* Mgr inż. arch. Marcin Głuchowski, Instytut Projektowania Architektonicznego, Wydział Architektury,PolitechnikaKrakowska.

MARCINGŁUCHOWSKI*

TENDENCJEWKSZTAŁTOWANIUWSPÓŁCZESNEJARCHITEKTURYMIESZKANIOWEJWIELORODZINNEJ

NAPRZYKŁADZIEWYBRANYCHREALIZACJI ZAMSTERDAMU

TRENDSINFORMINGOFMODERNRESIDENTIALMULTIFAMILYARCHITECTUREONEXAMPLE

OFCHOSENREALIZATIONFROMAMSTERDAM

S t r e s z c z e n i e

Wartykuleprzedstawionopodziałzabudowymieszkaniowejwielorodzinnejpodwzglę-demsystemukształtowaniazabudowy,rozróżniającbudynkimieszkalnewielorodzin-neorazzespołybudynkówmieszkalnychwielorodzinnych,nawybranychprzykładach zAmsterdamu.Wskazanoprzytymnacharakterystycznydlamiejscakontekstotocze-niamającywpływnakształtowaniearchitekturymieszkaniowejwielorodzinnej.

Słowa kluczowe: architektura mieszkaniowa wielorodzinna, architektura w Amsterda-mie, architektura współczesna, kwartał zabudowy miejskiej

A b s t r a c t

Thispaperpresentsdistributionofmultifamilybuilding residential in respectsystemresidentialbuildingsdistinguishingmultifamilybuildingshabitableandgroupsofmulti-familybuildingshabitableonchosenexamplesfromAmsterdam.Contextofthisplacehasgotinfluenceoncreatingaresidentialmultifamilyarchitecture.

Keywords: multifamily architecture residential, architecture in Amsterdam, modern architecture, quarter of city building.

48

1. Wstęp

Uwarunkowania geograficzne zmuszająmieszkańcówHolandii do racjonalne-gozagospodarowaniakażdegometrakwadratowegopowierzchnikraju.Zabudowamieszkaniowawielorodzinnawwiększościprzypadkówjestwsposóbbezpośrednilubpośrednizwiązanazwodą,stanowiącą1/5powierzchnikraju,wktórymponadpołowaterytoriumleżyponiżejpoziomumorza.

Architektura holenderskaoddawnaprzodowała iwyznaczała nowe tendencjeprojektoweiinwestycyjnedlakrajóweuropejskich.Działosiętoprzedewszystkimzasprawąrozwojowejpolitykimieszkaniowej,promującejbudowęarchitekturymiesz-kaniowejobardzowysokimstandardziefunkcjonalnymiwykończeniowym,wtymbudynkówzmieszkaniamisocjalnymi.Przyzwoleniedlatakiegorozwojuniebyłobyoczywiściemożliwebezbardzodobrejsytuacjifinansowejkraju.

PrzejeżdżającprzezobrębRandstadwHolandii(zachodniaczęść),możnaspotkaćwieleinteresującychprzykładówarchitekturymieszkaniowejwielorodzinnej.„Zieloneserce”–taknazywajągoHolendrzy–rozpościeraswójobszarwokółmiast:Amsterda-mu,Rotterdamu,Utrechtu,AlmejiorazHagi.Architekturajesttworzonadlaczłowieka i w zgodzie z naturalnym środowiskiem, dostosowuje się do istniejącego układuprzestrzennegomiasta,dbaozieleńorazkomunikację,którajestpodstawąprawi-dłowegofunkcjonowaniairozwojumiasta.

Analizując zabudowę mieszkaniową wielorodzinną Amsterdamu, można do-strzecwyraźnypodziałpodwzględemsystemukształtowaniazabudowy,rozróżnia-jącbudynkimieszkalnewielorodzinneorazzespołybudynkówmieszkalnychwielo-rodzinnych.

2. Budynek mieszkalny wielorodzinny

„Sztukabudowaniarzeczydziśniejestwyrażeniemplastycznymjakiegośokre-ślonego ideału. Jestwyrażeniemkażdego ideału, któremuarchitektpotrafinadaćformę”1.

