Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Wydział Zarządzania, Informatyki i Finansów

studia podyplomowe

MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO

Joanna Kowalczyk

Ocena członkostwa Polski w Unii Europejskiej

w wymiarze ekonomicznym i społecznym

praca końcowa

Promotor

dr Justyna Zabawa

Wrocław 2015

2

OŚWIADCZENIE

Oświadczam, że pracę niniejszą przygotowałem(am) samodzielnie. Wszystkie dane,

istotne myśli i sformułowania pochodzące z literatury (przytoczone dosłownie

lub niedosłownie) są opatrzone odpowiednimi odsyłaczami. Praca ta nie była w całości

ani w części, która zawierałaby znaczne fragmenty przedstawione w pracy jako oryginalne

(wyniki badań empirycznych, obliczenia, spostrzeżenia, oceny, wnioski, propozycje itp.), przez

nikogo przedłożona do żadnej oceny i nie była publikowana.

Oświadczam, że tekst pracy dyplomowej na nośniku elektronicznym jest identyczny

z tekstem wydrukowanym i nie zawiera znaków niewidocznych na wydruku.

..............................., dnia............................ ................................................. (miejscowość) (podpis)

OŚWIADCZENIE

Wyrażam zgodę / nie wyrażam zgody* na udostępnienie osobom zainteresowanym

mojej pracy dyplomowej.

Zgoda na udostępnienie pracy dyplomowej nie oznacza wyrażenia zgody

na kopiowanie pracy dyplomowej w całości lub w części. Brak zgody nie wyklucza kontroli

tekstu pracy dyplomowej w systemie antyplagiatowym, wyklucza natomiast dopisanie tekstu do

bazy tego systemu.

* niepotrzebne skreślić

..............................., dnia............................ ................................................. (miejscowość) (podpis)

3

SPIS TREŚCI

SPIS TREŚCI ............................................................................................................. 3

WSTĘP ....................................................................................................................... 4

ROZDZIAŁ 1 ............................................................................................................... 6

Rozwój integracji europejskiej i ogólne oceny skutków członkostwa. ......................... 6

ROZDZIAŁ 2 ............................................................................................................. 10

Członkostwo Polski w UE i perspektywa wejścia do strefy euro. .............................. 10

ROZDZIAŁ 3 ............................................................................................................. 15

Korzyści wynikające z przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. ............................. 15

ROZDZIAŁ 4 ............................................................................................................. 21

Analiza i ocena kosztów członkostwa Polski w UE. .................................................. 21

ROZDZIAŁ 5 ............................................................................................................. 25

Sytuacja Polski w Europie i świecie w kontekście członkostwa w UE. ..................... 25

PODSUMOWANIE ................................................................................................... 29

BIBLIOGRAFIA ......................................................................................................... 31

NETOGRAFIA .......................................................................................................... 31

SPIS TABEL I RYSUNKÓW ..................................................................................... 32

4

WSTĘP

Unia Europejska jako wspólnota państw ma obowiązek zapewnienia państwom

członkowskim ochronę praw i własności oraz uczestnictwo w ich rozwoju społecznym i

gospodarczym. Polska z dniem 1 maja 2004r. stając się członkiem Wspólnoty nieustannie

dostosowuje się do standardów unijnych osiągając korzyści jak również ponosząc pewne

straty. Dynamiczny rozwój naszego kraju przeplata się z problemami gospodarczymi i

społecznymi.

Niniejsza praca jest próbą oceny członkostwa Polski w Unii Europejskiej oraz wynikających z

tego zysków, zagrożeń i kosztów dostosowawczych w wymiarze ekonomicznym i

społecznym. Unia Europejska jako najbardziej liczące się w świecie ugrupowanie

integracyjne jest instrumentem budowania pozytywnego wizerunku w Europie, a także na

świecie.

Czas członkostwa Polski we Wspólnocie europejskiej jest czasem ewolucji

gospodarki, ale przede wszystkim zmiany podejścia do integracji, od postrzegania Unii jako

korzyści dla własnych interesów do brania odpowiedzialności za los Europy. Przez 12 lat

Polska stała się państwem, które jest wpływowym członkiem UE, poważanym wśród innych

krajów.

Niniejsza praca pokazuje, że mimo nieuniknionych błędów i niepowodzeń bilans

członkostwa Polski w Unii Europejskiej jest pozytywny. Aspekt ekonomiczny pokazuje jak

będąc we wspólnocie wzrasta rozwój gospodarczo-społeczny kraju. Pośród państw

przystępujących do UE w 2004 i 2007r. Polska bez wątpienia najlepiej wykorzystała szanse,

które daje członkostwo, związane z jednolitym rynkiem czy środkami unijnymi. Wykazała się

mobilizacją i właściwą polityką wewnętrzną, mając jednocześnie wysokie poparcie

społeczeństwa.

Poszczególne rozdziały dotyczą ogólnych aspektów makroekonomicznych, bezpieczeństwa,

wolności, infrastruktury, rynku pracy czy migracji.

Rozdział pierwszy przedstawia zarys rozwoju integracji europejskiej, jej etapy i efekty

rozszerzania Unii oraz ogólne oceny skutków integracji.

W rozdziale drugim wykazano stosunek społeczeństwa polskiego do członkostwa, nadzieje i

obawy z tym związane, a także nastroje społeczne dotyczące przystąpienia do strefy euro.

5

Rozdział trzeci i czwarty koncentruje uwagę na zagadnieniach gospodarczych i społecznych,

wykazując plusy i minusy członkostwa i przedstawiając najważniejsze tendencje

gospodarcze.

Rozdział V koncentruje się na sytuacji Polski na arenie międzynarodowej po wstąpieniu w

szeregi Unii, próbując przedstawić udział UE w kształtowaniu pozytywnego obrazu naszego

kraju w Europie i na świecie.

6

ROZDZIAŁ 1

Rozwój integracji europejskiej i ogólne oceny skutków członkostwa

Koncepcja integracji europejskiej czyli współpracy państw europejskich w aspekcie

gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturalnym została oparta na zasadach równości i

współpracy jej członków.

Jest to forma integracji międzynarodowej i odbywa się na różnych poziomach. Jej

wielopłaszczyznowy charakter polega między innymi na rozszerzaniu współpracy handlowej

czyli znoszeniu ograniczeń, zapewnieniu swobody w przepływie kapitału oraz siły roboczej, a

także na tworzeniu instytucjonalnych mechanizmów i procedur podejmowania decyzji.

Jednocześnie integracja europejska jako wspólnota wykazuje jednolitą strukturę wobec

otoczenia. Najczęściej sam proces integracji przyczynia się do rozwoju gospodarczego

współpracujących państw i zacieśniania tej współpracy między podmiotami1.

Idea wspólnoty powstawała już w Starożytności. Oznaczała ona wówczas wspólne

terytorium, kulturę, obyczaje, wspólne wartości, a także system polityczny i gospodarczy.

Istotnym czynnikiem do scalania państw europejskich była w XIX w. rewolucja naukowo

techniczna. Wiek XX i wybuchy wojen światowych spowodowały tymczasowy upadek

koncepcji spójności, która powróciła dopiero po roku 1945. II wojna światowa uświadomiła

Europie konieczność poszukiwania rozwiązań w celu zapobiegania przyszłym konfliktom

zbrojnym. Powoli powstawały nowe idee. Ekonomicznym uwarunkowaniem procesu

integracji był zbliżony poziom rozwoju gospodarczego państw Europy Zachodniej i

świadomość korzyści wynikających z zacieśnienia współpracy gospodarczej w Europie2.

Francja, Niemcy i Wlk. Brytania były filarami projektu utworzenia Stanów Zjednoczonych

Europy. Cały proces integracji ułatwiały wspólne korzenie chrześcijańskie państw

członkowskich obejmujące wspólny system wartości i dorobek kulturowy.

Integracja europejska jako proces polegający na budowie nowej, jednolitej całości jest

procesem złożonym i składa się z kilku etapów:

1. Strefa wolnego handlu

2. Unia celna

1 Barcz J., Kawecka- Wyrzykowska E., Michałowska- Gorywoda K., Integracja europejska, Wolters Kluwer,

Warszawa 2007. 2 I. Popiuk – Rysińska, Unia Europejska. Geneza, kształt i konsekwencje integracji, Warszawa 1998,

7

3. Wspólny rynek

4. Unia gospodarcza

5. Pełna integracja gospodarcza3.

Zainicjowanie strefy wolnego handlu jako pierwszy etap procesu integracji polegało

likwidacji ceł i innych ograniczeń przy równoczesnym zachowaniu przez kraje członkowskie

autonomii celnej i handlowej w stosunku do pozostałych krajów.

