1
TECHNIKA OCHRONY ROŚLIN
Jan Kamionka
Falenty-Kłudzienko 2014
Instytut Technologiczno – Przyrodniczy
Mazowiecki Ośrodek Badawczy w Kłudzienku
2
Poradnik opracowano w ramach Programu Wieloletniego „Standaryzacja i monitoring
przedsięwzięć środowiskowych, techniki rolniczej i rozwiązań infrastrukturalnych na rzecz
bezpieczeństwa i zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich
Zadanie 4.1. „Standaryzacja mechanizacji produkcji roślinnej z uwzględnieniem
bezpieczeństwa zdrowotnego ludzi i ochrony środowiska naturalnego
TECHNIKA OCHRONY ROŚLIN
Jan Kamionka
Falenty – Kłudzienko 2014
3
Spis treści
1
2
3
4
4.1
4.2
5
6
7
8
9
10
11
WSTĘP
METODY OCHRONY ROŚLIN
KLASYFIKACJA OPRYSKIWACZY
BUDOWA OPRYSKIWACZY POLOWYCH
PODSTAWOWE ZESPOŁY ROBOCZE
WYPOAŻENIE DODATKOWE OPRYSKIWACZY
OGRANICZENIE ZNOSZENIA PRZY OPRYSKU
POWIERZCHNIOWYM
REGULACJA OPRYSKIWACZA
PRZYGOTOWANIE CIECZY UŻYTKOWEJ
WYKONANIE OPRYSKU
MYCIE OPRYSKIWACZA
BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY
BADANIE SPRAWNOŚCI TECHNICZNEJ OPRYSKIWACZY
BIBLIOGRAFIA
4
4
6
8
8
20
23
24
25
26
27
27
29
32
4
1. WSTĘP
Pestycydy stały się atrakcyjnym narzędziem programów ochrony roślin uprawnych
szczególnie w rolnictwie intensywnym. Metoda chemiczna jeszcze przez wiele lat będzie
odgrywała decydującą rolę w ochronie roślin, choć powinna być traktowana, jako jedna z
wielu metod stosowanych w ochronie roślin.
Integrowana ochrona roślin pozwala ograniczyć stosowanie chemicznych środków ochrony
roślin do niezbędnego minimum i w ten sposób ograniczyć presję na środowisko naturalne.
Metoda ta polega na równoczesnym wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod ochrony
roślin, dając pierwszeństwo metodom niechemicznym, a dzięki temu nastąpi minimalizacja
zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska.
Dla ujednolicenia działań poszczególnych krajów UE na rzecz zrównoważonego stosowania
pestycydów przyjęto Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE, która
reguluje zasady prowadzenia obrotu oraz stosowania środków ochrony roślin. Dyrektywa
zobowiązuje kraje członkowskie do opracowanie krajowych planów działania, które będą
wskazywać sposób wdrożenia postanowień zawartych w dyrektywie.
Jest wiele postanowień i zaleceń zawartych w dyrektywie, a jednym z nich jest - zapewnienie
nadzoru nad stanem technicznym sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony
roślin, będącego w użytkowaniu.
Przedkładany poradnik obejmuje technikę chemicznej ochrony roślin wykonywaną
opryskiwaczami polowymi. Poprawna obsługa dotyczy przygotowania cieczy użytkowej, jak
również mycia opryskiwaczy czy też pozbywania się resztek niezużytej cieczy użytkowej. W
zarysie podano przebieg badania sprawności technicznej opryskiwaczy. Obowiązkowe
badania techniczne sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin są
okresowe, ale użytkownik opryskiwacza powinien cały czas dbać o jego sprawność
techniczną.
2. METODY OCHRONY ROŚLIN
Roślinom uprawnym zagraża na świecie wiele tysięcy różnych szkodników, chorób i
chwastów. Ochrona roślin chociaż nie jest czynnikiem plonotwórczym, jest konieczna gdyż
ogranicza utratę plonu. Nawet wykonując zabiegi zwalczania agrofagów i tak traci się około
30 % uzyskiwanych plonów, a w niektórych uprawach nawet więcej [Pruszyński (red.)
1994]. W ciągu setek lat ochrona roślin wypracowała szereg metod, których stosowanie
zaleca się obecnie w zwalczaniu szkodników, chorób i chwastów.
Metoda agrotechniczna
Metoda ta polega na stworzeniu optymalnych warunków wzrostu i rozwoju roślin poprzez
prawidłową uprawę, nawożenie, dobór odmian, zachowanie terminów agrotechnicznych itp.
Podstawowym elementem z punktu widzenia ochrony roślin jest użycie do siewu lub sadzenia
zdrowego materiału roślinnego. Zdrowy materiał siewny to warunek, którego należy
bezwzględnie przestrzegać. Ważnym elementem metody agrotechnicznej jest zmianowanie
czyli następstwo roślin po sobie. Ogólnie znane jest, że monokultura poza jednostronnym
wykorzystaniem składników pokarmowych prowadzi do tzw. zmęczenia gleby. Ważnym
zaleceniem metody agrotechnicznej jest wykonywanie uprawy pożniwnej w celu przykrycia
resztek pożniwnych, na których często pozostają różne stadia rozwojowe szkodników lub
zarodniki chorób.
Poprzez orki, zespoły uprawek i zabiegi pielęgnacyjne można zniszczyć bardzo dużo
chwastów i skutecznie ograniczyć potrzebę stosowania innych metod.
5
Metoda fizyczna Praktyczne możliwości tej metody nie są zbyt szerokie, to jednak w niektórych przypadkach
odgrywa ona ważną rolę. W ochronie upraw szklarniowych wykorzystuje się termiczne
odkażanie gleby. W ekologicznej uprawie warzyw wykorzystywane są wypalarki, których
zadaniem jest wypalanie chwastów we wczesnych fazach rozwojowych ( 2-5 liści) oraz
wygrzewanie wierzchniej warstwy gleby w celu uszkodzenia znajdujących się w niej nasion
chwastów. Wysoką temperaturę stosuje się do zwalczania niektórych szkodników
magazynowych. Do tej metody zaliczyć można ochronę sadów przed przymrozkami przez ich
odymianie względnie polewanie wodą.
Metoda mechaniczna
Polega ona na zbieraniu i niszczeniu szkodników, usuwaniu z plantacji porażonych roślin i
mechanicznym niszczeniu chwastów. Metody mechaniczne tracą powoli swoje znaczenie
choć stanowią one korzystne uzupełnienie innych metod ochrony roślin. Nie można jednak
pominąć tej metody przy walce z chwastami.
Metoda biologiczna
Opiera się na bezpośrednim wykorzystaniu wrogów naturalnych w zwalczaniu szkodników,
chorób i chwastów. Chodzi o stworzenie optymalnych warunków rozwoju gatunków
pożytecznych a później zabezpieczenie ich pożytecznej działalności. W niektórych
przypadkach opracowano metody hodowli mikroorganizmów i technologii produkowania z
nich preparatów zwanych biopreparatami. Oprócz chorobotwórczych mikroorganizmów
stosuje się hodowlę i okresowe wypuszczanie różnych gatunków naturalnych wrogów
szkodników lub niektórych chwastów. Znaczenie metody biologicznej nie jest zbyt duże, ale
jej udział w ochronie roślin będzie się zwiększał.
Metoda chemiczna
Jest to najbardziej rozwinięty sposób zwalczania chorób, szkodników i chwastów w ostatnim
półwieczu. Metoda ta polega na stosowaniu chemicznych środków ochrony roślin zwanych
pestycydami. Konieczność zwalczania różnych grup agrofagów, doprowadziła do
wyprodukowania specyficznych środków przeznaczonych do zabiegów przeciwko
konkretnym grupom gatunków np. herbicydy, fungicydy, insektycydy, regulatory wzrostu itp.
Pestycydy stały się atrakcyjnym narzędziem programów ochrony roślin uprawnych
szczególnie w rolnictwie intensywnym. Metoda chemiczna jeszcze przez wiele lat będzie
odgrywała decydującą rolę w ochronie roślin, choć powinna być traktowana jako jedna z
wielu metod stosowanych do ochrony roślin.
Wykorzystanie wszystkich dostępnych metod i sposobów zwalczania agrofagów nosi miano
integrowanej ochrony roślin. Koncepcja integracji zrodziła się między innymi z przekonania
że żadna ze znanych obecnie metod stosowana oddzielnie nie może w pełni zabezpieczyć
wszystkich potrzeb ochrony roślin.
Zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady Europy 2009/128/WE, państwa
członkowskie UE powinny opracować i stosować krajowe plany działania mające na celu
zmniejszenie zagrożenia związanego ze stosowaniem pestycydów oraz zachęcanie do
stosowania integrowanej ochrony roślin i alternatywnych podejść lub technik mających na
celu zmniejszenie zależności od stosowania pestycydów.
6
3. KLASYFIKACJA OPRYSKIWACZY
Opryskiwacze ze względu na sposób rozpylania cieczy można podzielić na:
ciśnieniowe, w których ciśnienie cieczy jest głównym czynnikiem powodującym jej
rozpylenie i przeniesienie na opryskiwaną powierzchnię;
opryskiwacze ciśnieniowe z pomocniczym strumieniem powietrza - powietrze jest tylko
nośnikiem kropli wytworzonych przez rozpylacze hydrauliczne;
opryskiwacze pneumatyczne - powietrze jest głównym czynnikiem powodującym
rozpylenie cieczy i jej przeniesienie na opryskiwaną powierzchnię;
opryskiwacze pneumatyczno-hydrauliczne z rozpylaczami dwuczynnikowymi;
opryskiwacze z rozpylaczami rotacyjnymi - ciecz jest rozpylana na skutek działania siły
odśrodkowej w rozpylaczach rotacyjnych;
opryskiwacze z rozpylaczami elektrostatycznymi i elektrodynamicznymi.
