1

UCZCIWOŚĆ URZĘDNICZAw służbie dobra wspólnego

Mirosław Sekuła Prezes Najwyższej Izby Kontroli

Płońsk 23 sierpnia 2006r.

2

„ Zginęła w tym Królestwie karność i dyscyplina, bez której żaden rząd

uczynić się nie może, nikt się urzędów ani praw nie boi, na żadne się karanie nie ogląda”.

• /ksiądz Piotr Skarga, XVI wiek/

3

Przykazania miłości i cnoty kardynalne

• Będziesz miłował Pana Boga swego z całego serca swego, z całej duszy swojej, z całej myśli swojej i ze wszystkich sił swoich.

• Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego.

• Roztropność, sprawiedliwość, wstrzemięźliwość, męstwo.

4

Kochaj bliźniego swego jak siebie samego

• kochaj siebie

• bądź dla siebie dobry

• tak samo bądź dobry dla innych

• szukaj swojego dobra

• tak samo szukaj dobra innych

• czyli szukaj dobra wspólnego

5

Dobro wspólne

Sobór Watykański II dobro wspólne określa jako sumę warunków życia społecznego, pozwalających osiągać pełniej i łatwiej własną doskonałość zarówno zrzeszeniom, jak i poszczególnym członkom społeczeństwa.

(por. Gaudium et spes 26)

6

Definicja polityki

• Polityka to roztropna praca dla dobra wspólnego.

• Polityka to roztropna troska o dobro wspólne.

• Należy odrzucić negatywną definicję polityki, która mówi, że: polityka to walka o władzę lub jej utrzymanie.

7

Z Konstytucji RP

• Art. 1. Rzeczypospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.

• Art. 82. Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne.

• Art. 4. 1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.

8

Minister znaczy sługa

Encyklopedyczny Słownik Wyrazów Obcych, Ever Trzaska Warszawa 1939

Minister, łac. dosł. sługa;

1) najwyższy kierownik odpowiedniego działu administracji państwowej;

2) dawniej pomocnik i zaufany doradca

monarchy.

9

Urzędnicy

• Urzędnik to ten co „urządza” państwo i społeczeństwo, czyli porządkuje, usprawnia, pielęgnuje dobro wspólne.

• Urzędnik to „ogrodnik” państwa - dobra wspólnego.

• Urzędnik to osoba realizująca - wykonująca politykę, czyli pełniąca władzę wykonawczą.

10

Uczciwość urzędników

Ustawa o pracownikach urzędów państwowych • Urzędnik państwowy jest obowiązany chronić interesy

państwa oraz prawa i słuszne interesy obywateli.

Kodeks Etyki Służby Cywilnej• Członek korpusu służby cywilnej traktuje pracę jako

służbę publiczną, przedkłada dobro publiczne nad interesy własne i swojego środowiska.

11

Podstawowe wady urzędników:

• pycha,

• nieuczciwość,

• niewytrwałość oraz bezmyślność,

• kradzieże,

• korupcja i kupczenie wpływami,

• zawłaszczanie państwa.

12

Korupcja – definicja

Pierwotnie określenie korupcja oznaczało psucie się, gnicie, rozkład moralny.

W zakres korupcji włączono łapownictwo jako podstawowy przejaw zachowania korupcyjnego. Korupcja jest bliska takim pojęciom jak sprzedajność, przekupstwo, czy „kupczenie wpływami”.

13

Korupcja – definicja prawna.

Korupcja to żądanie, proponowanie, wręczanie lub przyjmowanie, bezpośrednio lub pośrednio, łapówki lub jakiejkolwiek innej nienależnej korzyści lub jej obietnicy, które wypacza prawidłowe wykonywanie jakiegokolwiek obowiązku lub zachowanie wymagane od osoby otrzymującej łapówkę, nienależną korzyść lub jej obietnicę.

(art. 2 cywilnoprawnej konwencji o korupcji ratyfikowanej przez RP w 2002 r. - Dz. U. Nr 41, poz. 359)

14

Wartość indeksu postrzegania korupcji (CPI) za 2005r.

• Islandia 9,7• Nowa Zelandia 9,6• Finlandia 9,6• Singapur 9,4• Szwecja 9,2• Bangladesz 1,7

• Polska 3,4

15

Indeks postrzegania korupcji - CPI• Wartość wskaźnika indeksu postrzegania korupcji dla Polski

w poszczególnych latach

Skala: 0 – najbardziej skorumpowany 10 – najmniej skorumpowany

0

1

2

3

4

5

6

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

16

W jakości rządzenia wyróżnia się:

• procesy służące do wyboru rządu oraz możliwości jego kontrolowania i egzekwowania odpowiedzialności za rezultaty sprawowanej władzy;

• zdolność rządu do skutecznego zarządzania zasobami, do formułowania, wdrażania i egzekwowania określonych polityk oraz regulacji prawnych;

• szacunek obywateli i rządu do instytucji, które zarządzają ekonomią oraz ich wzajemne oddziaływanie.

17

Trzy podstawowe czynniki personalne powodujące nieuczciwość urzędników:

• moralne przyzwolenie;

• poczucie bezkarności;

• istnienie mechanizmu umożliwiającego nielegalne działania.

18

Mechanizmy zwiększające zagrożenie nieuczciwością.

1. Brak jasnych i przejrzystych kryteriów wykonywania zadań urzędników.

2. Brak jawności oraz przejrzystości procedur decyzyjnych.

3. Niestosowanie zasady odpowiedzialności urzędniczej oraz pełnej rozliczalności.

19

Narodowy System Prawości – Istota.

Podstawowe instytucje w państwie działają w ramach wzajemnie powiązanej strategii.

Każda w ramach swoich ustawowych kompetencji – wspólnie wspiera „narodową prawość”, tak jak filary wspierające sklepienie gmachu.

20

Narodowy System Prawości - filary.

• Parlament,• administracja

publiczna, • instytucje

„nadzorujące”,

w tym najwyższe organy kontroli,

• sądownictwo,

• środki masowego przekazu,

• instytucje reprezentujące przedsiębiorców,

• instytucje społeczeństwa obywatelskiego,

• edukacja.

21

Narodowy System Prawości – funkcje.

• Wzmocnienie całej struktury państwowej i społecznej w jej działaniach na rzecz praworządnego i etycznego funkcjonowania państwa i społeczeństwa,

• zwalczanie korupcji przez wszystkie powołane do tego organy państwa i jednostki organizacyjne działające wspólnie,

• odnawianie, utrwalanie i kultywowanie moralnych fundamentów państwa.

22

Podsumowanie

“Można ustanowić wszelkie możliwe prawa, ale nawet założywszy, że będą przestrzegane, państwo może działać wyłącznie dzięki moralności swoich funkcjonariuszy.

Jeżeli funkcjonariusze systematycznie przedkładają swe kariery nad dobro publiczne, a żadne prawo im w tym nie przeszkodzi, nic nie działa jak należy.”

(M.E. Gaudet - koniec XVIII wieku)

23

Podsumowanie

„ Najlepsze nawet prawo nie pomoże jednak, jeśli zabraknie wśród obywateli elementarnej prawości, uczciwości, poszanowania praw innych, lojalności i rzetelności w pracy. (...)

Nie wyjdziemy jednak z kryzysu (...), jeśli nie obudzimy w sobie elementarnej przyzwoitości i poszanowania prawa”.

(ks. prof. A. Szostek)