Powstanie unii celnej to nie tylko zniesienie ceł oraz wszelkich ograniczeń wewnętrznych, ale

dodatkowo wprowadzenie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej i ujednolicenie polityki

handlowej wobec krajów trzecich.

Kolejnym etapem jest wspólny rynek utworzony dzięki zapisom Traktatu o powołaniu

Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej podpisanego w Rzymie. Traktat zakładał miedzy

innymi usunięcie barier dzielących Europę i zniesienie ograniczeń w wymianie

międzynarodowej poprzez swobodny przepływ towarów, kapitału oraz siły roboczej i usług

między członkami wspólnoty4.

Czwarty etap to Unia Gospodarczo Walutowa. Obejmuje ona wszystkie elementy

wspólnego rynku i wiąże się z koordynacją polityk gospodarczych i fiskalnych czyli ustalanie

wspólnych celów, koordynowanie budżetów oraz wspólną polityką walutową i wspólną

walutą – euro.

Unia polityczna tj. pełna integracja jest ostatecznym celem integracji europejskiej

czyli ostatnim jej etapem. Można tu mówić o tworzeniu jednego państwa poprzez pełną

unifikację systemów gospodarczych państw w zakresie polityki wewnętrznej i zewnętrznej

włącznie z polityką zagraniczną. Ważny cel takiej integracji stanowi obrona i bezpieczeństwo.

Obecny proces integracji europejskiej zapoczątkowany został po II wojnie światowej.

Głównym motywem była potrzeba zaprowadzenia nowego ładu w Europie. Odbudowa

gospodarek europejskich oraz zapewnienie narodom bezpieczeństwa wymagało

skoordynowanych działań przywódców europejskich. Ważnymi czynnikami stały się tu

porozumienia gospodarcze oraz pomocowy Plan Marshalla będący jedną z najważniejszych

inicjatyw.

W 1949 roku w Waszyngtonie kraje Europy Zachodniej - Belgia, Dania, Francja,

Holandia, Islandia, Wielka Brytania oraz USA i Kanada podpisały Sojusz Północnoatlantycki

3 Nowak - Far A., Ekonomiczny wymiar integracji europejskiej w: Integracja europejska, pod. red. K.

Wojtaszczyka, Poltext, Warszawa 2011. 4 Barcz J., Kawecka- Wyrzykowska E., Michałowska- Gorywoda K., Integracja europejska, Wolters Kluwer,

Warszawa 2007.

8

(NATO), który był zbiorowym paktem bezpieczeństwa. Pierwsze plany współpracy między

Belgią, Holandią i Luksemburgiem powstały już na początku 1948 roku. Państwa te

stworzyły unię celną, czyli organizację, w ramach której zlikwidowano przeszkody w handlu

wewnętrznym oraz uzgodniono wspólną taryfę na produkty importowane z krajów trzecich, a

także ustanowiono wolny rynek pracy dla ich obywateli. Sukces jaki odniosły kraje

Beneluksu dzięki integracji przyczynił się do upowszechnienia idei zjednoczonej Europy.

Efektem Kongresu Haskiego było powstanie w 1949 roku Rady Europy z siedzibą w

Strasburgu . Dzięki jej działalności przyjęto wiele konwencji, które stworzyły standardy

rozwiązań prawnych. Przede wszystkim opracowano Europejską Konwencję Praw Człowieka

w 1950 roku5.

Kolejnym krokiem było utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali czyli

organizacji, która skupiać miała pod sobą cały przemysł węglowy w Europie. Było to

ważnym krokiem do stworzenia wspólnoty, koordynującej działania tego sektora gospodarki.

Jednocześnie organizacja ta stała się fundamentem pod Unię Europejską i przyczyniła do

poszerzania struktur integracji europejskiej.

W 1957 roku grupa sześciu państw, wchodzących w skład Europejskiej Wspólnoty

Węgla i Stali podpisało kolejną międzynarodową umowę - Traktat Rzymski, rozpoczynający

działalność Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, a także Europejskiej Wspólnoty Energii

Atomowej. Ustalenia Rzymskie podobnie jak Traktat Paryski, były niezwykle ważny

dla rozwoju Unii Europejskiej ponieważ Traktat Rzymski pozwalał na przyjęcie Europejskiej

Wspólnocie Gospodarczej osobowości prawnej. Było to niezwykle istotne dla tworzenia

odpowiednich struktur prawnych oraz dawało możliwość ingerowania w prawo wewnętrzne

krajów. Traktat rzymski określał również cele i zasady wspólnej polityki rolnej (WPR)6.

W 1960 r z inicjatywy Zjednoczonego Królestwa zostaje podpisana konwencja o

utworzeniu Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), a dwa lata później

wprowadzono Wspólną Politykę Rolną.

Stworzona w 1968 roku Unia Celna znosi cła na towary przemysłowe i wprowadza Wspólną

Taryfę Celną. Wspierać te działania miała oczywiście wspólna, jednolita polityka handlowa

dbając o wolną konkurencję.

Początek lat 70-tych i kryzys światowego systemu walutowego był bodźcem dla

państw EWG do podjęcia wspólnych działań w celu obrony przed gwałtownymi wahaniami

5K.Wojtaszczyk, Integracja europejska, Poltext, Warszawa 2011.

6 Nowak - Far A., Ekonomiczny wymiar integracji europejskiej w: Integracja europejska, pod. red. K.

Wojtaszczyka, Poltext, Warszawa 2011.

9

kursowymi i ich niekorzystnymi skutkami. Celem polityki ekonomicznej było

przezwyciężenie skutków stagnacji oraz pobudzenie inwestycji i ograniczenie bezrobocia

przyspieszając rozwój gospodarczy7.

Wszystkie działania w kierunku stworzenia Unii Europejskiej nabierały tempa.

Ostatecznym katalizatorem było zburzenie muru berlińskiego dające możliwość trwałego

zjednoczenia państw niemieckich.

7 lutego 1992 roku, w Maastricht, podpisany został Traktat o Unii Europejskiej, który

poszerzał i pogłębiał integrację. 1 stycznia 1993r. zostaje utworzony Jednolity Rynek.

Następne etapy to wybory do Parlamentu Europejskiego i poszerzanie Wspólnoty o kolejne

państwa. W 1999r. wspólna waluta zostaje wprowadzona na rynki pieniężne. Za politykę

pieniężną Unii Europejskiej, określaną i prowadzoną w euro, odpowiada Europejski Bank

Centralny (EBC)8. Trzy lata później następuje wprowadzenie do obiegu banknotów i monet

euro.

W międzyczasie w Nicei podpisano Traktat posiadający założenia poszerzenia Unii

Europejskiej, kwestie statutowe Trybunału Sprawiedliwości oraz deklarację w sprawie

przyszłości Unii wprowadzając również reformy instytucjonalne9.

1 maja 2004 Polska wraz z dziewięcioma innymi krajami wstępuje w szeregi Unii

Europejskiej otwierając przed Polakami zupełnie nowe perspektywy. Dla Polski oznaczało to

definitywne odcięcie od komunistycznej historii Polski stając się członkiem nowoczesnej,

wolnej Europy.

7 Nowak - Far A., Ekonomiczny wymiar integracji europejskiej w: Integracja europejska, pod. red. K.

Wojtaszczyka, Poltext, Warszawa 2011. 8 Barcz J., Kawecka- Wyrzykowska E., Michałowska- Gorywoda K., Integracja europejska, Wolters Kluwer,

Warszawa 2007. 9K.Wojtaszczyk, Integracja europejska, Poltext, Warszawa 2011.

10

ROZDZIAŁ 2

Członkostwo Polski w UE i perspektywa wejścia do strefy euro

Zanim jednak Polska dołączyła do Wspólnoty, problemy związane z procesem

przystosowania i akcesji Polski do Unii skutkowały podzieleniem społeczeństwa na

zwolenników i przeciwników. Pesymizm części opinii publicznej wynikał głównie z dystansu

jaki dzielił Polskę od zachodnich państw Europy oraz utraty niezależności. Liczne badania

przeprowadzane przez CBOS ukazywały zmieniające się nastroje w społeczeństwie w miarę

zbliżania się daty włączenia Polski w skład państw Wspólnoty Europejskiej. Po tym zdarzeniu

społeczeństwo w większości poparło wizję członkostwa swojego kraju we Wspólnocie10

.

