Turcja

Tureckielementarz 1

O krajuRepublika Turcji, spadkobierczyni Imperium Osmańskiego, prawie w całości (97 proc.) leży w Azji Mniejszej, nazywanej również Anatolią. Cieśniny Bosfor i Dardanele oraz niewielkie Morze Marmara oddzielają ją od europejskiej części, zwanej Tracją lub Rumelią. Państwo to jest blisko dwukrotnie większe od Polski zarówno pod względem zajmowanej powierzchni, jak i liczby ludności. Cały kraj rozciąga się na obszarze 780 580 km2. Od zachodu graniczy z Bułgarią i Grecją, od wschodu z: Azerbejdżanem, Armenią i Gruzją, a od południa - Irakiem, Iranem i Syrią. Turcję otaczają cztery morza: od północy Morze Czarne, od zachodu Morze Marmara i Egejskie, natomiast od południa Morze Śródziemne. Stolicą Republiki jest Ankara, a największe miasta to: Stambuł, Izmir, Bursa, Adana i Konya. Kraj podzielony jest na siedem regionów: Marmara, Egejski, Śródziemnomorski, Centralna Anatolia, Wschodnia Anatolia, Południowo -wschodnia Anatolia i region Morza Czarnego, a także na 81 prowincji. Turcja administracyjnie podzielona jest na 81 prowincji.

2

Turecki elementarz

3

Turecki elementarz

Każda prowincja dzieli się z kolei na podprowincje. Prowincje mają zazwyczaj nazwę miasta, które jest jego stolicą, wyjątek stanowią: Hatay (stolica Antakya), Kocaeli (stolica Izmit) i Sakarya (stolica Adapazari). Językiem urzędowym jest turecki. Waluta to lira turecka (TL).Turcję zamieszkuje blisko 75 mln ludzi, z czego ok. 77 proc. żyje w miastach. Gęstość zaludnienia wynosi 97 osób na km2. Średnia wieku to 30,1 lat, a tempo przyrostu naturalnego sięga 1,2 proc. rocznie. Muzułmanie (w większości Sunnici) stanowią 99,8 proc. ludności, a pozostałe 0,2 proc. społeczeństwa to w większości Chrześcijanie oraz Żydzi. Społeczeństwo Turcji to mieszanina wielu narodowości. Rodowici Turcy stanowią ok. 70 proc. mieszkańców kraju; pozostali to Kurdowie (ok. 18 proc., z czego ponad 4 proc. to Zaza), 3,5 proc. – Czerkiesi, 2,8 proc. – Bośniacy, 1,8 proc. – Albańczycy, 1,4 proc. – Gruzini, 1,2 proc. – Arabowie, a pozostałe 1 proc. – inne grupy etniczne.

4

Turecki elementarz

Kraj ten ze wszystkich stron otoczony jest górami. Przeważająca część półwyspu, oprócz Tracji i nadmorskich wybrzeży, to jeden górzysty płaskowyż z licznymi kotlinami i słonymi jeziorami. Pomimo położenia w strefie podzwrotnikowej, klimat jest tu bardzo zróżnicowany. Wybrzeże Morza Czarnego ma klimat wilgotny, z obfitymi i regularnymi opadami, co przekłada się na bogactwo fauny i flory. W centralnej i wschodniej Anatolii panuje klimat kontynentalny suchy - zimy są mroźne i śnieżne, a lata suche i upalne. Na wybrzeżu Morza Śródziemnego i Egejskiego klimat śródziemnomorski daje ciepłe lata oraz zimy. Region Morza Marmara pozostaje pod wpływem zarówno klimatu śródziemnomorskiego, jak i kontynentalnego.

5

Turecki elementarz

Współczesna Turcja powstała jako republika parlamentarna w 1923 r., po rozpadzie istniejącego od 1299 r. Imperium Osmańskiego. Ustrój polityczny opiera się na Konstytucji Republiki Tureckiej z 1982 r. Głową państwa jest prezydent, który dzieli funkcje i władzę wykonawczą z premierem. 10 sierpnia 2014 r. prezydent po raz pierwszy został wybrany w wyborach bezpośrednich, natomiast wcześniej dokonywało tego Wielkie Zgromadzenie Narodowe. Swoją pięcioletnią kadencję rozpoczął Recep Tayyip Erdogan. Prezydent powołuje premiera (również ze składu parlamentu) oraz - za jego rekomendacją - członków rządu. Funkcję premiera sprawuje Ahmet Davutoglu, który stoi na czele większościowego rządu. Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego parlamentu – Tureckiego Wielkiego Zgromadzenia Narodowego (TBMM – Türkiye Büyük Millet Meclisi), składającego się z 550 deputowanych, wybieranych na pięcioletnią kadencję. W Grecji władza sądownicza powstała na bazie systemu europejskiego.