W zależności od sposobu napędu opryskiwacze dzieli się na:
opryskiwacze z napędem ręcznym, są to przede wszystkim opryskiwacze przenośne i
ewentualnie opryskiwacze taczkowe,
opryskiwacze z napędem silnikowym, są to opryskiwacze przenośne wyposażone w
silniki spalinowe lub silniki elektryczne,
opryskiwacze ciągnikowe, są to maszyny zawieszane, przyczepiane lub nabudowane na
ciągniku,
opryskiwacze samojezdne, są to maszyny zwykle o dużej szerokości roboczej i
przystosowane do pracy z dużą prędkością roboczą,
opryskiwacze lotnicze, montowane są na samolotach lub śmigłowcach.
W produkcji polowej wykorzystuje się u nas w kraju prawie wyłącznie opryskiwacze
ciągnikowe zawieszane i przyczepiane. Jednostki świadczące usługi w zakresie opryskiwania
dysponują opryskiwaczami samojezdnymi. Charakterystykę techniczną wybranych
opryskiwaczy ciągnikowych podano w tabeli 1 i 2.
Tabela 1
Podstawowe parametry wybranych opryskiwaczy ciągnikowych zawieszanych
Producent
Typ opryskiwacza
Pojemność
zbiornika
dm3
Wydajność
pompy
dm3
/min
Szerokość
robocza
m
Zakres wys.
podn. belki
m
Zapotrzebow
anie mocy
kW
1 2 3 4 5 6
KRUKOWIAK
Optimal 400
Optimal 600
Optima 800
Heros 1000H
Heros 1300PHX
400
600
800
1000
1300
60
105
125
151
171
10 - 12
12 - 15
12 - 15
15 - 18
15 - 18
0,5 – 1,7
0,5 – 1,7
0,5 – 1,7
0,5 - 1,7
0,5 - 1,7
25
35
35
60
80
7
UNIA (Pilmet)
EKO 600/800
EKO 1000
LUX 400/600
LUX 800/1000
REX 1000/1200
600/800
1000
400/600
800/1000
1000/1200
98
130
98
130
170
12 - 15
18
12 - 15
12 - 15
15 - 24
0,5 - 1,7
0,5 – 2,1
0,5 – 1,7
0,5 – 2,1
0,5 – 2,1
50
60
50
60
80
MOSKIT
P 113/2-3
P 113/4-6
P 113/7-8
400
600
800
70-100
100-115
115
10 - 12
10 - 15
12 - 15
0,5 - 1,2
0,5 - 1,2
0,5 - 1,2
25
35
50
AGROLA
Agrola 600
Agrola 800
600
800
114
132
10 - 18
10 - 18
0,5- 1,7
0,5 - 1,7
35
35
BURY
P 046/0-1
P 046/2-3
P 46/6-7
400
600
800
98-132
98-132
132
12 - 15
12 - 15
15 - 18
0,5 - 1,2
0,5 - 1,2
0,5 - 1,2
30
35
35
JAR-MET
P 128/2-3
P 128/4-5
P 328/1
P 328/2-3
400
600
800
1000
120
120
135
120
10 - 12
10 - 12
18
10 - 12
0,6 - 1,35
0,6 - 1,35
0,6 - 1,35
0,6 - 1,35
25
35
50
50
TAD-LEN
TL 615
Tl 1015
Tl 1215
600
1000
1200
100
140
140
15
15
15
0,5 - 1,6
0,5 - 1,6
0,5 - 1,6
50
65
85
Tabela 2
Podstawowe parametry wybranych opryskiwaczy ciągnikowych przyczepianych
Producent
Typ opryskiwacza
Pojemność
zbiornika
dm3
Wydajność
pompy
dm3
/min
Szerokość
robocza
m
Zakres wys.
podn. belki
m
Zapotrzebo
wanie mocy
kW
1 2 3 4 5 6
KRUKOWIAK
Apollo 1000H
Apollo 1500PHN
Apollo 2000H
Goliat 2500 PBH
Goliat 4000 PBH
Goliat 6000 PHR
1000
1500
2000
2500
4000
6000
151
171
205
235
265
400
15 - 18
15 – 18
15 - 18
18 - 21
1 - 21
24 - 27
0,5 – 1,7
0,5 – 1,7
0,5 – 1,7
0,5 – 1,8
0,5 – 1,8
0,5 – 1,8
22
35
45
60
70
100
8
UNIA ( Pilmet)
PLUS 1600
PLUS 2000/2500
EUROPA 2500/3000
EUROPA 4000
1600
2000/2500
2500/3000
4000
170
245
245
245
15 – 20
15 - 24
18 - 28
18 - 28
0,5 - 2,3
0,5 - 2,3
0,5 - 2,3
0,5 - 2,3
35
60
60
70
MOSKIT
P 157/1
P157/2-5
P157/6-9
P 325/1-3
P 225/1-2
1000
1500
2000
2500
4000
130
130-185
130-210
160-210
250
12 - 15
12 -21
12 - 21
12 - 21
18 - 24
0,5 - 1,8
0,5 - 1,8
0,5 - 1,8
0,5 - 2,0
0,5 - 2,0
22
45
45
60
70
BURY
Pelikan 1500/2000
Pelikan 2700/3100
1500/2000
2700 /3100
170
214; 245
15-18
15 – 24
0,5 - 1,7
0,5 -1-,5
45
60
JAR-MET
P368/1-2
P368/4-5
P368/6-7
1200
1600
2000
135
135-170
170
15 - 18
15 - 18
15 - 18
0,5 - 1,7
0,5 - 1,7
0,5 - 1,7
22
35
45
TAD-LEN
TL 1515
TL2018
TL 3021
1500
2000
3000
140
200
200
15
18
21
0,8 - 2,0
0,7 - 2,0
0,7- 2,0
45
45
60
4. BUDOWA OPRYSKIWACZY POLOWYCH
4.1 PODSTAWOWE ZESPOŁY ROBOCZE
Podstawowe zespoły robocze ciągnikowego opryskiwacza polowego przedstawiono na
rysunku 1. Wszystkie opryskiwacze ciągnikowe posiadają te same podstawowe zespoły
robocze, maszyny te różnią się między sobą wielkością zbiornika, wydajnością
poszczególnych zespołów, jakością wykonania, precyzją działania, sposobem agregowania z
ciągnikiem oraz wyposażeniem dodatkowym, a szczególnie wyposażeniem w układy
elektroniczne [ Kamionka 2004]..
Zbiornik opryskiwacza
Pojemność zbiornika jest bardzo różna i zależy od typu i rodzaju opryskiwacza, a w
przypadku opryskiwaczy przyczepianych może dochodzić do kilku tysięcy litrów. Pojemność
zbiorników opryskiwaczy zawieszanych jest ograniczona nośnością trzypunktowego układu
zawieszenia i sterownością agregatu. Dlatego stosuje się w tych opryskiwaczach zbiorniki
płaskie, dzięki czemu środek ciężkości maszyny jest blisko osi tylnej ciągnika. Obecnie
najczęściej stosuje się zbiorniki zespolone, składające się z:
Zbiornika głównego, przeznaczonego na ciecz użytkową;
Zbiornika na wodę do mycia opryskiwacza i płukania instalacji układu cieczowego;
Zbiornika na czystą wodę przeznaczoną do użytku operatora.
9
Rys. 1. Schemat ciągnikowego opryskiwacza polowego.
1 - zbiornik cieczy, 2 - sito wlewowe, 3 - pompa, 4 - powietrznik, 5 - zawór sterujący
i ciśnieniomierz, 6 - mieszadło, 7 - zawór spustowy, 8 - filtry, 9 - układ cieczowy,
10 - rozpylacze, 11 - belka polowa.
Kształt zbiornika powinien być obły, a jego ścianki gładkie, gdyż ułatwia to utrzymanie
zbiornika w czystości. Operator w czasie pracy musi mieć możliwość kontrolować poziom
cieczy, dlatego na zbiorniku opryskiwacza powinien znajdować się wskaźnik poziomu cieczy
z podziałką czytelną z miejsca operatora w kabinie ciągnika. Mogą być stosowane inne
rozwiązania do kontroli ilości cieczy użytkowej na przykład elektroniczny wskaźnik
napełnienia zbiornika. Elektroniczny czujnik z pływakiem, montowany w środkowej części
zbiornika służy do precyzyjnego wskazania poziomu cieczy podczas napełniania jak również
umożliwia odczyt ilości cieczy podczas pracy Na dnie zbiornika jest zwykle wgłębienie
zwane „studzienką”; zapewnia ono całkowite opróżnienie zbiornika.
Pompa
Pompa jest jednym z najważniejszych podzespołów opryskiwacza. W opryskiwaczach
ciągnikowych najczęściej stosuje się pompy przeponowe (rys. 2), przeponowo- tłokowe i
pompy tłokowe. Bardzo istotne jest dobranie wydajności pompy do pojemności zbiornika i
szerokości roboczej opryskiwacza. Natężenie wypływu cieczy musi zagwarantować
uzyskanie wymaganego ciśnienia roboczego przy włączonych wszystkich rozpylaczach a
jednocześnie zapewnić określoną ilość cieczy na mieszanie hydrauliczne. Wraz ze wzrostem
pojemności zbiornika i szerokości roboczej opryskiwacza trzeba stosować pompy o większej
wydajności. Niekiedy w dużych opryskiwaczach montuje się dodatkowe pompy wirowe
przeznaczone wyłącznie do mieszania cieczy użytkowej.
