nr 3 /12 rok III

jesieƒ 2001

issn 1506-7378

kwartalnik 1 wydawca: LUX MED sp. z o.o.

SpecjaliÊci:

ENDOKRYNOLOGIA

Ju˝ jesieƒ!

Quo vadisÂwiatowa prapremiera w Rzymie

Prowadzimy

akcj´ szczepieƒ

przeciwkoBadaniaultrasonograficznetarczycy

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 1

Jesieƒ to pora refleksji. Lato min´∏o, jesteÊmy nieco starsi. S∏oƒce coraz ni˝ej, cz´Êciej deszcz. M´czy nas katar. Mo˝e to grypa? Mo˝e warto si´ by∏o zaszczepiç? Zadbaç o zdrowie?

A w lecie czuliÊmy si´ tak Êwietnie…

na stronach 3 i 4Flesz – zdj´cia i informacje o impre-

zach, w których uczestniczyliÊmy. Powoli zaczynamy specjalizowaç si´ w obs∏udze takich wydarzeƒ. To oczywiÊcie i splendor, i odpowiedzialnoÊç…

na stronach 6, 7 i 9Nasi specjaliÊci: endokrynolodzy.

Nauk´ o hormonach przybli˝à nam specjaliÊci: doc. dr hab. n. med. Izabella Koz∏o-wicz-Gudziƒska i prof. dr hab. n. med. Tomasz Romer. Szczególnie dziÊ, gdy wszyscy jesteÊmy zaganiani, warto pos∏uchaç g∏osu Pana Profesora: …od tego jak b´dziemy dbaç o zdrowie naszych dzieci, zale˝y jak zdrowe b´dziemy mieç spo∏eczeƒstwo. (…) czas ma tu ogromne znaczenie. Od tego, kiedy w∏aÊciwe leczenie zostanie rozpocz´te, zale˝y, jaki b´dzie jego wynik…

na stronie 11Grypa. Polska nadal niestety znajduje

si´ na szarym koƒcu listy krajów bioràcych udzia∏ w szczepieniach przeciwko tej chorobie. O ile w Stanach Zjednoczonych zaszczepionych zosta∏o w ostatnim sezonie 24% populacji, we W∏oszech, Hiszpanii, Francji, Kanadzie – ok. 15%, to w Polsce tylko niestety ok. 9% populacji.

I jak zwykle na stronie 12Z wiedzà w XXI wiek… Cieka-

wostki medyczne, które mogà nam bardzo pomóc, wskazaç jak zadbaç o nadwàtlone jesienià zdrowie – zebra∏ dla Paƒstwa dr n. med. Marek Jarecki.

Szanowni Paƒstwo!

We wrzeÊniu prze˝yliÊmy dwa wydarzenia, które w istotny sposób wp∏yn´∏y na nasze myÊlenie, stopieƒ poczucia bezpieczeƒstwa, spojrzenie w przysz∏oÊç.Jedno to bezprecedensowy atak terrory-styczny na Nowy Jork i Waszyngton, drugie – wybory parlamentarne w Polsce.Okaza∏o si´, ˝e to co uwa˝aliÊmy dotych-czas za absolutnie pewne, a wi´c ÊwiadomoÊç bezpieczeƒstwa militarnego nie jest wcale zagwarantowane, ̋ e nawet tak pot´˝ne paƒstwo jak USA nara˝one jest na agresj´ z zewnàtrz i wewnàtrz. Inaczej wi´c patrzymy na wydarzenia na Pó∏wyspie Ba∏kaƒskim, zarówno te, które rozgrywajà si´ aktualnie, jak i te, które mia∏y miejsce w niedawnej przesz∏oÊci. Okazuje si´, ˝e nawet teraz mo˝na zmieniaç granice paƒstw, prowadziç wojny pod pretekstem ró˝nic religijnych, usprawiedliwiaç przemoc walkà z niesprawiedliwoÊcià spo∏ecznà i nierównym stanem majàtkowym, a tak˝e bez powodu.

