Tematy i zakres treści nauczania Wiedza o społeczeństwie L ... · Człowiek jako istota...

1

Tematy i zakres treści nauczania

Wiedza o społeczeństwie

(zakres rozszerzony)

dla klasy: 2LO i 3LO

( 3 godziny tygodniowo)

rok szkolny 2014/2015

Moduł – dział -

temat

L.p. Zakres treści Osiągnięcia ucznia

Zakres podstawowy Zakres ponadpodstawowy Lekcja organizacyjna

1a – 1b

- program nauczania - przedmiotowy system nauczania - podstawa programowa

- zna materiał programowy przewidziany do zrealizowania w bieżącym roku szkolnym; - zna przedmiotowy system oceniania; - zna podstawę programową; - zna formę i strukturę egzaminu maturalnego

Socjologia jako nauka społeczna.

2 - badania sondażowe - wywiad - eksperyment - analiza wtórna

– wie, co to jest socjologia i czym się zajmuje; – wymienia i przedstawia metody i techniki badawcze; – charakteryzuje procesy socjologiczne;

– analizuje wyniki badań statystycznych; – uzasadnia krytyczne podejście do badań statystycznych;

Człowiek jako istota społeczna.

3 - uwarunkowania przyrodnicze - czynniki ekonomiczne i kulturowe

– definiuje znaczenie pojęcia istota społeczna, socjalizacja; – omawia potrzeby ludzkie i czynniki mające wpływ na życie społeczne; – dowodzi, że człowiek jest istotą społeczną;

– uzasadnia, że czynniki biologiczne, geograficzne, demograficzne, ekonomiczne i kulturowe mają wpływ na życie społeczne; – uzasadnia, w jaki sposób potrzeby uznania i współzawodnictwa wpływają na życie społeczne;

Socjalizacja i role społeczne.

4 - socjalizacja pierwotna - socjalizacja wtórna - czynniki socjalizacji - stereotypy

– wyjaśnia pojęcie socjalizacji pierwotnej i wtórnej; – omawia czynniki mające wpływ na proces rozwoju człowieka; – charakteryzuje proces przechodzenia z jednej roli do drugiej;

– przeprowadza analizę społeczeństwa jako układu ról społecznych; – interpretuje wybrane role społeczne;

Zbiorowość społeczna.

5 - więzi społeczne - etapy powstawania więzi społecznych - rozwój technologii a stosunki międzyludzkie - zbiorowości społeczne - społeczność lokalna

– wymienia rodzaje więzi społecznych; – omawia etapy powstawania więzi społecznych; – charakteryzuje rolę mediów jako instrumentów pośredniczących w relacji ze światem;

– uzasadnia, jakie zagrożenia niesie za sobą obecność nowoczesnych technologii w życiu codziennym; – analizuje szanse społeczności lokalnych na rozwój wspólnoty; – uzasadnia, jakie fobie XXI wieku niosą za sobą nowoczesne technologie;

2

- wspólnota lokalna Normy społeczne. 6 - typy norm

społecznych - kontrola społeczna i jej formy - dewiacja społeczna - stygmatyzacja społeczna - przyczyny i skutki anomii

– wymienia rodzaje norm społecznych i przejawy kontroli społecznej; – definiuje podstawowe pojęcia: normy społeczne, kontrola społeczna, anomia i stygmatyzacja społeczna; – omawia rodzaje norm społecznych; – określa ich funkcje w życiu społecznym; – opisuje przejawy kontroli społecznej; – wyjaśnia przyczyny przestępczości i dewiacji przy pomocy różnych teorii;

– wyszukuje przykłady stygmatyzacji społecznej; – podaje ich przyczyny i następstwa; – wskazuje okoliczności, które wywołują anomię i określa jej skutki dla społeczeństwa;

Ład społeczny. 7 - pojęcie ładu społecznego - czynniki kształtujące ład społeczny - koncepcje ładu społecznego

– definiuje pojęcie ład społeczny, konsensus, równowaga społeczna; – omawia czynniki kształtujące ład społeczny, prawo, moralność; – charakteryzuje elementy ładu społecznego: współpracę, umiejętność osiągania konsensusu, hierarchię wartości, równowagę społeczną, porządek społeczny;

– ocenia, czy społeczeństwo polskie ma umiejętność osiągania konsensusu; – uzasadnia, którą teorię ładu społecznego uważa za słuszną;

Instytucje społeczne.

8 - pojęcie instytucji społecznej - funkcje i zadania instytucji społecznych - skuteczność funkcjonowania instytucji społecznych - rodzaje instytucji społecznych

– wyjaśnia pojęcie instytucja społeczna; – wymienia rodzaje instytucji społecznych; – określa funkcje instytucji społecznych; – potrafi je omówić; – potrafi uzasadnić, skuteczność działania niektórych instytucji społecznych, np. samorządu uczniowskiego

– uzasadnia, jakie przyczyny wpływają na niski poziom zaufania społecznego do instytucji społecznych; – ocenia wybrane działania instytucji społecznych w Polsce;

Konflikty społeczne i sposoby ich rozwiązywania

9-10 - procesy społeczne - przyczyny konfliktów społecznych - rodzaje konfliktów społecznych - sposoby rozwiązywania konfliktów

– wie, co to jest dezintegracja społeczna i konflikt społeczny; – omawia źródła mechanizmu konfliktów społecznych i ich rodzaje; – podaje sposoby rozwiązywania konfliktów społecznych;

– rozróżnia konflikty wewnętrzne, interpersonalne, wewnątrzgrupowe, międzygrupowe, międzynarodowe, globalne; – przygotowuje regulamin arbitrażu, negocjacji oraz mediacji dotyczących rozwiązywania konfliktów między uczniami a nauczycielem;

3

społecznych Pojęcie i typologia grup społecznych.

11 - cechy grupy społecznej - rodzaje grup społecznych

– wie, co to jest grupa społeczna; – podaje cechy grupy społecznej; – omawia na przykładach różne rodzaje grup i wyjaśnia funkcjonowanie wskazanej grupy; – charakteryzuje wybrane grupy społeczne; – wyszukuje niezbędne informacje z tekstu źródłowego;

– potrafi analizować teksty źródłowe; – wyróżnia rodzaje granic między poszczególnymi grupami; – potrafi prawidłowo sklasyfikować np. klasę do odpowiednich rodzajów grup społecznych i uzasadnić swój wybór;

Grupy odniesienia. 12 - pojęcie grupy odniesienia - podział grup odniesienia

– zna pojęcie grupy odniesienia i rozumie jego znaczenie; – rozróżnia grupy odniesienia porównawczego, normatywnego oraz grupy odniesienia pozytywnego i negatywnego; – wyjaśnia znaczenie grup odniesienia pozytywnego i negatywnego w procesie socjalizacji;

– na podstawie tekstu źródłowego i wiedzy pozaźródłowej podaje i omawia przyczyny poczucia upośledzenia lub uprzywilejowania społecznego; – potrafi scharakteryzować różne grupy odniesienia i uzasadnić swoje stanowisko;

Rodzina jako grupa społeczna.

13-14 - rodzaje rodzin - funkcje rodziny - problemy współczesnej rodziny

– wie, co to jest rodzina; – zna funkcje rodziny; – omawia czynniki mające wpływ na kształtowanie więzi w rodzinie; – rozróżnia rodzaje rodziny: wielopokoleniowe, nuklearne, mono- i poligamiczne; – interesuje się historią własnej rodziny; – charakteryzuje różne modele rodziny i inne formy, jak konkubinat;

– wyszukuje instytucje i organizacje w swoim regionie, które wspierają rodzinę; – podaje sposoby, jak można zapobiegać degradacji rodziny; – analizuje problemy współczesnej rodziny; – przygotowuje projekt badawczy na temat zróżnicowania rodzin w różnych kręgach cywilizacyjnych;

Pojęcie i koncepcje struktury społecznej.

15 - pojęcie społeczeństwa - pojęcie i koncepcje struktury społecznej - elementy struktury społecznej

– zna pojęcia: społeczeństwo, struktura społeczna, klasa, warstwa i podaje ich znaczenie; – wymienia podstawowe elementy struktury społecznej; – omawia koncepcje struktury społecznej;

– charakteryzuje elementy struktury społecznej; – potrafi wskazać, które dobra są dla niego najważniejsze i uzasadnia swój wybór;

Przemiany struktury społeczeństwa polskiego.

16 - struktura demograficzna społeczeństwa polskiego i jej przemiany - struktura zawodowa społeczeństwa polskiego i jej przemiany

– zna strukturę społeczeństwa polskiego; – wie, co to jest klasa średnia; – omawia strukturę demograficzną, zawodową i klasowo-warstwową społeczeństwa polskiego; – charakteryzuje zmiany, jakie zaszły w strukturze społeczeństwa polskiego; – wie, co to jest pauperyzacja;

– określa przyczyny stratyfikacji społecznej; – porównuje skalę nierówności społecznych w Polsce i wybranym państwie; – uzasadnia związek między nierównościami społecznymi a nierównościami szans życiowych;

4

- struktura warstwowa społeczeństwa polskiego i jej przemiany

Ruchliwość społeczna a nierówności szans życiowych.

17-18 - ruchliwość społeczna - nierówności społeczne w Polsce - nierówność szans życiowych w Polsce

– wyjaśnia pojęcie pionowej i poziomej ruchliwości społecznej; – wie, skąd wynikają nierówności społeczne; – wyjaśnia uwarunkowania pionowej i poziomej ruchliwości społecznej; – podaje przykłady awansu i degradacji grup społecznych; – na przykładzie źródeł wskazuje przejawy nierówności społecznych;

– charakteryzuje mechanizm i skutki społecznego wykluczenia i podaje sposoby przeciwdziałania temu zjawisku; – porównuje skalę nierówności społecznych w Polsce i wybranym państwie;

Problemy społeczeństwa polskiego.

19-20 - problem ubóstwa i bezrobocia oraz sposoby ich zwalczania - patologie społeczne i przyczyny ich powstawania - wykluczenie społeczne

– wymienia problemy społeczeństwa polskiego: ubóstwo, bezrobocie; – zna patologie społeczne i wymienia instytucje zajmujące się zwalczaniem patologii społecznych; – wymienia środki służące zwalczaniu bezrobocia; – omawia problemy życia społecznego w Polsce; – przedstawia sytuację młodych ludzi w Polsce; – charakteryzuje problemy społeczeństwa polskiego i patologii społecznych; – wyjaśnia możliwości rozwiązywania problemów społecznych;

– analizuje przyczyny problemów społecznych i powstawania patologii oraz możliwości, jakie daje profilaktyka; – ocenia działalność instytucji, których zadaniem jest przeciwdziałanie problemom i patologiom społecznym;

Drogi zmiany społecznej.

21 - pojęcie zmiany społecznej - czynniki determinujące zmiany społeczne - drogi zmian społecznych

– wie, że istnieją dwie drogi zmiany społecznej: rewolucji i reformy; – zna pojęcie adaptacji społecznej; – wymienia czynniki determinujące zmiany społeczne; – wyróżnia pięć rodzajów adaptacji społecznej pozwalającej przeciwdziałać traumie; – wyszukuje z tekstów źródłowych i literatury różne formy adaptacji społecznej; – podaje przykłady z życia codziennego tego zjawiska;

– analizuje sposoby adaptacji do zmiany społecznej na podstawie obserwacji; – ocenia dwie drogi zmiany społecznej: rewolucję i reformę; – uzasadnia swoje stanowisko;

Historyczne formy społeczeństwa.

22 - teorie rozwoju społecznego - historyczne formy

– wyjaśnia pojęcia: rozwój społeczny, industrializacja; – wymienia typy społeczeństw w ujęciu Karola

– przedstawia teorie rozwoju społecznego: linearną, teorie cykliczne i dychotomiczne; – uzasadnia własne stanowisko, która z teorii najlepiej oddaje

5

organizacji społeczeństw: pierwotne, feudalne, industrialne

Marksa i współczesnym; – charakteryzuje różne rodzaje społeczeństw; – wyjaśnia proces przechodzenia społeczeństwa z jednej formy w drugą; – porównuje społeczeństwo pierwotne, feudalne i industrialne;

istotę rozwoju społecznego; – ocenia historyczne formy organizacji społeczeństwa;

Współczesne formy społeczeństwa.

23 - społeczeństwo postindustrialne - społeczeństwo globalne - społeczeństwo informacyjne - społeczeństwo masowe - społeczeństwo konsumpcyjne - społeczeństwo otwarte - społeczeństwo zamknięte

– zna pojęcia: społeczeństwo postindustrialne, globalne, otwarte, konsumpcyjne, informacyjne i wolnego czasu; – omawia cechy współczesnego społeczeństwa; – korzystając z różnych źródeł informacji, charakteryzuje zjawisko zwane ”macdonaldyzacją”; – określa jej wpływ na kształtowanie się społeczeństwa globalnego;

– uzasadnia swoje stanowisko: „Jakie formy spędzania czasu są najbardziej korzystne dla współczesnego człowieka”; – analizuje zjawisko ”macdonaldyzacji”; – określa jego wpływ na kształtowanie się społeczeństwa globalnego;

Współczesne ruchy społeczne.

24-25 - anarchizm - feminizm - pacyfizm - ekologizm - ruchy obywatelskie

– zna najważniejsze ruchy społeczne: anarchizm, feminizm, pacyfizm, ekologizm i ruchy obywatelskie; – wyjaśnia pojęcie ruchu społecznego; – wyróżnia ruchy nastawione na jednostkę i społeczeństwo; – porównuje formy walki stosowane przez przedstawicieli różnych ruchów; – charakteryzuje wybrany ruch społeczny;

– na podstawie źródeł, własnej wiedzy i obserwacji przedstawia ruchy, które podjęły walkę bez użycia siły; – analizuje dokumenty ruchów społecznych, np. preambułę statutu Partii Kobiet, i wyciąga wnioski;

Człowiek w społeczeństwie – lekcja powtórzeniowa.

26 - utrwalenie i usystematyzowanie wiadomości

Społeczeństwo i człowiek jako jednostka w społeczeństwie – lekcja sprawdzająca.

27 - sprawdzenie wiadomości i umiejętności uczniów

6

Pojęcie narodu.