Polska jako jeden z nielicznych krajów nie doznała tzw. szoku postakcesyjnego czyli

spadku poparcia dla członkostwa naszego kraju w zintegrowanej Europie. Analizując wyniki

badania opinii społecznej na przekroju lat w skali całego społeczeństwa wyraźnie widać

niesłabnące poparcie dla integracji. Oczywiście jest ono różne w zależności od struktury

społecznej czyli dochodów, wykształcenia czy miejsca zamieszkania, niemniej jednak różnice

te ulegają zmniejszeniu11

. Faktem jest, że w roku 2013 nastąpiło nieznaczne osłabienie

poparcia przez społeczeństwo, jednak już w roku kolejnym wyraźnie wzrosło powracając do

wysokiego poziomu z 2007r. Warto wspomnieć, iż Polacy swoje poparcie dla członkostwa

wiążą zdecydowanie z sytuacją kraju, a nie koniecznie osobistą.

10

http://tematy.biznes.gazetaprawna.pl. 11

CBOS, 10 lat członkostwa Polski W Unii Europejskiej, nr 52/2014, Warszawa 2014.

11

Rys.1.1.

Źródło: CBOS

Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej bez wątpienia wiąże się ze zwiększeniem

wiarygodności na arenie międzynarodowej. Poprawia bezpieczeństwo kraju i stabilność

gospodarczą. Ma zdecydowany wpływ na szybszy rozwój gospodarki i jej modernizację

poprzez obroty handlowe, poziom inwestycji zagranicznych czy fundusze strukturalne. Dzięki

temu nie tylko zmniejszamy dystans cywilizacyjny w stosunku do krajów starej Unii, ale

również dysproporcje między różnymi regionami w kraju. Ważny aspekt to wsparcie dla

rolnictwa i poszerzenie rynków zbytu12

. Wspólnota europejska stała się środkiem niezbędnym

do postępu cywilizacyjnego, który gwarantuje szeroki dostęp do europejskiego potencjału

naukowego i kulturowego. Niewątpliwym plusem jest swobodne przemieszczanie się i

podejmowanie pracy w krajach unijnych.

Niestety obok korzyści wynikających z członkostwa Polski w UE istnieje również

szereg skutków negatywnych. Jednym z nich jest restrykcyjne prawo unijne związane z

prawem pracy czy ochroną środowiska, stanowiące istotny problem dla wielu

przedsiębiorstw. Ograniczenie suwerenności Polski poprzez konieczność dostosowywania się

do decyzji organów unijnych, na które jako kraj o słabej pozycji mamy niewielki wpływ.

Ustawodawstwo polskie dostosowano w pełni do prawa wspólnotowego. Za tworzenie i

wdrażanie tego prawa odpowiedzialne są instytucje tj. Rada Unii Europejskiej jako organ

12

CBOS, 10 lat członkostwa Polski W Unii Europejskiej, nr 52/2014, Warszawa 2014.

12

reprezentujący interesy państw członkowskich, współdecydujący Parlament Europejski oraz

Komisja Europejska jako organ wykonawczy13

.

Efekty polskiej integracji z Europą można oceniać z różnych perspektyw. Jedną z nich

jest wymiar polityczny czyli ocena obszaru bezpieczeństwa i stabilności państwa. W

wymiarze międzynarodowym możemy określić wpływ rozszerzenia na pozycję naszego kraju

lub całej Wspólnoty. Inne niezwykle ważne aspekty to sytuacja społeczna i gospodarcza

Polski, w tym oszacowanie wpływu członkostwa na poszczególne segmenty funkcjonowania

gospodarki w zestawieniu z innymi państwami14

. Właśnie poprawa sytuacji społeczno-

gospodarczej stanowiła podstawowe oczekiwania Polaków w związku z przystąpieniem do

UE.

Dokonując ogólnej oceny sytuacji gospodarczej Polski jako członka Wspólnoty nie

można zapominac o zakresie czasowym. Podczas dwunastu lat członkostwa polska

gospodarka będąc uzależnioną od gospodarki europejskiej, ulegała rozmaitym wahaniom. Na

sytuację naszego państwa istotny wpływ miał miedzy innymi kryzys w strefie euro, sytuacja

w Grecji czy powolny i nierównomierny wzrost gospodarczy w Unii. Niemniej jednak

poparcie dla UE w Polsce pozostało na wysokim poziomie niezależnie od koniunktury

gospodarczej15

.

Kryzys europejski miał istotny wpływ na aktywność gospodarczą w Polsce. Recesja w

gospodarkach strefy euro spowodowała zmniejszenie się polskiego eksportu oraz znaczne

spadki produkcji sprzedanej. Nastąpił też spadek zatrudnienia i wzrost bezrobocia.

Jednocześnie malało tempo wzrostu kredytu udzielanego gospodarstwom domowym i

przedsiębiorstwom, co skutkowało wyhamowaniem aktywności inwestycyjnej. Pomimo tego,

konsumpcja w Polsce stałą się istotnym czynnikiem wzrostu gospodarczego.

Dobra w porównaniu z innymi państwami członkowskimi kondycja gospodarcza Polski w

czasie kryzysu przyspieszyła proces wyrównywania poziomu gospodarczego do średniej

unijnej

Osłabienie kursu złotego mimo, że zwiększyło wartość zadłużenia zagranicznego przyczyniło

się jednocześnie do poprawy konkurencyjności polskich produktów i również było

czynnikiem wspierającym wzrost PKB. Między 2007 a 2012 rokiem polski PKB zwiększył

13

NBP Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Warszawa 2014. 14

Nowak - Far A., Ekonomiczny wymiar integracji europejskiej w: Integracja europejska, pod. red. K.

Wojtaszczyka, Poltext, Warszawa 2011. 15

https://www.msz.gov.pl/ 1 Gospodarczo - społeczne efekty członkostwa Polski w Unii Europejskiej

uwzględnieniem wpływu rozszerzenia na UE-15.

13

się o 18,2% co stanowiło najlepszy wynik w UE16

. PKB per capita wyniósł w Polsce w 2012r

66,2%.

Pomimo poparcia członkostwa Polski we Wspólnocie, które utrzymuje się na

stabilnym, wysokim poziomie, poziom akceptacji dla wprowadzenia wspólnej europejskiej

waluty jest zdecydowanie niski. Strefa euro budzi negatywne reakcje większości Polaków.

Plany wspólnej waluty odbierane są często jako niekorzystne dla polskiej gospodarki.

Dodatkowo nie do końca przezwyciężony kryzys strefy euro oraz finansowe problemy Grecji

wzmacniają obawy i pesymizm społeczeństwa polskiego. Według badań przeprowadzonych

przez CBOS od roku 2002 poparcie dla zastąpienia złotego walutą euro stopniowo słabnie w

kolejnych latach.

Rys. 2.1.

Poparcie społeczeństwa polskiego dla wprowadzenia waluty euro

Źródło: CBOS

Oprócz obaw społeczeństwa związanych ze wzrostem cen, wyższymi kosztami życia

czy niekorzystnym kursem wymiany złotego na euro jest jeszcze obawa związana z

dysproporcją w rozwoju ekonomicznym Polski a starszymi członkami Wspólnoty.

16

https://www.nbp.pl/publikacje/polska_wobec_swiatowego_kryzysu_gospodarczego, 2009.

14

Utrzymanie wspólnej waluty przez kraje członkowskie wymaga silnej integracji i koordynacji

polityki finansowej i gospodarczej17

.

Integracja monetarna stanowi jednak najwyższy stopień integracji ekonomicznej z

gospodarką światową. Jednolita waluta usprawnia funkcjonowanie jednolitego rynku. Dlatego

tak istotna jest świadomość społeczeństwa dotycząca zarówno korzyści jak i zagrożeń

wynikających z posiadania wspólnej waluty. Podstawową korzyścią jest eliminacja ryzyka

związanego ze zmianą kursu złotego wobec euro i większa stabilizacja walutowa. Poza tym

następstwem wspólnego pieniądza jest lepsza przejrzystość cen oraz obniżenie stóp

procentowych. Ograniczenie kosztów pozyskiwania kapitału powinno sprzyjać inwestycjom.

Nie bez znaczenia są też ułatwienia dla podróżujących.

