1

Poznań, dnia 15 września 2013 r. Prof. dr hab. Marek Smolak Katedra Teorii i Filozofii Prawa

OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Teoria i Filozofia Prawa

na kierunku prawno-ekonomicznym

I. Informacje ogólne

1. Nazwa modułu kształcenia: Teoria i filozofia prawa

2. Kod modułu kształcenia: TiFP

3. Rodzaj modułu kształcenia (obowiązkowy albo fakultatywny): Fakultatywny

4. Kierunek studiów: Prawno-ekonomiczny

5. Poziom studiów (I lub II stopień albo jednolite studia magisterskie): I stopień

6. Rok studiów: Drugi

7. Semestr (zimowy lub letni): Semestr zimowy

8. Rodzaje zajęć i liczba godzin: 30 godzin wykładu

9. Liczba punktów ECTS: 3 ECTS

10. Imię i nazwisko, tytuł lub stopień naukowy, adres e-mail wykładowcy lub osoby prowadzącej zajęcia:

Prof. dr hab. Marek Smolak; smolak@amu.edu.pl

11. Język wykładowy: Język polski

II. Informacje szczegółowe

1. Cel modułu kształcenia:

C1 Celem modułu kształcenia jest zapoznanie studentów z podstawowymi zagadnieniami teorii i filozofii prawa.

C2 Celem modułu kształcenia jest omówienie sporów o istotę prawa: ontologia prawa, jego obowiązywanie, poznanie prawa, w tym także relacje między prawem a moralnością. Nadto w części teoretycznoprawnej - prowadzonej w konwencji analitycznej teorii prawa celem jest przekazanie słuchaczom wiadomości o trzech procesach: tworzeniu prawa, wykładni tekstów prawnych oraz o stosowaniu prawa.

2. Wymagania wstępne w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych (jeśli obowiązują):

Wymagania wstępne w zakresie wiedzy są następujące: Podstawowa wiedza w zakresie stanowienia, obowiązywania, funkcjonowania, interpretowania i stosowania obowiązującego prawa polskiego, odpowiadająca treści kształcenia modułu Prawoznawstwo. Brak szczególnych wymagań w zakresie umiejętności i kompetencji społecznych.

2

3. Efekty kształcenia w zakresie wiedzy, umiejętności oraz kompetencji społecznych dla modułu

kształcenia i odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów:

Symbol efektów kształcenia

Po zakończeniu modułu (przedmiotu) i potwierdzeniu osiągnięcia efektów kształcenia student potrafi:

Odniesienie do efektów kształcenia dla kierunku studiów

TiFP_01 Zna podstawowe pojęcia i zagadnienia teorii filozofii prawa

K_W01-04, K_U01, K_K01 do K_K013 bez K_K04 i K_K05

TiFP_02 Rozumie zagadnienia jurysprudencji umieszczając je w współczesnym kontekście.

K_W01-4, K_U01, K_U10, K_K01 do K_K13 bez K_K04 i K_K05

TiFP_03 Zna źródła prawa, jego podstawy oraz rozwój historyczny, potrafi wskazać drogę ewolucji poszczególnych systemów prawnych, tradycji i praktyki prawniczej.

K_W01-04, K_U01, K01 do K_K13 bez K_K04 i K_K05

TiFP_04 Zna wzajemne powiązania jakie zachodzą między prawem a moralnością oraz innymi społecznymi zjawiskami takimi jak polityczne ideologie, ekonomia czy religijne i moralne konwencje.

K_W01-4, K_W7-9, K_W8-14, K_W17, K_U01, K_U03, K_U10, K_K01 do K_K13 bez K_K04 i K_K05

TiFP_05 Potrafi przeprowadzić poprawną wykładnię prawa i wnioskowanie prawnicze.

K_W01 4, K_W7-9, K_W8-14 K_W17, K_U01, K_U04, K_U07 K_K01 do K_K13 bez K_K04 i K_K05

TiFP_06 Zna działanie prawa jako narzędzie społecznej kontroli oraz zna wpływ stosowania prawa na sytuację jednostek w kategoriach sprawiedliwości i praw człowieka.

K_W8-14, K_W7-9, K_W17 K_U01, K_U05, K_U07, K_K01 do K_K13 bez K_K04 i K_K05

TiFP_07 Potrafi komunikować się w języku prawnym i prawniczym. K_W8-14, K_W7-9, K_W17, K_U01, K_U06, K_U07, K_K01 do K_K13 bez K_K04 i K_K05

4. Treści kształcenia:

Nazwa modułu kształcenia: Teoria i Filozofia Prawa (TFP)

Symbol treści kształcenia

Opis treści kształcenia

Odniesienie do efektów kształcenia modułu

TK_01 1. Teoria prawa a filozofia prawa: odmienność pytań stawianych w filozofii i teorii prawa, status metodologiczny teorii a status metodologiczny filozofii prawa.