28 - czynniki narodowotwórcze: obiektywne i subiektywne - społeczeństwa narodowo - państwowe

– wyjaśnia znaczenie pojęcia: naród, ojczyzna; – wie, jakie czynniki jednoczą naród – kultura, historia itp. – wymienia i omawia czynniki narodowotwórcze: terytorium, pochodzenie etniczne, organizację polityczną, integrację gospodarczą, społeczną i kulturę; – sporządza subiektywną listę czynników narodowotwórczych; – przedstawia ją w porządku hierarchicznym; – porównuje ww. listę z listami koleżanek i kolegów;

– charakteryzuje dwie koncepcje narodu: etniczno-kulturową i polityczną – analizuje słowa poety C. Norwida „Ojczyzna to wielki obowiązek”;

Świadomość i tożsamość narodowa.

29-30 - integracja mniejszości narodowych i etnicznych - asymilacja narodowa - wielokulturowość - patriotyzm - nacjonalizm - ksenofobia - szowinizm - rasizm - antysemityzm

– wyjaśnia znaczenie pojęcia: świadomość narodowa, tożsamość narodowa, asymilacja; – charakteryzuje postawy współczesnych Polaków wobec ojczyzny i narodu; – omawia czynniki sprzyjające asymilacji oraz służące zachowaniu tożsamości narodowej; – przedstawia przejawy negatywnego stosunku do innych narodowości;

– korzystając z materiałów źródłowych i własnych obserwacji, podaje przykłady ksenofobii, szowinizmu, rasizmu, antysemityzmu w Polsce; – analizuje postawy współczesnych Polaków wobec własnej ojczyzny i innych narodów; – omawia przykłady kosmopolityzmu we współczesnym świecie;

Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce.

31-32 - pojęcie mniejszości narodowej - pojęcie mniejszości etnicznej - imigrant

– wie, co to są mniejszości narodowe i etniczne i kogo nazywa się imigrantem; – wymienia prawa, jakie przysługują mniejszościom narodowym i imigrantom; – charakteryzuje mniejszości narodowe i etniczne oraz grupy imigrantów żyjące w Polsce;

– omawia czynniki sprzyjające zachowaniu tożsamości narodowej; – ocenia stosunek Polaków do mniejszości narodowych i imigrantów;

Integracja narodów świata zachodniego.

33-34 - czynniki integrujące narody - historyczne źródła integracji współczesnej Europy

– zna przyczyny integracji europejskiej i wyjaśnia pojęcie integracji; – omawia czynniki integrujące narody Europy; – charakteryzuje dewizę Unii Europejskiej „różnorodność w wielości”;

– uzasadnia wpływ chrześcijaństwa na proces integracji; – analizuje, co wpływa na przyczyny dekompozycji organizmów państwowych i dezintegrację zbiorowości wielonarodowych;

Mniejszości narodowe i ochrona ich praw.

35-36 - międzynarodowy system ochrony praw mniejszości - modele polityki

– wymienia modele polityki wobec mniejszości narodowych; – porównuje różne modele polityki wybranych państw wobec mniejszości narodowych i imigrantów;

– na podstawie źródeł i wiedzy pozaźródłowej wskazuje przykłady nieprzestrzegania praw mniejszości narodowych w Europie; – przeprowadza analizę dokumentów dotyczących mniejszości

7

wobec mniejszości narodowych - ochrona w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych - ochrona w ramach OBWE - ochrona w ramach Rady Europy - ochrona w ramach umów dwustronnych - trudności z integracją imigrantów z państw pozaeuropejskich

– wyjaśnia, dlaczego w Europie integracja imigrantów z państw pozaeuropejskich rodzi trudności; – określa, jaki model polityki wobec imigrantów realizuje Polska;

narodowych;

Przyczyny i skutki konfliktów społecznych w państwach Azji, Afryki i Ameryki Południowej.

37-38 - konflikty w Afryce - konflikty w Azji - konflikty w Ameryce Łacińskiej - sposoby rozwiązywania konfliktów międzynarodowych

– wie, jakie konflikty toczą się w państwach Azji, Afryki i Ameryki Południowej; – omawia przyczyny i sposoby rozwiązywania długotrwałych konfliktów między narodami; – omawia podłoże i skutki konfliktów społecznych w tych krajach;

– na podstawie tekstu źródłowego „Wojna futbolowa” określa znaczenie piłki nożnej w polityce państw Ameryki Łacińskiej; – ocenia rolę misji pokojowych ONZ i innych organizacji międzynarodowych w rozwiązywaniu konfliktów w państwach Azji, Afryki i Ameryki Południowej;

Pojęcie i typy kultury.

39 - pojęcie i typy kultury - kultura jako podstawa życia społecznego - wpływ kultury na życie społeczne - kultura wysoka a kultura masowa - kultura narodowa a proces globalizacji - kultura ludowa - kultura medialna - kultura alternatywna i kontrkultura - kultura a religia

– wie, co to jest kultura i jakie są typy kultury; – definiuje pojęcie kultury i omawia poszczególne typy kultury; – wskazuje specyficzne cechy typów kultury; – rozróżnia normatywne i opisowe pojęcie kultury; – dowodzi, że kultura polska ma uniwersalistyczny charakter;

– określa znaczenie religii w polskiej kulturze; – ocenia wpływ tolerancji na życie społeczne; – ocenia wpływ kontrkultury na życie społeczne; – analizuje konsekwencje pluralizmu kulturowego;

8

- pluralizm kulturowy Subkultury młodzieżowe.

40-41 - punk - Emo - skini - szalikowcy - blokersi - rastafarianie - Hare Kryszna - sekty religijne - techno

– zna najważniejsze subkultury młodzieżowe; – omawia subkultury młodzieżowe w Polsce i w Europie; – rozróżnia subkultury o charakterze religijnym i agresywnym;

– uzasadnia, jakie zagrożenia niosą za sobą subkultury; – analizuje zagrożenia, jakie niosą za sobą subkultury dla jednostek i społeczeństwa; – podejmuje próbę oceny;

Współczesne spory światopoglądowe.

42-43 - teorie sprawiedliwości - zasady sprawiedliwego społeczeństwa - aborcja - eutanazja - prawa jednostki - problem kary za przestępstwo - prawa mniejszości seksualnych - dopuszczalność badań genetycznych - etyczny aspekt ochrony środowiska

– wyjaśnia znaczenie pojęcia: aborcja i eutanazja, badania genetyczne; – wie, o co toczą się spory światopoglądowe, jakich obszarów dotyczą; – zna różne formuły sprawiedliwości; – omawia kwestię kary jako odpłaty lub jako sposobu resocjalizacji; – rozważa problem sprawiedliwości we współczesnym świecie oraz kwestię dopuszczalności aborcji i eutanazji;

– charakteryzuje różne spory światopoglądowe; – uzasadnia traktowanie kary jako odpłaty lub jako sposobu resocjalizacji; – omawia problem badań naukowych i genetycznych (in vitro) i ich zastosowanie np. w medycynie; – omawia problem przyznawania praw mniejszościom seksualnym, tak jak mają osoby heteroseksualne;

System oświatowy w Polsce.

44 - system edukacji w Polsce - rodzaje studiów wyższych - edukacja nieformalna - wyrównanie szans w dostępie do edukacji - system edukacji a rynek pracy

– zna i wymienia instytucje, które wchodzą w skład polskiego systemu oświatowego; – wie, jaki dokument reguluje system edukacji w Polsce; – omawia zadania edukacji w Polsce; – omawia wszystkie elementy polskiego systemu oświaty;

– na podstawie różnych źródeł wskazuje działania, które mogą być podejmowane przez państwo, władze samorządowe oraz organizacje społeczne w celu zwiększenia równości szans w dostępie do edukacji; – uzasadnia i podaje przykłady, że polski system oświaty jest niedopasowany do rynku pracy; – podejmuje próbę oceny polskiego systemu oświatowego;

Kształcenie ustawiczne.

45 - piramida Masłowa - kształcenie

– wyjaśnia pojęcia: kształcenie ustawiczne, strategia lizbońska i uniwersytet trzeciego weku;

– uzasadnia, że uczenie się przez całe Zycie sprzyja odniesieniu sukcesu w karierze zawodowej;

9

ustawiczne w Unii Europejskiej - kształcenie ustawiczne w Polsce

– wyjaśnia, w jaki sposób można podnieść lub zmienić swoje kwalifikacje zawodowe; – omawia piramidę potrzeb A. Maslowa; – charakteryzuje sposób zmiany kwalifikacji zawodowych;

– uzasadnia potrzebę kształcenia ustawicznego; – podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie: „czy w Polsce właściwie wykorzystuje się potencjał osób starszych wiekiem”;

Naród, kultura i edukacja – lekcja powtórzeniowa.


Naród, kultura i edukacja – lekcja sprawdzająca.


Pojęcie obywatelstwa i sposoby jego nabycia.

48 - pojęcie obywatelstwa i sposoby jego nabycia - utrata obywatelstwa - naturalizacja - prawo ziemi - prawo krwi

– wyjaśnia, co to jest obywatelstwo i zna sposoby jego nadawania; – wyjaśnia pojęcia: obywatelstwo, cudzoziemiec, apatryda; – wyjaśnia, czym obywatelstwo różni się od narodowości; – porównuje procedury procesu naturalizacji obowiązujące w USA i w Polsce;

– uzasadnia swoją opinię na temat nieakceptowania przez Polskę prawa do podwójnego obywatelstwa; – podaje argumenty za i przeciw liberalizacji przepisów dotyczących nabywania obywatelstwa polskiego;

Obowiązki obywatela Rzeczypospolitej Polskiej.

49 - obowiązek wierności Rzeczpospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne - obowiązek przestrzegania prawa - obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych - obowiązek obrony Ojczyzny - obowiązek dbałości o środowisko naturalne - cnoty obywatelskie i wzory obywatelskiego działania

– wymienia obowiązki obywatela RP; – wyjaśnia pojęcia: demagogia, uspołecznienie, wolontariusz; – omawia wzory obywatelskiego działania;

– charakteryzuje wzór obywatela w państwie demokratycznym; – uzasadnia własne stanowisko dotyczące odpowiedzi na pytanie: „czy podatek od osób fizycznych jest niezbędny”;

10

Obywatelskie nieposłuszeństwo.

50 - prawo obywatelskiego nieposłuszeństwa - formy obywatelskiego nieposłuszeństwa

– zna pojęcie obywatelskiego nieposłuszeństwa; – podaje kilka przykładów; – wyjaśnia, na czym polega obywatelskie nieposłuszeństwo; – podaje historyczne i współczesne przykłady; – omawia warunki dopuszczalności obywatelskiego nieposłuszeństwa;

– charakteryzuje różne formy obywatelskiego nieposłuszeństwa np. ekotaż, ruch lemieszy, blokady, okupacje budynków, ukrywanie uchodźców, obozy stacjonarne lub czasowe, odmowa współpracy, sabotaż; – przedstawia argumenty za i przeciw obywatelskiemu nieposłuszeństwu;

Pojęcie i koncepcje społeczeństwa obywatelskiego.

51 - filozoficzny rodowód koncepcji społeczeństwa obywatelskiego - społeczeństwo w walce z państwem realnego socjalizmu - społeczeństwo w walce z autorytaryzmem - społeczeństwo w państwie demokratycznym - czynniki warunkujące funkcjonowanie społeczeństwa obywatelskiego - uwarunkowania prawnoustrojowe i instytucjonalne - uwarunkowania społeczne i kulturowe - uwarunkowania psychologiczne - rola interesów grupowych

– zna pojęcie społeczeństwa obywatelskiego; – wie, na czym ono polega; – wyjaśnia pojęcia: autorytaryzm, grupy interesu, lobbing, społeczeństwo obywatelskie; –wymienia instytucje, które przyczyniają się do rozwoju społeczeństwa obywatelskiego; – przedstawia filozoficzny rodowód koncepcji społeczeństwa obywatelskiego;

– charakteryzuje istotne postawy prawne umożliwiające działalność różnych form organizacji; – przedstawia argumenty za i przeciw tezie „społeczeństwo szkolne jako społeczeństwo obywatelskie w miniaturze”;

Formy aktywności społecznej.

52-53 - związki zawodowe - stowarzyszenia - fundacje

– wymienia formy aktywności społecznej; – opisuje formy aktywności obywateli w ramach społeczności lokalnej, regionu, państwa oraz na poziomie globalnym; – charakteryzuje lokalne organizacje pozarządowe;

– uzasadnia znaczenie swobody zrzeszania się dla jakości życia publicznego; – argumentuje swoje stanowisko na temat związków zawodowych: „czy spełniają swoje zadanie?”

11

– przedstawia zasady zakładania i funkcjonowania stowarzyszeń, fundacji i organizacji pożytku publicznego;

Opinia publiczna.

54 - badania opinii publicznej - metody badań opinii publicznej - marketing społeczny

– wie, co to jest opinia publiczna i jakie są sposoby jej wyrażania; – wyjaśnia, jak kształtuje się opinia publiczna; – wyjaśnia, na czym polega specyfika marketingu społecznego; – wskazuje przykłady wpływu opinii publicznej na decyzje polityczne;

– analizuje i interpretuje wyniki badań opinii publicznej; – przeprowadza w najbliższym otoczeniu mini sondaż opinii publicznej na temat: działalności charytatywnej, ochrony środowiska czy problemów lokalnych i interpretuje go;

Pojęcie i funkcje współczesnych mediów.

55-56 - funkcje środków masowego przekazu

– wie, co to są media i jaką rolę pełnią w państwie; – wymienia funkcje mediów; – przedstawia najważniejsze media w Polsce i na świecie; – wyjaśnia pojęcie mass media; – charakteryzuje wybrane media lokalne;

– rozróżnia funkcje, jakie pełnią media w państwie demokratycznym i niedemokratycznym; – odróżnia informacje od komentarzy; – analizuje przekazy medialne; – ocenia ich wiarygodność;

Podstawy prawne funkcjonowania mediów w Polsce.

57 - zasada wolności słowa - zasada pluralizmu - zasada niezależności mediów

– wie, na czym polega zasada wolności słowa; – zna pojęcie pluralizm mediów i wie, w czym się on wyraża; – wyjaśnia, jakimi zasadami etycznymi powinny kierować się media; – charakteryzuje sylwetkę prawego dziennikarza;

– korzysta ze źródeł i analizuje je, uzasadnia swoje stanowisko; – uzasadnia znaczenie pluralizmu mediów;

Rola Internetu

58 - www - poczta elektroniczna - FTP - grupy dyskusyjne - telefonia internetowa - media internetowe - serwisy społecznościowe

– wyjaśnia pojęcie Internet; – wymienia najpopularniejsze usługi sieciowe; – określa rolę Internetu i omawia zagrożenia, jakie za sobą niesie;

– analizuje treści i krytyczne je odbiera; – ocenia zasoby Internetu z punktu widzenia rzetelności i wiarygodności informacji;

Obywatel w państwie i media – lekcja powtórzeniowa.


