Krzysztof A. Fugiel Poszukiwania Nafty i Gazu Krakw Sp z o.o. To ju prawie 10 lat wierce na kazachstaskich stepach..

Krakw, 9 stycznia 2008

Jako trudno byo mi si zabra do pisania tego artykuu, w listopadzie 2007 roku wrciem z urzdzenia National 1625 3, gdzie przez prawie miesic prowadziem szkolenia zaogi kazachskiej w systemie STOP firmy DuPont, a dopiero w styczniu 2008 napisaem ten artyku. Pierwszy mj artyku o pracy krakowskich nafciarzy w Kazachstanie- O Ropie Naftowej i Tulipanach na Kazachstaskim Stepie. powsta w 2001 roku w przecigu trzech, moe czterech godzin, odbyo si to w pierwszym biurze PNIG Krakw w Aktau. Wrciem wtedy z pola naftowego Majbulak, gdzie na wiertni pracowaem jako . Byem nasycony widokami wczesno wiosennego stepu, dobrze dotleniony i chyba dziki temu tak szybko udao mi si napisa cakiem przyzwoity artyku. Mona go przeczyta w Internecie w nastpujcym miejscu: http://www.chrisfugiel.pl/showliteratura.php?id=31 W Biurze w Aktau, po Krzysztofie Adamczaku, rzdzi wwczas, znany z mocnego charakteru, Bogdan Miciua, poniewa nie chciaem mu przeszkadza, przeszedem do ssiedniego pokoju i na komputerze nieobecnej ksigowej, stukaem jak szalony mj artyku. Od czasu do czasu, do pokoju, wpada Bogdan i wykrzykiwa A co za bzdury tam piszesz? Spokojnie odpowiadaem, e artyku o naszej pracy w Kazachstanie. Co burcza pod nosem i wychodzi, do dzi nie wiem czy przeczyta go w czasopimie Gigawat Energia kiedykolwiek, potem. Dzisiaj Bogdana Miciuy ju nie ma w krakowskiej zaodze nafciarzy, odszed i pracuje w biurze Petrol Inwestu w Alma Ata. Szkoda, bo Bogdan, pracujc w Kazachstanie przez ponad dziesi lat, doskonale si zaaklimatyzowa w tym rodowisku. W Kizylordzie pierwsi krakowscy nafciarze pojawili si w 1999 roku. Wrd nich by Wojtek Kowal, ktrego te ju nie ma w zaodze krakowskiej. Pierwsze w rejon Kizylordy przyjechao na pole naftowe Kumkol Munai, urzdzenie wiertnicze Kremco K 900, zarzdzane przez kierownikw wiertni; Krzysztofa Mazurkiewicza i Jacka Stepka. Pracowalimy wtedy dla kanadyjskiej kompanii naftowej Hurricane. Teraz Hurricanea ju nie ma, wykupili go chiczycy, wyprzedzajc ONGC z Indii. Chiny wprowadzaj zreszt teraz coraz wicej chiskich firm wiertniczych. Jednak patrzc oglnie, to w Kazachstanie aktywno naftowa naszej firmy bardzo wzrosa, w roku 2007 pracowao tam 11 urzdze. Wymiemy je oraz kompanie naftowe dla ktrych pracoway:1 2 3 4 5 6

Nazwa Urzdzenia National 1625 - 3 Mid Continent U-220-EB Skytop Brewster N-75 Ideco H 1000 Kremco K-900 Kremco K-600

Udwig / Moc 750 Ton / 3000 KM 725 Ton / 3000 KM 250 Ton / 1000 KM 190 Ton / 1000 KM 165 Ton / 900 KM 165 Ton / 475 KM 1 z 16

Nazwa Inwestora EmbaJugNeft ( Petrolinvest ) KazakhOilAktobe Emir Oil Kensary PetroKazakhstan Profit ( Petrolinvest )

