Technik.logistyk 342[04] z2.04_u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Andrzej Wysocki

Sporządzanie rachunku kosztów zadań logistycznych z zakresu gospodarki magazynowej 342[04].Z2.04

Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007


1

Recenzenci: mgr Iwo Nowak mgr Ewa Kawczyńska-Kiełbasa Opracowanie redakcyjne: mgr Andrzej Wysocki

Konsultacja: mgr inŜ. Halina Śledziona Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 342[04].Z2.04 ,,Sporządzanie rachunku kosztów zadań logistycznych z zakresu gospodarki magazynowej”, zawartego w programie nauczania dla zawodu technik logistyk 342[04]

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007


2

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 4 3. Cele kształcenia 5 4. Materiał nauczania 6

4.1. Moduły kosztów logistyki 6 4.1.1. Materiał nauczania 6 4.1.2. Pytania sprawdzające 9 4.1.3. Ćwiczenia 10 4.1.4. Sprawdzian postępów 12

4.2. Koszty logistyki w gospodarce magazynowej 13 4.2.1. Materiał nauczania 13 4.2.2. Pytania sprawdzające 17 4.2.3. Ćwiczenia 17 4.2.4. Sprawdzian postępów 20

4.3. Koszty logistyki w gospodarce zapasami i opakowaniami 21 4.3.1. Materiał nauczania 21 4.3.2. Pytania sprawdzające 27 4.3.3. Ćwiczenia 27 4.3.4. Sprawdzian postępów 31

4.4. Koszty logistyki optymalnej partii dostawy 32 4.4.1. Materiał nauczania 32 4.4.2. Pytania sprawdzające 35 4.4.3. Ćwiczenia 35 4.4.4. Sprawdzian postępów 37

4.5. Bilans kosztów logistyki w gospodarce magazynowej 38 4.4.1. Materiał nauczania 38 4.4.2. Pytania sprawdzające 40 4.4.3. Ćwiczenia 40 4.4.4. Sprawdzian postępów 42

5. Sprawdzian osiągnięć 43 6. Literatura 47


3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o rachunku kosztów zadań

logistycznych z zakresu gospodarki magazynowej. W poradniku zamieszczono:

– wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane, abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

– cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, – materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki

modułowej, – zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści, – ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne, – sprawdzian postępów, – sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi

opanowanie materiału całej jednostki modułowej, – literaturę.

Schemat układu jednostek modułowych

342[04].Z2.01 Projektowanie i realizacja zadań

logistycznych w gospodarce zapasami

342[04].Z2.02 Projektowanie i realizacja

zadań logistycznych w gospodarce magazynowej

342[04].Z2.03 Projektowanie i realizacja zadań

logistycznych w gospodarce opakowaniami

342[04].Z2.04 Sporządzanie rachunku

kosztów zadań logistycznych z zakresu gospodarki

magazynowej

342[04].Z2 Logistyczne zarządzanie gospodarką magazynową

i zapasami


4

2. WYMAGANIA WST ĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć: − klasyfikować magazyny, – rozróŜniać metody zarządzania gospodarką magazynową – klasyfikować zapasy, – rozróŜniać metody zarządzania zapasami – charakteryzować podstawowe zasady logistyki gospodarki zapasami, – identyfikować fazy przepływów materialnych w przedsiębiorstwie, – wyznaczać krzywą czasu zapasów, – obliczać cykl Ŝycia produktu, – identyfikować strukturę zapasu, – określać infrastrukturę magazynową, – opracowywać proces magazynowania, – opracowywać projekt technologiczno-organizacyjny magazynu, – projektować wyposaŜenie magazynu, – oznakowywać towar i opakowania kodami kreskowymi w systemie EAN oraz UCC, – projektować system lokalizacji towaru, – dobierać opakowanie do transportu towarów specjalnych, – kompletować opakowania w jednostki ładunkowe, jednostki transportowe i jednostki

magazynowe, – dobierać urządzenia do automatycznej identyfikacji towarów, – dobierać opakowanie do środka transportu, – segregować opakowania na podstawie ich stopnia zuŜycia, – klasyfikować zuŜyte opakowanie do recyklingu lub utylizacji,


5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − zidentyfikować zadania logistyczne w gospodarce magazynowej, − określać rodzaje funkcjonujących kosztów, − określać wpływ operacji logistycznych na składniki bilansu, − obliczać koszt zadania logistycznego z zakresu gospodarki magazynowej, − wskazywać źródła generowania kosztów logistyki, − sporządzać bilans kosztów logistyki gospodarki magazynowej, − wykonywać analizę bilansu kosztów logistyki, − sporządzać wnioski z analizy bilansu kosztów logistyki, − zastosować narzędzia informatyczne i systemy informacyjne wspomagające działania

ekonomiczne, − udokumentować działania z zakresu ekonomiki logistyki.


6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Moduły kosztów logistyki 4.1.1. Materiał nauczania

Działania ludzkie zmierzające do pozyskania środków zaspokajających potrzeby prowadzone są w ramach działalności gospodarczej. Musi ona być zracjonalizowana, czyli powinna osiągać zamierzone cele w sposób najbardziej efektywny, poniewaŜ potrzeby ludzkie są nieograniczone, a środki do ich zaspokajania ograniczone.

Podstawową zasadą, na której opiera się racjonalizacja działalności gospodarczej jest rachunek ekonomiczny, czyli zespół czynności pozwalających na ustalenie opłacalności podejmowanych działań gospodarczych.

KaŜdy funkcjonujący na rynku przedsiębiorca uzyskuje przychody ze swej działalności, ale równieŜ ponosi z tego tytułu koszty.

Koszty to wyraŜone wartościowo zuŜycie: środków pracy, przedmiotów pracy, usług obcych, samej pracy. MoŜna je klasyfikować według róŜnych kryteriów.

Tabela 1. Klasyfikacja kosztów logistycznych [opracowanie własne] Kryterium podziału

kosztów Grupy kosztów

− stopień zróŜnicowania

−−−− proste – to składniki rodzajowe kosztów nie dające się podzielić na elementy składowe,

−−−− złoŜone są sumą kilku kosztów prostych. − okres rozliczeniowy −−−− koszty bieŜącego okresu sprawozdawczego,

−−−− koszty przypadające na przyszłe okresy sprawozdawcze. − rodzaj ponoszonych kosztów (układ rodzajowy)

−−−− zuŜycie materiałów i energii, −−−− usługi materialne obce, −−−− podatki i opłaty, −−−− wynagrodzenia i narzuty na wynagrodzenia, −−−− świadczenia na rzecz pracowników, −−−− amortyzacja, −−−− pozostałe koszty.

− miejsce powstawania kosztów (układ funkcjonalny)

−−−− koszty działalności operacyjnej, −−−− pozostałe koszty operacyjne, −−−− koszty finansowe, −−−− koszty inwestycyjne.

− okres rozliczeniowy −−−− koszty bieŜącego okresu sprawozdawczego, −−−− koszty przypadające na przyszłe okresy sprawozdawcze.

− sposób odnoszenia kosztów na wytworzone produkty (układ kalkulacyjny )

−−−− koszty bezpośrednie, −−−− koszty pośrednie, −−−− koszty ogólne zarządu.

Większość polskich przedsiębiorstw korzysta z informacji płynących z tradycyjnego

rachunku kosztów, gdzie podstawowym mechanizmem zarządzania kosztami jest budŜetowanie kosztów rodzajowych i analiza ich odchyleń. Nie ma jednak informacji


7

o kosztach działań logistycznych np. przyjęcie dostaw, przetwarzanie zamówień, składowanie itd. W takiej sytuacji trudno jest ocenić efektywność procesów logistycznych, dlatego konieczne jest rozgraniczenie i wyodrębnienie kosztów logistyki.

Pojęcie kosztów logistyki występuje w róŜnych aspektach, a wielu autorów wskazuje na róŜne źródła kosztów logistycznych i róŜne ich rodzaje.

Koszty logistyki są szczegółową kategorią kosztów, oznaczającą pienięŜne odzwierciedlenie zuŜycia substancji majątkowej przedsiębiorstwa wywołanego planowaniem, realizacją i kontrolą pozatechnologicznych procesów przemieszczeń w czasie i przestrzeni wszystkich form materiałów. [12]

Koszty logistyki to wyraŜone w pieniądzu zuŜycie pracy Ŝywej, środków i przedmiotów pracy, wydatki finansowe oraz inne ujemne skutki zdarzeń nadzwyczajnych, które są spowodowane przepływem dóbr materiałowych w przedsiębiorstwie i między przedsiębiorstwami, a takŜe utrzymanie zapasów. [14]

Koszty logistyki to wyraŜone w jednostkach pienięŜnych celowe zuŜycie zasobów przedsiębiorstwa oraz wydatki finansowe wynikające z przepływu dóbr materialnych, utrzymania zapasów oraz przetwarzania informacji związanych z działaniami logistycznymi w przedsiębiorstwie i jego łańcuchu dostaw. [5]

Bardzo waŜną cechą kosztów związanych z logistyką jest ich kompleksowość. Podstawą dobrze przeprowadzonego rachunku kosztów logistycznych jest ich prawidłowe zidentyfikowanie i umiejscowienie, co jest jednak bardzo trudne ze względu na to, Ŝe koszty logistyki pojawiają się praktycznie w całym obszarze funkcjonowania przedsiębiorstwa, bez względu na rodzaj jego działalności (produkcja, usługi, handel).

Rys. 1 Obszary występowania kosztów logistycznych w przedsiębiorstwie [17, s. 25]

Koszty logistyki w fazie: −−−− zaopatrzenia – obejmują działania mające na celu dostarczenie przedsiębiorstwu

wszystkich niezbędnych materiałów do realizacji planowanych zadań, −−−− produkcji – wynikają z potrzeby obsługi logistycznej procesów wytwarzania zgodnie

z planem produkcji, −−−− dystrybucji – obejmują działania związane ze sprawnym przepływem produktu do

odbiorcy i osiągnięcia wymaganego poziomu obsługi. Na koszty logistyki w przedsiębiorstwie wpływa szereg czynników, które dzielimy na

czynniki: ZaleŜne od przedsiębiorstwa, do których moŜemy zaliczyć między innymi: − rozmiar działalności, − wielkość utrzymywanych zapasów, − infrastrukturę,

Zaopatrzenie Produkcja Dystrybucja

D O S T A W C Y

ODBIORCY koszty materiałów:

- zapasów, - magazynowania, - transportu, - obsługi.

koszty półproduktów: - magazynowania, - transportu, - obsługi.

koszty wyrobów: - zapasów, - magazynowania, - transportu, - obsługi.


8

− rodzaj działalności, − asortyment, − liczbę kontrahentów, − strukturę kapitałów w finansowaniu majątku. niezaleŜne od przedsiębiorstwa a wynikające z aktualnych zasad funkcjonowania systemu ekonomiczno-gospodarczego: − stopa amortyzacji rzeczowych składników majątku trwałego, − stopa inflacji, − stopa bezrobocia, − stopa oprocentowania kredytów, − stawka podatku od nieruchomości, − opłaty ekologiczne. Uwzględniając czynniki zaleŜne i niezaleŜne od przedsiębiorstwa, koszty logistyczne przedstawiane są według trzech koncepcji: −−−− koncepcja współzaleŜności kosztów – koszty logistyczne są ze sobą tak powiązane, Ŝe

zmiana jednego rodzaju kosztu logistycznego moŜe spowodować negatywną zmianę innego kosztu logistycznego, co w efekcie moŜe pogorszyć sytuację finansową firmy. Konflikty kosztów mogą występować w kaŜdej sferze funkcjonowania przedsiębiorstwa. Zmianę kosztów będziemy uwaŜali za pozytywną, jeŜeli nastąpi obniŜenie kosztów globalnych przy danym poziomie obsługi klienta.