Obywatel w państwie i media – lekcja sprawdzająca


12

Pojęcie polityki.

61 - pojęcie i koncepcje polityki - dyscypliny politologii

– wie, co to jest polityka i czym się zajmuje; – przedstawia różne rozumienia pojęcia „polityka”; – omawia to pojęcie w ujęciu historycznym; – wymienia dyscypliny politologii;

– charakteryzuje różne koncepcje polityki; – analizuje źródła; – ocenia stosunek Polaków do polityki;

Pojęcie i geneza demokracji.

62 - pojęcie i geneza demokracji - etapy rozwoju demokracji w ujęciu historycznym

– zna pojęcie demokracja i wie, co oznacza; – wyjaśnia pojęcie demokracja; – omawia fazy rozwoju demokracji w ujęciu historycznym; – charakteryzuje główne fazy kształtowania się systemu demokratycznego;

– analizuje źródła; – wskazuje cechy demokracji ateńskiej; – interpretuje słowa W. Churchilla na temat demokracji;

Polskie tradycje demokratyczne.

63-64 - konstytucja 3 maja - konstytucja marcowa - konstytucja kwietniowa

– wie, na czym polegała demokracja szlachecka i co to była Konstytucja 3 maja; – opisuje polskie tradycje demokratyczne; – charakteryzuje demokrację szlachecką, Konstytucję 3 maja i konstytucję marcową z 1921 r.;

– analizuje, na czym polegał wkład Polski w rozwój demokracji w Europie i na świecie; – uzasadnia, na czym polegał wkład Polaków w rozwój demokracji w Europie i na świecie; – zajmuje własne stanowisko;

Fundamentalne zasady demokracji.

65 - fundamentalne zasady demokracji - trójpodział władzy w Polsce - podstawowe wartości demokratyczne - konflikty wartości w życiu publicznym

– wymienia najważniejsze zasady demokracji; – opisuje wartości będące fundamentem współczesnej demokracji; – charakteryzuje wartości demokratyczne: wolność, równość, sprawiedliwość, porządek i efektywność;

– wyszukuje z tekstu źródłowego zapisy odnoszące się do fundamentalnych zasad demokracji; – podaje argumenty, za pomocą których Monteskiusz uzasadnia konieczność rozdziału poszczególnych władz;

Formy demokracji.

66 - demokracja bezpośrednia i jej formy - demokracja pośrednia i jej formy

– wymienia formy demokracji bezpośredniej i pośredniej; – omawia poszczególne formy demokracji bezpośredniej i pośredniej; – rozważa, jak we współczesnym państwie można realizować inne formy demokracji bezpośredniej niż referendum;

– wyszukuje z tekstu źródłowego niezbędne informacje; – potrafi odszukać w najbliższym otoczeniu przejawy łamania zasad i procedur demokratycznych; – bierze udział w debacie na temat form demokracji; – ocenia formę wyborów w Polsce;

Kultura polityczna.

67 - pojęcie kultury politycznej - rodzaje kultury politycznej - kultura polityczna społeczeństwa polskiego

– wyjaśnia pojęcie kultury politycznej; – podaje różne przykłady kultury politycznej; – charakteryzuje kulturę polityczną współczesnej Polski;

– korzystając ze źródeł, wyszukuje niezbędne informacje; – formułuje własne stanowisko na temat kultury politycznej Polaków; – wysuwa argumenty za i przeciw tezie, że nieuczestniczenie w wyborach pozbawia nas wpływu na rządzenie krajem;

13

Współczesne ideologie.

68-69 - ideologia - doktryna - program polityczny - konserwatyzm - nacjonalizm - nauka społeczna Kościoła a chadecja - liberalizm Socjaldemokracja - faszyzm - komunizm - populizm

– wie, co to jest ideologia; – wymienia najważniejsze ideologie; – wyjaśnia pojęcia: ideologia polityczna, materializm dialektyczny, totalitaryzm, populizm; – zna najważniejsze założenia poszczególnych ideologii; – charakteryzuje najważniejsze ideologie polityczne; – charakteryzuje ideologie totalitarne;

– analizuje teksty źródłowe; – wyszukuje odpowiednie fragmenty; – porównuje pozycję człowieka w poszczególnych ideologiach; – ocenia poszczególne ideologie;

Współczesne doktryny polityczne.

70 - typy i rodzaje doktryn politycznych - doktryny lewicowe - doktryny centrowe - doktryny prawicowe

– wie, czym różni się ideologia od doktryny politycznej; – podaje najważniejsze typy i rodzaje doktryn politycznych; – charakteryzuje najważniejsze współczesne doktryny polityczne;

– uzasadnia podział doktryn na lewicowe, prawicowe i centrowe; – zajmuje własne stanowisko na temat doktryn i argumentuje je;

Program polityczny.

71 - treść programu politycznego - części składowe programu politycznego

– wie, czego dotyczy treść programów politycznych; – wyjaśnia pojęcie programu politycznego i wymienia jego części składowe; – na podstawie źródeł charakteryzuje wybrane programy partii politycznych;

– korzystając ze źródeł, porównuje programy polityczne; – analizuje programy wybranych partii; – ocenia wartość merytoryczną i wartość przekazu;

Definicja i typologia partii politycznych.

72 - klasyfikacja partii politycznych - podział partii politycznych ze względu na strukturę organizacyjną - podział partii politycznych ze względu na program polityczno – społeczny - tendencje zmian zachodzących w partiach - funkcje partii politycznych

– wie, co to jest partia; – wymienia najważniejsze rodzaje partii politycznych (masowe, kadrowe, rozwinięte, konserwatywne, chrześcijańsko-demokratyczne, liberalne i socjaldemokratyczne oraz ekologiczne i radykalne); – wyjaśnia pojęcie partii politycznych; – wymienia cechy partii jako grupy społecznej; – omawia funkcje partii politycznych i podaje przykłady tendencji zmian, jakie zachodzą w organizacji i działalności współczesnych partii politycznych;

– porównuje funkcje partii politycznych w państwach demokratycznych i niedemokratycznych; – analizuje podstawy prawne funkcjonowania partii politycznych; – zna reprezentatywne partie poszczególnych typów w Europie; – omawia sposób finansowania partii politycznych;

14

Współczesne systemy partyjne.

73 - typy systemów partyjnych: jednopartyjny, dwupartyjny, wielopartyjny - system rozbicia wielopartyjnego

– wie, co to jest system partyjny; – wyróżnia trzy podstawowe typy systemów partyjnych: jednopartyjny, dwupartyjny i wielopartyjny; – wyjaśnia pojęcie system partyjny; – omawia systemy partyjne; – charakteryzuje systemy partyjne: jednopartyjny, dwupartyjny i wielopartyjny;

– korzystając z różnych źródeł i wiedzy pozaźródłowej, charakteryzuje jeden z systemów partyjnych, np. Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji lub Stanów Zjednoczonych; – przedstawia wady i zalety systemu wielopartyjnego;

Partie polityczne w Polsce.

74 - warunki formalne konieczne do powstania partii - finansowanie partii - zakaz przynależności do partii

– wie, jakie partie polityczne działają w Polsce i są reprezentowane w Sejmie; – omawia warunki założenia partii politycznej w Polsce; – podaje sposób finansowania partii politycznych; – charakteryzuje polską scenę polityczną;

– analizuje ustawę o partiach politycznych i wyciąga wnioski; – uzasadnia, czy partie polityczne powinny być finansowane z budżetu państwa;

Współczesne systemy wyborcze.

75 - rodzaje systemów wyborczych - metody przeliczania głosów na mandaty - zasady tworzenia rządzącej koalicji

– wie, co to jest system wyborczy i jakie systemy się wyróżnia; – opisuje podstawowe zasady ordynacji większościowej i proporcjonalnej; – wyjaśnia znaczenie prawa wyborczego dla reprezentatywności wyborów i tworzenia rządzącej koalicji;

– analizuje ordynacje wyborcze i wyciąga wnioski; – wysuwa argumenty za ordynacją większościową lub proporcjonalną;

Polityka jako zjawisko społeczne – lekcja powtórzeniowa.


Polityka i demokracja – lekcja sprawdzająca.


Pojęcie i geneza państwa.

78 - pojęcie państwa - państwo jako organizacja: polityczna, suwerenna, terytorialna, przymusowa - koncepcje genezy

– wie, co to jest państwo; – wymienia cechy państwa; – wyjaśnia na przykładach relacje między narodem a państwem; – opisuje najważniejsze teorie genezy państwa;

– porównuje koncepcje genezy państwa; – uzasadnia swoją opinię na temat zachowania suwerenności zewnętrznej współczesnego państwa;

15

państwa Władza państwowa.

79 - rodzaje władzy politycznej - legitymizacja władzy państwowej - typologia władzy według Maxa Webera - patologie władzy: oligarchizacja, biurokratyzacja, korupcja, partykularyzm, nepotyzm, klientelizm brutalizacja, inwigilacja

– wie, co to jest władza i jakie są jej rodzaje; – wyjaśnia pojęcie władzy, legitymizacji, alienacji i inne warianty patologii władzy, jak oligarchizacja, biurokratyzacja, korupcja, partykularyzm, nepotyzm, klientelizm oraz brutalizację i inwigilację; – opisuje najważniejsze teorie genezy państwa: Arystotelesa, teistyczna, umowy społecznej, podboju i przemocy oraz marksistowska;

– charakteryzuje zjawisko legitymizacji władzy, odnosząc teorię Maxa Webera do historycznych i współczesnych przykładów; – odróżnia suwerenność zewnętrzną od suwerenności wewnętrznej;

Funkcje państwa.

80 - przedmiotowe ujęcie funkcji państwa - systemowe ujecie funkcji państwa

– zna najważniejsze funkcje, jakie spełnia państwo; – omawia poszczególne funkcje; – wyjaśnia pojęcia: abolicja, amnestia, państwo opiekuńcze; – rozróżnia przedmiotowe i systemowe funkcje państwa; – charakteryzuje wewnętrzne funkcje państwa na kilku poziomach: prawodawczą, porządkową, administracyjną, gospodarczo-organizacyjną, socjalną oraz kulturalno-oświatową;

– wyszukuje przykłady poszczególnych funkcji z materiału źródłowego; – wskazuje wady i zalety państwa opiekuńczego; – ocenia wypełnianie obowiązków przez państwo;

Historyczne i współczesne formy państwa.

81 - historyczne formy państwa - współczesne formy państwa: demokracja, autorytaryzm, totalitaryzm - republika - monarchia - państwo liberalne - państwo socjalne - państwo unitarne - państwo złożone - federacja

– wie, jak dzielą się państwa i według jakich kryteriów; – wyjaśnia znaczenie pojęć: monarchia, republika, autonomia, federacja, konfederacja, państwo unitarne, demokratyczne, autorytarne i totalitarne; – przedstawia na schemacie podział państw według różnych kryteriów; – wymienia wszystkie państwa europejskie będące monarchiami;

– charakteryzuje współczesne formy ustrojowe wybranych państw; – uzasadnia własne stanowisko, opinię na temat autonomii, czy może ona być zagrożeniem jedności państwa;

16

- konfederacja Modele ustrojowe państw demokratycznych.

82-83 - modele ustrojowe w państwach demokratycznych - system prezydencki - system supersemiprezydencki - system semiprezydencki - system parlamentarny - system parlamentarno – komitetowy

– wie, co to jest model ustrojowy i wymienia najważniejsze modele ustrojowe; – wyjaśnia, jakie modele ustrojowe obowiązują w poszczególnych państwach; – omawia system obowiązujący w Polsce; – przedstawia krótką charakterystykę modeli ustrojowych poszczególnych państw;

– porównuje sposób powoływania, rolę i kompetencje głowy państwa w Wielkiej Brytanii i Niemczech oraz prezydentów we Francji i USA; – ocenia rolę monarchy w Wielkiej Brytanii i kanclerza w Niemczech; – ocenia rolę prezydentów w USA i Rosji;

Zasady odpowiedzialności konstytucyjnej i politycznej.

84 - odpowiedzialność polityczna - odpowiedzialność konstytucyjna - odpowiedzialność karna - odpowiedzialność cywilna - odpowiedzialność międzynarodowa

– wie, co to jest odpowiedzialność konstytucyjna i polityczna; – wyjaśnia pojęcie odpowiedzialności konstytucyjnej i politycznej; – omawia odpowiedzialność karną, cywilną, międzynarodową, podaje przykłady; – analizuje teksty źródłowe; – wyszukuje informacje dotyczące odpowiedzialności Prezydenta RP przed Trybunałem Stanu;

– charakteryzuje odpowiedzialność konstytucyjną w formie impeachmentu – podaje przykłady jej zastosowania; – podaje argumenty za lub przeciw ograniczeniu immunitetu, który ogranicza odpowiedzialność karną osób sprawujących ważne funkcje w państwie;

Relacje między państwem a Kościołem i związkami wyznaniowymi.

85 - typy religii - podstawowe funkcje religii - formy organizacji religijnych - stosunki między państwem a Kościołami i związkami wyznaniowymi - konkordat

– zna i wymienia najważniejsze religie: judaizm, chrześcijaństwo, islam, hinduizm, buddyzm i konfucjanizm; – wymienia najważniejsze funkcje, jakie spełnia religia: integracja społeczeństwa, nadanie sensu ludzkiej egzystencji, kontrola społeczna, wsparcie psychologiczne; – wyróżnia dwa modele relacji między państwem a Kościołem: państwo wyznaniowe oraz świeckie; – podaje najważniejsze postanowienia konkordatu;

– charakteryzuje różne typy religii; – omawia przepisy Konstytucji RP dotyczące relacji państwo – Kościół; – ocenia przejawy ruchu ekumenicznego w Polsce i na świecie na przełomie XX i XXI wieku;

Władza ustawodawcza w państwie

86-87 - kadencja - immunitet parlamentarny

– wymienia i ilustruje przykładami funkcje władzy ustawodawczej; – omawia główne funkcje parlamentu w wybranym

– charakteryzuje rolę opozycji w pracy parlamentu; – ocenia zasadność immunitetu parlamentarnego; – odróżnia jego formy: materialny i formalny;

17

demokratycznym.

- organy kierownicze i pomocnicze parlamentu - funkcje parlamentu - proces ustawodawczy Rzeczpospolitej Polskiej

państwie (Wielka Brytania, Stany Zjednoczone czy Niemcy); – opisuje mechanizm tworzenia koalicji;

Władza wykonawcza w państwie demokratycznym.

