Teoria WYMIANY

MIĘDZYNARODWEJ

Ćwiczenia, semestr zimowy 2016/17

1

Podstawowe informacje

• Dr Gabriela Grotkowska, Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego

• www.wne.uw.edu.pl/~ggrotkowska

• E-mail: ggrotkowska@wne.uw.edu.pl

2

Zasady zaliczenia ćwiczeń• Obecność na ćwiczeniach z TWM jest obowiązkowa.

• Zaliczenie ćwiczeń z TWM opiera się na trzech elementach: cotygodniowych kartkówkach, kolokwium końcowym oraz pracy pisemnej (wraz z prezentacją).

• Tematy na kartkówki (przykładowe pytania) będą zapowiadane na zajęciach oraz publikowane na stronie internetowej. Każda kartkówka oceniana jest w systemie binarnym: zaliczona – niezaliczona. Do zaliczenia konieczna jest poprawna odpowiedź na więcej niż połowę pytań z danej kartkówki.

• Studenci w grupach 2-osobowych wykonują pracę opartą o dane empiryczne (tematy zostaną przydzielone przez prowadzących w połowie semestru). Studenci przedstawią swoje prace zarówno w formie pisemnej (ok. 5-8 stron) oraz w formie około 10-minutowej prezentacji podczas ćwiczeń.

• Na ostatnich zajęciach w semestrze odbędzie się kolokwium pisemne.

• Warunkiem koniecznym zaliczenia ćwiczeń jest:

▫ zaliczenie n – 2 kartkówek w semestrze, gdzie n oznacza liczbę przeprowadzonych kartkówek,

▫ uzyskanie co najmniej 50% punktów z kolokwium końcowego,

▫ uzyskanie co najmniej 50% punktów za pracę empiryczną.

• Ocena końcowa z ćwiczeń ustalana jest na podstawie łącznej liczby punktów, przy czym punkty z kolokwium stanowią 60% oceny, zaś punkty za pracę empiryczną – 40% (łącznie wersja pisemna i prezentacja).

3

Plan zajęć

1. Wprowadzenie i model grawitacyjny2. Model Ricardo, 2 zajęcia3. Model czynników specyficznych4. Model Heckschera-Ohlina, 2 zajęcia5. Nowa Teoria Handlu, 2 zajęcia6. Wprowadzenie do prezentacji7. Polityka handlowa, 2 zajęcia8. Prezentacje studentów, 2 zajęcia9. KOLOKWIUM – 23 stycznia 2017 roku

4

Podręczniki

• [KO]: Krugman P., M. Obsteld, Ekonomia międzynarodowa. Teoria i polityka, wydanie trzecie zmienione, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007 - podręcznik podstawowy

• [M]: Marrewijk Ch. Van, International Trade and the World Economy, Oxford University Press 2012 - głównie Nowa Teoria Handlu, ale nie tylko

• [JJM]: Michałek J. J., Instrumenty polityki handlowej, mechanizmy ekonomiczne i regulacje międzynarodowe, PWN 2002 - niezbędny do części o polityce handlowej

5

Plan na dziś

1. Kilka faktów o współczesnym handlu międzynarodowym

2. Polski handel zagraniczny

3. Czym zajmuje się TWM?

4. Model grawitacyjnyhandlu międzynarodowego

6

7

Podejście nieco archaiczne:

kto eksportuje ?

8

Chiny12%

USA8%

Niemcy8%

Japonia4%

Niderlandy3% Francja

3%Korea

3%Wielka

Brytania3%

Hong Kong3%

Rosja3%

Pozostałe kraje50%

Całkowita wartość eksportu wszystkich krajów świata (2013): 18784 mld USD

USA12%

Chiny10%

Niemcy6%

Japonia4%

Francja4% Wielka

Brytania4%Hong

Kong3%

Niderlandy3%

Korea3%

Włochy3%

Pozostałe kraje48%

Kto importuje ?

9

Całkowita wartość importu wszystkich krajów świata (2013): 18563 mld USD

Kilka słów o handlu międzynarodowym

w ujęciu historycznym

• Dramatyczne zmniejszenie kosztów transportu i komunikacji były kluczową siłą, która ukształtowała dzisiejszy globalny system handlowy

• W ciągu ostatnich 30 lat światowy handel towarami i usługami rósł przeciętnie 7% rocznie

• Między rokiem 1980 a 2011, gospodarki rozwijające się zwiększyły swój udział w światowym eksporcie z 34 procent do 47 procent, a światowym imporcie z 29 procent do 42 procent. Coraz większą rolę odgrywa Azja.

• Przez wiele lat, handel światowy rósł średnio prawie dwa razy szybciej niż światowa produkcja. Odzwierciedla to rosnące znaczenie międzynarodowych łańcuchów dostaw i stwarza wyzwania w zakresie pomiaru wartości handlu

10

Zmiana struktury geograficznej

eksportu znakiem zmian w światowej

gospodarce?