TiFP_01-03, TFP_07

TK_02

2.1. Pozytywizm prawniczy - jusnaturalizm - realizm prawniczy 2.2.1. Dyskurs prawniczy oparty na argumentacji prawnonaturalnej dotyczący: - źródeł prawa; - treści norm prawa naturalnego; - stosunku treści norm prawa naturalnego do treści norm prawa pozytywnego; - rozwiązywania sprzeczności prawa pozytywnego i prawa natury.

TiFP_02-07

TK_03

Ilustracją powyższych zagadnień są wybrane koncepcje; - Św. Tomasz – prawo wieczne, prawo boskie, prawo naturalne a prawo ludzkie; - G. Radbruch- Problem nieludzkiego prawa pozytywnego; - Arystoteles – idea sprawiedliwości - I.Kant- prawo natury o zmiennej treści - L. Fuller - wewnętrzna moralność prawa; - J. Finnis - koncepcja dóbr podstawowych.

TiFP_02-07

TK_04

2.2.2. Dyskurs prawniczy oparty na argumentacji pozytywistycznej dotyczący: - źródeł prawa; - treści norm prawa pozytywnego oraz systemu prawnego; - stosunku treści norm prawnych do norm moralnych; - rozwiązywania sprzeczności prawa pozytywnego a norm moralnych. Ilustracją powyższych zagadnień są wybrane koncepcje pozytywizmu prawniczego: - J.Austin- prawo jako rozkaz suwerena;

TiFP_02-07

3

- H. L. A Hart – prawo jako związek reguł pierwotnych i wtórnych, wewnętrzny aspekt reguły pozytywnej, minimum treści prawa natury, dyskrecjonalność sędziowska i otwarta tekstowość; - Prawniczy Pozytywizm Instytucjonalny - O.Weinberger i N. MacCormick - prawo jako fakt instytucjonalny; - H.Kelsen – koncepcja Normy Podstawowej i systemu prawnego.

TK_05

2.2.3. Dyskurs prawniczy oparty na argumentacji realistycznej dotyczący: - źródeł prawa, (law in books versus law in action); - podstaw obowiązywania prawa; - podstaw wydania decyzji sędziowskiej. Ilustracją powyższych zagadnień są wybrane koncepcje realizmu prawniczego: - L. Petrażyckiego psychologistyczna teoria prawa; - amerykański Realizm Prawniczy.

TiFP_02-07

TK_06

3. Antypozytywistyczna rewolucja i krytyka prawa natury 3.1. Ronald Dworkin - integralna koncepcja prawa; - reguły a zasady; - ważenie zasad; - moralność polityczna wspólnoty politycznej; - koncepcja jednego właściwego rozstrzygnięcia; - prawo jako fakt interpretacyjny; -brać prawa poważnie; -nieposłuszeństwo obywatelskie. 3.2. Teoria prawa autopojetycznego G. Teubnera - systemowa wizja prawa; - operacyjna zamkniętość i poznawcza otwartość systemów autopojetycznych; 3.3. Teoria prawa komunikacyjnego J. Habermasa - akt mowy; - roszczenia ważności dyskursu praktycznego; - komunikacyjna wizja prawa.

TiFP_02-07

TK_07

II. Część druga 5. Tworzenie prawa - proces prawodawczy - racjonalny model tworzenia prawa - pojęcie i rodzaje faktów prawotwórczych - Z. Ziembińskiego rozwinięta koncepcja źródeł prawa.

TiFP_02-07

TK_08

6. Spory o pojęcie wykładni prawa. - wybrane koncepcje wykładni tekstu prawnego: analityczna teoria wykładni i hermeneutyka prawnicza jako metoda interpretacji tekstu prawnego; - analiza językowa i aksjologiczna w procesie wykładni prawa.

TiFP_02-07

TK_09 7. Stosowanie prawa - modele stosowania prawa. Stosowanie prawa a interpretacja prawa;

TiFP_02-07

TK_10

8. Argumentacje i topiki prawnicze - retoryka prawnicza jako technika zdobywania akceptacji dla głoszonych twierdzeń, norm czy ocen; - argumentacja prawnicza jako technika racjonalnego uzasadniania wartości i norm.