Najistotniejszym kosztem przystąpienia do strefy euro jest utrata autonomicznej

polityki pieniężnej i kursowej. Potrzeby gospodarcze Polski mogą niekoniecznie pokrywać się

z polityką pieniężną EBC. Inne zagrożenie stanowi ryzyko inflacji związane zarówno z

czynnikami podażowymi jak i popytowymi. Do tego dochodzą koszty krótkookresowe mające

związek z wprowadzaniem euro do obiegu i zacieśnieniem polityki makroekonomicznej18

.

Skutki przystąpienia Polski do strefy euro są postrzegane zupełnie inaczej przez

przeciwników i zwolenników tej decyzji. Kryzys w strefie euro opóźnił perspektywę wejścia

do niej, a polskie społeczeństwo stało się bardziej sceptyczne. Bez względu na opinie

społeczeństwa, na dzień dzisiejszy Polska nie spełnia kryteriów pełnego uczestnictwa w Unii

Gospodarczej i Walutowej. Ważna jest jednak znajomość funkcjonowania mechanizmów tej

strefy zanim zapadnie decyzja o wprowadzeniu mechanizmu ERM2.

17

CBOS, 10 lat członkostwa Polski W Unii Europejskiej, nr 52/2014, Warszawa 2014. 18

NBP Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Warszawa 2014.

15

ROZDZIAŁ 3

Korzyści wynikające z przystąpienia Polski do Unii Europejskiej

Podsumowanie zysków i strat wynikających z przystąpienia Polski do UE

uaktualniane co roku wypada niewątpliwie pozytywnie. Decyzja ta przyniosła naszemu

państwu wiele korzyści. Odkąd staliśmy się państwem członkowskim wspólnoty Polska

wiele zyskała.

Na wstępie warto wspomnieć o korzyściach geopolitycznych związanych z

zewnętrznym przesunięciem granicy Unii Europejskiej. Nastąpiło wzmocnienie pozycji

Polski na arenie światowej oraz dało możliwość udziału w kreowaniu unijnej polityki

zagranicznej i wyznaczaniu kierunków rozwoju polityki unijnej. Jako członek UE Polska ma

możliwość wpływania na podejmowane przez organizację decyzje zarówno polityczne jak i

prawne oraz na modyfikowanie jej opinii i stanowisk w różnych dziedzinach życia

politycznego, gospodarczego i społecznego19

.

Ważną korzyścią polityczną jest zwiększenie stabilności wzrostu poziomu bezpieczeństwa

zarówno wewnętrznej jak i regionalnej. Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony (WPBiO)

zobowiązuje kraje członkowskie do udzielenia pomocy i wsparcia w przypadku zbrojnej

agresji jak również zapobiegania konfliktom i pomoc w zapewnianiu pokoju. Pełne

członkostwo w Unii Europejskiej zdynamizowało zaangażowanie Polski w realizację

Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony biorąc aktywny udział w pracach służących

rozwojowi zdolności wojskowych reagowania kryzysowego UE. Wspólne działania państw

członkowskich UE mogą wywierać o wiele większy wpływ na wydarzenia światowe, niż

działając w pojedynkę20

.

Najbardziej zauważalne pozytywne skutki interakcji, a także najbardziej obiektywne

dotyczą skali makroekonomicznej. Do licznych sukcesów można zaliczyć znaczący postęp

gospodarczy, wzrost zamożności społeczeństwa oraz wzrost konkurencyjności polskich firm

lokujących swoje produkty i usługi na rynkach zagranicznych. Zmniejszyło się ryzyko

biznesowe i znacząco poprawiła się atrakcyjność inwestycyjna i wiarygodność finansowa

Polski, a także zwiększyło się bezpieczeństwo obrotu gospodarczego.

19

Konarzewska A., Raport Członkostwo w Unii Europejskiej- korzyści dla Polski. 20

Ryszard Zięba, Polska we wspólnej polityce bezpieczeństwa i obrony, „Polityka i Społeczeństwo” 10/2012.

16

Członkostwo Polski w Unii Europejskiej przyczyniło się do poprawy wiarygodności

inwestycyjnej Polski i znaczącego wzrostu napływu kapitału zagranicznego. Polska stała się

jedną z bardziej atrakcyjnych stref inwestycyjnych21

. Między innymi poprzez chłonny rynek

wewnętrzny i duży potencjał związany ze znaczną ilością osób aktywnych zawodowo w

porównaniu z innymi krajami członkowskimi. łatwy dostęp do niewykwalifikowanych

pracowników oraz do specjalistów w różnych branżach wpływa na wzrost kapitału

zagranicznego, a to z kolei na wzrost modernizacji gospodarki krajowej stymulując potencjał

eksportowy22

.

Większość inwestycji zagranicznych pochodzi z krajów Wspólnoty. W 2012 roku wzrost

udziału inwestycji w stosunku do PKB był prawie dwukrotnie większy niż w roku 2003. Na

atrakcyjność inwestycyjną Polski istotny wpływ ma jednolity rynek, a co za tym idzie

stabilność uregulowań prawnych oraz coraz głębsza integracja gospodarek23

.

Członkostwo we Wspólnocie Europejskiej dało nam wiele możliwości rozwoju

gospodarki głównie dzięki środkom finansowym z funduszy strukturalnych i spójności UE.

Polacy wykazali się zaradnością i wiedzą dotyczącą właściwego wykorzystania unijnych

grantów.

Na lata 2014 do 2010 Unia Europejska przeznaczyła dla Polski 82,5 mld euro.

Fundusze Strukturalne jako instrumenty Polityki Strukturalnej Unii Europejskiej wspierają

restrukturyzację i modernizację gospodarek krajów UE. Wpływają na zwiększenie spójności

ekonomicznej i społecznej całej Unii. Mają one przyczynić się przede wszystkim do poprawy

sytuacji społecznej i gospodarczej krajów Unii poprzez zmniejszanie różnic w poziomie życia

ludności, rozwój infrastruktury regionalnej, a także wzrost zatrudnienia.

Środki finansowe z funduszy strukturalnych dały nam możliwość zmniejszenia dystansu

cywilizacyjnego w stosunku do innych krajów UE oraz wyrównanie dysproporcji w poziomie

życia między różnymi regionami kraju, a zwłaszcza między miastem i wsią. Środki te dały

nam możliwość inwestycji m.in. w kluczowe połączenia drogowe, badania naukowe,

cyfryzację kraju czy rozwój przedsiębiorczości24

. Dzięki otrzymanym środkom finansowym

wyremontowano wiele dróg, wyposażono sale komputerowe w wielu szkołach, czy

dofinansowano działalności firm i prywatnych przedsiębiorstw jednocześnie wspierając

przedsiębiorczość poprzez fundusze na rozpoczęcie działalności gospodarczej oraz na

21

Nowak - Far A., Ekonomiczny wymiar integracji europejskiej w: Integracja europejska, pod. red. K.

Wojtaszczyka, Poltext, Warszawa 2011. 22

http://tematy.biznes.gazetaprawna.pl. 23

Konarzewska A., Raport Członkostwo w Unii Europejskiej- korzyści dla Polski. 24

Tkaczyński J. W., Willa R., Świstak M., Fundsze UE 2007-2013, Wyd. UJ, Kraków 2008.

17

promocję zatrudnienia poprzez dofinansowywanie staży dla bezrobotnych, kursów i szkoleń

zawodowych. Czynnikami stymulującym przedsiębiorczość są granty przewidziane na

realizację nowych inwestycji, jak np. założenie, rozbudowa lub nabycie przedsiębiorstwa.

Z funduszy unijnych skorzystały też w dużym stopniu instytucje oświatowe finansując z nich

m.in. boiska szkolne, orliki, remonty szkół i przedszkoli oraz programy unijne w szkołach

dotyczące nauki, kultury czy sportu25

.

Unijne dopłaty do projektów inwestycyjnych przeznaczone na rozwój biednych i zacofanych

terenów przyczyniły się do rozbudowy krajowej infrastruktury transportowej oraz

energetycznej. Jednym z celów szczegółowych była „budowa i modernizacja infrastruktury

technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski”

realizowana w oparciu o Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ), Program

Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PORPW) czy Regionalne Programy Operacyjne

(RPO). Środki te wykorzystano do projektów związanych z rozwojem miast, ochroną

środowiska i tworzeniem nowych miejsc pracy. Dzięki temu nastąpił spadek stopy bezrobocia

i wzrost zatrudnienia wysoko wykwalifikowanych pracowników zwiększając tym samym

konkurencyjność gospodarki narodowej na wspólnym rynku europejskim oraz innowacyjność

polskiej gospodarki.

