Nowości w prawie pracy

Dr Michał Raczkowski

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych – nowe zasady

Wyrok z dnia 31 marca 2009 r., sygn. K 28/08

Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 103 k.p. regulujący zasady podnoszenia kwalifikacji zawodowych jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. W konsekwencji moc utracił nie tylko sam ten przepis, ale także wydane na jego podstawie Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 13 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych.

Nowe przepisy

Ustawa z dnia 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadzona została nowa regulacja zasad podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników.

Ustawa ta weszła w życie w dniu 16 lipca 2010 r.

Regulacja przejściowa

Zgodnie z art. 3 ustawy zmieniającej do pracowników, którzy rozpoczęli podnoszenie kwalifikacji zawodowych przed dniem wejścia w życie ustawy (przypomnijmy – przed 16 lipca 2010 r.) stosuje się przepisy obowiązujące do dnia 11 kwietnia 2010 r.

Rozpoczęcie podnoszenia kwalifikacji

Dwa rozumienia terminu:

a) Faktyczne rozpoczęcie podnoszenia kwalifikacji (podjęcie nauki)

b) Prawne rozpoczęcie podnoszenia kwalifikacji (skierowanie, inicjatywa/zgoda wg nowych przepisów)

Zalety nowego rozwiązania

Znaczne uproszenie (ujednolicenie) uprawnień przysługujących pracownikowi

Dostosowanie uprawnień pracowniczych i obowiązków pracodawcy do różnorodności form podnoszenia kwalifikacji zawodowych, której poprzednie przepisy nie uwzględniały

Pojęcie „kwalifikacji zawodowych”

Art. 103[1] k.p.

§ 1. Przez podnoszenie kwalifikacji zawodowych rozumie się zdobywanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności przez pracownika, z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą.

Ujęcie szerokie – wszelka wiedza i umiejętności pracownika, nawet luźno związane z wykonywaną pracą.

Art. 103[2] par. 1 pkt 3 k.p.

Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe (uprawniający do 6 dni urlopu szkoleniowego)

Czy chodzi o:

1) jakikolwiek egzamin kończący jakikolwiek kurs (2 godzinne szkolenie z machania łopatą zakończone egzaminem praktycznym)

2) egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe w rozumieniu przepisów o systemie oświaty

Rozporządzenie MEiN z 03.02.2006 w sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej,

umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych

2. Kurs jest pozaszkolna forma kształcenia o czasie trwania nie krótszym niż 30 godzin zajęć edukacyjnych, której ukończenie umożliwia uzyskanie lub uzupełnienie wiedzy ogólnej, umiejętności lub kwalifikacji zawodowych, realizowana zgodnie z programem nauczania przyjętym przez organizatora kształcenia.

3. Kurs zawodowy jest kursem, którego program nauczania obejmuje usystematyzowane treści nauczania wybrane z programu nauczania dla zawodu, dopuszczonego do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. Wyniki kursu zawodowego są zaliczane przy podejmowaniu nauki w szkole dla dorosłych prowadzącej kształcenie zawodowe.

4. Seminarium jest pozaszkolna forma kształcenia o czasie trwania nie krótszym niż 5 godzin zajęć edukacyjnych, której ukończenie umożliwia uzyskanie lub uzupełnienie wiedzy na określony temat, realizowana zgodnie z programem nauczania przyjętym przez organizatora kształcenia.

5. Praktyka zawodowa jest pozaszkolna forma kształcenia o czasie trwania uzależnionym od złożoności umiejętności niezbędnych do wykonywania zadań zawodowych, nie krótszym jednak niż 80 godzin zajęć, której ukończenie umożliwia uzyskanie lub uzupełnienie praktycznych umiejętności zawodowych z wykorzystaniem wiedzy i doświadczenia zawodowego uczestników.

Rozporządzenie z 03.02.2006

§ 7. 1. Formy kształcenia, o których mowa w § 2 ust. 1 pkt 1 i 4, mogą zakończyć się egzaminem umożliwiającym ocenę poziomu opanowania wybranych kwalifikacji zawodowych w zawodach określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego lub klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy.

§ 21. Egzamin kwalifikacyjny przeprowadza się na tytuł zawodowy odpowiadający nazwie zawodu występującego w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, zwany dalej „tytułem zawodowym”, oraz na tytuł zawodowy mistrza w tym zawodzie, zwany dalej „tytułem mistrza”.

W konsekwencji to udział w kursie i kursie zawodowym mogą stanowić podstawę urlopu szkoleniowego na przygotowanie do egzaminu kończącego taki kurs, potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.

