Marek Garbicz, Edward Golachowski

Elementarne modele makroekonomiczne

Oficyna Wydawnicza SGH

Warszawa 2006 (lub nowsze)

Rok akad.2014 / 2015

Literatura

Edward GolachowskiKatedra Teorii Systemów Ekonomicznych

Kolegium Ekonomiczno-Społeczneul. Wiśniowa 41, pok. 81

tel. (022) 564 86 99e-mail : edgol@sgh.waw.pl

Notatki do przedmiotu

MAKROEKONOMIA II(sygnatura 110470-0150)

1

2

Niniejsze „Notatki ...” mają pomóc w opanowaniu przedmiotu

MAKROEKONOMIA II dzięki umożliwieniu koncentracji

podczas wykładów na słuchaniu i myśleniu ( a nie na notowaniu )

oraz dzięki ułatwieniu samodzielnego powtarzania materiału.

„Notatki ...” są wyciągiem z wykładów, zawierają głównie

definicje, formuły oraz analizy automatycznego równoważenia

gospodarki rynkowej i jej reakcji na politykę ekonomiczną.

Zastosowana w „Notatkach ...” animacja ułatwia zrozumienie

omawianych zagadnień - jak na wykładach, szkice graficzne

powstają stopniowo i równie stopniowo są komentowane.

W „Notatkach”... są też przedstawione

przykładowe pytania egzaminacyjne.

3

Tytuły wykładów

( autorskie ujęcie przedmiotu )

1. Modele sektorowe

2. Modelowanie typu IS - LM

3. Model rynku towarowego

i rynku pieniężnego

4. Analiza gospodarki według

n modelu IS - LM

5. Analiza warunków skutecz-

ności polityki ekonomicznej

6. Rynek obrotów z zagranicą

8. Rynek pracy – część I

9. Rynek pracy – część II

10. Kompleksowy model

n

krótkookresowej równowagi

n

makroekonomicznej

11. Cykl koniunkturalny

12. Teorie wzrostu gospodarczego

7. Model gospodarki otwartej n - analizy

4

1. Wstęp do modelu prostegoSchemat ruchu okrężnego wiąże trzy niezbędne w analizach

makroekonomicznych kategorie : popyt – produkcja – dochód

Popyt (AD)

Produkcja (AS)Dochód (Y)

Wniosek I :

Y = AD = AS

- produkcja / podaż podlega sprzedaży i tworzy dochody właścicieli firm czyli gospodarstw domowych .

Ruch okrężny:- plany wydatkowania dochodów, tworzone przez ich właścicieli czyli gospodarstwa domowe, określają popyt ;- popyt zgłoszony do producentów wywołuje produkcję ;

Wykład I – Modele sektorowe

W ruchu okrężnym są odroczenia ( opóźnienia reakcji )

typu A , B i C .

Typ A – pomiędzy otrzymaniem dochodu a jego wydaniem

Chodzi przede wszystkim o podział dochodu na a popyt aktualny ( popyt konsumpcyjny C )

i popyt odroczony ( oszczędności S ).

Suwerenne decyzje gospodarstw domowych o takim podziale dochodu wynikają z ich przezorności.

Proporcje podziału zależą m.in. od wysokości dochodu ( np. prawa Engla ).Wniosek II :

Y = C + S5

6

Typ B – pomiędzy popytem a produkcją

Chodzi o czas wytworzenia produkcji jako odpowiedzi na zgłoszony popyt konsumpcyjny oraz o zaspokojenie potrzeb produkcyjnych.

Producenci określają podaż na cele konsumpcyjne C

i na cele produkcyjne / inwestycyjne I .

Wniosek III :

AS = C + I

Typ C – pomiędzy podażą a dochodem

Chodzi o czas realizacji ( sprzedaży ) produkcji.

Najczęściej zakłada się wysoką sprawność handlu i płatności, a więc minimalizację odroczenia typu C .

7

Z dotychczasowych wniosków : I. AD = AS = Y II. KY = C + SIII. AS = C + I

otrzymujemy rezultat dotyczący warunku równowagi.

Jeśli Y = AS, to C + S = C + I

gdzie C można zredukować i wynikiem jest :

S = I lub I = S

8

Model dwusektorowy

H F

Y

C

BS I

Model trzysektorowy( rozszerzenie o sektor rządowy Rz )

H F

TR

RzT G

2. Schematy

9

3. Funkcje w modelach

Yd = C + S, Y = C + S ,

czyli Yd = C + S

3 sektory2 sektory

1. Dochód dyspozycyjny

czyli Yd = Y – T + TR

2. Funkcja konsumpcji

C = C + c Yd C = C + c (Y – T + TR)

3. Funkcja oszczędności

S = Y – C

czyli S = - C + s Y czyli S = - C + s (Y – T + TR)

S = Yd – C

10

I = I

( dotyczy tylko prywatnych inwestycji )

5. Funkcja popytu rządowego

G = G

4. Funkcja inwestycji

I = I

-

6. Funkcja transferów

- TR = TR

7. Funkcja podatków

- T = t Y

2 sektory 3 sektory

11

Przedstawione równania wyznaczają produkcję w stanie równowagi, tj. YE

3 - sekt.

YE =1

1 - c (C + I )

1

1 – c (1- t) (C + I + G + c TR)YE =

2 - sekt.

Jeśli w gospodarce brak równowagi ( tj. Yi YE ), automatycznie uruchamiają się działania zmieniające produkcję

- zgodnie z założeniem decyduje wielkość popytu.

12

4. Model czterosektorowy

( - rozszerzenie modelu trzysektorowego o sektor wymiany z zagranicą , tj. uwzględniamy otoczenie zewnętrzne Oz ;

F OzImport

Eksport

- z założenia tylko sektor F ma związki z Oz )

Specyficzna interpretacjabadamy strumienie pieniężne (popytowe), a nie strumienie towarowe (podażowe) :tj. eksport to strumień obcego popytu płynący do naszych firm, import - strumień popytu naszych firm płynący za granicę.

13

Nowe funkcje w modelu :

8. Funkcja eksportu :

Exp

Y

Exp

Exp = Exp ( z założenia eksport ma charakter autonomiczny )

- pozostała część importu ma charakter zmienny, zależy od wielkości produkcji Y ;

- przyjmujemy tu pojęcie skłonności do importu ( m )

Imp

YNiech m =

- część importu ma charakter autonomiczny,

9. Funkcja importu :

to Imp ;

Wtedy import zmienny = m Y

14

Imp = Imp + m Y

Ogółem funkcja importu :

(autonomiczny plus zmienny) Imp + m YImp

m Y

Imp

Y

Dygresja :

Rozszerzanie modelu o kolejne sektory prowadzi m.in. do coraz szerszego ujmowania popytu autonomicznego :

- w modelu 2-sektorowym to autonomiczny popyt

konsumpcyjny ( C ) i popyt inwestycyjny ( I ) ;

- w modelu 3-sektorowym dochodzi autonomiczny popyt rządowy oraz konsumowana część transferów (cTR ); G

- w modelu 4-sektorowym dochodzi autonomiczny popyt eksportowy ( ) i importowy ( ). ImpExp

Różne rodzaje popytu autonomicznego mają wiele cech wspólnych, np. założoną stabilność w okresie krótkim. Dla uproszczenia rozważań i zapisu wygodnie jest posługiwać się kategorią „ogólny popyt autonomiczny”, oznaczoną symbolem . Mamy więc :

A

A III = C + I + G + cTR

oraz A IV = C + I + G + cTR + Exp + Imp

15

Imp = Imp + m Y

Ogółem funkcja importu :

(autonomiczny plus zmienny) Imp + m YImp

m Y

Imp

Y10. Funkcja obrotów z zagranicą :

X = Exp – Imp = Exp – Imp – m Y

Exp

Imp

Y

Exp,Imp

Interpretacja ekonomiczna punktu E oraz obszarów A i B

E B

A

16

Jeżeli Yi Y E czyli zgłoszony popyt jest mniejszy lub

większy od produkcji, to zrównoważenie nastąpi dzięki zmianie

produkcji - decyduje popyt.

Produkcja w stanie równowagi :

YE = 1

1 – c ( 1 – t ) + m( C + I + G + c TR + Exp - Imp )

Równowaga : gdy Yi = YE

Model 4-sektorowy, podobnie jak poprzednie, można wykorzystać do analiz automatycznego równoważenia gospodarki, a także do analiz polityki ekonomicznej.

17

5. Wykorzystanie modeli sektorowych

a ) dostosowania automatyczne tj. obserwacja reakcji GR na odchylenia od równowagi ( ekonomia opisowa )

Metoda :

graficzne ujęcie zależności produkcji od popytu

według modelu

2- sektorowego,

3- sektorowego

i 4- sektorowego.

18

Y

AD

450

- oś pozioma : podaż AS ( produkcja ) lub dochód Y

- oś pionowa : popyt AD

- linia 450 : linia równowagi, tj. AD = Y

19

Y

AD

ADII

= C + I = C + c Yd + I ADII

- o nachyleniu funkcji ADII

decyduje składnik cYd

Model 2-sektorowy

- popyt C jest autonomiczny,więc linia pozioma,

I - podobnie popyt

20

Y

AD

ADII

Y E IIYi

xE II

W lewo od punktu EII popyt jest większy od podaży - produkcja rośnie !

Model 2-sektorowy

równowaga w EII

21

Y

AD

ADII

Y E IIYi

xE II

W prawo od punktu EII popyt jest mniejszy od podaży - produkcja obniża się !

Model 2-sektorowy

równowaga w EII

22

Y

AD

ADII

Y E II

E II

Jeśli Yi YE , w gospodarce zostają uruchomione odpowiednie

działania zmieniające produkcję - decyduje wielkość popytu !

Model 2-sektorowy

równowaga w EII

23

Y

AD

ADII

ADIII

Y E II

ADIIIE III

Y E III

E II

Model 3-sektorowy

( tzn. ADIII

równoległado ADII ,

ale wyżej )

równowaga w EIII

= C + I + GZał. : rząd zwiększa A o nowy popyt G

Jeśli Yi YE , w gospodarce zostają uruchomione odpowiednie

działania zmieniające produkcję - decyduje wielkość popytu !

24

Y

AD

ADII

ADIV

Y E II

= C + I + G + X

ADIII

ADIV

Y E III

E IV

Y E IV

E II

E III

Model 4-sektorowy

Wzrostprodukcjidzięki Goraz X

tj. X = Exp - Imppodnosi linię ADIV ,zaś mY zmieniakąt jej nachylenia

równowaga w EIV

Zał. : otwarcie gospodarki zwiększa A o nowy popyt XJeśli Yi YE , w gospodarce zostają uruchomione odpowiednie

działania zmieniające produkcję - decyduje wielkość popytu !

25

- na skłonność do konsumpcji c państwo nie ma wpływu bezpośredniego

( również na skłonność do oszczędzania s = 1 – c ) ;

Mamy trzy grupy instrumentów rządowej polityki gospodarczej :- podatki, zamówienia rządowe, transfery.

1

1 – c (1- t) (C + I + G + c TR)YE =

c

- na stopę podatkową t państwo ma wpływ decydujący, według formuły wzrost podatków zmniejsza mnożnik ;

t (C + I + G + c TR)

- na części składowe popytu autonomicznego A wpływ państwa jest zróżnicowany :

- na C i I tylko pośredni ;

- na G i TR bezpośredni ( sterowanie popytem ).

b ) możliwości regulacji państwowej ( ekonomia normatywna )

3 sektory

A

26

Wszystkie możliwości regulacji, przedstawione w modelu

3-sektorowym, pozostają istotne też w modelu 4-sektorowym.

Jakie są nowe możliwości, specyficzne dla tego modelu ?

YE = 1

1 – c ( 1 – t ) + m( C + I + G + c TR + Exp - Imp )

1

1 – c (1- t) (C + I + G + c TR)YE =

11 – c ( 1 – t ) + m

( C + I + G + c TR + Exp - Imp )

IV

III

4 sektory

27

- rząd jako właściciel firm sektora publicznego ma również

pewien wpływ bezpośredni ;

- Imp jest autonomiczny

m = mt + ma

( ale zachęty i hamulce są możliwe ) ;

ma to główny instrument regulacji

( złożony z wielu szczegółowych narzędzi )

- zależy od technologicznie koniecznej importochłonności mt ( stabilnej w okresie krótkim ) ;

oraz od rządowych regulacji administracyjnych ma ( np. cła, nakazy i zakazy ).

- import zmienny ( m Y ) uwarunkowany jest technologicznie

i administracyjnie :

( firmy prywatne mogą jednak być

przez rząd zachęcane lub zniechęcane );

- Exp jest autonomiczny

28

Podsumowanie - przegląd mnożników popytowych w : We wszystkich formułach produkcji w stanie równowagi ( tj. YE II , YE III i YE IV ) występują mnożniki popytowe w . Przypomnienie istoty ich działania : gdy rośnie dochód Y, konsumenci mogą zakupić więcej dóbr czyli rośnie popyt konsumpcyjny ; to wywołuje potrzebę zwiększenia produkcji czyli wzrost popytu na czynniki produkcji - rośnie popyt produkcyjny ;rośnie produkcja i jej sprzedaż, a więc rosną dochody,a to prowadzi do zwiększenia popytu, produkcji itd. Ostateczne produkcyjne skutki wzrostu dochodu są znacznie większe niż impuls początkowy ( zgodne z gasnącym postępem geometrycznym ) – nazywamy to efektami mnożnikowymi. Oczywiście oprócz takiego efektu pozytywnego jest też identyczne zjawisko negatywne dla produkcji – mnożnikowe obniżanie po obniżce dochodów.

29

- IV = , tj. kolejne osłabienie efektu

mnożnikowego o import ( tzn. ucieczkę części popytu za granicę ).

11 – c (1- t ) + m

- III = , tj. dalsze osłabienie efektu mnożnikowego1

1 – c (1 – t)

jako skutek konieczności płacenia podatków ;

YE = 1

1 – c ( 1 – t ) + m ( C + I + G + c TR + Exp - Imp )

- II = = , tj. wpływ wzrostu dochodu na wzrost

produkcji osłabiony jest przez oszczędzanie części dochodu;

11 - c

1 s

Podsumowanie - przegląd mnożników popytowych w :

30

Pytania :

1. Wyznacz wielkość produkcji w stanie równowagi ( oblicz YE )

wg. modelu 2-sektorowego / 3-sektorowego / 4-sektorowego.