6

Turecki elementarz

Główne jej organy to Trybunał Konstytucyjny, Sąd Apelacyjny i Rada Państwa. Sędziów Trybunału Konstytucyjnego wybiera Najwyższa Rada Sędziów i Prokuratorów, a sędziów Sądu Apelacyjnego i Rady Państwa - Najwyższa Rada Sędziów i Prokuratorów.Z inicjatywy twórcy i pierwszego prezydenta Republiki, Mustafa Kemala, nazwanego Atatürkiem, dokonano głębokich reform europeizujących Anatolię. Wprowadzono m.in. wzorowany na modelu szwajcarskim kodeks cywilny oraz kodeks karny, oparty na regulacjach włoskich i niemieckich. W 1956 r. przyjęto kodeks handlowy, czerpiący wzorce z prawa niemieckiego.Formalne stosunki między Turcją a Unią Europejską nawiązano w 1963 r. wraz z podpisaniem układu o stowarzyszeniu. Złożony przez Turcję w 1987 r. wniosek o przyjęcie do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej został odrzucony i dopiero w grudniu 1998 r. Turcja uzyskała status kandydata do UE. Negocjacje akcesyjne ruszyły w 2005 r. Termin ich zakończenia zależy od tempa i stopnia dostosowania tureckiego prawa w 35 rozdziałach negocjacyjnych, z których większość dotyczy gospodarki.

7

Turecki elementarz

Poziom dostosowania monitoruje Komisja Europejska. Ocenia się, że z powodu słabego postępu zaawansowania procesów dostosowawczych, Turcja wstąpi do UE za 10–15 lat. Turcja należy do następujących organizacji międzynarodowych: Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego (NATO), Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Światowej Organizacji Handlu (WTO), Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW), Rady Europy, Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO), Organizacji Współpracy Gospodarczej (ECO), Organizacja Współpracy Islamskiej (OIC) – do 2011 r. Organizacja Konferencji Muzułmańskiej, a także Współpracy Gospodarczej Państw Regionu Morza Czarnego (BSEC).

8

Turecki elementarz

Polscy obywatele wybierający się do Turcji muszą posiadać wizę, która kosztuje 30 USD. Jeśli jadą tam w celach turystycznych lub biznesowych, to mogą ją uzyskać w tureckich przedstawicielstwach dyplomatycznych i urzędach konsularnych poprzez system e-wiza, a do końca sezonu 2014 - na granicy. Wiza uprawnia do pobytu przez 90 dni w ciągu 180 dni jej ważności, licząc od pierwszego wjazdu, bez prawa wykonywania pracy, i nie może być przedłużona. Inne wizy - np. na studia czy do pracy - wydają jedynie tureckie placówki dyplomatyczne.

9

Turecki elementarz

Podejmując współpracę gospodarczą z partnerami tureckimi, oprócz kryteriów stricte ekonomicznych biznesmeni powinni brać pod uwagę również aspekty kulturowe i obyczajowe. W kontaktach biznesowych z Turkami należy stosować sprawdzoną już zasadę wyważonej uprzejmości i stanowczości. „Spokój pokerzysty”, uprzejmość, cierpliwość, wysoka kultura osobista oraz konsekwencja powinny doprowadzić do pożądanych rezultatów. Spotkania należy umawiać 1-2 tygodniowym wyprzedzeniem. Szczególnie przy pierwszych kontaktach powinno się skorzystać głównie z poczty elektronicznej, potem faksu, a na końcu – z telefonu. Umowy powinny być zawierane zawsze w języku neutralnym dla obydwu stron, chyba że strona turecka zgodzi się na polski język i jurysdykcję.

Różnice kulturowe i specyfika prowadzenia biznesu

10

Turecki elementarz

Do dobrych obyczajów należy tu punktualność. W dużych miastach spóźnienia na spotkania biznesowe są oczywiście akceptowane, ale pod warunkiem, że telefonicznie uprzedzimy o tym drugą stronę. Duży wpływ na biznes wywiera także islam. Religia ta nakłada np. na wiernego szereg obowiązków i zakazów, w tym obowiązek postu w okresie Ramadanu, zakaz spożywania wieprzowiny, alkoholu. Dlatego planując spotkania z partnerami tureckimi należy brać pod uwagę ograniczenia wynikające z muzułmańskiego kalendarza religijnego – nawet wtedy, gdy odbywają się one poza granicami Turcji. W okresie Ramadanu czy Święta Ofiarowania (Kurban Bayram) powinno się np. unikać inicjowania spotkań. Ponieważ są to święta ruchome, co roku należy sprawdzać ich terminy. Warto też pamiętać, że lipiec i sierpień są w Turcji miesiącami wakacyjnymi i w tym czasie aktywność biznesowa spada.