BudynekmieszkalnyTheWhale, zrealizowanyw latach1998–2000, jest ikonąrewitalizacjidzielnicyportowej.Jakojedenztrzechwielkichobiektówwystępujących wBorneoiSporenburgstanowiniebywałykontrastzotoczeniemniskichbudynkówmieszkalnych.Wyrazistaizdecydowanaformarzeźbiarskasprawia,iżjestjednym znajbardziejrozpoznawalnychobiektówwAmsterdamie.Wycięciawregularnejformieprostopadłościanuorazuniesienieobiektupoprzez„wolnyparter”nadająmuniebywa-łejlekkościidynamiki.BudynekzaprojektowanyprzezDeArchitektenCie,jestkwarta-łemzabudowymiejskiej-formazamkniętązwewnętrznymdziedzińcem,stanowiącymprzestrzeńpółprywatnązfunkcjąogroduzaprojektowanegoprzezzespółprojektowy West8.

1 D.Kozłowski,O naturze betonu – czyli idee, metafory i abstrakcje,[w:]Architektura betonowa, D.Kozłowski[red.],PolskiCement,Kraków2001,8.

49

Il.1.TheWhale,DeArchitektenCie,widokzlotuptaka (źródło:www1.cie.nl)

Ill.1.TheWhale,DeArchitektenCie,viewfromflightofbird (source:partwww1.cie.nl)

Elewacjeobiektupokrytesąelementamiblachyocynkowanejzregularnymukła-demwyciętych okien, dzięki czemu kontrastują ze zdeformowaną geometrycznieformąbryły.

W obiekcie znajduje się 214 mieszkań dostępnych z galerii zlokalizowanychwzdłużwewnętrznejfasadybudynku,przestrzeńhandlowa,przestrzeńbiurowaorazpodziemnyparkingna179miejscpostojowych.Układprzestrzennygaleriikomuni-kacyjnychbudynku tworzykompozycję linearnychpoziomychciągównaelewacji,tworzących„otoczenie”dlaogroduwdziedzińcuobiektu.

Il.2.TheWhale,DeArchitektenCie,widokodstronypół.-zach. (źródło:www.mimoa.eu)

Ill.2.TheWhale,DeArchitektenCie,viewfromnorth-westpart (source:www.mimoa.eu)

50

Il.3.TheWhale,DeArchitektenCie,widoknadziedziniec–ujęciedzienneinocne (źródło:www1.cie.nl)

Ill3.TheWhale,DeArchitektenCie,viewoncourtyard–daytimeandnightcaptivation(source:www1.cie.nl)

Zrównoważonepodwzględemproporcjizestawienieobiektuodużych rozmia-rach(35800m2pow.użytkowej)zotaczającąniskązabudowąmieszkaniowąorazpłaszczyznamiwody dominującymiw tym regionie, zaznacza poprawny kierunekwkształtowaniuzabudowymieszkaniowejwielorodzinnej,z jednejstronypokazu-jącejswojąoryginalność,zdrugiejnatomiastdostosowującejsiędootoczeniaiwa-runków,wjakichwystępuje.

„Samfaktprzebywania,wpisywaniaiwczuwaniasięwrealnąprzestrzeń,pospołu zemocjami,jakiewywołujebezpośrednieobcowaniezbudowląstojącąwpobliżu,składasięnamnogośćwrażeń,jakichdostarczajązmieniającesięwidoki”2.Pierw-szybezpośrednikontaktzarchitekturąwywołujewodbiorcywrażeniestanowiąceojegosamopoczuciu,jakoużytkownikaobiektu,leczniejestwstanieprzekazaćca-łejprawdyobudynku,oczympiszeMariaMisiągiewicz.Architekturamieszkaniowawielorodzinnapowinnabyćzatemkształtowanawzgodziezpotrzebamiczłowiekawpełnymzakresie.