2. Przeprowadź analizę ( także graficzną ) dojścia gospodarki

do równowagi z sytuacji, w której Yi < YE ( lub Yi > YE )

w modelu 2-sektorowym / 3-sektorowym / 4-sektorowym.

3. Omów postać i działanie mnożnika popytowego w modelach

sektorowych – dlaczego mnożnik ulega osłabieniu po

rozszerzeniu modelu o trzeci i czwarty sektor ?

4. Przedstaw wszystkie możliwości regulowania gospodarki

przez państwo zgodne z założeniami modelu 3-sektorowego/

4-sektorowego.

31

Wykład II – Modelowanie IS - LM

1. Przedmiot Równowaga makroekonomiczna w okresie krótkim: - na rynku towarowym ( IS ) podzielonym na konsumpcyjny ( C ) i inwestycyjny ( I ) ;

- na rynku obrotów z zagranicą ( BP ) podzielonym na obroty towarowe ( BH ) i kapitałowe ( BK ) ;

- na rynku pieniężnym ( LM ) - obroty pomiędzy różnymi formami aktywów finansowych, np. M i B ;

- na rynku pracy ( SR ) ;oraz związki pomiędzy równowagami różnych rynków.

a) - analiza stanu równowagi ( E ) i jego warunków ;b) - analiza automatycznego procesu równoważenia ( gdy P E, to P E ), gdzie P - stan praktyki ;c) - polityka stabilizacyjna ( gdy P E, to E P ) ;d) - szczególne cele polityki ( gdy P0 = E0 Pp = Ep , gdzie Pp - pożądany stan praktyki,tj. cel gospodarczy ).

Rodzaje problemów :

32

2. Miejsce modelu IS - LM w makroekonomii

Pojawił się w roku 1937 ( J. R. Hicks – Nobel 1972 ) jako rozwinięcie i sformalizowanie myśli J. M. Keynesa.

Ewolucja modelu ciągle trwa, a współczesny neo-keynesizm należy do głównego nurtu rozwoju makroekonomii.

Co było przed Keynesem ?

Klasyczna koncepcja równowagi makroekonomicznej ujęta w prawie rynków Say’a :

- podaż i popyt muszą być równe, bo każda podaż kreuje własny popyt ;

- wymiana jest praktycznie naturalna, a pieniądz to tylko „techniczny” pośrednik ;

- gospodarka wytwarza tyle, ile może ( tj. pełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych ), a popyt zależy od cen.

33

cenaAD

ilość

AS (= max.)p

q

p

q

Popyt Podażwg. Say’a

p1

AD1

E1

Niech D AD < 0

Obniżenie popytu doprowadziło do spadku cen,a produkcja

nie uległa zmianie.

q

p AD AS

0

0

E pipi

Klasyczny model równowagi

p0

Natomiast wzrost popytu doprowadzi do wzrostu cen.

q0q1 = q0

34

Przy takich ograniczeniach rozwiązanie klasyczne nie działa.

Już w czasach Keynesa ceny i płace były administrowane. Współcześnie taka kontrola jest jeszcze silniejsza

( rola monopoli, ZZ i państwa ). Skutkiem jest wysoka „sztywność” cen i płac - co uprawnia

stosowanie keynesowskiego założenia o stabilności cen ).

q2

E2

Obniżenie popytu doprowadziło do obniżenia podaży, a cena pozostała bez zmiany.

AS2

p0

qq0

E0

AS0AD0

AD1

E1

ceny = const. !

35

3. Założenia modelowania IS - LM

a) meta – założenia ( Keynesowskie )

- gospodarka rynkowa jest niestabilna, podlega wstrząsom,

reaguje na bodźce

ale najważniejsze to

„zwierzęce” instynkty inwestorów ( „stadne” decyzje, irracjonalne mody, fale optymizmu i pesymizmu ) ;

- gospodarka rynkowa może samoczynnie się zrównoważyć,

to jednak wymaga czasu i przynosi koszty społeczne ;

- polityka ekonomiczna państwa jest konieczna ;

- reakcje ( dostosowania ) mają charakter ilościowy,

a nie cenowy ( jak w ekonomii klasycznej ) .

- ale dąży do stabilności, równowagi ;

- przyczyny wstrząsów są różne,

b) założenia oczywiste ( we współczesnej Polsce n niezbędne )

- grę ekonomiczną toczy wielu uczestników, decyzje ekonomiczne są podejmowane przez licznych producentów i konsumentów, istnieje konkurencja ;

- państwo też jest aktorem ekonomicznym, działa regulując całość gospodarki oraz jako właściciel firm sektora publicznego ;

- gospodarka jest mieszana ;- istnieje nowoczesna i rozwinięta infrastruktura służąca

gospodarowaniu ( techniczna, instytucjonalna, prawna, informacyjna oraz społeczna ) ;

- brak zjawisk nadzwyczajnych ( przyrodniczych, ekonomicznych, społecznych, politycznych ).

Gospodarka z założenia jest rynkowa, rozwinięta, „zdrowa”.

36

37

c) założenia idealizacyjne ( kierunki modelowego uproszczenia rzeczywistości )

- istnieją rezerwy wszystkich czynników produkcji,

można nimi manipulować ;- dzięki rezerwom podaż elastycznie podąża za popytem

( keynesowskie czyli popytowe regulowanie gospodarki );

- rozpatrujemy wyłącznie okres krótki, w którym decyzje

dotyczą wykorzystania zasobów, a nie ich kształtowania ;

- dochody budżetu państwa to tylko podatki,

- ceny są stabilne, a gospodarka jest zamknięta .

wydatki to tylko

zamówienia państwowe ( uproszczenie w porównaniu do modeli sektorowych - brak transferów, uwzględniamy tylko opodatkowanie netto ) ;

38

d) założenia analityczne ( cząstkowe )

- rodzaju impulsu zewnętrznego lub wewnętrznego,

zmieniającego stan wyjściowy

i / lub warunki funkcjonowania któregokolwiek z rynków ;

- kolejności analiz rynków ( ceteris paribus - tj. zasada analizy przyjmująca stabilność innych zmiennych / czynników / rynków ).

- przebiegu linii równowagi ( położenie, kąt nachylenia ) ;

- celu, rodzaju i kierunku zastosowanej polityki ekonomicznej,

wybranego instrumentu ekonomicznego ;

Takie założenia są przyjmowane i uchylane stosownie

do logiki analiz, dotyczą np. :

- stanu wyjściowego na 4 badanych rynkach

( równowaga czy jej brak – nadmiar czy niedobór ) ;

39

Pytania :

1. Omów specyfikę keynesowskiego podejścia do

gospodarki i jej modelowania.

2. Dlaczego wniosków wynikających z keynesowskich analiz

modelowych nie można bezpośrednio stosować do

współczesnych państw o rozwiniętej, zamożnej

i ustabilizowanej gospodarce rynkowej / do dzisiejszej

gospodarki polskiej ?

40

Część I - Model rynku towarowego

Równowaga rynku AD = AS = Y Trzy części popytu AD = C + I + G

- konsumpcja: C = C + c Y (1 – t )

I = I - a i gdzie a – wrażliwość inwestorówna zmianę stopy procentowej ( a = const., a > O )

- inwestycje:

- popyt rządowy G = G

Wykład III – Model rynku towarowegoi rynku pieniężnego

( z założeniabrak transferów ! )

1. Wyprowadzenie funkcji równowagi

formułę funkcji IS :z równań Y = AD oraz AD = C + I + G ) po podstawieniu powyższych 3 funkcji otrzymujemy

= / tj. wIII / 1

1 – c (1 – t)

gdzie : A = C + I + G

orazi = Y A 1

___ ____ a a w

i

iE

YE

Y

E

IS

Każda para zmiennych (iE, YE)

spełnia warunek równowagi rynku

( tj. punkt E leży na linii IS )

.

Linia IS mówi, że w miarę obniżaniastopy procentowej produkcja rośnie.

41

42

Analiza funkcji IS / rynku towarowego

czyli Polityka gospodarcza

na rynku towarowym ( odizolowanym ! )

- skutki zmian stopy procentowej ;

- skutki zmian popytu ;

- skutki zmian stopy podatkowej.

czyli „ruchy na IS”

czyli „ruchy IS”

czyli zmiany kąta

nachylenia IS

interpretacja ekonomiczna i graficzna

43

2. Analiza funkcji IS

E1

E2

Y2

i2

Y1

IS

E0

YY0

i0

i1Przykład - skutki wzrostu i0 do i1 :

- podrożenie kredytu inwestycyjnego, więc rezygnacja z najmniej opłacalnych projektów ;

- obniżenie popytu inwestycyjnego, więc również obniżenie produkcji dóbr inwestycyjnych ;

- obniżenie ich sprzedaży i dochodów pracowników zatrudnionych w tej sferze ;- obniżenie ich popytu konsumpcyjnego i obniżenie produkcji dóbr konsumpcyjnych ; dalsze efekty ...

a) zmiany położenia punktu E na IS

Przypadek obniżenia stopy procentowej( przeciwna interpretacja i skutki, równowaga w E2 ).

Równowaga w E1 .

44

2. Analiza funkcji IS

E1

E2

Y2

i2

Y1

IS

E0

YY0

i0

i1

a) zmiany położenia punktu E na IS

Ostateczne skutki :

Interpretacja ekonomiczna : zmiana stopy procentowej wpływabezpośrednio na popyt inwestycyjny, lecz pośrednio na całą gospodarkę ; wzrost stopy to obniżenie całej produkcji,spadek stopy to wzrost całej produkcji.

Interpretacja graficzna : zmiana stopy procentowej przesuwapunkt E w górę lub w dół nieruchomej linii IS.

b) zmiany położenia linii IS

To autonomiczna decyzja rządu o obniżeniu

lub podwyższeniu zamówień rządowych.

Zgodnie z formułą IS zależą od zmian A i a ,

gdzie A = C + I + G .

( przesunięcia równoległe )

Ale : C = const. , I = const. , a = const.

zmienić można tylko G = G !

i = Y A 1

___ ____ a a w

45

Y1 Y2

IS1IS2

Natomiast ekspansja fiskalna ( tj. G > 0 )

Restrykcja fiskalna przesuwa linię IS równolegle w lewo.

Niech G < 0 ( tj. obniżenie popytu rządowego czyli restrykcja fiskalna )

Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0, Y1 ) .Skutkiem jest zmniejszenie Y bez zmian i . Dygresja terminologiczna :

popyt rządowy to składnik budżetu państwa, a budżet jest tworzony z podatków ;

polityka budżetowa i polityka fiskalna to dwie strony tej samej sprawy.

Wybieram termin „ polityka fiskalna ”.

E1

E2

Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0 , Y2 ) .

Po obniżce popytuzmniejszy się produkcja.i

i0

YY0

IS0

E0

Po wzrościepopytu

wzrośnieteż produkcja.

zwiększa produkcję i przesuwa IS równolegle w prawo. Szczegółowych narzędzi polityki fiskalnej są tysiące,

ale będziemy – dla uproszczenia - mówić tylko o jednym : o zmianie zamówień rządowych G .

46

47

c) zmiany kąta nachylenia IS

Zgodnie z formułą IS kąt jej nachylenia zależy od a i w , gdzie 1 1 - c ( 1 - t )

=w

i = Y A 1

___ ____ a a w

Wiemy, że a = const. i c = const. Można zmieniać tylko t.Gdy np. t wzrośnie, to mnożnik obniży się, tj. obniży się siła

reakcji produkcji na zmianę popytu - linia IS zbliży się do pionu ( IS1 ).

i

IS0

Y

IS1

(t > 0)

Gdy t obniży się, linia IS zbliży się

do poziomu ( IS2 ).

IS2 (t <0)

48

Część II - Model rynku pieniężnego

Równowaga rynku : popyt na pieniądz = podaży pieniądza

- funkcja popytu na pieniądz

Popyt transakcyjny ( Ltr ) zależy od wielkości produkcji Y

i od szybkości obiegu pieniądza V, tu ujętej poprzez k 1=V

Ltr = k Y

Popyt spekulacyjny ( Ls ) zależy od :- poziomu stopy procentowej i ( reakcja przeciwna ) ;

- wrażliwości posiadaczy pieniądza na zmiany stopy procentowej, tj. współczynnika b ( b = const.,b > 0 ) .

Ls = - b i

Łącznie L = Ltr + LS czyli L = k Y - b i

1. Wyprowadzenie funkcji równowagi

49

- funkcja podaży pieniądza

Autonomiczna decyzja państwa ( BC ),tj. M = M.

Podaż musi odpowiadać bieżącym warunkom, tzn. konieczna korekta poprzez wskaźnik zmian poziomu cen ( Pc ) :

M = M

Pc

- formuła funkcji LM ( z równania L = M otrzymujemy : )

LM

YYE

iE

iE

Równowaga na rynku pieniężnym

i = Y k 1 M

b b Pc

2. Analiza funkcji LM

a) zmiany położenia punktu E na LM

( czyli wstępna analizaodizolowanego

rynku pieniężnego )

i1

Przykład - skutki wzrostu produkcji do Y1 :- produkcja rośnie, rośniewięc popyt na pieniądz( popyt transakcyjny ) ;- przy danej podaży M wzrost popytu wywoła wzrost „ceny pieniądza” ( tj. stopy procentowej )- dokładnie tak, jak na innych rynkach w GR .

Oznacza to, że np. ucieczka od lokat zmusi banki do

podniesienia ich atrakcyjności.

Y2

i2

i LM

YY0

i0

Y1

Przypadek obniżenia produkcji( przeciwna interpretacja i skutki, równowaga w E2 ).

E0

E1

E2

50

51

Szczegółowych narzędzi polityki monetarnej są tysiące,ale będziemy – dla uproszczenia - mówić tylko o jednym :

o zmianie nominalnej podaży pieniądza M .

b) zmiany położenia linii LM

Ale : b = const. i PC = const.Zmienić można tylko M , to decyzja BC .

i = Y k 1 M

b b Pc

Zgodnie z formułą

przesunięcia równoległe LM

zależą od zmian b , PC i M .

52

b) zmiany położenia linii LM

Ale : b = const. i PC = const.

Niech D M < 0 ( tj. obniżenie podaży pieniądza w obiegu czyli restrykcja monetarna ) .

Zmienić można tylko M , to decyzja BC .

i = Y k 1 M

b b Pc

Zgodnie z formułą

przesunięcia równoległe LM

zależą od zmian b , PC i M .