Ka˝dy myÊlàcy, wra˝liwy cz∏owiek musi wspó∏czuç bliskim osobom zabitych w USA, zastanowiç si´ co nale˝y robiç, aby nie dopuÊciç w przysz∏oÊci do takich tragedii, aby wszystkie problemy za∏atwiaç w drodze rozmów i negocjacji, aby znajdowaç konstruktywne rozwiàzania. Musi obowiàzywaç zasada równego traktowania – tak samo jak w USA niewinni ludzie ginà na Ba∏kanach, w Palestynie, w Izraelu, Indonezji, Afryce, Ameryce ¸aciƒskiej.

Âwiat dzieli si´ na bogatych i biednych. Ka˝de spo∏eczeƒstwo chcia∏oby nale˝eç do tej pierwszej grupy. Podobnie jest ze spo∏eczeƒstwem polskim. Wszyscy wiemy, ̋ e spodziewaliÊmy si´ w okresie „ postkomunistycznym” szybszych zmian, wyraênej poprawy warunków ̋ ycia, uzale˝nienia zarobków od wk∏adu i wartoÊci w∏asnej pracy. ChcielibyÊmy tak˝e zachowaç poczucie bezpieczeƒstwa socjalnego, os∏on socjalnych, pracy, bezp∏atnej edukacji i opieki medycznej.

Uzyskaç to wszystko jest bardzo trudno – pogodzenie gospodarki rynkowej z koncepcjà paƒstwa opiekuƒczego nie uda∏o si´ jeszcze nikomu.

Ka˝dorazowo, przy wyborach, zw∏aszcza parlamentarnych, od˝ywajà nadzieje, ˝e b´dziemy pierwszymi, którzy na tym polu odniosà sukces. Chcemy wierzyç aspirujàcym do rzàdzenia kandydatom na parlamentarzystów, ˝e majà nie tylko dobrà wol´, ale tak˝e umiej´tnoÊci, które pozwolà na szybki rozwój Kraju, wzrost zamo˝noÊci ka˝dego Polaka, zapewnià nam bezpieczeƒstwo militarne i ochron´ przed przest´pcami, zagwarantujà pomoc medycznà i socjalnà, poprawià notowania Kraju w Êwiecie. Dlatego te˝ cz´sto wybieramy tych, którzy bardzo du˝o obiecujà albo tych, których jeszcze dobrze nie znamy.

Tak te˝ by∏o w czasie minionych wyborów parlamentarnych. Mam nadziej´, ˝e zwyci´skiemu ugrupowaniu uda si´ stworzyç sprawny rzàd, ˝e partie opozycyjne b´dà stara∏y si´ funkcjonowaç jako twórczy recenzenci realizowanego programu, wspierajàcy to co w efekcie mo˝e przynieÊç Polsce sukces. Nie powinno mieç znaczenia, kto jest autorem pomys∏u czy rozwiàzania, wa˝ne jest tylko jakie korzyÊci lub szkody mo˝e ono przynieÊç Krajowi.

Polska jest ojczyznà nas wszystkich. Polska wymaga naszej wspólnej troski.Nie mo˝na nie zauwa˝yç, ˝e w ostatnim okresie wydarzy∏o si´ w niej wiele dobrego,

ale tak˝e niestety, mia∏o miejsce wiele sytuacji powodujàcych frustracje i niezadowolenie – rosnàce bezrobocie, z∏a kondycja wielu przedsi´biorstw zarówno paƒstwowych jak i prywatnych, nieskuteczne funkcjonowanie zreformowanych dziedzin ˝ycia, nie zawsze racjonalna wyprzeda˝ majàtku narodowego – tworzonego cz´sto przez wiele pokoleƒ Polaków.

Wa˝nym, niestety, problemem jest brak umiej´tnoÊci porozumienia si´ wi´kszoÊci Polaków. W dalszym ciàgu istotnà role odgrywajà stare podzia∏y, has∏a, ró˝nice poglàdów politycznych a nie troska o przysz∏oÊç Kraju.

