też tak, że materialny bodziec bardzo mnie cieszy, że ta pula w kolejnej edycji na całość działań w ramach umowy z opiekunem dydaktycznym rośnie i to jest dobrze widziane i postrzegane" (IDI/6); „Zainteresowanie pod tym kątem wzrosło. Jednak pieniążki w dzisiejszych czasach robią swoje. I przede wszystkim motywują do pracy" (IDI/18).

Nie bez znaczenia jest kontakt nauczycieli z rodzinami uczniów. Konieczność utrzymywania takich relacji wpływa na wykształcenie u nauczycieli nowych umiejętności interpersonalnych: „Niekiedy pojawia się w pewnym sensie jakaś taka więź dodatkowa jeszcze między nauczycielem a uczniem, która na pewno daje dodatkowe plusy w ramach współpracy między nauczycielem a uczniem” (IDI/10).



Zwrócono uwagę na możliwość uczestnictwa w szkoleniach prowadzonych w ramach projektu oraz wykorzystania nabytej wiedzy w swojej codziennej pracy: „Nauczyciele brali udział w szkoleniu prowadzonym w ramach tego projektu. Oprócz tego, że nauczyciele mają możliwość pracy z tymi uczniami to jeszcze tą swoją wiedzę na pewno przeniosą na innych swoich uczniów" (IDI/20).

Kolejną poruszaną w trakcie badania kwestią było określenie czy realizacja podobnych programów wsparcia stypendialnego powiązana z aktywnym uczestnictwem w projekcie nauczycieli-opiekunów dydaktycznych stypendystów wpływa na przygotowanie kadry pedagogicznej do pracy z uczniami szczególnie uzdolnionymi. Wszyscy respondenci odpowiadający na to pytanie udzielili odpowiedzi potwierdzających wpływ uczestnictwa w projekcie na przygotowanie kadry. Wspominano o podnoszeniu kwalifikacji nauczycieli, planowaniu pracy w określonych terminach, konieczności nawiązywania kontaktów np. z uczelniami wyższymi oraz często zdarzające się sytuacje, kiedy nauczyciele muszą angażować się w pomoc uczniom bez jakiejkolwiek gratyfikacji finansowej.

– „Tak zdecydowanie tak. Nauczyciel podnosi kwalifikacje poprzez taką pracę. Również i doświadczenie olbrzymie - to jest bardzo, bardzo cenne. Może je później wykorzystać właśnie w następnych latach pracy" (IDI/3).

– ,,Z pewnością wpływa jak najbardziej pozytywnie, z tego względu, że wymusza na nauczycielu ciągłe polepszanie własnego warsztatu pracy. Poszerzania wiedzy, udziału w różnego rodzaju kursach czy też kontakt właśnie z wyższymi uczelniami" (IDI/9).

– „No pewnie tak, sądzę że tak. Nauczyciele i tak mają wiele do zrobienia. I przyznam się Pani że bardzo wielu nauczycieli pracuje z grupą dzieci całkowicie w sposób bezinteresowny bez dodatkowego wynagrodzenia" (IDI/14).

– „Na pewno tak. nauczyciel raz czuje się w nieco innej roli, wyjdzie z tego, z tej rutyny szkolnej na rzecz czy realizacji krótkich projektów, gdzie musi się zmobilizować, gdzie ma okazję sprawdzić, czy założone cele krótkoterminowe będą zrealizowane i robi to na pojedynczych przykładach czyli ten uczeń nie ginie mu w jakiejś masie klasowej, czy szkolnej, więc na pewno to jest osiągnięcie duże" (IDI/6).

Tylko w jednej placówce oświatowej zwrócono uwagę na problemy wynikające z konieczności zaplanowania swojej pracy w określonym czasie: „(Projekt) wpływa (na przygotowanie kadry), ale musi być rozłożony w czasie. To nie może być na zasadzie krótkiego działania cofania się w czasie, zastanawiania się nad tym kiedy terminowo wypełnić sprawozdanie. Termin po prostu, rozwiązanie terminowe niestety nie jest dobre" (IDI/1).

Wśród proponowanych działań mogących dodatkowo wspierać nauczycieli w ich pracy ze szczególnie uzdolnionymi uczniami pojawiły się następujące pozycje :



– szkolenia metodyczne, wykształcające umiejętność prowadzenia zajęć w taki sposób, aby uczniowie chcieli rozwijać swoje zainteresowania,

– wsparcie finansowe oraz system nagradzania nauczycieli, w którym honoruje się za zaangażowanie w pracę,

– docenianie w sposób publiczny oraz wyróżnianie na radach pedagogicznych nauczycieli,

– przyznanie szkole środków na doposażenie pracowni, na dodatkowe pomoce naukowe tak, aby można było prowadzić z uczniami ciekawsze zajęcia,

– zorganizowanie konferencji, na której nauczyciele mogliby wymieniać swoje doświadczenia w pracy ze stypendystami,

– odciążenie nauczycieli od pracy papierkowej, aby mogli skupić się na pracy z dzieckiem,

– wsparcie i akceptację działań nauczycieli poprzez dyrektora,– nawiązanie kontaktów z różnymi firmami, instytucjami, poradniami

psychologicznymi w celu uzyskania informacji o najskuteczniejszych formach pomocy uczniom uzdolnionym (jak im przekazać najlepiej wiedzę, z jakich środków skorzystać) ze względu na konieczność kierowania przez nauczyciela pracą ucznia,

– zapewnienie nauczycielom niezbędnej literatury (zbiorów zadań, książek, poradników metodycznych),

– kontynuacja dotychczasowych zadań w programie stypendialnym.Respondenci wypowiedzieli się również na temat korzyści osiąganych

z uczestnictwa w programie stypendialnym przez nauczycieli - opiekunów. Najczęściej wymieniano korzyści finansowe, satysfakcję z pracy, awans zawodowy, rozwój osobisty, zdobywane doświadczenia, nabycie umiejętności pracy z uczniami zdolnymi oraz lepsze kontakty z uczniami i ich rodzinami:

– „Odrobina korzyści materialnej oraz satysfakcja, że mają tych uczniów stypendystów, no a przede wszystkim satysfakcją jest praca z uczniem szczególnie uzdolnionym" (IDI/2),

– „Korzyści finansowe i doświadczenie” (IDI/1),– „Doświadczenie w pracy z uczniem zdolnym. Na pewno takie rozeznanie

w możliwościach dodatkowych pozaszkolnych dodatkowego kształcenia ucznia” (IDI/9),

– "Nauczyciel tez tak jak uczeń się rozwija, to są nowe doświadczenia dla nauczyciela, poznaje nowe osobowości ucznia, bo z każdym uczniem trzeba pracować inaczej, swoje metody pracy musi dostosowywać do poszczególnych umiejętności ucznia, czyli nauczyciel też się rozwija w ten sposób" (IDI/16),

– „Lepszy kontakt jest z rodzinami, z dziećmi, lepiej nauczyciel jest postrzegany w środowisku, to wszystko ma wpływ na pozycję nauczyciela, za tym są jakieś sukcesy” (IDI/11).



Ocena wpływu stypendium na wizerunek szkoły

Respondentom biorącym udział w badaniu zadano pytanie o to czy ich zdaniem realizacja podobnych programów wsparcia stypendialnego pozytywnie wpływa na wizerunek szkół biorących w nich udział. Wszyscy badani potwierdzili występowanie pozytywnego wpływu. Zwracali uwagę przede wszystkim na opinie jakie przekazują uczniowie o placówkach oświatowych, w których się uczą. Dzięki nim, wiadomość o szkole jest przekazywana dalej: „Opinia kolegów o tym jak to stypendium wyglądało, co uzyskał uczestnicząc w tym stypendium jest dla tych uczniów zachęcające" (IDI/20); „Chwalimy się tym, że pracujemy z uczniami zdolnymi, że mamy taki program i że jest uczeń który jest naszą wizytówką, ten uczeń opuszczając szkołę powie innemu uczniowi, koledze idź tam bo w tej szkole na pewno ci pomogą. To jest dla nas najważniejsze” (IDI/16). Ta zależność ma wpływ na rekrutację uczniów – w szkołach o dobrej opinii nie ma problemów z naborem do klas pierwszych.

Podkreślano również wpływ finansowego wspierania uczniów szkoły na kontakty z rodzicami: „ (…) lepszy kontakt z rodzinami z dziećmi, lepiej nauczyciel jest postrzegany w środowisku, to wszystko ma wpływ na pozycję nauczyciela. Zwiększenie autorytetu nauczyciela w środowisku lokalnym” (IDI/11); „Rodzice nagle zaczęli szkołę zauważać, przynajmniej przez to stypendium. Przyszli i pytali kiedy następna edycja będzie, kiedy można składać dokumenty, myślę że to jakoś wpływa na wizerunek szkoły" (IDI/13).

Wskazano także na znaczenie programów stypendialnych wspierających ubogie dzieci w małych, lokalnych społecznościach: „To jest ważna rzecz, która pozwala społeczeństwu lokalnemu widzieć, że dzieci zdolne nie zostają same z tymi swoimi zdolnościami, że można szukać wsparcia właśnie w takich programach między innymi” (IDI/1); „Wizerunek oczywiście zyskuje bardzo, dlatego że szkoła jest postrzegana jako szkoła aktywna, aktywnie uczestnicząca właśnie w realizacji tych dodatkowych zajęć, ale przede wszystkim ukierunkowana na zajęcia z uczniem” (IDI/3).

Sens pozostałych wypowiedzi zawarty jest w opinii jednego respondenta: "Może wewnętrzna satysfakcja, że na przykład u mnie tyle osób (…) uczestniczyło w programie, który ma dość wysokie wymagania, a więc to jest ten plus, taki dla danej szkoły. Umożliwienie tym uczniom, powiedzmy doposażenia w pomoce dodatkowe, które w większości pewno nie zawsze mogliby mieć, także to jest dodatkowa rzecz. No i trzecie starają się uczyć, a więc podnoszą swój poziom zmuszają również nauczycieli do tego, żeby podnosić swój warsztat, bo mistrz musi być jednak troszeczkę te dwa kroki wyżej od ucznia tak" (IDI/10).