Mniej pieniądza w obiegu oznacza możliwość obsługi mniejszej liczby transakcji czyli realizacji/sprzedaży mniejszej produkcji.Skutkiem restrykcji monetarnej jest więc obniżenie produkcji

( po co wytwarzać więcej, niż można sprzedać ).

Restrykcja monetarna zmniejsza produkcję i przesuwa linię LM równolegle w lewo.

Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0 , Y1 ) .

Natomiast ekspansja monetarna ( tj. M > 0 ) prowadzi do zwiększenia produkcji

( większa ilość pieniądza może obsłużyć większą produkcję

- można sprzedać więcej, więc rośnie podaż )

LM1

Y1 Y2

LM2i

i0

YY0

LM0

E0E1 E2

i przesuwa linię LM równolegle w prawo ( punkt E2 ).53

Interpretacja graficzna

54

c) zmiany kąta nachylenia LMZgodnie z formułą LM kąt nachylenia zależy od k i b.

Może zmieniać się wielkość k . Nie jest to instrument polityki ekonomicznej.

Jest oczywiste, że obniżenie k zbliży linię LM do poziomu, zaś zwiększenie k - do pionu.

Wiemy, że z założenia b = const.

LM1 (k< 0)

LM2 (k > 0)i LM0

Y

i = Y k 1 M

b b Pc

55

Pytania :

1. Wyprowadź algebraicznie i przedstaw interpretację

graficzną funkcji równowagi na rynku towarowym / na rynku

pieniężnym.

2. Przedstaw ( wraz z interpretacją graficzną ) podstawową

analizę funkcji równowagi ( zmienność położenia punktu E )

na rynku towarowym / na rynku pieniężnym.

3. Wyjaśnij, dlaczego na odizolowanym rynku towarowym

zależność między poziomem stopy procentowej

a wielkością produkcji jest negatywna ( wzrost jednej łączy

się z obniżeniem drugiej ), a na odizolowanym rynku

pieniężnym – jest pozytywna.

56

1. Model IS - LMOba rynki są związane, zmiana na jednym z rynków

prowadzi do zmian na drugim. Równowaga jest tylko wtedy, gdy równocześnie I = S i L = M .

LMISi

iEE

YE Y

W punkcie E stopa procentowa określona na rynku pieniężnym tak zbilansuje zamierzone oszczędności i inwestycje, że wytworzona zostanie produkcja, której sprzedaż wywoła popyt na pieniądz równy jego podaży.

Wykład IV – Analiza gospodarki

według modelu IS - LM

57

2. Automatyczne równoważenie obu rynków

a) sytuacja wyjściowa

Punkty P oznaczające brak

równowagi mogą leżeć

w czterech różnych obszarach3

i

Y

1

2

4

Omówimy sytuację 3,

tj. równoczesny niedobór pieniądza i nadmiar produkcji

czyli „ przegrzanie koniunktury”.

( w każdym z nich inny jest charakter nierównowagi ).

b) dostosowania rozpoczęte od rynku towarowego

- punkt P jest ponad linią IS ,- czyli produkcja jest nadmierna wobec popytu ;

- decyduje popyt, więc produkcja musi obniżyć się do Y1 ;

E1

Y1

- na rynku pieniężnym nastąpiła poprawa sytuacji, gdyż zmniejszenie produkcji zredukowało niedobór pieniądza ( punkt E1 jest bliżej krzywej LM niż punkt P ) ;

- ale rynek pieniężny jest nadal niezrównoważony ! ( E1 nie leży na LM ) ;

- musi wzrosnąć stopa procentowa , a to spowoduje obniżenie produkcji ;

ISi

YE YP

P

LM

EiEiP

Y

.

( założenie analityczne )

- oba ruchy ujęte razem ( dla uproszczenia ) oznaczać będą przesunięcie z E1 do E ;

58

- obniżanie produkcji zmniejszając transakcyjny popyt na pieniądz zlikwiduje jego niedobór czyli zahamuje wzrostową tendencję stopy procentowej ( i ruchy dostosowawcze zostaną zatrzymane ).

W praktyce gospodarczej nastąpił ruch P → E1 → E

Ostateczne skutki :

- „dwufazowe” obniżenie produkcji ( z YP do YE ) ;- wzrost stopy procentowej ( z iP do iE ) ;

- stabilna równowaga w E .

b) dostosowania rozpoczęte od rynku towarowego

E1

Y1

ISi

YE YP

P

LM

EiEiP

Y

.

59

c) dostosowania rozpoczęte od rynku pieniężnego

- punkt P jest poniżej linii LM - niedobór pieniądza ;

- stopa procentowa w tej sytuacji musi wzrosnąć ( aż do spotkania z linią LM ) ;

E2i2

- na rynku towarowym jest nadal nadmiar podaży ;

- ale wzrost stopy procentowej spowoduje obniżenie popytu inwestycyjnego, a w konsekwencji też produkcji ;

- w miarę obniżania produkcji będzie obniżać się popyt na pieniądz oraz jego „cena” ( stopa procentowa ) ; oba ruchy razem oznaczać będą przesunięcie E2 do E ;

- spadkowa tendencja produkcji zostanie zahamowana przez obniżającą się stopę procentową ( i ruchy dostosowawcze zostaną zatrzymane ).

W praktyce gospodarczej nastąpił ruch P → E2 → E

Ostateczne skutki :

- wzrost stopy procentowej ( z iP do iE ) ;- obniżenie produkcji ( z YP do YE ) ;

- stabilna równowaga w E .

i

YE YP

P

LM

EiEiP

Y

IS

.

( założenie analityczne )

60

61

. P

R

d) dostosowania równoczesne

Dojdzie do przekroczenia linii LM ( punkt R ), do sytuacji nierównowagi o innym charakterze, która uruchomi inne ruchy dostosowawcze.

LMISi

Y

ET

Potem nastąpi przekroczenie IS ( punkt T ) – i dalsze ruchy.

Z

Lecz amplituda wahań będzie się ciągle zmniejszać, kolejne ruchy dostosowawcze będą coraz słabsze.

Ostatecznie – po „spiralnych wahaniach” –gospodarka ustabilizuje się w punkcie E .

( początek w P ; ruch równoczesny na obu rynkachczyli wzdłuż wypadkowej, tj. P R )

62

3. Polityka ekonomiczna państwa

a ) uwagi wstępne

to trzeba uwzględnić :- oba rodzaje polityki ( fiskalną i monetarną ) ;- oba kierunki zmian ( ekspansję i restrykcję ).

Stąd cztery poniższe warianty polityki.

Ponieważ punkty P ( stan praktyki ) i PP ( stan pożądany ) mogą leżeć w różnych obszarach ( 1, 2, 3 lub 4 )

12

34

i LMIS

Y

i wymagać odmiennej polityki gospodarczej ( różnych narzędzi, różnej siły i różnych kierunków ich działania )

Polityka fiskalna

Polityka fiskalna kojarzy się z podatkami :

- restrykcja fiskalna to wzrost opodatkowania ( netto ! )

czyli zmniejszenie popytu i w konsekwencji też produkcji ;

- można też podatki zmniejszyć, co wywoła wzrost popytu n i produkcji.

Takie same ruchy produkcji można spowodować też zmianami w popycie rządowym G ;

albo zmianami G połączonymi ze zmianami podatkowymi.

Narzędzi szczegółowych są tysiące !

Politykę fiskalną – dla uproszczenia - omawiać będziemy tylko na „grubym” przykładzie zmian wielkości G ,

tj. manipulacji poziomem popytu rządowego

– bez wnikania w szczegółowe metody realizacji takich zmian.63

b ) ekspansywna polityka fiskalna

Y1Y2

i2

IS1

Przy produkcji równej Y1 na rynku pieniężnym pojawi się niedobór pieniądza.Wywoła to wzrost jego ceny czyli stopy procentowej, po którym

nastąpi „niechciane” obniżenie produkcji z Y1 do Y2 .

Y

LMi

Y0

i0

IS0

E2

E1

E0

Gdy D G > 0 , to rośnie popyt, wzrośnie też produkcja.

To „efekt wypychania” ( gruba czarna strzałka ),tj. wzrost wydatków rządowych podnosząc stopę

procentową zmniejszy prywatne inwestycje ( „wypchnie” je z rynku ) .

Po uwzględnieniu„efektu wypychania”mamy następująceskutki ostateczne :

64

65

b ) ekspansywna polityka fiskalna

Y2

i2

IS1

Y

LMi

Y0

i0

IS0

E2

E0

Gdy D G > 0 , to rośnie popyt, wzrośnie też produkcja.

Po uwzględnieniu„efektu wypychania”mamy następująceskutki ostateczne :

ekonomiczneskutki

ekspansji fiskalnej :- wzrost produkcji ; - wzrost stopy % .

graficzneskutki

ekspansji fiskalnej :- przesunięcie IS w prawo ;

- przesunięcie punktu równowagi z E0 do E2

c ) restrykcyjna polityka fiskalna

Gdy D G < 0 , to obniżający się popyt

pociągnie za sobą spadek produkcji.

n

MakroEG

Y2Y1

i2

IS1

Przy produkcji zmniejszonej ( do Y1 ) nadmiar pieniądzaspowoduje obniżenie stopy procentowej

To przeciwieństwoefektu wypychania

( efekt „wpychania” ? ) :miejsce zmniejszonych zamówień

rządowych zajmują przedsiębiorcy prywatni.

YY0

i0

LMIS0

i

E0

E1

E2

i „niechciany” wzrost produkcji ( do Y2 ) .

Po uwzględnieniu„efektu wpychania”mamy następująceostateczne skutki :

66

Gdy D G < 0 , to obniżający się popyt

pociągnie za sobą spadek produkcji.

c ) restrykcyjna polityka fiskalna

MakroEG

Y2

i2

IS1

YY0

i0

LMIS0

iekonomiczne

skutki restrykcji fiskalnej :

- obniżenie produkcji ;

E0

E2

Po uwzględnieniu„efektu wpychania”mamy następująceostateczne skutki :

- obniżenie stopy % .

graficzneskutki

restrykcji fiskalnej :- przesunięcie IS w lewo ;- przesunięcie punktu równowagi z E0 do E2 67

68

Polityka monetarna

Przypomnienie :

Politykę monetarną - dla uproszczenia -

będziemy omawiać tylko

na „grubym” przykładzie zmian podaży

pieniądza przez BC,

bez wnikania w szczegółowe metody

i instrumenty dokonywania takich zmian.

d ) ekspansywna polityka monetarna tj. D M > 0

LM0

ISi

Y

i0

Y0

E0

Zwiększenie podaży pieniądza prowadzi do obniżenia jego ceny czyli do spadku stopy procentowej,

a w efekcie do wzrostu popytu i produkcji.Skutki graficzne :

LM1

E1i1

Y1

Ostateczneskutki ekonomiczne ekspansji monetarnej :- obniżenie stopy % ;

- wzrost produkcji .

przesunięcie LM w prawo

i przesunięcie punktu równowagi z E0 do E1

69

e ) restrykcyjna polityka monetarna tj. D M < 0

LM0

i

i0

Y0 Y

IS LM1

i1

Y1

Obniżenie podaży pieniądza prowadzi do wzrostu jego cenyczyli do podniesienia stopy procentowej,

a w efekcie do obniżenia popytu i produkcji.

E0

E1

Skutki graficzne : przesunięcie LM w lewo

i przesunięcie punktu równowagi z E0 do E1

Ostateczneskutki ekonomiczne restrykcji monetarnej :

- podniesienie stopy % ;

- obniżenie produkcji .

70

71

Współcześnie w GR politykę fiskalną stosuje rząd

( np. ministerstwo finansów )

czyli partia polityczna / koalicja, która wygrała wybory,

a politykę monetarną uprawia bank centralny,

niezależny od rządu.

Pomiędzy tymi autorami polityki gospodarczej

może być wiele różnic.

Niekoniecznie rozumieją potrzeby społeczeństwa

i gospodarki w ten sam sposób !

Mogą współpracować w realizacji wspólnych celów,

lecz mogą też dążyć do celów zupełnie innych.

Żaden z przypadków polityki MIX nie jest wykluczony.

f ) polityka mieszana - policy mix

72

polityka fiskalna

polit

yka

mon

etar

naek

span

syw

na

rest

rykc

yjn

a restrykcyjnaekspansywna

- wzrost stopy procentowej

- wzrost / spadek produkcji

- spadek produkcji

- wzrost / spadek stopy procentowej

- wzrost produkcji

- spadek / wzrost stopy procentowej

- spadek stopy procentowej

- spadek / wzrost produkcji

Skutki policy mix :

Skutki poszczególnych wariantów polityki

- mogą osłabić ;

- mogą zredukować do zera ;

- mogą odwrócić

skutki działań strony drugiej !

Przy konflikcie pomiędzy rządem a BC działania każdej ze stron :

- ekspansja fiskalna : wzrost produkcji, wzrost stopy % ;

- restrykcja fiskalna : spadek produkcji, spadek stopy % ;

- ekspansja monetarna : wzrost produkcji, spadek stopy %;

- restrykcja monetarna : spadek produkcji, wzrost stopy %.

73

Pytania :1. Przeprowadź analizę automatycznego procesu

równoważenia w gospodarce zamkniętej o stałych cenach.

Rozpocznij analizę od rynku towarowego / od rynku

pieniężnego. Jako punkt wyjścia przyjmij położenie P

zgodne z sytuacją 1 / 2 / 3 / 4 .

2. Jaką politykę ekonomiczną ( fiskalną i monetarną ) powinno

zastosować państwo, by ( z wyjściowego punktu E )

doprowadzić gospodarkę zamkniętą o stałych cenach do

równowagi w punkcie Pp ( tj. do stanu pożądanego ),

leżącego w obszarze 1 / 2 / 3 / 4 .

3. Wyjaśnij skutki gospodarcze ( tj. zmiany stopy procentowej

i produkcji ) różnych przypadków policy mix.

74

Wykład V - Analiza warunków skuteczności polityki ekonomicznej

Miarą skuteczności polityki jest zmiana produkcji .

Przy danej D G lub D M polityka jest tym bardziej

skuteczna, im większa jest D Y .

Polityka ekonomiczna jest skuteczna, jeśli prowadzi

do zmian produkcji, oczekiwanych przez jej autora, tj. :

- do obniżenia po restrykcji fiskalnej / monetarnej ;

- do wzrostu po ekspansji fiskalnej / monetarnej.

75

1. Skuteczność a współzależność polityki fiskalnej

i monetarnej

Politykę fiskalną uprawia rząd,

a politykę monetarną bank centralny ( BC ).