11

Dynamika światowego handlu

12

Handel usługami• Tradycyjne usługi –

niehandlowe

• Usługi transportowe

• Turystyka

• Finanse i ubezpieczenia

• Usługi biznesowe i ich powiązanie ze zjawiskiem outsourcingu/offshoringu

13

Czy znasz te pojęcia?

Pojęcia Definicje

1. Outsourcing

2. Offshoring

3. Captive offshoring

4. Offshore outsourcing

5. Zagraniczna inwestycja bezpośrednia

a) przeniesienie wybranych procesów biznesowych przedsiębiorstwa za granicę

b) utworzenie filii zagranicznej

c) przeniesienie wybranych procesów biznesowych przedsiębiorstwa za granicę, gdy beneficjentem przeniesienia jest podmiot zagraniczny niezwiązany kapitałowo z danym przedsiębiorstwem

d) wydzielenie ze struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa niektórych realizowanych przez nie samodzielnie funkcji i przekazanie ich do wykonania innym podmiotom

e) ?

14

Skutki rewolucji komunikacyjnej i

informatycznej

15

Współczesne problemy z pomiarem

strumieni handlu

• Cena katalogowa: 200-250 mln USD (w zależności od wersji)

• Przyleciały do Warszawy z USA• Czy to jest eksport USA do Polski?

16

Jak mierzyć przepływy handlu?

17

Co kryje się w I-Phone?

18

Handel dobrami pośrednimi i GVC

19

20

Polska: mała gospodarka

otwarta

• Udział światowym eksporcie i w imporcie: 1,1% (2013)• Znaczące otwarcie w ostatnich dwóch dekadach• Raczej deficyt niż nadwyżka w handlu

21

-8

-6

-4

-2

0

2

4

6

8

0

10

20

30

40

50

60

Eksport (% PKB) Import (% PKB) NX (% PKB, prawa oś)

Czym się wymieniamy? Ujawniona

przewaga komparatywna Polski (2013)

22

-0.100

-0.080

-0.060

-0.040

-0.020

0.000

0.020

0.040

0.060

Pro

du

kty

min

era

lne

Dzi

eła

szt

uk

i,

an

tyk

i

Pro

du

kty

prz

em

ysł

u c

he

mic

zne

go

Prz

yrz

ąd

y i

ap

ara

tura

Ma

teri

ały

i a

rty

ku

ły w

łók

ien

nic

ze

Tw

orz

yw

a s

ztu

czn

e i

art

yk

uły

z n

ich

Tłu

szcz

e i

ole

je

Ob

uw

ie,

na

kry

cia

gło

wy

itp

.

Sk

óry

i a

rty

ku

ły z

nic

h

Bro

ń i

am

un

icja

; ic

h c

zęśc

i i …

Ści

er

drz

ew

ny

; p

ap

ier

lub

te

ktu

ra

Pro

du

kty

po

cho

dze

nia

ro

ślin

ne

go

Art

yk

uły

z k

am

ien

ia,

szk

ła, …

Pe

rły

, k

am

ien

ie s

zla

che

tne

;

Dre

wn

o i

art

yk

uły

z d

rew

na

;

Me

tale

nie

szla

che

tne

i a

rty

ku

ły z

nic

h

Urz

ąd

zen

ia m

ech

an

iczn

e i

…

Zw

ierz

ęta

ży

we

i p

rod

uk

ty z

nic

h

Prz

etw

ory

sp

oży

wcz

e

Sp

rzę

t tr

an

spo

rto

wy

Art

yk

uły

prz

em

ysł

ow

e r

óżn

e

Struktura geograficzna handlu

zagranicznego Polski (2013)

23

Niemcy25%

W. Brytania

6%

Czechy6%

Francja6%Rosja

5%Włochy

4%Holandia

4%

Słowacja3%

Szwecja3%

Ukraina3%

inne35%

EKSPORT

Niemcy21%

W. Brytania

3%

Czechy4%

Francja4%

Rosja12%

Włochy5%

Holandia4%

USA3%

Belgia2%

Chiny9%

inne33%

IMPORT

Źródła deficytu: struktura geograficzna

salda obrotów towarowych Polski

z zagranicą

24

25

Pytania, na które odpowiedzi szuka

TWM• Czemu kraje handlują? Czemu firmy z różnych krajów ze sobą

handlują ?

• Czym się wymieniają?

▫ Dobrami (jakimi)?

▫ Usługami?

▫ A może czynnościami (trade in tasks)?

▫ Czynnikami produkcji?

• Jakie są skutki handlu? Czy handel przynosi społeczeństwom korzyści? Od czego one zależą?

• Kto traci, a kto zyskuje na handlu? Podział dochodu

• Jak – poprzez handel – wpływają na siebie gospodarki różnych krajów?

• Jak państwo ingeruje w wymianę i jakie ma to skutki?

26

Czemu handlują?