Istotna korzyścią integracji ze wspólnotą jest jej oddziaływanie na obroty handlowe ze

względu na panującą na wspólnym europejskim rynku swobodę przepływu czterech wolności

(towarów, usług, pracy i kapitału) stwarzając korzystniejsze warunki dla polskich

producentów-eksporterów. Umożliwia im to większy i szerszy eksport naszych towarów na

inne rynki europejskie. Dynamicznie rosnący eksport towarów i usług przyczynił się do

stabilizacji wzrostu gospodarczego w czasie globalnego kryzysu gospodarczego.

Zwiększenie wymiany handlowej z Unią Europejską znacząco przyczyniło się do zwiększenia

wielkości polskiego PKB. W 2013 r. eksport polskich towarów do UE osiągnął rekordową

wartość 114 mld euro(niemal trzykrotnie wyższy niż w 2003 r.)26

.

Świadczy to między innymi o poprawie konkurencyjności gospodarki polskiej oraz wzroście

zapotrzebowania na polskie produkty i usługi za granicą.

Jednoczesny wzrost importu stanowi o rosnącym popycie polskich konsumentów, a także

zapotrzebowaniu producentów na surowce i dobra inwestycyjne, które unowocześniają

technologię i zwiększają konkurencyjność27

.

25

Komunikat z badań CBOS, 52/2014. 26

Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Raport Polskie 10 lat w Unii, Warszawa 2014. 27

Konarzewska A., Raport Członkostwo w Unii Europejskiej- korzyści dla Polski.

18

Jednolity Rynek wpływa również na rozwijanie współpracy firm przemysłowych z

koncernami europejskimi, zwiększenie rozmiarów wymiany handlowej poprzez zniesienie

ceł, barier taryfowych i pozataryfowych (m.in. wyeliminowanie kontroli i formalności

administracyjno-celnych, ograniczeń technicznych, zmniejszenie kosztów transportu) oraz

wzrost poziomu inwestycji zagranicznych. Tym samym wzrasta rozwój i modernizacja

gospodarki Polski. Na wysokie tempo wzrostu gospodarczego w Polsce ogromny wpływ miał

wzrost wydajności pracy. Dzisiejsza polską wydajność pracy szacuje się na poziomie około

72% średniej UE, co przy relatywnie niskim wzrostem wynagrodzeń zwiększa

konkurencyjność polskiej gospodarki i również ma wpływ na wzmocnienie eksportu. Wzrost

wydajności czynników produkcji oraz wzrost zasobów kapitału z bezpośrednich inwestycji

zagranicznych przyczynił się do szybkiego procesu realnej konwergencji z UE28

.

Należy podkreślić fakt, że proces integracji gospodarczej i finansowej prowadzi do

długookresowego podniesienia konkurencji na wspólnym rynku, a co za tym idzie, do

wzrostu jakości oferowanych produktów i zwiększeniu ich dostępności dla konsumentów,

przy jednoczesnym obniżeniu ich cen co zasadniczo zmniejsza jednostkowe koszty pracy,

zwiększając korzyści ze skali oraz obniżając inflację29

. Zmiana realnych jednostkowych

kosztów pracy pokazuje, że wzrost siły nabywczej Polaków z mniejszego wzrostu cen

produktów w stosunku do innych państw członkowskich co pozwoliło na utrzymanie

wysokiej konkurencyjności polskiej gospodarki.

Wejście Polski do Unii Europejskiej miało wpływ również na innowacyjność inwestycji

usługowych, zaczęto wytwarzać dobra o wyższym stopniu zaawansowania technicznego

zwłaszcza przy produkcji komputerów czy wyrobów farmaceutycznych. Można też mówić o

zwiększeniu wydatków na działalność badawczo-rozwojową.

Do plusów przynależności Polski do UE należy zaliczyć szanse rozwojowe polskiej

wsi w postaci różnego rodzaju korzyści dla rolnictwa i rolników, zwłaszcza zapewnienie

rolnikom bezpośrednich dopłat do produkcji rolnej oraz poprzez realizację programów

restrukturyzacyjnych i modernizacyjnych obszarów wiejskich. Ważnym czynnikiem jest

poszerzenie rynku zbytu dla polskiej żywności oraz jej promocja. Umożliwia to znaczną

poprawę sytuacji polskiego rolnictwa i obszarów wiejskich oraz zapewni polskim rolnikom

równą konkurencję z producentami unijnymi. Rolnictwo polskie stając się częścią sektora

28

Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Raport Polskie 10 lat w Unii, Warszawa 2014. 29

Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, <http://www.ukie.gov.pl>.

19

rolnego Unii Europejskiej uzyskało dostęp do wielu mechanizmów pomocowych

wynikających ze Wspólnej Polityki Rolnej (WPR).

Oprócz bezzwrotnych dotacji Unia Europejska udostępnia Polsce instrumenty zwrotne

w postaci pożyczek i kredytów dla przedsiębiorstw i samorządów.

Obecność w Unii Europejskiej oprócz korzyści ekonomicznych i gospodarczych

przynosi szereg pozytywnych skutków społeczno-kulturalnych. Pierwszym jest wejście do

strefy Schengen pozwalające na swobodne podróżowanie po większości państw europejskich

bez konieczności kontroli paszportowych. Jest to niewątpliwie ogromna korzyść ułatwiająca

podróżowanie i wyjazdy do pracy.

Członkostwo w Unii Europejskiej przyczyniło się znacznie do poprawy jakości

kształcenia w Polsce dzięki aktywizacji procesów wymiany naukowej młodzieży i studentów.

Dla wielu studentów pojawiła się szansa na rozwijanie swoich umiejętności na zagranicznych

uczelniach oraz na uczestnictwo w programach wymiany naukowej studentów i młodzieży,

takich jak Sokrates/Erasmus. Pozwala to na kształcenie w państwach członkowskich UE,

możliwość uczestnictwa we wspólnotowych programach edukacyjnych i podnoszenie jakości

kształcenia. Możliwości te zwiększają szanse na zatrudnienie i pozytywne efekty podnoszenia

konkurencji pomiędzy uczelniami wyższymi.

Polscy pracownicy naukowi również mają możliwości brania udziału w programach

badawczo-rozwojowych i unijnych projektach naukowych. Dzięki temu uzyskują nowe

możliwości kształcenia oraz doskonalenia kwalifikacji zawodowych w którymś z krajów UE

na zasadach niedyskryminacyjnych , co zwiększa specjalizację i profesjonalizm. Jest to

zarówno okazja dla rozwoju polskiej nauki dostosowując ją do standardów światowych, jak i

pozytywny wpływ na rozwój gospodarki Polski30

. Wynikają z tego zarazem korzyści

kulturowe polegające na zbliżaniu do obywateli innych państw członkowskich, swobody

kontaktów i wymiany doświadczeń, a także tworzenie świadomości europejskiej. Integracja

sprzyja rozwojowi kultury i kształceniu języków obcych.

Niewątpliwą korzyścią dla zwykłego obywatela jest możliwość swobodnego podejmowania

pracy na terenie wszystkich jej krajów. Zwiększenie mobilności polskich pracowników

zatrudnianych w wielu państwach UE, bez konieczności uzyskiwania uciążliwych pozwoleń

ma niepodważalny wpływ na spadek bezrobocia w Polsce. Należy również wspomnieć o

kompleksowej pomocy dla osób starszych na rynku pracy, którą umożliwia Program

Solidarność Pokoleń i działania dla zwiększenia aktywności zawodowej osób w wieku 50+.

30 Anna Konarzewska, Raport: Członkostwo w UE-korzyści dla Polski, 2007r.

20

Rys. 3.1.

Stopa bezrobocia w Polsce 2000 – 2015

Źródło: GUS

Innym pozytywnym efektem członkostwa jest podwyższenie poziomu ochrony praw

konsumentów. Od stycznia 2005 r. działa w Polsce Europejskie Centrum Informacji

Konsumenckiej (ECIK), którego celem jest zapewnienie konsumentom właściwej pomocy w

dochodzeniu roszczeń na wspólnym, europejskim rynku. Działanie te finansowane są w 70%

ze środków unijnych. Polska jest również członkiem systemu szybkiego powiadamiania o

produktach niebezpiecznych dla państw członkowskich Unii Europejskiej (RAPEX). Ma on

na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów na

obszarze jednolitego rynku Wspólnoty31

.

Dzięki temu, że staliśmy się obywatelami zjednoczonej Europy, a unijna polityka

konsumencka jest jednym z podstawowych elementów funkcjonowania rynku europejskiego,

poprawie uległ zakres ochrony zarówno ochrony zdrowia, jak i pomocy konsularnej dla osób

podróżujący nie tylko po terenie UE, ale na całym świecie.