Między nimi może być wiele różnic :

- inny horyzont czasowy ;

- inne pojmowanie potrzeb gospodarki ;

- często inna opcja polityczno-ekonomiczna

( np. sprawa poglądów o roli sektora publicznego,

wysokości podatków, wielkości budżetu ) ;

- a także inny cel podstawowy ( walka z bezrobociem

czy z inflacją ? ).Konflikt ? Współpraca ?

Przykład : rządowa restrykcja fiskalna zmierzająca do obniżenia produkcji przez zmniejszenie popytu G

IS1

Y1

i2

Y2

E1

E2

Po restrykcji fiskalnej linia IS przesuwa się w lewo, do IS1 , produkcja obniża się do Y1 .

Ale nadmiar pieniądza w E1

obniży stopę procentową i spowoduje pewien

wzrost produkcji, niepożądany

( efekt „wpychania” ).

Ale w punkcie E1 była bardziej skuteczna, gdyż Y1 < Y2 .

Pogorszenie skuteczności nastąpiło jako efekt nadmiaru pieniądza w punkcie E1 - a tu BC może coś zmienić !

a) zgodność, współpraca

LM0

IS0

i0

Y0

i

Y

E0

Ostateczny skutek : produkcja obniży się z Y0 do Y2 - restrykcja fiskalna jest skuteczna.

76

To przykład monetarnego wspomagania polityki fiskalnej, podnoszącego jej skuteczność :

gospodarka zatrzyma się w E1 ,

nie dojdzie do E2 o większej produkcji. Skuteczność działania rządu ulegnie wzmocnieniu.

LM1

Jeśli BC współpracuje z rządem, powinien nie dopuścić do obniżki stopy procentowej, a więc zmniejszyć nadwyżkę

podaży pieniądza, która wystąpiła w E1.

Oznacza to zastosowaną w odpowiednim momencie

restrykcję monetarną, tj. przesunięcie LM0 w

lewo do LM1 .

IS1

Y1

i2

Y2

E1

E2

LM0

IS0

i0

Y0

i

Y

E0

77

IS1

E2

E1

Y1Y2

Ekspansja fiskalna przesunie linię IS0 w prawo do IS1 ,

produkcja wzrośnie z Y0 do Y1.

Niedobór pieniądza w E1

podniesie stopę procentową,nastąpi znany

„efekt wypychania”,produkcja obniży się do Y2 .

i

Y

IS0

E0

LM0

Y0

Skutek ekspansji fiskalnejto wzrost produkcji

z Y0 do Y2 .

b) konflikt

Przykład: rząd dla ożywienia produkcji stosuje ekspansję fiskalną,ale bank inaczej ocenia stan gospodarki i inny kierunek polityki

gospodarczej uważa za niezbędny !

( np. bankowe przeciwdziałanie polityce rządu )

78

Jeżeli jednak bank uzna rządową próbę ożywienia produkcji za szkodliwą dla gospodarki, za niesłuszną

- może ją skontrować !

W odpowiednim momencie po ekspansji fiskalnej bank może zastosować restrykcję monetarną,

a więc przesunąć LM0 w lewo do LM1 .

Gospodarka

znajdzie się w E3 ,

LM1

E3

wyjściowe Y0 mimoekspansji fiskalnej

nie ulegnie zmianie !

Po kontrze bankuskuteczność polityki rządu

okazała się zerowa.

IS1

E2

E1

Y1Y2

i

Y

IS0

E0

LM0

Y0

79

80

Produkcyjne skutki polityki rządowej mogą więc zostać

zredukowane przez bank

- w naszym przykładzie zniwelowane do zera !

Może też być odwrotnie - to rząd może redukować

skuteczność polityki banku centralnego.

Skuteczność polityki ekonomicznej zależy

od współpracy bądź konfliktu

pomiędzy autorami pociągnięć fiskalnych i monetarnych.

81

2. Wpływ inflacji na skuteczność polityki ekonomicznej

a ) zmiany w modelu

Wszystkie dotychczasowe analizy prowadzone były przy założeniu : ceny = const.

Teraz usuwamy to ważne założenie.

W praktyce gospodarczej mamy raczej do czynienia z powszechnym ruchem cen w górę, tj. z inflacją

– i tylko taki ruch cen uwzględnimy .

Inflacja to obniżenie realnej wartości pieniądza ( funkcja LM ! )

oraz obniżenie dochodu i popytu realnego ( funkcja IS ! ) .

Zmieni się więc położenie obu funkcji równowagi .

Skutki te w interpretacji graficznej wskazuje szkic :

Y0Y1

IS1LM1

E1

Zmniejsza się popyt realny czyli obniża się produkcja( jak przy restrykcji fiskalnej ),

Zmniejsza się realna podaż pieniądza czyli obniża się produkcja

( jak przy restrykcji monetarnej ),

Inflacja zmniejszarealną produkcję !

więc IS w lewo !

więc LM też w lewo !

Inflacyjny wzrost podaży ( skutek

wzrostu cen ) to tylko pozorny wzrost

produkcji !

i

Y

IS0

LM0

E0

82

b) ( skrajny ) przykład ekspansji fiskalnej

Y0

Ekspansja fiskalna przesunie linię IS0 w prawo do IS1 .

IS1

E1

Y1

Ekspansja jest skuteczna, produkcja rośnie do Y1 , równowaga w E1 .

Ale inflacja przesunie obie linie w lewo !

E2

IS2LM1

Teraz punktem równowagi jest E2 . Produkcja powróciła do Y0 ,ekspansja fiskalna okazała się zupełnie nieskuteczna.

i

Y

IS0LM0

E0

Przyrost popytu G wpłynie na dalszy wzrost cen - a nie produkcji.- w tym przykładzie do zera !

Inflacja może więc zredukować produkcyjne skutki ekspansji

fiskalnej

83

c) przykład ekspansji monetarnej ( też skrajny )

Ekspansja monetarna przesunie LM0

w prawo do LM1 , produkcja osiągnie Y1 ,

skuteczność O.K !

LM1

E1

Y1

Ale inflacja przesunie obie linie w lewo !

E2

IS1

LM2

Teraz punktem równowagi jest E2 . Produkcja powróciła do Y0 , ekspansja monetarna okazała się zupełnie nieskuteczna.

i IS0

E0

LM0

Y0 Y

Inflacja redukuje również produkcyjne skutki ekspansji monetarnej

- w tym przykładzie do zera !Wzrost podaży pieniądza nie przyniósł wzrostu produkcji,

lecz wyłącznie wzrost cen.84

85

a ) zmiany kąta nachylenia IS

Zgodnie z formułą IS zależą one od parametru ( wrażliwość inwestorów ) i od poziomu t ( stopa podatkowa, składnik mnożnika w ) .

3. Kąt nachylenia linii równowagi a skuteczność

Wpływ zmian stopy t na nachylenie IS był już omówiony

przy analizie rynku towarowego.

Tam zakładaliśmy, że a = const.

Teraz załóżmy, że a też może ulegać zmianom.

1 gdzie. w = . 1 - c ( 1 - t )

gdzie :

c = const. z założenia

i = Y A 1

___ ____ a a w

86

Z funkcji IS wynika, że im większa ,

zaś im mniejsza , tym IS bliższa jest pionu

( np. o inwestycjach decydują inne czynniki niż koszt kredytu,

tj. bardzo wysoka efektywność czy konieczność technologiczna ).

Wrażliwość inwestorów a nie jest instrumentem polityki,

to rezultat oceny sytuacji gospodarczej przez

przedsiębiorców prywatnych, to odbicie ich optymizmu.

tym IS bliższa jest poziomu,

Wzrost wrażliwości inwestorów a oznacza, że każde drgnięcie

stopy procentowej coraz wyraźniej wpływa na popyt inwestycyjny

( np. inwestycje są finansowane głównie z kredytów ).

87

b ) zmiany kąta nachylenia LM

Zgodnie z formułą LM zależą one od :

- parametru k ( odwrotność szybkości obiegu pieniądza ) ;

- parametru ( wrażliwość popytu pieniężnego na zmianę

stopy procentowej, „wrażliwość spekulantów” ) .

Wpływ wielkości k na nachylenie LM był już omówiony przy analizie modelu rynku pieniężnego i linii LM .

Tam zakładaliśmy, że b = const.

Teraz załóżmy, że b też może ulegać zmianom.

i = Y k 1 M

b b Pc

88

Z funkcji LM wynika, że im większa b,

zaś im mniejsza b, tym linia LM bliższa jest pionu,

( np. niskie zaufanie do banków, wysoka preferencja gotówki ).

tym linia LM bliższa jest poziomu,

Wzrost wrażliwości b oznacza, że poziom stopy procentowej

decyduje o lokatach i zakupach obligacji

czyli też o popycie na pieniądz

( tj. posiadacze aktywów finansowych wolą spekulować

niż trzymać gotówkę ).

Rząd nie reguluje , jej wysokość zależy :

- od ocen stanu i perspektyw gospodarki przez prywatnych posiadaczy aktywów finansowych, od ich optymizmu, - od ich skłonności do ryzyka, - od ich zaufania do lokat i obligacji ...

89

c ) skrajności

Przypadek I – pionowa IS , pozioma LM

Y

iIS

LM

jest maksymalnie skuteczna,każde zmiana G ( tj. przesunięcie IS ) to zmiana produkcji ;

jest absolutnie nieskuteczna,zmiana podaży pieniądza nie daje efektów produkcyjnych( nie da się przesunąć LM w lewo lub w prawo ! )

- polityka monetarna

Polityka fiskalna : im bardziej stroma linia IS , tym większa skuteczność polityki fiskalnej ( dla każdej linii LM ).

- polityka fiskalna

?

90

Przypadek II – pozioma IS , pionowa LM

Y

iLM

IS

jest absolutnie nieskuteczna ;

jest maksymalnie skuteczna,każda zmiana podaży pieniądza ( przesunięcie LM ) to zmiana produkcji.

- polityka fiskalna

- polityka monetarna

Polityka monetarna :im bardziej stroma linia LM ,

tym większa skuteczność polityki monetarnej( dla każdej linii IS ).

( nie da się przesunąć IS w lewo lub w prawo ! )

d ) tzw. pułapka płynności

IS1i IS0

LM

Y

jest maksymalnie skuteczna,każda zmiana G to zmiana produkcji, brak efektu wypychania( stopa procentowanie ulega zmianie ) .

nie daje efektu, np. dodatkowe pieniądze

społeczeństwo zatrzyma w postaci gotówki ( stąd „pułapka” ) .

tj. typowa IS , pozioma LM

Gospodarkę reguluje wyłącznie popyt na towary, manipulowanie podażą pieniądza nie jest skuteczne

– to ekstremalny przypadek keynesowski.

IS2

Polityka fiskalna

Polityka monetarna

91

e ) przypadek klasyczny

tj. typowa IS , pionowa LM

LM

Y

ISi

prowadzi do zmian stopy procentowej, a nie do zmian produkcji.

Polityka fiskalna jest absolutnie nieskuteczna ( ze względu na maksymalny efekt wypychania ) ;

Y bz !92

e ) przypadek klasyczny

tj. typowa IS , pionowa LM

LM

Y

ISi

jest maksymalnie skuteczna.

Produkcję reguluje pieniądz,

a nie popyt na towary

– to podejście monetarystów.

LM1LM2

Polityka monetarna

93

94

Pytania :1. Jaką politykę monetarną powinien zastosować bank centralny chcąc pomóc ( - chcąc przeciwdziałać ) akcji rządu, zamierzającego poprzez ekspansję fiskalną ( - restrykcję fiskalną ) doprowadzić do ożywienia produkcji ( - do obniżenia produkcji ) ? Przedstaw interpretację i analizę ( też graficzną ) obu pociągnięć i ich ostatecznych skutków.2. Jaką politykę fiskalną powinien zastosować rząd chcąc pomóc ( - chcąc przeciwdziałać ) akcji banku centralnego, zamierzającego poprzez ekspansję monetarną ( - restrykcję monetarną ) doprowadzić do ożywienia produkcji ( - do obniżenia produkcji ) ?

Przedstaw interpretację i analizę ( też graficzną ) obu pociągnięć i ich ostatecznych skutków.

95

3. Omów wpływ inflacji na skuteczność polityki ekonomicznej

w gospodarce zamkniętej na przykładzie ekspansji

( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ).

Przedstaw też odpowiednie szkice graficzne.

4. Jakim zmianom ulega skuteczność polityki fiskalnej

( - polityki monetarnej ) w gospodarce zamkniętej o stałych

cenach, gdy linia IS ( - linia LM ) zmienia kąt

nachylenia od poziomu ku pionowi ?

Przedstaw też odpowiednie szkice graficzne.

5. Porównaj ekstremalny przypadek keynesowski ( „pułapka

płynności” ) z przypadkiem klasycznym.

96

Wykład VI – Rynek obrotów z zagranicą

Na tym wykładzie z założenia bilans płatniczy ( BP ) ujęty jest wąsko,obejmuje tylko : obroty bieżące ( X )

plus obroty kapitałowe ( R ) BP = X + R .

Szczególna interpretacja równowagi i nierównowagi : BP = 0 ( równowaga BP )

BP > 0 ( nadwyżka BP ) BP < 0 ( deficyt BP )

Jeśli BP to suma tylko X plus R , to z założenia BP nie może być równoważony ani oficjalnymi transakcjami wyrównawczymi (OFF), ani obrotami tzw. II gospodarki .

Nierównowaga BP wymaga dostosowań wewnętrznych ( tj. zmian na rynku towarowym i na rynku pieniężnym ).

97

1. Wyprowadzenie funkcji BP

Saldo obrotów bieżących : X = Exp – Imp – m Y

Saldo obrotów kapitałowych : R = a ( i – i’ )gdzie : a - wrażliwość ruchów kapitałowych na zmiany stopy procentowej ( a > 0 )

i’ - przeciętna światowa stopa procentowa- krótkookresowo a oraz i’ = const.

i

iEE

YE

BP

Y

nadwyżka BP

deficyt BP

BP = X + R = 0

więc :

i = Y + i’

m Exp – Imp

a a

2. Analiza funkcji BP

a ) zmiany położenia punktu E na BP

( rynek odizolowany !!! )

i

i0E0

Y0

BP

Y

E1

Y1

i1

Przykładowa sytuacja :– obniżenie stopy procentowej ;

- czyli ucieczka obcych kapitałów, więc deficyt BP ;

- wyrównanie przez obroty bieżące czyli obniżenie importu ;- obniżenie importu zmniejszy krajową produkcję ;

- równowaga w E1 . A po podwyższeniu stopy i ...

i2

Y2

E2

98

99

b ) zmiany położenia linii BP

Zależą od zmian wyrazów wolnych w funkcji BP .

