1

TECHNIKA OCHRONY ROŚLIN

Jan Kamionka

Falenty-Kłudzienko 2014

Instytut Technologiczno – Przyrodniczy

Mazowiecki Ośrodek Badawczy w Kłudzienku

2

Poradnik opracowano w ramach Programu Wieloletniego „Standaryzacja i monitoring

przedsięwzięć środowiskowych, techniki rolniczej i rozwiązań infrastrukturalnych na rzecz

bezpieczeństwa i zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich

Zadanie 4.1. „Standaryzacja mechanizacji produkcji roślinnej z uwzględnieniem

bezpieczeństwa zdrowotnego ludzi i ochrony środowiska naturalnego

TECHNIKA OCHRONY ROŚLIN

Jan Kamionka

Falenty – Kłudzienko 2014

3

Spis treści

1

2

3

4

4.1

4.2

5

6

7

8

9

10

11

WSTĘP

METODY OCHRONY ROŚLIN

KLASYFIKACJA OPRYSKIWACZY

BUDOWA OPRYSKIWACZY POLOWYCH

PODSTAWOWE ZESPOŁY ROBOCZE

WYPOAŻENIE DODATKOWE OPRYSKIWACZY

OGRANICZENIE ZNOSZENIA PRZY OPRYSKU

POWIERZCHNIOWYM

REGULACJA OPRYSKIWACZA

PRZYGOTOWANIE CIECZY UŻYTKOWEJ

WYKONANIE OPRYSKU

MYCIE OPRYSKIWACZA

BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY

BADANIE SPRAWNOŚCI TECHNICZNEJ OPRYSKIWACZY

BIBLIOGRAFIA

4

4

6

8

8

20

23

24

25

26

27

27

29

32

4

1. WSTĘP

Pestycydy stały się atrakcyjnym narzędziem programów ochrony roślin uprawnych

szczególnie w rolnictwie intensywnym. Metoda chemiczna jeszcze przez wiele lat będzie

odgrywała decydującą rolę w ochronie roślin, choć powinna być traktowana, jako jedna z

wielu metod stosowanych w ochronie roślin.

Integrowana ochrona roślin pozwala ograniczyć stosowanie chemicznych środków ochrony

roślin do niezbędnego minimum i w ten sposób ograniczyć presję na środowisko naturalne.

Metoda ta polega na równoczesnym wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod ochrony

roślin, dając pierwszeństwo metodom niechemicznym, a dzięki temu nastąpi minimalizacja

zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska.

Dla ujednolicenia działań poszczególnych krajów UE na rzecz zrównoważonego stosowania

pestycydów przyjęto Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE, która

reguluje zasady prowadzenia obrotu oraz stosowania środków ochrony roślin. Dyrektywa

zobowiązuje kraje członkowskie do opracowanie krajowych planów działania, które będą

wskazywać sposób wdrożenia postanowień zawartych w dyrektywie.

Jest wiele postanowień i zaleceń zawartych w dyrektywie, a jednym z nich jest - zapewnienie

nadzoru nad stanem technicznym sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony

roślin, będącego w użytkowaniu.

Przedkładany poradnik obejmuje technikę chemicznej ochrony roślin wykonywaną

opryskiwaczami polowymi. Poprawna obsługa dotyczy przygotowania cieczy użytkowej, jak

również mycia opryskiwaczy czy też pozbywania się resztek niezużytej cieczy użytkowej. W

zarysie podano przebieg badania sprawności technicznej opryskiwaczy. Obowiązkowe

badania techniczne sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin są

okresowe, ale użytkownik opryskiwacza powinien cały czas dbać o jego sprawność

techniczną.

2. METODY OCHRONY ROŚLIN

Roślinom uprawnym zagraża na świecie wiele tysięcy różnych szkodników, chorób i

chwastów. Ochrona roślin chociaż nie jest czynnikiem plonotwórczym, jest konieczna gdyż

ogranicza utratę plonu. Nawet wykonując zabiegi zwalczania agrofagów i tak traci się około

30 % uzyskiwanych plonów, a w niektórych uprawach nawet więcej [Pruszyński (red.)

1994]. W ciągu setek lat ochrona roślin wypracowała szereg metod, których stosowanie

zaleca się obecnie w zwalczaniu szkodników, chorób i chwastów.

Metoda agrotechniczna

Metoda ta polega na stworzeniu optymalnych warunków wzrostu i rozwoju roślin poprzez

prawidłową uprawę, nawożenie, dobór odmian, zachowanie terminów agrotechnicznych itp.

Podstawowym elementem z punktu widzenia ochrony roślin jest użycie do siewu lub sadzenia

zdrowego materiału roślinnego. Zdrowy materiał siewny to warunek, którego należy

bezwzględnie przestrzegać. Ważnym elementem metody agrotechnicznej jest zmianowanie

czyli następstwo roślin po sobie. Ogólnie znane jest, że monokultura poza jednostronnym

wykorzystaniem składników pokarmowych prowadzi do tzw. zmęczenia gleby. Ważnym

zaleceniem metody agrotechnicznej jest wykonywanie uprawy pożniwnej w celu przykrycia

resztek pożniwnych, na których często pozostają różne stadia rozwojowe szkodników lub

zarodniki chorób.

Poprzez orki, zespoły uprawek i zabiegi pielęgnacyjne można zniszczyć bardzo dużo

chwastów i skutecznie ograniczyć potrzebę stosowania innych metod.

5

Metoda fizyczna Praktyczne możliwości tej metody nie są zbyt szerokie, to jednak w niektórych przypadkach

odgrywa ona ważną rolę. W ochronie upraw szklarniowych wykorzystuje się termiczne

odkażanie gleby. W ekologicznej uprawie warzyw wykorzystywane są wypalarki, których

zadaniem jest wypalanie chwastów we wczesnych fazach rozwojowych ( 2-5 liści) oraz

wygrzewanie wierzchniej warstwy gleby w celu uszkodzenia znajdujących się w niej nasion

chwastów. Wysoką temperaturę stosuje się do zwalczania niektórych szkodników

magazynowych. Do tej metody zaliczyć można ochronę sadów przed przymrozkami przez ich

odymianie względnie polewanie wodą.

Metoda mechaniczna

Polega ona na zbieraniu i niszczeniu szkodników, usuwaniu z plantacji porażonych roślin i

mechanicznym niszczeniu chwastów. Metody mechaniczne tracą powoli swoje znaczenie

choć stanowią one korzystne uzupełnienie innych metod ochrony roślin. Nie można jednak

pominąć tej metody przy walce z chwastami.

Metoda biologiczna

Opiera się na bezpośrednim wykorzystaniu wrogów naturalnych w zwalczaniu szkodników,

chorób i chwastów. Chodzi o stworzenie optymalnych warunków rozwoju gatunków

pożytecznych a później zabezpieczenie ich pożytecznej działalności. W niektórych

przypadkach opracowano metody hodowli mikroorganizmów i technologii produkowania z

nich preparatów zwanych biopreparatami. Oprócz chorobotwórczych mikroorganizmów

stosuje się hodowlę i okresowe wypuszczanie różnych gatunków naturalnych wrogów

szkodników lub niektórych chwastów. Znaczenie metody biologicznej nie jest zbyt duże, ale

jej udział w ochronie roślin będzie się zwiększał.

Metoda chemiczna

Jest to najbardziej rozwinięty sposób zwalczania chorób, szkodników i chwastów w ostatnim

półwieczu. Metoda ta polega na stosowaniu chemicznych środków ochrony roślin zwanych

pestycydami. Konieczność zwalczania różnych grup agrofagów, doprowadziła do

wyprodukowania specyficznych środków przeznaczonych do zabiegów przeciwko

konkretnym grupom gatunków np. herbicydy, fungicydy, insektycydy, regulatory wzrostu itp.

Pestycydy stały się atrakcyjnym narzędziem programów ochrony roślin uprawnych

szczególnie w rolnictwie intensywnym. Metoda chemiczna jeszcze przez wiele lat będzie

odgrywała decydującą rolę w ochronie roślin, choć powinna być traktowana jako jedna z

wielu metod stosowanych do ochrony roślin.

Wykorzystanie wszystkich dostępnych metod i sposobów zwalczania agrofagów nosi miano

integrowanej ochrony roślin. Koncepcja integracji zrodziła się między innymi z przekonania

że żadna ze znanych obecnie metod stosowana oddzielnie nie może w pełni zabezpieczyć

wszystkich potrzeb ochrony roślin.

Zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady Europy 2009/128/WE, państwa

członkowskie UE powinny opracować i stosować krajowe plany działania mające na celu

zmniejszenie zagrożenia związanego ze stosowaniem pestycydów oraz zachęcanie do

stosowania integrowanej ochrony roślin i alternatywnych podejść lub technik mających na

celu zmniejszenie zależności od stosowania pestycydów.

6

3. KLASYFIKACJA OPRYSKIWACZY

Opryskiwacze ze względu na sposób rozpylania cieczy można podzielić na:

ciśnieniowe, w których ciśnienie cieczy jest głównym czynnikiem powodującym jej

rozpylenie i przeniesienie na opryskiwaną powierzchnię;

opryskiwacze ciśnieniowe z pomocniczym strumieniem powietrza - powietrze jest tylko

nośnikiem kropli wytworzonych przez rozpylacze hydrauliczne;

opryskiwacze pneumatyczne - powietrze jest głównym czynnikiem powodującym

rozpylenie cieczy i jej przeniesienie na opryskiwaną powierzchnię;

opryskiwacze pneumatyczno-hydrauliczne z rozpylaczami dwuczynnikowymi;

opryskiwacze z rozpylaczami rotacyjnymi - ciecz jest rozpylana na skutek działania siły

odśrodkowej w rozpylaczach rotacyjnych;

opryskiwacze z rozpylaczami elektrostatycznymi i elektrodynamicznymi.