11

Turecki elementarz

W bezpośrednich kontaktach z Turkami trzeba też pamiętać o kilku delikatnych kwestiach. Na przykład o tym, że na powitanie wymieniamy uściski prawych dłoni, najlepiej ze wszystkimi uczestnikami spotkania. Zaniechanie tego gestu może być odebrane jako wyraz niechęci. Witając kobietę należy zaczekać, aż ona zainicjuje wymianę uścisków. Nie powinno dziwić powitanie tureckich biznesmenów poprzez pocałunek. Taka forma przywitania podkreśla bowiem wysoki stopień zażyłości towarzyskiej i stosowana jest także w odniesieniu do kobiet. Z mężczyznami można się tak witać po drugim czy trzecim spotkaniu, jeśli skróciliśmy już dystans - w przeciwnym razie zostaniemy uznani za „chłodnych”. Z kobietami też, jeśli nawiązaliśmy już pewien stopień znajomości. Nie dotyczy to jednak kobiet ubranych w czadory. Taki ubiór wskazuje bowiem na rygorystyczne przestrzeganie zasad religijnych, czyli unikanie kontaktu, również wzrokowego, z obcymi.

12

Turecki elementarz

Przy powitaniu dobrze widziane jest wypowiadanie formułek w języku tureckim, np.:- „Hoş geldiniz” – (Hośgeldiniz) tzn. „Miło nam, że przyszliście/was widzieć - Odpowiedź (zawsze) „Hoş bulduk” (Hośbulduk) – „Cała przyjemność po naszej stronie”. Ważna jest również wymiana wizytówek, ale w Turcji nie obowiązuje jakiś szczególny rytuał w tym względzie. Do ubioru najlepiej podejść dość konserwatywne, czyli postawić na klasykę - garnitur, krawat. Kobiety powinny unikać zbyt krótkich sukienek, spódnic lub bluzek odsłaniających dekolt, a zwłaszcza ramiona.W kontaktach biznesowych ważne jest również respektowanie zasad hierarchii formalnej w strukturach przedsiębiorstw i urzędów oraz znajomość pozycji rozmówców, określonych także przez posiadane przez nich tytuły czy stopnie. Dobrze widziane jest np. okazanie szacunku osobom stojącym wyżej w hierarchii przez kolejność zwracania się oraz używanie właściwych tytułów – przykładowo panie doktorze, panie inżynierze, panie prezesie.

13

Turecki elementarz

W biznesie lepiej wystrzegać się wywierania presji czy ustalania ostatecznych terminów, nawet jeżeli w trakcie negocjacji partner turecki blokuje ich dalszy postęp. Warto zachować cierpliwość, zwłaszcza że Turcy na podjęcie decyzji potrzebują zwykle więcej czasu. Przed przystąpieniem do zasadniczych negocjacji można podjąć mniej formalnej rozmowy, aby przedstawić się swoim rozmówcom i lepiej ich poznać. W ten sposób można też wysondować atmosferę spotkania. Podczas takich niezobowiązujących rozmów można poruszyć np. temat rodziny (ale bez religii), dzieci – ich sukcesów i postępów w nauce lub biznesie, a także sportu – w szczególności piłki nożnej. Turcy są fanami tej dyscypliny i zwykle kibicują jednej z czterech drużyn: stambulskich - Galatasaray, Fenerbahçe, Beşiktaş lub Trabzonspor z Trabzonu nad Morzem Czarnym.

14

Turecki elementarz

Wymiana upominków nie jest obowiązkowa, ale jeżeli zdecydujemy się już na ten gest, to prezenty nie powinny być ani zbyt osobiste, ani kosztowne. Dopóki nie poznamy dobrze partnera, najbezpieczniej jest ofiarować mężczyźnieprzedmiot biurowy (np. pióro czy wizytownik), a kobiecie - ceramikę, szalik, chustę lub bombonierkę. Jeżeli chcemy podarować alkohol, to powinniśmy sprawdzić, czy osoba, którą chcemy obdarować, akceptuje ten rodzaj prezentu. Ponieważ Turcy lubią dobrze zjeść, kolacja biznesowa może trwać długo. W godzinach popołudniowych do posiłku może być podawany alkohol, np. lokalna wódka anyżowa zwana „raki” lub wino, a także piwo. Powinno się zaakceptować fakt palenia tytoniu w trakcie posiłku. Każdy posiłek kończy się podaniem kawy lub herbaty, a w porze popołudniowej również słodyczy. W tym kraju obowiązuje zasada, że rachunek płaci osoba zapraszająca. Mimo iż Turcy lubią żartować i bawić się, należy unikać żartów na tematy religijne oraz związane z Atatürkiem.