W trakcie wywiadów respondenci podzielili się swoimi opiniami dotyczącymi rodzajów działań podejmowanych przez stypendystów w ramach otrzymanego wsparcia stypendialnego, które przyczyniają się do poprawy wizerunku szkoły oraz promocji jej w najbliższym środowisku. Najczęściej podkreślano znaczenie udziału stypendystów w turniejach, konkurach i olimpiadach: ; „Stypendystka udzielała się na zewnątrz w różnego rodzaju konkursach, przeglądach, również w zajęciach sportowych, była



wszechstronna (…) to jest taka ogromna satysfakcja i myślę że to cały czas będzie gdzieś tam procentować" (IDI/15); „Udział w konkursach i olimpiadach będzie tutaj jak najbardziej znaczący - istnieją rankingi szkół i dzięki naszym stypendystom ten ranking szkół w jakiś tam sposób się zmieni na naszą korzyść. Drugi ważny ranking dotyczący zdawalności i wyników matury i tutaj jeszcze bardziej mocno na to liczę, ta forma jakby promocji szkoły dla mnie jest najważniejsza” (IDI/7).

Oprócz działań uczniów promujących szkołę na zewnątrz, stypendyści aktywnie działali wewnątrz swoich placówek oświatowych: „Ci stypendyści na ogół są również bardziej aktywni na bazie samorządu czy w szkole, to dodatkowo jakoś powoduje, że ta szkoła pokazuje się na zewnątrz, gdzieś wypływa. No nie mówiąc już o ewentualnych startach w olimpiadach czy turniejach, konkursach, bo też się starają tutaj gdzieś zaistnieć, ale jest to też zbudowanie takiego na zewnątrz wizerunku szkoły” (IDI/10). Generalnie rzecz biorąc: „Każde działanie podejmowane przez stypendystę to promowanie szkoły. Jeżeli uzyskają fajne wyniki matury, w wyniku realizacji programów stypendialnych uzyskają, jak dostają się na uczelnie, na które chcieli się dostać – to będzie promocja" (IDI/8).

Wskazano również na to, że sami stypendyści „chwalą się” faktem otrzymywania stypendium. W jednej szkole dodatkowo podkreślono, że można skorzystać z umiejętności uzdolnionych uczniów i zaangażować ich np. w prowadzenie strony internetowej szkoły: „Uczniowie którzy podejmowali działania chwalili się tymi działaniami (...) również na stronie internetowej gimnazjum i tam były umieszczane zdjęcia, które wykonywane były przez uczniów rozwijających swoje zainteresowania w ramach geografii biologii czy też informatyki. Młodzież również wsparła nas w prowadzeniu strony internetowej, ponieważ mieli do tego odpowiednie narzędzia, które pozwoliły im pracować nad tym w domu a my wykorzystaliśmy ich wiedzę i umiejętności w szkole" (IDI/1)

Z tematem wpływu stypendium na wizerunek szkoły łączy się kwestia korzyści, jakie płyną z udziału szkoły w programie stypendialnym.

Według respondentów są to następujące korzyści:– rozwój naukowy ucznia dzięki dodatkowym zajęciom, zwiększeniu wiedzy

i pomocom dydaktycznym zakupionym za otrzymane środki finansowe,– pozytywny wpływ na wychowanie – uczniowie są obciążeni dodatkowymi

obowiązkami, nabywają nowych umiejętności, kształtują w sobie samodyscyplinę, zaangażowanie i pasję,

– wsparcie rodziców w rozwiązywaniu ich problemów,– rozwój nauczycieli, ich ciągła edukacja i motywowanie do wspierania młodych

talentów,– promocja szkoły – pozytywne opinie o szkole w środowisku lokalnym i wyższe

miejsca w rankingach i statystykach OKE,– tworzenie dodatkowych zajęć pozalekcyjnych w szkołach,– utrzymywanie wysokiego poziomu edukacji, co jest dobrze postrzegane przez

władze, zwłaszcza lokalne,



– lepsze wyniki uczniów w nauce i z egzaminów zewnętrznych,– udział uczniów w konkursach i olimpiadach,– efekt naśladownictwa - mobilizacja innych uczniów do pracy po to, aby i oni mogli

w przyszłości skorzystać z takiej pomocy.

Podsumowanie:

Stypendium a poprawa wizerunku szkoły stypendysty

Zgodnie z opiniami respondentów otrzymywanie stypendium ma zdecydowany wpływ na poprawę wizerunku szkoły. Dobra opinia o szkole przekłada się na ilość osób, chcących kształcić się w niej. Dzięki korzystaniu z programu stypendialnego szkoły są postrzegane jako aktywne, działające na rzecz uczniów zdolnych oraz ubogich, potrzebujących wsparcia finansowego. Nawiązywany jest również lepszy kontakt z rodzicami uczniów, którzy widzą zaangażowanie nauczycieli i szansę dla swoich dzieci na lepsze wyniki w nauce. Uczniowie zdolni, którzy osiągają wysokie wyniki w konkursach oraz olimpiadach stają się „wizytówkami” szkoły i wpływają na jej prestiż. Na tej podstawie można także pośrednio wnioskować o poziomie szkoły oraz zaangażowaniu nauczycieli w proces dydaktyczny.

Pomysły na usprawnienie procesu przyznawania wsparcia stypendialnego

W trakcie indywidualnych wywiadów pogłębionych, dyrektorzy szkół wskazywali pewne obszary, które należałoby usprawnić, aby wsparcie stypendialne było bardziej efektywne. Wśród propozycji znalazły się następujące pozycje:

– uatrakcyjnienie zajęć pozalekcyjnych m.in. poprzez zakup nowoczesnych pomocy naukowych,

– rozwinięcie współpracy z uczelniami wyższymi; możliwość uczestnictwa uczniów w zajęciach organizowanych przez szkoły wyższe,

– zagwarantowanie wsparcia psychologicznego dla młodzieży,– rozwinięcie współpracy z przedsiębiorstwami; możliwość nauki zawodu,

zapewnienie dostęp do nowoczesnych technologii, sprzętu, – zwiększenie liczby konkursów z danego zakresu również na niższych

szczeblach (gmina, powiat),– zastosowanie dodatkowej formy wsparcia, np. w postaci wyjazdów na obozy

naukowe,– poszerzenie zakresu udzielanego wsparcia rzeczowego z wykazaniem

zasadności udzielania danej formy pomocy – można wziąć pod rozwagę finansowanie kosztu dojazdów do szkoły, zakupu odzieży lub obuwia dla gorzej sytuowanych uczniów,

– przyznawanie stypendiów z innych dziedzin.



Sposoby rozwiązywania problemów oraz współpraca przy realizacji programu z innymi instytucjami

Najbardziej rozpowszechnionym sposobem rozwiązywania problemów pojawiających się w trakcie realizacji projektu jest kontakt z koordynatorem projektu oraz pracownikami Urzędu Marszałkowskiego. Ponadto dyrektorzy mogli liczyć na pracowników starostw powiatowych. W niektórych przypadkach starano się rozwiązywać problemy samodzielnie, bez konsultacji z organizatorami projektu.

Uczestnicy indywidualnych wywiadów pogłębionych bardzo pozytywnie odnosili się do współpracy z instytucjami. Przede wszystkim bardzo wysoko oceniano kontakty z pracownikami Urzędu Marszałkowskiego, odpowiedzialnymi za realizację programu stypendialnego. Inne instytucje, z którymi nawiązywano współpracę nieformalną również były wysoko oceniane.

Ocena wpływu projektu na rozwój naukowy uczniów

W szkołach gimnazjalnych, w których realizowane było badanie jakościowe z programu stypendialnego korzysta 41 uczniów, zaś w szkołach ponadgimnazjalnych 179 uczniów.

Zdaniem większości dyrektorów szkół z którymi przeprowadzono indywidualne wywiady pogłębione, realizacja tego typu projektów ma pozytywny wpływ zarówno na rozwój wiedzy, jak i osobowość uczniów. Dzięki przyznanym środkom finansowym młodzież ma możliwość zakupu pomocy naukowych, opłacenia kursów językowych, wyjazdów na konferencje, do uczelni wyższych, itp. Nie byłoby to możliwe z uwagi na niskie dochody rodzin, z których pochodzą uczniowie. Uzyskanie potrzebnych środków finansowych zapewnia poczucie komfortu psychicznego, dzięki czemu uczniowie mogą skoncentrować się na rozwijaniu swoich zainteresowań. Młodzież zyskuje możliwość poszerzenia swojej wiedzy, a często także zainteresowań. Przyswajanie informacji staje się efektywniejsze dzięki zacieśnieniu współpracy na linii nauczyciel-uczeń. Wskazywano też, że często relacje te stają się bardziej osobiste. Dostrzega się zwiększenie zaangażowania w proces kształcenia zarówno przez nauczycieli, jak i uczniów.

Zauważalny jest też wpływ udziału w programie na osobowość uczniów: podwyższa się ich samoocena, zwiększa się determinacja w dążeniu do celu. Młodzież staje się bardziej odpowiedzialna, uczy się lepszej organizacji czasu oraz aktywnego kształtowania swojej kariery. Jednym z istotnych czynników jest też przełamywanie „kompleksu prowincji” przejawiającym się m.in. w postrzeganiu siebie jako gorszych niż rówieśnicy z większych miast.

Wartość dodana projektu



Wartością dodaną projektu jest zwrócenie większej uwagi na rozwój uczniów z zakresu nauk matematyczno-przyrodniczych, przede wszystkim na kształcenie umiejętności technicznych. Uczniowie nie będący stypendystami programu także zwiększyli swoje zainteresowanie poszerzaniem wiedzy, częściej biorąc udział w konkursach tematycznych. W jednej ze szkół gimnazjalnych utworzono klasę ukierunkowaną na rozwój wiedzy matematyczno-przyrodniczej. Rezultatem udziału w projekcie jest też zwiększenie zainteresowania szkół w udziale w projektach podobnego typu. Większość dyrektorów podkreślała, że jeszcze przed udziałem w projekcie organizowano w ich szkołach zajęcia pozalekcyjne, koła zainteresowań. Swego rodzaju nowością jest natomiast docenienie indywidualnej pracy ucznia z nauczycielem.

Kolejną kwestią, którą można uznać za wartość dodaną, jest zmotywowanie nauczycieli do większego rozwoju, przełamanie dotychczasowych schematów pracy z uczniami i rozbudzenia kreatywnego podejścia do sposobu przekazywania wiedzy. W trakcie projektu muszą nauczyć się pracy nakierowanej na osiągnie celów zgodnie z założeniami oraz pracy z uczniami szczególnie uzdolnionymi.