Deklarujemy swoje zaanga˝owanie, najlepsze ch´ci, aktywnoÊç – ale w praktyce cz´sto nie znajduje to odzwierciedlenia w rzeczywistoÊci.

Najbardziej blisko czujemy si´ zwiàzani ze sobà na imprezach sportowych a przecie˝ walka o silnà i bogatà Polsk´ jest du˝o wa˝niejsza.

Proponujemy:

Wydawca: LUX MED sp. z o.o.

02-634 Warszawa; ul. Rac∏awicka 132b

Recepcja – 646 99 99, 627 00 10Sekretariat – 845 57 57, 646 99 77Dzia∏ Marketingu i Reklamy – 646 99 78Fax – 646 99 90

Zdj´cia: archiwum LUX MED, Digital Vision™, John Foxx™.Projekt /dtp: MR.Makowski / Pracownia Druk: DIM-Agpol

dokoƒczenie na str. 2

˜

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 2

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 3

ByliÊmy tam

Mi∏o nam poinformowaç Paƒstwa, ˝e nasza firma nadal pr´˝nie rozwija si´. Przybywa nam wcià˝ nowych pacjentów, zwraca si´ do nas wiele renomowanych firm, które chcà leczyç u nas swoich pracowników. Bardzo zale˝y nam na tym, aby nasi pacjenci mogli czuç si´ u nas komfortowo, nie tylko ze wzgl´du na poziom Êwiadczonej opieki medycznej, ale tak˝e na wygodne, pi´knie wyglàdajàce wn´trza. Dlatego te˝, jak Paƒstwo zauwa˝yliÊcie, w Centrum Medycznym LUX na Rac∏awickiej przeprowadziliÊmy remont. Mamy nadziej´, ˝e Paƒstwo wybaczyliÊcie nam ewentualne niedogodnoÊci z tym zwiàzane.

Inwestujemy tak˝e w zakup nowoczesnego specjalistycznego sprz´tu medycznego. Dysponujemy coraz wi´kszà liczbà znakomicie wyposa˝onych ambulansów medycznych. Daje nam to mo˝liwoÊç Êwiadczenia wielu dodatkowych us∏ug medycznych – nie tylko transportu medycznego, ale tak˝e zabezpieczania pod wzgl´dem medycznym ró˝nego typu imprez. Mamy w tym zakresie pewne doÊwiadczenie, jako ˝e ju˝ od d∏u˝szego czasu Êwiadczymy tego typu us∏ugi. Cieszy nas to, ˝e wiele renomowanych firm i instytucji, znajàc poziom Êwiadczonych przez nas us∏ug, w∏aÊnie nam zleca zabezpieczenie medyczne organizowanych przez siebie presti˝owych imprez.

Bardzo bogato prezentuje si´ wykaz ró˝nego typu imprez, od sportowych po kulturalno oÊwiatowe, które zabezpieczaliÊmy pod wzgl´dem medycznym w ostatnich dwóch miesiàcach. Niektóre z nich to wa˝ne, ogólnopolskie wydarzenia. Sport

• 58 Tour de Pologne (3.09-9.09)• Mi´dzynarodowe Mistrzostwa Polski w Windsurfingu: Mi´dzyzdroje (7.07-11.07),

Jurata (19.07-22.07), Jastarnia (3.07-5.07), ¸eba (9.08-12.08)• WyÊcigi kolarskie organizowane przez „Mazovia Team” m.in. 44. Mi´dzynarodowy

WyÊcig Kolarski „Dooko∏a Mazowsza” (25.08-29.08), Wojskowe Mistrzostwa Europy w Kolarstwie (17.08)

• Zawody i treningi ˝u˝lowe na stadionie Gwardii – przez ca∏y sezon 2001 r.

