12. Organizowanie wsparcia społecznego

Organizowanie wsparcia społecznego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Elżbieta Magdzicka

Organizowanie wsparcia społecznego 346[02].Z2.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1

Recenzenci: mgr Ewa Goliszek dr Andrzej Niesporek Opracowanie redakcyjne: inż. Danuta Szczepaniak Konsultacja: mgr Hanna Całuń Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 346[02].Z2.01. „Organizowanie wsparcia społecznego”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu asystent osoby niepełnosprawnej. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007


SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 4 3. Cele kształcenia 5 4. Materiał nauczania 6

4.1. Psychologiczne aspekty udzielania wsparcia. Systemy wsparcia społecznego. Rola i zadania systemów wsparcia 6 4.1.1. Materiał nauczania 6 4.1.2. Pytania sprawdzające 8 4.1.3. Ćwiczenia 8 4.1.4. Sprawdzian postępów 10

4.2. Grupy wsparcia. Rodzaje wsparcia: informacyjne, emocjonalne, materialne. Świadczenie usług. Wsparcie w rozwoju 11 4.2.1. Materiał nauczania 11 4.2.2. Pytania sprawdzające 12 4.2.3. Ćwiczenia 13 4.2.4. Sprawdzian postępów 15

4.3. Metody udzielania wsparcia. Infrastruktura pomocy społecznej. System poradnictwa społecznego 16 4.3.1. Materiał nauczania 16 4.3.2. Pytania sprawdzające 19 4.3.3. Ćwiczenia 19 4.3.4. Sprawdzian postępów 22

4.4. Formy pomocy świadczone podopiecznemu i jego rodzinie. Polityka społeczna. Wolontariat 23 4.4.1. Materiał nauczania 23 4.4.2. Pytania sprawdzające 25 4.4.3. Ćwiczenia 25 4.4.4. Sprawdzian postępów 27

5. Sprawdzian osiągnięć ucznia 28 6. Literatura 33


1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o organizowaniu wsparcia społecznego dla osób niepełnosprawnych.

W poradniku zamieszczono: − wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać, abyś bez

problemów mógł korzystać z poradnika, − cele kształcenia – wykaz umiejętności, które opanujesz podczas pracy z poradnikiem, − materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów

kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w programie jednostki modułowej, − zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści, − ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne, − sprawdzian postępów, − sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw pytań otwartych. − literaturę uzupełniającą.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

Schemat układu jednostek modułowych


2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − stosować umiejętności komunikacji interpersonalnej, − rozpoznawać potrzeby i problemy osób niepełnosprawnych, − rozwiązywać problemy osób niepełnosprawnych, − prowadzić profilaktykę i promocję zdrowia, − stosować przepisy prawa w działalności socjalnej, − wspierać osoby niepełnosprawne w korzystaniu z kompleksowej rehabilitacji, − korzystać z różnych źródeł informacji, − użytkować komputer, − współpracować w grupie.


3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: – określić psychologiczne aspekty udzielania wsparcia, – określić podmioty wchodzące w skład systemów wsparcia społecznego, – wyjaśnić znaczenie wsparcia dla wzmocnienia zdrowia i poprawy samopoczucia, – określić sytuacje, których wzrasta zapotrzebowanie na wsparcie, – rozpoznać zapotrzebowanie na wsparcie u podopiecznego, – określić zakres i rodzaj wsparcia w zależności od potrzeb osoby wspomaganej, – wybrać formy pomocy stosownie do potrzeb podopiecznego i jego rodziny, – określić metody udzielania wsparcia, – zaplanować działania wspierające podopiecznego i jego rodzinę, – pomóc podopiecznemu w korzystaniu z pomocy społecznej, rehabilitacji oraz opieki

zdrowotnej, – ocenić skuteczność podjętych działań wspomagających, – zainicjować nieprofesjonalne formy niesienia pomocy i wsparcia, – pozyskać wolontariuszy do współpracy w opiece nad niepełnosprawnym, – nawiązać współpracę z grupą wolontariuszy, – nawiązać współpracę z zespołem specjalistów świadczących usługi na rzecz

podopiecznego.


4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Psychologiczne aspekty udzielania wsparcia. Systemy wsparcia społecznego. Rola i zadania systemów wsparcia

4.1.1. Materiał nauczania

Wsparcie społeczne to powszechnie oczekiwana pomoc dostępna dla jednostki lub grupy w sytuacjach trudnych, stresowych, przełomowych których sami nie jesteśmy w stanie przezwyciężyć. Ten szczególny sposób i rodzaj pomocy służy mobilizacji sił po to, by móc radzić sobie ze swoimi problemami.

W procesie przystosowania się do życia z niepełnosprawnością istotną rolę odgrywają czynniki psychologiczne i społeczne. Z psychologicznymi następstwami nierozerwalnie związane są następstwa społeczne. Długotrwałe zablokowanie potrzeb jak, na przykład potrzeby bezpieczeństwa, poczucia własnej wartości, czy też samorealizacji wyzwala stany stresowe, lęki, frustrację. Nieprawidłowy stosunek do siebie i własnej sytuacji daje poczucie niewydolności,winy, wstydu, co wywołuje niekorzystne postawy życiowe typu stopniowego wycofywania się z życia społecznego. Problemy te obejmują prawie wszystkie aspekty życia ludzkiego. Dlatego też nie stawiają sobie celów życiowych, rezygnują z aspiracji, a ich życie koncentruje się wokół dnia codziennego. Takie nastawienie człowieka niepełnosprawnego do życia staje się źródłem barier w aktywności społecznej. Cierpienie fizyczne i psychiczne sprzyja ucieczce w głąb siebie. Różnorodność reakcji na zmiany w sprawności fizycznej i psychicznej jest bardzo duża, ponieważ różne są rodzaje uszkodzeń i ich stopień, typy osobowości i warunki życia osób niepełnosprawnych, które zależą od okoliczności nabycia niesprawności, wieku, zdolności do kompensacji oraz planów życiowych. Droga osób niepełnosprawnych do „normalnego życia” nie jest łatwa. Napotykane, na co dzień przeszkody w postaci utrudnień architektonicznych, komunikacyjnych, informacyjnych czy też psychologicznych, prawnych, ekonomicznych i społecznych dezorganizują im dojście do samodzielności, rozpoczęcia satysfakcjonującego życia.

Z niepełnosprawnością należy nauczyć się żyć. Wpływa to na dążenie do normalności, ułatwia stosunki społeczne. Z badań nad postawami prospołecznymi wynika, że pozytywne relacje społeczne manifestują się głównie przez świadczenie różnego rodzaju pomocy, ogólną akceptację, wyrażanie troski i zainteresowania oraz okazywanie życzliwości. Bardzo ważnym jest kształtowanie pozytywnych postaw wobec osób o ograniczonej sprawności, aby między ludźmi pełnosprawnymi i niepełnosprawnymi nie było żadnych barier ani dzielących murów.

Sukces społecznych interakcji osoby dotkniętej kalectwem zależy w dużym stopniu od jej zdolności uzyskiwania pewności siebie, inicjowania kontaktów i ośmielania drugich osób. Wymaga to dużego zasobu społecznych umiejętności, których niepełnosprawny człowiek musi się nauczyć.

W sytuacji wspierania zawsze istnieje osoba lub grupa pomagająca i odbierająca wsparcie. Relacje między stronami zachodzą w czterech podstawowych układach ludzkiego życia: − człowiek – człowiek np. relacje rodzinne, rówieśnicze, sąsiedzkie, zawodowe,

koleżeńskie itp., − człowiek – grupa, np. rodzina własna, stowarzyszenie społeczne, środowisko sąsiedzkie,

sekty, ugrupowania wyznaniowe, grupy sportowe, kluby seniora itp., − człowiek – instytucje np. pomocy i porady prawnej, medyczne, socjalne, edukacyjne,

samopomocowe itp.,


− człowiek – szersze układy np. organizacje i stowarzyszenia regionalne, ogólnopolskie, a nawet międzynarodowe. Zdaniem S. Kawuli w tych obszarach egzystencji możliwe jest włączenie się jednostek

lub grup do tworzenia pedagogicznej spirali życzliwości, która prowadzi od potrzeb jednostki, poprzez impulsy psychiczne i sprawcze podjęcia działań przez podopiecznego, aż do samorozwoju człowieka wspieranego. Pierwotne systemy wsparcia – działające dzięki więziom emocjonalnym i sąsiedzkim

Pierwszy krąg systemu wsparcia tworzony jest przez małżonków, bliską rodzinę, najbliższych przyjaciół. Z tego kręgu człowiek otrzymuje największe wsparcie. Związki między ludźmi są tu wyjątkowo bliskie i trwałe i nie zależą od zmieniających się ról społecznych i przeobrażeń w otoczeniu.