Pompy tłokowe i przeponowe tłoczą ciecz nierównomiernie. Pulsacja ciśnienia powoduje
wibracje, które wpływają niekorzystnie na wydajność i trwałość układu cieczowego. W
pompach tych stosuje się powietrznik, którego zadaniem jest ograniczenie pulsacji w układzie
cieczowym opryskiwacza. Ciśnienie powietrza w powietrzniku ustala się w zależności od
ciśnienia roboczego, ciśnienie w powietrzniku powinno wynosić nie mniej niż 1/3, a nie
więcej niż 2/3 wartości ciśnienia roboczego. Ciśnienie to powinno zawsze być zgodne z
wartością podaną w instrukcji obsługi opryskiwacza
10
Rys. 2. Zasada działania pompy przeponowej.
Mieszadło
W każdym zbiorniku opryskiwacza musi być zamontowane mieszadło, które nie dopuszcza
do rozwarstwienia cieczy roboczej lub osadzania preparatu na dnie zbiornika. Powszechnie w
opryskiwaczach stosuje się mieszadła hydrauliczne. Na mieszanie powinno być użyte takie
natężenie przepływu cieczy, które powoduje widoczny efekt mieszania.
Mieszadło hydrauliczne może mieć budowę rurową (pozioma rura z otworami - rys.3) lub
konstrukcję eżektorową - zwiększającą wydatek mieszadła przez dodatkowe zasysanie cieczy
bezpośrednio ze zbiornika. Zasilanie mieszadła powinno być niezależne od ustawienia zaworu
sterującego. Dlatego najbardziej pożądanym rozwiązaniem jest zasilanie mieszadła
bezpośrednio z pompy. Położenie mieszadła powinno zapewnić efektywne mieszanie całej
objętości cieczy bez względu na jej poziom w zbiorniku. Efekt mieszania zwiększa się przez
umieszczenie przewodu przelewowego przy dnie zbiornika.
Rys. 3. Zbiornik opryskiwacza z mieszadłem rurowym.
1 - filtr ssący, 2 - mieszadło rurowe, 3 - zawór bezpieczeństwa.
11
Filtry
Każdy opryskiwacz musi być wyposażony w sprawnie działający system filtracji. Ciecz
przepływająca przez pompę i zawór rozdzielczy do rozpylaczy powinna być pozbawiona
zanieczyszczeń mechanicznych, gdyż zmniejszają one żywotność elementów układu
cieczowego. Zanieczyszczenia powodują zapychanie rozpylaczy i uniemożliwiają poprawne
wykonanie opryskiwania.
Układ filtrowania cieczy roboczej składa się z następujących filtrów:
sito wlewowe
filtr ssawny
filtr ciśnieniowy (tłoczny)
indywidualne filtry rozpylaczy.
Układ ten składa się z kilku następujących po sobie stopni filtracji, w których każdy następny
filtr jest wyposażony we wkład filtracyjny z siatką bardziej gęstą od poprzedniego.
Sito wlewowe pełni rolę filtra zapobiegającego przedostawaniu się większych zanieczyszczeń
do zbiornika opryskiwacza podczas jego napełniania. Każdy opryskiwacz powinien być
wyposażony w co najmniej dwa poprawnie dobrane filtry, z których jeden jest umieszczony
po stronie ssącej, a drugi po stronie tłocznej pompy. Oprócz tego niezbędne są filtry
indywidualne zamontowane w korpusach rozpylaczy.
Filtr ssawny może znajdować się wewnątrz zbiornika lub na zewnątrz. Korzystne jest
umieszczenie filtra ssawnego u góry zbiornika, jak na rysunku 3, gdyż wówczas czyszczenie
wkładu filtra można wykonywać przy pełnym zbiorniku. Bardzo często stosuje się w
opryskiwaczach filtry tłoczne typu przepływowego tzw. samoczyszczące z odprowadzeniem
zanieczyszczeń do zbiornika , wówczas nie wymagają one dodatkowej obsługi (rys.4).
Wkłady filtrów nie mogą być zdeformowane lub zużyte w taki sposób aby powstawały
nieszczelności pomiędzy wkładem a obudową. Wielkość oczek filtra oznacza się tzw. liczbą
mesh, a wyraża ona liczbę oczek na długości jednego cala. Filtry oznaczone tą samą liczbą
mesh mogą różnić się pomiędzy sobą wymiarem oczek.
Rys. 4. Filtr samoczyszczący.
1 - przewód zasilający, 2 - komora oczyszczonej cieczy, 3 - wkład filtra, 4 - odpływ
cieczy, 5 - zawór bezpieczeństwa, 6 - odpływ z zawór bezpieczeństwa, 7 - obudowa
12
Zawór sterujący i manometr
Zadaniem zaworu sterującego jest utrzymanie stałego ciśnienia roboczego i zasilanie cieczą
roboczą poszczególnych sekcji belki polowej, mieszadła i innych urządzeń dodatkowych np.
rozwadniacza środków chemicznych. Dokładność działania tego zaworu ma decydujący
wpływ na precyzję dozowania cieczy roboczej. Zawór sterujący (rys.5) składa się z trzech
zasadniczych części:
- zaworu głównego,
- zaworu regulacyjnego,
- zaworów sekcyjnych.
Zawór główny służy do odcinania dopływu cieczy do zaworów sekcyjnych i kieruje ją
wówczas z powrotem do zbiornika. Zawór regulacyjny jest najczęściej typu grzybkowego lub
kulowego, w którym wstępne napięcie sprężyny decyduje o wartości ciśnienia roboczego.
Gdy ciśnienie wzrasta ponad ustawioną wartość, zawór otwiera się i kieruje nadmiar cieczy
do zbiornika.
Zawory sekcyjne umożliwiają skierowanie cieczy do dowolnej liczby sekcji opryskowych
wyposażonych w rozpylacze.
W zaworze przedstawionym na rysunku 5 nie należy podczas opryskiwania wyłączać jednej
lub kilku sekcji belki z pracy, ponieważ natychmiast wzrasta ciśnienie robocze. W razie
konieczności zmniejszenia szerokości roboczej, należy opryskiwacz zatrzymać, zamknąć
dopływ cieczy do odpowiedniej liczby sekcji i ponownie ustawić wartość ciśnienia
roboczego. W opryskiwaczach o dużych szerokościach roboczych stosuje się często tzw.
zawory stało-ciśnieniowe (z urządzeniem kompensującym) dzięki czemu utrzymywane jest
stałe ciśnienie bez względu na ilość pracujących sekcji belki polowej.
Rys. 5. Schemat zaworu sterującego.
1 - zawór główny, 2- zawór regulacyjny, 3 - zawory sekcyjne, 4 - manometr.
13
Zawory sekcyjne umożliwiają skierowanie cieczy do dowolnej liczby sekcji opryskowych
wyposażonych w rozpylacze.
Opryskiwacze wyposażane są często w elektrozawory proporcjonalne, umożliwiające zdalne
sterowanie pracą poszczególnych zespołów opryskiwacza z kabiny ciągnika. Za pomocą
pulpitu sterowniczego (rys.6), który zainstalowany jest w kabinie ciągnika, operator może
regulować ciśnienie robocze, włączać (wyłączać) zasilanie belki polowej oraz zamykać
dopływ cieczy do poszczególnych sekcji belki polowej. Włączenie w układ urządzenia
procesorowego zapewnia samoczynną regulację ciśnienia roboczego i utrzymanie stałej dawki
cieczy użytkowej na hektar. Elektroniczny wyświetlacz umożliwia śledzenie parametrów
pracy podczas wykonywania oprysku. Rozwiązanie to wpływa w istotny sposób na poprawę
jakości pracy, bezpieczeństwa oraz komfortu pracy operatora
Zawory sterujące w nowoczesnych opryskiwaczach, są zdalnie sterowane przez komputery
pokładowe. Zastosowanie terminali elektronicznych umożliwia sterowanie standardowymi
funkcjami podczas opryskiwania takimi jak dawkowanie cieczy, włączanie i wyłączanie
poszczególnych sekcji roboczych czy obsługa zaworów elektrohydraulicznych. Ponadto
operator uzyskuje niezbędne informacje na temat aktualnego stanu poszczególnych zespołów
agregatu i parametrów pracy
Ciśnieniomierz, który służy do kontroli ciśnienia roboczego jest bardzo ważnym elementem
opryskiwacza sygnalizującym na bieżąco poprawność działania niektórych zespołów. Spadek
ciśnienia w czasie pracy może być spowodowany zapchaniem filtra tłocznego.
Manometr zamontowany na opryskiwaczu powinien mieć odpowiednio dużą średnicę, aby
odczyt ciśnienia był możliwy z siedziska ciągnika. Wskazane jest, aby był on wypełniony
gliceryną w celu tłumienia wahań ciśnienia. O dokładności odczytu decyduje podziałka, która
w zakresie do 0,5 MPa powinna wynosić co 0,02 MPa, a w zakresie 0,5-2,0 MPa działka
może wynosić 0,1 MPa
Rys. 6. Zespół do zdalnego sterowania i regulacji opryskiwacza.
1 - centralny zespół regulacyjny, 2 - filtr samoczyszczący, 3 - zawór odcinający
ręczny, 4 - przepływomierz, 5 - zawory zasilające sekcje belki polowej, 6 - pulpit do
sterowania (w kabinie ciągnika).