Rys. 2 WspółzaleŜność kosztów logistyki [15, s. 41]

−−−− koncepcja globalnych kosztów – logistyczne działania przedsiębiorstwa w kaŜdej sferze

(zaopatrzenie, produkcja, zbyt) powinny być odniesione do całego procesu przepływu materiałów. Globalne koszty logistyki moŜna przedstawić według wzoru:

GKL = Km + Kt + Kzp + Kzpr + Ksi + Kuz

gdzie: GKL – globalne koszty logistyki Km – koszty magazynowania, Kt – koszty transportu, Kzp – koszty zarządzania przepływami,

obsługi klienta

zakupów zaopatrzenia

utrzymania zapasów

realizacji zamówień

transportowe

składowe


9

Kzpr – koszty zarządzania produkcją, Ksi – koszty systemów informacyjnych, Kuz – koszty utrzymania zapasów. −−−− koncepcja unikania suboptymalizacji kosztów – mimo największych wysiłków części

składowych systemu nie osiąga się optymalnego rezultatu z punktu widzenia systemu jako całości. Bez względu na to, którą koncepcję przedstawiania kosztów logistycznych przyjmiemy,

musimy dotrzeć do miejsc w strukturze organizacyjnej firmy, gdzie uzyskamy informację o poziomie kosztów cząstkowych. PoniewaŜ struktury organizacyjne przedsiębiorstw są róŜne, czyli róŜnie mogą nazywać się komórki organizacyjne, w związku z tym koszty logistyczne mogą powstawać w komórkach o róŜnych nazwach. W tabeli numer 2 przedstawiono przykładowe miejsca powstawania kosztów logistycznych w przedsiębiorstwie

Tabela 2. Miejsca powstawania kosztów logistycznych w przedsiębiorstwie [opracowania własne] Miejsce powstawania kosztów

logistycznych w przedsiębiorstwie

Rodzaj kosztów logistycznych

Dział sprzedaŜy, marketingu oraz magazyny sprzedaŜy

−−−− koszty transportu zewnętrznego, −−−− koszty załadunku, −−−− koszty opakowań, −−−− koszty podróŜy.

Dział finansowo-księgowy

−−−− amortyzacja, −−−− podatek od nieruchomości, −−−− ubezpieczenia majątkowe, −−−− kosztu usług remontowych, −−−− koszty wynagrodzeń z narzutami, −−−− kapitał zamroŜony w zapasach materiałów, −−−− koszty energii i wody.

Dział administracyjny −−−− koszty materiałów biurowych, −−−− koszty usług telekomunikacyjnych, −−−− pocztowych.

Dział kontroli jakości −−−− koszty badań jakości. Dział technologiczny −−−− koszty wdraŜania nowych technologii. Specjalista ds. bhp −−−− koszty odzieŜy ochronnej.

Koszt logistyki jest pojęciem ekonomicznym. ZuŜywając zasoby w procesach

logistycznych ponosimy koszty. Poszczególne grupy składowe kosztów mogą być: − zmienne w krótkim okresie, − posiadać trwały trend rosnący lub malejący, − wzrastać lub maleć w powtarzających się okresach, powodując sezonowość kosztów. 4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jak definiujemy koszty? 2. Według jakich kryteriów dzielimy koszty? 3. Dlaczego konieczne jest wyodrębnienie kosztów logistyki? 4. Jak definiujemy koszty logistyki? 5. W jakich obszarach działalności firmy pojawiają się koszty logistyki? 6. Jakie koszty logistyczne występują w fazie zaopatrzenia?


10

7. Jakie koszty logistyczne występują w fazie produkcji i zbytu? 8. Według jakich koncepcji moŜna przedstawić koszty logistyczne? 9. W jakich działach struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa występują koszt

logistyczne? 10. Jakie znasz moduły kosztów logistycznych w przedsiębiorstwie?

4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Przeczytaj stwierdzenia zawarte w arkuszu ćwiczeniowym 1 i zaznacz X, jeŜeli są one prawdziwe, lub fałszywe. Arkusz ćwiczeniowy 1

PRAWDA FAŁSZ − koszty to wyraŜone wartościowo zuŜycie środków pracy

i przedmiotów pracy,

− koszty dzielimy na proste i złoŜone według kryterium stopień zróŜnicowania ,

− układ kalkulacyjny dzieli koszty na; bezpośrednie, pośrednie, koszty ogólne zarządu,

− koszty logistyczne w przedsiębiorstwie powstają w jednej komórce organizacyjnej,

− stopa amortyzacji, inflacji, bezrobocia to czynniki zaleŜne wpływające na koszty logistyczne przedsiębiorstwa,

− koszt logistyki jest pojęciem ekonomicznym.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.1.1, 2) przeczytać uwaŜnie stwierdzenia, zawarte arkuszu ćwiczeniowym 1, 3) postawić X w odpowiedniej kolumnie jeŜeli są, według ciebie, prawdziwe lub fałszywe, 4) porównać wyniki w grupie, 5) zaprezentować wyniki na forum klasy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2

Uzupełnij poniŜsze zdania w arkuszu ćwiczeniowym 2, tak aby były prawdziwe. Arkusz ćwiczeniowy 2 Logistyczne koszty zaopatrzenia tworzą koszty: ………........................................................... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... Suboptymalizacyjna koncepcja kształtowania się kosztów logistycznych zakłada, Ŝe………… …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………...


11

Koszty logistyczne są szczególną kategorią kosztów, oznaczającą…………………………….. …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………...

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.1.1, 2) zidentyfikować hasła z arkusza ćwiczeniowego 2, 3) wpisać definicję zidentyfikowanych haseł, 4) wyniki przedstawić na forum klasy.


Uzupełnij schemat w arkuszu ćwiczeniowym 3, wpisując w wolne miejsca moduły kosztów logistycznych.

Arkusz ćwiczeniowy


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.1.1 2) przeprowadzić analizę arkusza ćwiczeniowego 3, 3) wpisać moduły kosztów logistycznych w odpowiednie okienka, 4) wyjaśnić na czym polega współzaleŜność modułów kosztów logistyki, 5) zaprezentować i przeanalizować efekty pracy na forum klasy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − literatura z rozdziału 6.

utrzymania zapasów

transportowe


12

Ćwiczenie 4 Na podstawie poniŜszych danych oblicz globalne koszty logistyki i wpisz nazwę komórki

organizacyjnej, w której moŜna uzyskać informację o tych kosztach.

Arkusz ćwiczeniowy 4 Nazwa kosztu logistycznego Wartość, koszty Miejsce powstawania koszty magazynowania 3.000,00 koszty transportu 15.000,00 koszty zarządzania przepływami 5.000,00 koszty zarządzania produkcją 25.000,00 koszty systemów informacyjnych 20.000,00 koszty utrzymania zapasów 6.700,00


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.1.1, 2) przeprowadzić w grupie, analizę rodzajów kosztów, 3) obliczyć globalne koszty logistyki, 4) przeprowadzić analizę miejsc powstawania tych kosztów, 5) wpisać do arkusza ćwiczeniowego 4 nazwę komórek, w których moŜna uzyskać

informację o tych kosztach, 6) zaprezentować wyniki na forum klasy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − kalkulator. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) zdefiniować pojęcie, koszty logistyki? � � 2) wymienić moduły kosztów logistyki w przedsiębiorstwie? � � 3) wskazać miejsca powstawania kosztów logistyki w

przedsiębiorstwie? � �

4) rozróŜnić koszty logistyczne w fazie zaopatrzenia? � � 5) zidentyfikować koncepcje przedstawiana kosztów logistycznych? � � 6) uzasadnić konieczność wyodrębniania kosztów logistyki? � �


13

4.2. Koszty logistyki w gospodarce magazynowej 4.2.1. Materiał nauczania

Koszty magazynowania są istotnym elementem działalności przedsiębiorstwa. Zakres procesów magazynowania zaleŜy od wielu czynników, które przedsiębiorstwo powinno zidentyfikować, aby nie doprowadzić do błędnej oceny procesów logistycznych, a takŜe zakłóceń w rytmiczności i terminach dostaw.

Do podstawowych zadań logistycznych, realizowanych w ramach gospodarki magazynowej, zaliczamy: − składowanie – koszty składowania zapasów, − manipulacja i obsługa zapasów – koszty związane z przepływem. Koszty logistyczne w gospodarce magazynem dzielimy na stałe i zmienne.

Rys. 3. Stałe i zmienne koszty magazynowania [opracowanie własne]

Koszty magazynowania moŜemy ujmować w przekroju rodzajowym i wtedy są to koszty: − amortyzacji składników majątku zaangaŜowanego w magazynach, − zuŜycia materiałów, paliw i energii słuŜące realizacji funkcji magazynowania, − pracy wraz z narzutami, − usług obcych, − inne koszty w postaci wydatków pienięŜnych.

LOGISTYCZNE KOSZTY

MAGAZYNOWANIA

STAŁE ZMIENNE

amortyzacja składników majątku trwałego zaangaŜowanego w magazynach

podatki od nieruchomości

podatki od środków transportu

czynsz

zuŜycie materiałów, paliw i energii do realizacji funkcji magazynowania

płace z narzutami

usługi obce

koszty manipulacyjne obsługi zapasów

koszty materiałów biurowych, telefon


14

Poszczególne składniki logistycznych kosztów magazynowania moŜna podzielić następująco:

Rys. 4. Struktura kosztów magazynowania [opracowanie własne]

Do podstawowych czynników, które wpływają na koszty logistyki w gospodarce magazynem, naleŜy zaliczyć: − formę własności magazynu, − powierzchnię i pojemność magazynu, − mechanizację i automatyzację operacji magazynowych, − liczbę zatrudnionych pracowników, − liczbę i rodzaj pozycji asortymentowych składowanych zapasów. Na poziom kosztów związanych z magazynowaniem ma bardzo istotny wpływ forma własności magazynu. Magazyn moŜe być własnością przedsiębiorstwa lub teŜ moŜna korzystać z magazynów obcych. Za kryterium wyboru oceny efektywności systemu magazynowania moŜna przyjąć koszty składowania

Przyczyny korzystania z magazynów obcych; − finansowe – tego typu magazyny nie wymagają od firmy Ŝadnych nakładów

inwestycyjnych. Budując własne obiekty firma angaŜuje na długo własne środki finansowe. W związku z tym ponosi ryzyko związane ze stopą zwrotu z kapitału. Korzystając z obcych magazynów firmy mogą uniknąć nakładów inwestycyjnych i ryzyka związanego z posiadaniem magazynów własnych,

− elastyczność – firma moŜe wydzierŜawić powierzchnię na określony czas, co umoŜliwi jej szybkie reagowanie na zmiany popytu lub zmiany jakiś usług transportowych. Penetracja nowych rynków wymaga elastycznej lokalizacji. W tym przypadku korzystanie z magazynów obcych umoŜliwia firmie natychmiastowe wejście, ekspansję lub wyjście z nowych, nie wypróbowanych jeszcze rynków, bez konieczności ponoszenia kosztów tworzenia lub likwidacji sieci dystrybucji.

