PL PL

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 10.2.2016 r.

COM(2016) 85 final

ANNEX 1

ZAŁĄCZNIK

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczący stanu realizacji

działań priorytetowych w ramach Europejskiego programu w zakresie migracji

Wspólny plan działania UE – Turcja: sprawozdanie z realizacji

2

Wspólny plan działania UE – Turcja: sprawozdanie z realizacji

Okres: od 17 grudnia 2015 r. do 31 stycznia 2016 r.

Wprowadzenie

Dnia 29 listopada 2015 r., w trakcie szczytu UE – Turcja, uruchomiono wspólny plan

działania, uzgodniony ad referendum dnia 15 października 2015 r. Jego celem jest

zacieśnienie współpracy ukierunkowanej na wsparcie syryjskich uchodźców objętych ochroną

tymczasową oraz przyjmujących je społeczności w Turcji, a także współpracy służącej

zapobieganiu napływowi nielegalnych migrantów do UE. Realizacja wspólnego planu

działania powinna zatem pozwolić na uporządkowanie przepływów migracyjnych i pomóc w

powstrzymaniu nielegalnej migracji.

Niniejsze drugie sprawozdanie z realizacji wspólnego planu działania, sporządzone po dwóch

miesiącach od jego uruchomienia, zawiera informacje na temat działań podjętych przez

Turcję i UE od czasu opublikowania pierwszego sprawozdania w dniu 17 grudnia 2015 r. w

celu wywiązania się z zobowiązań powziętych przez obie strony. Sprawozdania są jednym ze

sposobów uważnego monitorowania sytuacji.

1. Część 1

1.1. Dane statystyczne (w UE)

Jednym z kluczowych celów wspólnego planu działania jest osiągnięcie założonych

wyników, przede wszystkim powstrzymanie napływu nielegalnych migrantów.

Liczba osób przybywających do UE z Turcji nielegalnie jest wciąż wysoka, mimo że o tej

porze roku z powodu zimowych warunków pogodowych spodziewano się zmniejszenia tej

liczby. Ściślej rzecz biorąc, w ciągu trwającego 46 dni okresu sprawozdawczego (tj. od 17

grudnia do 31 stycznia):

łączna liczba nielegalnych migrantów, którzy dotarli do UE drogą morską i lądową

(przez Grecję i Bułgarię), wyniosła 110 211. Większość z nich, tj. 109 336 osób (czyli

99,2 %), przypłynęła przez Morze Egejskie;

średnia dzienna liczba osób przekraczających granicę nielegalnie w Grecji wynosiła 2

377, w Bułgarii – 19, czyli łącznie było to 2 396 osób;

tygodniowo przez granicę grecką przybywało średnio 16 437 osób.

Porównanie z poprzednimi miesiącami wygląda następująco:

łączna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji wynosiła: we

wrześniu 2015 r. – 147 639, w październiku – 214 792, w listopadzie – 154 381, w

grudniu – 110 835, a w styczniu 2016 r. – 67 756;

w tych samych miesiącach odpowiednie średnie dzienne wynosiły: 4 921, 6 929,

5 146, 3 575 i 2 186.

3

Liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji (drogą morską) w grudniu i

styczniu została zobrazowana na poniższych wykresach: wykres 1 przedstawia liczbę takich

osób dziennie, a wykres 2 – tygodniowo1.

Na wykresie 3 przedstawiono liczbę nielegalnych migrantów przybywających co miesiąc z

Turcji do Grecji w okresie od września 2015 r. do stycznia 2016 r. Wykres 4 przedstawia

liczbę nielegalnych migrantów przybyłych w tym samym okresie, tj. od września 2015 r. do

stycznia 2016 r., w rozbiciu na największe grupy narodowościowe (na podstawie oświadczeń

migrantów składanych po przybyciu), czyli Syryjczyków, a w dalszej kolejności

Afgańczyków i Irakijczyków. Dane liczbowe przedstawione w rozbiciu pokazują

zmniejszający się – w stosunku do łącznej liczby – odsetek Syryjczyków (spadek z 69 do

38 %), natomiast rosnący odsetek Afgańczyków (z 18 do 24 %) i Irakijczyków (z 8 do 15 %).

Wykres 1: Dzienna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji, od grudnia

2015 r. do stycznia 2016 r., źródło: Frontex

1 Podobnie jak to było w pierwszym sprawozdaniu z realizacji wspólnego planu działania, wykresy te

przedstawiają jedynie liczbę osób przybywających z Turcji do Grecji, ponieważ stanowią one ponad 99 % ogółu

wjazdów.

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

1 g

ru2

gru

3 g

ru4

gru

5 g

ru6

gru

7 g

ru8

gru

9 g

ru1

0 g

ru1

1 g

ru1

2 g

ru1

3 g

ru1

4 g

ru1

5 g

ru1

6 g

ru1

7 g

ru1

8 g

ru1

9 g

ru2

0 g

ru2

1 g

ru2

2 g

ru2

3 g

ru2

4 g

ru2

5 g

ru2

6 g

ru2

7 g

ru2

8 g

ru2

9 g

ru3

0 g

ru3

1 g

ru1

sty

2 s

ty3

sty

4 s

ty5

sty

6 s

ty7

sty

8 s

ty9

sty

10

sty

11

sty

12

sty

13

sty

14

sty

15

sty

16

sty

17

sty

18

sty

19

sty

20

sty

21

sty

22

sty

23

sty

24

sty

25

sty

26

sty

27

sty

28

sty

29

sty

30

sty

31

sty

Dzienna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji, od grudnia 2015 r. do stycznia 2016 r.