W zależności od sposobu napędu opryskiwacze dzieli się na:

opryskiwacze z napędem ręcznym, są to przede wszystkim opryskiwacze przenośne i

ewentualnie opryskiwacze taczkowe,

opryskiwacze z napędem silnikowym, są to opryskiwacze przenośne wyposażone w

silniki spalinowe lub silniki elektryczne,

opryskiwacze ciągnikowe, są to maszyny zawieszane, przyczepiane lub nabudowane na

ciągniku,

opryskiwacze samojezdne, są to maszyny zwykle o dużej szerokości roboczej i

przystosowane do pracy z dużą prędkością roboczą,

opryskiwacze lotnicze, montowane są na samolotach lub śmigłowcach.

W produkcji polowej wykorzystuje się u nas w kraju prawie wyłącznie opryskiwacze

ciągnikowe zawieszane i przyczepiane. Jednostki świadczące usługi w zakresie opryskiwania

dysponują opryskiwaczami samojezdnymi. Charakterystykę techniczną wybranych

opryskiwaczy ciągnikowych podano w tabeli 1 i 2.

Tabela 1

Podstawowe parametry wybranych opryskiwaczy ciągnikowych zawieszanych

Producent

Typ opryskiwacza

Pojemność

zbiornika

dm3

Wydajność

pompy

dm3

/min

Szerokość

robocza

m

Zakres wys.

podn. belki

m

Zapotrzebow

anie mocy

kW

1 2 3 4 5 6

KRUKOWIAK

Optimal 400

Optimal 600

Optima 800

Heros 1000H

Heros 1300PHX

400

600

800

1000

1300

60

105

125

151

171

10 - 12

12 - 15

12 - 15

15 - 18

15 - 18

0,5 – 1,7

0,5 – 1,7

0,5 – 1,7

0,5 - 1,7

0,5 - 1,7

25

35

35

60

80

7

UNIA (Pilmet)

EKO 600/800

EKO 1000

LUX 400/600

LUX 800/1000

REX 1000/1200

600/800

1000

400/600

800/1000

1000/1200

98

130

98

130

170

12 - 15

18

12 - 15

12 - 15

15 - 24

0,5 - 1,7

0,5 – 2,1

0,5 – 1,7

0,5 – 2,1

0,5 – 2,1

50

60

50

60

80

MOSKIT

P 113/2-3

P 113/4-6

P 113/7-8

400

600

800

70-100

100-115

115

10 - 12

10 - 15

12 - 15

0,5 - 1,2

0,5 - 1,2

0,5 - 1,2

25

35

50

AGROLA

Agrola 600

Agrola 800

600

800

114

132

10 - 18

10 - 18

0,5- 1,7

0,5 - 1,7

35

35

BURY

P 046/0-1

P 046/2-3

P 46/6-7

400

600

800

98-132

98-132

132

12 - 15

12 - 15

15 - 18

0,5 - 1,2

0,5 - 1,2

0,5 - 1,2

30

35

35

JAR-MET

P 128/2-3

P 128/4-5

P 328/1

P 328/2-3

400

600

800

1000

120

120

135

120

10 - 12

10 - 12

18

10 - 12

0,6 - 1,35

0,6 - 1,35

0,6 - 1,35

0,6 - 1,35

25

35

50

50

TAD-LEN

TL 615

Tl 1015

Tl 1215

600

1000

1200

100

140

140

15

15

15

0,5 - 1,6

0,5 - 1,6

0,5 - 1,6

50

65

85

Tabela 2

Podstawowe parametry wybranych opryskiwaczy ciągnikowych przyczepianych

Producent

Typ opryskiwacza

Pojemność

zbiornika

dm3

Wydajność

pompy

dm3

/min

Szerokość

robocza

m

Zakres wys.

podn. belki

m

Zapotrzebo

wanie mocy

kW

1 2 3 4 5 6

KRUKOWIAK

Apollo 1000H

Apollo 1500PHN

Apollo 2000H

Goliat 2500 PBH

Goliat 4000 PBH

Goliat 6000 PHR

1000

1500

2000

2500

4000

6000

151

171

205

235

265

400

15 - 18

15 – 18

15 - 18

18 - 21

1 - 21

24 - 27

0,5 – 1,7

0,5 – 1,7

0,5 – 1,7

0,5 – 1,8

0,5 – 1,8

0,5 – 1,8

22

35

45

60

70

100

8

UNIA ( Pilmet)

PLUS 1600

PLUS 2000/2500

EUROPA 2500/3000

EUROPA 4000

1600

2000/2500

2500/3000

4000

170

245

245

245

15 – 20

15 - 24

18 - 28

18 - 28

0,5 - 2,3

0,5 - 2,3

0,5 - 2,3

0,5 - 2,3

35

60

60

70

MOSKIT

P 157/1

P157/2-5

P157/6-9

P 325/1-3

P 225/1-2

1000

1500

2000

2500

4000

130

130-185

130-210

160-210

250

12 - 15

12 -21

12 - 21

12 - 21

18 - 24

0,5 - 1,8

0,5 - 1,8

0,5 - 1,8

0,5 - 2,0

0,5 - 2,0

22

45

45

60

70

BURY

Pelikan 1500/2000

Pelikan 2700/3100

1500/2000

2700 /3100

170

214; 245

15-18

15 – 24

0,5 - 1,7

0,5 -1-,5

45

60

JAR-MET

P368/1-2

P368/4-5

P368/6-7

1200

1600

2000

135

135-170

170

15 - 18

15 - 18

15 - 18

0,5 - 1,7

0,5 - 1,7

0,5 - 1,7

22

35

45

TAD-LEN

TL 1515

TL2018

TL 3021

1500

2000

3000

140

200

200

15

18

21

0,8 - 2,0

0,7 - 2,0

0,7- 2,0

45

45

60

4. BUDOWA OPRYSKIWACZY POLOWYCH

4.1 PODSTAWOWE ZESPOŁY ROBOCZE

Podstawowe zespoły robocze ciągnikowego opryskiwacza polowego przedstawiono na

rysunku 1. Wszystkie opryskiwacze ciągnikowe posiadają te same podstawowe zespoły

robocze, maszyny te różnią się między sobą wielkością zbiornika, wydajnością

poszczególnych zespołów, jakością wykonania, precyzją działania, sposobem agregowania z

ciągnikiem oraz wyposażeniem dodatkowym, a szczególnie wyposażeniem w układy

elektroniczne [ Kamionka 2004]..

Zbiornik opryskiwacza

Pojemność zbiornika jest bardzo różna i zależy od typu i rodzaju opryskiwacza, a w

przypadku opryskiwaczy przyczepianych może dochodzić do kilku tysięcy litrów. Pojemność

zbiorników opryskiwaczy zawieszanych jest ograniczona nośnością trzypunktowego układu

zawieszenia i sterownością agregatu. Dlatego stosuje się w tych opryskiwaczach zbiorniki

płaskie, dzięki czemu środek ciężkości maszyny jest blisko osi tylnej ciągnika. Obecnie

najczęściej stosuje się zbiorniki zespolone, składające się z:

Zbiornika głównego, przeznaczonego na ciecz użytkową;

Zbiornika na wodę do mycia opryskiwacza i płukania instalacji układu cieczowego;

Zbiornika na czystą wodę przeznaczoną do użytku operatora.

9

Rys. 1. Schemat ciągnikowego opryskiwacza polowego.

1 - zbiornik cieczy, 2 - sito wlewowe, 3 - pompa, 4 - powietrznik, 5 - zawór sterujący

i ciśnieniomierz, 6 - mieszadło, 7 - zawór spustowy, 8 - filtry, 9 - układ cieczowy,

10 - rozpylacze, 11 - belka polowa.

Kształt zbiornika powinien być obły, a jego ścianki gładkie, gdyż ułatwia to utrzymanie

zbiornika w czystości. Operator w czasie pracy musi mieć możliwość kontrolować poziom

cieczy, dlatego na zbiorniku opryskiwacza powinien znajdować się wskaźnik poziomu cieczy

z podziałką czytelną z miejsca operatora w kabinie ciągnika. Mogą być stosowane inne

rozwiązania do kontroli ilości cieczy użytkowej na przykład elektroniczny wskaźnik

napełnienia zbiornika. Elektroniczny czujnik z pływakiem, montowany w środkowej części

zbiornika służy do precyzyjnego wskazania poziomu cieczy podczas napełniania jak również

umożliwia odczyt ilości cieczy podczas pracy Na dnie zbiornika jest zwykle wgłębienie

zwane „studzienką”; zapewnia ono całkowite opróżnienie zbiornika.

Pompa

Pompa jest jednym z najważniejszych podzespołów opryskiwacza. W opryskiwaczach

ciągnikowych najczęściej stosuje się pompy przeponowe (rys. 2), przeponowo- tłokowe i

pompy tłokowe. Bardzo istotne jest dobranie wydajności pompy do pojemności zbiornika i

szerokości roboczej opryskiwacza. Natężenie wypływu cieczy musi zagwarantować

uzyskanie wymaganego ciśnienia roboczego przy włączonych wszystkich rozpylaczach a

jednocześnie zapewnić określoną ilość cieczy na mieszanie hydrauliczne. Wraz ze wzrostem

pojemności zbiornika i szerokości roboczej opryskiwacza trzeba stosować pompy o większej

wydajności. Niekiedy w dużych opryskiwaczach montuje się dodatkowe pompy wirowe

przeznaczone wyłącznie do mieszania cieczy użytkowej.