88-89 - modele władzy wykonawczej: monokratyczny i dualistyczny - głowa państwa - procedury tworzenia rządu

– wyjaśnia, co to jest głowa państwa i jaką rolę może odegrać we współczesnym świecie; – podaje i omawia modele, według których może być zorganizowana władza wykonawcza (monokratyczny lub dualistyczny); – charakteryzuje kompetencje rządu w państwie demokratycznym i relacje między rządem a głową państwa;

– ocenia, który model jest korzystniejszy: monokratyczny czy dualistyczny – uzasadnia swoje stanowisko; – analizuje pojęcie kohabitacji w Polsce i Europie;

Współczesna demokracja w Polsce i na świecie – problemy i zagrożenia.

90 - dyktatura większości - nietolerancja - anarchia - patologie władzy - demokracja narzucona - autokratyzm i totalitaryzm - bierność społeczna - sposoby zwiększania udziału w życiu publicznym - terroryzm - koncepcje przyszłości demokracji

– wie, jakie zjawiska zagrażają demokracji – wymienia je; – omawia patologie życia publicznego i wyjaśnia, dlaczego wpływają one destrukcyjnie na życie publiczne; – analizuje przyczyny niskiej frekwencji w wyborach, podaje sposoby przeciwdziałania partycypacji;

– prezentuje sposoby, jakimi partie polityczne walczą o elektorat, i ocenia te działania według standardów demokracji; – analizuje perspektywy rozwoju demokracji w Polsce i na świecie – szanse i zagrożenia;

Państwo i władza – lekcja powtórzeniowa.


Państwo i władza – lekcja

92 - sprawdzenie wiadomości i

18

sprawdzająca.

umiejętności uczniów

Konstytucja jako nadrzędny akt normatywny państwa.

93 - pojęcie i znaczenie konstytucji - cechy konstytucji - rodzaje konstytucji

– zna i rozumie pojęcia: konstytucji, preambuły, aktu normatywnego – wymienia cechy konstytucji – potrafi omówić znaczenie konstytucji – wyjaśnia pojęcia: konstytucji, preambuły – omawia znaczenie słowa „konstytucja” na przestrzeni wieków – rozróżnia rodzaje konstytucji – określa ustrój polityczny państwa zawarty w preambule Konstytucji RP – porównuje rodzaje konstytucji – charakteryzuje podstawy ustroju RP

– uzasadnia szczególne znaczenie konstytucji – analizuje fragmenty konstytucji i preambuły – uzasadnia swoje stanowisko – omawia procedurę zmiany konstytucji – potrafi uzasadnić negatywny i pozytywny aspekt nadrzędności – ocenia konstytucję jako akt w znaczeniu formalnym i materialnym – potrafi wskazać źródła konstytucji

Tradycje polskiego konstytucjonalizmu

94 - Artykuły henrykowskie - prawa kardynalne - polskie konstytucje

– zna najważniejsze konstytucje RP – rozróżnia konstytucje pełne i niepełne – wymienia najważniejsze polskie konstytucje – omawia znaczenie Konstytucji 3 Maja i Konstytucji z 1997 r. – charakteryzuje najważniejsze konstytucje, akty prawne w historii RP – omawia podstawy prawne RP

– porównuje małe konstytucje z Konstytucjami RP – łączy symboliczne przekazanie insygniów władzy prezydenckiej z ciągłością państwa polskiego – potrafi uzasadnić najważniejsze zapisy polskich konstytucji – ocenia i uzasadnia zmiany konstytucji na przestrzeni wieków i ich najważniejsze osiągnięcia

Transformacja ustrojowa po 1989 r.

95 - podstawowe porozumienia Okrągłego Stołu, - nowelizacja Konstytucji - wybory parlamentarne w 1989 roku - uchwalenie Konstytucji RP 2 kwietnia 1997 r.

– zna pojęcia: Okrągłego Stołu, transformacji ustrojowej, pluralizmu, ustroju politycznego i gospodarczego – wie, kto zasiadł przy okrągłym stole – wymienia stronę rządzącą i opozycję – określa najważniejsze zmiany w ustroju RP po 1989 r. – rozumie istotę porozumień Okrągłego Stołu i transformacji ustrojowej – wymienia trzy zespoły problemowe i przedstawia najistotniejsze porozumienia Okrągłego Stołu – przedstawia procedurę zmiany konstytucji – charakteryzuje zmiany ustrojowe, które nastąpiły po Okrągłym Stole – rozumie i omawia najważniejsze nowelizacje konstytucji w 1989 r. – wyjaśnia proces transformacji ustroju politycznego

– łączy fazy nowelizacji konstytucji ze zmianami ustrojowymi państwa – uzasadnia najistotniejsze zmiany i zasadę suwerenności narodu, pluralizmu politycznego, demokratyzacji władz lokalnych – ocenia opozycję solidarnościową przy Okrągłym Stole i reformy, do których doprowadziła – uzasadnia swoje stanowisko, popierając je argumentami – rozważa przemiany ustrojowe lat 80. i 90. XX w.

19

i gospodarczego Konstytucyjne zasady ustroju państwa w Konstytucji z 1997 r.

96 - zasady konstytucyjne: suwerenności narodu, reprezentacji politycznej, niepodległości, republikańskiej formy państwa, demokratycznego państwa, praworządności, sprawiedliwości społecznej, konstytucjonalizmu, podziału i równoważenia się władz, niezależności i niezawisłości sędziów, decentralizacji władzy i samorządu lokalnego, pluralizmu politycznego, społecznej gospodarki rynkowej

– wymienia najważniejsze zasady prawa konstytucyjnego – rozumie, że zasady prawa konstytucyjnego to najbardziej podstawowe ustalenia zawarte w ustawie zasadniczej – wyjaśnia pojęcia: suwerenności, republikańskiej formy państwa, państwa prawa, decentralizacji państwa i pluralizmu politycznego i społecznego – potrafi na podstawie fragmentu zapisu nazwać odpowiednią zasadę – wskazuje w tekście konstytucji zapisy potwierdzające odpowiednie zasady prawa konstytucyjnego – omawia wszystkie zasady prawa konstytucyjnego i rozumie jego istotę

– wyjaśnia relacje między prawem międzynarodowym a prawem krajowym – łączy poszczególne zasady i uzasadnia swoje stanowisko – ocenia adekwatność zapisów w konstytucji do odpowiednich zasad – potrafi prognozować w jakim kierunku będą następowały zmiany zapisów w konstytucji i procedury zmiany konstytucji

Wybór i organizacja Sejmu i Senatu RP.

97-98 - ordynacja wyborcza do sejmu - kadencja parlamentu - posłowie i senatorowie - immunitet parlamentarny - organizacja sejmu i senatu

– wyjaśnia znaczenie pojęć: kadencji, mandatu, immunitetu poselskiego – wymienia zasady wyborów do sejmu i senatu – wymienia organy sejmu i senatu – omawia zasady wyborów do sejmu i senatu – charakteryzuje organy sejmu i senatu i ich działalność – przedstawia zasady prawa wyborczego – porównuje system większościowy wyboru senatu z systemem proporcjonalnym wyboru sejmu RP – omawia kodeks wyborczy z 05.02.2011 r.

– analizuje problem immunitetu i możliwości jego pozbawienia oraz pociągnięcia posła do odpowiedzialności – łączy zasady etyki poselskiej z zachowaniem posłów na co dzień – określa sytuacje, w jakich może dojść do skrócenia kadencji sejmu – potrafi ocenić polski system wyborczy do sejmu i senatu oraz zaproponować zmiany w celu wyboru lepszej reprezentacji społeczeństwa

Funkcje parlamentu.

99 - funkcje parlamentu: ustrojodawcza,

– zna i rozumie pojęcie dwuizbowości w Polsce, większości zwykłej, bezwzględnej i kwalifikowanej

– wyjaśnia szczególny charakter procedury uchwalania ustawy budżetowej

20

ustawodawcza, kontrolna, kreacyjna - Zgromadzenie Narodowe

– wymienia funkcje parlamentu – wymienia kompetencje sejmu i senatu – przedstawia znaczenie obu izb oraz Zgromadzenia Narodowego w systemie władz RP – podaje przykłady stosowania w procedurze legislacyjnej polskiego parlamentu większości zwykłej, bezwzględnej i kwalifikowanej – wskaże tryby w jakich stanowi się poszczególne ustawy

– przyporządkowuje rodzaje większości do poszczególnych głosowań w sejmie i senacie RP – ocenia polski parlament obecnej kadencji i jego kondycję – proponuje zmiany, które mogą usprawnić pracę sejmu RP

Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.

100 - Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej - kadencja Prezydenta RP - uprawnienia Prezydenta RP

– zna genezę funkcji Prezydenta RP – wymienia Prezydentów polskich – wskaże podstawowe różnice w wyborach prezydenckich i parlamentarnych – omawia uprawnienia Prezydenta RP – charakteryzuje dualistyczny model ustrojowy władzy wykonawczej (egzekutywy) w RP – określa główne kompetencje Prezydenta w relacjach z parlamentem, rządem, władzą sądowniczą, a także sposób sprawowania władzy w zakresie bezpieczeństwa państwa i polityki zagranicznej – wyjaśnia różnice między ordynacjami wyborów parlamentarnych i prezydenckich w Polsce – wyjaśnia, w jakich okolicznościach prezydent może być zawieszony lub usunięty z urzędu – analizuje przepisy konstytucyjne dotyczące kompetencji prezydenta w zakresie obronności kraju

– analizuje miejsce prezydenta w dualistycznym modelu ustrojowym władzy wykonawczej – analizuje wyniki wyborów prezydenckich od 1990 r. – ocenia zapisy Konstytucji w sprawie zawieszenia lub usunięcia prezydenta z urzędu – analizuje charakter, jaki Konstytucja RP nadaje wzajemnym relacjom prezydenta i rządu – ocenia słowa przysięgi Prezydenta RP przed Zgromadzeniem Narodowym

Rada Ministrów. 101 - Rada Ministrów jako organ kolegialny - powołanie i ustępowanie Rady Ministrów - rodzaje odpowiedzialności i zadania Rady Ministrów

– zna i rozumie pojęcia: kolegialności, wotum zaufania, rekonstrukcji rządu, odpowiedzialności konstytucyjnej – wymienia zadania rady Ministrów – podaje etapy powołania rządu – rozumie pojęcie kolegialności rządu – omawia skład rządu – określa zadania Prezesa Rady Ministrów – wymienia Prezesów Rady Ministrów po 1989 r. – charakteryzuje rząd jako organ kolegialny – określa zadania rządu, premiera i poszczególnych ministrów jako naczelnych organów administracji

– porównuje sytuację rządów mniejszościowych i większościowych ze względu na możliwość działania – rozróżnia i charakteryzuje odpowiedzialność parlamentarną (polityczną) rządu przed sejmem i konstytucyjną przed Trybunałem Stanu – ocenia i uzasadnia zmiany na stanowisku premiera po 1989 r. – ocenia działania rządu obecnej i poprzedniej kadencji – proponuje działania rządu przeciwdziałające negatywnym skutkom recesji gospodarczej

21

rządowej – przedstawia konstytucyjne procedury powołania i odwołania rządu i zmiany ministrów

Organy odpowiedzialne za porządek oraz bezpieczeństwo państwa i obywateli. Stany nadzwyczajne.

102 - instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo i porządek - zasady wprowadzania stanu nadzwyczajnego - stan wyjątkowy - stan klęski żywiołowej

– wymienia instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo i porządek w państwie – rozumie potrzebę ich tworzenia i działania – rozpoznaje logo tych instytucji – przedstawia najważniejsze instytucje, które powołuje państwo w celu zapewnienia bezpieczeństwa i porządku – omawia podstawowe zadania tych instytucji – rozpoznaje istotne informacje zawarte w logo tych instytucji – podaje cele tworzenia policji, CBA, ABW i straży: granicznej, celnej, ochrony kolei, leśnej, rybackiej i gminnej – rozróżnia zadania CBA i ABW – zna i rozumie pojęcia: stanu nadzwyczajnego, stanu wojennego, stanu wyjątkowego i stanu klęski żywiołowej – wie, kiedy i kto wprowadził stan wojenny w Polsce – zna podstawy prawne do wprowadzenia stanu wojennego w Polsce – omawia postanowienia dotyczące rodzajów stanów nadzwyczajnych – rozróżnia poszczególne stany nadzwyczajne i warunki ich wprowadzania – omawia dokumenty i źródła dotyczące stanów nadzwyczajnych w Polsce – charakteryzuje zasady wprowadzenia stanów nadzwyczajnych i restrykcje podczas ich trwania – charakteryzuje stany nadzwyczajne w Polsce: stan wojenny, stan wyjątkowy i stan klęski żywiołowej – ocenia postać generała Wojciecha Jaruzelskiego

– ocenia działalność instytucji odpowiadających za bezpieczeństwo i porządek w Polsce – dostrzega różnice w zadaniach instytucji odpowiadających za bezpieczeństwo i porządek, np. policji, straży gminnej – proponuje rozwiązania, które mogą wpłynąć na poprawę bezpieczeństwa i porządku w państwie – uzasadnia potrzebę, istnienia i działania wszystkich instytucji – analizuje podobieństwa i różnice między stanem wojennym, stanem wyjątkowym i stanem klęski żywiołowej – wyszukuje informacje na temat stanowiska Trybunału Konstytucyjnego w sprawie Dekretu z dnia 15 grudnia 1981 r. – ocenia legalność wprowadzenia stanu wojennego w Polsce w 1981 r. – analizuje zasadność wprowadzenia stanów nadzwyczajnych w Polsce i ich podstawy prawne – argumentuje swoje stanowisko na temat zasadności wprowadzenia stanu wojennego w Polsce – potrafi przedstawić i uzasadnić argumenty za i przeciw wprowadzenia stanu wojennego w Polsce w 1981 r.

Administracja rządowa.

