Tkanka nerwowa

pobudliwo śćprzewodnictwo

Komórki:• komórki nerwowe (neurony) sygnalizacja• komórki neurogleju (glejowe) ochrona, wspomaganie

Substancja mi ędzykomórkowa: prawie nieobecna (blaszki podstawne)

Komórka nerwowa: ciało komórkowe (perykarion)wypustki (dendryty i neuryt = akson)

Dendryty: ró Ŝna liczba, krótsze, bardziej rozgał ęzione,zawieraj ą tigroid, przewodz ą dośrodkowo

Akson: pojedynczy, dłu Ŝszy, słabiej rozgał ęziony,nie zawiera tigroidu, otoczony osłonkami,przewodzi od środkowo

dendryty akson zako ńczenia aksonu

Klasyfikacja komórek nerwowych:

A. Liczba wypustek• jednobiegunowe• dwubiegunowe• pseudojednobiegunowe• wielobiegunowe

B. Kształt perykarionu• ziarniste• gwia ździste• piramidowe• gruszkowate

jednobiegunowa dwubiegunowa pseudo-j.b. wielobi egunowa

piramidowa gruszkowata

Komórka nerwowa

Organelle:• tigroid• aparat Golgiego• mitochondria• lizosomy• cytoszkielet

Inne:• neuromelanina• lipofuscyna

W mikroskopie świetlnym, tigroid to zasadochłonne ziarnawidoczne w perykarionie i dendrytach (w grubych wyp ustkach)

dendryty

sto Ŝekaksonalny

Mikroskop elektronowy ujawnia, Ŝe tigroid to skupiska szorstkiejsiateczki śródplazmatycznej i wolnych rybosomów

W komórce nerwowej wyst ępuj ą bardzo licznie dwa elementycytoszkieletu:

• neurofilamenty(= filamenty po średnie)

• neurotubule (= mikrotubule)Neurofilamenty pełnią funkcj ępodporową

Neurotubule, współpracując z mechanoenzymami, sąodpowiedzialne za transport organelli, pęcherzyków i duŜych cząsteczek w perykarionie i w wypustkach. Szczególnie istotny jest transport wewnątrz aksonu (transport aksonalny).

pęczki neurofilamentówi neurotubul

akson

kinezynadyne

ina

Bodziec nerwowy ma posta ć zjawiska elektrycznego

Nierównomierne rozmieszczenie jonów po obu stronach błony komórkowej komórki nerwowej powoduje powstanie ró Ŝnicypotencjałów po obu stronach błony (potencjał spoczyn kowy,-90 mV po stronie cytoplazmatycznej)

+

-kanały potasowe kanał chlorkowy pompa sodowo- kanał sodowy

potasowa

cytoplazma

przestrze ń pozakomórkowa

2K+

3Na+

Otwarcie kanałów sodowych powoduje odwrócenie poten cjału, czyli depolaryzacj ę błony. Otwieranie kolejnych kanałów sodowych(otwieranych zmian ą potencjału) wywołuje przesuwanie si ędepolaryzacji wzdłu Ŝ błony (fala depolaryzacji) z pr ędkościądo 3 m/s

Bodziec przewodzony przez aksonto potencjał czynno ściowy

Potencjał czynno ściowy powstajew pocz ątkowym odcinku aksonu, gdzie znajduj ą się liczne kanałyotwierane zmian ą potencjału

Włókno nerwowe = akson otoczony osłonk ą

Osłonki aksonu s ą wytwarzane przez komórki neurogleju:• w OUN przez komórki Schwanna• in CUN przez oligodendrocyty

i astrocyty

W zaleŜności od typu osłonki (istniej ą 2 typy),włókna nerwowe mog ą być:

• zmielinizowane (aksony s ąotoczone osłonk ą mielinow ą)

• niezmielinizowane (aksony s ąotoczone cienk ą osłonk ącytoplazmatyczn ą, Schwanna)

W niezmielinizowanych włóknach obwodowego układu ne rwowego, aksony le Ŝą w rynienkowatych zagł ębieniach cytoplazmy komórki Schwanna (osłonka Schwanna)

Aksony otoczone przez osłonk ę Schwanna maj ą regularnie rozmieszczone kanały sodowe i przewodz ą bod źce w formie fali depolaryzacji (przewodzenie ci ągłe)

W zmielinizowanych włóknach nerwowych, akson jest o toczonyprzez szczególn ą osłonk ę mielinow ą, równie Ŝ wytworzon ą przezkomórk ę Schwanna

Akson otoczony przez osłonk ę mielinow ą ma nierównomiernie rozmieszczone-kanały sodowe i przewodzi bod źce w formie zło Ŝonej z depolaryzacji błonyi słabego pr ądu elektrycznego płyn ącego przez cytoplazm ę

(przewodzenie skokowe)

Wpuklenie błony komórkiSchwanna (mezakson)owija si ę wielokrotniewokół aksonu...