Drugi krąg tworzy dalsza rodzina i koledzy (z sąsiedztwa, pracy, szkoły). Tutaj także wsparcie społeczne może być dość znaczne, chociaż nie będzie ono już tak niezawodne jak w przypadku bliskiej rodziny. Osoby należące do tego kręgu mogą się częściej zmieniać.

Trzeci krąg tworzą sąsiedzi, znajomi z pracy, przypadkowi znajomi, dalecy krewni, a także osoby z podobnymi problemami, będące uczestnikami sformalizowanych stowarzyszeń osób lub rodzin osób chorych. Związki społeczne są tu stosunkowo słabe, ciągle następuje tu rotacja osób, a więc wsparcie społeczne udzielane z tej strony jest najmniejsze, jednak w szczególnych sytuacjach może okazać się potrzebne. Systemy te po dokładnym rozpoznaniu możliwości mogą być motywowane do świadczenia wsparcia. Wtórne systemy wsparcia – to inne grupy społeczne. Osób, które podejmują realizację celów ukierunkowanych na wsparcie i pomoc wzajemną. Należą do nich: − grupy samopomocy, − różne stowarzyszenia, − fundacje, − grupy wyznaniowe, − charytatywne, itp.

Istotnym jest posiadanie wiedzy dotyczącej charakteru tych grup wsparcia oraz rozpoznanie możliwości świadczenia pomocy konkretnemu podopiecznemu.

Innym rodzajem grup, które mogą być włączone do wspierania podopiecznego są grupy, które mają inne niż opiekuńcze cele główne, np. edukacyjne, ale mogą także uczestniczyć w ulepszaniu funkcjonowania podopiecznego z ograniczoną sprawnością.

Systemy wsparcia organizowane są w trzech sektorach: − pierwszy sektor– to administracja publiczna, określana jako sektor państwowy, − drugi sektor – to sfera biznesu, czyli wszystkie instytucje i organizacje, których

działalność jest nastawiona na zysk, nazywana też sektorem prywatnym. − trzeci sektor to ogół prywatnych działających społecznie i nie dla zysku, czyli organizacje

pozarządowe(organizacje non- profit). Rolą wszystkich trzech sektorów jest dostosowanie zasad współpracy do aktualnych

przepisów, wspieranie działań w zakresie dostępu osób niepełnosprawnych do uczestnictwa w kulturze, sporcie rekreacji i w wypoczynku.

Do zadań wyżej wymienionych sektorów należą: − tworzenie warunków organizacyjnych funkcjonowania pomocy społecznej, w tym

rozbudowa niezbędnej infrastruktury socjalnej, − analiza i ocena zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia pomocy społecznej, − przyznawanie i wypłacanie przewidzianych ustawą świadczeń,


− pobudzanie społecznej aktywności w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin,

− praca socjalna, rozumiana jako działalność zawodowa, skierowana na pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie oraz na tworzenie warunków sprzyjających temu celowi,

− identyfikowanie i gromadzenie danych na temat sytuacji, potrzeb i problemów osób niepełnosprawnych oraz istniejących form pomocy,

− rozpowszechnianie wydawnictw informujących o uprawnieniach i możliwościach środowiska osób niepełnosprawnych,

− rozpowszechnianie cyklicznych informacji i niezbędnej wiedzy na temat osób niepełnosprawnych,

− kształtowanie w społeczeństwie właściwych postaw i zachowań sprzyjających integracji z osobami niepełnosprawnymi,

− stworzenie sprawnego systemu przepływu informacji na temat zagadnień dotyczących niepełnosprawności z wykorzystaniem ogólnodostępnych środków masowego przekazu,

− zwiększenie aktywności organizacji pozarządowych oraz samorządowych w celu umożliwienia pełnego uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym, kulturalnym, publicznym, artystycznym i sportowym. Systemy wsparcia mają charakter długoterminowy i krótkoterminowy.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Czy potrafisz wymienić cztery podstawowe obszary egzystencji ludzkiego życia? 2. Co to są pierwotne systemy wsparcia? 3. Czym są wtórne systemy wsparcia? 4. Jakie są zadania trzech sektorów wsparcia społecznego? 4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Rozpoznaj problemy (potrzeby) osoby niepełnosprawnej występujące w rodzinie. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać odpowiednie określenia wskazujące na psychologiczne aspekty wsparcia osoby niepełnosprawnej,

2) określić samopoczucie wspomaganego i wspomagającego, 3) wypisać na małych kartkach rozpoznane potrzeby osoby niepełnosprawnej (na jednej

kartce jedna informacja), 4) przeanalizować i pogrupować otrzymane wyniki, 5) uzasadnić różnice pomiędzy rodzajami wsparcia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − telewizor, − kaseta video z filmem pt. „Więcej niż widzieć”, reż. Mike Robe, − magnetowid, − arkusze papieru formatu A4,


− flamastry, − małe kartki, − poradnik dla ucznia. Ćwiczenie 2

Zaplanuj, wraz z zespołem scenariusz scenki dotyczącej emocjonalnego wsparcia osoby niepełnosprawnej na podstawie obejrzanego filmu.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć film dotyczący problemów osoby niepełnosprawnej, 2) zapisać w postaci scenariusza treść scenki sytuacyjnej, 3) zaprezentować swoją rolę, 4) dokonać analizy zebranego materiału podczas prezentacji, 5) współpracować w zespole, 6) podzielić się z grupą uwagami dotyczącymi samopoczucia.

Wyposażenie stanowiska pracy: − arkusze papieru formatu A4, − flamastry, − do wyboru akcesoria typu rehabilitacyjnego, − poradnik dla ucznia. Ćwiczenie 3

Wyszukaj w Internecie instytucje zajmujące się wspomaganiem osób niepełnosprawnych. Dokonaj analizy obszarów ich działania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) znaleźć w Internecie wykaz instytucji i organizacji zajmujących się problemami osób niepełnosprawnych,

2) dokonać analizy na czym polega wspomaganie osób niepełnosprawnych, 3) wydrukować lub wynotować zebrane informacje (na jednej kartce jeden obszar

wsparcia), 4) przypiąć na tablicy pod określonym systemem wsparcia, 5) podzielić się wnioskami z grupą.

Wyposażenie stanowiska pracy: − komputer z dostępem do Internetu (jedno stanowisko na dwóch uczniów), − arkusze papieru formatu A4, − małe kartki samoprzylepne, − flamastry, − poradnik dla ucznia.


4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić psychologiczne aspekty udzielania wsparcia? 2) określić pierwotne i wtórne systemy wsparcia? 3) nawiązać kontakt z osobą niepełnosprawną? 4) wymienić podmioty systemów wsparcia społecznego? 5) określić zadania pomocy społecznej organizowanej przez pierwszy

sektor?

6) określić zadania drugiego sektora? 7) określić zadania sektora trzeciego?


4.2. Grupy wsparcia. Rodzaje wsparcia: informacyjne, emocjonalne, materialne. Świadczenie usług. Wsparcie w rozwoju


Grupy wsparcia inaczej zwane grupy samopomocy cieszą się dużą popularnością wśród osób niepełnosprawnych, w związku, z czym obserwuje się ich intensywny rozwój. Skupiają one ludzi o zbliżonych doświadczeniach życiowych, którzy przeżywają podobny rodzaj cierpienia. Członkowie grup spotykają się w celu wzajemnej pomocy i oparcia w radzeniu sobie z własnymi problemami, załamaniami psychicznymi, które wynikają z choroby czy urazu.