Zauważyćmożna, iżwAmsterdamiedużaczęśćbudynkówmieszkalnychwie-lorodzinnychnietworzącychkwartałuzabudowytakżeposiadaelementyzagospo-darowania terenuumożliwiająceodpoczynek iwzajemną integracjęwśródmiesz-kańców.Wytworzeniew takiejsytuacjiprzestrzenipółprywatnejoraz funkcjonalneskomunikowaniejejzotoczeniemjestznaczniebardziejskomplikowane,świadczytym samym o wysokiej jakości przestrzeni użytkowej oferowanej mieszkańcomobiektu.

2 M.Misiągiewicz,O prezentacji idei architektonicznej,WydawnictwoPolitechnikiKrakow-skiej,Wydaniedrugie,Kraków2003,77.

51

3. Zespół budynków mieszkalnych wielorodzinnych

Systemzabudowy,wktórymkilkazestawionychzesobąwbliższymsąsiedztwiebudynkówtworzyukładprzestrzenny–zespółbudynkówmieszkalnychwielorodzin-nych–stanowidrugirodzajarchitekturymieszkaniowejwielorodzinnej.Amsterdam–miastodbająceozrównoważoneioszczędnegospodarowanieterenem–wzbo-gacasięotakisystemkształtowaniaarchitekturymieszkaniowej.

Zespół budynkówmieszkalnychwielorodzinnych, którego dominującymobiek-temjestBlock14IJburg,wpełnipotwierdzawyżejwymienionestwierdzenia.Formazałożeniaarchitektonicznegostanowibarieręprzestrzennąpomiędzydwiemaulica-miiwodąorazdziedzińcemzespołubudynków,tworząckwartałzabudowymiejskiej.

Zastosowanie skomplikowanej konstrukcji pozwoliło na uniesienie zachodniejstrony obiektu na słupach, kreując tym samym bramęwidokową otwierającą sięnawodęi innebudynki.Wschodniastronaobiektu,stanowiącaidentycznąformę,zawieszonajestnatomiastnadinnymbudynkiemzespołu,tworzączrównoważonąkompozycjęorazdomknięcieprzestrzenidziedzińca.TarasymieszkańwobiekcieDKVarchitectenzwróconesądoczęścipółprywatnej,wprowadzająckameralnośćiintymnośćdlamieszkańców.

Il.4.Block14IJburg,DKVArchitecten,widokodstronyzachodniej (źródło:www1.dkv.nl)

Ill.4.Block14IJburg,DKVArchitecten,viewfromwesternpart (source:www1.dkv.nl)

Doświadczamyzatemarchitekturymieszkaniowejwniezwykleprecyzyjnyiinte-gralnysposóbwkomponowanejwprzestrzeńmiasta.Zabudowamieszkaniowatworzy wdziedzińcuczęśćpółprywatną,któraotwierasięiwspółgrazwodą,zieleniąorazpozostałymielementamiprzestrzennymikształtującymimiastoAmsterdam.

52

Il.5.Block14IJburg,DKVArchitecten,widoknadziedziniec (źródło:www1.dkv.nl)

Ill.5.Block14IJburg,DKVArchitecten,viewoncourtyard (source:partwww1.dkv.nl)

Il.6.Block14IJburg,DKVArchitecten,widokodstronywschodniej (źródło:www.mimoa.eu)

Ill.6.Block14IJburg,DKVArchitecten,viewfromeasternpart (source:www.mimoa.eu)

53

Niestety wwiększości przypadków: „(...) samotność ludzi w nowych zespołachmieszkaniowych, na których do minimum zredukowano przestrzenie integrującemieszkańców, amieszkania zamieniają sięw indywidualne twierdze, jest pozornieprzysłoniętapłaszczemzkolorowegotynkui innychdodatków”3.Większaczęśćre-alizacjizAmsterdamupokazujejednak,iżprzestrzeńwspólnadlamieszkańcówjestuwzględnianaipodkreślanawprojektacharchitekturymieszkaniowejwielorodzinnej.