Imprezy kulturalno – oÊwiatowe, festyny• Rodzinny Festyn Rekreacyjno-Sportowy (25.08 – stadion Hutnik)• Spotkanie dealerów DaimlerChrysler Automotive Polska w Szczyrku (30.08-1.09)• opieka medyczna na planie filmu Quo vadis i w czasie jego premiery (9.09)• MotoShow – Akademia Bezpiecznej Jazdy – Marki (13.09)• Piknik Towarzystwa Chirurgów Polskich (13.09)• XXIII Mi´dzynarodowe Targi Farmaceutyczne „Lek w Polsce” (20-21.09)• Piknik Polskiej Rady Biznesu (6.10)

Imprezy dla dzieci i m∏odzie̋ y• Akcja „Lato w MieÊcie”, Dom Kultury Doro˝karnia (1.07)• Festiwal „Po lekcjach” na Mokotowie (8.09)• Festyn towarzyszàcy II Mazowieckiemu Turniejowi Pi∏ki No˝nej im.

Kazimierza Deyny Legia Cup 2001 (15.09.)• II edycja Dzieci´cej Stolicy – Plenerowe Spotkania Dzieci´cych Twórców

Ruchu Amatorskiego (30.09)

Dlatego te˝ zastanówmy si´ jaki wk∏ad wnosimy w rozwój i umocnienie si´ naszego Kraju, jak wspomagamy polskà produkcj´, polski handel, polskie us∏ugi, jakà przysz∏oÊç chcemy budowaç.

Bardzo wa˝ny jest tak˝e stan biologiczny spo∏eczeƒstwa, jego sprawnoÊç – fizyczna i psychiczna, stosunek do dziedzictwa naro-dowego, kultywowanie zwyczajom, rozwój kultury i sprawnoÊci fizycznej.

LUX MED. Sp. z o.o. od lat ma swój skromny udzia∏ w tych dziedzinach. Sponso-rujemy produkcje filmów – m.in. „Przedwio-Ênia” i „Quo vadis”, imprezy kulturalne dla dzieci i m∏odzie˝y, wydarzenia sportowe, np. Tour de Pologne, zawody windsurfingowe, mecze pi∏karskie i ˝u˝lowe.

Uwa˝amy, ˝e nale˝y zachowaç polskoÊç opieki medycznej – utrzymujàc w niej wszystko to co dobre i sprawdzone, uzupe∏-niajàc jà najnowszymi zdobyczami wiedzy.

JesteÊmy firmà polskà, której wcale nie jest ∏atwo sprawnie funkcjonowaç na rynku us∏ug i to nie dlatego, ˝e jesteÊmy niekompetentni czy s∏abi, lecz z powodu dzia∏aƒ pozamerytorycznych, zwiàzanych z okreÊlonymi, najcz´Êciej obcymi, grupami kapita∏owymi.

Pami´tajmy, ˝e we W∏asnym Kraju to my powinniÊmy mieç decydujàce zdanie kto i jak ma nas leczyç, uczyç, produkowaç, prowadziç handel, a przede wszystkim dà˝yç do jego rozwoju.

Z wyrazami szacunku

dr n. med. Wojciech Paw∏owskiPrezes Zarzàdu LUX MED

dokoƒczenie

ze str. 1

˜

Zaproszenie na prapremier´ filmu Jerzego Kawalerowicza Quo vadis w Watykanie by∏o niezmiernie mi∏ym zakoƒczeniem mej cztero-miesi´cznej pracy jako lekarza LUX MED-u opiekujàcego si´ ekipà podczas kr´cenia zdj´ç na planie filmowym w Tunezji, Francji i w Warszawie. By∏ to dla mnie ogromny zaszczyt i wyró˝nienie. Obejrzenie d∏ugo oczekiwanego przez wszystkich filmu w obecnoÊci Ojca Âwi´tego w Auli Paw∏a VI w Watykanie by∏o silnym i wzruszajàcym prze˝yciem. Na pokaz przyjechali wszyscy twórcy, aktorzy, ekipa filmowa i du˝o zaproszonych goÊci. Aul´ zape∏ni∏o ponad 6 tysi´cy widzów. Wszyscy wzruszeni oczekiwali na przybycie Papie˝a. Po serdecznym z Nim ogólnym powitaniu rozpocz´∏a si´ projekcja. Czas szybko minà∏, mimo ˝e film trwa∏ blisko 3 godziny. Po zapaleniu Êwiate∏ zapad∏a cisza – wszyscy zwrócili wzrok na Ojca Âwi´tego, który zastyg∏ w milczeniu – widaç by∏o, ˝e g∏´boko prze˝ywa∏ dzie∏o, trwajàc w ciszy i skupieniu. Dopiero po chwili rozleg∏y si´ gromkie oklaski b´dàce wyrazami uznania dla realizatorów filmu. Mo˝liwoÊç obserwacji reakcji Papie˝a z tak bliskiej, kilkumetrowej odleg∏oÊci by∏o dla mnie ogromnym prze˝yciem. Tak˝e z wielkim zainteresowaniem oglàda∏am film, przy