Pompy tłokowe i przeponowe tłoczą ciecz nierównomiernie. Pulsacja ciśnienia powoduje

wibracje, które wpływają niekorzystnie na wydajność i trwałość układu cieczowego. W

pompach tych stosuje się powietrznik, którego zadaniem jest ograniczenie pulsacji w układzie

cieczowym opryskiwacza. Ciśnienie powietrza w powietrzniku ustala się w zależności od

ciśnienia roboczego, ciśnienie w powietrzniku powinno wynosić nie mniej niż 1/3, a nie

więcej niż 2/3 wartości ciśnienia roboczego. Ciśnienie to powinno zawsze być zgodne z

wartością podaną w instrukcji obsługi opryskiwacza

10

Rys. 2. Zasada działania pompy przeponowej.

Mieszadło

W każdym zbiorniku opryskiwacza musi być zamontowane mieszadło, które nie dopuszcza

do rozwarstwienia cieczy roboczej lub osadzania preparatu na dnie zbiornika. Powszechnie w

opryskiwaczach stosuje się mieszadła hydrauliczne. Na mieszanie powinno być użyte takie

natężenie przepływu cieczy, które powoduje widoczny efekt mieszania.

Mieszadło hydrauliczne może mieć budowę rurową (pozioma rura z otworami - rys.3) lub

konstrukcję eżektorową - zwiększającą wydatek mieszadła przez dodatkowe zasysanie cieczy

bezpośrednio ze zbiornika. Zasilanie mieszadła powinno być niezależne od ustawienia zaworu

sterującego. Dlatego najbardziej pożądanym rozwiązaniem jest zasilanie mieszadła

bezpośrednio z pompy. Położenie mieszadła powinno zapewnić efektywne mieszanie całej

objętości cieczy bez względu na jej poziom w zbiorniku. Efekt mieszania zwiększa się przez

umieszczenie przewodu przelewowego przy dnie zbiornika.

Rys. 3. Zbiornik opryskiwacza z mieszadłem rurowym.

1 - filtr ssący, 2 - mieszadło rurowe, 3 - zawór bezpieczeństwa.

11

Filtry

Każdy opryskiwacz musi być wyposażony w sprawnie działający system filtracji. Ciecz

przepływająca przez pompę i zawór rozdzielczy do rozpylaczy powinna być pozbawiona

zanieczyszczeń mechanicznych, gdyż zmniejszają one żywotność elementów układu

cieczowego. Zanieczyszczenia powodują zapychanie rozpylaczy i uniemożliwiają poprawne

wykonanie opryskiwania.

Układ filtrowania cieczy roboczej składa się z następujących filtrów:

sito wlewowe

filtr ssawny

filtr ciśnieniowy (tłoczny)

indywidualne filtry rozpylaczy.

Układ ten składa się z kilku następujących po sobie stopni filtracji, w których każdy następny

filtr jest wyposażony we wkład filtracyjny z siatką bardziej gęstą od poprzedniego.

Sito wlewowe pełni rolę filtra zapobiegającego przedostawaniu się większych zanieczyszczeń

do zbiornika opryskiwacza podczas jego napełniania. Każdy opryskiwacz powinien być

wyposażony w co najmniej dwa poprawnie dobrane filtry, z których jeden jest umieszczony

po stronie ssącej, a drugi po stronie tłocznej pompy. Oprócz tego niezbędne są filtry

indywidualne zamontowane w korpusach rozpylaczy.

Filtr ssawny może znajdować się wewnątrz zbiornika lub na zewnątrz. Korzystne jest

umieszczenie filtra ssawnego u góry zbiornika, jak na rysunku 3, gdyż wówczas czyszczenie

wkładu filtra można wykonywać przy pełnym zbiorniku. Bardzo często stosuje się w

opryskiwaczach filtry tłoczne typu przepływowego tzw. samoczyszczące z odprowadzeniem

zanieczyszczeń do zbiornika , wówczas nie wymagają one dodatkowej obsługi (rys.4).

Wkłady filtrów nie mogą być zdeformowane lub zużyte w taki sposób aby powstawały

nieszczelności pomiędzy wkładem a obudową. Wielkość oczek filtra oznacza się tzw. liczbą

mesh, a wyraża ona liczbę oczek na długości jednego cala. Filtry oznaczone tą samą liczbą

mesh mogą różnić się pomiędzy sobą wymiarem oczek.

Rys. 4. Filtr samoczyszczący.

1 - przewód zasilający, 2 - komora oczyszczonej cieczy, 3 - wkład filtra, 4 - odpływ

cieczy, 5 - zawór bezpieczeństwa, 6 - odpływ z zawór bezpieczeństwa, 7 - obudowa

12

Zawór sterujący i manometr

Zadaniem zaworu sterującego jest utrzymanie stałego ciśnienia roboczego i zasilanie cieczą

roboczą poszczególnych sekcji belki polowej, mieszadła i innych urządzeń dodatkowych np.

rozwadniacza środków chemicznych. Dokładność działania tego zaworu ma decydujący

wpływ na precyzję dozowania cieczy roboczej. Zawór sterujący (rys.5) składa się z trzech

zasadniczych części:

- zaworu głównego,

- zaworu regulacyjnego,

- zaworów sekcyjnych.

Zawór główny służy do odcinania dopływu cieczy do zaworów sekcyjnych i kieruje ją

wówczas z powrotem do zbiornika. Zawór regulacyjny jest najczęściej typu grzybkowego lub

kulowego, w którym wstępne napięcie sprężyny decyduje o wartości ciśnienia roboczego.

Gdy ciśnienie wzrasta ponad ustawioną wartość, zawór otwiera się i kieruje nadmiar cieczy

do zbiornika.

Zawory sekcyjne umożliwiają skierowanie cieczy do dowolnej liczby sekcji opryskowych

wyposażonych w rozpylacze.

W zaworze przedstawionym na rysunku 5 nie należy podczas opryskiwania wyłączać jednej

lub kilku sekcji belki z pracy, ponieważ natychmiast wzrasta ciśnienie robocze. W razie

konieczności zmniejszenia szerokości roboczej, należy opryskiwacz zatrzymać, zamknąć

dopływ cieczy do odpowiedniej liczby sekcji i ponownie ustawić wartość ciśnienia

roboczego. W opryskiwaczach o dużych szerokościach roboczych stosuje się często tzw.

zawory stało-ciśnieniowe (z urządzeniem kompensującym) dzięki czemu utrzymywane jest

stałe ciśnienie bez względu na ilość pracujących sekcji belki polowej.

Rys. 5. Schemat zaworu sterującego.

1 - zawór główny, 2- zawór regulacyjny, 3 - zawory sekcyjne, 4 - manometr.

13

Zawory sekcyjne umożliwiają skierowanie cieczy do dowolnej liczby sekcji opryskowych

wyposażonych w rozpylacze.

Opryskiwacze wyposażane są często w elektrozawory proporcjonalne, umożliwiające zdalne

sterowanie pracą poszczególnych zespołów opryskiwacza z kabiny ciągnika. Za pomocą

pulpitu sterowniczego (rys.6), który zainstalowany jest w kabinie ciągnika, operator może

regulować ciśnienie robocze, włączać (wyłączać) zasilanie belki polowej oraz zamykać

dopływ cieczy do poszczególnych sekcji belki polowej. Włączenie w układ urządzenia

procesorowego zapewnia samoczynną regulację ciśnienia roboczego i utrzymanie stałej dawki

cieczy użytkowej na hektar. Elektroniczny wyświetlacz umożliwia śledzenie parametrów

pracy podczas wykonywania oprysku. Rozwiązanie to wpływa w istotny sposób na poprawę

jakości pracy, bezpieczeństwa oraz komfortu pracy operatora

Zawory sterujące w nowoczesnych opryskiwaczach, są zdalnie sterowane przez komputery

pokładowe. Zastosowanie terminali elektronicznych umożliwia sterowanie standardowymi

funkcjami podczas opryskiwania takimi jak dawkowanie cieczy, włączanie i wyłączanie

poszczególnych sekcji roboczych czy obsługa zaworów elektrohydraulicznych. Ponadto

operator uzyskuje niezbędne informacje na temat aktualnego stanu poszczególnych zespołów

agregatu i parametrów pracy

Ciśnieniomierz, który służy do kontroli ciśnienia roboczego jest bardzo ważnym elementem

opryskiwacza sygnalizującym na bieżąco poprawność działania niektórych zespołów. Spadek

ciśnienia w czasie pracy może być spowodowany zapchaniem filtra tłocznego.

Manometr zamontowany na opryskiwaczu powinien mieć odpowiednio dużą średnicę, aby

odczyt ciśnienia był możliwy z siedziska ciągnika. Wskazane jest, aby był on wypełniony

gliceryną w celu tłumienia wahań ciśnienia. O dokładności odczytu decyduje podziałka, która

w zakresie do 0,5 MPa powinna wynosić co 0,02 MPa, a w zakresie 0,5-2,0 MPa działka

może wynosić 0,1 MPa

Rys. 6. Zespół do zdalnego sterowania i regulacji opryskiwacza.

1 - centralny zespół regulacyjny, 2 - filtr samoczyszczący, 3 - zawór odcinający

ręczny, 4 - przepływomierz, 5 - zawory zasilające sekcje belki polowej, 6 - pulpit do

sterowania (w kabinie ciągnika).