Block47IJburgstanowikolejnyprzykładzespołubudynkówmieszkalnychwielo-rodzinnychwAmsterdamie.ZałożenieznajdującesięwewschodniejczęściHarbo-urIsland,składasięzdwóchbudynkówzwewnętrznymdziedzińcem,tworzącychkwartałzabudowymiejskiej.ZaprezentowanaprzezbiuroprojektowedeArchitek-tenciearchitekturaemanujesilnąekspresją.Zastosowanypodziałelewacjinadajeobiektowipionowąartykulację,którapotęgujewzniosłośćimonumentalnośćopisy-wanegozałożenia.

Opróczdominującej funkcjimieszkaniowej,którastanowi169mieszkań,wze-spoleprzeznaczono1650m2powierzchninastrefęhandlowąoraz2050m2nabiu-rową,przewidzianotakżemiejscena97stanowiskpostojowychwparkingupod-ziemnym.

Il.7.Block47IJburg,DeArchitektenCie.,widokodstronypołudniowej (źródło:www.mimoa.eu)

Ill.7.Block47IJburg,DeArchitektenCie.,viewfromsouthernpart (source:www.mimoa.eu)

3 B.Świt-Jankowska,Kształtowanie zespołów mieszkaniowych. Inwestor kontra developer. Czy wrócimy do schematu wielkiej płyty?,[w:]PraceNaukoweWydziałuArchitekturyPo-litechnikiWrocławskiej,Psychologia organizacji przestrzeni środowiska mieszkaniowego,OficynaWydawniczaPolitechnikiWrocławskiej,Wrocław2004,137.

54

Zgodniezwcześniejszymizałożeniamitwierdzącymi,iżarchitekturaAmsterdamupodporządkowujesięnaturze,Block47IJburgprzeciętyjestkanałem,którynadajeca-łemuzałożeniunietypowycharakter.Ówkanałwodnydzielizabudowęmieszkaniowąnadwaobiekty,rozcinatakżedziedziniec,podporządkowująctymsamymjegoukładzagospodarowaniawspomnianymwyżejelementomnatury.Schodyrozciągającesięwzdłużkanałunaszerokości całegodziedzińca,ukształtowaniezieleniniskiej orazinnychelementówwyposażeniazespołu,podkreślająznaczeniewodywarchitekturzeAmsterdamu,kreująctymsamymnietypowynatlemiasteuropejskichwizerunek.

Il.8.Block47IJburg,DeArchitektenCie.,widoknadziedziniec (źródło:www.mimoa.eu)

Ill.8.Block47IJburg,DeArchitektenCie.,viewoncourtyard (source:partwww.mimoa.eu)

Il.9.Block47IJburg,DeArchitektenCie.,widokzlotuptaka (źródło:www.cie.nl)

Ill.9.Block47IJburg,DeArchitektenCie.,viewfromflightofbird (source:www.cie.nl)

55

Il.10.Block47IJburg,DeArchitektenCie.,schematycznyrzutparterubudynkuwraz zotoczeniem(źródło:www.cie.nl)

Ill.10.Block47IJburg,DeArchitektenCie.,schematiccastofgroundfloorofbuildingwiththeenclosing(source:www.cie.nl)

4. Wnioski

Integracja obiektów architektonicznych z otoczeniem jest priorytetem pro-jektowym wielu realizacji w Amsterdamie. Architektura mieszkaniowa wieloro-dzinna zapewnia człowiekowi obcowanie z przyrodą nawet w miejscach o naj-większej gęstości zaludnienia. Duże przestrzenie stanowią bowiem parki, traktyzieleni oraz ciągi wodne zlokalizowane m.in. wzdłuż szlaków komunikacyjnych.„Nawetzapamiętywaniebudynkówjest lepsze,jeśli towarzyszyimzieleń,aobec-ność natury zwiększa aktywność i stymuluje pamięć. Dodanie elementów na-turalnych do środowiska zabudowanego (…) znacząco zwiększa częstotliwośćwyboru tego środowiska. (…) Elementy przyrodnicze, naturalne lub reproduko-wane są symbolem istnienia człowieka, a także jego relacji z wieczną przyrodą idlategokontaktznimimożewywoływaćpozytywnywpływzarównonasamopo-czuciepsychiczne ifizyczne, jak inasprawność intelektualną,chęćdodziałania,szybsząregeneracjępozmęczeniupsychicznymiumysłowym”4.