TiFP_02-07

TK_11

9. Sprawiedliwość - spór o pojęcie sprawiedliwości; - podmiotom, ktorym należy się sprawiedliwość; - sprawiedliwość rozdzielcza i formuły sprawiedliwości; - sprawiedliwość wyrównawcza; - sprawiedliwość społeczna; - koncepcja sprawiedliwości J. Rawlsa; - Koncepcja sprawiedliwości R.Nozicka

TiFP_02-07

TK_12 10. Teoria ekonomicznej analizy prawa TiFP_02-07

TK_13 11. Teoria analityczna prawa TiFP_02-07

5. Zalecana literatura:

4

Literatura podstawowa: 1. Morawski L., Główne problemy współczesnej filozofii prawa. Prawo w toku przemian, Warszawa 1999.

Rozdz. II, III, IV.XI 2. Zirk-Sadowski M., Wprowadzenie do filozofii prawa, Zakamycze 2000. Rozdz. piąty, siódmy, ósmy.

rozdz. pierwszy części drugiej. 3. Stelmach J., Sarkowicz R., Filozofia prawa XIX i XX wieku, Kraków 1998. Rozdz.IV,V,VI,VII,VIII. 4. Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii prawa, Poznań 1997.Rozdz.1,3,5,7,8,11. Literatura uzupełniająca: 1. Dworkin R., Biorąc prawa poważnie, Warszawa 1998. 2. Finnis J., Prawo naturalne i uprawnienia naturalne, Warszawa 2001. 3. H.L.A. Pojęcie prawa, Warszawa 1998. 4. Morawski L., Główne problemy współczesnej filozofii prawa. Prawo w toku przemian, Warszawa 1999 5. Rawls J., Teoria sprawiedliwości, Warszawa 1994. 6. Stelmach J., Sarkowicz, R. Filozofia prawa XIX i XX wieku, Kraków 1998. 7. Ziembiński Z., Podstawowe problemy prawoznawstwa, Warszawa 1980. 8. Zirk-Sadowski M., Wprowadzenie do filozofii prawa, Zakamycze 2000.

6. Informacja o przewidywanej możliwości wykorzystania b-learningu:

B-learning nie jest przewidziany.

7. Informacja o tym, gdzie można zapoznać się z materiałami do zajęć, instrukcjami do laboratoriu, itp.: Informacje o charakterze i dostępności materiałów potrzebnych do zajęć przekazują prowadzący zajęcia na początku roku akademickiego.

III. Informacje dodatkowe 1. Odniesienie efektów kształcenia i treści kształcenia do sposobów prowadzenia zajęć i metod oceniania:

Nazwa modułu (przedmiotu): Teoria i Filozofia Prawa (TiFP)

Symbol efektu kształcenia dla modułu

Symbol treści kształcenia realizowanych w trakcie zajęć

Sposoby prowadzenia zajęć umożliwiające osiągnięcie założonych efektów kształcenia

Metody oceniania stopnia osiągnięcia założonego efektu kształcenia

TiFP_01 TK_01 Wykład Zaliczenie pisemne bądź ustne

TiFP_02 TK_02-13 Multimedialny wykład Zaliczenie pisemne bądź ustne

TiFP_03 TK_01 J.w. J.w.

TiFP_04 TK_02-13 J.w. J.w.

TiFP_05 TK_02 J.w. J.w.

TiFP_06 TK_02-13 J.w. J.w.

TiFP_07 TK_02-13 J.w. J.w.

Przykładowe podstawowe pytania egzaminacyjne są identyczne jak ww. opisy poszczególnych treści kształcenia.

2. Kryteria oceniania: Stosuje się następujące kryteria oceniania studenta: a) poprawność i kultura języka, b) umiejętność poprawnego formułowania myśli i poglądów oraz ich racjonalnego uzasadniania, c) umiejętność poprawnej argumentacji prawniczej i logicznego wyciągania wniosków, d) poziom poszczególnych umiejętności scharakteryzowanych powyżej w ramach opisu efektów

kształcenia dla tego modułu.

3. Przewidywane obciążenie pracą studenta (punkty ECTS):

Nazwa modułu (przedmiotu): Teoria i Filozofia Prawa (TiFP)

Forma aktywności Średnia liczba godzin na zrealizowanie aktywności

Godziny zajęć (wg planu studiów) z nauczycielem 30 godzin wykładu

Praca własna studenta (łącznie wszystkie formy) 60 godzin

Suma godzin 90 godzin

Sumaryczna liczba punktów ECTS dla modułu (przedmiotu)

3