15

Co warto wiedzieć o gospodarce

16


Gospodarka, makroekonomiaLiberalizacja tureckiej gospodarki rozpoczęła się na początku latosiemdziesiątych XX wieku . Za cel postawiono sobie wtedy otwarcie kraju na wymianę międzynarodową, przyciągnięcie inwestycji zagranicznych oraz ograniczenie roli przedsiębiorstw państwowych. Duży wpływ na przekształcenia gospodarcze miała też preferencyjna polityka handlowa EWG/UE wobec Turcji – redukcja ceł oraz wprowadzanie innych ułatwień we wzajemnych obrotach handlowych.Wzrost koniunktury gospodarczej datuje się od przejęcia rządów przez centro-prawicową Partię Sprawiedliwości i Rozwoju (Adalet ve Kalkinma Partisi, AKP) w 2002 r. i opanowania kryzysu finansowego z 2001 r. W latach 2002- 2011 przeciętny wzrost PKB wyniósł 6 proc. Po recesji 2008/2009, kiedy PKB odpowiednio wzrósł o 0,7 proc., a w 2009 roku spadł o 4,8 proc., w 2010 r. gospodarka turecka przyspieszyła do 9 proc. w skali roku. W 2011 r. PKB wzrósł o 8,8 proc., a rok później o 2,2 proc.

17

W połowie 2011 r. widać już było jednak symptomy przegrzania gospodarki, co przełożyło się m. in. na przyspieszenie inflacji. Rząd stosunkowo późno wycofał się z fiskalnych zachęt wspomagających prywatną konsumpcję, które miały pomóc w szybkim wychodzeniu z recesji. Ich ubocznym skutkiem był właśnie np. wzrost cen. W grudniu 2011 r. ceny detaliczne wzrosły o 10,45 proc. Do wzrostu inflacji przyczynił się też gwałtowny spadek wartości tureckiej waluty wobec USD. Słaba lira okazała się natomiast korzystna dla tureckiego eksportu, który zwiększył się o 18 proc. Turcja to jedna z najszybciej rozwijających się gospodarek świata - obecnie jest 16. największą gospodarką na świecie i 6. w Europie. W 2012 r. PKP tego kraju wyniósł 783,3 mld USD. W ostatnich 10 latach PKB na jednego mieszkańca wzrósł trzykrotnie i przekroczył 10 tys. USD. W pierwszym kwartale 2014 r. turecka gospodarka rozwijała się


18

Inflacja liczona według cen konsumpcji wzrosła z 9,38 proc. w kwietniu 2014 r. do 9,66 proc. w maju 2014 r. W przypadku cen konsumpcyjnych wzrost wyniósł 0,4 proc. Skumulowaną inflację w pierwszych pięciu miesiącach 2014 r. podliczono na 5,38 proc.; wskaźnik ten przekroczył oczekiwany przez rząd maksymalny poziom, określony na 5 proc. Według wskazań Banku Światowego, w 2013 roku inflacja w Turcji wyniosła 7,5 proc. W kwietniu 2014 r. deficyt budżetowy wyniósł 2,7 mld TL, podczas gdy rok wcześniej odnotowano nadwyżkę budżetową w wysokości 595 mln TL. W marcu 2014 r. deficyt na rachunku obrotów bieżących zmniejszył się w porównaniu do marca 2013 r., co było spowodowane wzrostem eksportu – m.in. sprzedaży za granicę złota. Deficyt na rachunku obrotów bieżących spadł o 43 proc., z 5.648 mln USD w marcu 2013 r. do 3.194 mln USD w marcu 2014 r.