Zgodniezpostanowieniamirząduholenderskiego,zabudowamieszkaniowaco-razbardziejprzenikadocentrówmiast.Nadawaniebudynkommieszkalnymwielo-rodzinnymorazzespołombudynkówmieszkalnychwielorodzinnychformykwartałuzabudowymiejskiejwyzwalawmieszkańcachpoczuciekameralnościibezpieczeń-stwa–takbardzodzisiajpotrzebnych.„Kameralnośćwwielorodzinnychzespołachmieszkaniowychpraktycznieuzyskujesięprzezfizyczneukształtowanieelementów

4 G.Schneider-Skalska,Elementy natury w środowisku mieszkaniowym jako gwarancja do-brego samopoczucia, identyfikacji i bezpieczeństwa,[w:]PraceNaukoweWydziałuArchi-tekturyPolitechnikiWrocławskiej,Psychologia organizacji przestrzeni środowiska mieszka-niowego,OficynaWydawniczaPolitechnikiWrocławskiej,Wrocław2004,53,55.

56

przestrzeni, które daje się określić i zdefiniować”5. Europejczycy przyzwyczajenidobudownictwamieszkaniowegolokalizowanegoprzedewszystkimnaobrzeżachmiastdostrzegająwmiastachholenderskichporządekwprzestrzeniarchitektonicz-nejorazintegracjęspołeczną.

WspółczesnaarchitekturamieszkaniowawAmsterdamiepokazuje,iżprzynależydokonkretnegomiejsca,wkonkretnymczasie.Harmoniazotoczeniemjestbowiemniezwykleważnawkreowaniuwłaściwejpercepcjiarchitekturyprzezczłowieka.

L i t e r a t u r a

[1] K o z ł ow s k i D.,O naturze betonu – czyli idee, metafory i abstrakcje,[w:]Ar-chitektura betonowa,D.Kozłowski[red.],PolskiCement,Kraków2001.

[2] K o z ł ow s k i D.,Projekty i budynki 1982-1992: figuratywność i rozpad formy w architekturze doby postfunkcjonalnej,WydawnictwoPolitechnikiKrakowskiej,Kraków,1992

[3] K r z a k l ew s k i S., Kameralność w wielorodzinnych zespołach mieszkanio-wych,PracadoktorskaopracowananaWydzialeArchitekturyPolitechnikiKra-kowskiej,Kraków2010

[4] M i s i ą g i ew i c z M.,O prezentacji idei architektonicznej,Wydawnictwo Poli-technikiKrakowskiej,Wydaniedrugie,Kraków2003.

[5] S c h n e i d e r - S k a l s k a G., Elementy natury w środowisku mieszkaniowym jako gwarancja dobrego samopoczucia, identyfikacji i bezpieczeństwa, [w:]PraceNaukoweWydziałuArchitektury PolitechnikiWrocławskiej,Psychologia organizacji przestrzeni środowiska mieszkaniowego,OficynaWydawniczaPo-litechnikiWrocławskiej,Wrocław2004.

[6] Św i t - J a n k ow s k a B., Kształtowanie zespołów mieszkaniowych. Inwestor kontra developer. Czy wrócimy do schematu wielkiej płyty?, [w:] Prace Nau-koweWydziałuArchitekturyPolitechnikiWrocławskiej,Psychologia organizac-ji przestrzeni środowiska mieszkaniowego, Oficyna Wydawnicza PolitechnikiWrocławskiej,Wrocław2004.

[7] Twa r d ow s k i M.,Kwartał zabudowy mieszkaniowej jako model współczesnej przestrzeni miejskiej,PracadoktorskaopracowananaWydzialeArchitekturyPo-litechnikiKrakowskiej,Kraków2002.

5 S.Krzaklewski,Kameralność w wielorodzinnych zespołach mieszkaniowych,Pracadoktor-skaopracowananaWydzialeArchitekturyPolitechnikiKrakowskiej,Kraków2010,203.