31

Komunikat z badań CBOS, 52/2014.

21

ROZDZIAŁ 4

Analiza i ocena kosztów członkostwa Polski w UE

Pojęcie kosztu związanego z członkostwem Polski w UE nie jest jednoznaczne i

dlatego jest trudne do oszacowania. W pojęciu kosztów nie można uwzględniać nakładów

związanych z z przyjęciem przez Polskę unijnych norm i standardów dotyczących

infrastruktury, bezpieczeństwa (np. pracy, produktów) czy ochrony środowiska ponieważ

nakłady te w rezultacie przynoszą korzyści dla kraju podobnie jak współfinansowanie

funduszy pomocowych. Jednak jeśli nakłady te przewyższają korzyści bądź stanowią znaczne

utrudnienie dla funkcjonowania niektórych sektorów gospodarki mogą stanowić już koszty

(straty). Przykładowo sumy wpłacane przez Polskę do budżetu UE z tytułu członkostwa

niekoniecznie stanowią koszt jeśli zestawimy je z rozmiarami funduszy pomocowych

trafiających do naszego kraju32

. Dlatego minusy integracji są znacznie trudniejsze do

uchwycenia.

Jednakże spełnienie pewnych norm unijnych może stanowić i stanowi problem dla niektórych

przedsiębiorstw, aby mogły zostać dopuszczone do wspólnego rynku. Sytuacja taka powoduje

dodatkowe nakłady, jakie muszą ponieść podmioty gospodarcze, jednocześnie okresowe

osłabienie ich pozycji na rynku konkurencji, co w konsekwencji może nawet zmusić małe i

średnie przedsiębiorstwa do zakończenia działalności33

. Zmiany strukturalne oznaczają często

ograniczenie rozmiarów lub całkowite zaniechanie produkcji w niektórych dziedzinach.

Wynika z tego, że bardziej restrykcyjne prawo unijne może powodować napięcia społeczne i

utratę pracy przez niektóre grupy społeczno-zawodowe. Wiedząc jednak o potrzebie zmian

strukturalnych należało by się zastanowić czy negatywne efekty sektorowe nie są korzystne

dla gospodarki jako całości mając na uwadze chociażby wzrost PKB. Faktem jest też, że

przyspieszenie restrukturyzacji zawsze łączy się z powiększeniem bezrobocia w tych

regionach gdzie zlokalizowane są głównie przemysły już starzejące się, a także te, w których

występował rozwój o charakterze jednostronnym. Należy wziąć pod uwagę, że koszty

transformacji gospodarczej nie są ceną członkostwa w Unii, ale ceną wieloletniego

zapóźnienia gospodarki polskiej34

. Poza tym wzrost konkurencyjności w sferze gospodarczej

32

http://tematy.biznes.gazetaprawna.pl. 33

Komunikat z badań CBOS, 52/2014. 34

http://www.kozminski.edu.pl.

22

będący efektem korzystnym dla Polski również może powodować upadek

niekonkurencyjnych firm.

Kosztem wejścia do Unii Europejskiej jest niewątpliwie wzrost biurokracji oraz koszty

z tym związane przez konieczność wprowadzenia licznych procedur wymaganych przez

prawo unijne. Trudnym do sprostania zadaniem są również zawiłe kwestie proceduralne

dotyczące różnych dotacji i pomocy z funduszów strukturalnych wynikające m.in. z

zapewnienia środków na współfinansowanie oraz niewłaściwie przygotowane projekty

inwestycyjne i programy operacyjne. Warto jednak dodać, że Polska wraz z upływem czasu

coraz lepiej radzi sobie z wykorzystywaniem środków unijnych35

.

Dla wielu grup społecznych istotne znaczenie będą miały koszty polityczne. Wiąże się

to z koniecznością przekazania przez państwo szeregu swoich kompetencji na rzecz organów

Wspólnoty, np. w zakresie kształtowania polityki m.in. handlowej, rolnej, docelowo -

monetarnej. , co często uważane jest za ograniczenie i utratę suwerenności kraju. Zależność

polityczna powoduje utratę istotnej część swobodnego decydowania o niektórych sferach

życia zwłaszcza gospodarczego. Należałoby jeszcze wziąć pod uwagę fakt różnych kultur i

historii co jak uważa część społeczeństwa może stanowić źródło konfliktu.

Typowym kosztem członkostwa w aspekcie społecznym jest wzrost emigracji wysoko

kwalifikowanych specjalistów do innych krajów Unii Europejskiej. Odpływ kadr wyższego

szczebla, z jakim mamy do czynienia może mieć negatywnie skutki dla naszej gospodarki.

Szczególną grupę wśród personelu wysoko wykwalifikowanego stanowią pracownicy

medyczni. Lekarze pełnią ważną społecznie funkcję, jaką jest zaspokajanie bezpieczeństwa

zdrowotnego swojej społeczności. Stąd istnieje obawa, że odpływ wykształconych za

publiczne pieniądze specjalistów może spowodować problemy w funkcjonowaniu krajowego

systemu ochrony zdrowia, który i bez tego boryka się z licznymi trudnościami związanymi z

wadliwym zarządzaniem i niedofinansowaniem36

.

Nie brakuje chętnych na zagraniczne stanowiska ponieważ zazwyczaj zachodnie oferty kuszą

specjalistów znacznie wyższymi pensjami niż te, które mają szanse dostać w Polsce. Poza tym

oferują kursy lokalnego języka, wspierając jednocześnie w opłacaniu kosztów przeprowadzki,

zapewniając służbowe mieszkanie, pokrycie kosztów międzynarodowej szkoły, przedszkola

dla dzieci czy opłacając regularne przeloty do domu.

35

Centrum Europejskie Natolin, Raport z badań, Korzyści i koszty członkostwa Polski w Unii Europejskiej,

Warszawa • 2003. 36

http://www.kozminski.edu.pl.

23

Poza tym migracja zarobkowa pogarsza sytuację polskiego systemu emerytalnego. Wielu

Polaków pracuje poniżej swoich kwalifikacji w zamian za wyższe zarobki. Takie migracje

często niosą konsekwencje w postaci rozbitych rodzin.

Do kosztów społecznych zaliczyć można również starzenie się polskiego społeczeństwa.

Wynika to z faktu, że Polki wolą rodzić w innych krajach Unii posiadających wyższy poziom

zabezpieczeń społecznych.

Ruchy migracyjne, które same w sobie są korzyścią, jednocześnie niosą za sobą wiele

zagrożeń. Migracja dotyka wielu sfer bezpieczeństwa międzynarodowego. Oprócz

niekwestionowanego, pozytywnego znaczenia dla rozwoju współpracy międzynarodowej na

świecie może prowadzić do poważnych problemów i zagrożeń dla wielu aspektów

bezpieczeństwa poszczególnych krajów. Nie można więc zapominać o wielu negatywnych

skutkach ubocznych tego procesu. Zwłaszcza migracje niekontrolowane powodują często

sytuacje związane z konfliktami zbrojnymi nie tylko o charakterze wewnętrznym ale i

międzynarodowym. Istotny problem stanowią migranci o charakterze zarówno społecznym

jak również ekonomicznym. Migranci to nie tylko problemy na rynku pracy, dostęp do

świadczeń socjalnych, trudności z asymilacją czy integracją imigrantów. Duża liczba

imigrantów zwłaszcza z innych kręgów kulturowo-cywilizacyjnych ma często problemy

integracyjne ze społeczeństwem danego kraju, co nierzadko powoduje silne napięcia

społeczne, zamieszki uliczne i inne naruszenia publiczne. Następstwem jest wzrost skali

transnarodowej przestępczości zorganizowanej w krajach UE37

. Migranci stanowią często

znaczącą grupę osób trudniących się działalnością karalną w postaci przemytu narkotyków,

prania brudnych pieniędzy, handlu żywym towarem i wieloma innymi przestępstwami o

międzynarodowym zasięgu. W konsekwencji prowadzi to do wzrostu zagrożenia dla

bezpieczeństwa ekonomicznego i społecznego państw Wspólnoty. Nielegalne migracje

wynikają z większej liczby imigrantów niż inne kraje są w stanie przyjąc. W ostatnim czasie

największym zagrożeniem jest kwestia fundamentalizmu islamskiego oraz związanego z tym

zagadnieniem międzynarodowego terroryzmu38

.