5. WNIOSKI I REKOMENDACJE

Wyniki badań przedstawione w raporcie z badania ewaluacyjnego „Programu stypendialnego dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010”, realizowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego, świadczą o dużej skuteczności działań projektu i zapotrzebowaniu na wsparcie finansowe, udzielane w ramach niego. Zadowolenie z uczestnictwa w projekcie wyrażali zarówno stypendyści, jak i dyrektorzy szkół, do których uczęszczali uczniowie pobierający stypendium. Niemniej jednak przygotowano kilkanaście rekomendacji wynikających z badań, a mogących przyczynić się do sprawniejszej realizacji projektu oraz lepszego dopasowania wsparcia do potrzeb uzdolnionych uczniów w przyszłości. Sformułowano również rekomendacje ogólne, nieodnoszące się bezpośrednio do projektu, a wskazujące drogę przyszłego rozwoju wsparcia uczniów szczególnie uzdolnionych.



Lp. Wniosek RekomendacjaAdresat

rekomendacji

Skala ważnoś

ci

Przygotowanie wniosku o dofinansowanie

1

Rezultat twardy projektu: „Utrzymanie na tym samym poziomie lub podniesienie w stosunku do roku poprzedniego średnich wyników z

egzaminów zamykających dany etap nauki (testy kompetencji, matura) w szkołach, z których rekrutowani byli stypendyści” nie

odzwierciedla wpływu projektu na osiągnięcia edukacyjne uczniów.Wynika to z następujących czynników:

proporcji stypendystów do ogółu uczniów uczących się w danej szkole – uzyskane przez pojedynczych stypendystów wyniki egzaminów nie wpływają w istotny sposób na średnią wyników wszystkich uczniów przystępujących do egzaminów,

uczęszczanie przez stypendystów także do klas, w których nie zdają testów kompetencji czy egzaminów maturalnych (np.

pierwsza i druga klasa gimnazjum czy szkoły ponadgimnazjalnej) (s.26,27)

Sugeruje się, aby w kolejnych wnioskach o dofinansowanie projektu nie uwzględniać rezultatu twardego: „Utrzymanie na tym

samym poziomie lub podniesienie w stosunku do roku poprzedniego średnich wyników z egzaminów zamykających dany etap nauki (testy kompetencji, matura) w szkołach, z

których rekrutowani byli stypendyści” z wniosku o dofinansowanie projektu (s.26)

Urząd Marszałkowski Województwa

Podkarpackiego

Średnia

Zarządzanie projektem

2 Realizacja programu stypendialnego rozpoczyna się we wrześniu, zaś informacje o zakwalifikowaniu do projektu dyrektorzy szkół

otrzymują zdecydowanie później – w II półroczu szkolnym. Przez pół roku dyrektorzy szkół, nauczyciele i uczniowie stoją przed dylematem czy realizować program i czy otrzymają środki

finansowe na podejmowane działania (s.49).

Rekomenduje się zmianę terminu aplikowania o stypendium oraz ogłaszanie wyników

odpowiednio wcześnie - tak aby można było rozpocząć wszystkie formalności jeszcze przed

rozpoczęciem roku szkolnego (rozpoczęcie rekrutacji np. w miesiącu maju lub czerwcu)

(s.51)


Podkarpackiego, placówki

oświatowe z których rekrutują

się stypendyści

Wysoka



Realizacja projektu

3 Bardzo duża liczba dokumentów z którymi spotykają się dyrektorzy szkół oraz uczniowie w trakcie realizacji projektu (s.18, 50).

Ograniczenie liczby dokumentów, z którymi spotyka się stypendysta i jego opiekun w

ramach projektu do niezbędnego minimum zapewniającego jego sprawną realizację.

Zmniejszenie biurokracji może nastąpić również w wyniku ewentualnego łączenia kilku kwestii wymagających opisania w jednym dokumencie

(s.18)


Podkarpackiego

Średnia

4

Niewystarczająco dobra organizacja programu związana z aktualizacją informacji niezbędnych stypendystom w trakcie

trwania projektu. (s. 44)

Sugeruje się umieszczanie istotnych zmian, z punktu widzenia stypendystów lub ich

opiekunów, dotyczących projektu na stronie internetowej województwa podkarpackiego

oraz połączone z tym wprowadzenie obowiązku cyklicznego korzystania z tych informacji.

Dodatkowo warto stworzyć newsletter wysyłany do stypendystów i opiekunów w

przypadku każdorazowej zmiany organizacyjnej (s.45).


Podkarpackiego

Średnia

5Zbyt mały wachlarz możliwości spożytkowania otrzymanych środków finansowych i ograniczony czas dysponowania nimi

(s. 44).

Poszerzenie zakresu udzielanego wsparcia finansowego poprzez pokrycie kosztów

dojazdów, zakupu odzieży i obuwia osobom nisko sytuowanym. O zasadności udzielanego wsparcia decydowałby opiekun stypendysty

(s.45)


Podkarpackiego

Średnia

6 Brak współpracy szkół z uczelniami z województwa podkarpackiego oraz spoza regionu umożliwiającej rozwijanie umiejętności

wybitnych uczniów (s.51).

Pozyskanie do współpracy uczelni wyższych w celu uzyskania dla zdolnej młodzieży szansy na skorzystanie z laboratoriów, oraz stworzenia

możliwości uczestnictwa stypendystów w zajęciach organizowanych przez szkoły wyższe

(s. 51,58).


Podkarpackiego; szkoły, z których rekrutowani są

stypendyści;

Średnia



uczelnie wyższe

7Brak współpracy szkół z przedsiębiorstwami, umożliwiającej

wykształcenie przyszłej kadry zgodnie z zapotrzebowaniem rynku pracy (s. 58).

Nawiązanie współpracy z przedsiębiorstwami, dzięki której uczniowie będą mogli wykorzystać wiedzę i swoje umiejętności w praktyce, będą mieli dostęp do nowych technologii, pracy na urządzeniach, którymi nie dysponuje szkoła

(s. 63).


Podkarpackiego; szkoły, z których rekrutowani są

stypendyści;Przedsiębiorstwa z

województwa podkarpackiego

Średnia

8Pojawiła się sugestia, aby oprócz wsparcia finansowego zastosować

w stosunku do uczniów inne czynniki motywujące do nauki i rozwoju zainteresowań (s. 56).

Promocja osiągnięć osób uczestniczących w projekcie oraz dodatkowe formy nagradzania stypendystów, dodatkowe wsparcie w postaci

wycieczek, obozów naukowych, spotkań z Urzędem Marszałkowskim (s. 56).


Podkarpackiego; Szkoły z terenu województwa

podkarpackiego

średnia

Promocja projektu

9

Badania CATI oraz IDI wykazały z jakich źródeł informacji o projekcie korzystają stypendyści oraz szkoły, z których się rekrutują.

Stypendyści najczęściej dowiadywali się o projekcie za pośrednictwem szkoły.

Dyrektorzy zaś pozyskiwali informacje o projekcie z Internetu oraz spotkań organizowanych w Podkarpackim Kuratorium Oświaty

(s.35,36).

Zaleca się skupienie się podczas akcji promujących projekt na dotarciu bezpośrednio

do szkół i nauczycieli np. poprzez korespondencję elektroniczną lub papierową

(s. 36).


Podkarpackiego

Średnia

10 W trakcie badania ewaluacyjnego zaobserwowano również małą przejrzystość informacji o projekcie zamieszonych na stronie internetowej województwa podkarpackiego oraz trudność

zlokalizowania zakładki z informacjami dotyczącymi projektu, w tym zasadami rekrutacji (s. 18).

Sugeruje się stworzenie strony internetowej poświęconej wyłącznie projektowi. Dzięki temu

zyska on dodatkową możliwość promocji, a jasno i czytelnie przekazane informacje

pozwolą na zaoszczędzenie czasu zarówno organizatorom jak i nauczycielom oraz uczniom

korzystającym z programu stypendialnego


Podkarpackiego

Średnia



(s. 18).

Opieka dydaktyczna nad stypendystami

11

Istnieje konieczność podnoszenia kwalifikacji nauczycieli, wykształcenia w nich umiejętności pracy opartej na planowaniu

oraz nabycia umiejętności pracy z uczniami szczególnie uzdolnionymi. Zapewnienie możliwości dokształcania nauczycieli

również działa motywująco na nich.(str. 61)

Cykliczne organizowanie szkoleń metodycznych, wykształcających umiejętność

prowadzenia zajęć w taki sposób, by uczniowie wybitni oraz przeciętni chcieli rozwijać swoje zainteresowania Szkolenia te mają na celu

pobudzenie kreatywności nauczyciela. Ponadto istotne jest zagwarantowanie kontaktów nauczycieli – opiekunów stypendystów z poradnią psychologiczną mające na celu wykształcenie umiejętności wspierania

psychologicznego uczniów (s. 62).


Podkarpackiego,Podkarpackie Kuratorium

Oświaty

Średnia

12Nauczycielom opiekującym się stypendystami brakuje kontaktu i

możliwości wymiany poglądów i doświadczeń związanych ze specyfiką pracy z uczniami wybitnie uzdolnionymi (s. 61).

Zorganizowanie konferencji, gdzie nauczyciele mogliby wymieniać swoje doświadczenia

w pracy ze stypendystami (s. 62).


Podkarpackiego

Średnia

Rekomendacje ogólne

13 Zarówno w badaniach ilościowych, jak i jakościowych respondenci zwrócili uwagę na możliwość rozszerzenia programu stypendialnego

o wsparcie udzielane osobom zainteresowanym naukami humanistycznymi lub językami obcymi. Jednakże z uwagi na rozwój gospodarki i sytuację na rynku pracy ewaluatorzy nie popierają tego

postulatu. Sugerują natomiast zwiększenie zainteresowania uczniów działami nauki uznanymi za strategiczne dla regionu

Podkarpacia (s. 52).

Stworzenie dodatkowego projektu nakierowanego na udzielanie wsparcia uczniom z zakresu rozwijania zainteresowania naukami związanymi z sektorami gospodarki uznanymi

za strategiczne i innowacyjne w województwie podkarpackim w Regionalnej Strategii

Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata 2005-2013:

- rolnictwo ekologiczne i przemysł spożywczy,- usługi, w tym szczególnie usługi turystyczne i

informatyczne,


Podkarpackiego

Średnia



- przemysł chemiczny, w tym farmaceutyczny, z uwzględnieniem zdrowia człowieka,

- przemysł mineralny,- przemysł elektromaszynowy, w tym

szczególnie lotniczy, sprzętu AGD, maszyn budowlanych i tym podobnych,

- przemysł naftowy,- przemysł szklarski,

- przemysł hutniczo-metalurgiczny,- przemysł związany z infrastrukturą ochrony

środowiska i biotechnologią,- przemysł urządzeń służących do

pozyskiwania i wykorzystywania źródeł odnawialnej energii,

- przemysł naturalnych leków roślinnych,- przemysł naturalnych opakowań

wielokrotnego użycia,- przemysł nowoczesnych, ulegających

biodegradacji tworzyw sztucznych, wzorowanych na rozwiązaniach naturalnych

(s. 58)

14

W związku z tym, że wielu spośród stypendystów uczy się w klasach pierwszych i drugich niezbędnym wydaje się być ciągłe ich wspieranie, by wkład pracy włożony w ich dotychczasowy rozwój nie poszedł na marne. Również ciągle pojawiają się nowe, zdolne jednostki, które warto wspierać w ich pędzie ku wiedzy (s. 27).