19

Na turecką infrastrukturę składa się m.in. rozbudowana sieć dróg, licząca w sumie 385.748 km, z czego 320.366 przypada na drogi wiejskie. Łączna długość tureckich autostrad liczy 2127 km, a tras szybkiego ruchu – 31.375 km. Kraj ten przecinają trasy europejskie klasy A, łączące m.in. Hiszpanię z Gruzją (E 70), Portugalię z Iranem (E 80), Portugalię z Irakiem (E 90), a także trasa E 95 biegnąca z Rosji z Turcji. W Turcji jest 51 lotnisk cywilnych i 17 wojskowych. Z 21 międzynarodowych portów cywilnych, 16 obsługuje regularne rejsy pasażerskie. Najważniejsze porty lotnicze to: lotnisko Ataturka w Stambule, Sabiha Gokcen w Stambule, w Antalyi, w Milas- Bodrum oraz port lotniczy imienia Adnana Menderesa w Izmirze. Największym przewoźnikiem są państwowe Tureckie Linie Lotnicze (THY); inne to: Atlas Jet, Sun Express, Onur Air, AnadoluJet oraz Pegasus. Do głównych portów morskich o przeładunku powyżej 1 mln ton należą: Stambuł, Zonguldak, Eregli i Samsun nad Morzem Czarnym, Izmir i Izmit nad Morzem Egejskim oraz Mersin, Iskenderun nad Morzem Śródziemnym.


20

Wzrost eksportu w analogicznym okresie wyniósł 6 proc., podczas gdy import wzrósł zaledwie o 1 proc. W marcu 2014 r. inwestycje portfelowe doprowadziły do odpływu z Turcji kapitału w wysokości 1.042 mln USD, pogłębiając deficyt na rachunku obrotów bieżących do 4.236 mln USD. W marcu br. bezpośrednie inwestycje zagraniczne warte były 965 mln USD, co pokrywało jedynie 1/4 ogółu zapotrzebowania na finansowanie zewnętrzne.Strategia rozwoju zakłada, że do 2018 r. Turcja będzie 10. gospodarką świata pod względem wielkości wytworzonego PKB. Założenie to opiera się na dynamicznie planowanym i realizowanym wzroście współpracy z partnerami zagranicznymi. Obecnie eksport Turcji jest na podobnym poziomie jak Polski (ok. 130 mld USD). Rząd zakłada, że do 2023 r. , na 100-lecie Republiki, eksport wzrośnie do 500 mld USD. Realizacji tego planu ma pomóc dywersyfikacja kierunków eksportu, a także modernizacja tureckiej infrastruktury gospodarczej i municypalnej, na co państwo przeznacza znaczne subwencje.


21

Najważniejsze terminale kolejowe znajdują się natomiast w Stambule, Ankarze, Adanie, Mersin i Diyarbakir. Łączna długość linii kolejowych wynosi 12.008 km. Turcja rozbudowuje kolej dużych prędkości – m.in. na trasie z Ankary do Stambułu. Podróżni mogą już korzystać z połączenia Ankara – Eskişehir oraz Ankara – Konya. Turcja posiada także połączenia promowe między europejską i azjatycką częścią kraju (Cieśnina Bosfor), z Cyprem oraz z wyspami greckimi (Rodos, Samos, Chios).


22


Główne sektory gospodarkiZ uwagi na położenie geograficzne, Turcja ma korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa; w tym sektorze pracuje ok. 25,2 proc. ludności czynnej zawodowo. Sektor ten zapewnia Republice całkowitą samowystarczalność pod względem żywnościowym. Turcja jest największym producentem mleka i wyrobów mlecznych w regionie. Najważniejsze uprawy to: zboża (do niedawna Turcja zajmowała 1. miejsce na świecie w uprawie pszenicy), warzywa (warzywa strączkowe, cebula, pomidory, oliwki, pieprz, czosnek), owoce: wiśnie, grejpfruty, cytryny, arbuzy, jabłka, brzoskwinie, morele, winogrona, figi, truskawki i orzechy włoskie, laskowe oraz pistacjowe. Duże znaczenie ma też uprawa roślin przemysłowych: tytoniu (typy orientalne), buraków cukrowych i bawełny. Państwo to należy do grona światowych liderów-producentów oraz i eksporterów mąki i makaronów. Hodowla zwierząt (krowy, konie, kozy, osły, owce, wielbłądy, bawoły) stanowi ok. 1/3 wartości produkcji rolnictwa.

23

Rozwinęła się produkcja drobiu i przetwórstwo mleka owczego. Ważną rolę odgrywa też rybołówstwo, ale z powodu zasolenia wód w górskich jeziorach, słabo rozwinięte jest rybołówstwo słodkowodne.Inną ważną gałęzią gospodarki jest przemysł - produkcja przemysłowa stanowi około 20 proc. PKB. W tym sektorze zatrudnionych jest ok. 19,5 proc. ogółu ludności czynnej zawodowo, a w budownictwie dalsze 7 proc. Do najważniejszych sektorów przemysłowych należą: przemysł samochodowy, maszynowy, tekstylny, spożywczy, energetyka, rafineryjny, ceramiczny, meblowy oraz górnictwo. W ostatnich latach produkcja przemysłowa przesunęła się do nowych gałęzi, takich jak produkcja samochodów (TOFAS-Fiat , Oyak- Renault, Opel, Ford Otosan, Toyotasa-Toyota), sprzętu RTV i AGD, maszyn i urządzeń.