7 8 do 12

Skytop Brewster RR 750 Pi urzdze do oprbowanie i rekonstrukcji A - 50

165 Ton / 575 KM 50 Ton / 210 KM

Samek Oil PetroKazakhstan

W Kazachstanie jest jeszcze jedno urzdzenie wiertnicze Cardwell KM 200 C nalece do Zakadu Robt Grniczych w Kronie, pracuje ono na polu naftowym Makat dla firmy Karakum Drilling. Chciabym jednak zatrzyma si - przy najwikszym z nich Nationalu 1625 3, najwikszym urzdzeniu jakie posiada PNiG Krakw. To wanie ono w padzierniku 2007 roku rozpoczo prac na otworze SG 2, na polu ubantam-usaysaj, dla kazachskiej kompanii naftowej EmbaJugNieft, ktrej 50% akcji posiada Petrolinvest.

Spotkanie przed rozpoczciem wiercenia otworu SG-2

Rozpoczcie wiercenia otworu SG 2 od prawej; Stefan Gero, Krzysztof Mazurkiewicz, Oleg Soowiow

2 z 16

Te w padzierniku 2007 pole naftowe ubantam-usaysaj odwiedzi waciciel Petrolinvestu Ryszard Krauze. Zapozna si on z moliwociami technicznymi urzdzenia National 1625 jak i warunkami pracy zaogi.

Ryszard Krauze i Stefan Gero

3 z 16

Pamitkowe zdjcie przed Osiedlem Mieszkalnym Urzdzenie National 1625 3 zbudowane byo dla francuskiej kompanii naftowej TOTAL i w swoim czasie byo najwikszym ldowym urzdzeniem wiertniczym w Europie. Potem pracowao ono w Kazachstanie, nastpnie przetransportowane zostao do Argentyny w Ameryce Poudniowej, by wrci poprzez rosyjsk Syberi znw na kazachskie stepy.

4 z 16

Widok oglny urzdzenia wiertniczego National 1625 - 3 Warto bliej przygldn si temu urzdzeniu wiertniczemu. Oto jego dane techniczne:Nazwa Urzdzenia Maszt Wytwrca / Typ Cakowity udwig nominalny Statyczny udwig na haku Wysoko od stou do korony masztu Podbudowa Wytwrca Jednoczesny dopuszczalny ciar kolumny rur okadzinowych i przewodu na klocu Wysoko podbudowy Kotwica martwego koca liny Wycig Wytwrca / Model Maksymalna moc wycigu / Udwig rednica liny wiertniczej Wytwrca / Model motorw wycigu Hamulec dodatkowy / Wytworca / Model Wielokrki / Hak Wielokrek grny Wytwrca Udwig wielokrka grnego Ilo krkw / Rozmiar Wielokrek dolny Wytwrca / Model / Udwig Ilo krkw / Rozmiar Hak wiertniczy Wytwrca / Model / Udwig Gowica puczkowa Wytwrca / Model Udwig statyczny / Udwig oyska / Cinienie St obrotowy Wytwrca / Model / Przelot / Udwig Top Drive Wytwrca / Model / Typ / Udwig oyska Napd Urzdzenia Silniki gwne - Wytwrca / Model / Ilo Silniki gwne Moc Generatory Wytwrca / Model Pompy Puczkowe Pompy Puczkowe - Wytwrca / Model / Ilo Pompa Puczkowa - Moc Maksymalne cinienie toczenia Maksymalna ilo skokw / minut / red. tulei Linie wysokocinieniowe Cinienie pracy / red. zewntrzna / wewntrzna Szybowy wze zataczania Typ / rednica, Cinienie Rurocig Puczkowy i we puczkowe National 1625 3 Pyramid, Maszt Samonony 900 Ton 680 Ton / 12 lin 47,7 m Pyramid Cizar kolumny rur okadziknowych 635 Ton , Ciar przewodu na klocu 317 Ton 9,30 m National / Typ EB / 45,3 Ton National / 1625 DE 3 000 KM / 644 Ton 1 5/8 General Electric / GE 752 Taylor Elmagco / 7838 Pyramid 725 Ton 8 x 60 dla liny wiertniczej 1 5/8 National / 760 H 650 / 590 Ton 7 x 60 dla liny wiertniczej 1 5/8 National / H 650 / 590 Ton National / P 500 450 Ton / 300 Ton / 350 atm National C - 375 / 37 1-/2 (952,5 mm) / 590 Ton Varco BJ / TDS-4S / Elektryczny / 590 Ton Catterpilar, D 399 B , 5 sztuk 1 000 KM przy 1200 obr/min, 1 215 KM maks. Jeumont Schneider / AP 100 K 6 National 12P 160, jednostronnego dziaania, 2 1 600 KM - kada 5 550 psi ( 390 atm ) 120 / 5-1/2 7-1/4 5 000 psi ( 350 atm ) / 5 9/16 x 4 Typ H / 4 x 5 000 psi ( 350 atm )