Terroryzm zwłaszcza islamski jest niezwykle istotny z punktu widzenia splotu

powiązań pomiędzy bezpieczeństwem a migracjami. Większość państw europejskich

postrzega terroryzm motywowany religijnie jako podstawowe zagrożenie bezpieczeństwa

swojego kraju. Kraje Wspólnoty nie są już tylko celem ataków terrorystycznych, ale stały się

także obszarem, na którym przeprowadza się rekrutację potencjalnych zamachowców, poza

37

Rafał Raczyński, Wpływ migracji międzynarodowychna bezpieczeństwo wewnętrzne państwa, 2015 nr 2. 38

www.psz.pl/.../bogumil-terminski-wplyw-migracji-miedzynarodowych-n...

24

tym są terenem pozyskiwania funduszy na terrorystyczną działalność jak również miejscem

realizacji propagandowych działań, które są nastawione na radykalizację zachowań i postaw.

Poza bezpośrednimi oddziaływaniami pomiędzy migracjami a terroryzmem, na działalność

terrorystyczną w sposób pośredni wpływają również międzynarodowe przepływy ludności.

Zbyt duży napływ imigrantów często prowadzi do wzrostu radykalnych, ksenofobicznych i

rasistowskich nastrojów jak również rozwoju różnych form ekstremizmu politycznego, który

jest poważnym wyzwaniem dla bezpieczeństwa publicznego państwa39

.

Społeczeństwo polskie obawia się, żeby wydarzenia, które mają teraz miejsce w

krajach Europy Zachodniej nie przeniosły się na terytorium Polski. Obawy dotyczą relokacji

czy dystrybucji pomiędzy kraje członkowskie osób napływających z Bliskiego Wschodu do

Europy.

39 E. Mazurek-Cieślik, Polityka migracyjna państw europejskich a wyzwania migracyjne dla Polski,

„Bezpieczeństwo Narodowe” 2011, nr 20.

25

ROZDZIAŁ 5

Sytuacja Polski w Europie i świecie w kontekście członkostwa w UE

Przed akcesją członkostwo Polski w Unii Europejskiej traktowane było przez

społeczeństwo jako szansa historyczna dla naszego kraju i inwestycja w przyszłość.

Motywacją było przekonanie, że europejska integracja wzmocni politycznie Polskę i zapewni

jej trwały wzrost gospodarczy.

Przystąpienie Polski do UE było celem strategicznym, w którym upatrywano szansy na

zwiększenie bezpieczeństwa, wiarygodności i autorytetu, jak również uzyskanie prawa do

współdecydowania zwłaszcza w sprawach, które bezpośrednio dotyczą naszego kraju.

poprzez udział w pracach instytucji unijnych.

Położenie Polski miało stanowić niezastąpiony element przyszłej konstrukcji europejskiej, tak

istotny dla politycznego i gospodarczego wzmocnienia Europy. Sukces po akcesji miał

zależeć w dużej mierze od polityki prowadzonej przez Polskę i był postrzegany jako szansa.

Obawy społeczeństwa zawiązane z tym procesem wynikały głównie z dość realistycznej

oceny sytuacji Polski jako kraju ubogiego, który nie może być na razie równorzędnym

partnerem dla rozwiniętych ekonomicznie krajów Wspólnoty40

.

Po ponad dekadzie członkostwa można śmiało stwierdzić, że Polska dokonała

znacznego awansu politycznego wśród krajów Unii Europejskiej. Stała się ważną częścią

unijnego centrum decyzyjnego jako silne i wpływowe państwo członkowskie, potrafiące

skutecznie zabiegać w Brukseli o własne interesy aktywnie uczestnicząc w najważniejszych

debatach Unii Europejskiej. Państwo Polskie pokazało, że potrafi wyjść z inicjatywami oraz

wziąć odpowiedzialność za kierunek rozwoju całej Unii jak w przypadku debaty o reformie

strefy euro.

Członkostwo w UE Polska należycie wykorzystała do kształtowania swojego otoczenia

zewnętrznego i przede wszystkim wzmocnienia swojej pozycji międzynarodowej. Osiągnęła

pozycję lidera w kształtowaniu unijnej polityki wschodniej.

Z perspektywy 12 lat widać znaczący awans polityczny Polski w Unii Europejskiej. Stała się

silniejszym i wpływowym państwem członkowskim, który potrafi działać w poczuciu

odpowiedzialności za procesy integracyjne oraz bronić swoich interesów.

40

Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Raport Polskie 10 lat w Unii, Warszawa 2014.

26

Dobra sytuacja gospodarcza i polityczna stabilność w trudnych czasach kryzysu

ekonomicznego przyczyniła się do zdobycia silnej pozycji politycznej Polski i reputacji kraju

odpowiedzialnego i przewidywalnego. Pomocne okazało się również wysokie poparcie

Polaków dla integracji, często wyższe niż w wielu innych społeczeństwach Europy oraz

udana polska prezydencja w Radzie UE w drugiej połowie 2011 r., będąca inwestycją w

skuteczniejszą realizację interesów Polski w kolejnych latach członkostwa.

Dla pozytywnego bilansu obecności w UE ważne było gruntowne zakorzenienie Polski w

procesie europejskim oraz doświadczenie współpracy z państwami i instytucjami

członkowskimi. Biorąc pod uwagę liczną obecność polskich posłów w Europejskiej Partii

Ludowej łatwiej było uzyskać większe poparcie w głosowaniach, a także wpływać na

stanowisko tej największej frakcji w Parlamencie Europejskim41

.

Członkostwo w Unii pozytywnie wpłynęło zarówno na wizerunek Polski, jak i

międzynarodowe oceny naszej wiarygodności finansowej. W 2007 r. agencje ratingowe

podwyższyły ocenę Polski z poziomu BBB+ do A-. (obecny spadek tej oceny nie jest

bezpośrednio związany z członkostwem w UE). W efekcie przystąpienia Polski do UE

nastąpiło zwiększenie wiarygodności, co w konsekwencji wpłynęło na obniżenie rentowności

skarbowych papierów wartościowych.

Na pozytywny bilans na arenie międzynarodowej mają istotny wpływ wartości

bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ), które napłynęły do Polski dzięki czemu

Polska stała się zdecydowanym liderem na tle pozostałych krajów regionu Europy Środkowo-

Wschodniej. Ten znaczący wzrost napływu kapitału zagranicznego i poprawa wiarygodności

inwestycyjnej Polski nastąpiły bezpośrednio po przystąpieniu do Unii Europejskiej. Już sama

obecność Polski w UE znacznie zwiększyła atrakcyjność kraju jako miejsca do lokowania

inwestycji. Do 2012r. nastąpił niemal czterokrotny wzrost w porównaniu z 2003 r. Dla

porównania w 2003r skumulowana wartość zagranicznych inwestycji kształtowała się na

poziomie około 46 mld euro, a w roku 2012 szacowana była na blisko 178 mld euro42

.

Przystąpienie Polski do UE szybko wykorzystały przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym

do zwiększenia produkcji oraz do ekspansji eksportowej na rynki europejskie. Firmy z

kapitałem polskim również odniosły znaczne korzyści w postaci wejścia na jednolity rynek

europejski i napływ funduszy unijnych. Poza tym motywacją dla nich była presja firm

zagranicznych wymuszająca modernizację produkcji. Dzięki temu Polska stała się jednym z

41

Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Raport Polskie 10 lat w Unii, Warszawa 2014. 42

http://www.pwe.org.pl.

27

czołowych producentów, a także eksporterów w najważniejszych sektorach przemysłu

krajowego43

.

Wspólny rynek wewnętrzny UE dysponując czterema swobodami w postaci

przepływu towarów, usług, osób i kapitału dał Polsce szansę na uczestnictwo w największym

obszarze wolnego handlu na świecie, obejmującego 20 mln firm i 500 mln konsumentów.

Integracja europejska przyczyniła się do tego, że rodzime produkty, zwłaszcza rolne, zyskują

coraz większą wiarygodność zwiększając jednocześnie eksport do krajów Unii oraz krajów

spoza Wspólnoty.

Wejście do Unii Europejskiej spowodowało objęcie Polski wspólną polityką

handlową (WPH). Pomimo obaw związanych z niskim poziomem ochrony Polski wobec

konkurencji krajów pozaunijnych okazało się, że członkostwo wyraźnie poprawiło pozycję

naszego kraju na rynku wewnętrznym Unii bez osłabiania jej w kontaktach z najważniejszymi

partnerami spoza rynku wewnętrznego.