Kontynuacja realizacji projektu w przyszłych latach (s.63). Urząd

Marszałkowski Województwa

Podkarpackiego

Wysoka

15

Organizowano za mało dodatkowych zajęć , które umożliwiałyby rozwijanie zainteresowań poszczególnych uczniów (s. 41).

Tworzenie przez szkoły dodatkowych możliwości podnoszenia umiejętności

utalentowanych a ubogich uczniów – kółka zainteresowań, zajęcia fakultatywne czy

specjalne toki nauczania (s. 57).

Placówki oświatowe z

terenu województwa

podkarpackiego

Wysoka



ANEKS

Tabele – analiza desk research

Tabela 13 Rodzaje szkół średnich poddanych badaniu desk researchRodzaj szkoły Liczebność* % % obserwacjiLiceum ogólnokształcące 73 48,0 77,7Liceum profilowane 16 10,5 17,0Technikum 45 29,6 47,9Zasadnicza szkoła zawodowa 18 11,9 19,1Ogółem 152 100,0 161,7*Liczebność rodzajów szkół z uwzględnieniem zespołów szkół składających się z więcej niż jednej placówki

Tabela 14 Rodzaje konkursów i olimpiad, w których brali udział uczniowie ze szkół średnich, z których rekrutowali się stypendyści

Rodzaje konkursów i olimpiad, w których brali udział uczniowie ze szkół średnich, z których rekrutowali się stypendyści Liczebność*




+ 74






Różnica liczby laureatów i finalistów olimpiad i konkursów z pozostałych przedmiotów pomiędzy rokiem szkolnym 2008/2009 a 2009/2010 + 110

Liczba laureatów i finalistów olimpiad i konkursów przedmiotowych ogółem w 2008/2009 618


Ogółem różnica liczby laureatów i finalistów olimpiad i konkursów pomiędzy rokiem szkolnym 2008/2009 a 2009/2010 + 212



Tabela 15 Rodzaje konkursów i olimpiad, w których brali udział uczniowie ze szkół gimnazjalnych, z których rekrutowali się stypendyści

Rodzaje konkursów i olimpiad, w których brali udział uczniowie ze szkół gimnazjalnych, z których rekrutowali się stypendyści Liczebność*


Laureaci i finaliści olimpiad i konkursów z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych w roku szkolnym 2009/2010

326


- 2

Laureaci i finaliści olimpiad i konkursów z przedmiotów technicznych w roku szkolnym 2008/2009

40



Laureaci i finaliści olimpiad i konkursów z pozostałych przedmiotów w roku szkolnym 2008/2009

401


Różnica liczby laureatów i finalistów olimpiad i konkursów z pozostałych przedmiotów pomiędzy rokiem szkolnym 2008/2009 a 2009/2010 - 69



Ogółem różnica liczby laureatów i finalistów olimpiad i konkursów pomiędzy rokiem szkolnym 2008/2009 a 2009/2010 - 64

Tabele – badanie metodą CATI

Metryczka

Tabela 16 Płeć respondentówPłeć Liczebność %Kobieta 168 55,8Mężczyzna 133 44,2Ogółem 301 100,0



Tabela 17 Miejsce zamieszkania respondentów

Miejsce zamieszkania Płeć OgółemKobieta Mężczyzna

MiastoLiczebność 47 46 93% 28,0 34,6 30,9

WieśLiczebność 121 87 208% 72,0 65,4 69,1


Tabela 18 Rozkład liczby uczniów poszczególnych klasDo której klasy uczęszczałeś(łaś) w roku szkolnym 2009/2010?

Płeć OgółemKobieta Mężczyzna

PierwszejLiczebność 79 61 140% 47,0 45,9 46,5

DrugiejLiczebność 32 41 73% 19,0 30,8 24,3

TrzeciejLiczebność 55 26 81% 32,7 19,5 26,9

CzwartejLiczebność 2 5 7% 1,2 3,8 2,3


Tabela 19 Rodzaj szkoły, do której uczęszczali stypendyściDo jakiej szkoły uczęszczałeś(łaś) w roku szkolnym 2009/2010?


GimnazjumLiczebność 77 46 123% 45,8 34,6 40,9

Liceum ogólnokształcąceLiczebność 73 55 128% 43,5 41,4 42,5

Liceum profilowaneLiczebność 3 0 3% 1,8 0,0 1,0

TechnikumLiczebność 15 32 47% 8,9 24,1 15,6

Zasadnicza szkoła zawodowa

Liczebność 0 0 0% 0,0 0,0 0,0




Tabela 20 Uczestnictwo w programie stypendialnym w ubiegłym roku szkolnymCzy brałeś(łaś) udział w programie stypendialnym w roku szkolnym 2008/2009?


TakLiczebność 21 21 42% 12,5 15,8 14,0

NieLiczebność 147 112 259% 87,5 84,2 86,0


Opinie stypendystów o projekcie

Tabela 21 Źródło informacji o projekcieZ jakiego źródła uzyskałeś/łaś informację na temat projektu "Program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych"?


Strona internetowa Urzędu Marszałkowskiego

Liczebność 9 6 15% 5,4 4,5 5,0

Strona internetowa Kuratorium Oświaty

Liczebność 3 2 5% 1,8 1,5 1,7

PrasaLiczebność 2 6 8% 1,2 4,5 2,7

TelewizjaLiczebność 0 3 3% 0,0 2,3 1,0

SzkołaLiczebność 141 102 243% 83,9 76,7 80,7

Przekaz słownyLiczebność 26 23 49% 15,5 17,3 16,3


Tabela 22 Źródło informacji o projekcie (inne)Z jakiego źródła uzyskałeś/łaś informację na temat projektu "Program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych"? Inne źródła

Płeć


Członek rodziny Liczebność 4 3 7Dyrektor szkoły Liczebność 0 1 1Pedagog szkolny Liczebność 6 2 8Nauczyciel Liczebność 14 15 29Koledzy Liczebność 3 0 3Od osoby piszącej projekt Liczebność 0 1 1Ogółem Liczebność 27 22 49



Tabela 23 Sposób podjęcia decyzji o udziale w programie stypendialnymKto Cię przekonał do udziału w programie stypendialnym?

Płeć OgółemKobieta MężczyznaTo była Twoja własna inicjatywa

Liczebność 50 39 89% 29,8 29,3 29,6

Zostałeś(łaś) przekonany(a) przez kolegów/koleżanki

Liczebność 3 2 5

% 1,8 1,5 1,7

Zostałeś(łaś) przekonany(a) przez nauczyciela


% 54,2 54,1 54,2

Namówili Cię rodziceLiczebność 18 13 31% 10,7 9,8 10,3

Namówił Cię ktoś inny Liczebność 6 7 13% 3,6 5,3 4,2


Tabela 24 Sposób podjęcia decyzji o udziale w programie stypendialnym (inne)

Namówił Cię ktoś inny (kto?) Płeć OgółemKobieta Mężczyzna

Członek rodziny Liczebność 0 1 1Dyrekcja szkoły Liczebność 2 2 4Nauczyciel/e Liczebność 3 1 4Pedagog szkolny Liczebność 1 1 2Osoba pisząca projekt Liczebność 0 1 1Poprzez ogłoszenia w szkole Liczebność 0 1 1

Ogółem Liczebność 6 7 13

Tabela 25 Poziom chęci uczestnictwa w projekcieCzy chętnie podejmowałeś/łaś się uczestnictwa w programie stypendialnym? Oceń na skali od 1 do 5, gdzie "1" oznacza brak chęci uczestnictwa w projekcie, a "5" - bardzo duże zainteresowanie uczestnictwem.

Płeć

Ogółem

Kobieta Mężczyzna

1Liczebność 0 0 0% 0,0 0,0 0,0

2Liczebność 0 1 1% 0,0 0,8 0,3

3Liczebność 4 6 10% 2,4 4,5 3,3

4Liczebność 46 50 96% 27,4 37,6 31,9

5Liczebność 118 76 194% 70,2 57,1 64,5




Tabela 26 Ocena stopnia zadowolenia z udziału w projekcieCzy jesteś zadowolony(a) z udziału w Projekcie?


Jestem zdecydowanie zadowolony(a)

Liczebność 159 122 281% 94,6 91,7 93,4

Jestem raczej zadowolony(a)

Liczebność 8 10 18% 4,8 7,5 6,0

Trudno powiedziećLiczebność 0 0 0% 0,0 0,0 0,0

Jestem raczej niezadowolony/a

Liczebność 0 0 0% 0,0 0,0 0,0

Jestem zdecydowanie niezadowolony/a

Liczebność 1 1 2% 0,6 0,8 0,6


Wyniki w nauce

Tabela 27 Różnica średnich ocen ze wszystkich przedmiotów pomiędzy rokiem szkolnym 2009/2010 a 2008/2009

Czy średnia ocen ze wszystkich przedmiotów w roku szkolnym 2009/2010 uległa zmianie w porównaniu do średniej z roku 2008/2009?

Płeć


Tak, zwiększyła się (poprawiła się)

Liczebność 74 61 135% 44,0 45,9 44,9

Tak, zmniejszyła się (pogorszyła się)

Liczebność 62 46 108% 36,9 34,6 35,9

Pozostała bez zmianLiczebność 32 26 58% 19,0 19,5 19,2




Tabela 28 Ocena częstotliwości brania udziału w konkursach i olimpiadachCzy porównując rok szkolny 2009/2010 z 2008/2009 zaszły zmiany w częstotliwości brania przez Ciebie udziału w konkursach i olimpiadach?