4

Wykres 2: Miesięczna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji, od grudnia

2015 r. do stycznia 2016 r., źródło: Frontex

Wykres 3 (Komisja): Miesięczna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji,

od września 2015 r. do stycznia 2016 r., źródło: Frontex, dane FRAN (2015 r.) i dane JORA

(styczeń 2016 r.) na dzień 8 lutego 2016 r. Dane JORA to wstępne dane operacyjne

podlegające zmianom.

27.218 27.069

19.940

26.089

15.812

12.492

15.776

13.067

15.383

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

Osoby przybywające nielegalnie z Turcji do Grecji, tygodniowo

Ogółem

147 639

214 792

154 381

110 835

67 756

0

50 000

100 000

150 000

200 000

250 000

wrz 15 paź 15 lis 15 gru 15 sty 16

Miesięczna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji

Ogółem

5

Wykres 4 (Komisja): Osoby przybywające nielegalnie z Turcji do Grecji wg narodowości (tj.

Syryjczycy, Afgańczycy i Irakijczycy), od września 2015 r. do stycznia 2016 r., źródło:

Frontex, dane FRAN (2015 r.) i dane JORA (styczeń 2016 r.) na dzień 8 lutego 2016 r. Dane

JORA to wstępne dane operacyjne podlegające zmianom.

Łączna liczba osób przybywających nielegalnie z Turcji do Grecji charakteryzuje się

zmiennością pomimo ogólnej tendencji spadkowej (zob. wykresy 2 i 3). Tendencja ta

utrzymuje się jednak w przedziale spodziewanym ze względu na zimowe warunki pogodowe.

Biorąc pod uwagę porę roku, liczby pozostają wysokie.

Wydaje się, że środki ustawodawcze i operacyjne wprowadzone przez władze tureckie w celu

powstrzymania nielegalnej migracji przyniosły początkowy – choć niewielki – wpływ na

przepływy migracyjne. Nie można jeszcze określić dokładnie ich wpływu w perspektywie

krótkoterminowej.

Należy też zauważyć, że ze względu na pogarszające się warunki atmosferyczne liczba osób,

które zginęły podczas nielegalnej przeprawy do Grecji, rośnie2.

1.2. Dane statystyczne (w Turcji)

W Turcji obecnie przebywa 2 582 600 syryjskich uchodźców3, którym Turcja przyznała status

grupy objętej tymczasową ochroną. Uzyskanie tego statusu umożliwia dostęp do usług

2 Według danych IOM w okresie 1–28 stycznia 2016 r. na Morzu Egejskim zginęło 244 migrantów. 3 Liczba zarejestrowanych uchodźców syryjskich podana dnia 3 lutego br. przez tureckie Ministerstwo Spraw

Zagranicznych.

147.639

214.792

154.381

110.835

67.756

101.584 109.669

66.463

43.110

25.539 26.404

65.642

44.174 26.700

15.975 12.357

22.670

18.962 27.726

10.151 7.294 16.811

24.782

13.299 16.091 0

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

sept.-15 oct.-15 nov.-15 déc.-15 janv.-16

Wykrywanie przypadków nielegalnego przekroczenia granicy morskiej między Grecją a

Turcją wg narodowości

Ogółem TR-morze-EL Syria Afganistan Irak Pozostałe narodowości

6

publicznych, takich jak edukacja i opieka zdrowotna. Od dnia 15 stycznia 2016 r. status ten

umożliwia także – pod pewnymi warunkami (szczegóły zob. poniżej) – dostęp do rynku

pracy. Dnia 22 stycznia br. 269 207 Syryjczyków przebywało w obozach dla uchodźców,

gdzie udzielane jest im różnego rodzaju wsparcie.

Od momentu opublikowania, w dniu 17 grudnia 2015 r., pierwszego sprawozdania z realizacji

wspólnego planu działania UE postanowiła zbierać unijne i tureckie dane na temat realizacji

planu w ramach procesu reagowania na szczeblu politycznym w sytuacjach kryzysowych

(IPCR). W tym kontekście, w wyniku prowadzonych dyskusji, dnia 22 stycznia br. Turcja

wyraziła zgodę na udostępnianie danych gromadzonych w oparciu o szereg wskaźników

dotyczących realizacji wspólnego planu działania UE – Turcja na podstawie uzgodnionego

modelu. W związku z tym dnia 22 stycznia br. władze tureckie przekazały następujące

informacje:

350 tys. syryjskich dzieci objętych tymczasową ochroną zostało zapisanych do szkół;

urodziło się 151 746 dzieci (do dnia 22 stycznia);

na dzień 18 stycznia Turcja zarejestrowała 217 952 osób narodowości innej niż

syryjska, natomiast w przypadku 138 912 osób proces rejestracji jest w toku;

w okresie 1–15 stycznia 42 936 Syryjczyków wjechało legalnie na terytorium Turcji, a

opuściło je 13 887 Syryjczyków. Liczba Irańczyków wjeżdżających i wyjeżdżających

legalnie wyniosła odpowiednio 24 896 i 32 268; w przypadku Irakijczyków liczby te

wynosiły 12 525 i 16 300; w przypadku Libańczyków – 2 778 i 5 449, a w przypadku

Jordańczyków – 2 032 i 2 527. Zależnie od okresu ważności wizy cudzoziemcy mogą

pozostać na terytorium Turcji przez okres wynoszący 30–90 dni. Cudzoziemcy

uprawnieni do bezwizowego wjazdu na teren Turcji mogą pozostać w tym kraju nie

dłużej niż przez 90 dni w okresie nieprzekraczającym 180 dni;

od 1 do 15 stycznia Grecja skierowała do Turcji 322 wnioski o readmisję. Bułgaria nie

złożyła ani jednego takiego wniosku. Obecnie Turcja rozpatruje wnioski złożone przez

Grecję4;

w tym samym okresie (1–15 stycznia) tureckie służby ochrony granic uniemożliwiły

nielegalne opuszczenie terytorium Turcji w kierunku UE w przypadku 2 541

migrantów na granicy morskiej i 4 671 na granicy lądowej;

w 2015 r. w Turcji zarejestrowano 64 109 wniosków o udzielenie azylu (z czego

11 383 złożyli obywatele afgańscy, a 42 105 – obywatele iraccy)5. W tym samym roku

zakończono tylko 459 procedur udzielenia azylu – albo przez przyznanie statusu

uchodźcy, albo przez zdecydowaną odmowę udzielenia azylu. Wszystkie pozostałe

wnioski oczekują na rozpatrzenie;

w dniach 1–15 stycznia br. turecka straż przybrzeżna, policja i żandarmeria

przeprowadziły siedem wspólnych operacji specjalnych zmierzających do

aresztowania nielegalnych migrantów, pośredników i przemytników oraz

4 Zgodnie z zawartym przez Grecję i Turcję dwustronnym protokołem o readmisji państwo, które jest adresatem

wniosku, ma 75 dni na udzielenie odpowiedzi. Po osiągnięciu porozumienia operacja powrotu powinna zostać

przeprowadzona w ciągu 15 dni. W tym samym protokole o readmisji ustanowiono uproszczoną procedurę,

zgodnie z którą państwo odbierające wniosek o readmisję powinno przyjąć osobę zatrzymaną w strefie

przygranicznej w ciągu tygodnia od zawiadomienia o zatrzymaniu. 5 Zgodnie z tureckim ustawodawstwem tylko uciekinierzy z Syrii otrzymują automatycznie – po zarejestrowaniu

– ochronę międzynarodową jako grupa. Obywatele innych państw muszą składać osobne wnioski i otrzymują

status uchodźcy po odbyciu kontroli bezpieczeństwa, decyzją Dyrekcji Generalnej ds. Zarządzania Migracją.

7

uniemożliwienia nielegalnego wyjazdu. Operacje te zakończyły się zatrzymaniem 230

przemytników.

Ponadto Turcja poinformowała, że jej organy ścigania zwiększyły wysiłki służące

zapobieganiu nielegalnym wyjazdom, aresztowaniu przemytników i ratowaniu migrantów na

morzu. Ściślej, Turcja zgłosiła, że w grudniu 2015 r. zatrzymywano średnio 514 nielegalnych

migrantów dziennie, a – dla porównania – w listopadzie 2015 r. liczba ta wynosiła 450.

Całkowita liczba przemytników aresztowanych w 2015 r. wynosi 3 700. Turecka straż

przybrzeżna, żandarmeria i pozostałe organy ścigania odgrywają kluczową rolę w

zatrzymywaniu nielegalnych migrantów i przemytników.

Turcja obiecała, że w lutym przekaże więcej informacji przewidzianych w uzgodnionym

modelu.

Część 2:

Realizacja tureckich zobowiązań w ramach wspólnego planu działania UE–Turcja

Dnia 8 stycznia br. Turcja wprowadziła obowiązek wizowy dla Syryjczyków przybywających

na tureckie lotniska lub do tureckich portów z państwa trzeciego, aby zmniejszyć w ten

sposób migrację tranzytową w kierunku UE. Środek ten przyniósł natychmiastowe skutki,

gdyż po jego wprowadzeniu liczba Syryjczyków wpuszczonych ostatecznie do Turcji z

Libanu i Jordanii gwałtownie spadła – z 41 781 w ostatnich ośmiu dniach (tj. 1–8 stycznia)

poprzedzających wprowadzenie wiz do 1 155 w ciągu dziesięciu kolejnych dni (tj. 9–18

stycznia). Oznacza to zmniejszenie o ponad 40 tys. osób.