realizacji którego by∏am obecna i nieraz w trakcie kr´cenia zdj´ç zdarza∏o mi si´ udzielaç pomocy medycznej. Wiele scen kojarzy∏o mi si´ z sytuacjami zdrowotnymi aktorów i realizatorów, lecz oczywiÊcie widz nawet si´ nie domyÊli, ˝e lekarz musia∏ interweniowaç na planie filmowym. Film Jerzego Kawalerowicza jest naprawd´ wspania∏ym dzie∏em, owocem ci´˝kiej pracy ca∏ej ekipy, powsta∏ym w bardzo trudnych nieraz warunkach. Po premierze mi∏o mi by∏o us∏yszeç przekazane na moje r´ce s∏owa podzi´kowania dla firmy LUX MED za opiek´ medycznà podczas realizacji filmu.

dr Celina Romiszowska¸ Przed premierà w Watykanie

Âwiatowa premiera Quo vadis w Watykanie – 30 wrzeÊnia 2001 roku

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 2

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 3

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 3

Tour de Pologne

Mi´dzynarodowe Mistrzostwa Polski w Windsurfingu

Oto zaledwie klika zdj´ç z dwóch, spoÊród wielu imprez (o których piszemy na stronie obok), na których byliÊmy obecni, s∏u˝àc w razie potrzeby pomocà.

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 4

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 5

Mamo, dlaczego nie zaszczepi∏aÊ mnie przeciw Êwince?Powy˝sze pytanie jest mottem tego-

rocznej akcji poÊwi´conej zwróceniu uwagi na niebezpieczeƒstwo powik∏aƒ u dzieci chorujàcych na Êwink´.

Âwinka jest chorobà wirusowà, przeno-szonà drogà kropelkowà. Miejscem wnikni´-cia wirusa do organizmu sà b∏ony Êluzowe górnych dróg oddechowych. Na ca∏ym Êwiecie znany jest tylko jeden typ wirusa Êwinki, co ró˝ni Êwink´ od np. grypy, gdzie co roku mamy na ogó∏ do czynienia z innà formà wirusa. Przechorowanie bàdê zaszczepienie daje odpornoÊç na kilkanaÊcie lat.

Na ogó∏ przebieg Êwinki jest ∏agodny, ale powik∏ania jeÊli wystàpià, sà bardzo groêne.

Sà nimi np. zapalenie opon mózgowych, g∏u-chota jedno lub obustronna, zapalenie trzustki, zapalenie jàder z wtórnà niep∏odnoÊcià. Szcze-gólnie ci´˝ki przebieg ma Êwinka u doros∏ych oraz kobiet w cià˝y, gdzie powoduje powstanie wad wrodzonych oraz poronieƒ. Szczepienia przeciwko Êwince nale˝à do tzw. szczepieƒ zalecanych a nie obowiàzkowych (podobnie jak grypa, tzn. ˝e szczepionka nie jest dost´pna bezp∏atnie tylko nale˝y ja zakupiç na recept´ pe∏nop∏atnà w aptece). Szczepionkami rekomendowanymi przez Ministerstwo Zdrowia jest Mumpsvax, który zabezpiecza tylko przeciwko Êwince.

Szczepienie wykonuje si´ u dzieci, k tóre ukoƒczy∏y 12 miesiàc ˝ycia.