Płeć


Tak, częściej brałem/łam w nich udział

Liczebność 78 70 148% 46,4 52,6 49,1

Tak, rzadziej brałem/łam w nich udział

Liczebność 24 12 36% 14,3 9,0 12,0

Brałem/łam udział w konkursach i olimpiadach tak samo często


% 38,7 34,6 36,9

W ogóle nie brałem udziału w konkursach i olimpiadach

Liczebność 1 5 6

% 0,6 3,8 2,0


Znaczenie otrzymanego wsparcia finansowego

Tabela 29 Wpływ sytuacji finansowej na dostęp do nowoczesnych form i technik zdobywania wiedzy

Czy sytuacja materialna Twojej rodziny utrudnia Ci dostęp do nowoczesnych form i technik zdobywania wiedzy?


Zdecydowanie takLiczebność 31 16 47% 18,5 12,0 15,6

Raczej takLiczebność 49 45 94% 29,2 33,8 31,2


Raczej nieLiczebność 52 38 90% 31,0 28,6 29,9

Zdecydowanie nieLiczebność 21 22 43% 12,5 16,5 14,3




Tabela 30 Ocena przydatności otrzymywanego wsparcia finansowego w ramach programu stypendialnego

Czy otrzymywane w ramach "programu stypendialnego" wsparcie finansowe wg Ciebie jest przydatne?


Jest zdecydowanie przydatne

Liczebność 160 120 280% 95,2 90,2 93,0

Jest raczej przydatneLiczebność 8 13 21% 4,8 9,8 7,0


Jest raczej nieprzydatneLiczebność 0 0 0% 0,0 0,0 0,0

Jest zdecydowanie nieprzydatne

Liczebność 0 0 0% 0,0 0,0 0,0


Tabela 31 Wpływ stypendium na poczucie bezpieczeństwa finansowego w okresie realizacji projektu

Czy stypendium europejskie gwarantuje Ci poczucie bezpieczeństwa finansowego w okresie realizacji Projektu?

Płeć


TakLiczebność 148 115 263% 88,1 86,5 87,3

NieLiczebność 5 6 11% 3,0 4,5 3,7





Tabela 32 Ocena stopnia wpływu uczestnictwa w projekcie na poszerzenie wiedzyW jakim stopniu udział w projekcie umożliwił Ci poszerzenie wiedzy, której zdobycie nie byłoby możliwe bez wsparcia stypendialnego?

PłećOgółem

Kobieta Mężczyzna

Bardzo wysokimLiczebność 30 17 47% 17,9 12,8 15,6

WysokimLiczebność 105 80 185% 62,5 60,2 61,5

ŚrednimLiczebność 33 35 68% 19,6 26,3 22,6

NiskimLiczebność 0 1 1% 0,0 0,8 0,3

Bardzo niskimLiczebność 0 0 0% 0,0 0,0 0,0


Tabela 33 Wpływ otrzymywanego stypendium na rozwój zainteresowań edukacyjnych uczniów

Czy w trakcie trwania programu stypendialnego bardziej skupiłeś swoje zainteresowania wokół przedmiotów matematyczno - przyrodniczych i technicznych?

Płeć










Tabela 34 Wpływ pobierania stypendium na motywację do naukiCzy dzięki otrzymanemu wsparciu chętniej się uczysz?








Tabela 35 Otrzymywanie stypendium a poczucie wyróżnieniaCzy dzięki otrzymanemu stypendium poczułeś się wyróżniony i doceniony?










Tabela 36 Źródło motywacji do nauki

Co najbardziej motywuje Cię do nauki? PłećOgółemKobieta Mężczyzna

Moja własna chęć zdobywania wiedzy

Liczebność 134 105 239% 20,8 20,9 20,9

Stypendium za dobre wyniki w nauce

Liczebność 87 71 158% 13,5 14,1 13,8

Nagrody uzyskiwane w konkursach/olimpiadach

Liczebność 71 58 129% 11,0 11,5 11,3

Chęć dostania się na wymarzony profil szkoły/kierunek studiów


% 19,9 19,3 19,6Uznanie ze strony rodziny/znajomych

Liczebność 66 49 115% 10,3 9,7 10,0

Oceny Liczebność 76 54 130% 11,8 10,7 11,3

Ciekawie prowadzone lekcje

Liczebność 81 66 147% 12,6 13,1 12,8

Coś innegoLiczebność 0 3 3% 0,0 0,6 0,3

Ogółem*Liczebność 643 503 1146% 100,0 100,0 100,0

*Możliwa była do wyboru więcej niż jedna odpowiedź

Tabela 37 Źródło motywacji do nauki (inne)

Coś innegoPłeć


Dobra praca w przyszłości

Liczebność 0 1 1

Motywuje mnie moja przyszłość

Liczebność 0 1 1

Zachęta nauczycieli Liczebność 0 1 1




Tabela 38 Wpływ pobierania stypendium na finansowanie nowych źródeł/sposobów poszukiwania wiedzy

Czy wykorzystujesz środki stypendialne na finansowanie nowych źródeł/sposobów poszukiwania wiedzy?








Tabela 39 Oczekiwane, najskuteczniejsze wsparcie w rozwoju naukowym (inne)

Inne Płeć OgółemKobieta MężczyznaKontakt z nauczycielami i wykładowcami Liczebność 0 1 1

Obozy naukowe Liczebność 1 2 3Serwery Liczebność 0 1 1Zebrania z osobami o takich samych zainteresowaniach

Liczebność 1 1 2




Tabela 40 Preferowane przez uczniów szkół średnich kierunki studiów

Jaki kierunek chcesz wybrać?Płeć


Architektura, projektowanie lub budownictwo

Liczebność 7 6 13

Budowa maszyn, automatyka i robotyka Liczebność 1 5 6

Bezpieczeństwo wewnętrzne Liczebność 1 0 1

Biochemia, biotechnologia, biologia lub chemia Liczebność 23 8 31

Matematyka Liczebność 26 10 36Ekonomia Liczebność 6 3 9Dietetyka Liczebność 1 0 1Zarządzanie Liczebność 0 1 1Elektronika i telekomunikacja Liczebność 0 8 8

Energetyka Liczebność 1 0 1Inżynieria materiałowa Liczebność 1 0 1Farmacja Liczebność 3 0 3Finanse i rachunkowość Liczebność 2 0 2Fizyka Liczebność 1 1 2Górnictwo Liczebność 1 0 1Geodezja, kartografia, geofizyka Liczebność 3 2 5

Inżynieria środowiska Liczebność 3 3 6Inżynieria procesowa, chemiczna Liczebność 1 0 1

Informatyka Liczebność 2 12 14Medycyna Liczebność 14 6 20Lotnictwo Liczebność 0 2 2Spedycja Liczebność 0 1 1Fizjoterapia Liczebność 1 0 1Psychologia Liczebność 1 0 1Turystyka Liczebność 1 0 1Studia techniczne Liczebność 4 13 17Studia przyrodnicze Liczebność 7 2 9Ogółem Liczebność 111 83 194



Tabela 41 Preferowane przez uczniów szkół gimnazjalnych profile kształcenia

Jaki Profil chcesz wybrać?Płeć


Biologiczno – chemiczny/ biologiczno – chemiczno - fizyczny


Promedyczny Liczebność 1 1 2Informatyczny Liczebność 3 8 11Matematyczny/ profile matematyczne Liczebność 14 22 36

Lekarski/ lekarsko dentystyczny Liczebność 2 0 2

Biomedyczny Liczebność 1 0 1Politechniczny Liczebność 0 1 1Proekonomiczny Liczebność 1 2 3Technik informatyk/programista Liczebność 1 3 4

Technik elektronik Liczebność 0 1 1Ogółem Liczebność 40 43 83

Ocena postaw stypendystów

Tabela 42 Wzrost poziomu samooceny i poczucia wartości ucznia dzięki uczestnictwu w programie stypendialnym

Wzrost poziomu samooceny i poczucia wartości ucznia w programie stypendialnym


Niski poziom wzrostu samooceny /poczucia wartości


% 17,2 15,0 16,3

Przeciętny poziom wzrostu samooceny/poczucia wartości


% 51,8 42,9 47,8

Wysoki poziom wzrostu samooceny/poczucia wartości


% 31,0 42,1 35,9




Tabela 43 Wzrost poziomu pewności siebie ucznia w wyniku uczestnictwa w programie stypendialnym

Wzrost poziomu pewności siebie ucznia w programie stypendialnym

PłećOgółem

Kobieta MężczyznaNiski poziom wzrostu pewności siebie ucznia

Liczebność 40 30 70% 23,8 22,6 23,3

Przeciętny poziom wzrostu pewności siebie ucznia

Liczebność 5 41 91% 29,8 30,8 30,2

Wysoki poziom wzrostu pewności siebie ucznia

Liczebność 78 62 140% 46,4 46,6 46,5


Tabela 44 Wzrost poziomu konsekwencji w dążeniu do celu dzięki uczestnictwu w projekcieWzrost poziomu dążenia do celu przez ucznia w projekcie stypendialnym

PłećOgółem

Kobieta Mężczyzna

Niski poziom dążenia do celu przez ucznia

Liczebność 25 24 49% 14,9 18,0 16,3

Przeciętny poziom dążenia do celu przez ucznia

Liczebność 34 48 82% 20,2 36,1 27,2

Wysoki poziom dążenia do celu przez ucznia

Liczebność 109 61 170% 64,9 45,9 56,5


Tabela 45 Wykształcenie postawy zorientowania na sukces w wyniku uczestnictwa w projekcieWzrost poziomu dążenia do sukcesu przez ucznia w projekcie stypendialnym

PłećOgółem

Kobieta MężczyznaNiski poziom dążenia do sukcesu przez ucznia

Liczebność 19 41 60% 11,3 30,8 19,9

Przeciętny poziom dążenia do sukcesu przez ucznia

Liczebność 59 35 94% 35,1 26,3 31,2

Wysoki poziom dążenia do sukcesu przez ucznia

Liczebność 90 57 147% 53,6 42,90 48,8




Tabela 46 Wykształcenie postawy zorientowania na rozwój osobisty a udział w programie stypendialnym

Wzrost poziomu rozwoju osobistego ucznia w programie stypendialnym

PłećOgółem

Kobieta Mężczyzna

Niski poziom rozwoju osobistego ucznia

Liczebność 18 19 37% 10,7 14,3 12,3

Przeciętny poziom rozwoju osobistego ucznia

Liczebność 46 36 82% 27,4 27,1 27,2

Wysoki poziom rozwoju osobistego ucznia

Liczebność 104 78 182% 61,9 58,6 60,5


Sposoby wydatkowania otrzymanego stypendium

Tabela 47 Wydatki uczniów na poszczególne pomoce naukoweJakie pomoce naukowe zostały przez Ciebie zakupione za otrzymane stypendium?