27

…. technologią…. wyposażeniem

w czynniki produkcji

Kraje różnią się od siebie…Handel wynika z innych

przyczyn, takich jak rosnący korzyści skali produkcji,

zamiłowanie konsumentów do różnorodności , a cena nie jest czynnikiem decydującym

Im bardziej kraje się różnią, tym większe możliwości

wymiany i korzyści z handlu

Im bardziej kraje są do siebie podobne, tym większe

możliwości wymiany i korzyści z handlu

W związku z tym ceny tych samych dóbr w różnych krajach są różne (przewaga komparatywna) motyw dla handlu

Model Ricardo Model Heckschera-Ohlina Nowe teorie handlu

Jakie skutki przynosi handel?

• Korzyści z wymiany

• Korzyści ze specjalizacji

• Korzyści skali

• Postęp technologiczny

• Koszty dostosowawcze

• Efekty redystrybucyjne

• Zmienność i ryzyko

28

29

Rozmiar ma znaczenie:

model grawitacyjny• Lista największych

partnerów handlowych USA: 3 największe gospodarki europejskie w pierwszej dziesiątce (Niemcy, Wielka Brytania i Francja)

• Dlaczego USA handlują najwięcej z tymi gospodarkami, a nie innymi krajami Europy?

30

Rozmiar ma znaczenie:

model grawitacyjny

31

Odległość i granice mają

znaczenie

32

Model grawitacyjny: idea

• Początkowo rozważania ateoretyczne• Model grawitacyjny w podstawowej formie:

Tij = A ∙ Yi ∙ Yj /Dij• Gdzie:

Tij to wartość handlu między krajem i a krajem jA jest stałą (zaraz o jej interpretacji…)Yi to PKB kraju iYj to PKB kraju jDij to odległość między krajem i a j

• W skrócie: handel między krajami i oraz jjest wprost proporcjonalny do iloczynu dochodu obu krajów oraz odwrotnie proporcjonalny do odległości między nimi.

33

Intuicja za tym modelem

• Założenie: Kraj A wydaje na dobra z krajów A, B, C, D części dochodu równe udziałom tych krajów w światowym PKB.

• Podobnie zachowują się inne kraje.

34

Intuicja za tym modelem• W naszym przykładzie:

• Tij = ui uj Yw = Yi/Yw Yj/Yw Yw = 1/10 Yi Yj .

• Założenie (dość problematyczne): kraje kupują z innych krajów w proporcjach równych udziałom ich produkcji w produkcji światowej

35

Model grawitacyjny handlu

międzynarodowego• W bardziej ogólnej formie, model grawitacyjny jest

estymowany w następującej formie:

Tij = A ∙ Yia ∙ Yj

b /Dijc

gdzie a, b oraz c mogą różnić się od 1.

• Co może być nieco zaskakujące, model grawitacyjny dość dobrze wyjaśnia faktyczne przepływy dóbr między krajami (np. USA - EU)

• Oszacowania efektu odległości wskazują, iż 1% zmiany odległości miedzy krajami wiąże się, ze spadkiem wymiany handlowej o około 0,7% - 1%.

36

Model grawitacyjny handlu

międzynarodowegoInne czynniki mające wpływ na wielkość handlu (poza PKB i odległością):

1. Bliskość kulturowa: kraje powiązane kulturowo zwykle mają także silne więzi ekonomiczne

2. Geografia: zatoki oraz brak gór ułatwiają transport i handel

3. Korporacje transnarodowe: firmy rozlokowane w różnych krajach importują i eksportują dobra w handlu między swoimi oddziałami

4. Porozumienia handlowe między krajami mają na celu zmniejszenie formalności i opłat celnych, których konieczne jest ponoszenie przy przekraczaniu granic, a tym samym mają prowadzić do wzrostu wymiany

▫ Model grawitacyjny może zatem służyć do oceny skutków tworzenia porozumień handlowych: czy porozumienie faktycznie prowadzi do większej wymiany (niż ta która miałaby miejsce bez jego podpisania biorąc pod uwagę PKB obu krajów i odległość między nimi)?

37

Model grawitacyjny handlu

międzynarodowego

5. Granice: konieczność przekraczania granic wiąże się z koniecznością załatwiania formalności i ponoszenia kosztów (jak cła) ▫ Istnienie granicy może oznaczać również problem

używania różnych języków i walut, co dodatkowo może utrudniać handel

▫ Oprócz odległości także fakt istnienia granic wiąże się z koniecznością ponoszenia nakładu czasu i środków dla handlu

38

Odległość i granice: przykład

39

Odległość i granice: przykład

40

Odległość i granice: przykład• Nawet w warunkach istnienia NAFTA i w

sytuacji, gdy w USA i Kanadzie mówi się tym samym językiem, granica między krajami powoduje negatywne skutki dla handlu

• Efekt granicy szacowany jest na odpowiadający 2500 – 4000 km odległości

41

Przykład z najnowszej literatury

42

Przykład z najnowszej literatury

43