Przyczyny podnoszenia kwalifikacji zawodowych

1) Inicjatywa pracownika

2) Inicjatywa pracodawcy

W rozumieniu art. 1031 k.p. istotna jest inicjatywa pracodawcy, a jeśli kwalifikacje uzyskuje pracownik z własnej inicjatywy, pracodawca może wyrazić na to zgodę, co skutkuje przyznaniem pracownikowi uprawnień z tym związanych.

Inicjatywa pracodawcy

Każde oświadczenie pracodawcy, z którego wynika dla pracownika konieczność podjęcia się podnoszenia w skonkretyzowanym zakresie kwalifikacji zawodowych.

Dla celów dowodowych należałoby je utrwalić na piśmie.

Nie jest wymagana świadomość pracodawcy, że taka inicjatywa zrodzi po stronie pracownika określone uprawnienia.

Uprawnienia pracownika

Obowiązkowe:

a) Zwolnienie z części dnia pracy na udział w zajęciach,

b) Urlop szkoleniowy

Fakultatywne:

Świadczenia dodatkowe – koszty szkolenia, dojazdu, podręczników, zakwaterowania i in.

Zwolnienie z części dnia pracy

Zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Jako pracodawcy – przed wyrażeniem zgody na podnoszenie kwalifikacji, poproście o program zajęć - zwolnienie nie jest limitowane czasowo jak w starych przepisach

Urlop szkoleniowy

1) 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminów eksternistycznych, [art. 10 ustawy o systemie oświaty]

2) 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu maturalnego,

3) 6 dni – dla pracownika przystępującego do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe,

4) 21 dni w ostatnim roku studiów – na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego.

Natura urlopu szkoleniowego

Do wykorzystania przed egzaminem

W terminie uzgodnionym z pracodawcą jak urlop wypoczynkowy?

A co, jeśli pracodawca nie udzieli urlopu szkoleniowego?

Umowa z pracownikiem

Nie ma obowiązku zawarcia, jeśli pracodawca nie ma zamiaru zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po zakończeniu umowy (art. 1034 par. 3 k.p.)

Nie ma obowiązku zawarcia, jeśli pracodawca nie przyznaje także pracownikowi dodatkowych uprawnień (poza urlopem i zwolnieniem od pracy)

Zobowiązanie do pozostania w zatrudnieniu – obowiązek zwrotu

kosztów (art. 1035 k.p.)

Pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe:

1) który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,

2) z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie, o której mowa w art. 103[4], nie dłuższym niż 3 lata,

3) który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn określonych w art. 94[3],

4) który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 lub art. 94[3], mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach

– jest obowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel z tytułu dodatkowych świadczeń, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia.

Proporcja

Kwestie podatkowe

Ustawa zmieniająca dokonała równoczesnej zmiany ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych przez nadanie nowego brzmienia art. 21 ust. 1 pkt 90. Od dnia 16 lipca 2010 r. wolna od podatku dochodowego jest wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracownika, z wyjątkiem wynagrodzeń otrzymywanych za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnień z całości lub części dnia pracy, przysługujących pracownikom podejmującym naukę lub podnoszącym kwalifikacje zawodowe. Przez przepisy odrębne należy tu rozumieć art. 1031 – 1035 k.p. Oznacza to, że wszystkie fakultatywnie przyznane pracownikowi świadczenia są wolne od podatku.

Podnoszenie kwalifikacji bez zgody/ inicjatywy pracodawcy (art. 1036 k.p.)

W odrębnym porozumieniu można przyznać urlop bezpłatny lub zwolnienie z pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia.

Istotne – zaznaczyć, że chodzi o porozumienie na podstawie tego właśnie przepisu a nie o podnoszenie kwalifikacji zawodowych.

Ustawa Ustawa antykryzysowaantykryzysowa

Pełna nazwa i publikacja

USTAWA z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla

pracowników i przedsiębiorców

Dz. U. Nr 125 poz. 1035 z dnia 7 sierpnia 2009 r.

Wejście w życie – 22 sierpnia 2009 r.

Zakres stosowania ustawy

Przedsiębiorca w przejściowych trudnościach finansowych (stosowanie szczególne)

Przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (stosowanie powszechne)

Przedsiębiorca Art. 4. 1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.2. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Art. 2. Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.Art. 3. Przepisów ustawy nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.