PłećOgółem*

Kobieta Mężczyzna

Książki/podręczniki Liczebność 138 94 232% 27,2 30,8 28,5

Programy multimedialne Liczebność 55 37 92% 10,8 12,1 11,3

EncyklopedieLiczebność 66 27 93% 13,0 8,9 11,4

Internet Liczebność 53 34 87% 10,4 11,1 10,7

Słowniki Liczebność 52 18 70% 10,2 5,9 8,6

AtlasyLiczebność 34 22 56% 6,7 7,2 6,9

CzasopismaLiczebność 20 15 35% 3,9 4,9 4,3

TabliceLiczebność 32 15 47% 6,3 4,9 5,8

Przybory szkolneLiczebność 51 36 87% 10,0 11,8 10,7





% 100,0 100,0 100,0* Możliwa była do wyboru więcej niż jedna odpowiedź

Tabela 48 Wydatki uczniów na poszczególne pomoce naukowe (inne)

Inne Płeć OgółemKobieta MężczyznaGlobus Liczebność 1 0 1Instrumenty proste, rapidografy Liczebność 0 1 1

Mapki Liczebność 0 1 1Mikroskop Liczebność 1 0 1Podzespoły elektroniczne Liczebność 0 1 1Przedmioty modelarskie Liczebność 0 1 1Repetytoria, vademecum Liczebność 3 0 3Substancje chemiczne potrzebne do eksperymentów

Liczebność 1 0 1

Teleskop Liczebność 0 1 1Mikroskop Liczebność 0 1 1Testy, zbiory zadań Liczebność 1 1 2Ogółem Liczebność 7 7 14

Tabela 49 Wydatki uczniów na poszczególne rodzaje sprzętu komputerowego, multimedialnego oraz elektronicznego

Jaki sprzęt komputerowy/ multimedialny/ elektroniczny został przez Ciebie zakupiony za otrzymane stypendium?

Płeć

Ogółem*Kobieta Mężczyzna

KomputerLiczebność 21 22 43% 7,1 8,8 7,9

Laptop Liczebność 130 98 228% 44,2 39,4 42,0

DrukarkaLiczebność 22 26 48% 7,5 10,4 8,8

Urządzenie wielofunkcyjneLiczebność 27 19 46% 9,2 7,6 8,5

PendriveLiczebność 24 20 44% 8,2 8,0 8,1

SkanerLiczebność 2 7 9% 0,7 2,8 1,7

Aparat fotograficznyLiczebność 24 8 32% 8,2 3,2 5,9

Kalkulator naukowy Liczebność 12 16 28



% 4,1 6,4 5,2

InneLiczebność 32 33 65% 10,9 13,3 12,0



Tabela 50 Wydatki uczniów na poszczególne rodzaje sprzętu komputerowego, multimedialnego oraz elektronicznego (inne)

InnePłeć


Akcesoria do drukarki Liczebność 4 3 7Akcesoria do laptopa Liczebność 10 3 13Akcesoria do komputera Liczebność 5 17 22Akcesoria służące polepszeniu sygnału internetowego

Liczebność 0 5 5

Pamięć Liczebność 0 1 1Dyktafon Liczebność 1 0 1Ładowarka do baterii Liczebność 1 0 1Router Liczebność 9 4 13Narzędzia warsztatowe, lutownica Liczebność 0 3 3

Modem Liczebność 2 0 2Oprogramowanie Liczebność 2 2 4Płyty DVD, CD Liczebność 2 0 2Palmptop Liczebność 0 1 1Pamięć Liczebność 0 1 1Mikroskop Liczebność 2 0 2Dysk przenośny Liczebność 2 2 4Dysk wymienny Liczebność 1 0 1Ogółem Liczebność 41 42 83

Tabela 51 Wydatkowanie otrzymywanego stypendium na zajęcia dokształcająceW jakich zajęciach dokształcających uczestniczyłeś/łaś dzięki otrzymanemu wsparciu finansowemu?

Płeć


Kursy językoweLiczebność 9 7 16% 15,8 17,1 16,3

KorepetycjeLiczebność 17 6 23% 29,8 14,6 23,5

Obozy naukoweLiczebność 5 3 8% 8,8 7,3 8,2

Kursy komputeroweLiczebność 2 3 5% 3,5 7,3 5,1

Udział w wykładach/ Liczebność 15 11 26



warsztatach organizowanych przez szkoły wyższe % 26,3 26,8 26,5

InneLiczebność 9 11 20% 15,8 26,8 20,4

Ogółem

Liczebność 57 41 98% 100,0 100,0 100,0


Tabela 52 Wydatkowanie otrzymywanego stypendium na zajęcia dokształcające (inne)

InnePłeć


Korepetycje Liczebność 0 2 2

Zajęcia dodatkowe, kółka Liczebność 6 4 10

Kursy dodatkowe Liczebność 1 4 5

Pokazy naukowe Liczebność 0 1 1

Targi naukowe Liczebność 0 1 1


Tabela 53 Rodzaje wydatków związanych z dojazdem, zakwaterowaniem oraz wyżywieniem Jakie koszty związane z dojazdem, zakwaterowaniem czy wyżywieniem pokryłeś/łaś z otrzymanego stypendium?

PłećOgółem*

Kobieta Mężczyzna

Koszt dojazduLiczebność 21 17 38% 70,0 60,7 65,5

Koszt zakwaterowaniaLiczebność 3 4 7% 10,0 14,3 12,1

Koszt wyżywieniaLiczebność 5 6 11% 16,7 21,4 19,0


Ogółem

Liczebność 30 28 58% 100,0 100,0 100,0


Tabela 54 Rodzaje wydatków związanych z dojazdem, zakwaterowaniem oraz wyżywieniem (inne).

Inne Płeć OgółemKobieta Mężczyzna



Wydatki związane z ksero Liczebność 0 2 2

Opłaty konkursowe, wstępne Liczebność 6 4 10


Tabela 55 Rodzaje zakupionego sprzętu w ramach wyposażania miejsca do naukiJaki sprzęt w ramach wyposażenia miejsca do nauki został przez ciebie zakupiony za otrzymane stypendium?

Płeć


BiurkoLiczebność 12 10 22% 28,6 28,6 28,6

Krzesło/fotelLiczebność 15 9 24% 35,7 25,7 31,2

Regał na książkiLiczebność 4 2 6% 9,5 5,7 7,8

LampkaLiczebność 5 4 9% 11,9 11,4 11,7

Tablica korkowaLiczebność 3 1 4% 7,1 2,9 5,2

InneLiczebność 3 9 12% 7,1 25,7 15,6



Tabela 56 Rodzaje zakupionego sprzętu w ramach wyposażania miejsca do nauki (inne)

InnePłeć


Panele podłogowe Liczebność 0 1 1

Akcesoria komputerowe Liczebność 6 2 10

Programy multimedialne Liczebność 2 0 2



Sprzęt modelarski Liczebność 0 1 1

Żaden sprzęt* Liczebność 0 4 4


*Odpowiedź wskazywana w przypadku, gdy respondent w pytaniu filtrującym wskazał na zakup sprzętu na wyposażenie miejsca do nauki, a w momencie uszczegóławiania rodzaju tego sprzętu nie był w stanie podać przykładu

Ocena efektywności projektu

Tabela 57 Ocena zaangażowania opiekuna dydaktycznego w realizację IPRJak oceniasz zaangażowanie opiekuna dydaktycznego w realizację Indywidualnego Planu Rozwoju? Czy Twój opiekun:

Płeć


Był bardzo zaangażowanyLiczebność 144 109 253% 85,7 82,0 84,1

Był trochę zaangażowanyLiczebność 20 22 42% 11,9 16,5 14,0


Raczej się nie angażowałLiczebność 2 0 2% 1,2 0,0 0,6

W ogóle nie interesował się realizacją IPR

Liczebność 0 0 0% 0,0 0,0 0,0


Tabela 58 Wpływ realizacji programów stypendialnych na wizerunek szkółCzy Twoim zdaniem realizacja podobnych programów wsparcia stypendialnego pozytywnie wpływa na wizerunek szkół biorących w nich




udział?Zdecydowanie tak

Liczebność 153 119 272% 91,1 89,5 90,4






Tabela 59 Rodzaje działań podejmowanych przez stypendystów, wpływających na wizerunek szkół

Jeśli tak, to które z podjętych przez Ciebie działań w ramach otrzymanego wsparcia stypendialnego, przyczyniły się do poprawy wizerunku Twojej szkoły oraz promocji jej w najbliższym otoczeniu?

Płeć


Udział w konkursach Liczebność 113 106 219Nadobowiązkowa aktywność w szkole Liczebność 15 2 17

Lepsze wyniki w nauce Liczebność 12 5 17Posiadanie stypendysty Liczebność 8 6 14Aktywny udział w wykładach i spotkaniach Liczebność 7 6 13

Postawa uczniowska Liczebność 6 4 10Publikacja własnego artykułu Liczebność 3 0 3

Rozpowszechnianie informacji na temat programu stypendialnego wśród młodszych uczniów

Liczebność 2 1 3

Utworzenie i publikacja strony internetowej Liczebność 1 0 1

Brak danych Liczebność 25 17 42



Ogółem Liczebność 192 147 339*Część stypendystów w jednej odpowiedzi zwróciła uwagę na dwie rzeczy, które następnie rozdzielono i policzono oddzielnie.

Tabela 60 Liczba stypendystów w poszczególnych szkołach gimnazjalnychLiczba stypendystów w poszczególnych szkołach gimnazjalnych Liczebność %

1 89 41,62 49 22,93 34 15,94 17 7,95 5 2,36 5 2,37 6 2,88 2 0,99 1 0,510 3 1,412 1 0,519 1 0,520 1 0,5Ogółem 214 100,0

Tabela 61 Liczba stypendystów w poszczególnych szkołach średnich

Liczba stypendystów w poszczególnych szkołach średnich Liczebność %

1 32 27,82 12 10,43 10 8,74 8 7,05 6 5,26 4 3,57 4 3,58 3 2,69 5 4,310 4 3,511 2 1,712 3 2,613 4 3,514 4 3,515 2 1,716 3 2,618 1 0,920 1 0,922 2 1,723 1 0,9



33 1 0,938 1 0,941 1 0,970 1 0,9Ogółem 115 100,0



Narzędzia badawcze

Ankieta CATI

ANKIETA EWALUACYJNA REALIZOWANA METODĄ CATIPYTANIA DO STYPENDYSTEK I STYPENDYSTÓW

ANKIETER :

Dzień dobry!Nazywam się […] Jestem ankieterem firmy BD Center. Na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie realizujemy badanie, którego celem jest poznanie Twojej opinii na temat „Programu stypendialnego dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010”, w którym brałeś/aś udział. Chciał(a)bym wspomnieć, że przystępując do tego projektu wyraziłeś/aś zgodę na przekazanie swoich danych właśnie w celu realizacji tego wywiadu. Dzięki Twoim szczerym odpowiedziom Urząd Marszałkowski będzie mógł przygotować w przyszłości lepsze wsparcie, skierowane do uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Czy zgodzisz się poświęcić mi 5 minut i udzielić odpowiedzi na kilka pytań w tym zakresie? Zapewniam, że niniejsze badanie jest anonimowe, nie pytamy o nazwisko ani nazwę szkoły.