Rosnącą tendencją w magazynowaniu w obiektach obcych jest obecnie wykorzystywanie magazynów kontraktowych albo naleŜących do usługodawców zewnętrznych.

Magazynowanie w obiektach wynajmowanych na zasadzie kontraktu jest odmianą magazynowania w magazynach obcych dostosowana do potrzeb poszczególnych klientów. Firma zewnętrzna zapewnia pakiet usług logistycznych, które firmy zwyczajowo

48% - pracochłonność 42% - przestrzeń

10% - wyposaŜenie


15

wykonywały we własnym zakresie. Firma prowadząca magazyn kontraktowy specjalizuje się w sprawnym świadczeniu i dostosowanych do potrzeb klienta usług w zakresie dystrybucji.

W magazynach kontraktowych zapewnia się pakiet zindywidualizowanych usług logistycznych, do których moŜemy zaliczyć: składowanie, dekonsolidację duŜych przesyłek, konsolidację, zestawianie zamówień, kontrolę zapasów, organizację transportu, systemy informacji logistycznej itd.

Istotnym elementem, wpływającym na logistyczne koszty magazynowania przedsiębiorstwa, jest liczba magazynów, poniewaŜ w miarę wzrostu liczby magazynów spadają koszty transportu i koszty utraconej sprzedaŜy, natomiast wzrastają koszty zapasów i magazynowania. Przedsiębiorstwo musi przeprowadzić dokładną analizę tych kosztów zanim podejmie decyzję o wynajęciu kolejnego magazynu.

Rys. 5 Koszty składowania w magazynie obcym i własnym [13, s. 158]

Koszty utrzymania magazynu własnego są sumą kosztów stałych i zmiennych, a więc

przedsiębiorstwo ponosi koszty nawet, gdy magazyn jest pusty. Koszty zmienne obejmują płace i inne wydatki, ale ich wzrost jest wolniejszy niŜ kosztów zmiennych w magazynie obcym, w którym ponosi się koszty marketingu.

Jak wynika z rysunku 5 mniejszą ilość zapasów przedsiębiorstwo moŜe składować w magazynach obcych, gdyŜ globalny koszt składowania jest tam niŜszy, przy duŜej ilości efektywniejszym rozwiązaniem jest korzystanie z magazynu własnego.

Magazynowanie towarów wymaga odpowiedniej powierzchni. Jej wielkość zaleŜy od potrzeb przedsiębiorstwa. Koszt budowy magazynu moŜna obliczyć z zaleŜności:

Kbm = Ks + (Kz x P) + Kfm gdzie: Kbm – koszt budowy magazynu Ks – koszty stałe, Kz – koszty zmienne, P – powierzchnia nowego magazynu Kfm – koszty funkcjonowania magazynu podawane w zł/m2 na rok.

kosz

ty g

loba

lne

ilość składowanych zapasów

koszty składowania w magazynie obcym

koszty składowania w magazynie własnym


16

Koszty związane z przechowywaniem produktu w nowym magazynie o danej powierzchni obliczamy według wzoru:

Kbm Kmp =

L x P x P

gdzie: Kmp – koszt magazynowania produktu, L – liczba lat uŜytkowania,

Pojemność magazynu obliczamy jako iloczyn długości, szerokości i wysokości (w metrach3), powierzchnię uŜytkową w metrach kwadratowych. Informacja dotycząca tych parametrów ma bardzo istotny wpływ na racjonalne wykorzystanie powierzchni magazynowej, usprawnienie procesów dekompletacji i konsolidacji zapasów, a w efekcie przyczynia się do obniŜenia kosztów logistycznych magazynowania.

Stopień wykorzystania powierzchni magazynowej oceniany jest na podstawie wskaźnika wykorzystania powierzchni magazynowej (Wp):

Zp

Wp = Pm

gdzie: Wp – wskaźnik wykorzystania powierzchni magazynowej, Zp – powierzchnia magazynu zajęta przez zapasy, Pm – ogólna powierzchnia magazynowa. Im wskaźnik jest bliŜszy jedności tym lepsze jest wykorzystanie powierzchni magazynowej.

Mechanizację i automatyzację prac magazynowych moŜemy ocenić na podstawie technicznego uzbrojenia (Wtu):

Um Wtu =

Pm gdzie: Wtu – wskaźnik technicznego uzbrojenia pracy, Um – wartość maszyn i urządzeń magazynowych zaangaŜowanych w gospodarce magazynowej. W analizie procesów magazynowania waŜną rolę odgrywa wskaźnik wydajności pracy pracowników magazynowych (Wwp):

Om Wwp =

L gdzie: Wwp – wskaźnik wydajności pracy pracowników magazynowych, Om – obrót magazynowy (suma przychodów i rozchodów magazynowych), L – liczba zatrudnionych pracowników. Wzrost tego wskaźnika moŜe być uzyskany dzięki wprowadzeniu mechanizacji prac manipulacyjnych.

Całość kosztów magazynowania traktujemy na ogół jako koszty stałe. Obliczamy je na podstawie wzoru:

Kmc = Mz x Sm gdzie: Kmc – całkowite koszty magazynowania, Mz – przeciętny stan zapasów magazynowych, Sm – empirycznie ustalony wskaźnik kosztów magazynowania w % wartości zapasów.


17

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie wyróŜniamy podstawowe zadania logistyczne realizowane w ramach gospodarki

magazynowej? 2. Jakie koszty zliczamy do stałych logistycznych kosztów magazynowania? 3. Jakie koszty zaliczamy do zmiennych logistycznych kosztów magazynowania? 4. Jak dzielimy koszty w ujęciu rodzajowym? 5. Jak kształtuje się struktura kosztów logistycznych magazynowania? 6. Jakie czynniki wpływają na koszty logistyki w gospodarce magazynem? 7. Kiedy bardziej opłacalne jest korzystanie z magazynów własnych, a kiedy z obcych? 8. Jakie wskaźniki naleŜy zastosować podczas oceniania efektywności kosztów logistyki

w gospodarce magazynem? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zakwalifikuj poniŜsze koszty jako stałe lub zmienne logistyczne kosztów magazynowania: podatki od nieruchomości, usługi obce, czynsz, amortyzacja składników majątku trwałego zaangaŜowanego w magazynach, płace wraz z narzutami, koszty manipulacyjne obsługi zapasów, podatki od kosztów transportu.

Arkusz ćwiczeniowy 5 Logistyczne koszty magazynowania:

stałe: zmienne:


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1, 2) rozróŜnić stałe i zmienne logistyczne koszty magazynowania, 3) wpisać do arkusza ćwiczeniowego 5 koszty stałe i zmienne, 4) przedstawić wyniki na forum klasy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

− literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2

Na podstawie poniŜszych danych sporządź rachunek kosztów logistycznych w gospodarce magazynowej i podejmij decyzję, czy lepiej wybudować nowy magazyn, czy skorzystać z wynajęcia obcej powierzchni. Przedsiębiorstwo potrzebuje do składowania swoich towarów powierzchnię 20 000 m2. Koszt budowy magazynu składa się z części stałej wynoszącej 200 000 zł i części zmiennej 15 zł za 1 m2 powierzchni. Koszty funkcjonowania magazynu wynoszą 0,20 zł za m2 na rok, okres


18

trwałości magazynu szacuje się na 30 lat. Koszt wynajęcia obcej powierzchni magazynowej sięga 0,45 zł za m2.


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1, 2) zidentyfikować czynniki wpływające na koszt budowy magazynu, 3) obliczyć koszt budowy magazynu, 4) obliczyć koszt przechowywania produktu w nowym magazynie, 5) porównać koszt przechowywania produktu w nowym magazynie i w wynajętym, 6) podjąć decyzję, 7) wyniki przedstawić na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − kalkulator. Ćwiczenie 3

Przeczytaj stwierdzenia zawarte w arkuszu ćwiczeniowym 6 i zaznacz czy są one prawdziwe, czy fałszywe.

Arkusz ćwiczeniowy 6 PRAWDA FAŁSZ

− koszty utrzymania magazynu są sumą kosztów stałych i zmiennych,

− pojemność magazynu przedstawiamy w metrach kwadratowych, − forma własności magazynu nie ma wpływu na poziom kosztów

związanych z magazynowaniem,

− w strukturze kosztów magazynowania największy udział stanowi pracochłonność,

− koszty manipulacyjne obsługi zapasów stanowią stałe logistyczne koszty magazynowania,

− podatki od nieruchomości i środków transportu stanowią zmienne logistyczne koszty magazynowania,


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1, 2) przeczytać uwaŜnie stwierdzenia, zawarte arkuszu ćwiczeniowym 6, 3) postawić X w odpowiedniej kolumnie jeŜeli są, według ciebie, prawdziwe lub fałszywe, 4) porównać wyniki w grupie, 5) zaprezentować wyniki na forum klasy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − literatura z rozdziału 6.


19

Ćwiczenie 4 Oblicz wskaźnik kosztów zatrudnienia pracownika magazynowego, jeŜeli koszty

zatrudnienia w magazynie wynoszą rocznie 84.000,00 zł. Średnie zatrudnienie miesięczne wynosi 6 pracowników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1, 2) zapisać wzór na wskaźnik kosztów zatrudnienia pracownika magazynowego, 3) obliczyć wskaźnik, 4) wyniki zaprezentować na forum klasy.


Porównaj planowane logistyczne koszty w gospodarce magazynem z rzeczywistymi, jakie wystąpiły w przedsiębiorstwie Butek w 2006 roku. Jakie działania naleŜy podjąć w sytuacji gdy rzeczywiste koszty logistyczne w gospodarce magazynem są odmienne niŜ planowane. Rzeczywiste logistyczne koszty w gospodarce magazynem w przedsiębiorstwie Butek w 2006 roku:

− łączne koszty magazynowania 5.000,00 zł − wielkość obrotu magazynowego 10.000,00 zł − zapas średni 15.000,00 zł − powierzchnia uŜytkowa magazynu 20. 000 m2 − koszty osobowe pracowników magazynu 50.000,00 zł − średnia liczba pracowników zatrudnionych w magazynie 5 osób

Arkusz ćwiczeniowy 7

wskaźniki kosztów logistycznych w gospodarce magazynem

planowana wartość

wskaźnika

rzeczywista wartość

wskaźnika koszty magazynowania 0,4 zł koszty składowania zapasów 0,25 zł koszty utrzymania powierzchni magazynu 0,24 zł/m2 koszty zatrudnienia pracownika magazynowego 1200,00 zł


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1, 2) obliczyć wskaźniki kosztów logistycznych z arkusza ćwiczeniowego 7, 3) porównać planowaną i rzeczywistą wartość tych wskaźników, 4) wymienić działania jakie naleŜy podjąć w sytuacji gdy rzeczywiste koszty logistyczne

w gospodarce magazynem są odmienne niŜ planowane, 5) przeanalizować działania w grupie, 6) wyniki zaprezentować na forum klasy.