Okres stosowania ustawy

Ustawa epizodyczna – przewidziano z góry, że jej regulacje mają charakter tymczasowy: Art. 33, 34, 35 ustawy – jej regulacje stosuje się do 31 grudnia 2011 r.

Trudno jednak przewidzieć, jaki będzie los norm ustawy, w szczególności, czy nie zostaną transponowane w jakikolwiek sposób w części lub całości do źródeł „trwałych”

Stosowanie powszechne ustawy

Umowy na czas określonyArt. 13. 1. Okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie kolejnych umów o pracę na czas określony między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie może przekraczać 24 miesięcy.

2. Za kolejną umowę na czas określony, w rozumieniu ust. 1, uważa się umowę zawartą przed upływem 3 miesięcy od rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej umowy zawartej na czas określony.

Umowa na czas określony

Zakaz stosowania umowy na czas powyżej 24 miesięcy – konsekwencje naruszenia:

Uznanie umowy za umowę na czas nieokreślony (art. 58 par. 3 k.c. w zw. z art. 300 k.p. – do klauzuli terminu)

Wydłużenie (do 3 miesięcy) okresu „przejściowego” między umowami

Przepisy przejściowe

Art. 35. 1. Do umów o pracę zawartych na czas określony trwających w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy nie stosuje się przepisów art. 251 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.2. Do umów, o których mowa w ust. 1, stosuje się przepisy art. 13.3. Jeżeli termin rozwiązania umowy o pracę na czas określony, zawartej przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, przypada po dniu 31 grudnia 2011 r., umowa rozwiązuje się z upływem czasu, na który została zawarta.Art. 34 ust. 2Do umów o pracę zawartych na czas określony trwających w dniu 1 stycznia 2012 r. stosuje się art. 251 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.

Niektóre konsekwencje przepisów przejściowych

Czy art. 35 ust. 2 ustawy oznacza, że wliczamy okres trwania sprzed wejścia w życie ustawy?

Czy istnieją takie umowy, które będą spełniały kryterium z art. 35 ust. 3 ustawy?

Czas pracy

Wydłużenie okresu rozliczeniowego

Art. 9 ust. 1 ustawy – do 12 miesięcy, jeśli jest to uzasadnione przyczynami:

a) obiektywnymi,

b) technologicznymi,

c) dotyczącymi organizacji czasu pracy

przy zachowaniu zasad bezpieczeństwa i zdrowia pracowników

Czas pracy

Art. 9 ust. 2

W okresie stosowania przedłużonego okresu rozliczeniowego czasu pracy indywidualny rozkład czasu pracy pracownika może przewidywać zróżnicowanie liczby godzin do przepracowania w poszczególnych miesiącach. Okresy dłuższej pracy równoważy się okresami krótszej pracy lub okresami niewykonywania pracy w ramach obowiązującego pracownika wymiaru czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Art. 9 ust. 2

Znaczenie normatywne?- w jakich systemach znajduje zastosowanie? - dopuszcza takie działanie w systemie

podstawowym?

Znaczenie edukacyjne?

Tryb wprowadzenia przedłużonego okresu rozl.

Art. 9

5. Przedłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi; jeżeli nie jest możliwe uzgodnienie treści porozumienia ze wszystkimi zakładowymi organizacjami związkowymi, przedsiębiorca uzgadnia treść porozumienia z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 24125a ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.

6. Jeżeli u danego przedsiębiorcy nie działają zakładowe organizacje związkowe przedłużenie okresu rozliczeniowego czasu pracy wprowadza się w porozumieniu z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u tego przedsiębiorcy.

Indywidualny rozkład czasu pracy

Art. 10. 1. Indywidualny rozkład czasu pracy pracownika ustalany przez przedsiębiorcę może przewidywać różne godziny rozpoczynania i kończenia pracy; w takim przypadku ponowne wykonywanie pracy przez pracownika w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.

2. Wykonywanie pracy w rozkładzie czasu pracy ustalonym zgodnie z ust. 1 nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku, o którym mowa w art. 132 i 133 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.