103 - organy administracji rządowej - zasady działania służby cywilnej

– rozróżnia administrację rządową centralną i administrację rządową terenową – wyjaśnia pojęcia: wojewody, służby cywilnej, służby publicznej, dobra wspólnego – określa najważniejsze zadania administracji

– podaje przykłady, czym zajmuje się administracja rządowa centralna i administracja terenowa (zespolona i niezespolona) – ocenia funkcjonowanie służby cywilnej w Polsce – charakteryzuje kompetencje wojewody i obowiązki członków Korpusu Służby Cywilnej

22

rządowej i służby cywilnej – przedstawia podział administracji na rządową centralną i terenową oraz zespoloną i niezespoloną – wymienia centralne organy administracji rządowej, organy administracji zespolonej i niezespolonej – omawia obowiązki członków Korpusu Służby Cywilnej – charakteryzuje administrację rządową centralną i terenową – rozróżnia pracowników służby cywilnej i mianowanych przez Szefa Służby Cywilnej urzędników służby cywilnej – potrafi odnieść się do idei służby publicznej i istoty służby cywilnej – dobra wspólnego

– projektuje spotkanie z przedstawicielem administracji zespolonej lub niezespolonej – przedstawia propozycje działań, które mogłyby podnieść jakość pracy administracji rządowej

Organy kontroli państwowej, ochrony prawa i zaufania publicznego.

104 -105

- Najwyższa Izba Kontroli - Rzecznik Praw Obywatelskich - Rzecznik Praw Dziecka - Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji - prokuratura - Instytut Pamięci Narodowej - Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów - Urząd Komunikacji Elektronicznej

– zna i rozumie pojęcia: organów kontroli państwowej, organów ochrony prawa, NIK-u, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Prokuratury, IPN-u, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Urzędu Komunikacji Elektronicznej, lustracji – wymienia najważniejsze zadania organów kontroli państwowej i ochrony prawa – omawia kompetencje NIK-u – przedstawia uprawnienia i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich – opisuje procedurę lustracyjną – podaje kategorie osób, które jej podlegają – wymienia Rzeczników Praw Obywatelskich – charakteryzuje zadania IPN – odnosi je do wybranych przykładów – wymienia zadania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i Urzędu Komunikacji Elektronicznej

– ocenia działalność Najwyższej Izby Kontroli dla funkcjonowania państwa – analizuje pracę Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Prokuratury, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Urzędu Komunikacji Elektronicznej i ocenia wypełnianie przez nich ich zadań – projektuje spotkanie z przedstawicielem organu kontroli państwowej i ochrony prawa – przygotuje projekt debaty na temat lustracji i kontrowersji z nią związanych

Samorząd terytorialny w Polsce i jego zadania.

106-107

- samorząd gminny - samorząd powiatowy - samorząd województwa - organy nadzoru

– zna i rozumie pojęcia: samorządu terytorialnego, demokracji bezpośredniej, demokracji pośredniej i referendum – rozróżnia samorząd gminny, powiatowy i wojewódzki – wymienia rodzaje samorządów: terytorialny,

– wyszukuje i analizuje informacje na temat dochodów i wydatków gminy – omawia sposób nadzoru działalności samorządów terytorialnych przez Prezesa Rady Ministrów, wojewodę i Regionalne Izby Obrachunkowe – określa, czy ww. system jest wystarczający

23

samorządu - formy demokracji bezpośredniej w samorządzie - dochody samorządu terytorialnego

pracowniczy, zawodowy i uczniowski – omawia formy demokracji bezpośredniej i demokracji przedstawicielskiej w samorządach terytorialnych – opisuje instytucję referendum lokalnego – przedstawia zadania samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego – wyjaśnia, jakie są źródła dochodów samorządów terytorialnych i jak uchwalany jest budżet gminy – charakteryzuje władze gminy, powiatu i województwa – rozróżnia sposób wyboru władz samorządowych

– analizuje rozwój swojej gminy w ostatnim okresie i przedstawia perspektywy jej rozwoju – projektuje wycieczkę do Urzędu Gminy na spotkanie z pracownikami lub obserwację posiedzenia Rady Gminy

Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej – lekcja powtórzeniowa.


Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej – lekcja sprawdzająca.


Pojęcie i funkcje prawa.

110 - ogólne i szczegółowe nauki o prawie - nauki historycznoprawne - definicja i koncepcje interpretacji prawa - normy prawne - funkcje prawa

– wyjaśnia znaczenie pojęć: prawa, normy prawnej, przepisu prawnego – wylicza funkcje i zadania prawa – zna i rozumie źródła prawa – przedstawia krótki rys historyczny prawa – podaje znaczenie prawa w życiu człowieka – rozróżnia źródła, z których wywodzą się normy w różnych systemach prawnych – charakteryzuje różne koncepcje interpretacji prawa: koncepcję prawa naturalnego, pozytywistyczną, psychologiczną i realistyczną – porównuje prawo w ujęciu przedmiotowym i w ujęciu podmiotowym – omawia rodzaje i elementy normy prawnej

– ocenia, na czym polega konflikt między prawem naturalnym a stanowionym – potrafi określić elementy normy prawnej – hipotezę, dyspozycje i sankcję – dokonuje interpretacji przykładów norm Kodeksu cywilnego i Kodeksu wykroczeń – uzasadnia swoje stanowisko na temat skuteczności funkcji represyjnej i wychowawczej

System prawny. 111 - rodzaje systemów prawnych - zasady spójności zupełności i hierarchiczności

– zna i rozumie pojęcia: systemu prawnego, prawa stanowionego, prawa zwyczajowego, prawa precedensowego, ławy przysięgłych – wie, gdzie obowiązuje prawo precedensowe, podaje przykłady

– przeprowadza logiczny wywód na temat funkcjonowania zasad: spójności, hierarchiczności i zupełności w życiu społecznym – porównuje rolę prawa zwyczajowego oraz prawa precedensowego w systemie common law

24

– wyjaśnia zasadę spójności, hierarchiczności i zupełności w systemie prawnym – rozpoznaje normy prawa stanowionego i normy prawa naturalnego – charakteryzuje zasady obowiązujące w systemie prawnym: zasady spójności, hierarchiczności i zupełności – wyszukuje sprzeczności prakseologiczne w życiu codziennym , np. normy syzyfowe, i wyjaśnia ich znaczenie

– analizuje proces w systemie anglosaskim i popiera go przykładami z życia – analizuje argumenty zwolenników i przeciwników – uzasadnia swoje stanowisko na temat związków partnerskich

Rodzaje i gałęzie prawa.

112 - prawo publiczne - prawo prywatne - prawo przedmiotowe - prawo podmiotowe - prawo materialne - prawo formalne - prawo wewnętrzne - prawo międzynarodowe publiczne

– wymienia główne gałęzie prawa – rozróżnia prawo publiczne i prywatne – wie, że prawo publiczne dotyczy funkcjonowania państwa, a prawo prywatne dotyczy interesów jednostki – rozpoznaje podstawowe rodzaje prawa i gałęzie prawa – rozróżnia podmioty prawa międzynarodowego: państwa, organizacje międzynarodowe, narody – charakteryzuje różne rodzaje prawa i podaje przykłady z życia – omawia gałęzie prawa wewnętrznego: prawo konstytucyjne, cywilne, rodzinne, karne, pracy, handlowe, finansowe i administracyjne

– uzasadnia znaczenie prawa międzynarodowego publicznego w obecnym czasie – analizuje systemy prawne i potrafi podać podobieństwa i różnice między systemem kontynentalnym prawa a common

law – projektuje proces karny w jednej sprawie w systemie kontynentalnym i systemie common law – przeprowadza jego symulację – uzasadnia znaczenie ławy przysięgłych w systemie precedensowym i ławnika w systemie kontynentalnym

Źródła prawa w Polsce.

113-114

- źródła prawa powszechnie stosowanego: Konstytucja, ustawy, akty normatywne o randze ustawy, umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego, akty prawa wewnętrznego - sposoby publikacji aktów prawnych

– wymienia podstawowe źródła prawa w Polsce: Konstytucję, ustawy, akty normatywne o randze ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia i akty prawa miejscowego – wyjaśnia pojęcia: ratyfikacji, vacatio legis, dekretu, kontrasygnaty – zna publikacje aktów prawnych – opisuje źródła prawa w Polsce – przedstawia hierarchię aktów prawnych – omawia sposoby publikowania aktów prawnych – rozróżnia akty prawa wewnętrznego: zarządzenia Prezydenta RP, uchwały wydawane przez Radę Ministrów i zarządzenia wydawane przez ministrów – charakteryzuje źródła prawa obowiązujące w RP – klasyfikuje akty prawne według rangi

– ocenia skutki, które wynikły dla prawa krajowego po wstąpieniu Polski do UE – wskazuje na zagrożenia płynące Art.90.1 Konstytucji RP – rozpoznaje akty prawne i dzienniki urzędowe, w których te akty są publikowane – analizuje i dokonuje krytycznej oceny zapisu w Konstytucji RP Art.90.1 – argumentuje swoje stanowisko na temat zagrożenia suwerenności Polski wynikające z tego artykułu

25

– przedstawia na schemacie hierarchię aktów prawnych – uzasadnia konieczność porządku aktów prawnych

Praworządność. 115 - koncepcje praworządności - instytucje stojące na straży praworządności

– wyjaśnia znaczenie pojęć: praworządności, państwa prawa – wyjaśnia, na czym polega praworządność – wskazuje zasady oraz instytucje, które stoją na straży praworządności – charakteryzuje praworządność w stosunku do organów państwowych i obywateli – omawia przypadki łamania praworządności

– uzasadnia twierdzenie, że praworządność jest niezbędnym warunkiem funkcjonowania państwa demokratycznego – wyszukuje w Konstytucji RP fragmenty, które wskazują na praworządność – ocenia, na ile Polska jest krajem praworządnym – analizuje dwie koncepcje praworządności: formalna i materialną, zajmuje stanowisko i argumentuje je

Wymiar sprawiedliwości.

116 - konstytucyjne zasady funkcjonowania sądów - sądy powszechne - gwarancje niezawisłości sędziowskiej - funkcje Sądu Najwyższego - sądownictwo administracyjne - sądownictwo wojskowe - Krajowa Rada Sądownictwa

– przedstawia strukturę sądownictwa w Polsce – zna i rozumie zasady funkcjonowania sądów – wyjaśnia pojęcie niezależności sądów i niezawisłości sędziów – wyjaśnia, jaką rolę odgrywa Sąd Najwyższy i Krajowa Rada Sądownictwa – przedstawia sposób powoływania i zadania Sadu Najwyższego – charakteryzuje sądy powszechne, zadania, którymi się zajmują, oraz ich dwuinstancyjność – omawia gwarancje formalne niezawisłości sędziowskiej – uzasadnia swoje stanowisko na temat rozdziału kompetencji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego

– ocenia sądową kontrolę działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne, czy jest wystarczająca – analizuje zadania Krajowej Rady Sądownictwa – uzasadnia rolę, jaką odgrywa ona w polskim systemie prawnym – ocenia polski wymiar sprawiedliwości na podstawie danych statystycznych – ocenia, jak zawód sędziego jest postrzegany jako zawód zaufania publicznego – projektuje listę zmian, które wpłynęłyby na poprawę wizerunku wymiaru sprawiedliwości

Trybunały. 117 - Trybunał Konstytucyjny - Trybunał Stanu

– wyjaśnia podstawową funkcję Trybunału Konstytucyjnego: orzekanie o konstytucyjności i legalności aktów normatywnych – wymienia, kto może zwrócić się z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego – wyjaśnia, kto może stanąć przed Trybunałem Stanu jako oskarżony – przedstawia sposób powoływania Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu – charakteryzuje sposób załatwiania spraw przez Trybunał Konstytucyjny, odwołuje się do przykładów rozstrzygniętych spraw

– ocenia znaczenie skargi konstytucyjnej dla funkcjonowania państwa prawa – uzasadnia potrzebę istnienia Trybunałów – argumentuje za i przeciw powoływaniu Trybunałów – ocenia znaczenie Trybunałów dla funkcjonowania państwa prawa w Polsce – ocenia działalność Trybunału Stanu na podstawie rozstrzygniętych spraw

26

– porównuje działalność trybunału w Polsce z procedurą impeadmentu w USA

Prawo cywilne. 118-119

- wybrane pojęcia prawa cywilnego - prawo rzeczowe - zobowiązania - prawo spadkowe - prawo handlowe -postępowanie cywilne - procedury odwoławcze w postępowaniu cywilnym

– wyjaśnia pojęcia: osoby fizycznej, osoby prawnej, zdolności prawnej, zdolności do czynności prawnych, służebności, odpowiedzialności cywilnej, umowy leasingu – wymienia podmioty prawa cywilnego i rodzaje zobowiązań – omawia prawo rzeczowe i prawo zobowiązań – omawia podstawowe środki odwoławcze: apelację, skargę kasacyjną, zażalenie – przedstawia zasady postępowania cywilnego – charakteryzuje procedury odwoławcze w postępowaniu cywilnym – rozróżnia strony w postępowaniu procesowym i nieprocesowym

– sporządza pozew o przykładową sprawę cywilną do sądu – porównuje przepisy prawa handlowego dotyczące czynności handlowych: umowa leasingu, agencyjna, komisu, przewozu i składu – analizuje tekst kodeksu – zajmuje stanowisko i potrafi je poprzeć argumentami – przygotuje projekt debaty na temat „Przezorny zawsze ubezpieczony”

Prawo rodzinne. 120-121

- małżeństwo - ustawowa wspólność majątkowa - pokrewieństwo i powinowactwo - pochodzenie dziecka - władza rodzicielska - opieka i kuratela

– wyjaśnia pojęcia: małżeństwa, konkordatu, wspólnoty majątkowej, rozwodu, pokrewieństwa, powinowactwa, wstępnych, zstępnych, linii bocznej, powództwa, przysposobienia, adopcji, opieki, kurateli – wymienia przeszkody zawarcia związku małżeńskiego – wyjaśnia pojęcia: intercyzy, separacji, konkubinatu, zaprzeczenia ojcostwa – omawia przeszkody zawarcia związku małżeńskiego według kodeksu prawa kanonicznego – określa prawa i obowiązki dzieci w rodzinie – omawia pochodzenie dziecka – określa podobieństwa i różnice między ustawową a umowną wspólnotą majątkową – wyjaśnia, na czym polega władza rodzicielska – charakteryzuje konsekwencje zawarcia związku małżeńskiego – określa zadania instytucji zajmujących się ochroną rodziny

– podaje argumenty za legalizacją związków partnerskich osób o odmiennej płci i przeciwko niej – ukazuje i ocenia przyczyny ograniczenia i zawieszenia władzy rodzicielskiej – analizuje małżeństwo jako instytucję prawną – przeprowadzi wywiad dotyczący problemu adopcji w Polsce

Wybrane zagadnienia prawa karnego i prawa wykroczeń w

122-123

- rodzaje przestępstw - formy popełnienia przestępstw - wyłączenie

– wymienia rodzaje przestępstw – wymienia formy popełnienia przestępstwa – podaje przykłady przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego i prywatnego

– uzasadnia akt oskarżenia – porównuje prawa przysługujące oskarżonemu, świadkowi i ofierze przestępstwa – uzasadnia skuteczność sankcji karnej, egzekucyjnej i sankcji

27

Polsce. odpowiedzialności karnej - sankcje karne - wykroczenia

– rozróżnia rodzaje przestępstw za względu na: wysokość grożącej kary, sposób ścigania, rodzaj skargi nadającej bieg postępowaniu karnego – rozróżnia przestępstwo i wykroczenie – wyjaśnia rolę oskarżyciela posiłkowego – charakteryzuje kary i środki karne obowiązujące w polskim prawie

nieważności w polskim prawie – zajmuje stanowisko w kwestii czynników wykluczających odpowiedzialność karną, np. obrona konieczna

Postępowanie karne.