14
Belka polowa opryskiwacza
Belka polowa jest bardzo ważnym zespołem roboczym opryskiwacza mającym wpływ na
równomierność pokrycia opryskiwanej powierzchni cieczą użytkową. Szerokość robocza w
starszych typach opryskiwaczy wynosi kilkanaście metrów. Belki o dużych szerokościach
roboczych 30 a nawet 40 m stosowane są w opryskiwaczach samojezdnych i ciągnikowych
przyczepianych. Belki takie muszą być wykonane z materiałów odpornych na odkształcanie
się podczas pracy a jednocześnie powinny być lekkie. Szerokość opryskiwacza po złożeniu
belki w położenie transportowe nie może być większa niż 3 m, dlatego składa się ona z kilku
zawiasowo połączonych segmentów. Taka budowa belki umożliwia poruszanie się
opryskiwaczem po drogach publicznych i omijanie ewentualnych przeszkód.
Obsługa opryskiwacza, w tym przestawianie belki z położenia transportowego w robocze i
odwrotnie , musi być wykonywane przez jedną osobę. Stąd długość belek składanych ręcznie
nie przekracza 18 m. W dużych opryskiwaczach składanie i rozkładanie belki polowej
wykonuje się hydraulicznie.
Zewnętrzne sekcje belki opryskowej muszą być wyposażone w zabezpieczenia pozwalające
na odchylanie się i samodzielny powrót do położenia wyjściowego po uderzeniu o
powierzchnię ziemi lub przeszkodę. Każda belka składa się z kilku oddzielnie zasilanych
sekcji opryskowych. Podział na sekcje jest niezbędny, gdyż zbyt duża liczba rozpylaczy
zamocowana szeregowo może powodować nadmierne spadki ciśnienia. Ponadto opryskując
skraj pola istnieje często potrzeba wyłączenia jednej lub kilku sekcji.
Układ zawieszenia i samopoziomowania belki powinien zapewniać równoległe położenie belki w stosunku do opryskiwanej powierzchni bez względu na położenie ramy opryskiwacza.
A B
C
Rys.7. Układy stabilizacji belki polowej: A - wahadłowy, B trapezowy,
C-aktywny.
15
W celu utrzymywanie jej w położeniu równoległym do powierzchni pola stosuje się układy
stabilizacji belki polowej przedstawione graficznie na rysunku rys.7 .
System wahadłowy zawieszenia belki - dobrze kompensuje szybkie ruchy belki, a do
kompensacji wolnych ruchów belki lepszy jest system trapezowy. Dobrze jest stosować
łącznie obydwa systemy. Oprócz biernego systemu stabilizacji belki pracuje się nad
systemem stabilizacji aktywnej. W nowoczesnych opryskiwaczach do stabilizacji belki
stosuje się czujniki ultradźwiękowe, które automatycznie utrzymują belkę polową w równej
odległości od opryskiwanej powierzchni.
Belka z pomocniczym strumieniem powietrza
Pomocniczy strumień powietrza wykorzystywany w opryskiwaczach polowych, pozwala na
dobrą penetrację nawet bardzo gęstego łanu i przenoszenie drobnych kropel na rośliny
ograniczając ich znoszenie (rys. 8).
Opryskiwacz z pomocniczym strumieniem powietrza zbudowany jest podobnie jak
opryskiwacz tradycyjny z tą różnicą, że wyposażony jest w wentylator wytwarzający strumień
powietrza kierowany do rękawa powietrznego na lewą i prawa stronę belki polowej. Strumień
powietrza przyspiesza ruch drobnych kropel i przenosi je w łan w celu lepszego pokrycia
roślin. Stosując tego typu opryskiwacze można ograniczyć dawkę fungicydów i herbicydów.
Strumień powietrza utrzymuje wysoką energię kropel cieczy na całej drodze od rozpylacza do
chronionej powierzchni, więc dzięki temu można pracować przy większej prędkości roboczej.
Rys. 8 . Porównanie znoszenia kropel podczas opryskiwania.
A - opryskiwaczem z pomocniczym strumieniem powietrza,
B - opryskiwaczem tradycyjnym.
16
Rozpylacze
W opryskiwaczach polowych powszechnie stosuje się rozpylacze ciśnieniowe, w których
ciecz przepływa przez odpowiednio ukształtowane kanały, a po ich opuszczeniu ulega
rozbiciu na krople. Rozpylacze ciśnieniowe dzielą się na wirowe, szczelinowe i uderzeniowe.
W opryskiwaczach polowych powszechnie stosowane są rozpylacze szczelinowe.
Decydujący wpływ na wielkość kropel i ich zróżnicowanie ma dobór właściwych rozpylaczy
i wartość ciśnienia roboczego. Wzrost ciśnienia powoduje zawsze wzrost udziału małych
kropel, podatnych na znoszenie.
Rozpylacze wirowe (rys. 9) wytwarzają strumień rozpylonej cieczy w postaci stożka, a w
zależności od konstrukcji rozpylacza powstający stożek może być pełny lub pusty.
Rozpylacze te wymagają podczas oprysku wysokiego ciśnienia, a w następstwie powoduje to,
że w rozpylonej cieczy jest znaczny udział kropel małych, podatnych na znoszenie. W
opryskiwaczach polowych nie zaleca się ich stosowania ze względu na nierównomierne
pokrycie opryskiwanej powierzchni i z uwagi na ryzyko znoszenia drobno rozpylonej cieczy.
Rozpylacze wirowe wykorzystywane są w opryskiwaczach polowych z pomocniczym
strumieniem powietrza i w opryskiwaczach sadowniczych.
Rys. 9. Rozpylacze wirowe
Rozpylacze szczelinowe (rys. 10) są najbardziej popularnym typem rozpylaczy stosowanych
w opryskiwaczach polowych. Z eliptycznie zakończonego kanału rozpylacza wypływa
strumień rozpylonej cieczy w postaci wachlarza. Ten typ rozpylacza można polecać do
wykonywania większości oprysków herbicydami, insektycydami i fungicydami. Pracują one
poprawnie przy stosunkowo niskim ciśnieniu (0,1-0,4 MPa) i zapewniają dobrą
równomierność pokrycia. Opryskiwanie plantacji sprzętem wyposażonym w rozpylacze
płaskostrumieniowe (szczelinowe) można wykonywać przy prędkości wiatru do 4 m/s bez
ryzyka znoszenia rozpylonej cieczy. W mniej sprzyjających warunkach należy stosować
rozpylacze wytwarzające grubsze krople, a mianowicie rozpylacze niskoznoszeniowe lub
eżektorowe.
17
Rys. 10. Rozpylacze szczelinowe
Rozpylacze niskoznoszeniowe (rys. 11) są wyposażone w dodatkową kalibrowaną kryzę,
która obniża ciśnienie cieczy na wylocie dyszy i dzięki temu znacznie zmniejsza się liczba
kropel małych. Duże wyrównane krople nie poddają się oddziaływaniu wiatru, co ogranicza
znoszenie. Producenci rozpylaczy niskoznoszeniowych zalecają stosować je przy większych
prędkościach roboczych opryskiwaczy. W ostatnim okresie znaczenie tych rozpylaczy
systematycznie maleje gdyż zastępowane są rozpylaczami eżektorowymi [Hołownicki i
in.2013]..
Rys. 11. Rozpylacze niskoznoszeniowe
Rozpylacze eżektorowe (rys. 12) mają wewnętrzny układ napowietrzania kropel, który polega
na zasysaniu powietrza podczas przepływu cieczy przez specjalną zwężkę i mieszaniu
powietrza z cieczą użytkową. Duże, napowietrzone krople przy zetknięciu z opryskiwaną
powierzchnią mogą ulec rozbiciu na krople mniejsze. Rozpylacze te pracują przy wyższym
ciśnieniu roboczym, co zapewnia większą energię początkową kropel. Dlatego zaleca się je
do opryskiwania wysokich i gęstych upraw oraz do stosowania herbicydów doglebowych.
Rozpylacze eżektorowe dostępne są w dwóch wersjach a mianowicie „długie” i „krótkie”
(kompaktowe). Pierwsze z nich wytwarzają krople bardzo grube a drugie grube. Rozpylacze
„krótkie” charakteryzują się mniejszym spadkiem ciśnienia w rozpylaczu, ponieważ mają
krótszą komorę wewnętrzną i mogą pracować przy niższych ciśnieniach niż rozpylacze
„długie”.
Rozpylacze eżektorowe stały się na tyle popularne, że czasami są nadużywane. Jeśli warunki
atmosferyczne, podczas opryskiwania są sprzyjające a tym samym ryzyko znoszenia
niewielkie, to należy stosować standardowe rozpylacze szczelinowe.
18
Rys. 12 . Rozpylacze eżektorowe „długie”
Rozpylacze dwustrumieniowe wytwarzają dwa wachlarzowe strumienie cieczy tworzące między sobą kąt 60°. Odchylenie strumieni od płaszczyzny pionowej wynosi +30° i -30°, ale znane są również rozpylacze dwustrumieniowe o innych kątach odchylenia strumienia cieczy i nie zawsze strumienie te są rozstawione symetrycznie. Rozpylacze te umożliwiają równomierne naniesienie cieczy użytkowej na pionowe i boczne części roślin, a więc przydatne są w ochronie przed chorobami wymagającymi dokładnego pokrycia trudnodostępnych części roślin. Tego rodzaju rozpylacze są bardziej podatne na zapychanie w porównaniu ze swoimi standardowymi odpowiednikami o tym samym natężeniu wypływu. Rozpylacze dwustrumieniowe wymagają zatem bardzo dobrego systemu filtrowania cieczy, gdyż wypływ tej samej ilości cieczy odbywa się przez dwie dysze rozpylacza, a więc przekrój każdej z nich jest mniejszy.