Po uzyskaniu zgody respondenta:

„Jestem zobowiązany poinformować, że niniejsze badanie jest współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego”

METRYCZKA

1. Płeć osoby wypełniającej ankietę(Ankieter: proszę uzupełnić nie czytając pytania)1) Kobieta2) Mężczyzna

2. Proszę podać miejsce zamieszkania1) Wieś2) Miasto

3. Do której klasy uczęszczałeś/aś w roku szkolnym 2009/2010?(Ankieter: proszę uzupełnić nie czytając odpowiedzi)1) Pierwszej2) Drugiej3) Trzeciej4) Czwartej

4. Do jakiej szkoły uczęszczałeś/aś w roku szkolnym 2009/2010?1) Gimnazjum2) Liceum ogólnokształcące3) Liceum profilowane4) Technikum5) Zasadnicza szkoła zawodowa



5. Czy brałeś udział w programie stypendialnym w roku szkolnym 2008/2009?1) Tak2) Nie

I. OPINIE STYPENDYSTÓW O PROJEKCIE

6. Z jakiego źródła uzyskałaś/eś informację na temat projektu „Program stypendialny dla uczniów szczególnie uzdolnionych”?(Ankieter: Proszę zadać pytanie i zaznaczyć właściwe odpowiedzi - możliwe jest zaznaczenie więcej niż jednego źródła)1) Strona internetowa Urzędu Marszałkowskiego2) Strona internetowa Kuratorium Oświaty 3) Prasa4) Telewizja5) Szkoła6) Przekaz słowny (od kogo

informacje?)...............................................................................................7) Inne

(jakie?).........................................................................................................................................

7. Kto Cię przekonał do udziału w programie stypendialnym?1) To była Twoja własna inicjatywa2) Zostałeś/aś przekonany/a przez kolegów/koleżanki3) Zostałeś/aś przekonany/a przez nauczyciela4) Namówili Cię rodzice5) Ktoś inny (kto?)

……………………………………………………………………………………………………………………………….

8. Czy chętnie podejmowałeś/aś się uczestnictwa w programie stypendialnym? Oceń na skali od 1 do 5, gdzie „1” oznacza brak chęci uczestnictwa w projekcie, a „5” oznacza bardzo duże zainteresowanie uczestnictwem.

1 2 3 4 5

9. Czy jesteś zadowolony/zadowolona z udziału w Projekcie?1) Jestem zdecydowanie zadowolony/a2) Jestem raczej zadowolony/a3) Trudno powiedzieć4) Jestem raczej niezadowolony/a5) Jestem zdecydowanie niezadowolony/a

II. WYNIKI W NAUCE

10. Proszę powiedzieć czy Twoja średnia ocen ze wszystkich przedmiotów w roku szkolnym 2009/2010 uległa zmianie w porównaniu do średniej z roku 2008/2009? (według świadectwa na koniec roku szkolnego).1) Tak, zwiększyła się2) Tak, zmniejszyła się3) Pozostała bez zmian



11. Proszę powiedzieć czy porównując rok szkolny 2009/2010 z 2008/2009 zaszły zmiany w częstotliwości brania przez Ciebie udziału w konkursach i olimpiadach?1) Tak, częściej brałem/am w nich udział2) Tak, rzadziej brałem/am w nich udział3) Brałem/am udział w konkursach i olimpiadach tak samo często4) W ogóle nie brałem udziału w konkursach i olimpiadach

III. ZNACZENIE OTRZYMYWANEGO WSPARCIA FINANSOWEGO

12. Czy sytuacja materialna Twojej rodziny utrudnia Ci dostęp do nowoczesnych form i technik zdobywania wiedzy np. zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych, obozów naukowych, seminariów, konferencji, kursów i szkoleń, kontaktów z autorytetami naukowymi itp.?1) Zdecydowanie tak2) Raczej tak3) Trudno powiedzieć4) Raczej nie5) Zdecydowanie nie

13. Czy otrzymywane w ramach „programu stypendialnego” wsparcie finansowe wg Ciebie jest przydatne?1) Jest zdecydowanie przydatne2) Jest raczej przydatne3) Trudno powiedzieć4) Jest raczej nieprzydatne5) Jest zdecydowanie nieprzydatne

14. Czy stypendium europejskie gwarantuje Ci poczucie bezpieczeństwa finansowego w okresie realizacji Projektu?1) Tak2) Nie3) Trudno powiedzieć

15. W jakim stopniu udział w projekcie umożliwił Ci poszerzenie wiedzy, której zdobycie nie byłoby możliwe bez wsparcia stypendialnego?1) Bardzo wysokim2) Wysokim3) Średnim4) Niskim5) Bardzo niskim

16. Czy w trakcie trwania programu stypendialnego bardziej skupiłeś swoje zainteresowania wokół przedmiotów matematyczno – przyrodniczych i technicznych?1) Zdecydowanie tak2) Raczej tak3) Trudno powiedzieć4) Raczej nie5) Zdecydowanie nie

17. Czy dzięki otrzymanemu wsparciu chętniej się uczysz?1) Zdecydowanie tak2) Raczej tak3) Trudno powiedzieć4) Raczej nie5) Zdecydowanie nie



18. Czy dzięki otrzymanemu stypendium poczułeś się wyróżniony i doceniony?1) Zdecydowanie tak2) Raczej tak3) Trudno powiedzieć4) Raczej nie5) Zdecydowanie nie

19. Co najbardziej motywuje Cię do nauki?(Ankieter: Proszę zadać pytanie i zaznaczyć właściwe odpowiedzi - możliwe jest zaznaczenie więcej niż jednej odpowiedzi)1) Moja własna chęć zdobywania wiedzy2) Stypendium za dobre wyniki w nauce3) Nagrody uzyskiwane w konkursach/olimpiadach4) Chęć dostania się na wymarzony profil szkoły/kierunek studiów5) Uznanie ze strony rodziny/znajomych6) Oceny7) Ciekawie prowadzone lekcje8) Coś innego (co?)

………………………………………………………………………………………………………………………………

20. Czy wykorzystujesz środki stypendialne na finansowanie nowych źródeł/sposobów poszukiwania wiedzy?1) Zdecydowanie tak2) Raczej tak3) Trudno powiedzieć4) Raczej nie5) Zdecydowanie nie

21. Co mogłoby Ci w przyszłości pomóc w Twoim naukowym rozwoju?(Ankieter: Proszę zadać pytanie i zaznaczyć właściwe odpowiedzi - możliwe jest zaznaczenie więcej niż jednej odpowiedzi)1) Wsparcie finansowe2) Wyposażenie w sprzęt komputerowy potrzebny do nauki3) Dostęp do Internetu4) Dodatkowe zajęcia (fakultatywne) z przedmiotów, którymi się interesuję5) Dostęp do literatury z zakresu, który mnie interesuje6) Inne (jakie?)

………………………………………………………………………………………………………………………………….

22. Czy planujesz kontynuować naukę w szkole średniej/wyższej na profilu/kierunku technicznym, matematycznym, przyrodniczym?1) Tak (jaki profil/kierunek chcesz wybrać?)

……………………………………………………………………………………...2) Nie3) Jeszcze nie wiem



IV. OCENA POSTAW STYPENDYSTÓW

23. Teraz przedstawię Ci kilka twierdzeń. Prosimy, abyś odniósł/a się do nich w kontekście uczestnictwa w projekcie:

Zdecydowanie tak

Raczej tak Trudno powiedzieć

Raczej nie

Zdecydowanie nie

Czy uważasz, że dzięki udziałowi w programie stypendialnym:1. Jesteś tak dobry jak inni2. Potrafisz radzić sobie z

problemami3. Martwi Cię, co inni o Tobie

myśląCzy uważasz, że w wyniku uczestnictwa w projekcie:4. Polubiłeś/aś poznawanie

nowychludzi

5. Denerwujesz się, gdy zadajeszpytania w grupie osób

6. Nie potrafisz odpowiedzieć na zadawane Ci pytania

Czy dzięki uczestnictwu w programie stypendialnym:7. Nauczyłeś/aś się

konsekwentnie dążyć do realizacji założonych celów

8. Rzadko dokonujesz pozytywnych zmian

9. Nie poddajesz się łatwoCzy w wyniku uczestnictwa w programie stypendialnym:10. Chcesz osiągnąć sukces w

życiu11. Nie zależy Ci na poprawie

sytuacji12. Polubiłeś/aś wyzwania13. Chcesz być niezależnymCzy uczestnictwo w projekcie spowodowało, że:14. Chcesz się dalej rozwijać15. Uczenie się nowych rzeczy

denerwuje Cię

V. SPOSOBY WYDATKOWANIA OTRZYMANEGO STYPENDIUM

24. Na jakie cele przeznaczyłeś/aś otrzymane stypendium?(Ankieter: Proszę zadać pytanie i zaznaczyć właściwe odpowiedzi - możliwe jest zaznaczenie więcej niż jednej odpowiedzi)1) Pomoce naukowe 2) Sprzęt komputerowy/multimedialny/elektroniczny3) Zajęcia dokształcające4) Koszty dojazdu/zakwaterowania/wyżywienia



5) Wyposażenie miejsca do nauki k

25. Jakie pomoce naukowe zostały przez Ciebie zakupione za otrzymane stypendium?(Ankieter: Proszę zadać pytanie i zaznaczyć właściwe odpowiedzi - możliwe jest zaznaczenie więcej niż jednej odpowiedzi)1) Książki/podręczniki2) Programy multimedialne3) Encyklopedie4) Internet5) Słowniki6) Atlasy7) Czasopisma8) Tablice9) Przybory szkolne10) Inne (jakie?)