20


W magazynie dzierŜawionym za kwotę 250.000,00 zł rocznie utrzymuje się średnio 2500 europalet dziennie. Wskaźnik rotacji wynosi 4 tygodnie. Wartość zapasu na jednej europalecie nie przekracza 1450 zł. Koszty robocizny własnej wynoszą 246000,00 zł rocznie, amortyzacji i utrzymania sprzętu technicznego 25.700,00 zł., opłat 7250 zł rocznie. Ustal wskaźnik kosztu magazynowania na jednostkę magazynową (europaletę), na jednostkę wartości zapasu.


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1, 2) wybrać wzory wskaźników: kosztu magazynowania na jednostkę magazynową i na

jednostkę wartości zapasu, 3) podstawić dane i wykonać obliczenia, 4) przeprowadzić analizę wskaźników, 5) wyniki zaprezentować na forum klasy.


− kalkulator. 4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) wskazać zadania logistyczne w ramach gospodarki magazynem? � � 2) zidentyfikować stałe i zmienne logistyczne koszty gospodarki

magazynem? � � 3) wskazać czynniki wpływające na koszt logistyki gospodarki

magazynem? � � 4) obliczyć koszt zadania logistycznego z zakresu gospodarki

magazynem? � � 5) obliczyć wskaźniki oceniające poziom kosztów logistycznych

w gospodarce magazynem? � � 6) zanalizować wskaźniki oceniające poziom kosztów logistycznych

w gospodarce magazynem? � �


21

4.3. Koszty logistyki w gospodarce zapasami i opakowaniami 4.3.1. Materiał nauczania

KaŜde przedsiębiorstwo, bez względu na rodzaj prowadzonej działalności, ponosi koszty logistyczne w zawiązku z utrzymaniem zapasów. W przedsiębiorstwach usługowych (handlowym i transportowym) całość kosztów fizycznego przepływu, utrzymania zapasów oraz procesów informacyjnych zaliczana jest do kosztów logistyki.

Umiejętne sterowanie zapasami jest niezbędne w kaŜdym przedsiębiorstwie, które się zajmuje dystrybucją jakichkolwiek dóbr fizycznych. Dokładne skoordynowanie dostaw oraz zapotrzebowania materiałowego jest z reguły trudne do zrealizowania.

Zapas moŜe być składowany w łańcuchach logistycznych, zarówno w postaci wyrobów gotowych (towarów), gotowych do sprzedaŜy, jak i części montaŜowych wreszcie materiałów i surowców.

Zapasy to zbiór wszystkich materiałów, dóbr i usług wykorzystywanych w przedsiębiorstwie niezaleŜnie od tego, czy zostały one zakupione na zewnątrz, dostarczone z innego oddziału przedsiębiorstwa czy wyprodukowane na miejscu. [9]

Do podstawowych przyczyn utrzymania zapasów zaliczamy: − utrzymania złoŜonego poziomu obsługi klienta, − osiągnięcie korzyści w skali produkcji, − zapewnienie ciągłości, − osiągnięcie korzyści związanych z duŜymi partiami w transporcie i zaopatrzeniu, − ochrona przed zmianami cen i kursów walut, − ochrona przed gwałtownym wahaniem popytu i podaŜy. Zapotrzebowanie na zapasy moŜemy podzielić na: − zaleŜne – nie pozostaje w związku z innymi zapotrzebowaniami na dany element, jest

ono prognozowane, powstaje poza przedsiębiorstwem na rynku, − niezaleŜne – wynika z zapotrzebowania na wyroby wyŜszej złoŜoności, powinno być

szczegółowo wyliczone. Zapasy kaŜdej pozycji materiałowej, czy towarowej, niezaleŜnie od lokalizacji,

składowania i od wielkości moŜemy podzielić na:

Rys. 6. Rodzaje zapasów [opracowanie własne]

zapasy w przedsiębiorstwie

zapas rotujący

zapas zabezpieczający zapas dyspozycyjny zapas nadmierny

zapas informacyjny


22

− zapas rotujący (ZR) to zapas gromadzony w celu pokrycia oczekiwanego zapotrzebowania w cyklu uzupełnienia zapasów, jest on równy oczekiwanej sprzedaŜy w danym okresie, średnia wielkość tego zapasu w danym okresie jest równa połowie średniej wielkości dostaw, jest odnawiany według określonych zasad,

− zapas zabezpieczający (ZB) to zapas gromadzony jako rezerwa w celu pokrycia ewentualnej nadwyŜki sprzedaŜy ponad jej oczekiwaną wartość, jest to podstawowy regulator poziomu obsługi klienta, jest to często zapas nierotujący, który niestety dość często obejmuje zapas nadmierny,

− zapas dyspozycyjny (ZD) to zapas rzeczywisty powiększony o zamówienia złoŜone juŜ u dostawcy i pomniejszony o rezerwacje zapasów,

− zapas nadmierny (ZN) to zapas nieprawidłowy, który przyczynia się do podnoszenia kosztów logistyki w gospodarce zapasami, naleŜy dąŜyć do eliminowania tego zapasu,

− zapas informacyjny (ZI) to poziom zapasu porównywany z zapasem dyspozycyjnym w celu określenia momentu złoŜenia zamówienia według zasady: jeŜeli zapas dyspozycyjny jest większy od informacyjnego nie naleŜy składać zamówienia, jeŜeli zapas dyspozycyjny jest mniejszy lub równy zapasowi informacyjnemu to naleŜy złoŜyć zamówienie. Zatem kaŜdy zapas, którego utrzymanie jest uzasadnione składa się z trzech części,

tworzących typową strukturę zapasu.

Rys. 7. Struktura zapasów w przedsiębiorstwie [opracowanie własne]

W firmie uwzględnia się dwa rodzaje rachunku kosztów zapasów:

− rachunek bieŜący kosztów zapasów według rodzajów i miejsc, który pozwala na bieŜące zarządzanie i kontrolę zapasów,

− rachunek hipotetyczny, obejmujący szacunki i analizy kosztów potencjalnych, ukrytych, trudnych do zewidencjonowania oraz kosztów zmiennych.

Do celów operacyjnych i bieŜących działań firmy wystarcza rachunek bieŜący kosztów. W procesach podejmowania decyzji logistycznych o strategicznym znaczeniu dla firmy niezbędny staje się rachunek hipotetyczny.

zapas zabezpieczający

zapas rotujący

cykl dostaw

stan minimalny

stan przeciętny

zapas nadmierny

zapa

sy


23

Rys. 8. Podział kosztów zapasów [opracowanie własne]

Wśród podstawowych rodzajów logistycznych kosztów zapasów, moŜemy wyróŜnić

koszty stałe (niezaleŜne) i koszty zmienne (zaleŜne).

Tabela 4. Stałe i zmienne koszty logistyki [opracowanie własne] Koszty stałe (niezaleŜne) Koszty zmienne (zaleŜne)

koszty tworzenia zapasów KTz

koszty niezaleŜne od wielkości pojedynczej dostawy, czyli od zapasu rotującego (SKTz), np: −−−− koszty działu zaopatrzenia

(wynagrodzenia z pochodnymi, uŜytkowanie pomieszczeń, zuŜycie prądu, wody, itd.)

−−−− koszty utrzymania własnego taboru samochodowego w realizacji dostaw.

koszty zaleŜne od wielkości pojedynczej dostawy a zatem od wielkości zapasu rotującego (ZKTz), np. koszty: −−−− składowania zamówień, −−−− zmienne taboru, ubezpieczenia, −−−− związane z celnymi opłatami

administracyjnym, −−−− specjalne przyjęcia dostaw

koszty utrzymania zapasów KUt Z

koszty niezaleŜne od wielkości zapasów (SKUtZ), np. −−−− amortyzacja budowli

magazynowych, wyposaŜenia magazynowego,

−−−− koszt personelu magazynowego.

koszty zaleŜne od wielkości zapasu (ZKUtZ), np. koszty: −−−− wykorzystanej dodatkowej

powierzchni, −−−− naturalnych strat i ubytków

magazynowych, −−−− kradzieŜy i innych strat, −−−− ubezpieczenia zapasu, −−−− zamroŜenia kapitału

koszty braku KBZ

koszty niezaleŜne od wielkości braku (KBZ), np. koszt: −−−− awaryjnego zakupu, przestoju

instalacji lub linii produkcyjnej, −−−− wielkości przewidywanej

utraconej marŜy od utraconego klienta

koszty zaleŜne od wielkości braku (ZKBZ), np. koszty: −−−− awaryjnego zakupu,

niewykonanej produkcji, −−−− utraconej marŜy od kaŜdej

niesprzedanej pozycji

Na podstawie powyŜszej tabeli zostały wyznaczone formuły do obliczeń poszczególnych kosztów logistycznych w gospodarowaniu zapasami.

Ktz = Id x Ku gdzie: Ktz – koszty tworzenia zapasów, Id – liczba dostaw, Ku – jednostkowy koszt uzupełnienia związany z jedną dostawą.

Kuz = Uo x C x Z

koszty zapasów

koszty utrzymania zapasów

koszty tworzenia zapasów

koszty wyczerpania zapasów


24

gdzie: Kuz – koszty utrzymania zapasów, Uo – współczynnik okresowego kosztu utrzymania zapasów, C – cena zakupu jednostki zapasu, Z – wielkość zapasu.

Kbz = KB x p(BZ) gdzie: Kbz – koszty wystąpienia braku, KB – koszt wystąpienia braku, p(BZ) – prawdopodobieństwo wystąpienia braku zapasu. Koszty wystąpienia braku moŜna takŜe policzyć wykorzystując formułę:

Kbz = NB x Kbz gdzie: Kbz – koszty wystąpienia braku, NB – liczba braków w okresie, Kbz – koszt braku jednej jednostki. Zatem całkowite koszty zapasów (Kzc) obliczamy według poniŜszego wzoru:

Kzc = Ktz + Kuz + Kbz

W ocenie efektywności procesów logistycznych w przedsiębiorstwie waŜnym problemem jest rotacja zapasów. Kapitał przeznaczony na zakup zapasów traktujemy wówczas jako jedną z moŜliwości inwestowania. Istotne jest, zatem takie działanie, które zmierza do wzrostu rotacji zapasów, gdyŜ to znacznie obniŜa logistyczne koszty utrzymania zapasów. Posiadane zapasy, ich wielkość, struktura relacja do strumienia odpływu powinny być poddawane cyklicznie ocenie na podstawie pewnych mierników. Do najczęściej wykorzystywanych mierników zapasów naleŜą: − zapas przeciętny w ustalonym okresie:

S1 + S2 + ……+ Sn Zs = n

gdzie: Zs – zapas przeciętny w ustalonym terminie, S1 + S2 + ……+ Sn – stany zapasów przyjęte do obliczeń, n – liczba okresów. − wskaźniki rotacji. Zapasy, niezaleŜnie od postaci i lokalizacji, róŜnią się między sobą tzw. rotacją, czyli szybkością obrotu. Trudno wskazać uniwersalne kryterium pozwalające na jednoznaczne odróŜnienie pozycji wolno rotujących od szybko rotujących, zaleŜy to głównie od branŜy i natury dóbr. Do pomiaru rotacji towarów wykorzystujemy dwa rodzaje wskaźników: − wskaźnik rotacji „w razach”, częstotliwość obrotu (Rr) – określa ile obrotów dokonuje

przeciętny zapas towarowy w ciągu określonego czasu, obliczamy go według formuły: O

Rr = Zs

gdzie: O – wielkość obrotu (sprzedaŜ), Zs – wielkość przeciętnego zapasu.