Szczególnym rodzajem grupy wsparcia jest grupa samopomocy, gdyż tworzą ją osoby przeżywające podobny rodzaj cierpienia, mające zbliżone doświadczenia. Grupy samopomocy bardzo trudno jest zdefiniować. Do najbardziej charakterystycznych cech tych grup zaliczyć można: 1) sposób powstawania:

− spontaniczność, 2) sytuacja osób stanowiących grupę:

− podobne doświadczenia, − poczucie beznadziejności własnej sytuacji, − poczucie zależności, − poczucie izolacji, odrzucenia, stygmatyzacji,

3) cele członków grupy: − wzajemna pomoc i wsparcie, − przekazywanie informacji i doświadczeń, − poprawa własnej kondycji psychicznej i relacji społecznych, − wywieranie nacisku na decydentów w sprawach związanych z rozwiązywaniem

problemów grupy, − znajdowanie lokalnych źródeł pomocy, − tworzenie pozytywnego obrazu grupy w celu zmiany stereotypów, − wywieranie nacisku na podnoszenie jakości opieki profesjonalnej, − pogłębianie wiedzy o chorobie, wynikających z niej dysfunkcji i ograniczeń, − umiejętności samoopieki i zapobieganiu jej nawrotom i skutkom. Grupy samopomocy mogą stanowić uzupełnienie profesjonalnej pomocy na rzecz osób

niepełnosprawnych. Pomoc grupy jest wysoce efektywna i obniża koszty opieki zdrowotnej, a zarazem zwiększa udział społeczności lokalnej w rozwiązywaniu jej problemów.

Bezpośrednim ukierunkowaniem wsparcia jest dążenie do włączenia jednostki w proces rozwiązywania problemu, a trwałym efektem tych działań jest ukształtowanie postawy samodzielności, aktywności, a także wyposażenie jej w konkretne umiejętności pokonywania określonych trudności.

Grupy wsparcia spełniają ogromną rolę w edukowaniu społeczeństwa. Wzajemne kontakty niepełnosprawnych z pełnosprawnymi członkami społeczeństwa umożliwiają lepsze zrozumienie i wyzbycie niekorzystnych stereotypów i uprzedzeń. Ponadto niepełnosprawni dzięki istnieniu tego typu grup mają możliwość udzielania innym pomocy, co pozwala im na udowodnienie własnej przydatności społecznej. Ta funkcja samopomocy podwyższa samoocenę i likwiduje frustracje związane z nadmiernym uzależnieniem społecznym. Jest to wsparcie dowartościowujące.


Kolejna ważna funkcja, jaką pełnią grupy samopomocy, to kontrola w stosunku do instytucji i środowisk profesjonalnych zajmujących się opieką zdrowotną i społeczną, a także stabilizacji systemu społecznego, w ramach, którego się rozwijają.

W zależności od okoliczności i przeżywanych trudności potrzebujemy różnego rodzaju wsparcia. Najczęściej wyróżniane są następujące rodzaje i formy wsparcia: − informacyjne, czyli udzielanie rad, porad prawnych i medycznych, informacji

pomocnych w rozwiązywaniu życiowych problemów jednostki, jak również wzbogacanie wiedzy samego niepełnosprawnego oraz jego rodziny na temat niepełnosprawności, o możliwościach leczenia i rehabilitacji, o sposobach dalszego życia z niepełnosprawnością, o instytucjach w których można uzyskać pomoc, o istniejących grupach samopomocy,

− emocjonalne, polegające na okazywaniu zrozumienia, współczucia, podtrzymywania na duchu w chwilach kryzysu emocjonalnego i dawaniu komunikatów werbalnych i niewerbalnych typu: „jesteś przez nas kochany”, „nie poddawaj się”. Fakt towarzyszenia, „bycia razem”, troskliwość i gotowość niesienia pomocy, powinny istnieć przez cały okres zmagania się z utraconą sprawnością, a nie tylko na wczesnym etapie, tuż po uzyskaniu informacji o zaistniałej niepełnosprawności,

− materialne, polega na dostarczaniu środków materialnych, różnego rodzaju darów etc., ułatwiających egzystencję osoby z ograniczoną sprawnością. Wsparcie to uzupełnia przede wszystkim deficyt finansowy i braki materialne, stwarzając tym samym warunki, poprzez ograniczanie trosk codziennego życia, do podejmowania aktywności i rozwoju osoby niepełnosprawnej,

− instrumentalne, zwane także wsparciem przez świadczenie usług, polega na udzielaniu pomocy przy wykonywaniu dodatkowych czynności codziennych, prac domowych oraz czynności poza domem. Może stanowić swoistą, poprzez zaspokajanie potrzeby bezpieczeństwa, dodatkową stymulację rozwoju i aktywności osoby niepełnosprawnej. Pomoc udzielana jest w formie bezpłatnych lub odpłatnych usług umożliwiających w miarę normalne funkcjonowanie,

− wartościujące, polegające na okazywaniu uczuć uznania, akceptacji, potwierdzaniu znaczenia i wartości partnera dla życia społecznego. Przejawiać się ono może w dawaniu jednostce komunikatów typu: „jesteś dla nas bardzo ważny”, „jesteś dla nas kimś znaczącym”, „bez ciebie nie dalibyśmy rady”.


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń. 1. Co to są grupy wsparcia? 2. Jakie są cele i zadania grup wsparcia? 3. Jakie są rodzaje wsparcia społecznego osób niepełnosprawnych? 4. Co to jest wsparcie informacyjne? 5. Czym dla osób niepełnosprawnych jest wsparcie materialne a czym instrumentalne? 6. Jakie są różnice pomiędzy wsparciem emocjonalnym a wartościującym?


4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Określ w jaki sposób i kto może pomóc w realizacji celów osoby niepełnosprawnej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić psychologiczne aspekty wspierania, 2) narysować swoją linię życia i zaznaczyć na niej, wiernie odtwarzając, najważniejsze

wydarzenia od urodzenia do chwili obecnej, 3) zastanowić się, dlaczego zaznaczone wydarzenia były aż tak istotne i kto wówczas

pomagał w ich realizacji, 4) określić jaki to był rodzaj wsparcia w dążeniu do określonego celu, 5) porozmawiać z kolegą i wymienić się doświadczeniami, 6) wykorzystać swoją wiedzę o osobach niepełnosprawnych z określoną dysfunkcją

rozwojową, 7) narysować linię życia osoby niepełnosprawnej, np. rówieśnika, 8) zaznaczyć ważne wydarzenia, w jego życiu, 9) określić, w jaki sposób i kto może pomóc w realizacji celów osoby niepełnosprawnej, 10) wspólnie z kolegą zaprezentować materiał na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− kartki formatu A4, − flamastry, − poradnik dla ucznia. Ćwiczenie 2

Opisz cele samopomocowej grupy wsparcia dla określonej niepełnosprawności. Zaprojektuj logo grupy.


1) znaleźć miejsce w grupie: zespół I – osoby z uszkodzonym narządem ruchu, zespół II – osoby z uszkodzonym narządem wzroku, zespół III – osoby z uszkodzonym aparatem słuchu, zespół IV – osoby z przewlekłymi chorobami,

2) określić jakie zadania i cele mają grupy samopomocowe wskazane dla zespołu, 3) wypisać informacje na arkuszu papieru i przypiąć do tablicy, 4) w parze z kolegą/koleżanką zaprojektować logo dla grupy wsparcia osób z określoną

niepełnosprawnością, 5) zaznaczyć wspólne cele dla wszystkich grup samopomocowych, 6) dokonać analizy pozostałych informacji z innych grup, 7) zredagować notatkę na temat zadań samopomocowych grup wsparcia, 8) zaprezentować opracowany materiał i logo podając uzasadnienie.


Wyposażenie stanowiska pracy: − cztery arkusze szarego papieru, − taśma przylepna do tablicy, − flamastry, − kartki formatu A4, − poradnik dla ucznia. Ćwiczenie 3

Określ rodzaje wsparcia informacyjnego, emocjonalnego, materialnego, instrumentalnego.


1) wylosować jeden z rodzajów wsparcia: grupa A – zadania wsparcia informacyjnego, grupa B – zadania wsparcia emocjonalnego, grupa C – zadania wsparcia materialnego, grupa D – zadania wsparcia instrumentalnego,

2) znaleźć w Internecie stronę Prawo – Dzieci Sprawne Inaczej, 3) wydrukować zadania analizowanego wsparcia, 4) wraz z innymi omówić zadania określonego wsparcia, 5) dokonać korekty w informacjach, 6) poprawiony tekst zapisać na dysku pod hasłem INFORMATOR.


– komputer z dostępem do Internetu, – papier do drukarki, – drukarka, – poradnik dla ucznia Ćwiczenie 4

Wcielając się w rolę niepełnosprawnego uczestniczącego w zajęciach grupy wsparcia, przedstaw pantomimicznie, a następnie wykonaj dowolną techniką plastyczną wybrany fragment mitu „Puszka Pandory”.