Ale eksport i import są autonomiczne, niezmienne, zaś i’ oraz a z założenia są stałe. Czy BP jest nieruchoma ?

W tych analizach – w zasadzie tak , bo z założenia w okresie krótkim volumen autonomicznych obrotów

z zagranicą jest niezmienny.Ale może zmienić się wartość tych obrotów

( nawet w okresie bardzo krótkim), jeżeli uwzględnimy zmienność kursu walutowego

- wtedy linia BP zmieni położenie.

i = Y + i’

m Exp – Imp

a a

Kurs walutowy to cena

jednostki waluty obcej wyrażona w walucie krajowej.

Na przykład 1 USD = 3,0 PLN

Jest to tzw. notowanie proste.

Przy notowaniu prostym wzrost kursu ( tj. wzrost ceny ! )

oznacza osłabienie waluty krajowej

( np. 1 USD = 5,0 PLN ) .

BP2 BP1

Przy spadku kursu ( tj. wzmocnieniu waluty krajowej )

– ruch BP w lewo.

i0

i

Y0

BP0

Y

Skutek : rośnie wartość obrotów (za ten sam volumen obrotów mamy więcej złotówek) i następuje ruch BP w prawo.

Skutek ?

100

Zależą od m i od a , ale a = const.

Wielkość m ( importochłonność / mobilność ) zależy

od ograniczeń technologicznych ( mt )

i od ograniczeń administracyjnych ( ma ) .

m = mt + ma

Wielkość mt jest w krótkim okresie stała .

Wielkością ma państwo może manipulować.

c) zmiany kąta nachylenia BP

i = Y + i’

m Exp – Imp

a a

101

102

Wzrost mobilności ( tj. rozluźnienie ograniczeń administracyjnych ) zbliża BP do poziomu – linia BP1 .

BP2

i

Y

BP0

BP1

Obniżenie mobilności – BP do pionu ( linia BP2 ) .

103

Z założeń i analizy wynika jednak, że :- nie są instrumentami : a , i’ ani mt ( m = ma + mt )

___ ____ a także Exp oraz Imp ;

- instrumentem może być kurs walutowy ( jeśli regulowany jest przez państwo ) ;

- zmianie ulega wtedy wartość obrotów autonomicznych i równolegle przesuwa się linia BP ;

- instrumentem jest ma – ale tu ważna reakcja partnerów ( retorsje za protekcjonizm ).

3. Instrumenty polityki ekonomicznej

W formule BP występują różne wielkości – potencjalne narzędzia polityki .

i = Y + i’

m Exp – Imp

a a

104

4. Współzależność 3 rynków

przykład napływu obcych kapitałów :- po wymianie na pieniądz krajowy oznacza to wzrostpodaży pieniądza, a więc obniżenie stopy procentowej ( rynek pieniężny ) ,- czyli wzrost produkcji ( rynek towarowy ) ,- a więc wzrost importu ( rynek obrotów z zagranicą ) .

Zmiany obrotów z zagranicą wpływają na pozostałe rynki - towarowy i pieniężny.

Przykłady :Obroty kapitałowe - Obroty bieżące -

przykład obniżenia eksportu :- to spadek popytu ogólnego,a więc spadek produkcji ( rynek towarowy ) ,- czyli spadek popytu na pieniądz i obniżenie stopy procentowej ( rynek pieniężny ) ,- czyli ucieczka obcych kapitałów ( rynek obrotów z zagranicą ) .

W obu przykładach zaczynamy od BP, przechodzimy na IS ( lub LM ), potem na LM ( lub IS ) - a powrót do BP następuje od drugiej strony !

Wszystkie trzy rynki są powiązane,

trzeba je rozpatrywać łącznie.

Model IS - LM - BP

( zwany modelem Fleminga - Mundella,

wprowadzony do światowej ekonomii w 1962 roku ).

LMIS

Y

i

EiE

Y

E

BP

Gospodarka otwarta jest w równowadze tylko wtedy, gdy równocześnie są zrównoważone 3 rynki

( przynajmniej ).105

106

Pytania :

1. Omów wyprowadzenie i podstawową analizę

( zmienność położenia punktu E ) funkcji równowagi

na rynku obrotów z zagranicą ( linii BP ) .

Przedstaw odpowiednie szkice graficzne.

2. Omów podstawowe instrumenty polityki ekonomicznej,

jakie ma do dyspozycji państwo ( rząd i bank centralny )

na rynku obrotów z zagranicą. Przedstaw graficzną

interpretację skutków działania tych instrumentów.

107

1. Automatyczne równoważenie gospodarki otwartej

a ) założenia :

- ogólne dla IS – LM ( okres krótki, ceny stałe, produkcja elastycznie podąża za popytem ) ;

- specyficzne dla BP ( kraj mały, kurs walutowy stały, mobilność obrotów stała, eksport i import autonomiczny również stałe ) .

Część I - Gospodarka o sztywnym kursie walutowym

Wykład VII – Model gospodarki otwartej- analizy

Interpretacja ekonomiczna : analiza dostosowania rynku towarowego i pieniężnego do stanu rynku obrotów z zagranicą.Interpretacja graficzna : nieruchoma linia BP (brak przesunięć - stały kurs walutowy, brak zmiany kąta nachylenia - stała mobilność); do równowagi prowadzi ruch punktu P ku E.

Założenia cząstkowe ( analityczne ) :

- stany nierównowagi gospodarki otwartej mogą być różne

( kombinacje 3 możliwych stanów na 3 rynkach )

– analiza obejmie tylko 2 wybrane sytuacje na 3 rynkach ;

dotyczące wyłącznie nierównowagi

na rynku obrotów z zagranicą ;

sytuacja 1 – nadwyżka BP,

i sytuacja 2 – deficyt BP

( w podręczniku jest też analiza dostosowań po równoczesnej nierównowadze na wszystkich trzech rynkach

- do samodzielnego przestudiowania )

108

EBP

LM1

YP YE

b) sytuacja 1

(symbolicznie : I = S , L = M , BP 0 , BP > 0 )

Skutki dostosowań automatycznych :

- istniejąca w P1 nadwyżka BP stworzy presję na obniżenie kursu walutowego, a ten ma pozostać stały ( z założenia ) ;

- broniąc kursu walutowego system bankowy skupi obce pieniądze ( część tej nadwyżki ), a to spowoduje wypływ pieniądza krajowego na rynek ;- otrzymamy ekspansję monetarną ( wymuszoną ! )

i linia LM przesunie się w prawo ;

- wtedy obniżeniu ulegnie stopa procentowa ;

ip

i1

- a to spowoduje serię znanych skutków, w wyniku których wzrośnie produkcja.W punkcie E otrzymamy

stabilną równowagę gospodarki otwartej.

Y

i IS

P1

LM

109

E BP

LM1

YP YE

ip

i1

Y

i IS

P1

LM

jest rezultatem trzech dostosowań rynkowych, „konsumujących” części tej nadwyżki :

1 - wymiany części nadwyżki walutowej na pieniądz krajowy ;

Zniwelowanie nadwyżki BP

2 - odpływu części obcych kapitałów ze względu na obniżkę stopy procentowej ;3 - wzrostu wydatków na import spowodowanego

wzrostem produkcji.

1

2

3110

BP

LM2

E

c) sytuacja 2( symbolicznie : I = S, L = M, BP 0, BP < 0 )

Skutki dostosowań automatycznych :- brak obcych walut stworzy presję na wzrost kursu, który z założenia ma być niezmienny ;

- system bankowy broniąc kursu musi sprzedać obce waluty, a to spowoduje obniżenie ilości pieniądza krajowego na rynku ;

- otrzymamy restrykcję monetarną ( wymuszoną ! ) i linia LM przesunie się w lewo ;

- stopa procentowa zostanie podwyższona ;- a to po serii znanych skutków przyniesie obniżenie produkcji.

W punkcie E gospodarka otwarta zostanie zrównoważona.

i IS LM

P2

Y

111

112

Zniwelowanie deficytu BP jest rezultatem trzech dostosowań

rynkowych :

- sprzedaż obcych walut za pieniądz krajowy ;

- napływ obcych kapitałów wobec wzrostu stopy procentowej ;

- ograniczenie wydatków na import ze względu na obniżenie

produkcji.

Rezultaty ostateczne

to obniżenie produkcji i wzrost stopy procentowej - a więc

„ochłodzenie” gospodarki, oczywisty skutek ujemnego BP .

113

2. Polityka ekonomiczna w gospodarce otwartej

Założenia :

- pozostają ogólne dotyczące IS – LM ( tj.: okres krótki, ceny stałe, produkcja elastycznie podąża za popytem ) ;

- pozostają specyficzne dotyczące BP ( tj.: kraj mały, kurs walutowy stały, mobilność obrotów stała, eksport i import autonomiczny również stałe ) .

- założenia analityczne :

- w punkcie wyjściowym jest równowaga trzech rynków ;

- ale według zgodnej oceny rządu i banku centralnego

poziom produkcji jest za wysoki, grozi kryzysem .

Trzeba zastosować politykę restrykcyjną, żeby „ochłodzić” gospodarkę .

a) restrykcja fiskalna Punkt wyjścia :

wysoka

równowaga

1 - restrykcja fiskalna oznacza zmniejszenie popytu rządowego ( D G < 0 ) ;

2 – po obniżeniu popytu nastąpi obniżenie produkcji, tzn. linia IS0 przesuwa się w lewo do IS1 ;

IS1

E1

3 - a punkt równowagi rynku towarowego i pieniężnego przesuwa się do E1 ;

4 - deficyt BP w punkcie E1 wymusi obronę kursu walutowego czyli spowoduje sprzedaż walut obcych przez system bankowy, co zmniejszy podaż pieniądza krajowego ;

5 - nastąpi wymuszona restrykcja monetarna

i LM0 przesunie się w lewo, do LM1 ;

LM1

6 - wobec obniżenia podaży pieniądza krajowego wzrośnie stopa procentowa ;

7 - a w konsekwencji nastąpi zmniejszenie produkcji

8 - i gospodarka znajdzie się w punkcie E2 .

YY0

i0

i IS0LM0

BPE0E2

114

MakroEG

Wyniki analizy mówią, że po przejściu E0 E1 E2 w gospodarce nastąpi ostatecznie :

- obniżenie produkcji ;

IS1

E1

LM1

YY0

i0

i IS0LM0

BPE0E2

- obniżenie stopy procentowej ;- stabilna równowaga w E2

( tj. w punkcie przecięcia trzech linii równowagi ).

Wniosek :

polityka fiskalna w gospodarce otwartej jest skuteczna, restrykcja doprowadziła do pożądanego przez rząd

obniżenia produkcji- przy stabilnym kursie walutowym („bronionym” przez BC ) !

115

b) restrykcja monetarna

1 - restrykcja monetarna to zmniejszenie podaży pieniądza ( D M < 0 ) ;

2 - linia LM0 przesuwa się do LM1 (w lewo), następuje wzrost stopy procentowej i obniża się produkcja ;

LM1

E1

3 - interpretacja punktu E1 - stan trzech rynków ;4 - jak dotąd restrykcja monetarna jest skuteczna ( obniżyła się produkcja ) , ale w E1 mamy nadwyżkę BP ;

5 – broniąc kursu bank skupi nadwyżki walutowe, nastąpi wypływ pieniądza krajowego na rynek ;

6 - przesunie to linię LM1 w prawo ( wymuszona ekspansja monetarna ) ;

7 - nastąpi obniżenie stopy procentowej ;

8 - oraz wzrost produkcji ;9 - gospodarka znajdzie się ponownie w punkcie E0 !!!Polityka monetarna przy stałym kursie walutowym jest nieskuteczna, po restrykcji produkcja nie ulega zmianie.

i

Y0

i0

Y

E0

IS0LM0

BP

Punkt wyjścia :

wysoka

równowaga

n

116

Mamy wolnorynkowe otwarcie gospodarki i wymienialność waluty

przy administracyjnym usztywnieniu warunków tej wymiany.

Obrona stabilności kursu walutowego spowodowała, że po świadomej restrykcji nastąpiła wymuszona ekspansja.

Przykład to skrajność - skuteczność została zredukowana

do zera !

Wniosek ogólny powinien mówić, że obrona kursu walutowego

obniża skuteczność polityki monetarnej

- niekoniecznie do zera.

Natomiast płynny kurs walutowy

zmieni skuteczność

polityki monetarnej, a także polityki fiskalnej.

117

118

Wzrost kursu nie tylko zmieni wartość eksportu i importu, lecz również wpłynie na ich rozmiary.

1. Skutki zmian kursu walutowego

Po wzroście kursu eksport staje się tańszy dla zagranicznychnabywców. Rośnie więc popyt eksportowy. Import staje siędroższy dla krajowych nabywców - obniża się popyt importowy. Po obu takich zmianach rośnie nadwyżka X, czyli rośnie popytogólny - linia IS przesuwa się w prawo !

Na rynku pieniężnym wzrost kursu zachęci posiadaczy obcychwalut do ich sprzedaży. Do systemu bankowego wpłyną obcepieniądze, a wypłynie pieniądz krajowy. Zwiększy się podażpieniądza ( jak przy ekspansji monetarnej ), a więc linia LMrównież przesunie się w prawo !

Część II - Równowaga w gospodarce otwartej - świat płynnego kursu walutowego

Z analiz linii BP wiemy, że zmiany kursu walutowego przesuwają ją równolegle w lewo lub w prawo. A linie IS i LM ?

Skutkiem wzrostu kursu walutowego ( tj. osłabienia waluty krajowej )

jest ożywienie gospodarcze ( wzrost produkcji i obniżka stopy procentowej ).

BP0

LM0IS0

Y

i

E0

i0

Y0

IS1 LM1

E1

BP1

- ceny krajowe ulegną zmianie ( wzrosną po wzroście kursu walutowego, co najmniej stosownie do podrożenia tzw. wsadu importowego ) ;

- na zmiany naszego kursu i naszych obrotów towarowych i kapitałowych zareagują partnerzy zagraniczni

( by na tych zmianach nie stracić ).

trzy rynki IS w prawo LM w prawo BP w prawo

Jednak tylko krótkookresowe, ponieważ :

Wzrost kursu walutowego przemieści wszystkie trzy powiązane linie równowagi w prawo .