25

− wskaźnik rotacji w dniach (Rd) – oznacza okres, w którym zapas dokonał pełnego cyklu obrotowego, odpowiada na pytanie na ile dni w danym okresie wystarcza przeciętny zapas, obliczamy go według formuły:

Zs x T

Rd = O

Poziom zapasów musi być starannie kontrolowany. Z jednej strony ich poziom moŜe

wpływać na poziom obsługi odbiorców, ale z drugiej wpływa na koszty, powinny jednak zapewniać ciągłość pracy przedsiębiorstwa, ale jednocześnie nie powinny przekraczać ekonomicznie uzasadnionego poziomu. Przy ustaleniu poziomu normy zapasów naleŜy uwzględnić: − przeciętne zuŜycie dzienne (np. popyt) – ustala się często statystycznie, dzieląc zuŜycie

(popyt), w ustalonym okresie przez liczbę dni: 30 w miesiącu, 90 w kwartale, 360 w roku,

zuŜycie w danym czasie (np. miesiąc)

przeciętne zuŜycie dzienne = czas (30 dni)

− cykl dostaw w dniach – to okres między kolejnymi dostawami, liczony w dniach lub

innych przyjętych jednostkach czasu, moŜna go ustalić na podstawie terminów podanych w umowie o dostawę materiałów lub danych z okresów ubiegłych, jest porównywany do zapasu rotującego ZR

suma dni między kolejnymi dostawami średni cykl dostaw =

liczba dostaw − odchylenie od średniego cyklu dostaw, oblicza się jako średnią arytmetyczna

bezwzględnych odchyleń cyklu dostaw od średniego cyklu dostaw, jest porównywany do zapasu zabezpieczającego ZB.

Σ│cykl dostawy – średni cykl dostaw│

odchylenie od średniego cyklu dostaw = liczba dostaw

Wymienione kategorie zapasów (rotujący, zabezpieczający) moŜna przedstawić w:

− dniach, − ilościowych jednostkach miary, − wartościowo. Prawidłową wielkość zapasów materiałowych (towarowych) określają normy zapasowe (Ns)

ZR Ns = ZB +

2 gdzie: Ns – norma zapasowa.

Obecnie przedsiębiorstwa w coraz większym stopniu wprowadzają naukowe metody sterowania przepływem materiałów – instrumenty cybernetyczne, modele matematyczne metody optymalizacji efektów ekonomicznych. Ustalane za ich pomocą parametry (takie jak: normy zapasów, ekonomiczne wielkości dostaw, terminy zamówień, wielkości zapasów)


26

pozwalają na sterowanie procesem zaopatrzenia i utrzymanie uzasadnionego ekonomicznie poziomu zapasów oraz jego kontrolę.

Politykę zapasów przedsiębiorstwo powinno prowadzić przez pryzmat ich cenowości posługując się metodą podziału zapasów ABC. Metoda ta klasyfikuje zapasy na trzy grupy: − A – zapasy „cenne”, stanowiące 5-20% liczebności asortymentowej zapasów, ale mający

znaczny udział w wartości, sięgający 75-80%, skumulowana wartość obrotu nie przekracza 80%,

− B – zapasy mające udział w wysokości 15-20% zarówno w liczebności asortymentowej jak i ich wartości, skumulowana wartość obrotu nie przekracza 80-96%,

− C – zapasy o charakterze masowym, mające największy udział w liczebności asortymentowej 60-80% i bardzo niski udział w wartości 5%, skumulowana wartość obrotu nie przekracza 97-100%. Jak wynika z badań zapasy z grupy A najbardziej rzutują na wartość wszystkich zapasów,

stanowią jednak niezbyt liczny zbiór pozycji. Proporcje te układają się mniej więcej w taki sposób, Ŝe około 20% pozycji obejmuje aŜ 80% wartości zapasu.

Tabela 5. Analiza zapasów metodą ABC [opracowanie własne]

Nazwa towaru Ilość/wartość Ilość/wartość skumulowana

Ilość/wartość skumulowana w%

ABC

Zainteresowanie logistyki opakowaniami nie ogranicza się do inwentaryzacji

i charakteryzowania znanych juŜ systemów pakowania, surowców do wytwarzania opakowań, materiałów opakowaniowych i konstrukcji opakowań i środków pomocniczych stosowanych w opakowalnictwie.

Charakterystyki dotychczas stosowanych opakowań stanowią niezbędną i istotną informację wstępną, nie są jednakŜe w stanie rozwiązać podstawowych problemów logistycznych, koncentrujących się na zapewnieniu towarom i spaletyzowanym jednostkom ładunkowym oraz organizacjom transportowym niezbędnych właściwości z punktu widzenia płynności i pełnej ciągłości przeładunku, transportu i magazynowania.

Chodzi tu przede wszystkim o stabilność opakowań, zabezpieczenie ich przed wszystkimi moŜliwymi naraŜeniami w transporcie i magazynowaniu. Z tymi wszystkimi problemami wiąŜą się decyzje przedsiębiorstwa dotyczące logistycznych kosztów opakowań.

Przedsiębiorstwo musi podjąć decyzję, czy zastosować opakowania tańsze, naraŜając jednocześnie towar na moŜliwość uszkodzenia, czy opakowanie droŜsze podnoszące koszt produktu.

Nowe tworzywa opakowaniowe, a zwłaszcza tworzywa sztuczne i tworzywa kompleksowe, stwarzają ogromne nie znane dawniej moŜliwości dostosowania opakowania do rodzaju i właściwości produktu oraz do wymagań logistycznych. W nowocześnie pojmowanych łańcuchach logistycznych istnieje konieczność koordynacji wymiarowej, gdyŜ występuje tu wyraźny łańcuch zaleŜności bezpośrednich i pośrednich.

Opakowanie towarzyszy produktowi od etapu produkcji do uŜytkowania. Istnieją wyraźne powiązania między technikom pakowania i dystrybucją. Łatwo to dostrzec od strony kosztowej. ZaleŜnie od przyjętych kryteriów optymalizacji, moŜna uzyskać albo znaczną obniŜkę kosztów, albo moŜe nastąpić powaŜny wzrost kosztów dystrybucji.

Opakowanie powinno być zawsze podporządkowane całościowemu ujęciu logistycznemu, aby móc wykorzystać wszystkie potencjalne rezerwy racjonalizacyjne. ZaleŜnie od rodzaju tworzywa opakowaniowego i uwarunkowań dystrybucyjnych, koszty opakowań wynoszą


27

1-35%, a w niektórych przypadkach dochodzą nawet do 60% wartości sprzedawanego towaru.

Na logistyczne koszty opakowań składają się: − koszty materiałów, − koszty robocizny, − koszty energii, − opłata produktowa, jest ona obliczana i wypłacana przez przedsiębiorców za opakowania,

w wypadku sprzedaŜy produktów w tych opakowaniach. Obecnie firmy mają do wyboru wiele róŜnych materiałów nadających się na opakowanie

zewnętrzne. Dawniej w powszechnym uŜyciu były twardsze materiały, takie jak pojemniki metalowe, czy drewniane. Zwiększało to jednak wagę ładunku, co z kolej podwyŜszało koszty transportu, gdyŜ firmy transportowe, rozliczając się ze swoim klientem, biorą pod uwagę cięŜar całkowity ładunku. tj. wagę ładunku wraz z opakowaniem 4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są przyczyny utrzymywania zapasów w przedsiębiorstwie? 2. Jaka jest róŜnica między zapotrzebowaniem na zapasy zaleŜnym i niezaleŜnym? 3. Jak dzielimy zapasy? 4. Co to jest zapas rotujący? 5. Jakie formuły moŜna zastosować do obliczeń zmiennych kosztów logistycznych

w gospodarowaniu zapasami? 6. Na czym polega metoda ABC gospodarki zapasami? 7. Jakie elementy wpływają na koszt opakowań?


Przeczytaj stwierdzenia zawarte w arkuszu ćwiczeniowym 8 i zaznacz X czy są one prawdziwe, czy fałszywe.

Arkusz ćwiczeniowy 8 PRAWDA FAŁSZ

− zapas to zbiór rzeczowych środków obrotowych gromadzonych w jednostce gospodarczej w celu zapewnienia ciągłości jej działania,

− zaleŜne zapotrzebowanie na zapasy powinno być szczegółowo wyliczone,

− zapas rotujący to zapas gromadzony jako rezerwa, − zapas dyspozycyjny to zapas rzeczywisty powiększony

o zamówienia złoŜone juŜ u dostawcy i pomniejszony o rezerwację zapasów,

− do celów operacyjnych i bieŜących działań firmy stosujemy rachunek hipotetyczny kosztów,

− koszty utrzymania własnego taboru samochodowego zaliczamy do kosztów stałych,

− cykl dostaw to okres między kolejnymi dostawami.


28


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.3.1, 2) przeczytać uwaŜnie stwierdzenia, zawarte arkuszu ćwiczeniowym 8, 3) postawić X w odpowiedniej kolumnie jeŜeli są, według ciebie, prawdziwe lub fałszywe, 4) porównać wyniki w grupie.


Zakwalifikuj logistyczne koszty gospodarowania zapasami do stref ich powstawania, koszty: składowania zamówień, wykorzystanej dodatkowej powierzchni, amortyzacja budowli magazynowych, wyposaŜenia magazynowego, specjalne przyjęcia dostaw, utraconej marŜy od kaŜdej niesprzedanej pozycji, kradzieŜy i innych strat, wielkości przewidywanej utraconej marŜy od utraconego klienta, koszt personelu magazynowego.


Strefa powstawania kosztów logistycznych w gospodarce zapasami koszty tworzenia

zapasów koszty utrzymania

zapasów koszty braku


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.3.1, 2) zakwalifikować koszty do sfery powstawania, 3) wpisać do arkusz, ćwiczeniowego 9 koszty stałe i zmienne, 4) przedstawić wyniki na forum klasy.


− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3 Oblicz normę zapasową, czasowe, ilościowe i wartościowe wielości zapasów tkaniny

ubraniowej w fabryce odzieŜy w bieŜącym kwartale, przy załoŜeniach: − cykl dostaw w ubiegłym okresie wynosił: 18, 25, 29,17 i 21 dni, − dzienna norma zuŜycia tkaniny 154 m. Na jakim poziomie powinien kształtować się zapas zabezpieczający i rotujący, aby zapewnić ciągłość produkcji?


29


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.3.1, 2) wykorzystując odpowiednie wzory, obliczyć średni cykl dostaw, odchylenie od średniego

cyklu dostaw, 3) zidentyfikować zapas rotujący i zabezpieczający, 4) przeanalizować wyniki w grupie, 5) zaprezentować wnioski na forum klasy.


− kalkulator. Ćwiczenie 4

Oblicz: zmienne logistyczne koszty tworzenia zapasów, utrzymania zapasów, koszty braków oraz całkowite logistyczne koszty zapasów w okresie 1 miesiąca w firmie Pucuś jeŜeli: łączne koszty stałe utrzymania zapasów 5000,00 liczba dostaw 10 wielkość zapasu 500 szt jednostkowy koszt uzupełnienia 200 zł współczynnik okresowego kosztu utrzymania 0,2 cena zakupu jednostki 50 zł liczba braków 2 koszt braku jednej jednostki 50 zł


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.3.1, 2) wykorzystując odpowiednie wzory, obliczyć zmienne koszty tworzenia, utrzymania

i braków zapasów, 3) obliczyć całkowity logistyczny koszt zapasów w firmie Pucuś, 4) porównać wyniki w grupie, 5) zaprezentować wyniki na forum klasy.