1) wysłuchać nagrania mitu „Puszka Pandory”, 2) wziąć udział w dyskusji na temat wysłuchanego mitu, 3) przedstawić pantomimicznie wybrany fragment mitu uwzględniając:

− odgrywanie kulminacyjnego punktu mitu jakim jest otwieranie puszki, − odgrywanie roli człowieka, opanowanego przez Smutki, ale mającego nadzieję, − wcielanie się w rolę człowieka „opanowanego przez Smutki”, − odegranie punktu zwrotnego: pukającej na dnie puszki Nadziei,

4) omówić z innymi, w której roli czułe się najlepiej i dlaczego, 5) wykonać pracę plastyczną „W jakich sytuacjach chciałbym, aby przyszła do mnie

Nadzieja”?, 6) zająć stanowisko w dyskusji jaki rodzaj wsparcia otrzyma osoba niepełnosprawna

uczestnicząc w tego typu zajęciach.


Wyposażenie stanowiska pracy: – kaseta z nagraniem mitu „Puszka Pandory”, – kredki, – farby, – pędzle, – naczynie z wodą, – plastelina (do wyboru ), – papier, – poradnik dla ucznia. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie

1) określić, co to są samopomocowe grupy wsparcia? 2) wymienić cele i zadania wsparcia informacyjnego? 3) wyjaśnić, czym jest wsparcie emocjonalne dla osoby

niepełnosprawnej?

4) określić, jakiego rodzaju wsparcie mogą otrzymać osoby niepełnosprawne w swoim lokalnym środowisku?

5) zdiagnozować zapotrzebowanie osoby niepełnosprawnej na wsparcie społeczne?

6) udzielić określonego wsparcia osobie niepełnosprawnej?


4.3. Metody udzielania wsparcia. Infrastruktura pomocy społecznej. System poradnictwa społecznego


Niepełnosprawność rozpoznawana jest przez otoczenie społeczne jako stan niepożądany.

Dlatego też społeczeństwo nie zawsze skłonne jest pomagać osobom niepełnosprawnym, gdyż często nieświadomie wywołują one u innych ludzi niepokój, budzą skojarzenia, że mógłby ich spotkać podobny los. Ograniczenia sprawności, dysfunkcje i defekty postrzegane są jako odchylenia od normy, sam kontakt z osobami chorymi i cierpiącymi może powodować często uczucie zakłopotania i bezradności, gdyż zwykle niewiele można zrobić lub powiedzieć.

Udzielanie wsparcia osobom o ograniczonej sprawności polega na stosowaniu takich form pomocy, które wykorzystywałyby niezaburzone funkcje i sprawności do wykazania największych możliwości samodzielnego i twórczego życia. Największe jest zapotrzebowanie na wsparcie emocjonalne, szczególnie w początkowym okresie, tuż po pojawieniu się choroby i utracie sprawności. Na tym właśnie etapie człowiek ma największe trudności przystosowawcze, dosyć szybko traci kontakt z drugim i trzecim kręgiem społecznym, a największym środowiskiem wspierającym staje się rodzina, co zresztą ma decydujący wpływ na powodzenie leczenia i rehabilitacji, nawet w przypadku osób z najcięższym przebiegiem choroby, czy najcięższymi rodzajami niepełnosprawności. W drugiej kolejności odczuwana jest potrzeba wsparcia instrumentalnego.

Profesjonalna pomoc lekarska lub pielęgniarska pełni wobec niepełnosprawnych funkcję informacyjną. Często jednak ogranicza się ona do udzielania wskazówek dotyczących diety, prawidłowego wypoczynku i stosowania odpowiednich ćwiczeń. Dlatego też osoby niepełnosprawne uciekają się do grup samopomocy, skąd czerpią informacje i gdzie pomagają innym osobom o podobnych problemach. Przykładem jest tu wsparcie informacyjne udzielane na spotkaniach inicjowanych m.in. przez różnego rodzaju organizacje i stowarzyszenia zrzeszające osoby z tą samą chorobą lub o podobnym charakterze niepełnosprawności.

Problematykę wsparcia społecznego osób niepełnosprawnych analizuje się zazwyczaj z punktu widzenia instytucji, czy też organizacji, grup specjalnie w tym celu powołanych. Większość działań pomocowych, leżących w gestii agend rządowych przejętych została przez agendy samorządowe oraz lokalne organizacje pozarządowe.

O świadczeniach i usługach pomocowych dla osób z niepełnosprawnością zadecydowały przede wszystkim przesłanki ekonomiczne – analogicznie do rozwoju rehabilitacji. Okazało się, bowiem, że brakuje dostatecznych środków na budowanie i utrzymywanie domów opieki oraz, iż instytucje zbiurokratyzowane nie są najlepszym miejscem zaspokajania indywidualnych potrzeb. Zaczęto również uwzględniać znaczenie wsparcia społecznego, jako czynnika sprzyjającego w procesie leczenia, chroniącego przed nawrotami choroby, zmniejszającego jej niekorzystne skutki oraz wzmacniającego skuteczność rehabilitacji. Jeżeli pacjenci wierzą w wysokie kompetencje i możliwości, a także życzliwość i bezinteresowność profesjonalistów, wówczas taka wiara daje poczucie bezpieczeństwa, jest niezwykle ważnym składnikiem wsparcia społecznego.

Służba zdrowia, w tym poradnie, przychodnie, pielęgniarki środowiskowe są również źródłem wsparcia, z racji wyposażania pacjentów w wiedzę i umiejętności niezbędne do funkcjonowania w środowisku pozaszpitalnym.


Z pomocą osobom przewlekle chorym i niepełnosprawnym przychodzą również instytucje pomocy społecznej. Tego typu świadczenia i usługi, tudzież inne, realizowane są przez placówki pomocy społecznej oraz przez wyspecjalizowanych pracowników socjalnych.

Typowym przykładem zinstytucjonalizowanej formy wsparcia są domy pomocy społecznej. Przejmują one funkcje opiekuńcze nad osobami wspieranymi, nad którymi rodziny takiej opieki spełniać nie mogą, nie potrafią lub nie chcą.

Dom pomocy społecznej jest typową instytucją gdzie występuje silna koncentracja wysiłków, energii środków finansowych ukierunkowanych głównie na zaspokajanie potrzeb biologicznych. Pomija się natomiast często wiele potrzeb związanych ze społecznym i psychicznym funkcjonowaniem mieszkańców. Nierzadko jest to źródłem patologii, oderwania do rzeczywistości, izolacji, brakiem samodzielności i uzależnienia od innych. Natomiast zatłoczenie i brak prywatności prowadzą do konfliktów i poczucia osamotnienia oraz braku poczucia bezpieczeństwa mieszkańców. Należy tu również zwrócić uwagę na tzw. interwencję środowiskową, coraz bardziej rozpowszechnianą formę pomocy, mającą miejsce w środowisku osoby chorej. Przystępując, bowiem do interwencji w środowisku chorego profesjonaliści mają do zrealizowania konkretne cele. Są nimi np.: sprawdzanie sprzętu rehabilitacyjnego, organizowanie grup samopomocy, kwalifikacja na turnusy rehabilitacyjne etc. Pomoc adresowana jest do osób i ich rodzin potrzebujących wsparcia psychologicznego i psychiatrycznego. Są to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem. Za bezpośrednią realizację usług odpowiada zespół terapeutyczny w składzie lekarz psychiatra, psycholog kliniczny, pielęgniarka psychiatryczna, lekarz rehabilitacji medycznej. Zaletą ponadpodstawowych usług specjalistycznych jest fakt, że są one świadczone w miejscu zamieszkania podopiecznego.

Kryteria i warunki udzielania pomocy: 1. Sporządzenie wniosku przez pracownika socjalnego z właściwego ze względu na

zamieszkanie rejonu opiekuńczego o przyznanie świadczenia w formie konsultacji psychologicznej bądź psychiatrycznej.

2. Wejście w środowisko zespołu terapeutycznego (zespół odwiedza swoich podopiecznych kilka razy w miesiącu, w zależności od indywidualnych potrzeb).