... co prowadzi dowytworzenia zwartegoukładu koncentrycznych,wielokrotnych warstwlipidów i białek

Akson

mezakson

Jedna komórka Schwanna wytwarza jeden segment osłon ki.W miejscu, gdzie stykaj ą się dwa sąsiednie segmenty (przew ęŜenie Ranviera), błona komórkowa aksonu zawiera liczne ka nały sodowe

W obr ębie segmentu osłonki mielinowej, bodziec ma form ę słabegoprądu elektrycznego płyn ącego przez cytoplazm ę aksonu. Słabn ącybodziec jest odtwarzany przez depolaryzacj ę błony w przew ęŜeniuRanviera (bodziec „skacze” od przew ęŜenia do przew ęŜenia = przewodzenie skokowe)

Przewodzenie

Szybko ść przewodzenia zale Ŝy od:• obecno ści osłonki mielinowej• długo ści segmentów osłonki• grubo ści osłonki mielinowej• grubo ści aksonu

Typy włókien nerwowych:

A: grube zmielinizowane 15-120 m/sB: cienkie zmielinizowane 3-15 m/sC: niezmielinizowane 1-3 m/s

Synapsy mog ą się tworzy ć pomi ędzy ró Ŝnymi cz ęściamikomórek nerwowych, a tak Ŝe pomi ędzy komórkami nerwowymii włóknami mi ęśniowymi szkieletowymi

• aksodendrytyczne• aksosomatyczne• aksoaksonalne• płytki motoryczne

płytka motoryczna

Synapsa składa si ę z części pre- i postsynaptycznej

Część presynaptyczna: mitochondria, p ęcherzyki synaptycznezawieraj ące neuroprzeka źnik

Część (błona) postsynaptyczna: receptory dla neuroprzeka źnika

Przewodzenie synaptyczne:1. Potencjał czynno ściowy dochodzi do cz ęści presynaptycznej2. Otwieraj ą się kanały wapniowe3. Wzrost poziomu Ca 2+ w części presynaptycznej

wywołuje egzocytoz ę pęcherzyków synaptycznych4. Cząsteczki neuroprzeka źnika dyfunduj ą przez szczelin ę

synaptyczn ą i wi ąŜą się z receptorami w błonie postsynaptycznej5. Otwieraj ą się kanały jonowe w błonie postsynaptycznej

Komórki neurogleju:

A. Obwodowy U.N.• komórki Schwanna

B. Centralny U.N.• astrocyty• oligodendrocyty• komórki mezogleju• komórki ependymy

Astrocyt Astrocytprotoplazmatyczny włóknisty

Komórka Oligodendrocytmezogleju

Centralny układ nerwowy

Istota szara:• perykariony komórek nerwowych• niezmielinizowane włókna nerwowe• astrocyty protoplazmatyczne• liczne naczynia krwiono śne

Istota biała:• brak perykarionów komórek nerwowych • zmielinizowane włókna nerwowe• liczne oligodendrocyty• astrocyty włókniste• mniej liczne naczynia krwiono śne

UKUKUKUKŁAD AD AD AD

NACZYNIOWYNACZYNIOWYNACZYNIOWYNACZYNIOWY

Elementy składowe ściany naczynia krwiono śnego:

• warstwa wewn ętrzna - śródbłonek (nabłonek jednowarstwowy płaski)• warstwa środkowa - komórki mi ęśniowe gładkie• warstwa zewn ętrzna - elementy tkanki ł ącznej

- włókna kolagenowe- włókna/blaszki spr ęŜyste- komórki tkanki ł ącznej

Komórki śródbłonkowe

• spłaszczone• liczne p ęcherzyki pinocytotyczne

Funkcje:• tworz ą gładk ą wyściółk ęwewnętrzną naczynia

• kontroluj ą wymian ę substancjipomi ędzy krwi ą a tkankami

• produkuj ą substancjewpływaj ące na:- krzepni ęcie krwi- napięcie ściany naczynia- tworzenie nowych naczy ń