119

IS2

LM2

BP2

E2

Analogicznie - Wzmocnienie waluty krajowej czyli

obniżka kursu przesunie trzy związane linie w lewo.

BP0

LM0IS0

Y

i

E0i0

Y0

Nastąpi wzrost stopy procentowej i obniżenie produkcji.

120

Podsumowanie W warunkach płynnego kursu walutowego automatyczne zrównoważenie gospodarki otwartej następuje poprzez :- zmiany produkcji ( np. wzrost produkcji wymagający wzrostu wydatków na import - efektem jest redukcja nadwyżki BP );- zmiany stopy procentowej ( np. obniżenie stopy w wyniku wymiany nadwyżek walut na pieniądz krajowy - efektem jest redukcja nadwyżki BP w wyniku „ucieczki” kapitału obcego );- zmiany kursu walutowego, prowadzące do zmian wartości eksportu i importu oraz zmian volumenu obrotów z zagranicą .

Graficzną interpretacją takich zmian są równoległe przesunięcia funkcji BP, a także IS i LM :

- w prawo po wzroście kursu ( tj. po osłabieniu pieniądza krajowego );

- w lewo po obniżeniu kursu ( tj. po wzmocnieniu pieniądza krajowego).

121

122

Stabilny kurs walutowy ma wiele zalet – zarówno wewnątrz

gospodarki, jak i w jej stosunkach z zagranicą.

Jego utrzymanie może być ważne dla gospodarki.

Skuteczność polityki monetarnej w warunkach sztywnego

kursu można podnieść, jeśli bank centralny przeprowadzi

specyficzną operację na „otwartym rynku”.

2. Zanim nastąpi zmiana kursu

W warunkach sztywnego kursu walutowego polityka fiskalna

była skuteczna, natomiast polityka monetarna okazała się

nieskuteczna – lub mało skuteczna, ponieważ obrona

kursu prowadziła do zmian podaży pieniądza,

wymuszonych i przeciwnie skierowanych.

Polityka ekonomiczna

123

- restrykcja monetarna doprowadziła do obniżenia produkcji i do wzrostu stopy procentowej ;

- obniżył się więc import, a także napłynęły obce kapitały ;- pojawiła się więc nadwyżka BP, a wraz z nią presja na

zmianę kursu walutowego ;- broniąc stabilności kursu BC musiał skupić tę nadwyżkę ;

- wpuszczona do obiegu dodatkowa podaż pieniądza krajowego podziałała jak ekspansja monetarna i zredukowała skuteczność uprzedniej restrykcji .

Ale można zatrzymać pieniądz krajowy w systemie bankowym sprzedając atrakcyjne elementy agregatu B ( np. wysoko oprocentowane bony skarbowe )

i nie dopuścić do wzrostu podaży pieniądza !

To tzw. polityka sterylizacji, krótkookresowo podnosząca skuteczność polityki monetarnej.

Przykład :

3. Polityka monetarna przy płynnym kursie

- na przykładzie restrykcji

Restrykcja przesunie linię LM w lewo, podniesie stopę procentową i obniży produkcję do Y1

Przy płynnym kursie walutowym nadwyżka BP doprowadzi do wzmocnienia waluty krajowej i cały układ trzech powiązanych funkcji przesunie się w lewo ( jak wiemy z poprzednich analiz ) .

IS1 LM1

E1

BP1

Y1

Powstanie jednak nadwyżka BP ( punkt E1 ) .Jeśli BC broniąc stabilności kursu walutowego skupi nadwyżkę, nastąpi wypływ pieniądza krajowego i linia LM przesunie się w prawo redukując skuteczność restrykcji monetarnej.

Równowaga ustali się w punkcie E2 ,

E2

a produkcja obniży się do Y2 .

Y2

Płynny kurs walutowyzwiększa skutecznośćpolityki monetarnej.

Ostatecznym efektem restrykcji monetarnej będzie przesunięcie

E0 do E2 .

LM2

i

Y

IS0

LM0

BP0

E0

Y0

124

( na przykładzie restrykcji )

IS1

E1

Y1

IS2 LM1

BP1

E2

Y2

Restrykcja fiskalna ( D G < 0 ) przesunie IS w lewo do IS1 .Restrykcja jest skuteczna, produkcja obniża się do Y1.Ale w E1 jest deficyt BP, wzrośnie więc kurs walutowy,co przesunie trzy powiązane linie w prawo ! Równowaga ustali się w E2 , przy produkcji Y2 .Ostatecznym skutkiem będzie obniżenie produkcji tylko do Y2 .

Przy wysokiej mobilności ( BP bliska poziomu )

płynny kurs obniża skuteczność polityki fiskalnej !

n.b. analogiczna analiza przy niskiej mobilności prowadzi

do innego wniosku - zob. podręcznik, punkt 5.6.

4. Polityka fiskalna przy płynnym kursie

Y

i IS0

LM0

BP0

E0

Y0

125

YY0

i0

i IS0LM0

BP0

E. Pp

Przykład :jaką politykę należy zastosować, by osiągnąć pożądany cel gospodarczy,

tj. by z wyjściowego E doprowadzić do równowagi w punkcie Pp ?

1) W punkcie Pp jest większa produkcja, należy więc zastosować ekspansję fiskalną ( linia IS przesunie się w prawo ).

IS1

LM1

BP1

Zamiast podsumowania ...

2) W punkcie Pp jest więcej pieniądza, należy więc zastosować ekspansję monetarną ( linia LM przesunie się w prawo ).t

3) Linia BP też musi przechodzić przez punkt Pp , należy więc zmienić mobilność (tj. kąt nachylenia)i / lub kurs walutowy (tj. przesunięcie równoległe).

Takie (lub zbliżone) zadanie może pojawić sie na egzaminie,

odpowiadając należy przedstawić podobną interpretację graficzną

oraz poważne, rozbudowane omówienie interpretacji ekonomicznej. 126

127

Pytania :

1. Omów przebieg dostosowań automatycznych,

przywracających równowagę w gospodarce otwartej

o stałych cenach i sztywnym kursie walutowym

– jako punkt wyjścia przyjmij sytuację X (dowolną).

Przedstaw też graficzną interpretację analizy.

2. Omów ( i przedstaw graficznie ) skutki polityki ekspansji

( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ) w gospodarce

otwartej o stałych cenach i sztywnym kursie walutowym.

Jak zmieni się skuteczność tej polityki, gdy wprowadzimy

założenie o jednorazowym niewielkim szoku inflacyjnym ?

128

3. Omów i przedstaw graficznie skutki, jakie nastąpią

na rynku towarowym ( - na rynku pieniężnym ;

- na rynku obrotów z zagranicą ;

- na trzech powiązanych rynkach )

w wyniku wzrostu ( - obniżenia ) kursu walutowego.

4. Porównaj ( też graficznie ) skuteczność polityki ekspansji

( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ) w gospodarce

zamkniętej i w gospodarce otwartej o stałym

( - o płynnym ) kursie walutowym i o wysokiej

( - niskiej ) mobilności wymiany międzynarodowej.

Jak zmieni się skuteczność tej polityki, gdy wprowadzimy

założenie o niewielkim szoku inflacyjnym ?

129

Wykład VIII – Rynek pracy ( część I )

Włączenie rynku pracy do modelu IS – LM – BP następuje

poprzez krótkookresową funkcję produkcji Y = f ( N , K )

1. Cechy rynku pracy ( wybrane )

- uwarunkowania pozaekonomiczne ;

- segmentacja ;

- ograniczona mobilność ;

- ograniczona konkurencja ;

- skłonność do monopolizacji.

130

a ) funkcja popytu na pracę :

W = PC MPN (ND)

ND

N

W

PC

gdzie MPN to krańcowy produkt pracy

Niech g (NS) oznacza funkcjęujmującą indywidualne czynniki określające podaż pracy. Podaż pracy ustabilizuje się,gdy krańcowa g (NS) wyrówna się z płacą realną, tj. W / Pc .

Stąd W = PC g (NS)

b ) funkcja podaży pracy :

Ns

N

W

PC

2. Model rynku pracy

Przesunięcialinii podaży- przykłady

Przesunięcialinii popytu- przykłady

NS

WE

E

ND

NE

Elementy analizy :

Ruch na liniach ND i NS zależy od poziomu płac .

W

PC

N

c) równowaga rynku pracyPopyt na pracę równy podaży pracy ( ND = NS )

czyli po uproszczeniu MPN (ND) = g (NS)Krótkookresowa równowaga (stabilizacja) rynku pracy oznacza :

- WES

- WED

- NE

czyli poziom płac jest opłacalny dla przedsiębiorców( tj. pracownik wytwarza nie mniej, niż kosztuje );czyli poziom płac jest akceptowany przez pracowników( tj. „przykrość pracy” jest nie większa od „przyjemności konsumpcji” ) ;czyli taki poziom zatrudnienia, dzięki któremu wytwarzana jest produkcja, która równoważy rynek towarowy .

131

132

3. Nierównowaga na rynku pracy

Dwa kierunki :

- za duża podaż, niedobór miejsc pracy

- za duży popyt, nadmiar miejsc pracy.

Największym problemem jest bezrobocie .

stopa bezrobocia = bezrobotni

bezrobotni plus pracujący czyli łączne zasoby pracy

Poważne znaczenie mają definicje.

Bez ich jednoznaczności - pole do nieporozumień

i różnorodnych manipulacji.

133

Bezrobotny nie pracuje, ale :- jest do pracy zdolny ( odpowiedni wiek,

odpowiednie cechy fizyczne i psychiczne ) ;- chce pracować, aktywnie poszukuje pracy ;- gotowy jest do podjęcia każdej oferowanej pracy . To są aspekty realne, często dodaje się też aspekt prawny

( rejestracja w odpowiednim urzędzie pracy ) oraz aspekt finansowy ( pobieranie zasiłku dla bezrobotnych ).Konkretne rozwiązania ( przyjęte w danym kraju i w danym

czasie ) mogą być różnorodne, prowadzą więc do innej definicji licznika stopy bezrobocia

( „właściwi” bezrobotni )i jej mianownika ( zasoby pracy, tj. bezrobotni plus pracujący )- a inne definicje to inne wnioski o stopie bezrobocia !

134

- praca dorywcza ;

- pracujący młodociani i staruszkowie ;

- pracujący w rodzinnym gospodarstwie rolnym ;

- prywatni właściciele firm, zwłaszcza wielu firm ;

- praca w tzw. szarej strefie, praca nielegalna ;

- praca za granicą ...

Pracujący - przykładowe problemy definicyjne :

MakroEG

W porównaniach międzynarodowych (wg zaleceń Międzynarodowej Organizacji Pracy i Eurostatu)

należy odejść od krajowych/lokalnych definicji i przepisów-w Polsce to Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL),

prowadzone przez GUS ( co kwartał, 55 tys. mieszkań ). Według BAEL ( w uproszczeniu ) :-pracujący : ( 15 lat i więcej ) w tygodniu poprzedzającym

badanie przepracował zarobkowo przynajmniej 1 godzinę, niezależnie od statusu tej pracy

lub miał pracę, ale jej nie wykonywał ( urlop, choroba itp. ) ;-bezrobotny : ( w wieku 15-74 ) nie pracuje, ale aktywnie szuka pracy zarobkowej i jest gotowy szybko podjąć zaoferowaną pracę ;-pozostali : nie są zaliczani do zasobów pracy

( do ludności aktywnej zawodowo ). Wyniki BAEL są różne od tzw. bezrobocia rejestrowanego, ale: - są porównywalne międzynarodowo, - są realistyczne, - są wolne od manipulacji politycznych. 135

136

Pytania :

1. Wyjaśnij, dlaczego i jakie specyficzne cechy posiada

rynek pracy w porównaniu do innych rynków objętych

modelowaniem typu IS-LM ?

2. Przedstaw ( też graficznie ) wyprowadzenie funkcji popytu /

funkcji podaży / obu linii równowagi na rynku pracy.

137

Wykład IX – Rynek pracy ( część II )

1. Płace a bezrobocie

a ) płace elastyczne

W1

Pracujący to NE ,

bezrobotni to ( NL - NE ) .

Szukają tylko dobrej pracy i płacy. To bezrobocie dobrowolne

( podobnie jak tzw. bezrobocie frykcyjne ).

Przyczyna bezrobocia : za wysokie żądania płacowe.

Natomiast wzrost płac ...

NL

NL to maksymalna podaż pracy.

Nie pracują, bo warunkiem

podjęcia pracy jest zgoda

na obniżkę płac do W1.

W2

W3

W

ND

NS

N

WE

NE

?

LE

T

b) płace nieelastyczne ( za wysokie )

Przyczyny - np. siła ZZ, decyzje państwa o wysokiej n płacy minimalnej

Poziom płac WE równoważy rynek pracy,

ale usztywnienie nastąpiło przy W1 .

W1

N1

WE

W

NE N

NS

ND

Wtedy pracuje N1 , a chce pracować N2 .

Różnica ( N2 - N1 ) to bezrobocie wymuszone : bezrobotni są skłonni podjąć pracę przy tej płacy, ale nie mogą znaleźć pracy.

N2

Przyczyna bezrobocia : wygórowane płace.

BZ

E

138

c) płace nieelastyczne ( za niskie )

Przyczyna - np. silni pracodawcy

W2

N3

WE

W

NE N

NS

ND

N2

Poziom płac WE

równoważy rynek.

Pracuje N2 pracowników.

Ale usztywnienie nastąpiło przy W2 .

A przedsiębiorcy chcą zatrudnić N3 . Różnica ( N3 – N2 )

to nadwyżka miejsc pracy, z reguły krótkookresowa .

Przyczyna nierównowagi : zaniżone płace.

E

C D

139

2. Podaż pracy a bezrobocie

a) ograniczenie podaży pracy

Przyczyna - np. jakakolwiek dyskryminacja na rynku pracy

Zmniejszenie podaży pracy ( tj. NS w lewo ),

Przy płacach W1 chce pracować N2 osób,

W1

N2N1

NS 1

WE

W

NE N

NS 0

ND

podnosi płace do W1

i ogranicza zatrudnienie do N1 .

lecz pracuje tylko N1 . Różnica ( N2 – N1 ) to bezrobocie wymuszone. Przyczyna : j.w.

ZC

E

140

b) wzrost podaży pracy

( np. wyż demograficzny, skrócenie obowiązku szkolnego n czy wojskowego )

Jeśli płace nie zmienią się, będzie bezrobocie wymuszone równe ( N1 - NE ) .