3. Wydanie opinii psychologicznej lub psychiatrycznej. Świadczenie jest bezpłatne. Wymagane dokumenty:

– dowód osobisty, – orzeczenie komisji ds. inwalidztwa i zatrudnienia w przypadku osób, które uzyskały takie

orzeczenie przed 31 sierpnia 1997 r. lub – po tej dacie – decyzja organu rentowego przyznająca świadczenie z ubezpieczenia społecznego albo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, wydane na podstawie odrębnych przepisów,

– zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, Tryb załatwienia sprawy: wydanie opinii psychologicznej lub psychiatrycznej. Spektrum działań interwencyjnych o charakterze wsparcia jest bardzo szerokie, przy stale

wzrastającym zapotrzebowaniu. Znajomość źródeł wsparcia, a zwłaszcza znajomość infrastruktury pomocy społecznej i ułatwianie korzystania z niej podopiecznym jest jednym z ważnych zadań asystenta osoby niepełnosprawnej. W celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania systemu świadczeń socjalnych ustawodawca obliguje administrację rządową i samorządową do zorganizowania systemu pomocy społecznej.

Organy administracji rządowej i samorządowej mogą zlecać realizację zadań z zakresu pomocy społecznej zarówno organizacjom pozarządowym jak i kościelnym, osobom prawnym oraz innym jednostkom organizacyjnym, które realizują zadania z tego zakresu. Do takich jednostek należy Państwowy Fundusz Rehabilitacyjny Osób Niepełnosprawnych,


w którym można otrzymać środki finansowe na likwidację między innymi, barier architektonicznych.

Zainteresowani powinni złożyć następujące dokumenty: 1. Wniosek o dofinansowanie. 2. Kopia dokumentu potwierdzającego zameldowanie Wnioskodawcy – dowód tożsamości

lub zaświadczenie potwierdzające zameldowanie. 3. Kopia aktualnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność Wnioskodawcy. 4. Kopie orzeczeń o niepełnosprawności osób mieszkających wspólnie z Wnioskodawcą. 5. Aktualne zaświadczenie/zaświadczenia lekarskie, wystawione czytelnie i w języku

polskim, zawierające informację o rodzaju posiadanych schorzeń utrudniających poruszanie się.

6. Kopie dokumentów potwierdzających wysokość oświadczonych we wniosku dochodów Wnioskodawcy oraz osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym osiągniętych w okresie trzech miesięcy poprzedzających złożenie wniosku.

7. Kopie dokumentów potwierdzających tytuł prawny do lokalu, w którym ma nastąpić likwidacja barier architektonicznych (np. akt notarialny, umowa najmu).

8. Pisemna zgoda właściciela/właścicieli budynku/lokalu na wykonanie robót we wnioskowanym zakresie.

9. Pisemna informacja o innych źródłach finansowania zadania (np. oświadczenie sponsora).

10. Szkic pomieszczeń, których dotyczy likwidacja barier architektonicznych (z podaniem ich wymiarów, obecnego i projektowanego układu funkcjonalnego). Po pozytywnym zaopiniowaniu wniosku Wnioskodawca zostanie poproszony o:

– kosztorys, projekt, pozwolenie na budowę lub decyzja właściwego organu budowlanego o nie wniesieniu sprzeciwu wobec zamiaru wykonania robót (w koniecznych przypadkach),

– dokument potwierdzający przyjęte pełnomocnictwo inwestora zastępczego (jeżeli Wnioskodawca takiego ustanowi). Forma załatwienia: umowa cywilnoprawna na dofinansowanie, a w przypadku

negatywnego rozpatrzenia wniosku, pisemna informacja wraz z uzasadnieniem. Przykładowy zakres rzeczowy dofinansowania:

− zamiana mieszkania na inne o podobnej powierzchni (z kondygnacji wyższej na parter), wymagające małego przystosowania celem udostępnienia dla Wnioskodawcy łącznie z udokumentowanymi kosztami przeprowadzki,

− budowa pochylni dla osób niepełnosprawnych umożliwiających samodzielne opuszczenie i powrót do miejsca zamieszkania, zakup i montaż podnośników, platform schodowych, transporterów schodowych, wind przyściennych i innych urządzeń do transportu pionowego,

− adaptacja i modernizacja mieszkania, w tym kuchni, WC i łazienki w celu samodzielnego funkcjonowania osoby niepełnosprawnej, likwidacja progów i wyrównanie zróżnicowanych poziomów posadzek w pomieszczeniach, przygotowanie podłoża oraz ułożenie posadzki z materiałów antypoślizgowych, dostosowanie otworów drzwiowych do potrzeb Wnioskodawcy (drzwi wewnętrzne o szerokości w świetle ościeżnicy nie mniejszej niż 80 cm, drzwi zewnętrzne o szerokości w świetle ościeżnicy nie mniejszej niż 90 cm), dostosowanie stolarki okiennej do samodzielnej obsługi przez Wnioskodawcę poprzez zmianę wysokości montażu okuć, a w przypadku gdy nie jest to możliwe wymianę stolarki okiennej w jednym pokoju zajmowanym przez Wnioskodawcę i w kuchni, instalowanie gniazd wtykowych i wyłączników w strefie dostępnej dla osoby siedzącej, oporęczowanie ciągów komunikacyjnych, zakup i montaż poręczy do WC i łazienki, zakup i montaż siedziska do kabiny prysznicowej lub zakup i montaż podnośnika wannowego, podnośnika sufitowego z torowiskiem, transportera


kąpielowego, zmiana sposobu ogrzewania mieszkania z węglowego na gazowe lub elektryczne, zamiana kuchni węglowej i gazowej na elektryczną (dofinansowaniem mogą być również objęte koszty robót związanych z wykonaniem odpowiedniej instalacji doprowadzającej),

− montaż automatycznych drzwi do garażu, − montaż instalacji dźwiękowej sygnalizacyjnej i alarmowej, zastosowanie rozwiązań

kolorystycznych i fakturowych w celu poprawienia orientacji w otoczeniu, − zmiana sposobu oświetlenia i doświetlenie pomieszczeń.

Wysokość dofinansowania: maksymalnie do 80% wartości realizowanego przedsięwzięcia, nie więcej jednak niż do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia. Warunkiem przyznania dofinansowania jest posiadanie przez Wnioskodawcę udziału własnego w kwocie nie niższej niż 20% kosztów realizowanego przedsięwzięcia.

Podstawa prawna 1. Art. 35a ust. 1 pkt 7 lit. „d” ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej

i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.).

2. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie określenia rodzajów zadań powiatu, które mogą być finansowane ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 96, poz. 861 z późniejszymi zmianami).


Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są systemy wsparcia społecznego? 2. Jakie są zadania systemów wsparcia? 3. Co to są grupowe systemy wsparcia? 4. Jakie znasz instytucjonalne systemy wsparcia społecznego? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Na podstawie zebranych danych opracuj informator o instytucjach i organizacjach pozarządowych świadczących pomoc społeczną lokalnym.


1) zgromadzić informacje o instytucjach i organizacjach świadczących pomoc społeczną w środowisku lokalnym,

2) uporządkować zebrane informacje wg klucza: rodzaj pomocy, adres, numery telefonów kontaktowych,

3) wybrać formę informatora, 4) zaprojektować i wykonać szatę graficzną, 5) zaprezentować informator na forum grupy.


− arkusze papieru formatu A4, − wydruki bazy danych z Internetu, − komputer z drukarką


− flamastry, − klej, − kredki, − kolorowe mazaki, − kolorowy papier, − poradnik dla ucznia. Ćwiczenie 2

Rozwiąż otrzymaną krzyżówkę i zapisz hasło na tablicy. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dokonać analizy haseł do rozwiązania krzyżówki, 2) wpisać odpowiedź pod wskazanym numerem, 3) rozwiązanie krzyżówki umieścić na tablicy, 4) wyjaśnić czego i jakich obszarów działań dotyczy rozwiązanie krzyżówki.


− kartki formatu A4, − flamastry, − krzyżówki, 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15) 16) 17) 18) 19) 20)

− hasła wg kolejności:


1) wykaz instytucji z adresami i telefonami, 2) stan dysfunkcji aparatu ruchowego, słuchowego lub wzrokowego, 3) może być społeczna lub zawodowa, 4) czeskie tak, 5) pomoc chirurgiczna, 6) na niebie lub sportu, 7) program dla dzieci „…..ja to wiem”, 8) dla ucznia lub dla nauczyciela, 9) życiowy lub na muszce, 10) plan, szkic, 11) ani uległość, ani agresja, 12) przy jego pomocy połączysz się z Internetem, 13) wielu ma już do niego dostęp, 14) służą do kolorowego pisania, 15) strefa, 16) narzędzie stosowane w terapii rękodzieła, 17) przemoc, 18) bywa koleżeńska, 19) nieodpłatna działalność społeczna na rzecz innych, 20) wchodzenie w stan drugiej osoby. Ćwiczenie 3

Określ jak zmieniają się ludzie na przestrzeni lat i w którym okresie życia potrzebują pomocy innych.