Znaczenie regulacji art. 10

Ruchomy czas pracy (o konkretnej godzinie decyduje pracownik)

Możliwość (dla pracodawcy) uchylenia obowiązku kompensowania nadgodzin wynikających z pracy w końcówce doby pracowniczej

Naruszenie prawa do wypoczynku

Jakie są konsekwencje naruszenia prawa do wypoczynku:

a) Konsekwencje wykroczeniowe z tytułu nieprzestrzegania regulacji o wypoczynku?

b) Niemożność zastosowania całej regulacji art. 10, a zatem ścisłe stosowanie przepisów o dobie pracowniczej (A. Sobczyk, PiZS 12/09, str. 24)

Indywidualny rozkład (na wniosek pracownika)

Art. 11. 1. Pracownik opiekujący się dzieckiem do ukończenia przez nie 14. roku życia lub opiekujący się członkiem rodziny wymagającym jego osobistej opieki może złożyć przedsiębiorcy pisemny wniosek dotyczący ustalenia indywidualnego rozkładu czasu pracy przewidującego różne godziny rozpoczynania i kończenia pracy. Przepisy art. 10 ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio.

2. Przedsiębiorca uwzględnia wniosek pracownika, o którym mowa w ust. 1, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku przedsiębiorca informuje pracownika na piśmie.

Konsekwencje art. 11

Indywidualny rozkład = chyba ruchome godziny pracy a nie indywidualnie uzgodnione godziny pracy, to bowiem i tak wynika z art. 142 k.p.

Chyba, że rozumieć art. 11 jako przepis roszczeniowy – przymus stosowania indywidualnego (pożądanego przez pracownika) harmonogramu, to chyba zbyt szerokie rozumienie,

Roszczeniowy charakter, chyba, że pracodawca odmówi

Regulacje szczególne ustawy

Tylko do przedsiębiorcy w przejściowych trudnościach, tj.:

- spadek obrotów o 25% lub więcej w ciągu 3 miesięcy po 1.07.08 w porównaniu do analogicznego okresu w 2009,

- brak zaległości podatkowych, ubezpieczeniowych, FP i FGŚP

Przedsiębiorca w trudnościach cd.

- nie zachodzą przesłanki upadłości (art. 11-13 pr.up.),- opracował program naprawczy,- nie korzystał z pomocy na podstawie art. 46 ustawy o promocji

zatrudnienia (doposażenie stanowiska dla bezrobotnego)- nie znajdował się w trudnej sytuacji ekonomicznej w rozumieniu Komunikatu

Komisji - Wytyczne wspólnotowe dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw (Dz. Urz. UE C 244, z 01.10.2004, str. 2) oraz w rozumieniu art. 1 ust. 7 rozporządzenia Komisji WE nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych) (Dz. Urz. UE L 214 z 09.08.2008),

Przedsiębiorca w trudnościach może:

Zastosować przestój ekonomiczny (z częściowym dofinansowaniem obniżonych wynagrodzeń i składek ubezpieczeniowych),

Obniżyć wymiar czasu pracy,

Dofinansować koszty szkolenia i studiów podyplomowych, pod warunkiem utworzenia przez pracodawcę funduszu szkoleniowego

Przestój ekonomiczny

Art. 2 pkt 8

Niewykonywanie pracy u przedsiębiorcy w przejściowych trudnościach finansowych przez pracownika pozostającego w gotowości do pracy z przyczyn ekonomicznych niedotyczących pracownika.

Obniżenie wymiaru czasu pracy

Art. 12. 1. Wymiar czasu pracy określony w umowie o pracę może być obniżony przez okres nie dłuższy niż 6 miesięcy i nie więcej niż do połowy pełnego wymiaru czasu pracy; w takim przypadku proporcjonalnemu obniżeniu ulega także wynagrodzenie za pracę.

5. Przy obniżaniu wymiaru czasu pracy zgodnie z ust. 1-4 nie stosuje się art. 42 § 1-3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.

Tryb analogiczny jak w innych przypadkach (uzgodnienie ze związkami w porozumieniu)

Nowe uprawnienia związane z rodzicielstwem

Ustawa z 6 grudnia 2008 r. o zmianie

ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw

Urlop macierzyński

Podział urlopu na część obowiązkową i fakultatywną

Fakultatywny – na wniosek pracownicy, może być łączony z pracą

Wydłużenie wymiaru urlopu – etapowo w kolejnych latach zgodnie z ustawą zmieniającą

Urlop ojcowski

Instytucja samodzielna (nie stanowi częściowego wykorzystania urlopu macierzyńskiego przez ojca)

Może być wykorzystywana równolegle z urlopem macierzyńskim

Ochrona w przypadku pracy niepełnowymiarowej

Praca w niepełnym wymiarze obowiązkowa na wniosek pracownicy jako substytut urlopu wychowawczego

Wprowadzenie ochrony (art. 186-7 k.p.) na okres 12 miesięcy zatrudnienia w tej postaci

Ochrona szczególna bezwzględna (wyłączenie – 52 k.p., upadłość/likwidacja)