24

Rozwinęła się produkcja drobiu i przetwórstwo mleka owczego. Ważną rolę odgrywa też rybołówstwo, ale z powodu zasolenia wód w górskich jeziorach, słabo rozwinięte jest rybołówstwo słodkowodne.Inną ważną gałęzią gospodarki jest przemysł - produkcja przemysłowa stanowi około 20 proc. PKB. W tym sektorze zatrudnionych jest ok. 19,5 proc. ogółu ludności czynnej zawodowo, a w budownictwie dalsze 7 proc. Do najważniejszych sektorów przemysłowych należą: przemysł samochodowy, maszynowy, tekstylny, spożywczy, energetyka, rafineryjny, ceramiczny, meblowy oraz górnictwo. W ostatnich latach produkcja przemysłowa przesunęła się do nowych gałęzi, takich jak produkcja samochodów (TOFAS-Fiat , Oyak- Renault, Opel, Ford Otosan, Toyotasa-Toyota), sprzętu RTV i AGD, maszyn i urządzeń.


25

Turecka energetyka opiera się na węglu brunatnym i hydroelektrowniach. Szybko rosnący popyt na energię powoduje, że mimo podwojenia produkcji w ostatnich kilkunastu latach, spodziewany jest znaczny deficyt w tej dziedzinie. Dlatego tureckie władze planują budowę nowych elektrowni na bazie węgla brunatnego, hydroelektrowni, elektrowni jądrowych; stawiają też na rozwój energetyki odnawialnej.Dynamicznie rozwija się też sektor budowlany, który należy doświatowej czołówki pod względem wartości produkcji. Tureckie firmy prowadzą działalność w kraju i za granicą, angażując się w prace ogólnobudowlane, budowę lotnisk czy kompleksów przemysłowych – np. rafinerii, hydroelektrowni, a także dróg. Od 2009 r. tureckie budownictwo utrzymuje się na 3. miejscu w światowych rankingach (za USA i Chinami), a 23 tutejsze firmy zalicza się do grona 225 największych firm budowlanych świata. Najistotniejszy udział w PKB (72 proc.) mają jednak usługi. W tym sektorze pracuje 48 proc. czynnych zawodowo mieszkańców Turcji. Do głównych działów tego sektora należą: handel, turystyka, transport, telekomunikacja i bankowość.


26

Turystyka to wiodący sektor tureckiej gospodarki, generujący duże wpływy do budżetu. W ostatniej dekadzie liczba turystów odwiedzających ten kraj podwoiła się, a do budżetu trafiło ponad 12 mld USD. Jedną z najlepiej rozwijających się gałęzi gospodarki od dawna jest również przemysł tekstylny. Wynika to w dużym stopniu z dziedzictwa Imperium Osmańskiego, w którym sektor ten były motorem rozwoju gospodarczego. Turcja jest na 7. miejscu wśród największych dostawców odzieży na świecie i trzecim pod względem wielkości dostawcą tekstyliów do Unii Europejskiej. W sektorze włókienniczym i tekstylnym pracuje ok. 2,5 mln osób, a razem z dystrybucją – blisko 6,5 mln. Branża ta wytwarza około 8 proc. PKB kraju.


27


Zasoby naturalneTurcja posiada wyjątkowo bogate zasoby naturalne. Na jej terenie znajduje się 40 proc. światowych zasobów kamieni naturalnych – ich rezerwy szacowane są na 13,9 mld ton, z czego 1,6 mld ton to zasoby rozpoznane i udokumentowane. Oprócz ropy naftowej i węgla kamiennego, ma również 4.400 minerałów ziemskich, z czego 53 są eksploatowane. Do głównych surowców mineralnych Turcji zalicza się: bor (2/3 światowych zasobów), marmur (40 proc.) globalnych zasobów), miedź (20 proc. światowych rezerw) oraz pumeks i boryt. W sektorze górnictwa i przetwarzania minerałów, obejmującym również branżę kamieni naturalnych, w całym kraju pracuje ponad 100 tys. osób. Złożona struktura geologiczna przekłada się na różnorodność pokładów wysokiej jakości kamieni naturalnych o zróżnicowanej strukturze, barwach i fakturze.