− leżące na stole gazetowe zdjęcia człowieka z różnych okresów życia ułożyć chronologicznie i nakleić na kartce,

− uzupełnić tabelę:

Rodzaj pomocy Okres życia Potrzeby Indywidualna Grupowa Instytucjonalna

− zaprezentować pracę i omówić jak zmieniają się ludzie na przestrzeni lat, − włączyć się w dyskusję, próbując odpowiedzieć na pytania:

− w którym okresie życia najbardziej potrzebujemy pomocy od innych? − kto może zapewnić taką opiekę? − kto ma obowiązek zapewnić wysoką jakość pomocy?


− gazetowe zdjęcia człowieka z różnych okresów życia, − kartki formatu A4, − flamastry, − klej.


Ćwiczenie 4 Na podstawie opisu przypadku, opracuj wniosek o pomoc w usunięciu barier

architektonicznych.

Opis przypadku Pan Kazimierz od niedawna, na skutek ciężkiej choroby, jest osobą o znacznym stopniu

niepełnosprawności poruszającą się tylko za pomocą wózka inwalidzkiego. Budynek, w którym mieszka nie ma podjazdu dla wózka inwalidzkiego. Drzwi

wejściowe są za wąskie, aby można przez nie wjechać do mieszkania. Syn i opiekun Pana Kazimierza są zmęczeni całą sytuacją. Za każdym razem zarówno wózek jak i Pana Kazimierza trzeba wnosić i wynosić z mieszkania.


− zapoznać się z opisem przypadku, − wybrać właściwe podstawy prawne mówiące o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób

niepełnosprawnych, − wypisać kolejność postępowania w likwidacji barier architektonicznych w domu Pana

Kazimierza, − zredagować wniosek skierowany do właściwej instytucji w przedmiotowej sprawie, − zaprezentować wyniki pracy na forum grupy.


− podstawowe akty prawne dotyczące osób niepełnosprawnych, − kartki papieru, − poradnik dla ucznia. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) określić metody udzielania wsparcia? 2) określić co to jest infrastruktura pomocy społecznej? 3) określić, czym jest interwencja kryzysowa dla osób niepełnosprawnych? 4) określić, kto zajmuje się poradnictwem społecznym?


4.4. Formy pomocy świadczone podopiecznemu i jego rodzinie. Polityka społeczna. Wolontariat


Zarówno w gminie, jak i powiecie oprócz ośrodków pomocy społecznej oraz powiatowego centrum pomocy rodzinie mogą funkcjonować: − lokalne oraz ponadgminne domy pomocy społecznej, − lokalne lub ponadgminne ośrodki wsparcia, które stanowią istotny czynnik w realizacji

zadań gminy jak i powiatu w zakresie pomocy społecznej. Do jednostek tych trafiają beneficjenci wymagający pomocy dziennej lub całodobowej. Domy pomocy społecznej przyjmują przede wszystkim osoby starsze, przewlekle

somatycznie lub psychicznie chore, dzieci lub osoby dorosłe niepełnosprawne intelektualnie oraz osoby niepełnosprawne fizycznie.

Ośrodkami wsparcia są natomiast: − środowiskowe domy samopomocy, − dzienne domy pomocy, − domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, − schroniska (noclegownie) i domy dla bezdomnych, − kluby samopomocy, − ośrodki opiekuńcze, − mieszkania chronione.

Rodzina od „zawsze” stanowiła podstawowy system opiekuńczy, zapewniając opiekę swym bliskim i poczuwając się do odpowiedzialności za nich, ważnym problemem, przed którym staje rodzina jest fakt zaistnienia choroby, niepełnosprawności u jednego z jej członków. Musi, bowiem dojść do reorganizacji rodziny w związku ze zmianą funkcjonowania osoby chorej, niepełnosprawnej. Często bywa, że pełnosprawni członkowie rodzin rezygnują z rzeczy mniej ważnych, z dodatkowych zajęć na korzyść zachowania najbardziej istotnych wartości.

Idealny, zatem model wsparcia społecznego to taki, gdzie funkcje systemów instytucjonalnych są uzupełniane i wzmacniane wsparciem ze strony naturalnych systemów, czyli rodziny, przyjaciół, przy jednoczesnym stymulowaniu, aktywizowaniu sił i możliwości ”biorcy”. Wsparcie społeczne przejawia się w niesieniu pomocy ze strony organizacji pozarządowych i różnorodnych stowarzyszeń.

Organizacja pozarządowa to organizacja obywatelska działająca z inicjatywy własnej na rzecz wybranego przez siebie wycinka interesu publicznego. Definicja ustawowa organizacji pozarządowej jest zawarta w Ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. nr 96 z dnia 29 maja 2003 r., poz.873). Organizacje pozarządowe zajmują się przede wszystkim działalnością charytatywną, kulturalną, edukacyjną i naukową a także propagowaniem idei rozwoju społecznego i społecznej solidarności.

W Polsce organizacje pozarządowe najintensywniej rozwijały się w latach 1918-1939. Obecnie przeżywają swój renesans podejmując swoją statutową działalność jak np. Caritas Polska czy MYCA – Związek Młodzieży Chrześcijańskiej. Inne, nowopowstałe wychodzą naprzeciw problemom i potrzebom nowoczesnego społeczeństwa specjalizując się w działaniach na rzecz ochrony i przestrzegania praw człowieka i obywatela w Polsce.


Ustawa nakłada obowiązek współpracy administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi w sferze zadań publicznych, określonych w art. 4 ustawy (tj. w zakresie prowadzonej przez nie działalności pożytku publicznego).

Obowiązek i zasady współpracy dotyczą nie tylko organizacji pożytku publicznego, ale wszystkich organizacji pozarządowych i innych podmiotów, prowadzących działalność pożytku publicznego. Ustawa określa formy współpracy organizacji pozarządowych z administracją publiczną, tryb zlecania realizacji zadań publicznych oraz przyznawania środków finansowych na realizację tych zadań.

Ustawa jako najważniejsze formy współpracy wymienia: – wzajemne informowanie się o planowanych kierunkach działalności przez organy

administracji publicznej i zainteresowane organizacje, – konsultowanie projektów aktów prawnych w dziedzinach dotyczących działalności

statutowej pożytku publicznego organizacji, – tworzenie wspólnych zespołów doradczych i inicjatywnych, składających się

z przedstawicieli sektora pozarządowego i administracji publicznej, – zlecanie organizacjom pozarządowym realizacji zadań publicznych na zasadach

określonych w ustawie. Zlecanie realizacji zadań publicznych organizacjom pozarządowym może

nastąpić pozarządowego dwóch formach: 1) powierzania wykonywania zadania publicznego wraz z udzieleniem dotacji na

sfinansowanie jego realizacji, 2) wspierania wykonywania zadania publicznego wraz z udzieleniem dotacji na częściowe

dofinansowanie jego realizacji. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego zobowiązany jest do corocznego

uchwalania programu współpracy z organizacjami pozarządowymi. Oczywiście byłoby pożądane, aby uchwały takie zostały opracowane przy współudziale organizacji.

Zgodnie z przepisami ustawy, które weszły w życie z dniem 1 stycznia 2004 r. (odnośnie jednostek samorządu terytorialnego praktycznie od 1 czerwca 2004 r.)organy administracji publicznej, w celu zlecenia realizacji zadania publicznego uznanego za działalność pożytku publicznego obowiązane są przeprowadzić otwarty konkurs ofert, do którego mogą przystąpić podmioty prowadzące działalność pożytku publicznego tj. organizacje pozarządowe, organizacje kościelne, (jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego) oraz instytucje podległe organom administracji publicznej lub przez nie nadzorowane.

