Podstawowe prawa

ekologiczne

zasady

prawa

teorie

przykładowe teorie

teoria ewolucji

teoria dynamiki biocenoz

teoria sukcesji

teoria monoklimaksu

teoria poliklimaksu

przykładowe prawa

prawo czynników ograniczających

prawo Liebiga

prawo Shelforda

zasada kompleksowego działania czynników środowiska

zasada kompensowania się czynników środowiska

prawo samoregulacji w przyrodzie

prawo Liebiga (1840)

Plon roślin jest ograniczany przez brak lub niedostatek w

glebie któregokolwiek pierwiastka, potrzebnego do ich

rozwoju

– pierwiastki te muszą występować przynajmniej w

minimalnych dla danego organizmu ilościach

– o rozwoju organizmu decyduje najsłabsze ogniwo jego

potrzeb

prawo Shelforda (1913)

Istnienie i pomyślne bytowanie organizmu w jakimś

środowisku zależy od zrównoważenia całego kompleksu

czynników

- niewystępowanie lub degeneracja organizmu mogą być

wywołane zarówno niedostatkiem, jak i nadmiarem (pod

względem ilości lub jakości) któregokolwiek czynnika

środowiskowego

- czynniki zbliżające się do granic tolerancji organizmu

nazywamy czynnikami ograniczającymi

Punkty kardynalne:

minimum, optimum, maksimum.

Przedział tolerancji

Zakres dowolnego czynnika (między minimum i

maksimum), w którym organizm może egzystować (mogą

przebiegać wszystkie procesy fizjologiczne).

Uniwersalność prawa Shelforda

Prawo to dotyczy wszystkich czynników środowiska (cz.

środ.) i wszystkich funkcji życiowych (∆) organizmów

dowolnego gatunku.

Im dalej od optymalnego przedziału czynnika

środowiskowego, tym: mniejsza płodność, wolniejszy wzrost,

większe zagrożenie przez choroby …

Przekroczenie przez czynnik środowiskowy minimalnego lub

maksymalnego natężenia oznacza śmierć organizmu.

Eurybionty - organizmy o szerokim przedziale tolerancji

Stenobionty - organizmy o wąskim przedziale tolerancji

w przypadku

wody – organizmy eury- stenohydryczne

temperatury – organizmy eury- stenotermiczne

pokarmu – organizmy eury- stenofagiczne

warunków życiowych – organizmy eury- stenotopowe

Organizmy mogą mieć szeroki zakres tolerancji względem jednego czynnika, a wąski względem innego.

Organizmy o szerokim zasięgu występowania mają najczęściej szeroki zakresie tolerancji względem wielu czynników.

Granice tolerancji organizmów mogą podlegać zmienności sezonowej.

W przypadku organizmów danego gatunku obserwujemy zmienność granic tolerancji w zależności od stadium rozwojowego (wieku) oraz geograficznego występowania populacji (rasy, ekotypy).

Zasada kompensowania się czynników

środowiska

Przedział tolerancji względem jakiegoś czynnika jest

tym szerszy im bliższe optimum jest natężenie

pozostałych czynników.

Przedział tolerancji względem jakiegoś czynnika jest

tym węższy im dalsze od optimum jest natężenie

pozostałych czynników.

przykłady kompensacji

- światło i temperatura …

- dwutlenek węgla i światło …

- opady i gleba …

- światło i gleba …

Uwaga:

kompensować mogą się różne czynniki, ale też ich

parametry, zarówno klimatyczne (np. natężenie i widmo

światła) jak i glebowe (np. wilgotność i pH gleby,)

CZYNNIKI OGRANICZAJĄCE

rozwój i występowanie drzew

ŚWIATŁO

NIEDOSTATEK (PRZEKROCZENIE PUNKTU KOMPENSACYJNEGO)

NADMIAR (NADMIERNA INSOLACJA)

PODWYŻSZONE NATĘŻENIE PROMIENIOWANIA UV

CIEPŁO

SKRAJNE TEMPERATURY DODATNIE

SKRAJNE TEMPERATURY UJEMNE

PRZYMROZKI

WODA

NIEDOSTATEK (SUSZA GLEBOWA, SUSZA FIZJOLOGICZNA)

NADMIAR WODY (POWODZIE, PODTOPIENIA)

SZKODY OD OPADÓW (ŚNIEGU, GOŁOLEDZI, GRADU, DESZCZU)

WIATR (DZIAŁANIE FIZJOLOGICZNE I MECHANICZNE)

SZKODLIWE IMISJE

POŻARY

ZAGROŻENIA ZE STRONY GRZYBÓW I ROŚLIN

GRZYBY

ROŚLINY

ZAGROŻENIA ZE STRONY ZWIERZĄT

OWADY

PTAKI

SSAKI

GRYZONIE

ZWIERZYNA

Pytania

• Częścią jakich innych teorii jest teoria poliklimaksu?

• Czym generalnie różni się prawo Liebiga od prawa Shelforda?

• Na czym polega uniwersalność prawa Shelforda?

• Co to jest przedział tolerancji i punkty kardynalne?

• Podział organizmów ze względu na przedział tolerancji?

• Czy przedziały tolerancji osobników danego gatunku są stałe?

• Z jaką inną zasadą wiąże się zasada kompensowania się czynników

środowiska?

• Co jest istotą zasady kompensowania się czynników środowiska?

• Przykłady kompensowania się czynników środowiska?

• Wymienić czynniki ograniczające rozwój i występowanie drzew,

związane ze:

- światłem,

- ciepłem,

- wodą,

- czynnikami ożywionymi?