28

Na terenie kraju rozpoznano 480 rodzajów i odmian kamieni naturalnych – głównie granitu, marmuru, trawertynu, onyksu, piaskowca, bazaltu i skał łupkowych – samych odmian marmuru jest ponad 120. Tureckie kamienie naturalne zdobią znane budowle oraz domy celebrytów, luksusowe hotele, lotniska, centra kultury i biznesu. Widnieją np. w detalach dekoracyjno-architektonicznych Białego Domu w Waszyngtonie (marmur różowy odmiany Elazig), siedziby Kongresu USA i francuskiego parlamentu, budynku Google w San Francisco, a także w wiosce olimpijskiej w Chinach, gdzie zastosowano marmur odmiany Diyarbakir.


29

ABC biznesu

30

ABC biznesu

Rodzaje spółekZgodnie z tureckim Kodeksem Handlowym, firmy zagraniczne mogą działać jako spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki partnerskie, oddziały firm zagranicznych oraz przedstawicielstwa. Przepisy Kodeksu Cywilnego umożliwiają natomiast założenie spółki cywilnej.

W przypadku spółek akcyjnych (tur. Anonim Sirketi- A.S., fr. Societe Anonyme) minimalny wymagany kapitał zakładowy to 50.000 TL (ok. 33.000 USD). Spółki takie muszą mieć przynajmniej pięciu udziałowców – osoby prawne lub fizyczne. Ryzyko ograniczone jest tu do wartości objętych akcji spółki. Taka forma dedykowana jest głównie dużym przedsiębiorstwom; umożliwia im przyciągnięcie większej liczby akcjonariuszy - zarówno rezydentów, jak i nie-rezydentów.

31

Inne przepisy określają formę spółek akcyjnych w sektorze bankowości i ubezpieczeń, reasekuracji, funduszy inwestujących w papiery wartościowe, nieruchomości oraz o charakterze venture capital, a ponadto w odniesieniu do instytucji pośrednictwa finansowego (domy brokerskie) oraz leasingu finansowego, factoringu i finansowania konsumenckiego.

Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (Limited Sirketi – LTD Sti.) mogą być brane pod uwagę przez firmy nastawione na sprzedaż i dystrybucję. Minimalny wymagany kapitał zakładowym określono tu na 5.000 TL (ok. 3.300 USD), a liczbę udziałowców - od 2 do 50. Mogą to być zarówno osoby prawne, jak i fizyczne; ponoszą oni ryzyko do wartości wniesionych do spółki wkładów.

Spółki partnersko-komandytowe, złożone z osób fizycznych i/lub prawnych) oraz kolektywne, składające się z osób fizycznych, nie wymagają minimalnego kapitału założycielskiego.

ABC biznesu

32

Oddziały przedsiębiorcy zagranicznego traktowane są w myśl przepisów prawa jako jego integralna część bez samodzielnej osobowości prawnej. Na mocy ustawy o bezpośrednich inwestycjach zagranicznych działalność przedstawicielstw ogranicza się jedynie do analiz rynkowych i studiów wykonalności na rzecz macierzystych przedsiębiorców. Nie mogą one podejmować działalności komercyjnej.

ABC biznesu

33

ABC biznesu

Rejestracja podmiotówFormalności związane z założeniem spółki z o. o. i S.A. można załatwić w jeden dzień. Sprowadzają się one do złożenia wniosku w rejestrze handlowym właściwej terytorialnie izby handlowej i ogłoszenia rejestracji spółki w Dzienniku Rejestru Handlowego (Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi- http://www.ticaretsicil.gov.tr/english/index.php). Publikowany jest on przez Turecką Unię Izb i Giełd Towarowych w Ankarze (Türkiye Odalar ve Borsalar Birligi, TOBB, http://www.tobb.org.tr/.).Do rejestracji takich spółek niezbędny jest przede wszystkim statut, czyli akt założycielski, sporządzony zgodnie z wymogami art. 279 (dla S.A) oraz 506 i 511 (dla sp. z o.o.) Kodeksu handlowego w formie aktu notarialnego i uwierzytelnione notarialnie wzory podpisów osób upoważnionych do reprezentowania spółki.