Rozpylacze krańcowe - są to zwykle asymetryczne rozpylacze eżektorowe montowane na obydwu końcach belki polowej. Ograniczają one szerokość oprysku do szerokości roboczej opryskiwacza. Zalecane są do wykonywania zabiegów ochrony roślin w sąsiedztwie wód powierzchniowych lub upraw wrażliwych.
Rozpylacze hydrauliczno-pneumatyczne umożliwiają wytwarzanie optymalnej wielkości i
prędkości kropel, stosownie do aktualnych warunków pogodowych, bez konieczności
wymiany rozpylacza W rozpylaczach tych zwanych również dwuczynnikowymi, strumień
sprężonego powietrza kierowany jest poprzecznie do wypływającej cieczy (rys. 13).
Możliwość zmiany ciśnienia doprowadzanego powietrza pozwala na zmianę wielkości i
prędkości kropel. Minimalizuje się w ten sposób znoszenie rozpylonej cieczy a jednocześnie
zapewnia dobre wnikanie kropel w łan roślin. Przynosi to oszczędności preparatu o ok. 30 %
bez pogorszenia skuteczności działania. Możliwe jest również opryskiwanie roślin małymi
dawkami cieczy roboczej, co zmniejsza zużycie wody. Rozpylacze hydrauliczno-
pneumatyczne dają szerokie możliwości regulacji wielkości kropel, ale skala ich zastosowania
jest ograniczona ze względu na dość kosztowne wyposażenie całego układu rozpylającego.
Opryskiwacz musi być wyposażony w sprężarkę i instalację pneumatyczną, aby do każdego
rozpylacza doprowadzić odpowiednią ilość powietrza, a zapotrzebowanie to wynosi 40-70
19
l/min na każdy rozpylacz. Do sterowania parametrami pracy w tych opryskiwaczach
wykorzystuje się urządzenie AirMatic, system podwójnego sterowania - powietrzem i cieczą.
Zamontowany na opryskiwaczu czujnik umożliwia ciągłą kontrolę prędkości wiatru i
automatyczne korygowanie wielkości kropel. W przypadku zwiększania się prędkości wiatru,
AirMatic zwiększa wielkość kropel i odwrotnie, gdy prędkość wiatru maleje samoczynnie
zmniejsza wielkość kropel zapewniając wysoki stopień pokrycia roślin cieczą użytkową przy
jej minimalnych stratach
Rys. 13. Rozpylacz dwuczynnikowy.
Oznakowanie rozpylaczy Wszyscy znani producenci rozpylaczy do ochrony roślin stosują na każdym rozpylaczu
symbol na podstawie którego można określić jego podstawowe parametry takie jak:
- typ rozpylacza,
- kąt strumienia rozpylanej cieczy,
- natężenie wypływu cieczy z rozpylacza,
- materiał rozpylacza.
Przykłady znakowania rozpylaczy przez renomowane firmy:
- Firma SPRAYING SYSTEMS (TeeJet)
rozpylacz XR11001 - VS
XR - typ rozpylacza
110 - kąt strumienia rozpylanej cieczy wyrażony w stopniach,
01 - oznaczenie natężenia wypływu cieczy z rozpylacza - 0,1 galona na minutę przy
przy ciśnieniu 0,28 MPa,
VS - materiał rozpylacza i kod koloru.
- Firma LECHLER
rozpylacz LU 120-01 POM
20
LU – typ rozpylacza, ( znaczenie pozostałych symboli takie jak przy rozpylaczach
TeeJet)
- Firma ALBUZ
rozpylacz AXI 11002
AXI – typ rozpylacza , ( znaczenie pozostałych symboli jak wyżej).
Do znakowania rozpylaczy obecnie stosuje się też ich „kolorowanie”. Według normy ISO -
10625, poszczególnym kolorom rozpylaczy odpowiada jednoznacznie określone natężenie
wypływu cieczy ( tabela 3). Zaletą standardu ISO jest możliwość określenia natężenia
wypływu cieczy z rozpylacza z jego oznaczenia. Wystarczy pomnożyć oznaczenie natężenia
wypływu cieczy przez liczbę 0,4, a uzyska się natężenie wypływu cieczy z rozpylacza w
l/min przy ciśnieniu 0,3 MPa.
TABELA 3
Określenie natężenia wypływu cieczy z rozpylacza na podstawie jego koloru
Oznaczenie natężenia
wypływu cieczy z rozpylacza
Kolor rozpylacza Natężenie wypływu cieczy z
rozpylacza w l/min przy cieś. 0,3 MPa
01 pomarańczowy 0,4
02 żółty 0,8
03 niebieski 1,2
04 czerwony 1,6
05 brązowy 2,0
06 szary 2,4
08 biały 3,2
4.2 WYPOSAŻENIE DODATKOWE OPRYSKIWACZY
Ze względu na ochronę środowiska i poprawę komfortu w zakresie obsługi, opryskiwacze
wyposażane są w dodatkowe urządzenia, które często wchodzą w skład wyposażenia
standardowego.
Zespół do rozwadniania środków chemicznych
Środki chemiczne, które wsypuje się lub wlewa do rozwadniacza porywane są przez strumień wody, rozpuszczane i transportowane do zbiornika opryskiwacza. Urządzenie to ogranicza kontakt obsługi ze środkami chemicznymi i eliminuje rozcieńczanie niektórych środków w naczyniach przed wlaniem ich do opryskiwacza. Naczynia używane do rozcieńczania środków chemicznych bywają często źródłem skażenia wody. W opryskiwaczach mniejszych stosowane są rozwadniacze we wlewie zbiornika ( rys.14 ),
strumień wody rozcieńcza środki chemiczne i przez sito kieruje je do zbiornika opryskiwacza.
W nowoczesnych opryskiwaczy, rozwadniacz jest standardowym wyposażeniem maszyn. Jest
to dodatkowy zbiornik wyposażony w dysze do mieszania środków i czyszczenia wnętrza
zbiornika oraz płukania opakowań po pestycydach. Rozwadniacz boczny (rys. 15)
montowany na wysokości ok. 1 m nad ziemią zwiększa bezpieczeństwo operatora podczas
21
przygotowania cieczy użytkowej, gdyż ogranicza ryzyko wdychania oparów bądź zalania się
środkiem chemicznym
Rys. 14. Schemat rozwadniacza we wlewie zbiornika opryskiwacza.
1 - pokrywa, 2 - zbiornik rozwadniacza, 3 - zasilanie rozwadniacza, 4 - zbiornik
opryskiwacza, 5 - dysza, 6 - płytka uderzeniowa.
Rys. 15. Rozwadniacz eżektorowy z urządzeniem do płukania opakowań po środkach
chemicznych.
Elektronika w opryskiwaczach
Komputery do sterowania pracą opryskiwaczy zaczęto wprowadzać w Polsce na
początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Włączenie w układ sterowania opryskiwacza
urządzenia procesorowego (komputera) zapewnia utrzymanie stałej dawki cieczy roboczej na
hektar. Niekontrolowana przez traktorzystę zmiana prędkości jazdy powoduje zmianę dawki
cieczy na hektar, ale nie w tym przypadku gdyż urządzenie procesorowe dzięki czujnikowi
prędkości koryguje ciśnienie i dawka w każdym momencie opryskiwania jest jednakowa (rys.
16).
W ostatnich latach producenci maszyn rolniczych stosują w swoich produktach coraz bardziej
zaawansowane układy elektroniczne w celu poprawy ich funkcjonalności, efektywności pracy
22
oraz komfortu obsługi. Nowoczesne opryskiwacze wyposażone są w szereg modułów
elektronicznych, które posiadają wyspecjalizowane funkcje i pracują niezależnie od siebie.
Rys. 16. Schemat zespołu do automatycznej regulacji dawki cieczy na hektar.
1 - procesorowe urządzenie sterujące, 2 - przepływomierz, 3 - czujnik
prędkości, 4 - koło ciągnika lub opryskiwacza, 5 - pulpit sterowniczy,
6 - akumulator ciągnika, 7 - belka polowa.
Komputer sterujący będący na wyposażeniu opryskiwacza, zapewnia obsługę poszczególnych
sekcji roboczych opryskiwacza wraz z włącznikiem głównym. Posiada ręczną lub
automatyczną regulację dawki cieczy oraz przełącznik sterujący znacznikiem pianowym.
Wyświetlacz równocześnie prezentuje wartości ciśnienia roboczego oraz aktualną dawkę
cieczy użytkowej na hektar. Można sprawdzić aktualną prędkość roboczą agregatu, aktualny
poziom cieczy użytkowej w zbiorniku, opryskaną powierzchnię pola czy czas pracy
opryskiwacza. Komputer zapewnia utrzymanie stałej dawki cieczy użytkowej na hektar
niezależnie od prędkości poruszania się agregatu. Urządzenie umożliwia chwilową zmianę
zaprogramowanej dawki cieczy na ha.
Pracujące niezależnie od siebie moduły elektroniczne stwarzają problemy ze względu na brak
standaryzacji. Koniecznością stało się opracowanie standardu dla połączeń elektronicznych i
transmisji danych dla układu ciągnik – maszyna oraz poszczególnych układów
elektronicznych montowanych w ciągniku.