5 z 16

Ilo / Rozmiary rurocigu puczkowego Ilo / rednica wewntrzna / Cinienie System Puczkowy Ilo aktywnych zbiornikw / Pojemno Ilo rezerwowych zbiornikw / Pojemno Zbiornik Marszowy Mieszalniki - Wytwrca / Model / Ilo Degazator Poor Boy / rednica zew. / kominka Sita wibracyjne - Wytwrca / Model /Ilo/ Mesh Odpiaszczacz Wytwrca / Model / Ilo Ilo / Rozmiar lejkw / Wydajno Odmulacz /Mud Cleaner /Wytwrca/Model/ Ilo Ilo / Rozmiar lejkw / Wydajno Degazator - Wytwrca / Model / Wydajno Leje puczkowe Ilo / Rozmiar / Wydajno Gowice Przeciwerupcyjne Uniwersalna Wytwrca / Rozmiar / Cinienie Uniwersalna Wytwrca / Rozmiar / Cinienie Szczkowa Podwjna Wytwrca / Roz/ Ci. Szczkowa Pojedyncza-Wytwrca/ Roz/ Ci. Szczkowa Pojedyncza-Wytwrca/ Roz /Ci. Linia i Wze Zataczania rednica linii zataczania / Cinienie Zasuwa rczna Wytwrca / Rozmiar Zasuwa hydr. Wytwrca / Model / Rozmiar Linia i Wze Dawienia rednica linii dawienia / Cinienie Zasuwy rczne Wytwrca / Rozmiar Zasuwa hydr. Wytwrca / Rozmiar Super Choke - Wytwrca Lokalizacja panelu sterowania Super Choke System Sterowania Zagowiczeniem Otworu Wytwrca / Model Cinienie pracy Elektryczna pompa Ilo / Model Powietrzne pompy Ilo / Model Lokalizacja zdalnych paneli sterowania Instrumenty Pomiarowe Kabina Wiertacza Ciarowskaz / Manometry Obrotomierz Licznik skokw pomp puczkowych Wskanik siy nacigu liny klucza Wskanik cakowitej objtoci puczki Alarm dopywu / zaniku puczkiWskanik iloci puczki w Zbiorniku Marszowym