14

Belka polowa opryskiwacza

Belka polowa jest bardzo ważnym zespołem roboczym opryskiwacza mającym wpływ na

równomierność pokrycia opryskiwanej powierzchni cieczą użytkową. Szerokość robocza w

starszych typach opryskiwaczy wynosi kilkanaście metrów. Belki o dużych szerokościach

roboczych 30 a nawet 40 m stosowane są w opryskiwaczach samojezdnych i ciągnikowych

przyczepianych. Belki takie muszą być wykonane z materiałów odpornych na odkształcanie

się podczas pracy a jednocześnie powinny być lekkie. Szerokość opryskiwacza po złożeniu

belki w położenie transportowe nie może być większa niż 3 m, dlatego składa się ona z kilku

zawiasowo połączonych segmentów. Taka budowa belki umożliwia poruszanie się

opryskiwaczem po drogach publicznych i omijanie ewentualnych przeszkód.

Obsługa opryskiwacza, w tym przestawianie belki z położenia transportowego w robocze i

odwrotnie , musi być wykonywane przez jedną osobę. Stąd długość belek składanych ręcznie

nie przekracza 18 m. W dużych opryskiwaczach składanie i rozkładanie belki polowej

wykonuje się hydraulicznie.

Zewnętrzne sekcje belki opryskowej muszą być wyposażone w zabezpieczenia pozwalające

na odchylanie się i samodzielny powrót do położenia wyjściowego po uderzeniu o

powierzchnię ziemi lub przeszkodę. Każda belka składa się z kilku oddzielnie zasilanych

sekcji opryskowych. Podział na sekcje jest niezbędny, gdyż zbyt duża liczba rozpylaczy

zamocowana szeregowo może powodować nadmierne spadki ciśnienia. Ponadto opryskując

skraj pola istnieje często potrzeba wyłączenia jednej lub kilku sekcji.

Układ zawieszenia i samopoziomowania belki powinien zapewniać równoległe położenie belki w stosunku do opryskiwanej powierzchni bez względu na położenie ramy opryskiwacza.

A B

C

Rys.7. Układy stabilizacji belki polowej: A - wahadłowy, B trapezowy,

C-aktywny.

15

W celu utrzymywanie jej w położeniu równoległym do powierzchni pola stosuje się układy

stabilizacji belki polowej przedstawione graficznie na rysunku rys.7 .

System wahadłowy zawieszenia belki - dobrze kompensuje szybkie ruchy belki, a do

kompensacji wolnych ruchów belki lepszy jest system trapezowy. Dobrze jest stosować

łącznie obydwa systemy. Oprócz biernego systemu stabilizacji belki pracuje się nad

systemem stabilizacji aktywnej. W nowoczesnych opryskiwaczach do stabilizacji belki

stosuje się czujniki ultradźwiękowe, które automatycznie utrzymują belkę polową w równej

odległości od opryskiwanej powierzchni.

Belka z pomocniczym strumieniem powietrza

Pomocniczy strumień powietrza wykorzystywany w opryskiwaczach polowych, pozwala na

dobrą penetrację nawet bardzo gęstego łanu i przenoszenie drobnych kropel na rośliny

ograniczając ich znoszenie (rys. 8).

Opryskiwacz z pomocniczym strumieniem powietrza zbudowany jest podobnie jak

opryskiwacz tradycyjny z tą różnicą, że wyposażony jest w wentylator wytwarzający strumień

powietrza kierowany do rękawa powietrznego na lewą i prawa stronę belki polowej. Strumień

powietrza przyspiesza ruch drobnych kropel i przenosi je w łan w celu lepszego pokrycia

roślin. Stosując tego typu opryskiwacze można ograniczyć dawkę fungicydów i herbicydów.

Strumień powietrza utrzymuje wysoką energię kropel cieczy na całej drodze od rozpylacza do

chronionej powierzchni, więc dzięki temu można pracować przy większej prędkości roboczej.

Rys. 8 . Porównanie znoszenia kropel podczas opryskiwania.

A - opryskiwaczem z pomocniczym strumieniem powietrza,

B - opryskiwaczem tradycyjnym.

16

Rozpylacze

W opryskiwaczach polowych powszechnie stosuje się rozpylacze ciśnieniowe, w których

ciecz przepływa przez odpowiednio ukształtowane kanały, a po ich opuszczeniu ulega

rozbiciu na krople. Rozpylacze ciśnieniowe dzielą się na wirowe, szczelinowe i uderzeniowe.

W opryskiwaczach polowych powszechnie stosowane są rozpylacze szczelinowe.

Decydujący wpływ na wielkość kropel i ich zróżnicowanie ma dobór właściwych rozpylaczy

i wartość ciśnienia roboczego. Wzrost ciśnienia powoduje zawsze wzrost udziału małych

kropel, podatnych na znoszenie.

Rozpylacze wirowe (rys. 9) wytwarzają strumień rozpylonej cieczy w postaci stożka, a w

zależności od konstrukcji rozpylacza powstający stożek może być pełny lub pusty.

Rozpylacze te wymagają podczas oprysku wysokiego ciśnienia, a w następstwie powoduje to,

że w rozpylonej cieczy jest znaczny udział kropel małych, podatnych na znoszenie. W

opryskiwaczach polowych nie zaleca się ich stosowania ze względu na nierównomierne

pokrycie opryskiwanej powierzchni i z uwagi na ryzyko znoszenia drobno rozpylonej cieczy.

Rozpylacze wirowe wykorzystywane są w opryskiwaczach polowych z pomocniczym

strumieniem powietrza i w opryskiwaczach sadowniczych.

Rys. 9. Rozpylacze wirowe

Rozpylacze szczelinowe (rys. 10) są najbardziej popularnym typem rozpylaczy stosowanych

w opryskiwaczach polowych. Z eliptycznie zakończonego kanału rozpylacza wypływa

strumień rozpylonej cieczy w postaci wachlarza. Ten typ rozpylacza można polecać do

wykonywania większości oprysków herbicydami, insektycydami i fungicydami. Pracują one

poprawnie przy stosunkowo niskim ciśnieniu (0,1-0,4 MPa) i zapewniają dobrą

równomierność pokrycia. Opryskiwanie plantacji sprzętem wyposażonym w rozpylacze

płaskostrumieniowe (szczelinowe) można wykonywać przy prędkości wiatru do 4 m/s bez

ryzyka znoszenia rozpylonej cieczy. W mniej sprzyjających warunkach należy stosować

rozpylacze wytwarzające grubsze krople, a mianowicie rozpylacze niskoznoszeniowe lub

eżektorowe.

17

Rys. 10. Rozpylacze szczelinowe

Rozpylacze niskoznoszeniowe (rys. 11) są wyposażone w dodatkową kalibrowaną kryzę,

która obniża ciśnienie cieczy na wylocie dyszy i dzięki temu znacznie zmniejsza się liczba

kropel małych. Duże wyrównane krople nie poddają się oddziaływaniu wiatru, co ogranicza

znoszenie. Producenci rozpylaczy niskoznoszeniowych zalecają stosować je przy większych

prędkościach roboczych opryskiwaczy. W ostatnim okresie znaczenie tych rozpylaczy

systematycznie maleje gdyż zastępowane są rozpylaczami eżektorowymi [Hołownicki i

in.2013]..

Rys. 11. Rozpylacze niskoznoszeniowe

Rozpylacze eżektorowe (rys. 12) mają wewnętrzny układ napowietrzania kropel, który polega

na zasysaniu powietrza podczas przepływu cieczy przez specjalną zwężkę i mieszaniu

powietrza z cieczą użytkową. Duże, napowietrzone krople przy zetknięciu z opryskiwaną

powierzchnią mogą ulec rozbiciu na krople mniejsze. Rozpylacze te pracują przy wyższym

ciśnieniu roboczym, co zapewnia większą energię początkową kropel. Dlatego zaleca się je

do opryskiwania wysokich i gęstych upraw oraz do stosowania herbicydów doglebowych.

Rozpylacze eżektorowe dostępne są w dwóch wersjach a mianowicie „długie” i „krótkie”

(kompaktowe). Pierwsze z nich wytwarzają krople bardzo grube a drugie grube. Rozpylacze

„krótkie” charakteryzują się mniejszym spadkiem ciśnienia w rozpylaczu, ponieważ mają

krótszą komorę wewnętrzną i mogą pracować przy niższych ciśnieniach niż rozpylacze

„długie”.

Rozpylacze eżektorowe stały się na tyle popularne, że czasami są nadużywane. Jeśli warunki

atmosferyczne, podczas opryskiwania są sprzyjające a tym samym ryzyko znoszenia

niewielkie, to należy stosować standardowe rozpylacze szczelinowe.

18

Rys. 12 . Rozpylacze eżektorowe „długie”

Rozpylacze dwustrumieniowe wytwarzają dwa wachlarzowe strumienie cieczy tworzące między sobą kąt 60°. Odchylenie strumieni od płaszczyzny pionowej wynosi +30° i -30°, ale znane są również rozpylacze dwustrumieniowe o innych kątach odchylenia strumienia cieczy i nie zawsze strumienie te są rozstawione symetrycznie. Rozpylacze te umożliwiają równomierne naniesienie cieczy użytkowej na pionowe i boczne części roślin, a więc przydatne są w ochronie przed chorobami wymagającymi dokładnego pokrycia trudnodostępnych części roślin. Tego rodzaju rozpylacze są bardziej podatne na zapychanie w porównaniu ze swoimi standardowymi odpowiednikami o tym samym natężeniu wypływu. Rozpylacze dwustrumieniowe wymagają zatem bardzo dobrego systemu filtrowania cieczy, gdyż wypływ tej samej ilości cieczy odbywa się przez dwie dysze rozpylacza, a więc przekrój każdej z nich jest mniejszy.