Przedsiębiorstwo Butex dla zapewnienia ciągłości planowanej sprzedaŜy w wysokości 75.00000, w minionym kwartale utrzymywało następujące wielkości zapasów w ujęciu wartościowym: 1 styczeń 20.000,00 zł 1 luty 25.000,00 zł 1 marzec 30,000,00 zł 1 kwiecień 25.000,00 zł


30

Miesięczny koszt, związany z magazynowaniem zapasu wynosi 300,00 zł. Jak zmieni się koszt magazynowania, jeŜeli wskaźnik rotacji w dniach skrócimy o 10 dni, na jakim poziomie powinien ukształtować się zapas przeciętny?


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.3.1, 2) obliczyć zapas przeciętny, 3) obliczyć wskaźnik rotacji w dniach, 4) obliczyć dzienny koszt magazynowania zapasu, 5) obliczyć wysokość zapasu przeciętnego przy zmniejszonym o 10 dni wskaźniku rotacji

w dniach, 6) obliczyć koszty magazynowania zapasu zmniejszonym wskaźniku rotacji, 7) porównać wyniki, 8) przeprowadzić analizę i wyciągnąć wnioski, 9) wyniki zaprezentować na forum klasy.



Przeprowadź klasyfikację zapasów metodą ABC w ujęciu ilościowym i wartościowym. Otrzymane wyniki zinterpretuj.


Nazwa towaru Ilość Ilość skumulowana

Ilość skumulowana w%

ABC

produkt 1 159.681 produkt 2 130.489 produkt 3 98.020 produkt 4 84.651 produkt 5 71.248 produkt 6 57.785


Nazwa towaru Wartość Wartość skumulowana

Wartość skumulowana w%

ABC

produkt 1 99.115 produkt 2 80.903 produkt 3 63.011 produkt 4 46.307 produkt 5 43.278 produkt 6 40.449 produkt 7 35.479


31


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.3.1, 2) skumulować zapasy ilościowo, wpisać do arkusza ćwiczeniowego 10, 3) obliczyć ilość skumulowaną w %, wpisać do arkusza ćwiczeniowego 10, 4) zakwalifikować produkty do grupy ABC, 5) skumulować zapasy wartościowo, wpisać do arkusza ćwiczeniowego 11, 6) obliczyć wartość skumulowaną w %, wpisać do arkusza ćwiczeniowego 11, 7) zakwalifikować produkty do grupy ABC, 8) przeprowadzić analizę, 9) wnioski przedstawić na forum klasy.


− kalkulator.

4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) rozróŜnić rodzaje zapasów? � � 2) zidentyfikować stałe logistyczne koszty zapasów? � � 3) zidentyfikować zmienne logistyczne koszty zapasów? � � 4) obliczyć zmienne koszty tworzenia zapasów? � � 5) obliczyć całkowite koszty utrzymania zapasów? � � 6) zinterpretować wskaźniki rotacji? � � 7) obliczyć wielkość zapasów w ujęciu ilościowym, wartościowym i

czasowym? � � 8) sklasyfikować zapasy metodą ABC? � �


32

4.4. Koszty logistyki optymalnej partii dostawy 4.4.1. Materiał nauczania

Partia dostawy – ilość materiałów, wyrobów, towarów objęta kolejnym zamówieniem

(w jednostkach naturalnych). Optymalna partia dostawy Qopt (zakupu) – wielkość partii dostawy zapewniająca

minimalizację łącznych kosztów zapasów (koszty tworzenia i utrzymania zapasów). Jest to optymalny wolumen danej pozycji zapasów, którego zamówienie pozwoli zminimalizować koszty. Aby obliczyć Qopt naleŜy sformułować model matematyczny odzwierciedlający rzeczywistość. Dany model moŜna uznać za obowiązujący jedynie wtedy, kiedy załoŜenia leŜące u jego podstaw są rzeczywiste lub bliskie rzeczywistości. Jeśli dane załoŜenie modyfikuje się lub znosi, naleŜy skonstruować nowy model.

Podstawowy model Qopt opiera się na załoŜeniach. [9] − popyt jest równomierny – z góry ustalony, stały ciągły w czasie, − czas realizacji jest stały i z góry ustalony, − nie istnieją ograniczenia wielkości zamówienia wynikające z pojemności magazynów lub

innych czynników, − koszt złoŜenia zamówienia oraz koszt realizacji dostawy są niezaleŜne od zamawianej

wielkości, − koszt utrzymania danej jednostki zapasu nie zaleŜy od wielkości jej zapasu, − wszystkie ceny są stałe i z góry określone, nie moŜna uzyskać rabatu od zakupionej

ilości, − zamawiana wielkość jest za kaŜdym razem taka sama. Graficznie optymalną partię dostawy moŜna przedstawić następująco:

Rys. 9. Optymalna partia dostawy [9, s. 227]

optymalna partia dostawy

koszt całkowity



wielkość zamówienia

kosz

t cał

kow

ity

optymalna partia dostawy

koszt całkowity




kosz

t cał

kow

ity


33

Aby ustalić optymalną partię dostawy, naleŜy wykonać następującą kalkulację:

Tabela 6. Ustalanie optymalnej partii dostawy [opracowanie własne] Liczba

zamówień w ciągu roku

(1)

Wielkość partii

(2)

Zapas przeciętny (3)=(2):2

koszt tworzenia zapasów

(4)

Koszt utrzymania zapasów

(5)=Kux(3)

Koszt całkowity zapasów

(6)=(4)+(5) 1 P Kz 2 P/2 Kzx2 3 P/3 Kzx3

itd. itd. itd.

gdzie: P – przewidywany popyt (potrzeby) w dłuŜszym okresie (zwykle przyjmuje się prognozę roczną), Kz – koszt tworzenia zapasu, tj. zakupu jednej partii, niezaleŜnie od jej wielkości, Ku – roczne koszty utrzymania zapasu jednej jednostki danego towaru, określany najczęściej jako pewien ułamek ceny zakupu. Na podstawie analizy danych z powyŜszej tabeli moŜna ustalić na podstawie minimalnego kosztu całkowitego wielkość optymalnej partii dostawy. Optymalną partię dostawy moŜna wyliczyć na podstawie wzoru algebraicznego:

u

zopt K

PKQ

2=

Gospodarką magazynową nazywamy działalność związaną z przyjmowaniem materiałów

do magazynu ich rozmieszczeniem, przechowywaniem i konserwacją, wydawaniem oraz ewidencją obrotu towarowego.

W praktyce funkcjonuje wiele róŜnej wielkości magazynów, w których realizowane są róŜne procesy magazynowe, które powinny posiadać odpowiednią organizację pracy.

Istotnym elementem organizacji pracy jest właściwa dokumentacja. Do podstawowych dokumentów, które powinny znajdować się w magazynie naleŜy

zaliczyć: − instrukcję magazynową – jest to dokument normatywny regulujący prawidłowy przebieg

procesu magazynowania, oraz zasady postępowania związane z jego realizacją, − regulamin pracy – określa organizację i porządek w procesie pracy oraz związane z tym

prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników, − instrukcję obiegu dokumentów, − dokumentację adresową, − dokumentacje techniczno-ruchowe uŜytkowanych urządzeń, − dokumentację prowadzonego obiegu dokumentowego

Najczęściej spotykanymi w praktyce dokumentami związanymi z przyjęciem do magazynu są: − Pz – przyjęcie z zewnątrz, − Mm – przesunięcie międzymagazynowe wewnątrz przedsiębiorstwa, − Zw – zwrot materiału,


34

Rys. 10. Wzór dokumentu Pz wydaniem z magazynu są: − Wz – wydanie na zewnątrz, − Rw – rozchód wewnętrzny.

Rys. 11. Wzór dokumentu Wz

W działalności przedsiębiorstwa nie ma praktycznie takiej dziedziny w której nie miałyby zastosowania komputery. Dotychczasowa praktyka projektowania wdraŜania systemów informatycznych, wykazała, Ŝe jednym z obszarów działalności przedsiębiorstwa, w którym jako pierwsze zostały zastosowane komputery, jest gospodarka materiałowa.

W ramach tej gospodarki wykorzystuje się programy komputerowe do ewidencji i ruchu zapasów. Ta ewidencja obejmuje, oprócz rejestrowania obrotów i stanów magazynowych, równieŜ: − rozliczenie inwentaryzacji, − kontrolę zapasów materiałowych w porównaniu z normami, − rejestr zapasów nie wykazujących zuŜycia, − ewidencję zapasów zbędnych, − ewidencję i kontrolę realizacji zamówień, − ustalenie kosztów zuŜycia materiałów,

Na runku pojawia się coraz więcej programów komputerowych, które mają usprawnić gospodarkę materiałową.


35

Jednym z programów komputerowych, umoŜliwiających elastyczne zarządzanie gospodarka magazynową w firmie, jest program Lefthand Mała Księgowość lub Lefthand Pełna Księgowość.

Obsługa magazynów w tym programie moŜe być prowadzona albo w oderwaniu od księgowej części systemu, jedynie w celu utrzymania bieŜącej kontroli nad bilansem przepływu towarów w firmie, albo w połączeniu z częścią księgową na poziomie rejestracji dokumentów.

Kontrola stanów magazynowych danego towaru nie rozpoczyna się w momencie jego wprowadzenia do kartoteki towarowej, ale dopiero w momencie wygenerowania odpowiednich dokumentów.

Przy kaŜdej operacji na wybranym magazynie istnieje moŜliwość kontroli bieŜącego stanu magazynów na dwa sposoby: − z poziomu programu poprzez moduł przeglądania stanów magazynowych, − poprzez zestaw wielu róŜnorodnych raportów magazynowych. 4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co to jest optymalna partia dostawy? 2. Jakie załoŜenia występują w modelu optymalnej partii dostawy? 3. Jakie koszty tworzenia zapasów naleŜy uwzględnić przy wyznaczaniu optymalnej partii

dostawy? 4. Za pomocą jakiego wzoru algebraicznego wyznaczamy optymalną partię dostawy? 5. Jakie dokumenty występują w gospodarce magazynowej? 6. Jakie programy komputerowe wykorzystywane są w gospodarce magazynowej?


Oblicz i przedstaw graficznie optymalną partię dostawy uwzględniając róŜne wielkości zamówienia, w oparciu następujące dane: − roczne zapotrzebowanie przedsiębiorstwa na pewien komponent wynosi 6000 szt. − koszt jednego komponentu 5 zł, − koszt tworzenia zapasów na zamówienie 120 zł, − koszt utrzymania jednej sztuki w zapasie 0,30 gr. Przedsiębiorstwo nie uzyskuje rabatu od nabywanych ilości tego komponentu, a jego cena jest stała

Arkusz ćwiczeniowy 12 Liczba

zamówień w ciągu roku

(1)

Wielkość partii

(2)

Zapas przeciętny (3)=(2):2

Koszt tworzenia zapasów

(4)

Koszt utrzymania zapasów

(5)=Kux(3)

Koszt całkowity zapasów

(6)=(4)+(5)


36



1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1, 2) przeprowadzić analizę arkusza ćwiczeniowego 12, 3) wykonać obliczenia w arkuszu ćwiczeniowym 12, 4) wyniki skonsultować w grupie, 5) przedstawić w arkuszu ćwiczeniowym numer 13 graficznie koszty utrzymania, tworzenia,

całkowitych zapasów i optymalną partię dostawy, 6) zaprezentować wnioski na forum klasy.