Zwiększenie podaży pracy przesuwa NS w prawo.

W1

N2 N1

NS 1

WE

W

N

ND

NE

NS 0

Jeśli płace obniżą się do W1,

zatrudnienie wzrośnie do N2 .

Część dodatkowej podaży pracy uzyska zatrudnienie, a bezrobocie wyniesie tylko ( N1 - N2 ) .

Przyczyny : wzrost podaży pracy + usztywnienie płac.

D

CPrzy płacach WE chce

pracować N1 osób.

E

141

3. Popyt na pracę a bezrobocie

a) obniżenie popytu

np. skutek obniżenia popytu na towary

będzie bezrobocie wymuszone równe ( NE - N2 ) .

Obniżenie popytu przesuwa

linię ND w lewo.

W1

N1

ND1

N2

WE

W

NE N

NS

ND0

Jeśli płace obniżą się do W1 , to zatrudnienie

spadnie do N1 ,a bezrobocie wyniesie

( NE - N1 ) .

Przyczyny : recesja + sztywne płace.

K

Jeśli płace nie ulegną obniżce,

Z E

142

b) wzrost popytu na pracę

np. skutek wzrostu popytu na towary

Wzrost popytuprzesuwa

linię ND w prawo.

W1

N1

ND1

WE

W

NE N

NSND0

Pracodawcy chcą wzrostu zatrudnienia do N1 ,

ale warunkiem jest wzrost płac do W1 .

Dopóki nie spełnią tego warunku, będzie nadwyżka miejsc pracy równa ( N1 - NE ) .

Przyczyna nierównowagi : ożywienie gospodarki.

A E

143

4. Związki zawodowe a bezrobocie

ZZ walczą o pracę i płacę swoich członków,

lecz również mają uprawnienia znacznie szersze,

np. negocjują płacowe umowy zbiorowe

i mają wpływ na kształt przepisów prawa pracy ;

współdecydują więc

o warunkach pracy i płacy wszystkich

zatrudnionych !

144

WE

W

NE N

NS

ND

1 – ZZ powodują wprowadze-nie pakietu dodatkowych świadczeń pozapłacowych (np. bony świąteczne, wczasy) 2 – pracodawcy traktują to jako wzrost kosztów pracy

E

W1

3 – również dla pracowników pakiet oznacza wzrost „płac”4 – w rezultacie linia NS

przesuwa się w górę do NS1

NS1

5 – praca wyraźnie drożeje, nowy punkt równowagi to E1

E1

6 – najsłabsi przedsiębiorcy / pracodawcy zbankrutują lub zwolnią część pracowników pod groźbą bankructwa7 – zatrudnienie obniży się do N1

N1

8 – pozornie „pro-pracownicza” akcja ZZ stworzy bezrobocie !

Przykład :

145

Inna „pro-społeczna” akcja ZZ to powodowanie zapisów

ustawowych określających minima kwalifikacyjne

( np. egzaminy „korporacyjne” ), warunkujące przyjęcie do

pracy na konkretnym stanowisku.

Skutkiem makroekonomicznym jest sztuczne ograniczenie

podaży pracy .

WE

W

NE N

NS 0

ND

Zmniejszenie podaży

pracy przesuwa NS

w lewo do NS1

NS 1

E

E1

i ogranicza zatrudnienie do N1 .

N1

„Pro-społeczna” akcja ZZ spowodowała bezrobocie.146

147

5. Rynek pracy a inflacja

Uchylamy założenie : ceny = const.,

ale nie chodzi o tzw. giętkość cen

( elastyczność zależną od gry popytu i podaży ),

lecz o powszechne w praktyce zjawisko inflacji

( tj. PC > 1 ) .

a ) zmiana założeń

148

Pozostajemy przy analizie okresu krótkiego, więc uwzględniamy tylko tzw. szoki inflacyjne :

- kosztowy ( wzrost kosztów „pcha” ceny w górę ) ;

- dochodowy ( wzrost popytu „ciągnie” ceny w górę ) .

Inflacja, zwłaszcza wysoka, ma wiele negatywnych skutków gospodarczych, m.in. :

- zniechęca do podejmowania inwestycji , co zwiększa bezrobocie ;

- wywołuje szum informacyjny i wypacza każdy rachunek ekonomiczny ;

- powoduje przypadkową redystrybucję dochodów.

Teraz chodzi jednak tylko o jej związki z rynkiem pracy.

149

pracownicy widzą inflację jako wzrost cen

artykułów konsumpcyjnych

czyli wzrost kosztów utrzymania

i spadek realnych wynagrodzeń ;

- naturalną reakcją jest żądanie wzrostu płac nominalnych ;

- jeśli nacisk jest odpowiednio silny ( ze strajkami włącznie ),

płace rosną.

b ) postrzeganie inflacji

Strona podażowa :

150

przedsiębiorcy postrzegają inflację jako wzrost cen

m.in. na towary przez siebie wytwarzane ;

- a więc odczytują to jako sygnał o rosnącym popycie.

W odpowiedzi należy zwiększyć produkcję

- warunkiem jest wzrost zatrudnienia,

a on zależy głównie od wzrostu płac.

Płace więc rosną.

Strona popytowa :

W praktyce płace mogą rosnąć równocześnie z obu powodów,

więc rosną dochody i popyt, a także koszty produkcji.

Taki wzrost „ciągnie i popycha” ceny w górę

( inflacja dochodowa i kosztowa ).

W gospodarce rozkręca się spirala inflacyjna

( wzrost płac, wzrost cen, wzrost płac ...) .

Sytuacja może stać się groźna ( hiperinflacja ! ).

Jedynym prawdziwym wyjściem jest

ilościowy wzrost produkcji ( wzrost jej volumenu ! ).

Możliwe są jednak różne przypadki.

Całość rynku :

151

152

Przypadek I

- przedsiębiorcy postrzegają wzrost cen jako wzrost popytu, chcą wzrostu produkcji, muszą zwiększyć zatrudnienie, warunkiem jest wzrost płac ;

- o wzroście płac decydują wyłącznie przedsiębiorcy,to przypadek dyktatu pracodawców ;

- pracownicy albo nie dostrzegają inflacji,- albo nie mają siły do skutecznych żądań płacowych ; - skutki : wzrost płac, wzrost zatrudnienia,

wzrost produkcji, likwidacja przyczyn inflacji.

6. Analizy

N1

N0 N1

FP

N

YY1Y0

W1

ND1

N0

W0

W

N

NSND0

E0

E1

E0

E1

153

Przypadek II

- pracownicy postrzegają inflację jako spadek płac realnych, skutecznie żądają podwyżki płac ;

- przedsiębiorcy są słabi, o płacach decydują pracobiorcy, to przypadek dyktatu pracowniczego ;

- wymuszony wzrost płac przesuwa w górę linię podaży pracy, reakcją producentów jest zmniejszenie zatrudnienia i produkcji ;

- zmniejszenie produkcji napędza inflację, wygrana pracowników jest pozorna ( iluzja pieniężna ).

154

N1

Y1

W1

NS1

N0

W0

W

N

NS0

ND

N1

E0

E1

FP

N

Y

N0

Y0

E0

E1

155

Przypadek III

- równe siły obu stron rynku pracy, obie przyczyny powodują wzrost płac ;

- linia popytu idzie w górę, linia podaży też ;

- ani zatrudnienie, ani produkcja nie ulegają zmianie ;

- obniża się tylko wartość pieniądza ;- to kompromis, który niczego nie rozwiązuje.

Jest to tzw. przypadek klasyczny.

156

W1

NS1ND1

Y0 = Y1

FP

NN0 = N1

Y

W0

W

N

NS0

ND0

N0

DY = 0 !

E1

E0

157

158

Przypadek IV

To ogólny przypadek keynesowski,

łagodniejszy od przypadku I ( ekstremalnego ) .

Na rynku pracy decydują przedsiębiorcy,

oni lepiej znają gospodarkę i rozumieją inflację,

oni decydują o wzroście płac,

ale pracownicy też coś wywalczą !

Obie linie zmieniają położenie ( „popyt bardziej” ) ,

rosną płace, zatrudnienie i produkcja,

a przyczyna inflacji jest stopniowo likwidowana.

W1

NS1ND1

N1

N1

Y1

Czy jest inne wyjście z inflacji ?

Tak, ale długookresowe.

Chodzi o zmianę FP - czyli wzrost

wydajności pracy ( relacja Y/N )

dzięki inwestycjom i postępowi

technicznemu. Wtedy wychodzeniu

z inflacji może towarzyszyć wzrost płac realnych

( gdy wydajność rośnie

szybciej niż płace ).

W0

W

N

NS0

ND0

N0

FP

N

Y

N0

Y0

E1

159

160

Pytania :

1. Omów ( i przedstaw graficznie ) sytuacje nierównowagi

na rynku pracy, jakie mogą wystąpić przy płacach

elastycznych / przy płacach nieelastycznych za wysokich / za niskich.

2. Omów ( i przedstaw graficznie ) wpływ wzrostu / spadku podaży pracy / popytu na pracę na sytuacje nierównowagi na rynku pracy.

3. Rynek pracy w warunkach inflacji – przedstaw przypadek I / II / III / IV .

161

Wykład X - Kompleksowy model

krótkookresowej

równowagi makroekonomicznej

Ujęcie graficzne :

do modelu gospodarki otwartej IS – LM - BP

dodajemy model rynku pracy ( SR )

za pośrednictwem krótkookresowej funkcji produkcji ( Fp )

i powstaje kompleksowy model IS – LM – BP – SR .

1. Konstrukcja modelu

162

Y - produkcja ( dochód ) ;

i - stopa procentowa ;

N - zatrudnienie ;

W - płace .

Algebraiczna postać modelu to układ 6 równań

definiujących funkcje równowagi 4 uwzględnionych rynków

( tj. : funkcje IS, LM, BP, ND, NS oraz Fp ).

Cztery główne zmienne modelu to najważniejsze agregaty makroekonomiczne :

Rozwiązanie modelu to wyznaczenie takich wartości

powyższych zmiennych, przy których cztery powiązane rynki

są zrównoważone.

163

Do liczbowego rozwiązania modelu niezbędna jest znajomość wszystkich występujących w nim parametrów

( np. , , , k , m , a ) ,

Bez znajomości tych wielkości możemy zbudować tylko „typowy” szkic graficzny.

Znajomość tych wielkości to też warunek graficznie poprawnej lokalizacji linii równowagi w układzie współrzędnych,

określenia kątów ich nachylenia i współrzędnych punktów przecięcia,

- to znaczy określenia takiego położenia punktów wyróżnionych w analizach ( tj. E , P i Pp ) ,

które odpowiada realiom ekonomicznym ( przy uwzględnieniu koniecznych uproszczeń wynikających z założeń idealizacyjnych modelu ).

( np. C , I , G , M , Exp , Imp ) .

a także wielkości autonomicznych

Y

i IS LM

BPE1

YE

A

iE

N

Fp

E2

NE

BC

W

Pc

ND

E3

NS

W (E)Pc

Kompleksowy model krótkookresowejrównowagi makroekonomicznej

164

165

2. Możliwości wykorzystania modelu

Bez poznania wartości liczbowej

wszystkich składników wszystkich funkcji równowagi

musimy pozostać przy analizach tylko graficznych.

Dają one odpowiedź :

- co do logiki przebiegu dostosowań automatycznych ;

- co do kierunku reakcji gospodarki na pociągnięcia

polityki ekonomicznej ;

- ale nie co do siły ( wartości numerycznej ) tych zmian .

Uwagi wstępne :

Do rozumienia gospodarki to wystarcza,do prowadzenia polityki gospodarczej - nie !

166

Działanie modelu :

Trzy współzależne rynki wyznaczają poziom stopy procentowej i

poziom produkcji, równoważące podaż z popytem.

Funkcja produkcji określa poziom zatrudnienia,

niezbędny do uzyskania tej produkcji.A rynek pracy decyduje o poziomie płac, jaki zapewni

takie zatrudnienie.

Otrzymujemy gospodarkę zrównoważoną

– na wszystkich rozpatrywanych rynkach !Poruszając się w modelu zgodnie z ruchem wskazówek zegara

możemy badać powiązane dostosowania automatyczne

przebiegające na różnych rynkach ( od IS do SR ) .

Model pozwala opisać gospodarkę rynkową, zrozumieć jej funkcjonowanie,

przewidywać jej reakcje na bodźce losowe.

ekonomia

opisowa

Model pozwala też badać skutki polityki ekonomicznej( fiskalnej i monetarnej ) - od skutków na rynku towarowym / pieniężnym aż do skutków na rynku pracy.

Czasem jednak to rynek pracy ma znaczenie decydujące. Model umożliwia też taką analizę

( w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara ) .

Zmiany na rynku pracy, dotyczące wzrostu lub obniżenia podaży pracy, popytu na pracę oraz poziomu płac, wynikające z przyczyn ekonomicznych i pozaekono-micznych mogą wymagać zmian polityki gospodarczej.

Model wykazuje, że np. dodatkowa podaż pracy zostanie przez gospodarkę wchłonięta , jeśli nastąpi odpowiednie ożywienie produkcji - np. dzięki ekspansji fiskalnej.

Podobnie inne decyzje ( np. kształtowanie stopy procentowej czy podatkowej bądź politykę HZ ), można dostosować do zmian na rynku pracy.Analizy modelu pozwalają wybrać

politykę ekonomicznąprowadzącą do pożądanych celów.

ekonomianormatywna

167

168

3. Założenia analiz

Założenia ogólne :

- stabilność cen, krótki okres, popytowa elastyczność

produkcji ;

- gospodarka otwarta, a w niej :

- płynny kurs walutowy

- stała, ale wysoka mobilność

- założenie o kraju małym .

Założenia analityczne (cząstkowe ) :

- przedstawione zostaną wyłącznie analizy syntetyczne

( a ) dostosowań automatycznych

i ( b ) skutków polityki gospodarczej .

a ) dostosowania automatyczne - synteza

Uwaga ! Linie IS , LM i BP mogą zmienić położenie ( z założenia ceny są stałe, ale kurs walutowy może być płynny ! )

Dostosowania : Punkt wyjścia : dowolne P = E

.P

Y

A

BC

IS LM

BPE

Fp

NS ND N

NE

YE

iE

i

W

Pc

W (E)Pc

- 3 rynki - odpowiednie zmiany i oraz Y ;

- poprzez Fp tłumaczenie na zmiany N i W .