…………………………………………………………………………………………………………………………………….

26. Jaki sprzęt komputerowy/multimedialny/elektroniczny zostały przez Ciebie zakupiony za otrzymane stypendium?(Ankieter: Proszę zadać pytanie i zaznaczyć właściwe odpowiedzi - możliwe jest zaznaczenie więcej niż jednej odpowiedzi)1) Komputer2) Laptop3) Drukarka4) Urządzenie wielofunkcyjne5) Pendrive6) Skaner7) Aparat fotograficzny8) Kalkulator naukowy9) Inne (jakie?)

…………………………………………………………………………………………………………………………………….

27. W jakich zajęciach dokształcających uczestniczyłeś/aś dzięki otrzymanemu wsparciu finansowemu?(Ankieter: Proszę zadać pytanie i zaznaczyć właściwe odpowiedzi - możliwe jest zaznaczenie więcej niż jednej odpowiedzi)1) Kursy językowe2) Korepetycje3) Obozy naukowe4) Kursy komputerowe5) Udział w wykładach/warsztatach organizowanych przez szkoły wyższe6) Inne (jakie?)

…………………………………………………………………………………………………………………………………….

28. Jakie koszty związane z dojazdem, zakwaterowaniem czy wyżywieniem pokryłeś/aś z otrzymanego stypendium?(Ankieter: Proszę zadać pytanie i zaznaczyć właściwe odpowiedzi - możliwe jest zaznaczenie więcej niż jednej odpowiedzi)1) Koszt dojazdu2) Koszt zakwaterowania3) Koszt wyżywienia4) Inne (jakie?)

……………………………………………………………………………………………………………………………………



29. Jaki sprzęt w ramach wyposażenia miejsca do nauki został przez Ciebie zakupiony za otrzymane stypendium?(Ankieter: Proszę zadać pytanie i zaznaczyć właściwe odpowiedzi - możliwe jest zaznaczenie więcej niż jednej odpowiedzi)1) Biurko2) Krzesło/fotel3) Regał na książki4) Lampka5) Tablica korkowa6) Inne (jakie?)

……………………………………………………………………………………………………………………………………

VI. OCENA EFEKTYWNOŚCI PROJEKTU

30. Jak oceniasz zaangażowanie opiekuna dydaktycznego w realizację Indywidualnego Planu Rozwoju? Mój opiekun:1) Był bardzo zaangażowany2) Był trochę zaangażowany3) Trudno powiedzieć4) Raczej nie angażował się w realizację IPR5) W ogóle nie interesował się realizacją IPR

31. Czy Twoim zdaniem realizacja podobnych programów wsparcia stypendialnego pozytywnie wpływa na wizerunek szkół biorących w nich udział? 1) Zdecydowanie tak 2) Raczej tak 3) Trudno powiedzieć4) Raczej nie przejdź do pytania 335) Zdecydowanie nie przejdź do pytania 33

32. Jeśli tak, to które z podjętych przez Ciebie działań w ramach otrzymanego wsparcia stypendialnego, przyczyniły się do poprawy wizerunku Twojej szkoły oraz promocji jej w najbliższym środowisku?

......................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

........................................................................................................................33. Co Twoim zdaniem powinno zostać zmienione w zakresie realizacji programu stypendialnego w

kolejnych latach? ...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Dziękujemy za poświęcony czas!



Scenariusz IDI

SCENARIUSZ WYWIADU POGŁĘBIONEGO Z DYREKTORAMI SZKÓŁ UCZESTNICZĄCYCH W PROGRAMIE STYPENDIALNYM DLA UCZNIÓW

SZCZEGÓLNIE UZDOLNIONYCH Z TERENU WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO W ROKU SZKOLNYM 2009/2010

WPROWADZENIE DO WYWIADU

Dzień dobry!Nazywam się […] Jestem moderatorem firmy BD Center. Na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie realizujemy badanie ewaluacyjne, którego celem jest poznanie Pana/i opinii na temat „Programu stypendialnego dla uczniów szczególnie uzdolnionych z terenu województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2009/2010, w którym brali udział uczniowie z Państwa szkoły. Dzięki Pana/Pani szczerym odpowiedziom Urząd Marszałkowski będzie mógł przygotować w przyszłości lepsze wsparcie, skierowane do uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Zapewniam, że niniejsze badanie jest anonimowe, a wyniki będą podawane jedynie w zbiorczych zestawieniach.Jestem zobowiązany poinformować, że niniejsze badanie jest współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

I. CHARAKTERYSTYKA INSTYTUCJI

1. Proszę określić typ szkoły – gimnazjalna czy ponadgimnazjalna (jaka? LO, technikum, szkoła zawodowa)?

2. W jakim powiecie się Pana/i szkoła znajduje?3. Jak dużo dzieci/młodzieży się w niej uczy?4. Ile uczniów z Pana/i szkoły uczestniczy w programie stypendialnym? 5. Jakie stanowisko Pan/i piastuje?6. Jak długo pracuje Pan/i w tej szkole?

II. OCENA PROGRAMU STYPENDIALNEGO

1. Skąd zaczerpnął/a Pan/i informacje o realizacji podkarpackiego programu stypendialnego?

2. Czy uczestnictwo szkoły w programie stypendialnym wpłynęło na utrzymanie lub podniesienie w stosunku do roku poprzedniego średnich wyników



z egzaminów zamykających dany etap nauki (testy kompetencji, matura)? Proszę uzasadnić.

3. Czy dzięki uczestnictwu w programie stypendialnym zwiększyła się w stosunku do roku poprzedniego liczba laureatów i finalistów olimpiad i konkursów? Dlaczego nie? A jeśli tak, to jak duży był to wzrost i na czym polegał?

4. Jak, z perspektywy czasu, oceniłby/aby Pan(i) udział Pana Szkoły w w/w projekcie. Czy chciałby/aby Pan/Pani w przyszłości wziąć udział w podobnych działaniach?

5. Czy pojawiają się jakieś problemy w trakcie realizacji programu stypendialnego?

6. Jeśli tak, to jakie działania podejmuje szkoła w celu ich rozwiązania? Z kim się kontaktuje? Jakie metody i sposoby są wykorzystywane w celu rozwiązania problemów? Gdzie poszukuje informacji? Od kogo uzyskuje ewentualną pomoc?

7. Jak Pan/i uważa, czy są jakieś obszary działań w związku z przyznawanym stypendium, które należałoby usprawnić, aby wsparcie stypendialne było bardziej efektywne?

8. Jak szkoła ocenia współpracę przy realizacji programu z innymi instytucjami?

9. Co Pana/i zdaniem powinno zostać zmienione w zakresie realizacji programu stypendialnego w kolejnych latach?

III. OCENA WPŁYWU STYPENDIUM NA UCZNIÓW KORZYSTAJĄCYCH Z NIEGO

1. Jak Pan/i myśli czy zadania realizowane przez uczniów w ramach programu stypendialnego wpływają na rozwój ich osobowości? Jeśli nie, to dlaczego? Jeśli tak, to w jaki sposób?

2. Jak Pan/i myśli czy status materialny wpływa na możliwości zdobywania wiedzy przez uczniów. Jeśli tak, to w jaki sposób? Jeśli nie, to dlaczego nie?

3. A czy skorzystanie ze wsparcia finansowego w ramach programu stypendialnego wpłynęło na zwiększenie szans zdobycia rzetelnej wiedzy przez osoby o niskich dochodach w rodzinie?

4. Czy stypendium może wpływać na wzrost motywacji uczniów do dalszej nauki?

5. Co oprócz wsparcia finansowego motywuje uczniów do nauki?6. Czy uczestnictwo w podkarpackim programie stypendialnym dla uczniów

szczególnie uzdolnionych przyczyniło się do rozwoju zainteresowań uczniów

z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych i technicznych? Jak się ono przejawiało? Czy np. utworzono kółka zainteresowań dla tych uczniów, specjalne toki nauczania/ dodatkowe zajęcia?

7. Jakie rodzaje wsparcia, oprócz finansowego, wg Pana/i mogą być szczególnie istotne dla uczniów chcących się rozwijać naukowo?

8. Które z rozwiązań mogłyby być bardziej pomocne na przyszłość: stypendia czy wsparcie niefinansowe?



9. Jakie, wg Pana/i, korzyści osiągają uczniowie z uczestnictwa w programie stypendialnym?

IV. WPŁYW UCZESTNICTWA SZKOŁY W PROGRAMIE NA MOŻLIWOŚĆ ROZWOJU ZAWODOWEGO NAUCZYCIELA-OPIEKUNA

1. Czy uczestnictwo szkoły w programie stypendialnym wpłynęło na możliwość rozwoju nauczycieli będących opiekunami uczniów pobierających wsparcie finansowe? Jeśli tak, to w jaki sposób? Jeśli nie, to dlaczego?

2. Czy w Pana/i opinii realizacja podobnych programów wsparcia stypendialnego powiązana z aktywnym uczestnictwem w projekcie nauczycieli-opiekunów dydaktycznych stypendystów wpływa na przygotowanie kadry pedagogicznej do pracy z uczniami szczególnie uzdolnionymi?

3. Jakie wg Pana/i działania mogą dodatkowo wspierać nauczycieli w ich pracy z szczególnie uzdolnionymi uczniami?

4. Jakie, wg Pana/i, korzyści osiągają nauczyciele-opiekunowie z uczestnictwa w programie stypendialnym?

V. OCENA WPŁYWU STYPENDIUM NA WIZERUNEK SZKOŁY1. Jak Pan/i myśli czy realizacja podobnych programów wsparcia

stypendialnego pozytywnie wpływa na wizerunek szkół biorących w nich udział?

2. Jeśli tak, to które z podjętych przez stypendystów działań w ramach otrzymanego wsparcia stypendialnego, przyczyniły się do poprawy wizerunku Pana/i szkoły oraz promocji jej w najbliższym środowisku?

3. Jakie korzyści płyną z udziału szkoły w programie stypendialnym?

Bardzo dziękuję za poświęcony czas!



Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu SpołecznegoProjekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Człowiek – najlepsza inwestycja

36-062 Zaczernie k. RzeszowaMiłocin 229

Tel. +48 17 855 20 [email protected]

mailto:[email protected]

€¦ · Web viewnaukowych – około 36% ogółu. W zakresie preferencji form wsparcia dziewczęta...

Documents

Transcript of €¦ · Web viewnaukowych – około 36% ogółu. W zakresie preferencji form wsparcia dziewczęta...