Organizacja pozarządowa może także z własnej inicjatywy wystąpić do organu administracji publicznej z ofertą realizacji zadania publicznego, również takiego, które jest już realizowane w inny sposób przez organ administracji publicznej. Do zadań Biura ds. Organizacji Pozarządowych należy: – prowadzenie spraw związanych z organizacjami działającymi w sferze pożytku

publicznego oraz instytucjami wspierającymi działalność tych organizacji, – prowadzenie spraw związanych ze stowarzyszeniami, – prowadzenie spraw związanych ze stowarzyszeniami kultury fizycznej, – prowadzenie spraw związanych z fundacjami, – prowadzenie banku danych o organizacjach działających w sferze pożytku publicznego

Obok organizacji pozarządowych istotną rolę w organizowaniu wsparcia społecznego stanowią wolontariusze.

Wolontariat – dobrowolna, bezpłatna, świadoma działalność na rzecz innych, wykraczająca poza związki rodzinno-koleżeńsko-przyjacielskie. Jest poświęceniem czasu i energii na rzecz społeczności lokalnej, osób spoza rodziny, na rzecz rozwoju środowiska,


itp. Działalność wolontarystyczna ma charakter bezpłatny, z wyjątkiem zwrotu kosztów poniesionych w związku z wykonywanym świadczeniem.

Wolontariusz – to osoba, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie.

Program wolontarystyczny – program uwzględniający potrzeby organizacji/instytucji w zakresie pracy wolontariuszy, ich zakresu obowiązków, systemu nagradzania, stanowiska pracy. Opracowanie programu ułatwia współpracę z wolontariuszami.

Wyróżnia się następujące cechy wolontariatów: − dobrowolne uczestnictwo, − silna motywacja działania, − duże osobiste zaangażowanie, − bezpośredni, oparty na osobistych więziach kontakt między „dawcą” i „biorcą”, − satysfakcja z działalności, − sposób na życie, − zapełnienie luki istniejącej w systemie formalnej opieki społecznej, − elastyczność form i zakresu działania. 4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie ośrodki wsparcia występują na szczeblu lokalnym i ponadgminnym? 2. W jakiej formie może być udzielana pomoc pieniężna osobom i rodzinom znajdującym

się w trudnych sytuacjach życiowych dysponującym dochodem mieszczącym się w granicach określonych ustawą o pomocy społecznej?

3. Od czego zależy możliwość udzielania wsparcia osobom niepełnosprawnym i ich rodzinom?

4. Jakie formy wsparcia podopiecznego mogą być wykorzystywane w pracy asystenta osoby niepełnosprawnej?

4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Określ zasady funkcjonowania instytucji i organizacji realizujących zadania z zakresu pomocy społecznej oraz rodzaje wsparcia i formy pomocy świadczone niepełnosprawnym i ich rodzinom.


1) sporządzić plan poznania wskazanej przez nauczyciela lub wybranej przez siebie instytucji,

2) wziąć udział w wycieczkach tematycznych do różnego typu instytucji pomocy społecznej oraz organizacji społecznych, realizujących zadania z zakresu pomocy społecznej, uzyskać informacje o: − celach i zadaniach realizowanych przez poznawaną instytucję lub organizację, − świadczeniach/usługach realizowanych przez daną placówkę, − metodach oraz formach pomocy stosowanych w danej placówce w pracy

z podopiecznymi/lub jego rodziną,


− warunkach i trybie przyjęcia lub uzyskania świadczeń oferowanych przez placówkę,

− specjalistach zatrudnionych w danej placówce, 3) sporządzić sprawozdanie z pobytu w placówce, 4) wziąć udział w dyskusji podsumowujących ćwiczenie, mających na celu uporządkowanie

zebranych informacji. Wyposażenie stanowiska pracy:

− lista instytucji i organizacji pomocy społecznej działających w danej miejscowości/regionie,

− notatnik, − materiały piśmiennicze. Ćwiczenie 2

Przygotuj informator o instytucjach i urzędach świadczących pomoc społeczną działających w Twojej miejscowości/regionie.


1) przeanalizować wiadomości oraz materiały uzyskane w wyniku realizacji ćwiczenia 1, 2) uporządkować zebrany materiał według następującego schematu:

− nazwa, adres i telefony instytucji, − adresaci, do których kierowana jest oferta danej instytucji, − zakres jej działalności, − rodzaje udzielanego wsparcia i formy pomocy, − warunki i tryb przyjęcia lub uzyskania świadczeń,

3) przygotować w grupie redakcyjnie tekst informatora, 4) opracować szatę graficzną informatora, 5) wydrukować przygotowany przez grupę tekst informatora, 6) zaprezentować wyniki pracy na forum grupy, 7) wziąć udział w podsumowaniu ćwiczenia.


− materiały uzyskane w wyniku realizacji ćwiczenia 1, − ulotki, − foldery, − papier, − komputer, − drukarka. Ćwiczenie 3

Zaplanuj działania wspierające podopiecznego i jego rodzinę na podstawie opisanej sytuacji. Opis sytuacji:

Rodzina Państwa Kowalskich mieszka w dużym mieście, w którym działa dobrze zorganizowana sieć placówek pomocy społecznej, służby zdrowia, działają także liczne organizacje pozarządowe. W mieście znajduje się szkoła kształcąca opiekunki środowiskowe


i Wyższa Szkoła Pedagogiczna. Państwo Kowalscy borykają się z wieloma problemami związanymi z niepełnosprawnością ich córki. Córka jest po porażeniu mózgowym, intelektualnie sprawna lecz wymagająca systematycznej, intensywnej rehabilitacji. Dziewczynka ma 11 lat i tęskni do kontaktów rówieśniczych. Ma indywidualne nauczanie. Rzadko wychodzi z domu, rodzina mieszka na I piętrze w budynku bez windy. Rodzice nie mają samochodu, by zawieść córkę do lekarza, na imprezy do szkoły, czy też dla relaksu poza miasto. Matka by opiekować się dzieckiem zwolniła się z pracy i dwa razy dziennie, zgodnie z zaleceniami lekarza, wykonuje wraz z córką intensywne ćwiczenia, które wymagają od niej wiele samozaparcia, ale też siły fizycznej. Ostatnio Pani Kowalska przeżywa kryzys psychiczny, boi się, że nie da sobie rady, że sytuacja zaczyna ją przerastać, bowiem doszły jeszcze problemy finansowe. Pan Kowalski pracuje, stara się zarobić na utrzymanie rodziny, ale jego pracodawca nie wypłaca regularnie wynagrodzenia. Rodzina ma zaległości w co miesięcznych opłatach.


1) zapoznać się z opisem sytuacji, 2) określić potrzeby osób niepełnosprawnych oraz sytuacje trudne, w których mogą się oni

oraz ich rodziny znajdować, 3) określić sytuację problemową w opisanej sytuacji, 4) przeanalizować wiadomości uzyskane podczas wizyt w poszczególnych instytucjach

i organizacjach pomocy społecznej, a także wiadomości z innych źródeł o możliwościach udzielania wsparcia osobom w sytuacji podobnej do opisanej i zastanów się, które z nich mogłyby w tej sytuacji udzielić rodzinie Państwa Kowalskich wsparcia i jakiego rodzaju,

5) zastanowić się, czy w opisanej sytuacji można byłoby zastosować inne nieprofesjonalne formy niesienia pomocy,

6) określić działania, które należałoby podjąć dla udzielenia pomocy rodzinie Państwa Kowalskich i opracować propozycje działań bezpośrednich i pośrednich,

7) zaprezentować efekty swojej pracy, 8) wziąć udział w podsumowaniu ćwiczenia i dyskusji na temat wypracowanych propozycji.


− informatory, − Ustawa o pomocy społecznej, − duże arkusze papieru, − mazaki, − tablica flip-chart. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie

1) wybrać formy pomocy stosownie do potrzeb podopiecznego i jego rodziny? 2) zaplanować działania wspierające podopiecznego i jego rodzinę? 3) pomóc podopiecznemu w korzystaniu z pomocy społecznej, rehabilitacji

i opieki zdrowotnej?

4) ocenić skuteczność podjętych działań wspomagających?


5. SRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia! ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Załatwianie spraw podopiecznego w urzędzie to rodzaj wsparcia

a) emocjonalnego. b) materialnego. c) przez świadczenie usług. d) w rozwoju.

2. Najbliżsi przyjaciele stanowić mogą a) pierwotny system wsparcia. b) wtórny system wsparcia. c) grupę samopomocy. d) grupę wolontariuszy.