Oblicz na podstawie wzoru algebraicznego optymalną partię dostawy, wykorzystując dane: − przewidywany popyt na misie 20000 szt., − koszt zakupu jednej partii 400 zł, − roczne koszty utrzymania zapasu jednej jednostki 2 zł. Przedsiębiorstwo nie uzyskuje rabatu od liczby zakupionych misiów, a ich cena jest stała.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1, 2) przepisać wzór na optymalną wielkość dostawy, 3) wykonać obliczenia, 4) porównać wyniki w grupie, 5) zaprezentować wyniki na forum klasy.


kosz

t cał

kow

ity


37


Zapoznaj się ze szkolnym programem komputerowym, na którym moŜesz przeprowadzić ewidencję gospodarki magazynowej. Sporządź i wypełnij podstawowe dokumenty obrotu magazynowego: Pz, Wz, Mm. Wyjaśnij, kiedy naleŜy wystawić te dokumenty.


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.4.1, 2) uzyskać informację o programie komputerowym do obsługi gospodarki magazynowej, 3) zapoznać się z instrukcją programu, 4) sporządzić i wypełnić podstawowe dokumenty obrotu magazynowego, 5) dokumenty zaprezentować na forum klasy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − komputer z dostępem do Internetu. 4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) przedstawić graficznie optymalną partię dostawy? � � 2) obliczyć optymalną partię dostawy? � � 3) zidentyfikować dokumenty magazynowe? � � 4) wykorzystać program komputerowy do gospodarki magazynowej � �


38

4.5. Bilans kosztów logistyki w gospodarce magazynowej 4.5.1. Materiał nauczania

Całokształt procesów logistycznych wywiera istotny wpływ na wielkość i strukturę

kosztów. Przyjmuje się, Ŝe udział kosztów logistyki w całkowitych kosztach przedsiębiorstwa wynosi od 16% do 24%. Koszty logistyczne są złoŜoną kategorią ekonomiki przedsiębiorstw. Sprawia to, Ŝe analiza kosztów logistycznych ma szeroki zakres tematyczny.

Logistyczne koszty magazynowania są bardzo istotnym elementem logistycznych kosztów przedsiębiorstwa w fazie zaopatrzenia.

Sporządzając bilans kosztów logistyki w gospodarce magazynowej naleŜy uwzględnić wszystkie koszty dotyczące magazynowania, utrzymania, tworzenia i wyczerpania zapasów. Rodzaje kosztów logistycznych w gospodarce magazynowej mogą być róŜne zaleŜą, bowiem od: − rodzaju działalności gospodarczej, − wielkości firmy, − otoczenia w jakim firma funkcjonuje, − liczby dostawców i odbiorców, − liczby magazynów, z których firma korzysta.

W bilansie logistycznych kosztów magazynowania naleŜy wyróŜnić; − logistyczne koszty związane z utrzymaniem magazynu takie jak:

−−−− amortyzacja składników majątku trwałego wykorzystanego w magazynie, −−−− remonty, −−−− wynagrodzenia z narzutami, −−−− nadgodziny, −−−− wynagrodzenia za płace dorywcze, −−−− ubezpieczenia emerytalne, −−−− ubezpieczania grupowe −−−− podróŜe, podróŜe w nadgodzinach, −−−− wywóz śmieci i śniegu, −−−− ochrona przeciwpoŜarowa, −−−− materiały biurowe, −−−− wydatki na sprzęt do obsługi zapasów −−−− podatki od nieruchomości, −−−− podatki od środków transport, −−−− energia elektryczna, −−−− ogrzewanie, −−−− usługi obce, −−−− koszty przyjęcia, sortowania, kompletowania, wydawania i kontroli jakości.

− logistyczne koszty związane z zapasami takie jak: −−−− koszty związane z dostawą , −−−− koszt jednostki zapasu, −−−− koszty ubezpieczenia od ognia, powodzi, kradzieŜy i innych zdarzeń losowych, −−−− koszty jednostkowego uzupełnienia, −−−− koszty powierzchni pod zapasem, −−−− koszt zamroŜonego kapitału w zapasie, −−−− koszt ubytków, strat, −−−− koszt odsetek bankowych,


39

−−−− koszt opakowań, −−−− opłaty produktowe, −−−− koszt utraconej marŜy od kaŜdej niesprzedanej pozycji.

Zatem logistyczne koszty gospodarki magazynowej obliczamy według formuły:

LKgm = Kmc + Kzc gdzie: LKgm – logistyczne koszty gospodarki magazynowej, Kmc – całkowite koszty funkcjonowania magazynu, Kz – całkowite koszty zapasów.

Z uwagi na rangę kosztów logistycznych, kaŜde przedsiębiorstwo przeprowadza wnikliwą analizę bilansu logistycznych kosztów magazynowania. Przyjmuje się, Ŝe koszty logistyczne wykazują cechy kosztów względnie stałych a ich wzrost nie jest wprost proporcjonalny do zmian rozmiarów działalności przedsiębiorstwa. MoŜemy wyodrębnić dwie zasadnicze strefy analizy kosztów logistycznych: − analizę wstępną (ogólną), − analizę szczegółową,

Rys. 12. Metody analizy kosztów logistycznych [opracowanie własne]

Analizę wstępną kosztów logistycznych moŜna przeprowadzić w dwóch podstawowych

przekrojach: − w wielkościach bezwzględnych, które pozwalają ustalić kwotę obniŜki (wzrostu) kosztów,

P2 ∆KL = KL1 x

P1 - KL2

Analiza kosztów

logistycznych

analiza wstępna

analiza szczegółowa

analiza wielkości

i dynamiki kosztów

analiza

struktury kosztów

analiza obniŜki

kosztów

analiza

kosztów w przekroju

rodzajowym

analiza kosztów wg faz

przepływu i miejsc

powstawania

analiza kosztów wg podstawowych

procesów logistycznych


40

gdzie: KL1, KL2 – koszty logistyczne odpowiednio w okresie bazowym i w okresie badanym, P1, P2 – przychody z całokształtu działalności przedsiębiorstwa odpowiednio w okresie bazowym i badanym. − we wskaźnikach względnych, do których zaliczamy: wskaźniki dynamiki – pokazują zmianę kosztów w czasie, obliczamy je według wzoru:

KL2 Wd = KL1

x 100

gdzie: KL1, KL2 – całkowite koszty logistyczne odpowiednio w okresie bazowym i w okresie badanym ,

wskaźniki struktury kosztów logistycznych

KLn Ws = KL

x 100

gdzie: KLn – koszty n-tego składnika, wskaźniki poziomu kosztów logistycznych:

KL Wp = P

x 100

Do analizy szczegółowej, przyczynowo-skutkowej logistycznych kosztów magazynowania moŜemy wykorzystać wskaźniki zaprezentowane w materiale nauczania 4.2.1, 1.3.1. 4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaką część całkowitych kosztów przedsiębiorstwa stanowią koszty logistyczne? 2. Od czego zaleŜą rodzaje kosztów logistycznych w gospodarce magazynowej? 3. Jakie koszty składają się na logistyczne koszty gospodarki magazynowej? 4. Jakie koszty logistyczne moŜna wyróŜnić w gospodarce magazynem? 5. Jakie koszty logistyczne wyróŜniamy w gospodarce zapasami? 6. Jakich wskaźników moŜemy uŜyć do analizy bilansu kosztów logistycznych gospodarki

magazynowej? 7. Dlaczego przedsiębiorstwa przeprowadzają analizę kosztów logistycznych gospodarki

magazynowej? 4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Oblicz strukturę logistycznych kosztów magazynowania i porównaj ją ze strukturą z roku ubiegłego. Jakie czynniki mogły wpłynąć na zmianę tej struktury, czy zmiana jest korzystna dla przedsiębiorstwa.


41


Rodzaj kosztu struktura

2006

wartość kosztu 2007

struktura 2007

Koszty utrzymania magazynu: 62% wynagrodzenia z narzutami, 25% 43200,00 wynagrodzenia za płace dorywcze, 2% 1500,00 amortyzacja składników majątku trwałego, 12% 5000,00 ochrona przeciwpoŜarowa, 5% 1200,00 podatki od nieruchomości, 5% 500,00 podatki od środków transport, 3% 1000,00 ogrzewanie, 10% 2000,00 Koszty zapasów: 38% koszty pracy ludzkiej wydatkowane na: złoŜenie, konserwację, inwentaryzację, wydanie zapasu, 29% 12000,00

koszt ubytków, strat, 2% 350,00 koszt odsetek bankowych, 3% 600,00 koszt ubezpieczenia od ognia, powodzi 4% 500,00


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1, 2) przepisać wzór na strukturę kosztów, 3) obliczyć strukturę logistycznych kosztów magazynowania w 2007 roku, 4) wpisać wyniki do arkusza ćwiczeniowego 14, 5) porównać strukturę logistycznych kosztów magazynowania w 2006 i 2007 roku, 6) przeprowadzić analizę, 7) wyciągnąć wnioski, 8) zaprezentować wyniki na forum klasy.



Sporządź bilans logistycznych kosztów magazynowania w hurtowni sprzętu AGD, zatrudniającej 5 osób.


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1, 2) zidentyfikować koszty logistyczne w hurtowni sprzętu AGD, 3) określić przybliŜone wartości zidentyfikowanych kosztów logistycznych, 4) wyniki zaprezentować na forum klasy.


− literatura z rozdziału 6.


42

Ćwiczenie 3 Oblicz dynamikę logistycznych kosztów w gospodarce magazynowej w firmie Otex

Otrzymane wyniki zinterpretuj.


Wyszczególnienie Wartość kosztów

2005

Wartość kosztów

2006

Dynamika kosztów

Koszty budynków (czynsz, amortyzacja, podatki, ubezpieczenie)

50.000,00 50.000,00

Koszty utrzymania (maszyny, energia, leasing) 12.000,00 15.000,00 Koszty wynagrodzeń 35.000,00 42.000,00 Koszty inwestycyjne (odsetki, podatki od zapasów, ubezpieczenie)

5.000,00 3.500,00

Drobne kradzieŜe, zniszczenia, starzenie 2.000,00 1500,00


1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.5.1, 2) przepisać wzór na dynamikę kosztów, 3) obliczyć dynamikę kosztów, 4) wpisać wyniki do arkusza ćwiczeniowego 15, 5) przeprowadzić analizę wskaźników dynamiki, 6) zaprezentować wyniki na forum klasy.


− kalkulator.