Dnia 15 stycznia br. Turcja przyjęła rozporządzenie zapewniające Syryjczykom objętym

ochroną tymczasową skuteczny dostęp do rynku pracy, choć obwarowany pewnymi

warunkami i ograniczeniami, zgodnie z kluczowymi zobowiązaniami określonymi we

wspólnym planie działania. Środek ten służy zwiększeniu atrakcyjności Turcji jako miejsca

azylu dla Syryjczyków i jest reakcją na jeden z głównych czynników skłaniających tę grupę

migrantów do nielegalnego przekraczania granicy z UE w poszukiwaniu lepszych

perspektyw. Zgodnie z przepisami tego rozporządzenia osoba narodowości syryjskiej może

złożyć wniosek o pozwolenie na pracę dopiero sześć miesięcy po zatwierdzeniu statusu

tymczasowej ochrony. Pozwolenia na pracę mogą być przyznawane tylko w prowincjach, w

których uchodźca objęty taką ochroną ma prawo zamieszkiwać. Rozporządzenie nie

przewiduje żadnych ograniczeń co do sektorów gospodarki, ale ustanawia 10 % pułap pod

względem liczby syryjskich uchodźców, przy czym pułap ten nie dotyczy rolnictwa i hodowli

zwierząt. Rozporządzenie obowiązuje bezpośrednio, ale ze względu na jego ogólny charakter

może pojawić się konieczność przyjęcia przepisów wykonawczych. Przyjęcie rozporządzenia

jest niewątpliwie krokiem we właściwym kierunku, jednak jego rzeczywisty wpływ będzie

uzależniony od szybkiego i skutecznego wykonania.

Turcja przygotowała i przedłożyła Parlamentowi projekt przepisów dotyczących ochrony

danych osobowych. Jeśli przepisy te okażą się zgodne z europejskimi standardami, umożliwią

one Turcji ściślejszą współpracę z Europolem, Eurojustem i organami ścigania państw

członkowskich. Obecny projekt ustawy wciąż wymaga poprawienia, przede wszystkim pod

względem niezależności organu ochrony danych oraz wyłączenia spod zakresu stosowania

ustawy organów ścigania i organów wywiadowczych. UE podzieliła się swoimi

zastrzeżeniami z Turcją w nadziei, że wspomniane niedociągnięcia mogą wciąż zostać

naprawione w procedurze parlamentarnej.

8

Dnia 8 stycznia br. turecki rząd przedłożył Parlamentowi do ratyfikacji trójstronną umowę

między Turcją, Bułgarią i Grecją.

Turcja wyraziła gotowość do poprawy wypełniania swoich zobowiązań w zakresie readmisji

uzgodnionych z Grecją oraz do otwarcia większej liczby punktów readmisji, oprócz punktu

działającego w Dikili. Podstawowym problemem we wdrażaniu tej umowy dwustronnej są

wciąż duże opóźnienia w rozpatrywaniu greckich wniosków o readmisję. Pod koniec grudnia

2015 r. i pod koniec stycznia 2016 r. tureccy urzędnicy złożyli wizytę w Atenach, aby

omówić z władzami greckimi sposoby poprawy wykonania dwustronnej umowy o readmisji.

W styczniu turecka policja zorganizowała kampanię informacyjną w Bodrum – kurorcie

położonym na południu kraju. Regionalne kierownictwo policji przygotowało ulotki, w

których apelowało do migrantów, aby nie wyruszali w niebezpieczną podróż do Europy.

Wydrukowano ok. 5 tys. ulotek w języku tureckim, arabskim i angielskim, a ich dystrybucję

powierzono funkcjonariuszom żandarmerii.

Część 3:

Realizacja unijnych zobowiązań w ramach wspólnego planu działania UE–Turcja

Dnia 24 listopada 2015 r. Komisja przyjęła decyzję o utworzeniu Instrumentu Pomocy dla

Uchodźców w Turcji i o ustanowieniu mechanizmu koordynującego działania, za pomocą

których Unia i państwa członkowskie wspierają wysiłki Turcji związane z przyjęciem ponad

2 mln syryjskich uchodźców. Komisja i państwa członkowskie zobowiązały się do

przekazania w latach 2016–2017 wstępnej kwoty 3 mld EUR, która zostanie przekazana za

pośrednictwem instrumentu. Państwa członkowskie z zadowoleniem przyjęły ustanowienie

instrumentu, ale równocześnie podkreśliły, że przekazanie pomocy jest ściśle związane z

wypełnieniem przez Turcję swoich zobowiązań w ramach wspólnego planu działania.

Następnie zdecydowano, że z budżetu UE na potrzeby instrumentu przekazany zostanie 1 mld

EUR, natomiast pozostałe 2 mld EUR przekażą państwa członkowskie według klucza DNB.

Dnia 3 lutego br. państwa członkowskie osiągnęły porozumienie polityczne co do źródeł

finansowania i zasad funkcjonowania instrumentu. Komisja następnie zmieniła swoją decyzję,

uwzględniając porozumienie z państwami członkowskimi. Komisja jest odpowiedzialna za

wykorzystanie zasobów, które są koordynowane za pośrednictwem instrumentu, i

wykorzystuje do tego celu instrumenty finansowe pomocy zewnętrznej, które najlepiej

odpowiadają takiemu rodzajowi pomocy. Instrumentem zarządza komitet sterujący, któremu

przewodniczy Komisja. Członkami komitetu sterującego są państwa członkowskie, a Turcja

ma w nim status obserwatora. Pierwsze posiedzenie komitetu odbędzie się dnia 17 lutego br.

Instrument zacznie przekazywać pomoc, gdy tylko będzie to możliwe, a głównym celem tej

pomocy jest zaspokajanie w sposób godny podstawowych potrzeb przebywających w Turcji

uchodźców, którzy znajdują się w najtrudniejszej sytuacji; pomoc ta obejmuje żywność,

schronienie, opiekę zdrowotną w nagłych wypadkach i ochronę. Oprócz realizowanych już

działań długoterminowych zapewniona zostanie również nieformalna edukacja, aby zapobiec

wykluczeniu całego pokolenia syryjskich dzieci. Obecnie około 400 tys. z nich nie może

uczęszczać do szkół. Jest to ważny czynnik nie tylko obciążający ich życie codzienne, ale też

zmniejszający ich szanse na lepszą przyszłość.