Rozpylacze krańcowe - są to zwykle asymetryczne rozpylacze eżektorowe montowane na obydwu końcach belki polowej. Ograniczają one szerokość oprysku do szerokości roboczej opryskiwacza. Zalecane są do wykonywania zabiegów ochrony roślin w sąsiedztwie wód powierzchniowych lub upraw wrażliwych.

Rozpylacze hydrauliczno-pneumatyczne umożliwiają wytwarzanie optymalnej wielkości i

prędkości kropel, stosownie do aktualnych warunków pogodowych, bez konieczności

wymiany rozpylacza W rozpylaczach tych zwanych również dwuczynnikowymi, strumień

sprężonego powietrza kierowany jest poprzecznie do wypływającej cieczy (rys. 13).

Możliwość zmiany ciśnienia doprowadzanego powietrza pozwala na zmianę wielkości i

prędkości kropel. Minimalizuje się w ten sposób znoszenie rozpylonej cieczy a jednocześnie

zapewnia dobre wnikanie kropel w łan roślin. Przynosi to oszczędności preparatu o ok. 30 %

bez pogorszenia skuteczności działania. Możliwe jest również opryskiwanie roślin małymi

dawkami cieczy roboczej, co zmniejsza zużycie wody. Rozpylacze hydrauliczno-

pneumatyczne dają szerokie możliwości regulacji wielkości kropel, ale skala ich zastosowania

jest ograniczona ze względu na dość kosztowne wyposażenie całego układu rozpylającego.

Opryskiwacz musi być wyposażony w sprężarkę i instalację pneumatyczną, aby do każdego

rozpylacza doprowadzić odpowiednią ilość powietrza, a zapotrzebowanie to wynosi 40-70

19

l/min na każdy rozpylacz. Do sterowania parametrami pracy w tych opryskiwaczach

wykorzystuje się urządzenie AirMatic, system podwójnego sterowania - powietrzem i cieczą.

Zamontowany na opryskiwaczu czujnik umożliwia ciągłą kontrolę prędkości wiatru i

automatyczne korygowanie wielkości kropel. W przypadku zwiększania się prędkości wiatru,

AirMatic zwiększa wielkość kropel i odwrotnie, gdy prędkość wiatru maleje samoczynnie

zmniejsza wielkość kropel zapewniając wysoki stopień pokrycia roślin cieczą użytkową przy

jej minimalnych stratach

Rys. 13. Rozpylacz dwuczynnikowy.

Oznakowanie rozpylaczy Wszyscy znani producenci rozpylaczy do ochrony roślin stosują na każdym rozpylaczu

symbol na podstawie którego można określić jego podstawowe parametry takie jak:

- typ rozpylacza,

- kąt strumienia rozpylanej cieczy,

- natężenie wypływu cieczy z rozpylacza,

- materiał rozpylacza.

Przykłady znakowania rozpylaczy przez renomowane firmy:

- Firma SPRAYING SYSTEMS (TeeJet)

rozpylacz XR11001 - VS

XR - typ rozpylacza

110 - kąt strumienia rozpylanej cieczy wyrażony w stopniach,

01 - oznaczenie natężenia wypływu cieczy z rozpylacza - 0,1 galona na minutę przy

przy ciśnieniu 0,28 MPa,

VS - materiał rozpylacza i kod koloru.

- Firma LECHLER

rozpylacz LU 120-01 POM

20

LU – typ rozpylacza, ( znaczenie pozostałych symboli takie jak przy rozpylaczach

TeeJet)

- Firma ALBUZ

rozpylacz AXI 11002

AXI – typ rozpylacza , ( znaczenie pozostałych symboli jak wyżej).

Do znakowania rozpylaczy obecnie stosuje się też ich „kolorowanie”. Według normy ISO -

10625, poszczególnym kolorom rozpylaczy odpowiada jednoznacznie określone natężenie

wypływu cieczy ( tabela 3). Zaletą standardu ISO jest możliwość określenia natężenia

wypływu cieczy z rozpylacza z jego oznaczenia. Wystarczy pomnożyć oznaczenie natężenia

wypływu cieczy przez liczbę 0,4, a uzyska się natężenie wypływu cieczy z rozpylacza w

l/min przy ciśnieniu 0,3 MPa.

TABELA 3

Określenie natężenia wypływu cieczy z rozpylacza na podstawie jego koloru

Oznaczenie natężenia

wypływu cieczy z rozpylacza

Kolor rozpylacza Natężenie wypływu cieczy z

rozpylacza w l/min przy cieś. 0,3 MPa

01 pomarańczowy 0,4

02 żółty 0,8

03 niebieski 1,2

04 czerwony 1,6

05 brązowy 2,0

06 szary 2,4

08 biały 3,2

4.2 WYPOSAŻENIE DODATKOWE OPRYSKIWACZY

Ze względu na ochronę środowiska i poprawę komfortu w zakresie obsługi, opryskiwacze

wyposażane są w dodatkowe urządzenia, które często wchodzą w skład wyposażenia

standardowego.

Zespół do rozwadniania środków chemicznych

Środki chemiczne, które wsypuje się lub wlewa do rozwadniacza porywane są przez strumień wody, rozpuszczane i transportowane do zbiornika opryskiwacza. Urządzenie to ogranicza kontakt obsługi ze środkami chemicznymi i eliminuje rozcieńczanie niektórych środków w naczyniach przed wlaniem ich do opryskiwacza. Naczynia używane do rozcieńczania środków chemicznych bywają często źródłem skażenia wody. W opryskiwaczach mniejszych stosowane są rozwadniacze we wlewie zbiornika ( rys.14 ),

strumień wody rozcieńcza środki chemiczne i przez sito kieruje je do zbiornika opryskiwacza.

W nowoczesnych opryskiwaczy, rozwadniacz jest standardowym wyposażeniem maszyn. Jest

to dodatkowy zbiornik wyposażony w dysze do mieszania środków i czyszczenia wnętrza

zbiornika oraz płukania opakowań po pestycydach. Rozwadniacz boczny (rys. 15)

montowany na wysokości ok. 1 m nad ziemią zwiększa bezpieczeństwo operatora podczas

21

przygotowania cieczy użytkowej, gdyż ogranicza ryzyko wdychania oparów bądź zalania się

środkiem chemicznym

Rys. 14. Schemat rozwadniacza we wlewie zbiornika opryskiwacza.

1 - pokrywa, 2 - zbiornik rozwadniacza, 3 - zasilanie rozwadniacza, 4 - zbiornik

opryskiwacza, 5 - dysza, 6 - płytka uderzeniowa.

Rys. 15. Rozwadniacz eżektorowy z urządzeniem do płukania opakowań po środkach

chemicznych.

Elektronika w opryskiwaczach

Komputery do sterowania pracą opryskiwaczy zaczęto wprowadzać w Polsce na

początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Włączenie w układ sterowania opryskiwacza

urządzenia procesorowego (komputera) zapewnia utrzymanie stałej dawki cieczy roboczej na

hektar. Niekontrolowana przez traktorzystę zmiana prędkości jazdy powoduje zmianę dawki

cieczy na hektar, ale nie w tym przypadku gdyż urządzenie procesorowe dzięki czujnikowi

prędkości koryguje ciśnienie i dawka w każdym momencie opryskiwania jest jednakowa (rys.

16).

W ostatnich latach producenci maszyn rolniczych stosują w swoich produktach coraz bardziej

zaawansowane układy elektroniczne w celu poprawy ich funkcjonalności, efektywności pracy

22

oraz komfortu obsługi. Nowoczesne opryskiwacze wyposażone są w szereg modułów

elektronicznych, które posiadają wyspecjalizowane funkcje i pracują niezależnie od siebie.

Rys. 16. Schemat zespołu do automatycznej regulacji dawki cieczy na hektar.

1 - procesorowe urządzenie sterujące, 2 - przepływomierz, 3 - czujnik

prędkości, 4 - koło ciągnika lub opryskiwacza, 5 - pulpit sterowniczy,

6 - akumulator ciągnika, 7 - belka polowa.

Komputer sterujący będący na wyposażeniu opryskiwacza, zapewnia obsługę poszczególnych

sekcji roboczych opryskiwacza wraz z włącznikiem głównym. Posiada ręczną lub

automatyczną regulację dawki cieczy oraz przełącznik sterujący znacznikiem pianowym.

Wyświetlacz równocześnie prezentuje wartości ciśnienia roboczego oraz aktualną dawkę

cieczy użytkowej na hektar. Można sprawdzić aktualną prędkość roboczą agregatu, aktualny

poziom cieczy użytkowej w zbiorniku, opryskaną powierzchnię pola czy czas pracy

opryskiwacza. Komputer zapewnia utrzymanie stałej dawki cieczy użytkowej na hektar

niezależnie od prędkości poruszania się agregatu. Urządzenie umożliwia chwilową zmianę

zaprogramowanej dawki cieczy na ha.

Pracujące niezależnie od siebie moduły elektroniczne stwarzają problemy ze względu na brak

standaryzacji. Koniecznością stało się opracowanie standardu dla połączeń elektronicznych i

transmisji danych dla układu ciągnik – maszyna oraz poszczególnych układów

elektronicznych montowanych w ciągniku.