Drugà rekomendowanà szczepionkà jest MMR II – uodparnia przeciwko Êwince, odrze i ró˝yczce; podawana jest pomi´dzy 13-15 miesiàcem ˝ycia a dawka przypominajàca w

siódmym roku ˝ycia.Dane epidemiologiczne, k tóre sà

wynikiem obserwacji cykli zacho-rowaƒ wskazujà, ˝e czeka nas

znaczna iloÊç zachorowaƒ w 2002 roku. Nie nale˝y wi´c czekaç, trzeba

zaszczepiç nasze dzieci tak aby nie zada∏y nam potem tytu∏owego pytania.

dr n. med. Joanna Perkowicz

Tarczyca jest gruczo∏em zlokalizowanym w dolnej cz´Êci szyi i sk∏ada si´ z dwóch p∏atów i cieÊni.

Powierzchowne po∏o˝enie gruczo∏u tarczycowego powoduje, ˝e jest on narzàdem szczególnie dogodnym do badania ultradê-wi´kowego.

Ultrasonografia gruczo∏u tarczycowego jest metodà morfologicznej oceny struktury narzàdu, co umo˝liwia okreÊlenie jego po∏o˝enia, wielkoÊci, kszta∏tu oraz rodzaju utkania mià˝szowego. Stosowane obecnie aparaty ultradêwi´kowe pozwa-lajà na wykrywanie zmian w mià˝szu gruczo∏u tarczycowego wielkoÊci od 3 mm.W tarczycy zachodzi synteza dwóch hormonów, które wydzielane do krwi, wywierajà wp∏yw na szereg narzà-dów i tkanek, szczególnie na oÊrod-kowy uk∏ad nerwowy, uk∏ad krà˝e-nia, skór´ i pozaga∏kowe tkanki oczodo∏u (powodujàce wytrzeszcz). Nieprawid∏owy poziom hormonów tarczycy we krwi, ich nadmiar lub niedobór, a co za tym idzie towarzy-szàce im objawy kliniczne zmuszajà lekarzy do poszukiwania êród∏a tych nieprawid∏owoÊci.Badaniem, po które si´ga si´ w pierw-szej kolejnoÊci, jest ultrasonografia gruczo∏u tarczycowego.Badanie ultrasonograficzne, dzi´ki uwidocznie-niu narzàdu, pozwala na szybkie uzyskanie odpowiedzi. Powi´kszenie ca∏ego gruczo∏u, zmiana jego struktury oraz obecnoÊç guzków lub/i torbieli w obr´bie tarczycy umo˝liwia na ogó∏ odpowiedê co do charakteru schorzenia i pozwala odpowiednio ukierunkowaç leczenie.

Uwidocznione w badaniu ultrasonograficznym zmiany w obr´bie mià˝szu gruczo∏u tarczycowego sà szczegó∏owo analizowane pod kàtem ich budowy morfologicznej, wielkoÊci i lokalizacji. Cz´Êci

zmian, a szczególnie pojedyncze guzki tarczycy sà poddawane biopsji cienkoig∏owej pod kontrolà USG, której celem jest wykluczenie zmian o charakterze z∏oÊliwym.

Od niedawna, obraz ultrasonograficzny struktury narzàdów wzboga-cono o jeszcze jeden, bardzo cenny diagnostycznie element. Sta∏o si´ to mo˝liwe dzi´ki wprowadzeniu technik dopplerowskich, uwidoczniajàcych w umownej skali barwnej unaczynienia badanych struktur oraz charakter

przep∏ywu mià˝szowego (-Kolor Doppler i Doppler mocy).Zastosowanie tych technik w badaniu USG tarczycy

wzbogaca wyniki o bardzo istotne informacje mówiàce ju˝ w zasadzie o czynnoÊci badanego

gruczo∏u.Nie od dziÊ wiadomo, ˝e tarczyca

nadczynna lub w stanie zapalnym wyka-zuje bardzo wzmo˝ony przep∏yw w

poszerzonej sieci naczyƒ krwiono-Ênych, co w niektórych przypadkach dawa∏o si´ wys∏uchaç przy u˝yciu zwyk∏ych s∏uchawek lekarskich. Obecnie mamy do dyspozycji o wiele czulsze i bardziej obiektywne narz´dzie, które pozwala wykryç i udokumentowaç to zjawisko.