Pod koniec 2015 r. Komisja rozpoczęła we współpracy z władzami tureckimi ocenę potrzeb

Syryjczyków objętych ochroną tymczasową w Turcji. Pierwszy przegląd w ramach oceny

potrzeb ma nastąpić do połowy lutego, a ukończenie całego badania spodziewane jest

wczesną wiosną. Ocena potrzeb pomoże określić projekty, które mają zostać sfinansowane za

9

pośrednictwem instrumentu. W międzyczasie Komisja wskazała już obszary priorytetowe,

które wymagają natychmiastowego wsparcia, a którymi są: edukacja, zwiększenie możliwości

zatrudnienia syryjskich uchodźców i przesiedlenie (zob. załącznik, w którym wymieniono

priorytetowe obszary wymagające interwencji). Zgodnie z obecnym wstępnym oszacowaniem

potrzeby humanitarne prawdopodobnie pochłoną jedną trzecią pomocy, natomiast dwie

trzecie mogą zostać przeznaczone na dostęp do edukacji (ważny punkt), infrastrukturę lokalną

i możliwości zatrudnienia.

Dnia 11 stycznia br. pierwszy wiceprzewodniczący Komisji Frans Timmermans złożył wizytę

w Turcji, aby przedyskutować ze stroną turecką sposoby skutecznej realizacji wspólnego

planu działania.

Dnia 25 stycznia br. wysoka przedstawiciel i wiceprzewodnicząca Frederica Mogherini oraz

komisarz Johannes Hahn, w ramach dialogu politycznego na wysokim szczeblu, poprowadzili

dyskusję na temat realizacji wspólnego planu działania.

Dnia 28 stycznia br. delegacja reprezentująca UE spotkała się z władzami tureckimi w

Ankarze, aby przedyskutować i uzgodnić konkretne sposoby na poprawę realizacji i

zwiększenie skuteczności planu oraz zmniejszenie przepływów migracyjnych. W trakcie tego

spotkania określono dwanaście działań priorytetowych, które należy pilnie przeanalizować.

Wykaz tych działań zawiera między innymi:

zwiększenie zdolności Turcji do wprowadzenia w życie umowy z Unią o readmisji od

dnia 1 czerwca 2016 r.;

zawarcie przez Turcję umów o readmisji z państwami, z których nielegalni migranci

przybywają do Turcji i UE;

poprawę wprowadzania w życie umowy dwustronnej między Grecją a Turcją;

przyjęcie przepisów o ochronie danych osobowych zgodnie z europejskimi

standardami, gdyż umowa ta jest niezbędna dla ściślejszej współpracy Turcji z

Europolem, Eurojustem i organami ścigania państw członkowskich;

zwiększenie zdolności do zatrzymywania osób przez turecką straż przybrzeżną;

poprawę tureckich przepisów, działań i współpracy z państwami członkowskimi UE w

ramach walki z przemytem i przemytnikami;

wspieranie Turcji w poprawie zarządzania swoją wschodnią granicą;

nasilenie kampanii informacyjnych skierowanych do migrantów, zniechęcających ich

do wyruszania w niebezpieczną podróż do UE;

wsparcie Turcji w skuteczniejszym rozpoznawaniu podrobionych lub sfałszowanych

dokumentów podróży i innych dokumentów potwierdzających.

UE zapewnia już pomoc w kilku spośród wymienionych wyżej obszarów, w szczególności za

pośrednictwem Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA) oraz Instrumentu na rzecz

przyczyniania się do Stabilności i Pokoju; teraz jednak może pojawić się konieczność

szybszego ich wykorzystania.

Dnia 2 lutego br. obie strony odbyły pierwszą dyskusję monitorującą działania wymienione w

powyższym wykazie.

10

Komisja i Turcja kontynuują rozmowy na temat priorytetów programu na 2016 r. w ramach

IPA, koncentrując się wyraźnie na zwiększeniu pomocy finansowej, tak aby wesprzeć Turcję

w spełnieniu wymogów postawionych w trakcie dialogu w sprawie liberalizacji reżimu

wizowego (misja programowa DG NEAR w dniach 9–11 grudnia ub.r.).

W międzyczasie UE w dalszym ciągu zapewnia Turcji bezpośrednią pomoc. Od początku

kryzysu na bezpośrednie wsparcie dla syryjskich uchodźców i przyjmujących ich

społeczności tureckich przekazano z budżetu UE łącznie 365 mln EUR. Z tej kwoty 71 mln

EUR zostało jak dotąd przeznaczone na pomoc humanitarną realizowaną za pośrednictwem

odpowiednich organizacji humanitarnych, przede wszystkim pomoc dla uchodźców w Turcji.