W związku z tym opracowano międzynarodowy standard, który nazwano go ISOBUS [Sałat

2011]. System ten służy do komunikacji pomiędzy ciągnikiem a maszyną towarzyszącą, ale

umożliwia obsługę wielu maszyn z wykorzystaniem tylko jednego terminala. Zastosowanie

23

standaryzowanego przyłącza minimalizuje wysiłek przy agregatowaniu maszyn, ułatwia

obsługę sprzętu i obniża koszty oprzyrządowania. Zastosowanie standaryzowanego przyłącza

eliminuje uciążliwe okablowanie.

5. OGRANICZENIE ZNOSZENIA PRZY OPRYSKU POWIERZCHNIOWYM

Troska o ochronę środowiska oraz obniżenie kosztów produkcji rolniczej wymaga, aby

pestycydy były stosowane z należytą precyzją. Podczas opryskiwania roztworami wodnymi

występuje znoszenie małych kropel a szczególnie kropel o średnicy mniejszej niż 100 m.

Znoszenie powoduje często uszkadzanie plantacji sąsiadujących z polami, na których

wykonywano opryskiwanie roślin.

Decydujący wpływ na znoszenie ma prędkość wiatru, dobór rozpylaczy, ciśnienie robocze

i prędkość robocza opryskiwacza. W celu ograniczenia znoszenia rozpylonej cieczy

proponowane są różne przedsięwzięcia, które polegają na stosowaniu:

- rozpylaczy o wąskim spektrum kropel; wyeliminowanie większości małych kropel

powoduje, że potencjał znoszenia ulega zmniejszeniu ;

- możliwie niskiego położenia belki polowej nad roślinami; im większa prędkość robocza lub

im silniejszy wiatr, tym mniejsza odległość belki polowej od opryskiwanych roślin;

- osłony belki polowej, która chroni strumień rozpylonej cieczy przed podmuchami wiatru;

- odchylaczy łanu, które umożliwiają niższe położenie belki polowej a w efekcie tego lepsze

przenikanie kropel w łan roślin;

- opryskiwaczy z pomocniczym strumieniem powietrza; kierowany do dołu strumień

powietrza skutecznie ogranicza znoszenie rozpylonej cieczy.

W praktyce rolniczej, poza optymalnym ustawieniem wysokości belki polowej, stosuje się

najczęściej dwa z wymienionych sposobów a mianowicie - rozpylacze o wąskim spektrum

kropel i opryskiwacze z pomocniczym strumieniem powietrza.

Regulacja wysokości położenia belki polowej

Uzyskanie wysokiej poprzecznej równomierności oprysku zależy nie tylko od rodzaju

użytych rozpylaczy, ale również od prawidłowego ustawienia belki polowej. Odległość belki

od opryskiwanej powierzchni zależy od kąta strumienia rozpylanej cieczy przez konkretny typ

rozpylacza. W tabeli 4 podano zakres wysokości położenia belki dla rozpylaczy o różnym

kącie rozpylania cieczy. Ze względu na możliwość niskiego położenia belki polowej nad

opryskiwaną powierzchnią, najczęściej do oprysku powierzchniowego stosuje się rozpylacze

o kącie oprysku 110°.

TABELA 4

Wysokość położenia belki nad opryskiwaną powierzchnią przy rozstawie rozpylaczy 0,5 m.

Kąt rozpylanej

cieczy (°)

Wysokość położenia belki (m)

minimalna optymalna maksymalna

65

0,75

0,8

0,9

80

0,6

0,7

0,8

110

0,4

0,5

0,6

24

Belka polowa nie może być pokrzywiona lub w inny sposób zdeformowana. Niesprawny

układ zawieszenia belki nie zapewnia jej stabilności, a pionowe ruchy belki powodują, że

odległość od opryskiwanej powierzchni skrajnych rozpylaczy po lewej i prawej

opryskiwacza jest różna.

Prędkość robocza

Zakres najczęściej stosowanych prędkości roboczych przy oprysku powierzchniowym wynosi

5 - 10 km/h. Wyższa prędkość to większa wydajność pracy, ale dla uzyskania odpowiedniej

penetracji łanu o dużej gęstości należy wybierać niższą prędkość roboczą. Stosując

rozpylacze drobnokropliste, prędkość robocza nie powinna być wyższa niż 7 km/h. Przy

wyborze prędkości trzeba uwzględniać także nierówności występujące na powierzchni pola.

Podczas wykonywania zabiegu należy utrzymywać stałą prędkość jazdy i stałe obroty silnika,

uzyska się wówczas stałą dawkę na hektar. Zasada ta nie musi być przestrzegana w przypadku

opryskiwaczy wyposażonych w układy elektroniczne.

Dawka cieczy

Na podstawie etykiety-instrukcji stosowania preparatu ustala się dawkę preparatu i zalecaną

ilość wody na hektar. Dawka cieczy zależy w dużym stopniu od fazy rozwojowej i wielkości

opryskiwanych roślin. Podczas łącznego stosowania dwóch różnych pestycydów lub

nawozów dolistnych, zaleca się stosowanie maksymalnych dawek, a wówczas jest niższe

stężenie preparatu i mniejsze ryzyko fitotoksycznego działania mieszaniny.

Typ rozpylacza i kategoria oprysku

Znając dawkę cieczy należy wybrać odpowiedni rozpylacz zgodnie z zaleceniami zawartymi

na etykiecie pestycydu. Parametry rozpylacza można określić na podstawie jego symbolu lub

koloru (tabela 3). Dobierając rozpylacz należy przewidzieć ciśnienie robocze, gdyż ono

decyduje o kategorii oprysku (wielkości kropel).

6 REGULACJA OPRYSKIWACZA

Przed przystąpieniem do regulacji opryskiwacza, jego zbiornik napełnia się do połowy czystą

wodą. Następnie należy uruchomić opryskiwacz i przy ciśnieniu 0,5 - 0,7 MPa sprawdzić, czy

nie ma wycieków wody, sprawdza się działanie mieszadła i zaworu rozdzielczego. Jeśli nie

ma wycieków i innych usterek w opryskiwaczu, można wówczas przystąpić do jego regulacji

wykonując następujące czynności:

Kalibracja opryskiwacza

Kalibracja opryskiwacza powinna uwzględniać zasady dobrej praktyki rolniczej tzn.

prowadzić do określenia parametrów zabiegu tak, aby zapewnić precyzyjne i bezpieczne

stosowanie środków ochrony roślin. Obejmuje ona dobór rozpylaczy i ciśnienia roboczego

oraz prędkości opryskiwacza stosownie do warunków pogodowych.

25

Procedura kalibracji opryskiwacza polowego

Etap kalibracji

Komentarz

Przykład

Zapoznanie z

treścią etykiety

preparatu

Dawka cieczy

Dawka preparatu

Kategoria oprysku

300 l/ha

1,5 l/ha

średnio kroplisty

Rozstaw

rozpylaczy

Sprawdź rozstaw rozpylaczy na belce polowej. 0,5 m

Ustalenie prędkości

roboczej

Wykonaj pomiar czasu przejazdu odcinka

100 m, na biegu i obrotach silnika odpowiednich

do warunków polowych

oblicz prędkość roboczą wg wzoru

V (km/ h) =360

czas przejazdu odcinka 100 m (s)

56 sekund

V = 6,43 km/h

Żądane natężenie

wypływu cieczy z

rozpylacza (q)

Oblicz natężenie wypływu cieczy z rozpylacza

(q), dla zaplanowanej dawki cieczy l/ha

q =Q v

1200

[l/min]

Q - ustalona dawka cieczy (l/ha),

v - prędkość jazdy (km/h).

q = 1,61 l/min

Wybór rozpylacza i

ciśnienia roboczego

Z katalogu rozpylaczy wybierz rozpylacz i

ciśnienie, przy którym uzyska się obliczone

natężenie wypływu i odpowiednią kroplistość.

Np. rozpylacz –

LU120-04 ciśnienie

0,3 MPa.

Pomiar natężenia

wypływu cieczy

Wykonaj pomiar natężenia wypływu cieczy z

trzech rozpylaczy przy ciśnieniu 0,3 MPa .

Średnie natężenie

wypływu cieczy

wynosi - 1,59

l/min.

Uzyskana dawka

cieczy na hektar

Oblicz dawkę cieczy na hektar ( sprawdzenie

poprawności regulacji).

v

qQ

1200

[ l/ha].

Q = 296,7 l/ha

opryskiwacz

wyregulowany

poprawnie.

7 PRZYGOTOWANIE CIECZY UŻYTKOWEJ

Przygotowanie cieczy użytkowej należy wykonać w starannie wybranym miejscu z

zachowaniem szczególnej ostrożności. Do przygotowywania cieczy użytkowej należy

wykorzystywać rozwadniacze, w które wyposażone są opryskiwacze. Nie zaleca się używać

do rozcieńczania środków chemicznych dodatkowych naczyń, chyba że na etykiecie środka są

26

inne zalecenia. Przygotowanie cieczy należy wykonać w bezpiecznej odległości od wszelkich

zbiorników i ujęć wody. Sporządzanie cieczy i napełnianie zbiornika opryskiwacza najlepiej

wykonać na utwardzonym nieprzepuszczalnym podłożu.

Zbiornik opryskiwacza napełnia się wodą do połowy jego pojemności, a środek chemiczny

wsypuje się do rozwadniacza. Odpowiednim zaworem włącza się obieg cieczy w układzie

rozwadniania i środek chemiczny jest rozpuszczany i wypłukiwany do zbiornika

opryskiwacza. Po wypłukaniu środka z rozcieńczalnika, napełniamy zbiornik opryskiwacza

wodą do uzyskania wymaganego stężenia cieczy roboczej. Przy napełnianiu zbiornika

opryskiwacza wodą należy tak trzymać przewód aby nie dopuścić do jego zanieczyszczenia

środkiem chemicznym (rys. 17). Przed przystąpieniem do oprysku trzeba mieszać ciecz

roboczą w zbiorniku przez 5-10 minut.