2 / 5 9/16 x 4 2 / 3-1/2 x 5 000 psi ( 350 atm ), Taurus 5 / 300 m3 6 / 288 m3 10 m3 Brandt / MA 15 6 szt / MA20 10 szt / 48 ( 1,22 m ) / 6 ( 0,1524 ) Derrick / L48-96F-3P / 3 / 40 180 Mesh Brandt / SRS-3 / 1 3 x 12 / 3785 l/min Harrisburg / MC 800 / 2 / 10 x 5 / 6 000 l/min ( 2 x 3 000 ) Swaco / D-Gasser / 4 500 l/min 2 x 60 / 4 000 l/min ( 2 x 2 000 ) Hydril / MSP / 21 1/4 / 2 000 psi ( 140 atm ) Hydril / GK / 13 5/8 / 10 000 psi ( 700 atm ) Cameron / U / 13 5/8 / 10 000 psi ( 700 atm ) Cameron / U / 13 5/8 / 10 000 psi ( 700 atm ) Cameron / U / 13 5/8 / 10 000 psi ( 700 atm ) 2 1/16 / 10 000 psi ( 700 atm ) Oilfield Valve / 2 1/16 Oilfield Valve / 2 1/16 3 1/16 / 10 000 psi ( 700 atm ) Oilfield Valve / 3 1/16 Oilfield Valve/ 3 1/16 EEC 2 - 9/16 / 10 000 psi ( 700 atm ) Szyb Koomey / 35-220-3B / T 315-15-3 3 000 psi ( 210 atm ) 1 x UET 16HT 3 x UA 8526 TB 1 przy jednostce Koomey, 1 w Szybie Martin Decker / Martin Decker Autelec Autelec Martin Decker H6A32 Autelec Autelec Autelec Martin Decker MFTX 4-A-2 Tak Tak Tak Guerpillon Model G 1025

Wskanik przepywu puczki Alarm maksymalnego/minimalnego przepywu Zdalne wyczanie zasilania prdem staym Zdalne wyczanie zasilania prdem zmiennym Szyb Rejestrator 7 kanaowy

6 z 16

Rejestrator cakowitej objtoci puczki System rejestracji gazw palnych i H2S Przyrzd do pomiaru krzywizny otworu Wcigarka drutowa Dugo / rednica drutuWybrane Nowoczesne Oprzyrzdowanie N 1625

Tak Autochim: 4 czujniki gazw palnych i H2S Totco, 1 16 stopni Mathey / Surveyour GCS B2 25 000 ft ( 7 620 m ) / 0,092 ( 2,34 mm ) Tak / Tak Tak Tak, modyfikowany Tak Tak Tak

Top Driver / CCTV na mostku pom. wieowego Iron Roughneck Powietrzny System Kaskadowy Samojezdny Podnonik Kubekowy Dwig do zaadunku materiaw puczkowych Osiedle Mieszkalne typu Polarnego

Pomimo tego, e urzdzenie N 1625 3 zostao zbudowane w latach 90-tych zeszego wieku, jest na nim zastosowanych szereg nowoczesnych rozwiza, ktre chciabym omwi: 1. Varco / BJ - Top Drive , CCTV na mostku pomocnika wieowego Na urzdzeniu National 1625 3 zamontowany jest Top Drive produkcji Varco / BJ, typ TDS4S o napdzie elektrycznym. Na urzdzeniach PNiG Krakw jest to ju czwarty Top Drive, ale pierwszy o napdzie elektrycznym. Urzdzenie to umoliwia sprawne i bezpieczne wykonywanie otworw pionowych, kierunkowych jak i poziomych. Uatwia take prac wiertacza i daje mu wicej moliwoci w przypadku komplikacji bd awarii wiertniczych. W zwizku z koniecznoci dokadnego wgldu w proces skrcania elementw zestawu przewodu wiertniczego jak i prac pomocnika wieowego, na jego mostku zainstalowano kamer telewizji przemysowej (CCTV), a monitor umieszczono przy stanowisku wiertacza. ( patrz zdjcia poniej ) Varco BJ / TDS-4S / Elektryczn y / 590 Ton