124-125

- zasady postępowania karnego - uczestnicy postępowania karnego - prawa i obowiązki świadka w procesie karnym - postępowanie odwoławcze - prawa ofiar przestępstw

– wyjaśnia pojęcia: świadka koronnego, świadka incognito, apelacji, kasacji, zażalenia, wiktymizacji – podaje zasady wnoszenia apelacji i kasacji w sprawach karnych – przedstawia etapy postępowania karnego – opisuje przebieg postępowania karnego oraz uczestniczące w nim organy i strony – charakteryzuje zasady postępowania karnego – charakteryzuje prawa i obowiązki świadka w procesie karnym

– sporządza akt oskarżenia jako oskarżyciel prywatny – sporządza akt zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa – wyjaśnia rolę oskarżyciela posiłkowego – uzasadnia akt oskarżenia

Prawo administracyjne.

126-127

- organy administracji publicznej - zadania administracji publicznej - zasady postępowania administracyjnego - przebieg postępowania administracyjnego - środki odwoławcze od decyzji administracyjnej - sądowa kontrola decyzji administracyjnych

– przedstawia strukturę sądownictwa administracyjnego – odróżnia akty administracyjne od innego rodzaju dokumentów – rozpoznaje, kiedy akt administracyjny jest ważny – podaje zadania administracji publicznej – charakteryzuje zasady postępowania administracyjnego – wyjaśnia, jak odwołać się od decyzji i postanowień organów administracyjnych – charakteryzuje przebieg postępowania administracyjnego

– sporządza przykładowe odwołanie od decyzji administracyjnej – przygotowuje skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego – uzasadnia skuteczność środków odwoławczych od decyzji administracyjnej – uzasadnia stwierdzenie, że sądy administracyjne stanowią jedną z gwarancji przestrzegania praw człowieka

Obywatel wobec prawa.

128 - przestrzeganie prawa

– wymienia różne formy naruszenia prawa – wymienia organizacje społeczne, które mogą

– odnajduje w odpowiednim akcie prawnym przepis dotyczący wybranego kazusu prawnego i interpretuje go

28

- różne formy naruszenia prawa - instytucje i osoby udzielające pomocy prawnej

udzielić pomocy prawnej – przedstawia kompetencje instytucji i osób udzielających pomocy prawnej – omawia różne postawy związane z przestrzeganiem prawa – wskazuje, do jakich instytucji i osób można się zwrócić o pomoc prawną w konkretnych sytuacjach – charakteryzuje instytucje i osoby udzielające pomocy prawnej

– do poszczególnych spraw przyporządkowuje odpowiedni akt prawny (kodeks) – pisze fikcyjny pozew w sprawie cywilnej, zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa i odwołanie od decyzji administracyjnej (wg wzoru)

Pojęcie i geneza praw człowieka.

129-130

- pojęcie praw człowieka - geneza praw człowieka - przykłady łamania praw człowieka

– wyjaśnia pojęcie prawa człowieka – wymienia naturalne cechy praw człowieka – wymienia przykładowe prawa 3 generacji praw człowieka – ukazuje historyczny rodowód praw człowieka – rozróżnia prawa i wolności osobiste, polityczne oraz ekonomiczne, społeczne i kulturalne – wskazuje, do której generacji należą poszczególne prawa – charakteryzuje wkład Polski w rozwój idei praw człowieka – wyszukuje w tekście Preambuły do Powszechnej Deklaracji Prawa Człowieka zapisy dotyczące idei praw człowieka

– uzasadnia wkład Wielkiej Brytanii, Francji i Stanów Zjednoczonych w rozwój idei praw człowieka – ocenia Konstytucję 3 maja pod kątem praw człowieka – argumentuje, jaki wpływ na ideę praw człowieka ma rozwój technik wojennych

Katalog najważniejszych praw człowieka.

131-132

- prawa obywatelskie i polityczne (pierwsza generacja praw człowieka) - prawa gospodarcze, socjalne i kulturalne (druga generacja)

– wymienia podstawowe dokumenty dotyczące ochrony praw człowieka – podaje katalog podstawowych praw człowieka – ukazuje główne postanowienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 r. – omawia postanowienia nieulegające zawieszeniu – charakteryzuje tradycyjny katalog praw człowieka – podaje różnicę pomiędzy prawem do nauki a obowiązkiem szkolnym

– podaje argumenty za i przeciw stosowaniu kary śmieci – analizuje sposoby ingerencji w wolność myśli – dokonuje analizy prawa do życia i ocenia problem eutanazji

Systemy ochrony praw człowieka.

133-134

- uniwersalny system ochrony praw człowieka - regionalne systemy ochrony praw człowieka - system amerykański

– opisuje system ochrony praw człowieka funkcjonujący na mocy Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i Międzynarodowych Paktów Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych – wymienia dwa systemy ochrony praw człowieka – wyjaśnia, jak działa i jakie sprawy rozpatruje Europejsko Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu

– analizuje z punktu widzenia międzynarodowych standardów praw człowieka przypadki naruszania praw i wolności w różnych państwach – podaje argumenty za i przeciw zasadzie uniwersalizmu praw człowieka – ocenia skuteczność funkcjonowania europejskiego systemu ochrony praw człowieka

29

- system afrykański - system arabski - europejski system ochrony praw człowieka

– wyjaśnia cel tworzenia regionalnych systemów ochrony praw człowieka – charakteryzuje Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka – charakteryzuje systemy ochrony praw człowieka w ramach Rady Europy oraz Unii Europejskiej – pisze według wzoru skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu lub Komitetu Praw Człowieka w Genewie

– ocenia znaczenie Międzynarodowego Trybunału Karnego w Hadze dla systemu ochrony praw człowieka na świecie – argumentuje zakres działania i skuteczność Trybunału Sprawiedliwości UE, Europejskiego Inspektora Danych Osobowych, Europejskiego Urzędu Policji (Europol), Europejskiej Jednostki Współpracy Sądowej (Eurojust)

Ochrona praw człowieka w Polsce.

135-136

- gwarancje przestrzegania praw człowieka w Polsce - realizacja praw socjalnych w Polsce - prawa mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych w Polsce

– przedstawia prawa i wolności zagwarantowane w Konstytucji RP – wymienia środki i mechanizmy ochrony praw człowieka w Polsce – wymienia instytucje państwowe, powołane do ochrony praw i wolności człowieka w Polsce – odnosi przedstawione w mediach przypadki naruszenia praw lub wolności w Polsce do Konstytucji RP – omawia przykłady przestrzegania praw mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych w Polsce – charakteryzuje przykłady działalności Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka – charakteryzuje stopień realizacji praw socjalnych w Polsce

– rozważa dylematy związane z prawami socjalnymi i sposobem ich realizacji przez państwo – ocenia, jak w Polsce są przestrzegane prawa dziecka i ucznia – analizuje stan przestrzegania praw mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych w Polsce – przygotowuje opracowanie na temat naruszania i ochrony praw człowieka w wybranej dziedzinie

Organizacje pozarządowe ochrony praw człowieka.

137 - Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża - Amnesty International - Międzynarodowa Komisja Prawników - organizacje pozarządowe ochrony praw człowieka w Polsce

– wymienia organizacje pozarządowe ochrony praw człowieka na świecie i w Polsce – zna symbole wybranych organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw człowieka n a świecie i w Polsce – wymienia przykłady działalności Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża – wymienia przykłady łamania praw człowieka w Polsce i na świecie – charakteryzuje działalność wybranych organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw człowieka – charakteryzuje działalność organizacji pozarządowych w Polsce

– wyszukuje przykłady działalności organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw człowieka – podaje argumenty za i przeciw działalności wybranych organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw człowieka w Polsce – ocenia skuteczność działalności wybranych organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw człowieka – uzasadnia związek powstania organizacji pozarządowych z działalnością opozycyjną w Polsce

Prawa człowieka 138 - utrwalenie i

30

jako istoty ludzkiej w świetle dokumentów międzynarodowych – lekcja powtórzeniowa

usystematyzowanie wiadomości

Prawo regulatorem życia społecznego – lekcja sprawdzająca


Pojęcie i zakres stosunków międzynarodowych

140 - zakres podmiotowy stosunków międzynarodowych - zakres przedmiotowy stosunków międzynarodowych - stosunki międzynarodowe jako dyscyplina naukowa

– wyjaśnia pojęcie stosunków międzynarodowych – wymienia płaszczyzny stosunków międzynarodowych – wymienia niepaństwowych uczestników stosunków międzynarodowych – podaje przykłady wydarzeń, które były przełomowe dla stosunków międzynarodowych – charakteryzuje rolę państwa w stosunkach międzynarodowych – charakteryzuje płaszczyzny stosunków międzynarodowych

– omawia okoliczności powstania i znaczenie pojęcia dyplomacji pingpongowej – ocenia wpływ korporacji transnarodowych na przebieg stosunków międzynarodowych – przedstawia i ocenia funkcje nauki w stosunkach międzynarodowych – udowadnia wpływ sportu i turystyki na stosunki międzynarodowe

Podmioty i zasady prawa międzynarodowego

141 - podmioty prawa międzynarodowego - zasady prawa międzynarodowego - źródła prawa międzynarodowego

– wyjaśnia pojęcia: prawa międzynarodowego, pacta

sunt servanda – wymienia źródła prawa międzynarodowego – wymienia podmioty prawa międzynarodowego – omawia źródła prawa międzynarodowego – charakteryzuje zasady prawa międzynarodowego – charakteryzuje składowe systemu prawa międzynarodowego (normy bezwzględnie obowiązujące, normy względnie obowiązujące, normy moralne, polityczne, normy kurtuazji międzynarodowej)

– w różnych źródłąch informacji znajduje przykłady umów międzynarodowych, uchwał organizacji międzynarodowych oraz zwyczaju międzynarodowego – uzasadnia, dlaczego wspólnoty powstańcze oraz narody należy traktować jako podmioty prawa międzynarodowego – uzasadnia wpływ globalizacji na współczesne stosunki między państwami – przedstawia i ocenia zakres podmiotowości prawnomiędzynarodowej

Racja stanu Polski. 142 - znaczenie pojęcia „racja stanu” - polityka zagraniczna Polski do 1989 roku - polityka zagraniczna Polski od

– definiuje pojęcia: polityki zagranicznej, interesu narodowego, racji stanu – przedstawia główne kierunki polskiej polityki zagranicznej – wskazuje na mapie państwa, z którymi sąsiaduje Polska – wymienia instrumenty polityki zagranicznej

– porównuje pozycję polityczną Polski przed i po 1989 r. – uzasadnia potrzebę uczestnictwa Polski w międzynarodowej współpracy na rzecz rozwoju – uzasadnia celowość działań związanych z pomocą rozwojową zadeklarowaną przez Polskę – wyjaśnia, jaki wpływ na polską politykę zagraniczną ma członkowstwo w Unii Europejskiej

31

1989 roku państwa – przedstawia działania Polski w dziedzinie pomocy rozwojowej – wymienia państwa, do których skierowana jest pomoc rozwojowa zadeklarowana przez Polskę – wyjaśnia, jakie znaczenie w polityce zagranicznej państwa odgrywa racja stanu – charakteryzuje główne kierunki polskiej polityki zagranicznej po 1989 r. i sposoby jej prowadzenia na wybranych przykładach – charakteryzuje program polskiej współpracy rozwojowej

– ocenia główne kierunki polskiej polityki zagranicznej po 1989 r.

Stosunki Polski z sąsiadami.

143-144

- stosunki polsko – niemieckie - stosunki polsko – litewskie - stosunki polsko – białoruskie - stosunki polsko – ukraińskie - stosunki polsko – rosyjskie - stosunki z Czechami i Słowacją

– wyjaśnia pojęcia: Jesieni Narodów, zburzenia muru berlińskiego, pomarańczowej rewolucji, aksamitnej rewolucji, rewolucji róż, Euro 2012 – wymienia daty zjednoczenia Niemiec, rozpadu Czechosłowacji i ZSRR – wymienia wydarzenia, które wpłynęły na zmianę sytuacji politycznej Polski po 1989 r. – określa prawne i polityczne zasady współpracy polsko-niemieckiej – charakteryzuje relacje Polski z wybranymi państwami, na podstawie samodzielnie zebranych informacji – przedstawia i ocenia rozwój stosunków polsko-niemieckich po 1989 r.

– ocenia rozwój współpracy międzyregionalnej i transgranicznej Polski z krajami byłego ZSRR – podaje argumenty za i przeciw normalizacji stosunków polsko-rosyjskich po 1991 r. – uzasadnia swoje stanowisko w kwestii relacji Polski z krajami byłego ZSRR – ocenia skuteczność polityki pojednania historycznego Polski z Niemcami i Ukrainą

Zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego

145-146

- polityczne linie podziału świata - zagrożenia dla ładu międzynarodowego - przyczyny współczesnych konfliktów zbrojnych - potencjalne zagrożenia eskalacji konfliktów - zjawisko międzynarodowego terroryzmu i

– wyjaśnia pojęcia: politycznych linii podziału świata, terroryzmu, zimnej wojny – wymienia przykładowe organizacje terrorystyczne na świecie – wymienia konflikty na świecie, którym towarzyszy terroryzm – wskazuje i wyjaśnia przyczyny konfliktów we współczesnym świecie –opisuje strategie zwalczania terroryzmu – omawia przyczyny, motywy i sposoby działania terrorystów – charakteryzuje wybrane typy terroryzmu o różnych programach ideologicznych

– korzystając z różnych źródeł informacji, przedstawia historię terroryzmu na świecie – porównuje różne rodzaje terroryzmu na świecie – ocenia stopień zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego ze strony cyberterroryzmu – ocenia strategie zwalczania terroryzmu – uzasadnia konieczność lub szkodliwość ewentualnego ograniczenia praw obywatelskich jako zabiegu mającego służyć walce z terroryzmem

32

przestępczości zorganizowanej - terroryzm arabski i islamski - terroryzm etniczny - terroryzm lewacki - strategie zwalczania terroryzmu

Problemy współczesnego świata.