4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) zidentyfikować logistyczne koszty w gospodarce magazynowej? � � 2) podać przykłady logistycznych kosztów utrzymania magazynu

i zapasów ? � �

3) wskazać źródła generowania kosztów logistycznych w gospodarce magazynowej? � �

4) sporządzić bilans kosztów logistyki gospodarki magazynowej? � � 5) przeprowadzić analizę bilansu kosztów logistyki gospodarki

magazynowej? � �

6) sporządzić wnioski z analizy bilansu kosztów logistyki gospodarki magazynowej? � �


43

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia 1. Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki, naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADA Ń TESTOWYCH 1. Racjonalizacja działalności gospodarczej opiera się na

a) analizie rynku. b) rachunku ekonomicznym. c) reklamie. d) modernizacji parku maszynowego.

2. Koszty logistyki to wyraŜone w pieniądzu zuŜycie

a) pracy Ŝywej, środków pracy. b) środków i przedmiotów pracy. c) pracy Ŝywej, środków, przedmiotów pracy, wydatki finansowe i zdarzenia

nadzwyczajne. d) wydatków finansowych i zdarzeń nadzwyczajnych.

3. Do czynników zaleŜnych, które wpływają na koszty logistyczne przedsiębiorstwa nie zaliczamy

a) stopy amortyzacji. b) wielkości utrzymywanych zapasów. c) rozmiaru działalności. d) struktury kapitałów w finansowaniu majątku.

4. Do stałych logistycznych kosztów magazynowania zaliczamy

a) płace z narzutami, czynsz. b) usługi obce, podatki. c) koszty manipulacyjne obsługi zapasów. d) podatki od nieruchomości, czynsz.


44

5. W miarę wzrostu liczby wykorzystywanych magazynów a) spadają koszty transportu i utraconej sprzedaŜy. b) wzrastają koszty zapasów i magazynowania. c) spadają koszty transportu i utraconej sprzedaŜy, wzrastają koszty zapasów

i magazynowani. d) wzrastają koszty transportu i utraconej sprzedaŜy, spadają koszty zapasów

i magazynowania. 6. Zapas gromadzony w celu pokrycia oczekiwanego zapotrzebowania w cyklu uzupełnienia

zapasów, to zapas a) rotujący. b) zabezpieczający. c) dyspozycyjny. d) nadmierny.

7. Zapas rzeczywisty powiększony o zamówienie i pomniejszony o rezerwację zapasów to zapas a) nadmierny b) rotujący. c) dyspozycyjny. d) zabezpieczający.

8. Na logistyczne koszty tworzenia zapasów składają się koszty

a) tworzenia zapasów. b) utrzymania i wyczerpania zapasów. c) wyczerpania i tworzenia zapasów. d) tworzenia utrzymania i wyczerpania zapasów.

9. Prawidłową wielkość zapasów materiałowych określa

a) popyt. b) norma zapasowa. c) wielkość magazynu. d) zapas minimalny.

10. Optymalna partia dostawy, to wielkość partii zapewniająca a) minimalny koszt tworzenia zapasów. b) minimalny koszt utrzymania zapasów. c) średni koszt tworzenia i utrzymania zapasów. d) minimalny łączny koszt zapasów.

11. Dokument Pz oznacza

a) zwrot materiału. b) przyjęcie międzymagazynowe. c) przyjęcie z zewnątrz. d) rozchód zewnętrzny.

12. Dokument Rw oznacza a) rozchód wewnętrzny. b) zwrot materiału. c) przyjęcie z zewnątrz. d) przyjęcie międzymagazynowe.


45

13. Udział kosztów logistyki w całkowitych kosztach przedsiębiorstwa wynosi a) 5%-10%. b) 10%-12%. c) 12%-15%. d) 16%-24%.

14. Analiza wstępna kosztów logistycznych w wielkościach bezwzględnych pozwala ustalić

a) kwotę obniŜki (wzrostu) kosztów. b) kwotę przyrostu kosztów. c) wzrost kosztów w czasie. d) obniŜkę kosztów w czasie.

15. Dokumentem normatywnym, regulującym prawidłowy przebieg procesu

magazynowania, jest a) regulamin pracy. b) instrukcja obiegu dokumentów. c) instrukcja magazynowa. d) dokumentacja adresowa.

16. Gospodarka magazynowa, to działalność związana z a) przyjmowaniem i przechowywaniem materiałów. b) przyjmowaniem, przechowywaniem, konserwacją i wydawaniem materiałów. c) konserwacją i wydawaniem materiałów. d) konserwacją i przyjmowaniem

17. Koszty logistyki, obejmujące działania związane ze sprawnym przepływem produktu do odbiorcy i osiągnięcia wymaganego poziomu obsługi, to koszty powstające w fazie a) dystrybucji. b) zaopatrzenia. c) produkcji. d) dystrybucji i produkcji.

18. Informację o logistycznych kosztach za wodę i energię moŜemy uzyskać z działu

a) sprzedaŜy. b) kontroli jakości. c) finansowo-księgowego. d) technologicznego.

19. Największą część logistycznych kosztów magazynowania stanowią koszty związane z a) przestrzenią. b) wyposaŜeniem. c) innymi kosztami. d) pracochłonnością.

20. Wskaźnik określający okres, w którym zapas dokonał pełnego cyklu obrotowego to wskaźnik a) poziomu obsługi zapasów. b) rotacji w dniach. c) rotacji w razach. d) wypełnienia magazynu.


46

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko.............................................................................. Sporządzanie rachunku kosztów zadań logistycznych z zakresu gospodarki magazynowej Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d

Razem:


47

6. LITERATURA 1. Chudy ST. Ekonomika przedsiębiorstw, eMPI2 , Poznań 2006 2. Ciesielski M. Instrumenty zarządzania logistycznego, PWE, W-wa 2006 3. Ciesielski M Logistyka w biznesie, PWE, W-wa 2006 4. Coyle John Zarządzanie logistyczne, PWE, W-wa 2003 5. Fertsch M Słownik terminologii logistycznej, ILiM, Poznań 2003 6. Gołembska E Podstawy logistyki WNWSzK, Łódź 2006 7. Gołembska E. Kompendium wiedzy o logistyce, PWN, W-wa 2004 8. Gubała M Podstawy zarządzania magazynem w przykładach, ILiM”Poznań 2005 9. Kenneth L. Zakupy zaopatrzeniowe PEN, W-wa 2004 10. Korzeniowski A Opakowania w systemach logistycznych, „ILiM”, Poznań 2002 11. KrzyŜaniak S. Podstawy zarządzania zapasami w przykładach, „ILiM”, Poznań 2005 12. KrzyŜaniak S, Cyplik P. Zapasy magazynowe tom 1 Zapasy, „ILiM”, Poznań 2006 13. Kufel M Koszty przepływów materiałowych w przedsiębiorstwie przemysłowym, AE,

Wrocław 2000 14. Majewski J. Informatyka w magazynie, Instytut Logistyki i Magazynowania w ramach

serii „Biblioteka logistyka”, Poznań 2006 15. Majewski J. Informatyka dla logistyki, Instytut Logistyki i Magazynowania w ramach

serii „Biblioteka logistyka”, Poznań 2006 16. Niemczyk A . Zapasy magazynowe, tom 2 Magazynowanie, „ILiM”, Poznań 2006 17. Nowicka-Skowron Efektywność systemów logistycznych, PWE, W-wa 2000 18. Skowronek Cz. Logistyka w przedsiębiorstwie, PWE, W-wa 2003 19. Twaróg J. Koszty logistyki przedsiębiorstw, „ILiM”, Poznań 2003 20. Twaróg J. Mierniki i wskaźniki logistyczne, „ILiM”, Poznań 2005 21. Praca zbiorowa Podstawy logistyki, „ILiM” Poznań 2005 22. Praca zbiorowa, Systemy logistyczne, Matulewski M ILiM”, Poznań 2006 23. Praca zbiorowa, Transport i spedycja. Stajniak M. ILiM”, Poznań 2000 24. Praca zbiorowa Logistyka w przedsiębiorstwie, Radziejowska G. WPŚ, Gliwice 2001 Słowniczek podstawowych terminów i pojęć Gospodarka magazynowa – działalność związaną z przyjmowaniem materiałów do magazynu ich rozmieszczeniem, przechowywaniem, konserwacją, wydawaniem oraz ewidencją obrotu towarowego. Koszty – wyraŜone wartościowo zuŜycie: środków pracy, przedmiotów pracy, usług obcych, samej pracy. Koszty logistyki – wyraŜone w jednostkach pienięŜnych celowe zuŜycie zasobów przedsiębiorstwa oraz wydatki finansowe wynikające z przepływu dóbr materialnych, utrzymania zapasów oraz przetwarzania informacji związanych z działaniami logistycznymi w przedsiębiorstwie i jego łańcuchu dostaw. Metoda ABC (Acrivity Based Costing) – stosowana jest przy normowaniu i kontroli zapasów materiałowych, zaopatrzeniu materiałowym, sprzedaŜy i dystrybucji, itp. Klasyfikacja zasobów według malejącej wartości lub innych kryteriów.


48

Optymalna partia dostawy Qopt (zakupu) – wielkość partii dostawy zapewniająca minimalizację łącznych kosztów zapasów (koszty tworzenia i utrzymania zapasów). Partia dostawy – ilość materiałów, wyrobów, towarów objęta kolejnym zamówieniem (w jednostkach naturalnych). Rachunek ekonomiczny kosztów logistyki – to zespół czynności pozwalających na ustalenie opłacalności podejmowanych działań gospodarczych. Rachunek hipotetyczny kosztów logistyki – powstaje w wyniku szacunku i analizy kosztów potencjalnych, ukrytych, trudnych do zewidencjonowania oraz kosztów zmiennych. Wskaźnik rotacji zapasów „w razach”, częstotliwość obrotu – określa ile obrotów dokonuje przeciętny zapas towarowy w ciągu określonego czasu. Im osiąga większe wartości tym lepiej. Wskaźnik rotacji zapasów „w dniach” – oznacza okres, w którym zapas dokonał pełnego cyklu obrotowego, odpowiada na pytanie na ile dni w danym okresie wystarcza przeciętny zapas. Im osiąga mniejsze wartości tym lepiej. Zapas – zbiór rzeczowych środków obrotowych gromadzonych w jednostce gospodarczej w celu zapewnienia ciągłości produkcji, sprzedaŜy i świadczenia usług. Zapas dyspozycyjny – zapas rzeczywisty powiększony o zamówienia złoŜone juŜ u dostawcy i pomniejszony o rezerwacje zapasów. Zapas informacyjny – to poziom zapasu porównywany z zapasem dyspozycyjnym w celu określenia momentu złoŜenia zamówienia. Zapas nadmierny – zapas nieprawidłowy, przyczynia się do podnoszenia kosztów logistyki w gospodarce zapasami, naleŜy dąŜyć do eliminowania tego zapasu. Zapas rotujący – zapas gromadzony w celu pokrycia oczekiwanego zapotrzebowania w cyklu uzupełnienia zapasów, jest on równy oczekiwanej sprzedaŜy w danym okresie, średnia wielkość tego zapasu w danym okresie jest równa połowie średniej wielkości dostaw, jest odnawiany według określonych zasad. Zapas zabezpieczający to zapas gromadzony jako rezerwa w celu pokrycia ewentualnej nadwyŜki sprzedaŜy ponad jej oczekiwaną wartość, jest to podstawowy regulator poziomu obsługi klienta, jest to często zapas nierotujący, który niestety dość często obejmuje zapas nadmierny.

Technik.logistyk 342[04] z2.04_u

Education

Transcript of Technik.logistyk 342[04] z2.04_u