7 z 16

CCTV na mostku pomocnika wieowego

2. Iron Roughneck Od wielu, wielu lat konstruktorzy staraj si uatwi i stworzy bezpieczniejsze warunki dla pracy pomocnikw otworowych w szybie wiertniczym. W ostatnich latach firma SHELL bardzo mocno popiera projekty urzdze mechanicznych , ktre cakowicie wyeliminuj obecno pomocnikw otworowych w pobliu skrcanych, bd rozkrcanych elementw zestawu wiertniczego. Podobne zadanie spenia IRON ROUGNECK. Jest to urzdzenie umoliwiajce skrcanie i rozkrcanie z kontrolowanym momentem pasw przewodu wiertniczego, bez uycia kluczy maszynowych. Praca zaogi wiertniczej staje si duo atwiejsza i bezpieczniejsza. Zobacz zdjcie.Iron Roughneck - Wytwrca / Model Zakres rednic / Moment cinania / Rozcinania Varco / SSW30 3 9 / 16 590 kG m / 13 825 kG m

8 z 16

Skrcanie przewodu wiertniczego 5 przy pomocy Iron Roughnecka

3. Powietrzny

System

Kaskadowy

Praca zaogi wiertniczej w atmosferze szkodliwej, zawierajcej gazy toksyczne ( np.: H2S ) bdzie uatwiona jest dziki zastosowaniu Powietrznego Systemu Kaskadowego. Tradycyjnie zaoga wiertnicza, bd Ratownicy, wykonywali prace w atmosferze szkodliwej uywajc Indywidualnych Aparatw Powietrznych ( Self Contained Breathing Aparatus SCBA ), w ktrych zapas powietrza wystarcza na okoo 60 minut oddychania. Powodowao to ograniczenie czasu pracy do okoo 30 minut, gdy wprowadzenie i wyprowadzenie zaogi zajmowao okoo 20 minut, plus 10 minut rezerwy. Powietrzny System Kaskadowy ktry obecnie jest modyfikowany w Polsce, umoliwi cig prac czonkw zaogi w warunkach atmosfery szkodliwej. Oto jego specyfikacja;Powietrzny System Kaskadowy Zasilanie Magazynowanie Kompresor powietrzny, Dwa stojaki z 950 litrowymi butlami, jeden zbiornik powietrza w szybie, 5 regulatorw cinienia Dystrybucja powietrza: 5 zbiorniki puczkowe, 5 sita wibracyjne, 5 Miejsca i ilo podcze do Powietrznego szyb, 2 mostek wieowego, 1 pulpit wiertacza Systemu Kaskadowego + 15 podcze dla 15 metrowych wy powietrznych

9 z 16

4. Samojezdny Podnonik kubekowy Prowadzenie prac na wysokoci w trakcie montau urzdzenia wiertniczego, montau gowic przeciwerupcyjnych, montau hal, wymaga zabezpieczenia prac wykonywanych na wysokoci. Dlatego te stosuje si specjalne windy do podnoszenia ludzi ( Manrider ), rusztowania, a najnowszym i najbezpieczniejszym sprztem jest Podnonik Kubekowy. Prac tego podnonika mona zobaczy na zdjciach poniej. Sterowanie ruchem podnonika odbywa si z pulpitu zamontowanego w kuble.

10 z 16

Samojezdny Podnonik Kubekowy podczas przejazdu Samojezdny Podnonik Kubekowy podczas pracy

5. Dwig do zaadunku materiaw puczkowych, big bags.

11 z 16

Odeszo w przeszo rczne adowanie do lejw hydraulicznych duych iloci workw z materiaami puczkowymi, a zwaszcza z barytem. Pamitam jak podczas pracy w latach 80tych XX wieku, pracujc jako inynier puczkowy w firmie Saipem w Iraku, wasnorcznie wrzucaem do lejw hydraulicznych worki z odczynnikami chemicznymi. W czasie erupcji caa zaoga wraz z woskim kierownikiem wiertni pracowaa ciko przenoszc i adujc dziesitki ton barytu. Obecnie do transportu barytu uywa si Big Bags o ciarze 1 tony. Big Bagi s rozadowywane przy pomocy sterowanego przez pomocnika wieowego maego dwigu hydraulicznego. Cement jest rwnie dostarczany w jednotonowych Big Bagach i zaadowany do Silosw Cementowych, pneumatycznie. Cika fizyczna praca zaogi wiertniczej jak i czonkw ekip serwisowych zostaa praktycznie wyeliminowana.Hydrauliczny Dwig