Dodatkowo Polska stała się stroną umów handlowych z krajami trzecimi, regulującymi

większy zakres zagadnień i mającymi szerszy zasięg geograficzny niż porozumienia

zawierane przez Polskę do czasu dołączenia do Wspólnoty europejskiej. Przykładem są

korzystniejsze warunki dostępu do rynków , np. Turcji, RPA, Meksyku, Maroko czy Chile, z

którymi Unia Europejska utworzyła unię celną lub strefie wolnego handlu44

.

Mimo, że sytuacja Polski w Europie i na świecie w świetle członkostwa w Unii

Europejskiej wypada korzystnie w porównaniu ze stanem przed akcesją nie oznacza to, że

udało się uniknąć błędów i niepowodzeń. Wyniki ostatnich lat nie zawsze były pozytywne.

Nie można zapomnieć o niekorzystnej dla Polski zmianie systemu głosowania w Radzie UE,

na mocy

Traktatu z Lizbony z 2007 r. czy wyrażenie zgody na wiążący charakter celów redukcji emisji

do 2020r co może sprawiać potencjalne problemy dla kraju. Z perspektywy 12 lat można

ocenić, że postęp jaki Polska osiągnęła nie do końca jest satysfakcjonujący, nie udało się

wypełnić puli stanowisk w Komisji Europejskiej i innych instytucjach UE co może skutkować

osłabieniem oddziaływania na Komisję od wewnątrz w przyszłości.

Jednak należy doceniać sukcesy Polski w Unii Europejskiej zarówno ekonomiczne,

jak i społeczne i pamiętać, że to co budowało naszą pozycję w Europie i na świecie w

ostatnich latach, może w każdej chwili ulec zmianie. Sukcesy Polski nie mają podstaw

trwałych i nie są głęboko zakorzenione w Unii Europejskiej. Pozycja lidera w Europie

43

http://www.pwe.org.pl. 44

Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Raport Polskie 10 lat w Unii, Warszawa 2014.

28

wymaga nieustannej pracy, odpowiedzialności, aktywności i proeuropejskości. Dla Polski

może to być utrudnione przez zmianę systemu głosowania w Traktacie z Lizbony, a także

pozostawanie poza wspólną walutą. Są to czynniki, które na pewno nie będą sprzyjające45

.

Opóźnienia we wprowadzeniu euro, które jest obowiązkiem, wynikającym z traktatu

akcesyjnego wpływa na ograniczenie napływu inwestycji bezpośrednich i utrudnia rachunek

ekonomiczny związany z inwestycjami. Rynek polski jest przez to mniej przejrzysty i

przewidywalny, a działalność gospodarcza i inwestycje są obciążone ryzykiem kursowym.

Korzystne dla rządu może się wydawać manipulowanie kursem, ale zniechęcając inwestorów

Polska traci miliardy euro.

.

45

Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Raport Polskie 10 lat w Unii, Warszawa 2014.

29

PODSUMOWANIE

Dokonując oceny przystąpienia Polski do Unii Europejskiej ogólny bilans wypada

zdecydowanie pozytywnie. Obecność we Wspólnocie jest okresem przyśpieszonego wzrostu

gospodarczego i poprawy pozycji naszego kraju w Europie.

Gdyby Polska nie przystąpiła do Unii jej atrakcyjność inwestycyjna byłaby zdecydowanie

niska w porównaniu z innymi krajami Europy Środkowej i Wschodniej i nie miałaby szans na

osiągnięcie takiego tempa rozwoju gospodarczego i społecznego. Ten wzrost gospodarczy

Polska zawdzięcza głównie dynamice polskiego eksportu, bezpośrednim inwestycjom

zagranicznym w Polsce oraz transferom środków unijnych przede wszystkim w ramach

polityki spójności i wspólnej polityki rolnej. Przed akcesją rolnictwo było w Polsce

zapóźnionym sektorem zarówno technologicznie jak i wydajnościowo.

Na bazie powyższych rozważań widać, że członkostwo Polski w Unii Europejskiej

wywiera wpływ praktycznie na każdą dziedzinę życia. Dostęp do wspólnotowego rynku

towarów i usług wpłynął na modernizację i konkurencyjność polskich firm. Najbardziej

widoczna dla społeczeństwa jest modernizacja infrastruktury zbliżająca nas do Europy

Zachodniej. Wymiar polityczny ukazuje znaczącą rolę Polski w polityce europejskiej i

wzmocnienie jej pozycji na kontynencie. Nie można jednak pominąć faktu, że decydujące

głosy należą do europejskich mocarstw t.j. Niemcy i Francja. Jest to w obecnej sytuacji jeden

z najbardziej niepokojących symptomów.

Pomimo pozytywnej oceny należy mieć również na uwadze negatywne aspekty

członkostwa, do których należą m.in. rosnące zadłużenie publiczne, masowe migracje czy

obciążenia budżetu przez rozrost biurokracji. Niezwykle istotny pozostaje fakt, iż poparcie dla

członkostwa nie ma niestety odzwierciedlenia w znaczącej poprawie poziomu życia

społeczeństwa.

Reasumując, pełne wykorzystanie potencjału członkostwa związane między innymi z

innowacyjnością gospodarki wymaga jeszcze wiele pracy i powinno być wyzwaniem na

najbliższe lata dążąc jednocześnie do podniesienia poziomu życia do standardów

zachodnioeuropejskich.

Podobnie jest z przygotowaniem gospodarki na przystąpienie do strefy euro. Takie

same stopy procentowe związane ze wspólna walutą dla zupełnie różnych gospodarek

znajdujących się ponadto w różnych fazach cyklu koniunkturalnego może przynieść więcej

30

strat niż korzyści. Dlatego tak istotne jest odpowiednie przygotowanie w wymiarze

ekonomicznym, społecznym, politycznym i fiskalnym.

31

BIBLIOGRAFIA

1. Barcz J., Kawecka- Wyrzykowska E., Michałowska- Gorywoda K., Integracja europejska,

Wolters Kluwer, Warszawa 2007.

2. I. Popiuk – Rysińska, Unia Europejska. Geneza, kształt i konsekwencje integracji,

Warszawa 1998.

3. Nowak - Far A., Ekonomiczny wymiar integracji europejskiej w: Integracja europejska,

pod. red. K. Wojtaszczyka, Poltext, Warszawa 2011.

4. K.Wojtaszczyka, Integracja europejska, Poltext, Warszawa 2011.

5. Komunikat z badań CBOS, 10 lat członkostwa Polski W Unii Europejskiej, nr 52/2014,

Warszawa 2014.

6. NBP Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Warszawa 2014.

7. Konarzewska A., Raport Członkostwo w Unii Europejskiej- korzyści dla Polski.

8. Ryszard Zięba, Polska we wspólnej polityce bezpieczeństwa i obrony, „Polityka i

Społeczeństwo” 10/2012.

9. Tkaczyński J. W., Willa R., Świstak M., Fundsze UE 2007-2013, Wyd. UJ, Kraków 2008.

10. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Raport Polskie 10 lat w Unii, Warszawa 2014.

11. Centrum Europejskie Natolin, Raport z badań, Korzyści i koszty członkostwa Polski w

Unii Europejskiej, Warszawa • 2003.

12. Rafał Raczyński, Wpływ migracji międzynarodowychna bezpieczeństwo wewnętrzne

państwa, 2015 nr 2.

13. E. Mazurek-Cieślik, Polityka migracyjna państw europejskich a wyzwania migracyjne dla

Polski, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2011, nr 20.

NETOGRAFIA

1. http://tematy.biznes.gazetaprawna.pl

2. http://www.kozminski.edu.pl

3. www.psz.pl/.../bogumil-terminski-wplyw-migracji-miedzynarodowych-n...

4. http://www.pwe.org.pl

5. https://www.msz.gov.pl/ 1 Gospodarczo - społeczne efekty członkostwa Polski w Unii

Europejskiej z uwzględnieniem wpływu rozszerzenia na UE-15

6.https://www.nbp.pl/publikacje/polska_wobec_swiatowego_kryzysu_gospodarczego_2009

32

7. Komunikat z badań CBOS, 52/2014

8. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, <http://www.ukie.gov.pl>.

SPIS TABEL I RYSUNKÓW

Rys.1.1.: Stosunek do integracji europejskiej wśród ogółu badanych

Rys. 2.1.: Poparcie społeczeństwa polskiego dla wprowadzenia waluty euro

Rys. 3.1.: Stopa bezrobocia w Polsce 2000 – 2015