- wędrówka P ku E ;

Równowaga w E .

tj. odpowiedniewartości i,Y,N i W

169

b ) skutki polityki ekonomicznej - synteza

- polityka fiskalna ( D G) zmienia położenie IS (tu : ekspansja) ; - polityka monetarna ( D M) zmienia położenie LM (tu :

restrykcja);- BP nie ulega przesunięciu, gdy kurs jest stabilny ;- ale można zmienić jej kąt nachylenia ( inne ma ) ; - w efekcie zmiany i oraz Y przesuwają E ku Pp ,

. Pp

Punkt wyjścia : równowaga,

ale problem Pp

Y

A

BC

IS LM

BPE

Fp

NS ND N

NE

YE

iE

i

W

Pc

W (E)Pc

- a poprzez Fp tłumaczone są na zmiany N i W . Nowa równowaga w Pp.

( jaką politykę gospodarczą należy zastosować,by osiągnąć równowagę w pożądanym miejscu Pp ? )

b

170

171

Jeśli dopuścimy inflacyjną zmianę cen :

- dodatkowe ruchy IS, LM i BP ( inflacyjna zmiana

wartości dochodów i popytu, pieniądza i kursu walutowego ) ;

- praktycznie - dostosowania ilościowe zostaną zmienione

( osłabione lub wzmocnione ) przez możliwe dostosowania

cenowe ( np. zmiana cen jako możliwy skutek polityki

fiskalnej / dodatkowego popytu lub polityki monetarnej /

dodatkowej podaży pieniądza ) ;

- czyli zmieni się też skuteczność polityki ekonomicznej

( na + lub na - ) .

172

Pytania :

1. Posługując się kompleksowym modelem krótkookresowej

równowagi makroekonomicznej omów ( i przedstaw

graficznie ) automatyczne dostosowania, jakie zachodzić

będą na 4 powiązanych rynkach w gospodarce otwartej

o stałych cenach i stałym ( - płynnym ) kursie walutowym

- przyjmij Pi jako punkt wyjścia .

Jakim zmianom ulegną dostosowania rynkowe,

gdy w gospodarce wystąpi jednorazowy niewielki szok

inflacyjny ?

173

2. Posługując się kompleksowym modelem krótkookresowej

równowagi makroekonomicznej omów ( i przedstaw

graficznie ) skutki polityki ekspansji ( - restrykcji )

fiskalnej ( - monetarnej ) w gospodarce otwartej o stałych

cenach i stałym ( - płynnym ) kursie walutowym,

jakie nastąpią na 4 powiązanych rynkach.

Jaką politykę ekonomiczną należy zastosować,

by gospodarka osiągnęła pożądany punkt Pp ?

Jakim zmianom ulegnie skuteczność tej polityki

ekonomicznej, gdy w gospodarce wystąpi jednorazowy

niewielki szok inflacyjny ?

174

3. Posługując się kompleksowym modelem krótkookresowej

równowagi makroekonomicznej omów ( i przedstaw

graficznie ) politykę ekonomiczną, jaką może zastosować

rząd ( - bank centralny ), by doprowadzić do wchłonięcia

przez gospodarkę dodatkowej podaży pracy,

zwiększonej w wyniku wyżu demograficznego

( - do praktycznej realizacji politycznie motywowanej

decyzji o zwiększeniu przeciętnych płac ).

Załóż, że jest to gospodarka otwarta o stałych

cenach i stałym ( - płynnym ) kursie walutowym.

Analizę przeprowadź na wszystkich 4 powiązanych rynkach.

175

1. Pomiar dynamiki gospodarczej

W okresie długim zmienia się popyt ( AD ) i produkcja ( AS )- czyli ogólna aktywność ekonomiczna

( dochód, zatrudnienie, inwestycje, spożycie itd. ) .

- brutto czy netto ?- ceny bieżące czy inne ?- co ze zmianą liczby ludności ?- co ze zmianą struktury i jakości produkcji ?- co z porównywalnością w przestrzeni

( międzynarodową ) ?

Syntetyczny miernik rocznych efektów tych zmian to produkt krajowy :

Wykład XI – Cykl koniunkturalny

- itd., np. zmiany terytorialne

176

Wady :- tylko roczny efekt procesu produkcji, a nie nagromadzony

poziom majątku produkcyjnego i dobrobytu społecznego ;- wymierne efekty produkcji, a nie jakość życia

( np. czas wolny, środowisko przyrodnicze ) ;- tylko towarowa produkcja rejestrowana,

brak gospodarki naturalnej i szarej strefy ;- brak uwzględnienia sposobu podziału

( zagadnień sprawiedliwości społecznej ) ;- trudne przeliczenie na obcą walutę ( kurs ? , złoto ?,

waluta głównego partnera ?, siła nabywcza ? ) ;- problemy z cenami porównywalnymi ( stałymi ) ; - itd.

Ale brak lepszego miernika !

Rozwiązanie umowne : realny produkt krajowy brutto

per capita w USD .

177

wahania przypadkowe- przyczyny wewnętrzne ( np. klęski żywiołowe ) ;- przyczyny zewnętrzne ( wpływ otoczenia ) .

Usunięcie trudne, rozumowanie na zasadzie :

co by było, gdyby nie było ...

1

2 wahania sezonowe- przyczyny przyrodnicze ( np. produkcja rolna ) ;- przyczyny „kalendarzowe” ( np. turystyka ) ;

Usunięcie trudne ...

2. Rodzaje dynamiki gospodarczej

178

Po oczyszczeniu z wahań przypadkowych i sezonowych widać regularność zmian, okresy ekspansji i recesji.

3 cykl koniunkturalny- periodyczne fluktuacje całej aktywności ekonomicznej,

okresy przyspieszenia i zwolnienia ;- powtórki nie są identyczne, różne interpretacje ;- zniekształcenia jako skutki interwencji państwa

( polityki antycyklicznej ) ;- podobieństwa nie tylko objawów, lecz mechanizmów,

przyczyn.

trend rozwojowy gospodarki- dominująca tendencja długookresowa

( wzrost, stagnacja, regres ) ;- widoczna po oczyszczeniu z wahań koniunkturalnych.

4

179

3. Klasyfikacja teorii cyklu

I kryterium – opis przebiegu cyklu ( jaki jest ? )

np. 4 fazy : ożywienie, rozkwit, recesja, depresja ;

3 fazy : ożywienie, stabilizacja, kryzys ;

2 fazy : przemienne okresy ożywienia i recesji .

II kryterium – mechanizm wystąpienia cyklu, jego przyczyny, tj. nie tylko jaki jest ?, lecz też dlaczego jest ?

Koncepcje egzogeniczne ( pozaekonomiczne )

oraz koncepcje endogeniczne ( ekonomiczne ) :

- głównie przyczyny inwestycyjne

i związane z drugim czynnikiem produkcji – pracą

III kryterium – teoretyczna podstawa teorii cyklu

- tyle teorii cyklu, ile szkół myśli ekonomicznej

180

Ujęcie współczesne :

- najistotniejsze są dwa punkty zwrotne i przyczyny zmian

Pełny cykl

Pełny cykl

G – górny punkt zwrotny

D – dolny punkt zwrotny

G

D

D

G

t

PKB

Ujęcie 2-fazowe - ożywienie i recesja

181

4. Model Kaldora

Założenia keynesowskie, model oparty na relacji

pomiędzy inwestycjami a oszczędnościami.

W długim okresie

oszczędności

są nie stałą,

lecz rosnącą

funkcją dochodu.

Y

SI

Y

Inwestycje są rosnącą

funkcją dochodu,

ale ten wzrost

jest zmienny !

Model Kaldora to nałożenie obu funkcji :

Interpretacja punktów i obszarów pomiędzy nimi :

A, B, C.

I

B

A

C

I

Y

S ,S

gdy I < S – produkcja malejegdy I > S – produkcja rośnie

I = S - równowaga

Równowaga krótkookresowa

stabilna stabilnaniestabilna

182

- obniży się skłonność do oszczędzania i krzywa S przesunie się w dół, do S1 ;

- wzrośnie skłonność do inwestycji i krzywa I przesunie się w górę, do I1 ;

A

B

CI

S

I1

S1

Po kilkuletniej równowadze o niskiej produkcji i dochodach ( A ):

- w dolnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać .

Punkty A i B będą się zbliżać do siebie, potem zleją się w jeden punkt ,

A = B

potem „znikną”.

183

- obniży się skłonność do oszczędzania i krzywa S przesunie się w dół, do S1 ;

- wzrośnie skłonność do inwestycji i krzywa I przesunie się w górę, do I1 ;

A

B

CI

S

I1

S1

Po kilkuletniej równowadze o niskiej produkcji i dochodach ( A ):

- w dolnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać .

Punkty A i B będą się zbliżać do siebie, potem zleją się w jeden punkt , potem „znikną”.

Pozostanie punkt C jako jedyny punkt przecięcia .

C

Skutek ?

gdy I < S – produkcja malejegdy I > S – produkcja rośnie

To ożywienie gospodarcze ( skok produkcji z A do C ).184

Natomiast po kilkuletniej równowadze o wysokiej produkcji ( C ) :- obniży się skłonność do inwestycji i krzywa I przesunie się w dół, do I2 ;- wzrośnie skłonność do oszczędzania i krzywa S przesunie się w górę, do S2 ;- w górnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać .

A

B

CI

SI2

S2

B = C

Punkty B i C będą się zbliżać do siebie, potem zleją się w jeden,

potem „znikną”.

185

Natomiast po kilkuletniej równowadze o wysokiej produkcji ( C ) :- obniży się skłonność do inwestycji i krzywa I przesunie się w dół, do I2 ;- wzrośnie skłonność do oszczędzania i krzywa S przesunie się w górę, do S2 ;- w górnej części wykresu krzywe będą się rozsuwać .

Punkty B i C będą się zbliżać do siebie, potem zleją się w jeden,

A

B

CI

SI2

S2

potem „znikną”. Punkt A będzie jedynym punktem przecięcia.

A

Skutek ?

gdy I < S – produkcja malejegdy I > S – produkcja rośnie

Faza recesji gospodarczej (skok z C do A).

W efekcie otrzymujemy model cyklu koniunkturalnego .186

187

Pytania :

1. Omów podstawowe problemy związane z wykorzystaniem

PKB do pomiaru dynamiki gospodarczej.

2. Wykorzystując model Kaldora omów ( i przedstaw graficznie )

mechanizm przejścia gospodarki do fazy ożywienia

( - recesji ).

188

1. Istota teorii wzrostu gospodarczego

- przedmiot : długookresowa dynamika gospodarcza- metoda :

- obserwacja danych i ich „oczyszczenie” z wahań ;

- wykrycie zależności ( funkcja produkcji ) ;

- formuła tempa wzrostu produkcji ( r = ? ).- cel :

- zbadanie, poznanie, wyjaśnienie, przewidywanie procesu wzrostu ( ekonomia opisowa ) ;

- dostarczenie podstaw długookresowej polityki

gospodarczej, symulacja, określenie warunków

działania i skutków poszczególnych instrumentów

polityki ekonomicznej ( ekonomia normatywna ) .

Wykład XII – Teorie wzrostu gospodarczego

189

2. Klasyfikacja teorii wzrostu

Kryterium I : główny czynnik wzrostu ( ekonomia opisowa ) - waga rolnictwa i zasobów naturalnych ;- waga pracy ;- waga kapitału ;- waga inwestycji ;- waga nauki i postępu technicznego ; - waga informacji i regulacji ;- waga kapitału ludzkiego.

Kryterium III : baza teoretyczna

Kryterium II : tempo postulowanego wzrostu ( ekonomia normatywna ) - koncepcje wzrostu przyspieszonego ;– koncepcje wzrostu zerowego;

- koncepcje wzrostu zrównoważonego .

- tyle teorii, ile szkół !

190

Współczesne praktyczne problemy wspólne

( przykładowe ) :

- ile inwestować ?

- jak inwestować ?

- gdzie inwestować ?

- jak kształtować relację :

gospodarka - środowisko przyrodnicze ?

- co z problemem własności ?

- jak rozwiązywać konflikty wokół inwestycji publicznych,

dotacji, kredytów ...

191

3. Model Domara

Założenia ( wybrane ) :

- gospodarka jest dwusektorowa ;

- w wyjściowym punkcie analizy jest równowaga ;

- rezerwy czynników produkcji są wykorzystane ( też zasoby pracy ) ;

- wzrost gospodarczy jest funkcją kapitału ( aparatu produkcyjnego ), a ten - funkcją inwestycji ;

- inwestycyjne efekty popytowe i podażowe są natychmiastowe ( brak odroczeń ) ;

- równowaga procesu wzrostu ma miejsce wtedy, gdy dynamika obu efektów jest taka sama.

Efekt popytowy : D AD = D I w

gdzie : w = = 1 - c s

1 1

Przyrost popytu jest funkcją przyrostu inwestycji.

Efekt podażowy : D ZP = I e

gdzie : ZP - zdolności produkcyjne,

e - efektywność inwestycji

Przyrost zdolności produkcyjnych jest funkcją inwestycji.

Równowaga dynamiczna, gdy D AD = D ZP ,

tj. gdy w procesie wzrostu oba efekty są równe.

Wzrost inwestycji jest tożsamy ze wzrostem produkcji

( z założenia brak opóźnień - gdy rośnie popyt, rosną inwestycje, rośnie też sama produkcja ),

Jeśli D I =w I e , to łatwo obliczyć, że = e s

D I I

więc r = e s 192

Wzrost zrównoważony wymaga więc :- pełnego wykorzystania zasobów- stałego przyrostu inwestycji.

Według Domara gospodarka rynkowa nie jest w stanie zapewnić samodzielnie trwałej realizacji tych warunków.

Dla osiągnięcia i utrzymania wzrostu zrównoważonego

interwencja państwa jest konieczna,

by umieścić gospodarkę na tzw. ostrzu noża

- tj. państwowa polityka pro-popytowa i pro-inwestycyjna

jest niezbędna .

Jeśli r e s , to nastąpi przegrzanie lub recesja

czyli wzrost cykliczny, niezrównoważony.193

194

Pytania :

1. Czym zajmują się i do jakich celów służą teorie wzrostu

gospodarczego ? Przedstaw też podstawowe kryteria

ich klasyfikacji.

2. Omów założenia i istotę teorii wzrostu gospodarczego

E. Domara.

3. Posługując się modelem Domara omów skutki sytuacji,

w której r < es ( lub r > es ) .