12 z 16

Zaadunek cementu przy pomocy Big Bags ( 1 tona )

Pomocnik wieowy dodawaniu odczynnikw chemicznych

6. Osiedle Mieszkaniowe typu polarnego Podczas pracy w pewnych rejonach Kazachstanu w zimie temperatura spada nawet do 40 stopni Celsjusza, dochodz do tego bardzo silne wiatry zwane buranami, to wszystko powoduje, e zaodze dobrze su Osiedla Mieszkalne typu Polarnego.

13 z 16

W poniszej Tabeli przedstawione zostay jego podstawowe cechy. Nasze zaogi uytkoway ju tego typu Osiedle Mieszkalne podczas pracy na Sachalinie w latach 1997 1998. Pamitaj cign buty robocze w luzie wejciowej, dalej chodzi si ju tylko w pantoflach. Mieszkajc w takim osiedlu, trzeba zapomnie o barakach z dykty i wygdce gdzie w polach.Osiedle Mieszkalne typu polarnego Wytwrca / Typ Ilo miejsc sypialnych Seniorzy / Juniorzy Kuchnia / Messa, Magazyn spoywczy, Chodnia Kryte zbiorniki wody pitnej Ilo x Pojemno System oczyszczania wody Pralnia, Pokj Radiowy, Pokj Szkoleniowy Ambulatorium ze stoem chirurgicznym

ATCO / Osiedle Mieszkalne typu polarnego, zwarte 20 + 80 = 100 1, 1, 1, 1 3 x 15 m3 Filtry piaskowe i filtry UV Buron 1, 1, 1 1

14 z 16

Autor artykuu wraz z kazachskimi pracownikami serwisw naftowych.W kocu trzeba byo poegna si z zaog urzdzenia National 1625 - 3 i wrci do kraju. A nie chce si wierzy patrzc na to zdjcie, e obecnie na polu naftowym ubantam - usaysaj temperatura w nocy spada do minus 28 stopni Celsjusza ! Mona by jeszcze wiele pisa o tym urzdzeniu, ale podobno jeden obraz znaczy wicej ni tysic sw, dlatego zapraszam na Forum Krzysztofa A. Fugla ( http://www.chrisfugiel.pl ) gdzie w Galeriach mona znale zdjcia wraz z opisami tego urzdzenia. ZAMIAST ZAKOCZENIA. W Atyrau miecie pooonym nad Morzem Kaspijskim, miecie ktrego poowa pooona jest w Europie a druga poowa w Azji, jest Rzymsko - Katolicka Atyrauska Administratura Apostolska prowadzona przez polskiego biskupa ordynariusza Jego Eminencj dr Janusza Kalet. Tu obok jest Parafia Przemienienia Paskiego, w ktrej to kociele, nie widziaem co prawda obrazu patronki Grnikw - witej Barbary, ale s za to przepikne witrae autorstwa znanych krakowskich witraystw Macieja i Piotra Kauczyskich. Na jednym z witray s przedstawione cztery , Niemki z pochodzenia, ktre w okresie sowieckiego komunizmu prowadziy potajemn ewangelizacj miejscowej ludnoci i chrzciy te nowonarodzone dzieci.

15 z 16

Cztery i wiee wiertnicze 3 W TLE WITRAU, NA STEPIE WIDA WIEE WIERTNICZE URZDZE URALMASZ - 3 D !!! Jest to chyba jedyna na wiecie witynia katolicka udekorowana obrazami dotyczcymi przemysu naftowego, jeeli kto zna inn prosz niech da mi zna !

do zdj Krzysztof A. Fugiel

16 z 16