3. Podopieczny ma pretensje do wszystkich, że nie otrzymuje pomocy na czas, że wszyscy go lekceważą, nie dostrzegają jego potrzeb, czuje się opuszczony i nic nieznaczący dla innych. Postawa tego podopiecznego wynikać może z zaburzonego wzorca a) partnera interakcji. b) realizacji zadań. c) relacji między ludźmi. d) obrazu świata.

4. Podopieczna czuje się zagubiona, nie wie kto mógłby jej pomóc gdy urodzi dziecko z zespołem Downa. Pierwszy raz usłyszała to określenie w szpitalu. Ma wiele wątpliwości, jak powinna opiekować się dzieckiem. W jej przypadku najtrafniejszy rodzaj wsparcia to wsparcie a) informacyjne. b) materialne. c) duchowe. d) dowartościowujące.


5. Formą usług opiekuńczych i bytowych świadczonych całodobowo w jej miejscu zamieszkania dla nie mniej niż 3 osób i nie więcej niż 8 osób wymagających z powodu wieku wsparcia jest a) dom pomocy społecznej. b) mieszkanie chronione. c) rodzinny dom pomocy. d) dzienny dom pomocy.

6. Pani Maria cierpi na zaburzenia psychiczne, stan jej zdrowia nie wymaga jednak hospitalizacji, wobec tego została wypisana ze szpitala do domu. Jest osobą mieszkającą samotnie Pani Maria potrafi wykonywać wszystkie czynności domowe, ale często nie gotuje obiadów, zapomina zjeść, czasem zażyć zalecone lekarstwa. Ponadto przebywanie w pustym domu źle wpływa na jej samopoczucie. Najodpowiedniejszą formą pomocy w tym przypadku byłoby a) uczestnictwo w środowiskowym domu samopomocy. b) pobyt w domu pomocy społecznej. c) zorganizowanie usług opiekuńczych. d) pobyt w rodzinnym domu pomocy.

7. Nakłonienie podopiecznego do przyjęcia propozycji przedstawionej przez osobę pomagającą to a) konfrontacja. b) perswazja. c) porada. d) nadzorowanie.

8. Stosując metodę wpływu osobistego, asystent może zmieniać zachowanie podopiecznego poprzez a) sugestię. b) nagradzanie. c) przydzielanie ról. d) przydzielanie funkcji.

9. Pomocą pieniężną z pomocy społecznej jest

a) zasiłek stały, celowy, okresowy. b) zasiłek stały, celowy, opiekuńczy. c) zasiłek stały, opiekuńczy, okresowy. d) zasiłek opiekuńczy, okresowy, celowy.

10. Państwo Nowakowie mają problemy wychowawcze z niepełnosprawnym synem, który jest w okresie dojrzewania. Jego zachowanie jest przyczyną konfliktów między rodzicami i pozostałymi dziećmi. Najodpowiedniejsza forma poradnictwa w tej sytuacji to poradnictwo a) prawne. b) psychologiczne. c) rodzinne. d) zawodowe.


11. Wartościującym wsparciem osoby niepełnosprawnej jest a) dofinansowanie potrzeb materialnych. b) akceptacja, uznanie, potwierdzenie znaczenia i wartości osoby niepełnosprawnej dla

życia społecznego. c) wprowadzenie osoby niepełnosprawnej w świat kultury i nauki. d) organizowanie uczestnictwa w grupowych zajęciach rehabilitacyjnych.

12. Termin „wsparcie społeczne” osób niepełnosprawnych oznacza a) powszechną pomoc dostępną dla jednostki lub grupy w sytuacjach trudnych,

stresowych. b) mobilizację sił społecznych. c) dofinansowanie potrzeb materialnych i zdrowotnych. d) zorganizowanie dowozu do miejsca rehabilitacji.

13. Gmina określa szczegółowe zasady i odpłatności za usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze na podstawie a) uchwały Rady Gminy. b) wysokości dochodów w rodzinie. c) nie przyznaje, bo robi to inny organ państwowy. d) sprawozdania specjalistów.

14. Dla wzmocnienia zdrowia i poprawy samopoczucia osoby niepełnosprawnej potrzebne jest wsparcie a) informacyjne. b) emocjonalne. c) materialne. d) instrumentalne.

15. Jakość współpracy z rodziną osoby niepełnosprawnej zależy od a) określenia roszczeń rodziny. b) zawartego kontraktu(umowy). c) wysokości dochodów na jednego członka rodziny. d) liczby konsultacji.

16. Współpraca z rodzinami osób niepełnosprawnych ma różne formy. Forma grupowa to

a) interwencja. b) warsztaty i treningi. c) wymiana informacji. d) gromadzenie danych o jednostce.

17. Wolontariat jest szansą dla a) niepełnosprawnych. b) każdej jednostki bez względu na płeć, rasę, wyznanie. c) chorych przebywających w Domach Pomocy Społecznej. d) dzieci przebywających w Domach Dziecka.


18. Karta Wolontariusza to a) zbiór zadań wolontariusza. b) uprawnienie do wejścia do ośrodków pomocowych. c) forma legitymacji. d) zakres powinności wolontariusza i organizacji zatrudniających go.

19. Kartą Praw Osób Niepełnosprawnych jest a) opis działań pomocowych. b) wykaz Instytucji i Organizacji wspomagających osoby niepełnosprawne. c) katalog 10 praw wskazujących najważniejsze obszary działań. d) wykaz świadczeń rodzinnych.

20. Do działań Unii Europejskiej na rzecz osób niepełnosprawnych należy a) zrozumienie problemów niepełnosprawnych. b) walka z dyskryminacją osób niepełnosprawnych. c) nie ma takich działań. d) organizacja obchodów dnia niepełnosprawnych.


KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko............................................................................... Organizowanie wsparcia społecznego Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania Odpowiedź Punkty

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d

Razem:


6. LITERATURA 1. Brudnik E.: Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Cz. II.(s.120) Kielce 2002 2. Chlebińska J.: Anatomia i fizjologia człowieka. Warszawa 1986 3. Doroszewska J.: Pedagogika specjalna. Warszawa 1981 4. Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele

kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994 5. Główny Urząd Statystyczny: Statystyczny opis jakości życia 1990–1995. Informacje

i Opracowania Statystyczne. GUS, Warszawa 1997 6. Główny Urząd Statystyczny: Rocznik demograficzny. GUS, Warszawa 1997 7. Heine M.: Problemy integracji społecznej osób niepełnosprawnych i niedostosowanych.

UZ, Zielona Góra 2001 8. Kawczyńska-Butrym Z.: Rodziny osób niepełnosprawnych. Raport z badań. IS PAN,

Warszawa 1994 9. Kościelska M.: Oblicza upośledzenia. PWN, Warszawa 1995 10. Kowalik S.: Psychospołeczne podstawy rehabilitacji osób niepełnosprawnych.

Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1999 11. Meder J.: Praca socjalna z osobami z zaburzeniami psychicznymi. Wydawnictwo Śląsk,

Katowice 2002 12. Obuchowska I.: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Warszawa 1999 13. Ostrowska A., Sikorska J.: Syndrom niepełnosprawności w Polsce: bariery integracji.

PAN, Warszawa 1996 14. Ostrowska A.: Niepełnosprawni w społeczeństwie: postawy społeczeństwa polskiego

wobec ludzi. Raport z badań. IS PAN, Warszawa 1994 15. Szulc M.: Z doświadczeń psychoterapeutki (fragmenty – Spotkania z podświadomością) 16. Tarnowska E.: Życie codzienne w domach pomocy społecznej. Warszawa 1994 17. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dnia 24.04.2003 r. Dz. U.

Nr 96/2003, poz. 873 18. Warrick A.: Porozumiewanie się bez słów. Komunikacja wspomagająca i alternatywna

na świecie. Warszawa 1999 19. wolontariat.pl/slowniczek.php 20. www.pefron.pl, www.isi.idn.org.pl 21. www.idn.org.pl/edukacja/fio/index.htm 22. bazy.ngo.pl/search/info.asp

Czasopisma: − Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej − Wiadomości Statystyczne − Nowiny Psychologiczne − Polityka Społeczna − Praca Socjalna

Filmy video: − Frida, reż. J. Taymor − Moja lewa stopa, reż. J. Sheridan − Rain Man, reż. B. Levinson − Więcej niż widzieć, reż. Mike Robe

http://www.pefron.pl

http://www.isi.idn.org.pl

http://www.idn.org.pl/edukacja/fio/index.htm

12. Organizowanie wsparcia społecznego

Healthcare

Transcript of 12. Organizowanie wsparcia społecznego