światło naczynia

kom. śródbłonkapęcherzykpinocytotyczny

Transport substancji przez śródbłonek

• dyfuzja przez błon ękomórkow ą (gazy)

• przez białka transportowebłony komórkowej(substancje proste)

• transcytoza(endo- + egzocytoza)

• przez:- kanały pinocytotyczne- okienka- szczelinymiędzykomórkowe

Naczynia włosowate odpowiadaj ą za wymian ę gazów i substancjipomi ędzy krwi ą a tkankami. Ich ł ączna długo ść wynosi ~ 100 000 km

Elementy składowe ściany naczynia włosowatego:• śródbłonek• blaszka podstawna• perycyty

śródbłonek

Światło

Tętnice i Ŝyły ró Ŝnią się od siebie TĘTNICE śYŁY

Ściana grubsza cie ńsza

Warstwy wyra źne mniej wyra źne

Najgrubsza warstwa media przydanka

Elementy spr ęŜyste liczne nieliczne

Komórki mi ęśniowe w medii

bardzo liczne mniej liczne

Kom. mi ęśniowe w innych warstwach

rzadsze cz ęstsze

Tkanka limfoidalnai układ limfatyczny

• bariery nabłonkowe

• ostre stany zapalne(neutrofile , makrofagi, inne granulocyty, mastocyty)

• układ dopełniacza

• reakcje immunologiczne(limfocyty , makrofagi,komórki prezentuj ące antygen)

nieswoista (wrodzona)

nieswoista

nieswoista

swoista(nabyta)

Mechanizmy obronne organizmu:

Antygen: substancja (zazwyczaj białko) wywołuj ącareakcj ę immunologiczn ą

Przeciwciało (immunoglobulina): białko (produkowanegłównie przez komórki plazmatyczne) swoi ściewiąŜące antygenKlasy: IgG, IgM, IgD, IgE, IgA - zmodyfikowane prze z

komórki wydzielnicze

Antygeny:

• własne (tolerowane przez układ immunologiczny;np. antygeny zgodno ści tkankowej MHC)

• obce (atakowane przez układ immunologiczny,np. bakteryjne, wirusowe, paso Ŝytnicze, przeszczepu)

Typy limfocytów:

Limfocyty B - odpowiedzialne za humoraln ąreakcj ę immunologiczn ą

Limfocyty T - odpowiedzialne za komórkow ąreakcj ę immunologiczn ą

• limfocyty T pomocnicze (T H)• limfocyty T cytotoksyczne (T C)• limfocyty T supresyjne (T S)

Komórki prezentuj ące antygen (APC):

• makrofagi• komórki dendrytyczne (narz ądy limf.)• komórki Langerhansa (naskórek,

nabłonek jamy ustnej, dróg oddechowych)

• komórki nabłonkowe zr ębu grasicy

Komórki APC pochłaniaj ą antygen, nadtrawiaj ą go i wystawiaj ąna swoj ą błon ę komórkow ą - prezentuj ąc w ten sposób antygenlimfocytom.

Typy reakcji immunologicznych

1. Odpowied ź humoralna

Limfocyty B kooperuj ąc z limfocytami T H namna Ŝają się i przekształcaj ąw komórki plazmatyczne. Komórki plazmatyczne produk ują przeciwciała,które kr ąŜą w płynach ustrojowych.

limfocyty pami ęci

plazmocyty Ig

2. Odpowied ź komórkowa

Limfocyty T C kooperuj ąc z innymiklasami limfocytów T zabijaj ąkomórki obce antygenowo(np. zaka Ŝone wirusem lub przeszczepione)

atak… …zwyci ęstwo

Tkanka limfoidalna =• tkanka ł ączna siateczkowata +• bardzo liczne limfocyty

Tkanka ł ączna siateczkowata:• sieć włókien srebrochłonnych

tworz ących rusztowanie dla• komórek z wypustkami

(fibroblasty, makrofagi, komórki dendrytyczne)

Umiejscowienie tkanki limfoidalnej:

• narządy limfatyczne:

węzły chłonne śledziona grasica*

• tkanka limfoidalna błon śluzowych:

- migdałki- przewód pokarmowy wraz z wyrostkiem

robaczkowym- drogi oddechowe

Formy tkanki limfoidalnej:

• grudkowa(głównie limfocyty B)

• rozproszona(limfocyty T i B)

Grudka chłonna:• mankiet• ośrodek odczynowy (namna Ŝanie

limfocytów B i przekształcaniew komórki plazmatyczne)