Rys. 17. Usytuowanie przewodu podczas napełniania opryskiwacza wodą.

8 WYKONANIE OPRYSKU

Podczas wykonywania oprysku, agregat ciągnik-opryskiwacz tak musi poruszać się na plantacji roślin, aby nie występowały omijaki lub dwukrotne opryskiwanie roślin. Prawidłowe prowadzenie opryskiwaczy po polu można uzyskać stosując znaczniki pianowe lub wykorzystując ścieżki technologiczne stosowane przede wszystkim w uprawie zbóż. Jeśli opryskiwacz wyposażony jest w odpowiednie oprogramowanie w połączeniu z odbiornikiem D-GPS wówczas jest możliwość równoległego i precyzyjnego prowadzenia opryskiwacza bez potrzeby zakładania ścieżek technologicznych lub w warunkach ograniczonej widoczności. Dokładne łączenia dwóch sąsiednich przejazdów agregatu eliminuje miejscowe przedawkowanie środków ochrony roślin a tym samym skażenie gleby i wód gruntowych. Nie należy opryskiwać roślin przed spodziewanym deszczem, który może zmyć środek chemiczny z opryskiwanej roślin. Zaleca się opryskiwanie plantacji roślin wcześnie rano lub wieczorem, gdyż w tym czasie na ogół prędkość wiatru jest mniejsza i niższa jest temperatura. Znoszenie rozpylonej cieczy wzrasta wraz ze wzrostem prędkości wiatru i

temperatury oraz obniżaniem się wilgotności powietrza. Opryskując podczas lekkiego wiatru ( przy prędkości wiatru do 4 m/s), należy utrzymywać taki kierunku jazdy, aby uchronić się przed nawiewaniem środka chemicznego na operatora. W celu ograniczenia znoszenia belkę polową należy ustawić w odpowiedniej odległości nad opryskiwaną powierzchnią w zależności od stosowanych rozpylaczy. Dla rozpylaczy płaskostrumieniowych o kącie rozpylanej cieczy 110° optymalna odległość wynosi 35-50 cm.

27

Operator musi uważnie obserwować przebieg opryskiwania, a przede wszystkim śledzić wskazania urządzeń pomiarowo-sterujących, gdyż na tej podstawie możliwa jest ocena pracy zespołów roboczych opryskiwacz.

9 MYCIE OPRYSKIWACZA

Po wykonaniu oprysku pozostaje w zbiorniku opryskiwacza niewielka ilość cieczy użytkowej. Zaleca się wówczas 5-krotne rozcieńczenie pozostałości czystą wodą i wypryskanie ich na tym samym polu na którym wykonywano zabieg. Operację tę należy powtórzyć co najmniej dwa razy. Skażoną wodę po ostatnim płukaniu można pozostawić w zbiorniku opryskiwacza jeśli w niedługim czasie kolejny zabieg będzie wykonany z użyciem tego samego środka ochrony roślin. Zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne mycie opryskiwacza najlepiej wykonać na polu wykorzystując wodę z dodatkowego zbiornika. Nowoczesne opryskiwacze wyposażane są w zbiorniki na czystą wodę do mycia opryskiwaczy, których pojemność wynosi 10 % pojemności zasadniczego zbiornika. Do płukania instalacji cieczowej opryskiwacza i do mycia zewnętrznego zalecane jest stosowanie bezpiecznych dla środowiska środków myjących np. Agroclean, Pestout lub innych. Pozwalają one usunąć trudno zmywalne substancje chemiczne odkładające się na ściankach zbiornika i w układzie cieczowym opryskiwacza. Mieszaniną wody i wybranego środka myjącego należy opłukać opryskiwacz oraz ciągnik na zewnątrz przy pomocy lancy lub szczotki i do gospodarstwa powrócić z opryskiwaczem czystym. Nie zaleca się mycia opryskiwacza zawsze w tym samym miejscu, nawet oddalonym od miejsca przebywania ludzi i zwierząt, gdyż następuje tam koncentracja środka i niebezpieczeństwo skażenia wód gruntowych i terenu. Ryzyko skażenia wód gruntowych, związane z wykonywaniem opisanych wyżej czynności,

można zmniejszyć, budując w gospodarstwie specjalne stanowisko o podłożu bogatym w

materiał organiczny. Materiał ten wykazuje bardzo dobre właściwości absorbcyjne,

powstrzymując przesiąkanie substancji chemicznych do głębszych warstw gleby oraz stanowi

znakomite siedlisko mikroorganizmów powodujących rozkład absorbowanych substancji na

związki prostsze i mniej toksyczne. Stanowisko takie, określane mianem „Biobed”, można

wykonać w każdym gospodarstwie we własnym zakresie. Stanowiska „Biobed” zdobyły sobie

popularność w Europie Zachodniej, a pierwsze powstały w 1993 roku w Szwecji.

10 BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY Przyczyną wielu zatruć środkami ochrony roślin może być nieostrożność lub niedbalstwo osób je stosujących. Dlatego przed przystąpieniem do przygotowania cieczy użytkowej należy dokładnie zapoznać się z etykietą - instrukcją stosowania wybranego środka chemicznego. Na etykiecie podane są między innymi informacje dotyczące rodzaju odzieży i sprzętu ochrony osobistej, który należy stosować podczas wykonywania zabiegu. Rodzaj odzieży i sprzętu ochronnego zależy od wykonywanej pracy i rodzaju stosowanego środka ochrony roślin. Ubranie ochronne Ubranie ochronne powinno być czyste i wykonane ze ścisłej tkaniny aby ograniczyć jego

przemakanie. Ponadto ubranie powinno być przylegające do ciała aby przy obsłudze maszyn

ustrzec się przed pochwyceniem ubrania przez elementy wirujące. Zalecane jest używanie

28

nieprzemakalnych fartuchów przy przygotowywaniu roztworu lub kombinezonów podczas

stosowania środków silnie toksycznych. Nieprzemakalne fartuchy i ubrania powinny być

wykonane z materiałów odpornych na rozpuszczalniki znajdujące się w środkach ochrony

roślin.

Nakrycie głowy

Podczas zabiegów ochrony roślin należy zawsze nosić nakrycie głowy. Może to być kaptur kombinezonu lub kapelusz. Kapelusz z rondem zabezpiecza głowę i twarz zwłaszcza przy opryskiwaniu roślin wysokich.

Osłona twarzy i zabezpieczenie dróg oddechowych

Do ochrony oczu i twarzy, należy używać dobrze dopasowanych gogli (okularów) lub ekranu ochronnego. Okulary i inne zabezpieczenia twarzy należy utrzymywać w czystości myjąc je wodą z mydłem. Co pewienn czas trzeba je dezaktywować poprzez krótkie moczenie w specjalnym roztworze a następnie wypłukać w czystej wodzie i wysuszyć. Urządzenia zabezpieczające układ oddechowy różnią się przeznaczeniem, a użytkownik wybierając je musi przede wszystkim uwzględnić zagrożenia wynikające z wdychania toksycznych substancji. Większość zanieczyszczeń powietrza środkami ochrony roślin można usunąć stosując urządzenia filtracyjne zawierające filtry mechaniczne, chemiczne lub gazowe. Poszczególne substancje toksyczne wymagają stosowania odpowiedniego typu wkładu filtrujacego lub pochłaniacza. Okres trwałości wkładu lub pochłaniacza zależy od warunków ich stosowania takich jak: rodzaj i stężenie związku chemicznego, szybkość oddychania użytkownika itp.

Obuwie

Obuwie powinno być wykonane z gumy, nigdy podczas pracy ze środkami ochrony roślin nie wolno używać obuwia wykonanego z materiału nasiąkliwego. Nogawki spodni muszą być wyłożone na buty aby zapobiec ściekaniu cieczy z nogawek do wnętrza butów.

Rękawice

Podczas przygotowywania i wykonywania oprysku na kontakt ze środkami ochrony roślin prawie zawsze narażone są ręce, dlatego należy używać rękawic ochronnych. Do prac ze środkami ochrony roślin stosuje się wyłącznie rękawice przeznaczone do tego celu, posiadające odpowiedni atest. Niedopuszczalne jest używanie rękawic wykonanych z gumy bez atestu, gdyż mogą one rozpuszczać się na skutek działania środków ochrony roślin. Przy wykonywaniu większości prac ze środkami ochrony roślin, rękawy bluzy powinny być wyłożone na rękawice, aby nie dopuścić do ściekania cieczy z rękawów do rękawic. Podczas prac wykonywanych z rękami uniesionymi do góry rękawice powinny być nałożone na rękawy bluzy. Przed zdjęciem rękawic należy obmyć je wodą i mydłem unikając w ten sposób skażenia rąk podczas zdejmowania.

W trakcie czynności przygotowawczych, przy oprysku i myciu opryskiwacza należy przestrzegać następujących zasad: Podczas wszystkich prac ze środkami ochrony roślin należy używać czystej odzież i innych

urządzeń ochronnych.

29

Nie wolno dopuszczać do obsługi opryskiwacza ludzi postronnych nie zapoznanych z jego działaniem.

Przy opryskiwaniu nie mogą pracować kobiety i młodociani oraz osoby choćby z drobnymi skaleczeniami.