W związku z tym opracowano międzynarodowy standard, który nazwano go ISOBUS [Sałat
2011]. System ten służy do komunikacji pomiędzy ciągnikiem a maszyną towarzyszącą, ale
umożliwia obsługę wielu maszyn z wykorzystaniem tylko jednego terminala. Zastosowanie
23
standaryzowanego przyłącza minimalizuje wysiłek przy agregatowaniu maszyn, ułatwia
obsługę sprzętu i obniża koszty oprzyrządowania. Zastosowanie standaryzowanego przyłącza
eliminuje uciążliwe okablowanie.
5. OGRANICZENIE ZNOSZENIA PRZY OPRYSKU POWIERZCHNIOWYM
Troska o ochronę środowiska oraz obniżenie kosztów produkcji rolniczej wymaga, aby
pestycydy były stosowane z należytą precyzją. Podczas opryskiwania roztworami wodnymi
występuje znoszenie małych kropel a szczególnie kropel o średnicy mniejszej niż 100 m.
Znoszenie powoduje często uszkadzanie plantacji sąsiadujących z polami, na których
wykonywano opryskiwanie roślin.
Decydujący wpływ na znoszenie ma prędkość wiatru, dobór rozpylaczy, ciśnienie robocze
i prędkość robocza opryskiwacza. W celu ograniczenia znoszenia rozpylonej cieczy
proponowane są różne przedsięwzięcia, które polegają na stosowaniu:
- rozpylaczy o wąskim spektrum kropel; wyeliminowanie większości małych kropel
powoduje, że potencjał znoszenia ulega zmniejszeniu ;
- możliwie niskiego położenia belki polowej nad roślinami; im większa prędkość robocza lub
im silniejszy wiatr, tym mniejsza odległość belki polowej od opryskiwanych roślin;
- osłony belki polowej, która chroni strumień rozpylonej cieczy przed podmuchami wiatru;
- odchylaczy łanu, które umożliwiają niższe położenie belki polowej a w efekcie tego lepsze
przenikanie kropel w łan roślin;
- opryskiwaczy z pomocniczym strumieniem powietrza; kierowany do dołu strumień
powietrza skutecznie ogranicza znoszenie rozpylonej cieczy.
W praktyce rolniczej, poza optymalnym ustawieniem wysokości belki polowej, stosuje się
najczęściej dwa z wymienionych sposobów a mianowicie - rozpylacze o wąskim spektrum
kropel i opryskiwacze z pomocniczym strumieniem powietrza.
Regulacja wysokości położenia belki polowej
Uzyskanie wysokiej poprzecznej równomierności oprysku zależy nie tylko od rodzaju
użytych rozpylaczy, ale również od prawidłowego ustawienia belki polowej. Odległość belki
od opryskiwanej powierzchni zależy od kąta strumienia rozpylanej cieczy przez konkretny typ
rozpylacza. W tabeli 4 podano zakres wysokości położenia belki dla rozpylaczy o różnym
kącie rozpylania cieczy. Ze względu na możliwość niskiego położenia belki polowej nad
opryskiwaną powierzchnią, najczęściej do oprysku powierzchniowego stosuje się rozpylacze
o kącie oprysku 110°.
TABELA 4
Wysokość położenia belki nad opryskiwaną powierzchnią przy rozstawie rozpylaczy 0,5 m.
Kąt rozpylanej
cieczy (°)
Wysokość położenia belki (m)
minimalna optymalna maksymalna
65
0,75
0,8
0,9
80
0,6
0,7
0,8
110
0,4
0,5
0,6
24
Belka polowa nie może być pokrzywiona lub w inny sposób zdeformowana. Niesprawny
układ zawieszenia belki nie zapewnia jej stabilności, a pionowe ruchy belki powodują, że
odległość od opryskiwanej powierzchni skrajnych rozpylaczy po lewej i prawej
opryskiwacza jest różna.
Prędkość robocza
Zakres najczęściej stosowanych prędkości roboczych przy oprysku powierzchniowym wynosi
5 - 10 km/h. Wyższa prędkość to większa wydajność pracy, ale dla uzyskania odpowiedniej
penetracji łanu o dużej gęstości należy wybierać niższą prędkość roboczą. Stosując
rozpylacze drobnokropliste, prędkość robocza nie powinna być wyższa niż 7 km/h. Przy
wyborze prędkości trzeba uwzględniać także nierówności występujące na powierzchni pola.
Podczas wykonywania zabiegu należy utrzymywać stałą prędkość jazdy i stałe obroty silnika,
uzyska się wówczas stałą dawkę na hektar. Zasada ta nie musi być przestrzegana w przypadku
opryskiwaczy wyposażonych w układy elektroniczne.
Dawka cieczy
Na podstawie etykiety-instrukcji stosowania preparatu ustala się dawkę preparatu i zalecaną
ilość wody na hektar. Dawka cieczy zależy w dużym stopniu od fazy rozwojowej i wielkości
opryskiwanych roślin. Podczas łącznego stosowania dwóch różnych pestycydów lub
nawozów dolistnych, zaleca się stosowanie maksymalnych dawek, a wówczas jest niższe
stężenie preparatu i mniejsze ryzyko fitotoksycznego działania mieszaniny.
Typ rozpylacza i kategoria oprysku
Znając dawkę cieczy należy wybrać odpowiedni rozpylacz zgodnie z zaleceniami zawartymi
na etykiecie pestycydu. Parametry rozpylacza można określić na podstawie jego symbolu lub
koloru (tabela 3). Dobierając rozpylacz należy przewidzieć ciśnienie robocze, gdyż ono
decyduje o kategorii oprysku (wielkości kropel).
6 REGULACJA OPRYSKIWACZA
Przed przystąpieniem do regulacji opryskiwacza, jego zbiornik napełnia się do połowy czystą
wodą. Następnie należy uruchomić opryskiwacz i przy ciśnieniu 0,5 - 0,7 MPa sprawdzić, czy
nie ma wycieków wody, sprawdza się działanie mieszadła i zaworu rozdzielczego. Jeśli nie
ma wycieków i innych usterek w opryskiwaczu, można wówczas przystąpić do jego regulacji
wykonując następujące czynności:
Kalibracja opryskiwacza
Kalibracja opryskiwacza powinna uwzględniać zasady dobrej praktyki rolniczej tzn.
prowadzić do określenia parametrów zabiegu tak, aby zapewnić precyzyjne i bezpieczne
stosowanie środków ochrony roślin. Obejmuje ona dobór rozpylaczy i ciśnienia roboczego
oraz prędkości opryskiwacza stosownie do warunków pogodowych.
25
Procedura kalibracji opryskiwacza polowego
Etap kalibracji
Komentarz
Przykład
Zapoznanie z
treścią etykiety
preparatu
Dawka cieczy
Dawka preparatu
Kategoria oprysku
300 l/ha
1,5 l/ha
średnio kroplisty
Rozstaw
rozpylaczy
Sprawdź rozstaw rozpylaczy na belce polowej. 0,5 m
Ustalenie prędkości
roboczej
Wykonaj pomiar czasu przejazdu odcinka
100 m, na biegu i obrotach silnika odpowiednich
do warunków polowych
oblicz prędkość roboczą wg wzoru
V (km/ h) =360
czas przejazdu odcinka 100 m (s)
56 sekund
V = 6,43 km/h
Żądane natężenie
wypływu cieczy z
rozpylacza (q)
Oblicz natężenie wypływu cieczy z rozpylacza
(q), dla zaplanowanej dawki cieczy l/ha
q =Q v
1200
[l/min]
Q - ustalona dawka cieczy (l/ha),
v - prędkość jazdy (km/h).
q = 1,61 l/min
Wybór rozpylacza i
ciśnienia roboczego
Z katalogu rozpylaczy wybierz rozpylacz i
ciśnienie, przy którym uzyska się obliczone
natężenie wypływu i odpowiednią kroplistość.
Np. rozpylacz –
LU120-04 ciśnienie
0,3 MPa.
Pomiar natężenia
wypływu cieczy
Wykonaj pomiar natężenia wypływu cieczy z
trzech rozpylaczy przy ciśnieniu 0,3 MPa .
Średnie natężenie
wypływu cieczy
wynosi - 1,59
l/min.
Uzyskana dawka
cieczy na hektar
Oblicz dawkę cieczy na hektar ( sprawdzenie
poprawności regulacji).
v
1200
[ l/ha].
Q = 296,7 l/ha
opryskiwacz
wyregulowany
poprawnie.
7 PRZYGOTOWANIE CIECZY UŻYTKOWEJ
Przygotowanie cieczy użytkowej należy wykonać w starannie wybranym miejscu z
zachowaniem szczególnej ostrożności. Do przygotowywania cieczy użytkowej należy
wykorzystywać rozwadniacze, w które wyposażone są opryskiwacze. Nie zaleca się używać
do rozcieńczania środków chemicznych dodatkowych naczyń, chyba że na etykiecie środka są
26
inne zalecenia. Przygotowanie cieczy należy wykonać w bezpiecznej odległości od wszelkich
zbiorników i ujęć wody. Sporządzanie cieczy i napełnianie zbiornika opryskiwacza najlepiej
wykonać na utwardzonym nieprzepuszczalnym podłożu.
Zbiornik opryskiwacza napełnia się wodą do połowy jego pojemności, a środek chemiczny
wsypuje się do rozwadniacza. Odpowiednim zaworem włącza się obieg cieczy w układzie
rozwadniania i środek chemiczny jest rozpuszczany i wypłukiwany do zbiornika
opryskiwacza. Po wypłukaniu środka z rozcieńczalnika, napełniamy zbiornik opryskiwacza
wodą do uzyskania wymaganego stężenia cieczy roboczej. Przy napełnianiu zbiornika
opryskiwacza wodą należy tak trzymać przewód aby nie dopuścić do jego zanieczyszczenia
środkiem chemicznym (rys. 17). Przed przystąpieniem do oprysku trzeba mieszać ciecz
roboczą w zbiorniku przez 5-10 minut.