147-148

- problemy społeczno – ekonomiczne - problemy cywilizacyjno - kulturowe - szanse i zagrożenia wynikające z postępu naukowo – technicznego - degradacja środowiska naturalnego - różnorodność form działania na rzecz ochrony środowiska

– wyjaśnia pojęcia: problemów współczesnego świata, szoku przyszłości, efektu cieplarnianego, dziury ozonowej, kwaśnych deszczy, analfabetyzmu – wymienia najważniejsze problemy współczesnego świata – wymienia różnorodne formy działania na rzecz ochrony środowiska – wymienia przyczyny wzrastającej liczby ludności emigrującej ze wsi do miast – wyjaśnia przyczyny dysproporcji między globalną Północą i globalnym Południem oraz mechanizmy i działania, które ją zmniejszają lub powiększają – charakteryzuje najważniejsze problemy współczesnego świata

– przedstawia na przykładach wzajemne zależności pomiędzy państwami biednymi i bogatymi w polityce, ekonomi, kulturze i ekologii – uzasadnia zagrożenia wynikające z wysokiego poziomu analfabetyzmu i postępu naukowo-technicznego – ocenia problemy moralne wynikające z rozwoju cywilizacyjnego – ocenia formy działania na rzecz ochrony środowiska – ocenia poziom rozwoju i stopień zacofania wybranych państw na tle Europy i świata

Inicjatywy na rzecz pokoju światowego, demokracji i praw człowieka.

149 - międzynarodowe inicjatywy na rzecz pokoju, demokracji i praw człowieka - działalność organizacji pozarządowych na rzecz pokoju, demokracji i praw człowieka

– wyjaśnia pojęcia: gorącej linii, Planu Rapackiego, Międzynarodowego Dnia Pokoju – wymienia nazwy organizacji działających na rzecz ochrony bezpieczeństwa i pokoju – wymienia przykłady uzgodnień społeczności międzynarodowej dotyczącej kontroli zbrojeń – przedstawia inicjatywy na rzecz pokoju, demokracji i praw człowieka – charakteryzuje działania laureatów Pokojowej Nagrody Nobla – charakteryzuje działalność organizacji pozarządowych na rzecz pokoju

– uzasadnia skuteczność działań zmierzających do ograniczenia zbrojeń na świecie – opracowuje plakat promujący Międzynarodowy Dzień Pokoju lub Światowy Dzień Pokoju – ocenia celowość uzgodnień społeczności międzynarodowej dotyczących kontroli zbrojeń – uzasadnia konieczność wprowadzenia gorącej linii w 1962 r. w celu przeprowadzenia rozmów przez przywódców USA i ZSRR w sytuacjach kryzysowych

Globalizacja współczesnego świata.

150-151

- globalizacja gospodarki - krytyka globalizacji - proces globalizacji a

– wyjaśnia pojęcia: globalizacji, alterglobalistów, homogenizacji kultury, ekologizmu – wymienia płaszczyzny, do których przenika proces globalizacji

– ocenia role wybranych państw oraz instytucji o zasięgu globalnym, np. organizacji, korporacji i mediów, w procesie globalizacji – podaje argumenty za i przeciw tezie: „Proces globalizacji

33

polityka międzynarodowa - globalizacja w sferze kultury i komunikacji

– wymienia przykłady organizacji o podłożu ekonomicznych utożsamianych z procesem globalizacji – wymienia organizacje pozarządowe mające zasięg ogólnoświatowy i wpływ na globalne organizacje międzynarodowe – przedstawia wieloaspektowy charakter procesów globalizacji (polityka, gospodarka, kultura, komunikacja i ekologia) – charakteryzuje zasady ochrony odrębności kulturowej danego narodu przed homogenizacją

korzystnie wpływa na rozwój krajów Trzeciego Świata – rozważa rację ruchów ekologicznych i alterglobalistycznych oraz racje ich przeciwników – na podstawie różnych źródeł informacji formułuje własne stanowisko powyższej sprawie

System bezpieczeństwa i współpracy.

152 - zmiany ładu międzynarodowego od 1989 roku - upadek dwubiegunowego układu sił - zmiana charakteru zagrożeń międzynarodowych

– wyjaśnia pojęcia: żelaznej kurtyny, Układu Warszawskiego, głasnosti, pierestrojki, Jesieni Narodów, upadku muru berlińskiego, aksamitnej rewolucji – wymienia przykłady konfliktów w okresie zimnej wojny – wymienia państwa Europy Środkowo-Wschodniej, w których po 1989 r. doszło do obalenia komunizmu – wymienia zmiany na mapie politycznej Europy w latach 1989–2000 – wskazuje na mapie nowo powstałe państwa po Jesieni Narodów w Europie – charakteryzuje przemiany, jakie nastąpiły w Europie i na świecie po upadku komunizmu – charakteryzuje stopniowy rozpad dominacji ZSRR nad państwami Europy Środkowo-Wschodniej

– ocenia kwestie upadku dwubiegunowego układu sił na świecie na początku lat 90. XX w. – analizuje na wybranych przykładach potencjalne zagrożenia i współczesne konflikty na świecie – ocenia zmiany charakteru zagrożeń międzynarodowych na przełomie XX i XXI w. – na podstawie prezentowanych plakatów dokonuje analizy problemu zimnej wojny i wyborów parlamentarnych w Polsce 4 czerwca 1989 r.

Organizacja Narodów Zjednoczonych.

153 - geneza, struktura i funkcje ONZ - podstawowe cele ONZ

– wyjaśnia pojęcia: państw osi, Organizacji Narodów Zjednoczonych, Zgromadzenia Ogólnego, Rady Bezpieczeństwa, Sekretarza Generalnego, Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, Rady Gospodarczej i Społecznej, Rady Powierniczej, terytoriów powierniczych – wymienia podstawowe informacje dotyczące ONZ: liczbę członków, flagę, emblemat, siedziby i języki – wymienia dokumenty, które są prawną podstawą funkcjonowania ONZ – wymienia główne organy ONZ: Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny,

– na podstawie Preambuły Karty Narodów Zjednoczonych przedstawia wydarzenia historyczne i wartości, do których nawiązuje preambuła – opracowuje zestaw pytań i przeprowadza wywiad z Sekretarzem generalnym ONZ, w rolę którego wciela się wybrany uczeń – ocenia czy struktura ONZ spełnia założone w 1945 r. cele – uzasadnia przyczyny zawieszenia działalności Rady Powierniczej i ocenia słuszność tej decyzji

34

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, Rada Gospodarcza i Społeczna, Rada Powiernicza – wymienia sekretarzy generalnych ONZ – wymienia okresy, kiedy Polska była niestałym członkiem Rady Bezpieczeństwa – opisuje cele i metody działania ONZ – charakteryzuje kompetencje organów ONZ; Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, Rada Gospodarcza i Społeczna, Rada Powiernicza

Organizacje międzynarodowe związane z ONZ.

154-155

- organizacje wyspecjalizowane ONZ - programy i fundusze ONZ - organizacje samodzielne

– rozwija skróty i wyjaśnia pojęcia: WHO, ILO, FAO, IMF, IBRD, WTO, OECD, UNESCO, UNIDO, IAEA, UNICEF, UNHCR – podaje przykłady działań ww. organizacji – wymienia 13 obiektów z Polski znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego Ludzkości – wymienia polskich ambasadorów dobrej woli przy UNICEFIE – rozpoznaje logo organizacji wyspecjalizowanych ONZ – charakteryzuje działanie organizacji: WHO, ILO, FAO, IMF, IBRD, WTO, OECD, UNESCO, UNIDO, IAEA, UNICEF, UNHCR – charakteryzuje specjalne programy i fundusze przygotowane przez ONZ

– na podstawie różnych źródeł informacji odszukuje konkretne przykłady działalności organizacji wyspecjalizowanych ONZ – analizuje na wybranych przykładach wszystkie sfery działalności omawianych organizacji wyspecjalizowanych ONZ – ocenia celowość i skuteczność działania Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IAEA), która pracuje nad bezpiecznym i pokojowym zastosowaniem energii atomowej – uzasadnia konieczność powołania i funkcjonowania specjalnych programów i funduszy ONZ

Działalność ONZ 156 - operacje pokojowe ONZ - misje humanitarne ONZ - udział Polski w pracach ONZ

– wyjaśnia pojęcia: operacji pokojowych, misji humanitarnych, Gromu, „Pustynnej Burzy” – wymień miejsca stacjonowania wojsk polskich w ramach błękitnych beretów (hełmów) – przedstawia polskie inicjatywy w ranach ONZ – rozróżnia pojęcia związane z pokojem na świecie: peacekeeping, peacemaking, peacebuilding – charakteryzuje na przykładach najczęściej stosowane metody rozwiązywania sporów między państwami – charakteryzuje działalność ONZ na różnych płaszczyznach

– rozważa możliwości prowadzenia akcji humanitarnych, współpracy rozwojowej oraz interwencji pokojowych na obszarach dotkniętych konfliktami zbrojnymi, oceniając ich skuteczność i aspekty moralne – analizuje udział Polski w pracach ONZ – ocenia skuteczność działalności ONZ na rzecz umacniania pokoju na świecie – uzasadnia konieczność reform w ONZ i podaje proponowany przez siebie kierunek tych zmian

35

Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego.

157 - geneza i zasady działania NATO - struktura organizacyjna NATO - działalność NATO - Polska w NATO

– wyjaśnia pojęcia: integracji militarnej, NATO (North Atlantic Treaty Organization), Partnerstwa dla Pokoju, KFOR (Kosovo Force) – rozpoznaje logo Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego – wskazuje na mapie państwa wchodzące w skład NATO – wymienia najważniejsze operacje wojskowe sojuszu – wymienia lata przystąpienia do NATO poszczególnych państw członkowskich – wyjaśnia jak powstało NATO, jakie są jego cele i organy – analizuje artykuł 5. Traktatu północnoatlantyckiego i wyciąga wnioski – charakteryzuje podstawowe zasady sojuszu

– przedstawia i ocenia proces przystąpienia Polski do NATO – analizuje zasadność operacji pokojowych NATO w latach 1995–2005 – ocenia wpływ członkowstwa w NATO na pozycję międzynarodową i poziom bezpieczeństwa Polski – podaje argumenty za i przeciw tezie, że NATO powinno się stać gwarantem światowego systemu bezpieczeństwa

Regionalne systemy bezpieczeństwa i współpracy.

158-159

- europejski system bezpieczeństwa - organizacje regionalne o charakterze ogólnym w Ameryce, Afryce oraz Azji - Wspólnota Niepodległych Państw oraz Organizacja na rzecz Demokracji i Rozwoju - organizacje współpracy gospodarczej

– wymienia regionalne systemy bezpieczeństwa i współpracy – rozpoznaje logo wybranych organizacji współpracy gospodarczej – przedstawia organizacje regionalne działające na rzecz bezpieczeństwa na innych kontynentach – wymienia związki międzypaństwowe w ramach WNP – wyszukuje w różnych źródłach informacje, przykłady działalności organizacji regionalnych na rzecz bezpieczeństwa – charakteryzuje europejski system bezpieczeństwa

– ocenia znaczenie regionalnych systemów bezpieczeństwa dla danego regionu i świata – ocenia znaczenie organizacji współpracy gospodarczej dla danego regionu i świata (APEC, NAFTA, MERCOSUR, OPEC) – opracuje projekt sesji popularnonaukowej poświęconej udziałowi polskich żołnierzy w misjach pokojowych – opracuje propozycję organizacji współpracy gospodarczej dla Europy Środkowo-Wschodniej z uwzględnieniem logo, celów i obszaru działania

Stosunki międzynarodowe – lekcja powtórzeniowa.


Stosunki międzynarodowe – lekcja


36

sprawdzająca. Geneza i przebieg integracji europejskiej.

162 - geneza integracji europejskiej - przebieg integracji europejskiej

– wymienia polityków, którzy zostali uznani za ojców Europy – podaje najważniejsze daty związane z integracją europejską – podaje historyczne przykłady integracji europejskiej – omawia genezę i przebieg integracji europejskiej (fazy integracji) – wymienia formy integracji europejskiej – przedstawia główne dokumenty i instytucje związane z procesem integracji europejskiej – charakteryzuje proces rozszerzania Unii – omawia czynniki geograficzne, które sprzyjały integracji – charakteryzuje części składowe integracji ekonomicznej w UE

– wyszukuje w tekście źródłowym niezbędne elementy łączące narody Europy, np. cele Unii – analizuje deklarację Roberta Schumana z 09.05.1950 r. i formułuje zawarte tam cele integracji europejskiej – analizuje przesłanki sporu o istotę suwerenności i integracji we współczesnej Europie – analizuje fragment Traktatu o Unii Europejskiej i formułuje wnioski z uwzględnieniem celów UE szczególnie korzystnych dla Polski

Filary kultury europejskiej.

163 - antyk - judaizm i chrześcijaństwo - kultura celtycko - germańska

– wyjaśnia pojęcia: europeizacji, konglomeratu, europocentryzmu – podaje przykłady związków naszego regionu z kulturą europejską – wymienia z jakimi wydarzeniami wiąże się europeizacja Słowian – omawia najważniejsze tradycje, z których wywodzi się cywilizacja europejska – charakteryzuje trzy filary kultury europejskiej – wyszukuje przykłady wpływu kultury arabskiej i islamu na kulturę europejską

– porównuje poszczególne filary kultury europejskiej – argumentuje kontrowersyjność postrzegania kultury europejskiej wyłącznie z europejskiego punktu widzenia (europocentryzm) – ocenia szanse rozwoju kultury naszego regionu przy integracji Polski z UE – dokonuje syntezy wspólnych korzeni narodów Europy – wykazuje wpływ i oddziaływanie naszego regionu na kulturę europejską jako część dorobku Polski i Europy

Instytucje i organy Unii Europejskiej.