Podczas prac ze środkami ochrony roślin nigdy nie jeść, nie pić ani nie palić (nawet noszenie ze sobą jedzenia czy tytoniu jest niebezpieczne).

Do sporządzania cieczy roboczej i napełniania opryskiwacza wybrać odpowiednie miejsce, usytuowane z dala od przebywania ludzi i zwierząt. Nie wolno dopuścić do przedostania się środka ochrony roślin do zbiorników i ujęć wody.

Teren na którym zastosowano środki chemiczne powinno się oznaczyć odpowiednimi znakami ostrzegawczymi.

Opryskując podczas lekkiego wiatru należy utrzymywać taki kierunek jazdy, aby rozpylana ciecz nie spadała na obsługującego.

Pozostałość cieczy w zbiorniku opryskiwacza należy po rozcieńczeniu wypryskać na polu na którym wykonywano zabieg.

Mycie opryskiwacza najlepiej wykonać na polu i popłuczyny wypryskać ewentualnie myć na wyznaczonym terenie, najlepiej na specjalnie przygotowanym stanowisku o podłożu organicznym.

Nie wolno pracować opryskiwaczem bez zamontowanej osłony wału przegubowego. Usuwanie usterek może odbywać się po wyłączeniu napędu. W razie uszkodzenia opryskiwacza, przed oddaniem do naprawy należy dokładnie oczyścić

go z substancji trujących. Opryskiwacz można przechowywać tylko w stanie czystym.

Po zakończeniu pracy lub podczas przerw należy umyć ręce i twarz wodą z mydłem oraz przepłukać usta czystą wodą. Odzież ochronną wyprać po zakończeniu dnia pracy.

11 BADANIE SPRAWNOŚCI TECHNICZNEJ OPRYSKIWACZY

Okresowe badania techniczne sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony są w naszym kraju obowiązkowe. Badania opryskiwaczy przeprowadza się w odstępach czasu nie dłuższych niż 3 lata, przy czym pierwsze badania tego sprzętu należy wykonać nie później niż 5 lat od dnia jego nabycia. Dokumentem potwierdzającym przeprowadzenie badań jest protokół sporządzony w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje posiadacz opryskiwacza. Opryskiwacz, którego wynik badania jest pozytywny oznacza się znakiem kontrolnym, a znak ten umieszcza się na zbiorniku opryskiwacza w widocznym miejscu. Badania opryskiwacza składają się z dwóch części, a mianowicie - z ogólnych badań i

badania stanu technicznego poszczególnych części i urządzeń opryskiwacza mających na

celu ocenę jego sprawności technicznej.

Badania ogólne opryskiwacza

Podczas badań ogólnych sprawdza się i kontroluje:

kompletność sprzętu a przy tym zamocowanie osłon i zabezpieczeń części wirujących

a ponadto pewność połączenia maszyny z ciągnikiem,

stan zużycia zespołów i elementów mających wpływ na bezpieczeństwo operatora i

ochronę środowiska naturalnego np. węży cieczowych, zbiornika, połączeń

mechanicznych, zaworów, korpusów rozpylaczy itp.,

30

czy zbiornik nie ma pęknięć i przecieków, i czy pokrywa w sposób pewny zamyka

zbiornik uniemożliwiając wyciek cieczy,

Badanie stanu technicznego poszczególnych urządzeń opryskiwacza

Zespoły opryskiwaczy polowych i sadowniczych ciągnikowych lub samobieżnych podlegają

okresowo następującym badaniom technicznym:

Badanie pompy :

stwierdza się czy wydajność pompy jest wystarczająco duża, aby uzyskać najwyższe

dopuszczalne ciśnienie robocze przy włączonych wszystkich rozpylaczach i włączonym

mieszadle. Jeśli do tłumienia pulsacji służy powietrznik to ciśnienie w powietrzniku

powinno wynosić nie mniej niż 1/3, a nie więcej niż 2/3 wartości ciśnienia roboczego;

sprawdza się czy nie ma przecieków z pompy i czy poziom oleju lub smaru stałego jest

zgodny z fabrycznym zaleceniem.

Badanie mieszadła:

kontroluje się czy zbiornik jest wyposażony w minimum jedno sprawne mieszadło, a

natężenie wypływu cieczy kierowane na mieszanie powoduje widoczny efekt mieszania w

zbiorniku opryskiwacza napełnionym do połowy przy włączonych wszystkich

rozpylaczach.

Badanie zbiornika:

sprawdza się położenie i czytelność wskaźnika poziomu cieczy, powinien on być czytelny

i widoczny z miejsca operatora,

sprawdza się czy zbiornik jest wyposażony w odpowietrznik uniemożliwiający

powstawania w nim podciśnienia podczas pracy,

kontroluje się zamocowanie pokrywy otworu wlewowego i stan sita znajdującego się w

otworze wlewowym,

sprawdza się położenie i działanie zaworu spustowego, powinien on zapewniać całkowite

opróżnianie zbiornika bez narażania operatora na kontakt z cieczą,

kontroluje się czy opryskiwacz jest wyposażony w zbiornik na czystą wodę oraz

instalację do przepłukiwania - jeśli taka instalacja jest to musi ona działać poprawnie,

sprawdza się czy sprzęt jest wyposażony w zespół do rozwadniania środków

chemicznych, jeśli taki zespół jest to musi on być sprawny,

Badanie urządzeń pomiarowo - sterujących :

sprawdza się średnicę obudowy manometru oraz stabilność i powtarzalność ciśnienia

cieczy użytkowej,

sprawdza się zakres wskazań oraz działki elementarne manometru opryskiwacza,

kontroluje się poprawności wskazań manometru, błąd wskazań określany jest za pomocą

urządzenia wyposażonego w manometr wzorcowy,

sprawdza się szczelność i sprawność techniczną wszystkich zaworów.

Badanie układu cieczowego:

kontroluje się szczelność instalacji cieczowej oraz ocenia czy wszystkie elementy

instalacji cieczowej są trwale zamocowane i zabezpieczone przed samoczynnym

obracaniem się lub przesuwaniem podczas pracy,

sprawdza się czy nie występuje opryskiwanie elementów konstrukcyjnych opryskiwacza

przez rozpylacze zamocowane na belce polowej.

31

Badanie filtrów:

kontroluje się stan techniczny filtrów a jednocześnie sprawdza się czy wielkość oczek

filtra tłocznego jest mniejsza niż najmniejszy rozmiar zamontowanych rozpylaczy.

Badanie belki polowej

sprawdza się stabilność belki (nie mogą występować mechaniczne uszkodzenie jej

konstrukcji, które w czasie pracy uniemożliwiają utrzymanie stabilnego położenia),

kontroluje się prawidłowość położenia belki względem opryskiwanej powierzchni,

różnica odległości rozpylaczy od opryskiwanej powierzchni pomiędzy środkiem belki a

jej końcami nie może przekraczać 0,1 m lub 0,5 % szerokości belki polowej

opryskiwacza,

sprawdza się funkcjonowanie elementów biorących udział w podnoszeniu i opuszczaniu

belki,

sprawdza się stan techniczny mechanizmu składania belki polowej oraz stan techniczny

mechanizmu blokady,

sprawdza się ustawienie rozpylaczy,

kontroluje się czy po wyłączeniu zasilania belki polowej z zainstalowanymi zaworami

zwrotnymi nie wycieka ciecz z rozpylaczy; dopuszczalny wyciek cieczy z poszczególnych

rozpylacza nie może być większy niż 30 kropli w ciągu 5 minut.

Badanie rozpylaczy:

należy skontrolować jednolitość rozpylaczy, rozpylacze powinny być tego samego typu i

rozmiaru oraz rozpylać ciecz pod tym samym kątem,

W sprzęcie polowym wykonuje się pomiar nierównomierności rozkładu poprzecznego cieczy lub pomiar współczynnika nierównomierności rozkładu poprzecznego na stole rowkowym.

Sprawdza się typ, działanie oraz stan techniczny zaworów przeciwkroplowych i filtrów rozpylaczy.

Badanie wentylatora

Sprawdza się stan techniczny wentylatora i urządzeń sterujących wentylatorem. Szczegółowe wymagania dotyczące sprawności technicznej, które musi spełnić badany opryskiwacz, aby uzyskać pozytywny wynik badań, zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie wymagań dotyczących sprawności technicznej sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin.

32

BIBLIOGRAFIA

Hołownicki R., Doruchowski G., Godyń A., Świętochowski W. 2013. „Dobra praktyka

ochrony roślin jako narzędzie ograniczenia znoszenia środków ochrony roślin – opryskiwanie

upraw polowych”. Skierniewice. Dostępne w serwisie: www.inhort.pl

Kamionka J. 2004. „ Technika ochrony roślin i łącznego stosowania agrochemikaliów w

uprawach rolniczych”. IBMER Warszawa

Pruszyński S. (red.) 1994. „Poradnik ochrony roślin. Zasady bezpiecznego i skutecznego

stosowania metod i środków ochrony roślin”. IOR, Poznań.

Sałat R. 2011. Ekspertyza: Układy mikroprocesorowe i sensory w maszynach rolniczych –

aktualne badania, innowacyjne rozwiązania. SGGW Warszawa. Dostępne w serwisie:

www.agengpol.pl

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009?128 WE z dnia 21 października 2009 r.

ustanawiająca ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania

pestycydów.

Rozporządzenie Ministra rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 grudnia 2013 r. sprawie

wymagań dotyczących sprawności technicznej sprzętu przeznaczonego do stosowania

środków ochrony roślin.