Rys. 17. Usytuowanie przewodu podczas napełniania opryskiwacza wodą.
8 WYKONANIE OPRYSKU
Podczas wykonywania oprysku, agregat ciągnik-opryskiwacz tak musi poruszać się na plantacji roślin, aby nie występowały omijaki lub dwukrotne opryskiwanie roślin. Prawidłowe prowadzenie opryskiwaczy po polu można uzyskać stosując znaczniki pianowe lub wykorzystując ścieżki technologiczne stosowane przede wszystkim w uprawie zbóż. Jeśli opryskiwacz wyposażony jest w odpowiednie oprogramowanie w połączeniu z odbiornikiem D-GPS wówczas jest możliwość równoległego i precyzyjnego prowadzenia opryskiwacza bez potrzeby zakładania ścieżek technologicznych lub w warunkach ograniczonej widoczności. Dokładne łączenia dwóch sąsiednich przejazdów agregatu eliminuje miejscowe przedawkowanie środków ochrony roślin a tym samym skażenie gleby i wód gruntowych. Nie należy opryskiwać roślin przed spodziewanym deszczem, który może zmyć środek chemiczny z opryskiwanej roślin. Zaleca się opryskiwanie plantacji roślin wcześnie rano lub wieczorem, gdyż w tym czasie na ogół prędkość wiatru jest mniejsza i niższa jest temperatura. Znoszenie rozpylonej cieczy wzrasta wraz ze wzrostem prędkości wiatru i
temperatury oraz obniżaniem się wilgotności powietrza. Opryskując podczas lekkiego wiatru ( przy prędkości wiatru do 4 m/s), należy utrzymywać taki kierunku jazdy, aby uchronić się przed nawiewaniem środka chemicznego na operatora. W celu ograniczenia znoszenia belkę polową należy ustawić w odpowiedniej odległości nad opryskiwaną powierzchnią w zależności od stosowanych rozpylaczy. Dla rozpylaczy płaskostrumieniowych o kącie rozpylanej cieczy 110° optymalna odległość wynosi 35-50 cm.
27
Operator musi uważnie obserwować przebieg opryskiwania, a przede wszystkim śledzić wskazania urządzeń pomiarowo-sterujących, gdyż na tej podstawie możliwa jest ocena pracy zespołów roboczych opryskiwacz.
9 MYCIE OPRYSKIWACZA
Po wykonaniu oprysku pozostaje w zbiorniku opryskiwacza niewielka ilość cieczy użytkowej. Zaleca się wówczas 5-krotne rozcieńczenie pozostałości czystą wodą i wypryskanie ich na tym samym polu na którym wykonywano zabieg. Operację tę należy powtórzyć co najmniej dwa razy. Skażoną wodę po ostatnim płukaniu można pozostawić w zbiorniku opryskiwacza jeśli w niedługim czasie kolejny zabieg będzie wykonany z użyciem tego samego środka ochrony roślin. Zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne mycie opryskiwacza najlepiej wykonać na polu wykorzystując wodę z dodatkowego zbiornika. Nowoczesne opryskiwacze wyposażane są w zbiorniki na czystą wodę do mycia opryskiwaczy, których pojemność wynosi 10 % pojemności zasadniczego zbiornika. Do płukania instalacji cieczowej opryskiwacza i do mycia zewnętrznego zalecane jest stosowanie bezpiecznych dla środowiska środków myjących np. Agroclean, Pestout lub innych. Pozwalają one usunąć trudno zmywalne substancje chemiczne odkładające się na ściankach zbiornika i w układzie cieczowym opryskiwacza. Mieszaniną wody i wybranego środka myjącego należy opłukać opryskiwacz oraz ciągnik na zewnątrz przy pomocy lancy lub szczotki i do gospodarstwa powrócić z opryskiwaczem czystym. Nie zaleca się mycia opryskiwacza zawsze w tym samym miejscu, nawet oddalonym od miejsca przebywania ludzi i zwierząt, gdyż następuje tam koncentracja środka i niebezpieczeństwo skażenia wód gruntowych i terenu. Ryzyko skażenia wód gruntowych, związane z wykonywaniem opisanych wyżej czynności,
można zmniejszyć, budując w gospodarstwie specjalne stanowisko o podłożu bogatym w
materiał organiczny. Materiał ten wykazuje bardzo dobre właściwości absorbcyjne,
powstrzymując przesiąkanie substancji chemicznych do głębszych warstw gleby oraz stanowi
znakomite siedlisko mikroorganizmów powodujących rozkład absorbowanych substancji na
związki prostsze i mniej toksyczne. Stanowisko takie, określane mianem „Biobed”, można
wykonać w każdym gospodarstwie we własnym zakresie. Stanowiska „Biobed” zdobyły sobie
popularność w Europie Zachodniej, a pierwsze powstały w 1993 roku w Szwecji.
10 BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY Przyczyną wielu zatruć środkami ochrony roślin może być nieostrożność lub niedbalstwo osób je stosujących. Dlatego przed przystąpieniem do przygotowania cieczy użytkowej należy dokładnie zapoznać się z etykietą - instrukcją stosowania wybranego środka chemicznego. Na etykiecie podane są między innymi informacje dotyczące rodzaju odzieży i sprzętu ochrony osobistej, który należy stosować podczas wykonywania zabiegu. Rodzaj odzieży i sprzętu ochronnego zależy od wykonywanej pracy i rodzaju stosowanego środka ochrony roślin. Ubranie ochronne Ubranie ochronne powinno być czyste i wykonane ze ścisłej tkaniny aby ograniczyć jego
przemakanie. Ponadto ubranie powinno być przylegające do ciała aby przy obsłudze maszyn
ustrzec się przed pochwyceniem ubrania przez elementy wirujące. Zalecane jest używanie
28
nieprzemakalnych fartuchów przy przygotowywaniu roztworu lub kombinezonów podczas
stosowania środków silnie toksycznych. Nieprzemakalne fartuchy i ubrania powinny być
wykonane z materiałów odpornych na rozpuszczalniki znajdujące się w środkach ochrony
roślin.
Nakrycie głowy
Podczas zabiegów ochrony roślin należy zawsze nosić nakrycie głowy. Może to być kaptur kombinezonu lub kapelusz. Kapelusz z rondem zabezpiecza głowę i twarz zwłaszcza przy opryskiwaniu roślin wysokich.
Osłona twarzy i zabezpieczenie dróg oddechowych
Do ochrony oczu i twarzy, należy używać dobrze dopasowanych gogli (okularów) lub ekranu ochronnego. Okulary i inne zabezpieczenia twarzy należy utrzymywać w czystości myjąc je wodą z mydłem. Co pewienn czas trzeba je dezaktywować poprzez krótkie moczenie w specjalnym roztworze a następnie wypłukać w czystej wodzie i wysuszyć. Urządzenia zabezpieczające układ oddechowy różnią się przeznaczeniem, a użytkownik wybierając je musi przede wszystkim uwzględnić zagrożenia wynikające z wdychania toksycznych substancji. Większość zanieczyszczeń powietrza środkami ochrony roślin można usunąć stosując urządzenia filtracyjne zawierające filtry mechaniczne, chemiczne lub gazowe. Poszczególne substancje toksyczne wymagają stosowania odpowiedniego typu wkładu filtrujacego lub pochłaniacza. Okres trwałości wkładu lub pochłaniacza zależy od warunków ich stosowania takich jak: rodzaj i stężenie związku chemicznego, szybkość oddychania użytkownika itp.
Obuwie
Obuwie powinno być wykonane z gumy, nigdy podczas pracy ze środkami ochrony roślin nie wolno używać obuwia wykonanego z materiału nasiąkliwego. Nogawki spodni muszą być wyłożone na buty aby zapobiec ściekaniu cieczy z nogawek do wnętrza butów.
Rękawice
Podczas przygotowywania i wykonywania oprysku na kontakt ze środkami ochrony roślin prawie zawsze narażone są ręce, dlatego należy używać rękawic ochronnych. Do prac ze środkami ochrony roślin stosuje się wyłącznie rękawice przeznaczone do tego celu, posiadające odpowiedni atest. Niedopuszczalne jest używanie rękawic wykonanych z gumy bez atestu, gdyż mogą one rozpuszczać się na skutek działania środków ochrony roślin. Przy wykonywaniu większości prac ze środkami ochrony roślin, rękawy bluzy powinny być wyłożone na rękawice, aby nie dopuścić do ściekania cieczy z rękawów do rękawic. Podczas prac wykonywanych z rękami uniesionymi do góry rękawice powinny być nałożone na rękawy bluzy. Przed zdjęciem rękawic należy obmyć je wodą i mydłem unikając w ten sposób skażenia rąk podczas zdejmowania.
W trakcie czynności przygotowawczych, przy oprysku i myciu opryskiwacza należy przestrzegać następujących zasad: Podczas wszystkich prac ze środkami ochrony roślin należy używać czystej odzież i innych
urządzeń ochronnych.
29
Nie wolno dopuszczać do obsługi opryskiwacza ludzi postronnych nie zapoznanych z jego działaniem.
Przy opryskiwaniu nie mogą pracować kobiety i młodociani oraz osoby choćby z drobnymi skaleczeniami.