Pierwszy program pomocy w ramach IPA, o wartości 18 mln EUR, został zatwierdzony w

maju 2015 r. przez zarząd unijnego funduszu powierniczego w reakcji na kryzys syryjski, z

przeznaczeniem na podstawowe potrzeby uchodźców syryjskich w Turcji w zakresie edukacji

i bezpieczeństwa żywnościowego. We wrześniu 2015 r. podpisano umowy z UNICEF-em i

Światowym Programem Żywnościowym. Łącznie za pośrednictwem funduszu powierniczego

UE w 2015 r. przekazano ze środków IPA ok. 173 mln EUR. Dnia 1 grudnia 2015 r. zarząd

unijnego funduszu powierniczego na rzecz Syrii przyjął nowe decyzje dotyczące

finansowania działań w Turcji o wartości nieprzekraczającej 150 mln EUR. Na koniec 2015 r.

na realizację projektów w Turcji przyznano funduszowi powierniczemu 165 mln EUR ze

środków IPA na 2012 r., które mogły zostać umorzone, w tym 25 mln EUR przekazane przez

Turcję w ramach współfinansowania. Obecnie oceniany jest zestaw 21 projektów o wartości

383 mln EUR. Wskazanie dalszych działań w Turcji odbędzie się na podstawie trwającej

obecnie analizy (zob. powyżej).

Ponadto UE w dalszym ciągu zapewnia znaczącą pomoc syryjskim uchodźcom

przebywającym w Libanie, Jordanii i Iraku, a także Syryjczykom przesiedlonym wewnątrz

Syrii. Podczas swojego drugiego posiedzenia dnia 1 grudnia 2015 r. zarząd funduszu

powierniczego UE w reakcji na kryzys syryjski przeznaczył 350 mln EUR na pilnie potrzebną

pomoc dla 1,5 mln uchodźców i przeciążonych społeczności przyjmujących w Libanie,

Turcji, Jordanii i Iraku.

Dnia 7 grudnia ub.r. UE przyjęła w ramach IPA II roczny program działania na 2015 r. dla

Turcji, zapewniający jej dalsze wsparcie, aby mogła zwiększyć zdolność do walki z

przemytem migrantów, a zwłaszcza wzmocnić zdolność patrolową i obserwacyjną tureckiej

straży przybrzeżnej (poprzez zakup 20 pontonów i sześciu przenośnych radarów) oraz innych

właściwych tureckich służb. Program zapewnia także zasoby zwiększające zdolność

dowództwa tureckiej straży przybrzeżnej do walki z nielegalną imigracją i przestępczością

zorganizowaną na morzu, tak aby zwiększyć liczbę uratowanych i zatrzymanych nielegalnych

migrantów. W ramach IPA opracowywany jest obecnie nowy projekt mający wesprzeć Turcję

w wydawaniu paszportów biometrycznych.

UE zakończyła już procedurę selekcji w związku ze skierowaniem oficera łącznikowego

Fronteksu do Turcji.

Część 4

Wnioski i zalecenia

Od października 2015 r. łączna liczba nielegalnych migrantów wjeżdżających do UE z Turcji

wykazuje tendencję spadkową. Liczba ta utrzymuje się jednak na wysokim poziomie, jak na

obecną porę roku. Jeśli Turcja chce zaradzić temu niepokojącemu zjawisku, musi jak

11

najszybciej poczynić znaczne postępy w zapobieganiu nielegalnym wyjazdom migrantów i

uchodźców ze swojego terytorium. Powinna w tym celu przede wszystkim nasilić

odpowiednie działania na lądzie.

Udział innych narodowości (np. Afgańczyków, Irakijczyków, Pakistańczyków, Irańczyków,

Marokańczyków, Bengalczyków) wśród napływających nielegalnych migrantów rośnie od

października. W obliczu tego zjawiska Turcja musi w trybie pilnym przedsięwziąć kroki, aby

stopniowo dostosować swoją politykę wizową do polityki wizowej UE i w pierwszej

kolejności zająć się tymi krajami, które są źródłem nielegalnej migracji. Turcja musi

zapewnić, zgodnie z ustawodawstwem krajowym, sprawny przebieg obowiązujących

procedur, które powinny kończyć się albo przyznaniem statusu uchodźcy, albo odrzuceniem

wniosku. Turcja musi także zapewnić, że nielegalni migranci, którzy zostaną zaklasyfikowani

jako niepotrzebujący ochrony międzynarodowej, nie będą mieli możliwości nielegalnego

przedostania się do UE.

Poproszono Turcję o zweryfikowanie projektu ustawy o ochronie danych osobowych – która

znajduje się obecnie w Parlamencie – i o jej pełne dostosowanie do standardów europejskich.

Szybkie przyjęcie odpowiedniej ustawy o ochronie danych osobowych umożliwiłoby

ściślejszą współpracę operacyjną Turcji z Europolem, Eurojustem i organami ścigania państw

członkowskich.

Turcja i Grecja muszą zacieśnić współpracę dwustronną w zakresie ochrony granicy, walki z

przemytem migrantów i lepszego wdrażania dwustronnych (TR-EL) zobowiązań w zakresie

readmisji.

Zwrócono się także do Turcji o przygotowanie do wprowadzenia w życie, od dnia 1 czerwca

2016 r., umowy o readmisji obywateli państw trzecich, zawartej między UE a Turcją.

Ponadto skierowano do Turcji apel o nasilenie walki z przemytem migrantów w strefie

przybrzeżnej, między innymi we współpracy z zainteresowanymi państwami członkowskimi.