Węzeł chłonny

• zrąb łącznotkankowy:- torebka- beleczki/przegrody

• obszary:- kora (grudki chłonne,głównie limfocyty B)

- pas podkorowy (tkankalimfoidalna rozproszona,głównie limfocyty T)

- rdzeń (sznury rdzenne,limfocyty B, T, komórkiplazmatyczne)

Węzły chłonne s ą „filtrami” na przebiegu naczy ń limfatycznych,monitoruj ą antygeny obecne w chłonce i w razie potrzeby inicju jąreakcje immunologiczne

Kora i pas podkorowy

B

T

rdzeń

Drogiprzepływu chłonkiprzez w ęzeł chłonny

1. Naczynia chłonnedoprowadzaj ące

2. Zatoki brze Ŝne3. Zatoki promieniste4. Zatoki rdzenne5. Naczynie chłonne

wyprowadzaj ące

Chłonka – płyn tkankowy spływający do naczyń chłonnych, tworzących układ naczyń limfatycznych. Chłonka rozprowadza po organizmie limfocyty zabierane z

węzłów chłonnych.

Śledziona

Zrąbłącznotkankowy:• torebka• beleczki

Obszary:• miazga biała (tkanka limfoidalna)• miazga czerwona (tkanka ł ączna siateczkowata z licznymi cienko ściennymi naczyniami krwiono śnymi)

Miazga biała: tkanka limfoidalna jest rozmieszczona na przebiegu małych t ętnic (t ętniczek centralnych) i tworzy:

• mankiety okołot ętnicze (głównie limfocyty T)• lokalne zgrubienia mankietów - grudki chłonne śledzionowe (głównie limfocyty B)

Tkanka limfoidalna miazgi białej monitoruje skład a ntygenowy przepływaj ącej krwi

Miazga czerwona:• sznury śledzionowe(tkanka ł ączna siateczkowataz licznymi makrofagami)

• zatoki śledzionowe (kapilary o nieci ągłej ścianie)

Zatoka śledzionowa:• wrzecionowate komórki śródbłonkowez szerokimi szczelinami mi ędzykomórkowymi

• okr ęŜne włókna srebrochłonne • nieci ągła blaszka podstawna

W miazdze czerwonej krew wydostaje si ęz otwartych t ętniczek (kr ąŜenie otwarte),przesącza się przez sznury śledzionowei wpływa do zatok

Makrofagi miazgi czerwonejfagocytuj ą i trawi ą stare erytrocyty

GrasicaróŜni si ę od innych narz ądów limfatycznych:

• pochodzenie nabłonkowe• brak tkanki ł ącznej siateczkowatej• brak grudek chłonnych• wyłącznie limfocyty T• nie zachodz ą reakcje immunologiczneskierowane przeciw obcym antygenom

• funkcja: „szkoła” dla niedojrzałychlimfocytów

Budowa pseudozrazikowa

Obszary zrazika grasiczego:• kora (bardzo liczne limfocyty)• rdzeń (głównie komórki nabłonkowe)

Funkcja grasicy

W obszarach kory zrazikówniedojrzałe limfocyty T„ucz ą się” tolerowa ć własneantygeny organizmu i atakowa ćantygeny obce (nabywaj ąkompetencji immunologicznej).Po uko ńczeniu tego procesuprzechodz ą do naczy ń krwiono śnychrdzenia, a nast ępnie w ędruj ą dotkanki limfoidalnej ró Ŝnych rejonóworganizmu.

Migdałki

• są wbudowane w błon ę śluzow ą• ich powierzchni ę pokrywanabłonek, który tworzywpuklenia (krypty)

Migdałki podniebienne: torebka,liczne krypty, nabłonekwielowarstwowy płaski

Migdałek j ęzykowy: pojedynczakrypta, nabłonek wielowarstwowypłaski

Migdałek gardłowy: wpuklenianabłonka wielorz ędowego

Migdałki tr ąbkowe: nabłonekwielorz ędowy

Tkanka limfoidalna migdałków reagujena antygeny obecne w jamie gardłowej(powietrze, pokarm), je Ŝeli przejd ą oneprzez barier ę nabłonkow ą

• pojedyncze grudki chłonne (we wszystkich odcinkach)

• skupiska grudek chłonnych:- kępki Peyera w jelicie kr ętym- wyrostek robaczkowy

Tkanka limfoidalna przewodu pokarmowego

Tkanka limfoidalna przewodu pokarmowegoreaguje na antygeny obecne w tre ści pokarmowej, je Ŝeli przejd ą one przez barier ę nabłonkow ą