Podczas prac ze środkami ochrony roślin nigdy nie jeść, nie pić ani nie palić (nawet noszenie ze sobą jedzenia czy tytoniu jest niebezpieczne).
Do sporządzania cieczy roboczej i napełniania opryskiwacza wybrać odpowiednie miejsce, usytuowane z dala od przebywania ludzi i zwierząt. Nie wolno dopuścić do przedostania się środka ochrony roślin do zbiorników i ujęć wody.
Teren na którym zastosowano środki chemiczne powinno się oznaczyć odpowiednimi znakami ostrzegawczymi.
Opryskując podczas lekkiego wiatru należy utrzymywać taki kierunek jazdy, aby rozpylana ciecz nie spadała na obsługującego.
Pozostałość cieczy w zbiorniku opryskiwacza należy po rozcieńczeniu wypryskać na polu na którym wykonywano zabieg.
Mycie opryskiwacza najlepiej wykonać na polu i popłuczyny wypryskać ewentualnie myć na wyznaczonym terenie, najlepiej na specjalnie przygotowanym stanowisku o podłożu organicznym.
Nie wolno pracować opryskiwaczem bez zamontowanej osłony wału przegubowego. Usuwanie usterek może odbywać się po wyłączeniu napędu. W razie uszkodzenia opryskiwacza, przed oddaniem do naprawy należy dokładnie oczyścić
go z substancji trujących. Opryskiwacz można przechowywać tylko w stanie czystym.
Po zakończeniu pracy lub podczas przerw należy umyć ręce i twarz wodą z mydłem oraz przepłukać usta czystą wodą. Odzież ochronną wyprać po zakończeniu dnia pracy.
11 BADANIE SPRAWNOŚCI TECHNICZNEJ OPRYSKIWACZY
Okresowe badania techniczne sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony są w naszym kraju obowiązkowe. Badania opryskiwaczy przeprowadza się w odstępach czasu nie dłuższych niż 3 lata, przy czym pierwsze badania tego sprzętu należy wykonać nie później niż 5 lat od dnia jego nabycia. Dokumentem potwierdzającym przeprowadzenie badań jest protokół sporządzony w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje posiadacz opryskiwacza. Opryskiwacz, którego wynik badania jest pozytywny oznacza się znakiem kontrolnym, a znak ten umieszcza się na zbiorniku opryskiwacza w widocznym miejscu. Badania opryskiwacza składają się z dwóch części, a mianowicie - z ogólnych badań i
badania stanu technicznego poszczególnych części i urządzeń opryskiwacza mających na
celu ocenę jego sprawności technicznej.
Badania ogólne opryskiwacza
Podczas badań ogólnych sprawdza się i kontroluje:
kompletność sprzętu a przy tym zamocowanie osłon i zabezpieczeń części wirujących
a ponadto pewność połączenia maszyny z ciągnikiem,
stan zużycia zespołów i elementów mających wpływ na bezpieczeństwo operatora i
ochronę środowiska naturalnego np. węży cieczowych, zbiornika, połączeń
mechanicznych, zaworów, korpusów rozpylaczy itp.,
30
czy zbiornik nie ma pęknięć i przecieków, i czy pokrywa w sposób pewny zamyka
zbiornik uniemożliwiając wyciek cieczy,
Badanie stanu technicznego poszczególnych urządzeń opryskiwacza
Zespoły opryskiwaczy polowych i sadowniczych ciągnikowych lub samobieżnych podlegają
okresowo następującym badaniom technicznym:
Badanie pompy :
stwierdza się czy wydajność pompy jest wystarczająco duża, aby uzyskać najwyższe
dopuszczalne ciśnienie robocze przy włączonych wszystkich rozpylaczach i włączonym
mieszadle. Jeśli do tłumienia pulsacji służy powietrznik to ciśnienie w powietrzniku
powinno wynosić nie mniej niż 1/3, a nie więcej niż 2/3 wartości ciśnienia roboczego;
sprawdza się czy nie ma przecieków z pompy i czy poziom oleju lub smaru stałego jest
zgodny z fabrycznym zaleceniem.
Badanie mieszadła:
kontroluje się czy zbiornik jest wyposażony w minimum jedno sprawne mieszadło, a
natężenie wypływu cieczy kierowane na mieszanie powoduje widoczny efekt mieszania w
zbiorniku opryskiwacza napełnionym do połowy przy włączonych wszystkich
rozpylaczach.
Badanie zbiornika:
sprawdza się położenie i czytelność wskaźnika poziomu cieczy, powinien on być czytelny
i widoczny z miejsca operatora,
sprawdza się czy zbiornik jest wyposażony w odpowietrznik uniemożliwiający
powstawania w nim podciśnienia podczas pracy,
kontroluje się zamocowanie pokrywy otworu wlewowego i stan sita znajdującego się w
otworze wlewowym,
sprawdza się położenie i działanie zaworu spustowego, powinien on zapewniać całkowite
opróżnianie zbiornika bez narażania operatora na kontakt z cieczą,
kontroluje się czy opryskiwacz jest wyposażony w zbiornik na czystą wodę oraz
instalację do przepłukiwania - jeśli taka instalacja jest to musi ona działać poprawnie,
sprawdza się czy sprzęt jest wyposażony w zespół do rozwadniania środków
chemicznych, jeśli taki zespół jest to musi on być sprawny,
Badanie urządzeń pomiarowo - sterujących :
sprawdza się średnicę obudowy manometru oraz stabilność i powtarzalność ciśnienia
cieczy użytkowej,
sprawdza się zakres wskazań oraz działki elementarne manometru opryskiwacza,
kontroluje się poprawności wskazań manometru, błąd wskazań określany jest za pomocą
urządzenia wyposażonego w manometr wzorcowy,
sprawdza się szczelność i sprawność techniczną wszystkich zaworów.
Badanie układu cieczowego:
kontroluje się szczelność instalacji cieczowej oraz ocenia czy wszystkie elementy
instalacji cieczowej są trwale zamocowane i zabezpieczone przed samoczynnym
obracaniem się lub przesuwaniem podczas pracy,
sprawdza się czy nie występuje opryskiwanie elementów konstrukcyjnych opryskiwacza
przez rozpylacze zamocowane na belce polowej.
31
Badanie filtrów:
kontroluje się stan techniczny filtrów a jednocześnie sprawdza się czy wielkość oczek
filtra tłocznego jest mniejsza niż najmniejszy rozmiar zamontowanych rozpylaczy.
Badanie belki polowej
sprawdza się stabilność belki (nie mogą występować mechaniczne uszkodzenie jej
konstrukcji, które w czasie pracy uniemożliwiają utrzymanie stabilnego położenia),
kontroluje się prawidłowość położenia belki względem opryskiwanej powierzchni,
różnica odległości rozpylaczy od opryskiwanej powierzchni pomiędzy środkiem belki a
jej końcami nie może przekraczać 0,1 m lub 0,5 % szerokości belki polowej
opryskiwacza,
sprawdza się funkcjonowanie elementów biorących udział w podnoszeniu i opuszczaniu
belki,
sprawdza się stan techniczny mechanizmu składania belki polowej oraz stan techniczny
mechanizmu blokady,
sprawdza się ustawienie rozpylaczy,
kontroluje się czy po wyłączeniu zasilania belki polowej z zainstalowanymi zaworami
zwrotnymi nie wycieka ciecz z rozpylaczy; dopuszczalny wyciek cieczy z poszczególnych
rozpylacza nie może być większy niż 30 kropli w ciągu 5 minut.
Badanie rozpylaczy:
należy skontrolować jednolitość rozpylaczy, rozpylacze powinny być tego samego typu i
rozmiaru oraz rozpylać ciecz pod tym samym kątem,
W sprzęcie polowym wykonuje się pomiar nierównomierności rozkładu poprzecznego cieczy lub pomiar współczynnika nierównomierności rozkładu poprzecznego na stole rowkowym.
Sprawdza się typ, działanie oraz stan techniczny zaworów przeciwkroplowych i filtrów rozpylaczy.
Badanie wentylatora
Sprawdza się stan techniczny wentylatora i urządzeń sterujących wentylatorem. Szczegółowe wymagania dotyczące sprawności technicznej, które musi spełnić badany opryskiwacz, aby uzyskać pozytywny wynik badań, zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie wymagań dotyczących sprawności technicznej sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin.
32
BIBLIOGRAFIA
Hołownicki R., Doruchowski G., Godyń A., Świętochowski W. 2013. „Dobra praktyka
ochrony roślin jako narzędzie ograniczenia znoszenia środków ochrony roślin – opryskiwanie
upraw polowych”. Skierniewice. Dostępne w serwisie: www.inhort.pl
Kamionka J. 2004. „ Technika ochrony roślin i łącznego stosowania agrochemikaliów w
uprawach rolniczych”. IBMER Warszawa
Pruszyński S. (red.) 1994. „Poradnik ochrony roślin. Zasady bezpiecznego i skutecznego
stosowania metod i środków ochrony roślin”. IOR, Poznań.
Sałat R. 2011. Ekspertyza: Układy mikroprocesorowe i sensory w maszynach rolniczych –
aktualne badania, innowacyjne rozwiązania. SGGW Warszawa. Dostępne w serwisie:
www.agengpol.pl
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009?128 WE z dnia 21 października 2009 r.
ustanawiająca ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania
pestycydów.
Rozporządzenie Ministra rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 grudnia 2013 r. sprawie
wymagań dotyczących sprawności technicznej sprzętu przeznaczonego do stosowania
środków ochrony roślin.
Top Related