34

Nałożono tu obowiązek stosowania nazw handlowych w języku tureckim. Obecność wyrazów obcych w nazwie handlowej jest dopuszczalna pod warunkiem, że nie naruszają one prawa, dóbr kulturowych lub historycznych lub wtedy, gdy nazwa lub marka handlowa, której promocja stanowi przedmiot działalności spółki, funkcjonuje w języku obcym. Dopuszczono też taką możliwość, gdy udziałowcami są cudzoziemcy. Przedmiot działalności takiej spółki powinien być zdefiniowany co najmniej na poziomie sektorowym. Klauzula kapitałowa statutu powinna określać, iż kapitał zakładowy zostanie wniesiony w 1/4 z momentem założenia względnie w okresie 3 miesięcy od daty założenia spółki, a pozostała część zostanie pokryta najpóźniej w okresie 3 lat, chyba, że odrębne regulacje nakładają obowiązek pełnej lub wyższej niż 1/4 wpłaty kapitału zakładowego w momencie zawiązywania spółki. Wniesienie kapitału w postaci mienia ruchomego lub nieruchomego względnie wartości niematerialnych i prawnych (rejestry handlowe, okrętowe, własności intelektualnej) powinno nastąpić w ciągu 3 miesięcy od daty utworzenia spółki.

ABC biznesu

35

Przy rejestracji wymagane jest też oświadczenie co do prawdziwości przedstawianych danych zgodnie z wymogami rozporządzenia ws. rejestru handlowego, a także bankowe poświadczenie jednego z państwowych banków (np. Ziraat Bankasi, www.ziraatbank.com.tr/) o utworzeniu depozytu w wysokości 0,1 proc. kapitału założycielskiego spółki na rachunku Funduszu Konsumenckiego w Tureckim Banku Centralnym (www.tcmb.gov.tr/). Trzeba przedłożyć również bankowe poświadczenie wpłaty kapitału zakładowego lub jego części, a w przypadku spółki akcyjnej - oryginał zezwolenia, wydany przez Ministerstwo Przemysłu i Handlu na działalność w branżach określonych w ww. art. 5 komunikatu ws. statutów i zmiany statutów spółek akcyjnych oraz spółek z o.o. Obywatele tureccy muszą okazać uwierzytelnione kopie dowodów osobistych, a cudzoziemcy – paszportów osób fizycznych zakładających spółkę oraz dokumenty potwierdzające ich miejsce zamieszkania. Konieczna jest też kopia umowy wynajmu lub własności nieruchomości w Turcji.

ABC biznesu

36

Osoby prawne muszą mieć apostille dotyczące zarejestrowanej w KRS działalności gospodarczej w Polsce. Dokumenty takie wydaje Polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych www.msz.gov.pl/Apostille,-poswiadczanie,dokumentow,1796.html. W przypadku dokumentów tureckich są to gubernatorzy (tur. vali) oraz departamenty legislacyjne w sądach prowincjonalnych.Po rejestracji przedsiębiorstwa konieczne jest notarialne uwierzytelnienie ksiąg statutowych i dokumentów handlowych (z dniem rejestracji spółki), a także rejestracja we właściwym terytorialnie urzędzie skarbowym, regionalnym zakładzieubezpieczeń społecznych (http://www.ssk.gov.tr/wps/portal ), oddziałach inspekcji pracy, inspekcji ubezpieczeń społecznych (strona Ministerstwa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych: http://www.csgb.gov.tr/en/index.php ) oraz ewentualniew innych specyficznych urzędach centralnych lub gminnych, w zależności od przedmiotu działalności.

ABC biznesu

37

Orientacyjne koszty rejestracji spółek z minimalnym kapitałem zakładowym wynoszą ok. 1500 USD dla spółki z o.o. i 2000 USD dla społki akcyjnej. Z tego koszt notariusza to około 400 USD.Utworzenie oddziału przedsiębiorstwa zagranicznego wymaga zezwolenia Departamentu Handlu Wewnętrznego Ministerstwa Przemysłu i Handlu (www.sanayi.gov.tr/ ). Koszty związane z powołaniem oddziału sięgają ok. 1.000 USD. Natomiast ustanowienie przedstawicielstwa firmy zagranicznej następuje w oparciu o wniosek wpisowy do rejestru prowadzonego przez Podsekretariat ds. Skarbu (www.hazine.gov.tr/). Wnioski związane z działalnością w sektorach objętych specjalną legislacją, jak rynki finansowe lub ubezpieczenia, wymagają zatwierdzenia przez ich instytucje nadzorujące i regulacyjne. Procedury dotyczące utworzeniem przedstawicielstwa wiążą się z podobnymi kosztami, jak w przypadku oddziałów. Przy powoływaniu podmiotów w Turcji zaleca się angażowanie lokalnych kancelarii prawnych (np. www.worldwide-tax.com/turkey/turlawyers.asp) oraz specjalistówpodatkowych (np. www.worldwide-tax.com/turkey/turaccountants.asp ).

ABC biznesu

Turcja

Law

Transcript of Turcja