W związku z zawarciem umowy o Instrumencie Pomocy dla Uchodźców w Turcji UE musi

ze swojej strony zacząć jak najszybciej przekazywać pomoc i odpowiadać na potrzeby

uchodźców za pośrednictwem tego instrumentu. Ponadto Komisja i Turcja powinny

przygotować się do zmiany priorytetów w ramach istniejących programów pomocy dla Turcji

w obszarze migracji, aby móc szybko reagować na nowo pojawiające się potrzeby. Jak

zaznaczono w załączniku, sektorami priorytetowymi, jeśli chodzi o pomoc finansową dla

uchodźców w Turcji, są: pomoc humanitarna, edukacja, integracja na rynku pracy, opieka

zdrowotna i włączenie społeczne, infrastruktura gminna i zarządzanie przepływami

migracyjnymi. Prowadzona obecnie ocena potrzeb pozwoli szczegółowo przeanalizować

niedobory finansowania i określić priorytetowe potrzeby finansowe we wszystkich sektorach.

Komitet sterujący instrumentu zapewni strategiczne wytyczne i zdecyduje o konkretnych

działaniach, kwotach i o wyborze optymalnych instrumentów finansowych. Pierwsze

posiedzenie komitetu sterującego odbędzie się dnia 17 lutego 2016 r.

Turcja i UE muszą kontynuować i realizować swoje zadania w zakresie 12 działań

uzgodnionych w dniu 28 stycznia br., służących skutecznemu wykonaniu wspólnego planu

działania.

Podsumowując, apeluje się do Turcji o kontynuowanie i o nasilenie starań na rzecz pełnej i

skutecznej realizacji wspólnego planu działania. Ważne jest, aby wpływ skoordynowanych

12

działań UE i Turcji znalazł szybko odzwierciedlenie w wynikach, zwłaszcza w postaci

ograniczenia napływu nielegalnych migrantów.

Komisja będzie kontynuować starania, aby zapewnić szybką i skuteczną realizację wspólnego

planu działania UE-Turcja. Będzie też uważnie monitorować realizację planu i regularnie

składać sprawozdania z tej realizacji.

13

DODATEK

Wykaz aktualnych priorytetów i ewentualnych projektów w ramach Instrumentu

Pomocy dla Uchodźców w Turcji

Priorytet 1: Reagowanie na podstawowe potrzeby

1.1. Pomoc humanitarna

Wszelkiego rodzaju pomoc humanitarna będzie rozdzielana i organizowana przy pełnym

poszanowaniu zasad humanitarnych i Konsensusu europejskiego w sprawie pomocy

humanitarnej.

Cel: reagowanie na najpilniejsze potrzeby humanitarne w pięciu następujących sektorach

priorytetowych: żywność i produkty niespożywcze, opieka zdrowotna, ochrona, schronienie,

woda, kanalizacja i higiena oraz możliwość kształcenia.

Potencjalne projekty

Obecne działania humanitarne UE oparte są przede wszystkim na programach

przekazywania zasobów, realizowanych za pośrednictwem dużej liczby partnerów i

skoncentrowanych na potrzebach w zakresie żywności i produktów niespożywczych,

ochronie, opiece zdrowotnej i działaniach umożliwiających kształcenie w Turcji.

Zasięg tych programów może zostać rozszerzony, tak aby można było nimi objąć

nawet 1 mln osób.

Przejście do wdrożenia zabezpieczenia w sytuacjach wyjątkowych:

wielozadaniowego programu przekazywania zasobów, opartego na podstawowych

potrzebach (w tym w zakresie żywności, produktów niespożywczych, schronienia),

mającego ograniczyć działanie czynników, które skłaniają uchodźców do wtórnego

przemieszczania. System ten umożliwi uchodźcom zaspokojenie w sposób godny ich

podstawowych potrzeb, w tym w zakresie żywności i produktów codziennego użytku.

Dalsze wdrażanie pomocy rzeczowej oraz daleko idącego systemu ochrony (fundusze

na potrzeby specjalne, zarządzanie sprawą, pomoc prawna, skierowania, działania

informacyjne, a także ochrona dziecka i programy zwalczania przemocy ze względu

na płeć) oraz łączenie pomocy doraźnej, odbudowy i rozwoju (LRRD).

Grupa docelowa: znaczna liczba uchodźców w Turcji znajdujących się w najtrudniejszej

sytuacji, głównie Syryjczyków. Szacowana liczba uchodźców, do których ma być kierowana

pomoc humanitarna, może wzrosnąć do 1 mln.

Priorytet 2: Wsparcie społeczno-ekonomiczne

2.1 Edukacja

Pomimo dotychczasowych wysiłków istnieje wciąż grupa 400 tys. dzieci, które powinny

wrócić do szkoły w roku szkolnym 2015/16 i 2016/17. Bardzo niewielkie jest też wsparcie na

rzecz ułatwienia dostępu do kształcenia średniego II stopnia, zwłaszcza kształcenia i

szkolenia zawodowego, a jeśli chodzi o zapisy młodych uchodźców na studia wyższe – tego

wsparcia zasadniczo brak.

Cele: dostęp do kształcenia na poziomie podstawowym dla wszystkich syryjskich dzieci (400

tys., które powinny wrócić do szkoły w roku szkolnym 2015/16 i 2016/17); dostęp do

14

kształcenia średniego, zwłaszcza kształcenia i szkolenia zawodowego; dostęp do kształcenia

wyższego.