164-165

- Rada Europejska - Parlament Europejski - Rada Unii Europejskiej - Komisja Europejska - organy sądowe i kontrolne - Europejski Bank Centralny - organy doradcze i

– wyjaśnia pojęcia: pomocniczości, subsydiarności – wymienia główne instytucje Unii Europejskiej – wyjaśnia najważniejsze procedury decyzyjne w Unii Europejskiej – wymienia organy doradcze i wyspecjalizowane Unii Europejskiej – przedstawia grupy polityczne w Parlamencie Europejskim – wymienia dwie wyspecjalizowane agencje do realizacji szczegółowych zadań UE – wymienia zasady pomocniczości i solidarności

– przedstawia sposoby podejmowania decyzji politycznych i gospodarczych w Unii Europejskiej, odnosząc je do zasad pomocniczości i solidarności – ocenia rolę i znaczenie Rady Europy we współpracy ogólnoeuropejskiej – analizuje konsekwencje, jakie wypływają dla państwa z faktu uczestnictwa w organach międzynarodowych – porównuje sposób powoływania Parlamentu Europejskiego, Rady Unii Europejskiej i Komisji Europejskiej

37

instytucje wyspecjalizowane - proces decyzyjny w Unii Europejskiej

stosowane w działalności UE – charakteryzuje sposób powoływania: Rady Unii Europejskiej, Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej, Rady Europejskiej, Trybunału Sprawiedliwości, Europejskiego Trybunału Obrachunkowego i Europejskiego Banku Centralnego – charakteryzuje działanie i najważniejsze kompetencje ww. instytucji UE

Prawo Unii Europejskiej.

166 - prawo pierwotne - prawo wtórne - porozumienia międzynarodowe

– wyjaśnia pojęcia: prawa pierwotnego, traktatu akcesyjnego, prawa wtórnego – wymienia składowe prawa europejskiego – wymienia czas, miejsce i państwa uczestniczące w traktatach akcesyjnych z lat 1972–2005 – wyjaśnia, jak tworzone jest prawo unijne – wymienia najważniejsze postanowienia traktatów obowiązujących w Unii Europejskiej – porównuje zakres działania rozporządzenia i dyrektywy – charakteryzuje warunki przyjęcia nowego państwa do Unii Europejskiej

– uzasadnia konieczność ujednolicania prawa w państwach członkowskich Unii Europejskiej – ocenia znaczenie porozumień międzynarodowych zawieranych przez Unię Europejską dla jej funkcjonowania – uzasadnia tezę, że nadrzędność prawa Unii Europejskiej nad prawem krajowym ogranicza suwerenność państwa – analizuje konsekwencje polityczne i społeczno-ekonomiczne podpisania przez nowych członków Unii Europejskiej traktatów akcesyjnych

Gospodarka i finanse Unii Europejskiej.

167 - wspólny rynek Unii Europejskiej - budżet Unii Europejskiej - wspólna waluta - euro

– wyjaśnia pojęcia: swobodnego przepływu towarów, kapitału, usług, osób, kryteriów konwergencji – wymienia główne dochody i wydatki budżetowe Unii Europejskiej – podaje swobody wspólnego rynku – wymienia zasady polityki gospodarczej Unii Europejskiej – wymienia kryteria konwergencji, które musi spełnić państwo, które chce wejść do strefy euro – przedstawia procedurę uchwalenia budżetu unijnego – przedstawia wady i zalety wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej

– wyszukuje w różnych źródłach informacje, które obszary pochłaniają największą część budżetu Unii – wyszukuje w różnych źródłach wskaźniki ekonomiczne Polski – rozpatruje, kiedy Polska powinna wprowadzić euro – ocenia, na ile Polska spełnia kryteria konwergencji na jej drodze wejścia do strefy euro

Ochrona środowiska w Unii Europejskiej.

168 - działania Unii Europejskiej na rzecz ochrony środowiska - Instytucje Unii Europejskiej

– wyjaśnia pojęcie pakietu klimatycznego – wymienia instytucje Unii Europejskiej zajmujące się ochroną środowiska – podaje programy związane z ochroną środowiska – wymienia propozycje dla państw biedniejszych w

– uzasadnia konieczność ochrony środowiska, podając argumenty: ekonomiczne, społeczne i medyczne – charakteryzuje politykę ochrony środowiska w stosunkach z państwami spoza UE – ocenia politykę ochrony środowiska w Unii Europejskiej

38

- projekty Unii w dziedzinie ochrony środowiska

realizacji pakietu klimatycznego – omawia Program Działań na rzecz Środowiska – charakteryzuje projekty Unii w dziedzinie ochrony środowiska – omawia obszary chronione programem Natura 2000 w Polsce

– projektuje działania na rzecz ochrony środowiska

Przyszłość Unii Europejskiej.

169 - rozszerzenie Unii Europejskiej - koncepcje integracji Europy

– wyjaśnia pojęcia: Europy Ojczyzn, Europy dwóch prędkości, Stanów Zjednoczonych Europy – wymienia państwa, którym ma służyć Partnerstwo Wschodnie – wymienia różne kierunki rozwoju Unii Europejskiej – omawia wizję integracji Charlesa de Gaulle’a – charakteryzuje działania współczesnych polityków, którzy opowiadają się za koncepcją „Europy Ojczyzn” – uzasadnia, która koncepcja integracji europejskiej jest najbardziej słuszna

– rozważa dylematy związane z dalszym rozszerzaniem i reformą Unii Europejskiej – ocenia czy Partnerstwo Wschodnie będzie korzystne dla rozwoju integracji – uzasadnia swoje stanowisko, przedstawiając argumenty polityczne, ekonomiczne, społeczne i historyczne – ocenia znaczenie zasady pomocniczości dla integracji europejskiej

Organizacje współpracy europejskiej.

170-171

- Rada Europy - organy Rady Europy - Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie - regionalne inicjatywy współpracy międzynarodowej w Europie

– przedstawia cele i zasady działania Rady Europy – opisuje cele i sposób działania Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie – przedstawia genezę Rady Europy – opisuje genezę Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie – wymienia frakcje polityczne w Zgromadzeniu Parlamentarnym – charakteryzuje najważniejsze organizacje i porozumienia regionalne – omawia działania Polski w ramach KBWE (OBWE)

– ocenia rolę Rady Europy we współczesnej Europie – rozróżnia „trzy koszyki” – zasady współpracy – uzasadnia, że KBWE stanowiła forum dialogu między państwami Wschodu i Zachodu – analizuje cele działania OBWE

Europa wśród światowych mocarstw.

172 - ewolucja układu sił na świecie - rodzaje i atrybuty mocarstw - dostęp do surowców strategicznych - rola supermocarstw i mocarstw regionalnych

– wyjaśnia znaczenie strategicznych zasobów naturalnych w polityce międzynarodowej – wymienia najważniejsze atrybuty mocarstwa – podaje surowce krytyczne dla gospodarki Unii Europejskiej – przedstawia podział współczesnych mocarstw według politologa Abramo Fimo Kenneth Organsiego – omawia najważniejsze atrybuty mocarstwa – rozróżnia typy ładów światowych (jedno-, dwu- i

– wskazuje możliwości odgrywania przez Unię Europejską roli światowego mocarstwa – uzasadnia znaczenie strategicznych zasobów naturalnych w polityce międzynarodowej – podaje przykłady znaczenia supermocarstw i mocarstw regionalnych dla ładu międzynarodowego – analizuje zmianę układu sił w stosunkach międzynarodowych na początku XXI wieku

39

wielobiegunowy), odwołując się do historii XX i XXI wieku – przedstawia na przykładach znaczenie supermocarstw i mocarstw regionalnych dla ładu światowego

Integracja Polski z Unią Europejską.

173 - droga Polski do UE - pierwsze lata członkostwa Polski w Unii Europejskiej

– wymienia główne warunki przystąpienia Polski do Unii Europejskiej – wymienia działania dostosowawcze podjęte przez Polskę – wymienia korzyści i obawy wynikające z przystąpienia Polski do Unii Europejskiej – omawia drogę Polski do Unii Europejskiej – charakteryzuje korzyści i koszty polityczne, ekonomiczne i społeczne przystąpienia Polski do Unii Europejskiej – przedstawia proces dostosowywania prawa polskiego do unijnego

– analizuje źródła statystyczne i formułuje wnioski – uzasadnia wpływ polskich polityków w Unii Europejskiej na wzrost euroentuzjastów w Polsce – ocenia przewodnictwo Polski w Radzie Unii Europejskiej – uzasadnia, że polska prezydencja w Unii Europejskiej była tak zwaną zieloną prezydencją

Polska we wspólnym rynku i strefie Schengen.

174 - Polska we wspólnym rynku - Polska w strefie Schengen

– wyjaśnia pojęcia: strefy Schengen, wizowego systemu informacyjny – wymienia cztery swobody funkcjonowania wspólnego rynku – wymienia najbardziej widoczne efekty przystąpienia Polski do Unii Europejskiej – wyjaśnia, na czym polega swobodny przepływ osób, kapitału, towarów i usług w Unii Europejskiej – wyjaśnia, jakie są zasady przekraczania granic przez polskich obywateli w strefie Schengen i poza nią – omawia korzyści i zagrożenia wynikające z członkowstwa Polski w strefie Schengen

– przedstawia argumenty polityczne, ekonomiczne i społeczne wynikające z przystąpienia Polski do strefy Schengen – uzasadnia konieczność wprowadzenia tak zwanych kontroli mobilnych na terenie kraju, w celu sprawdzenia legalności pobytu cudzoziemców – ocenia zasadność wprowadzenia na granicach osobnych pasów odpraw dla obywateli państw należących do strefy z Schengen – podaje argumenty za i przeciw wejściu Polski na wspólny rynek i do strefy Schengen

Integracja europejska– lekcja powtórzeniowa.


Integracja europejska – lekcja sprawdzająca.


Obywatelstwo Unii Europejskiej.

177 - podstawowe prawa obywateli Unii Europejskiej

– wyjaśnia pojęcia: obywatela Unii Europejskiej, paszportu europejskiego – wymienia podstawowe prawa obywateli Unii

– ocenia korzyści wynikające z prawa do opieki dyplomatycznej i konsularnej dla obywateli Unii Europejskiej – uzasadnia konieczność stosowania 23 oficjalnych języków

40

Europejskiej – wymienia korzyści wynikające z posiadania obywatelstwa europejskiego – opisuje prawa i obowiązki wynikające z posiadania obywatelstwa Unii Europejskiej – charakteryzuje możliwość skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej przeciwko instytucjom i organom UE – charakteryzuje zasady udziału w wyborach do Parlamentu Europejskiego

Unii Europejskiej – uzasadnia możliwość udziału obywateli innych państw Unii Europejskiej w wyborach do władz lokalnych – ocenia zasadność prawa dla obywateli państw Unii Europejskiej do udostępnienia dokumentów unijnych

Pozyskiwanie funduszy unijnych.

178 - rodzaje funduszy unijnych - ubieganie się o dotacje z Unii Europejskiej

– wyjaśnia pojęcia: funduszy strukturalnych, Programu Kapitał Ludzki, programu regionalnego, Europejskiej Współpracy Terytorialnej – podaje przykłady wykorzystania funduszy unijnych w regionie – wymienia warunki ubiegania się o kredyt w ramach programu – wymienia przykłady finansowania małych przedsiębiorstw – wymienia etapy cyklu funkcjonowania projektu – podaje ogólne zasady korzystania z funduszy unijnych przez obywateli, przedsiębiorstwa i inne organizacje w Polsce – charakteryzuje podstawowe założenia funduszy strukturalnych Unii Europejskiej

– ocenia podstawowe założenia Regionalnego Programu Operacyjnego swojego województwa – ocenia założenia programów realizowanych w ramach Europejskiej Współpracy Terytorialnej – uzasadnia możliwość rozwoju infrastruktury i ochrony środowiska w ramach Funduszu Spójności – ocenia szczegółowe opisy priorytetów do przykładowego programu finansowanego przez Unię Europejską

Podejmowanie nauki i pracy w Unii Europejskiej

179 - praca w krajach Unii Europejskiej - podejmowanie nauki w krajach Unii Europejskiej

– wyjaśnia pojęcia: EURES-u, Europassu, kwalifikacji zawodowych – wymienia przykładowe zawody regulowane w Unii Europejskiej – wymienia dokumenty wchodzące w skład Europassu, które wypełniają upoważnione instytucje – potrafi posługiwać się Europassem – wyszukuje informacje o możliwościach podejmowania nauki i pracy w państwach Unii Europejskiej – charakteryzuje świadczenia społeczne, które przysługują pracownikom na umowę o pracę

– sporządza własny Europass – CV – na podstawie różnych źródeł informacji ocenia warunki zatrudnienia w dowolnie wybranym kraju Unii Europejskiej – ocenia zasadność wprowadzenia ograniczeń w zatrudnianiu osób pochodzących z innych krajów Unii Europejskiej – na podstawie różnych źródeł informacji ocenia zasady i wymogi dotyczące podejmowania nauki w wybranych krajach Unii Europejskiej

Skutki przystąpienia

180 - wykorzystanie środków

– wyjaśnia pojęcie grupy państw podobnie myślących – wymienia płaszczyzny analizy stopnia entuzjazmu

– ocenia skutki członkowstwa i perspektywy rozwoju Polski w Unii Europejskiej, odwołując się do danych statystycznych,

41

Nauczyciel zastrzega sobie prawo do wykorzystania pozostałych godzin przewidzianych w ramach procesu dydaktycznego w roku szkolnym na dodatkowe zajęcia takie jak np.: usystematyzowanie i powtórzenie materiału, projekcję filmów dydaktycznych i inne.

Polski do Unii Europejskiej

pochodzących z Unii Europejskiej

Polaków z przystąpienia do Unii Europejskiej – wymienia korzyści ekonomiczne i polityczne, wynikające z przystąpienia Polski do Unii Europejskiej – wymienia skutki: społeczno-kulturalne integracji Polski z Unią Europejską – na podstawie źródeł statystycznych charakteryzuje korzyści polityczne wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej – na podstawie różnych źródeł charakteryzuje korzyści ekonomiczne wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej

badań opinii publicznej oraz informacji o wykorzystaniu środków unijnych w Polsce, regionie i gminie – analizuje źródła statystyczne i wyciąga wnioski, określa tendencję – na podstawie źródeł statystycznych analizuje stopień wykorzystania przez Polskę funduszu unijnych – podaje argumenty za i przeciw integracji Polski z Unią Europejską w kontekście skutków społeczno-kulturalnych

Tematy i zakres treści nauczania Wiedza o społeczeństwie L ... · Człowiek jako istota...

Documents

Transcript of Tematy i zakres treści nauczania Wiedza o społeczeństwie L ... · Człowiek jako istota...