Potencjalne projekty:

wsparcie na rzecz dostępu wszystkich dzieci do kształcenia;

wsparcie na rzecz dostępu do kształcenia średniego, w tym kształcenia i szkolenia

zawodowego oraz przyuczania do zawodu;

wsparcie na rzecz zapisywania do szkół oraz zapobieganie wczesnemu rezygnowaniu

z nauki, w razie potrzeby m.in. przez naukę języków;

wsparcie na rzecz dostępu do kształcenia wyższego;

wsparcie na rzecz lepszego dopasowania kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku

pracy;

zapewnienie infrastruktury na cele kształcenia i szkolenia w regionach dotkniętych

przez znaczne zmiany demograficzne spowodowane napływem uchodźców.

Grupa docelowa: dzieci i młodzi uchodźcy, ze szczególnym uwzględnieniem dziewcząt.

2.2: Dostęp do rynku pracy

Należy zapewnić uchodźcom pomoc w znajdowaniu możliwości zatrudnienia stworzonych

przez nowe przepisy dotyczące dostępu uchodźców do rynku pracy, w tym przez

podwyższenie i dostosowanie kwalifikacji. Działania te powinny zaowocować skutecznymi

zachętami do pracy, a równocześnie stać się atutem tureckiej gospodarki.

Cele: dostęp do zatrudnienia; samozatrudnienie i tworzenie przedsiębiorstw, zwłaszcza

mikroprzedsiębiorstw.

Potencjalne projekty:

wsparcie na rzecz analizy potrzeb rynku pracy;

zapewnianie zindywidualizowanych informacji i doradztwa;

wsparcie dla podwyższania kwalifikacji i poprawy umiejętności, zwłaszcza przez

szkolenie i przekwalifikowanie;

stworzenie systemów zapewniających równoważność kwalifikacji;

wsparcie dla przedsiębiorczości, m.in. za pośrednictwem programów mikrokredytów.

Grupa docelowa: dorośli uchodźcy, ze szczególnym uwzględnieniem tych słabiej

wykwalifikowanych.

2.3: Opieka zdrowotna i integracja społeczna

Obszary, w których świadczone usługi są zdecydowanie niedostateczne, to podstawowa

opieka zdrowotna, rehabilitacja i opieka pooperacyjna w przypadku ofiar wojny, a także

zdrowie reprodukcyjne i zdrowie psychiczne. Ośrodki lokalne zapewniają skuteczny system

wsparcia, jeśli chodzi o poradnictwo prawne, ochronę i porady administracyjne, szkolenia dla

kobiet, kształcenie pozaformalne i wczesne kształcenie dzieci, poradnictwo medyczne i

skierowania do lekarzy i szpitali na leczenie.

Cele: dostęp do opieki zdrowotnej; dostęp do podstawowych usług społecznych.

Potencjalne projekty:

zapewnianie opieki zdrowotnej;

15

zapewnianie wsparcia psychiczno-psychologicznego;

wsparcie na rzecz dostępu do podstawowych usług społecznych, w tym poradnictwa

administracyjno-prawnego;

zapewnianie infrastruktury zdrowotnej i społecznej.

Grupa docelowa: uchodźcy, osoby ze społeczności przyjmujących, ze szczególnym

uwzględnieniem osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji.

2.4: Infrastruktura gminna

Znaczna większość uchodźców (85 %) przebywa poza 25 obozami, w których

zakwaterowano około 250 tys. osób. Taki napływ ludzi do najsłabiej rozwiniętych części

kraju wywiera ogromną presję na infrastrukturę lokalną w niektórych wioskach, w

szczególności jeśli chodzi o drogi dojazdowe, dostawy wody, odprowadzanie i oczyszczanie

ścieków oraz gospodarowanie odpadami stałymi. Usługi społeczne świadczone uchodźcom

powinny być ponadto zapewniane w stosownych przypadkach także społeczności lokalnej,

aby złagodzić narastającą wrogość.

Cele: złagodzenie skutków napływu uchodźców dla infrastruktury lokalnej.

Potencjalne projekty:

wsparcie na rzecz reorganizacji, modernizacji lub budowy lokalnej infrastruktury

gminnej, szczególnie w zakresie gospodarki wodnej, gospodarowania odpadami,

transportu publicznego i usług gminnych.

Grupa docelowa: uchodźcy i ludność przyjmująca.

Priorytet 3: Wsparcie dla organów krajowych i lokalnych w radzeniu sobie z

konsekwencjami pobytu uchodźców w Turcji

3.1: Zarządzanie przepływami migracyjnymi

Władze regionalne i lokalne, które ponoszą odpowiedzialność administracyjną za uchodźców

przebywających poza terenem obozów, będą również potrzebowały zwiększenia swoich

możliwości i wsparcia operacyjnego. Rozwiązania wymagają również problemy wynikające z

przeciążenia organów krajowych odpowiedzialnych za rejestrację uchodźców i zarządzanie

migracją.

Cele: zwiększenie możliwości organów lokalnych, regionalnych i krajowych pod względem

zarządzania uchodźcami i migrantami.

Potencjalne projekty:

budowanie zdolności do zarządzania migracją;

dostarczanie odpowiedniego sprzętu.

Grupa docelowa: organy lokalne, regionalne i krajowe.