Zapalenia tarczycy to szeroka i bardzo ró˝norodna pod wzgl´dem

etiologii grupa schorzeƒ, niejednokrotnie bardziej niebezpieczna ni˝ powszechnie

spotykane wole guzowate tarczycy.Przebieg zapaleƒ jest te˝ bardzo ró˝ny – od

ostrego zapalenia z burzliwymi objawami nadczynnoÊci, do przewlek∏ego – prowadzàcego najcz´Êciej do niedoczynno-

Êci. Ultrasonografia dopplerowska ma zastosowanie we wszystkich tych przypadkach i to zarówno we wst´pnej diagnozie jak i w monitorowaniu przebiegu schorzenia.

lek. med. Hanna Czy˝ewskadr n. med. Piotr Zajkowski

Badania ultrasonograficzne tarczycy

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 6

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 7

Pani Docent, prosz´ powiedzieç nam coÊ na temat endokrynologii. Czym zajmuje si´ ta dziedzina medycyny?Termin endokrynologia wywodzi si´ z trzech greckich s∏ów: „endon” – wewnàtrz, „krino”

– wydzielam, „logos” – s∏owo, nauka, czyli w dos∏ownym t∏umaczeniu oznacza nauk´ o wydzielaniu wewn´trznym, czyli hormonalnym. Wszystkie komórki organizmu sà zdolne do wytwarzania i wydzielania hormonów, niektóre sà szczególnie wyspecjalizowane w tym zakresie. Tworzà one narzàdy – gruczo∏y wydzielania wewn´trznego. Zaburzenie pracy tych narzàdów prowadzi do stanów chorobowych nazywanych zaburzeniami hormonalnymi. Wià˝e si´ to zazwy-czaj z nadmiarem lub niedoborem okreÊlonego hormonu lub kilku hormonów. Stàd najcz´Êciej mówimy o „niedoczynnoÊci”, lub „nadczynno-Êci” okreÊlonego gruczo∏u. Nadmiar hormonu mo˝e byç tak˝e wynikiem wytwarzania przez nietypowe miejsce jego powstania, np. nowotwór z∏oÊliwy.

Kiedy pacjent powinien zg∏osiç si´ do endokrynologa? Czy sà jakieÊ objawy cho-robowe, które wskazujà na koniecznoÊç podj´cia leczenia endokrynologicznego?Jest to pytanie bardzo trudne, jako ˝e endo-krynologia jest dziedzinà zajmujàcà si´ narzà-dami wewn´trznymi wydzielajàcymi hormony, które majà ogromny wp∏yw na funkcjonowanie ca∏ego organizmu. Wszelkie objawy, które sà niepokojàce dla pacjenta takie jak: nadpobudli-woÊç nerwowa, zmiany w zakresie tolerancji temperatury, ubytek lub przybytek masy cia∏a, nag∏e wystàpienie potów, przyÊpieszone bicie serca, zaburzenia w cyklu miesi´cznym u kobiet, zmiany w wyglàdzie skóry – sà to zaburzenia, które mogà wynikaç z bardzo wielu schorzeƒ, nie tylko z powodu zaburzeƒ endokrynologicz-nych. W pierwszym rz´dzie nale˝y wykluczyç zaburzenia zwiàzane z gruczo∏ami wydzielania wewn´trznego i wówczas mo˝emy sugerowaç, ̋ e pacjent lub pacjentka cierpià na inne schorzenia i powinni leczyç si´ u w∏aÊciwego specjalisty. Je˝eli pacjentka stwierdza u siebie powy˝ej wymienione objawy, ma prawo a nawet powinna zg∏osiç si´ najpierw do endokrynologa.

Wiem, ˝e w kr´gu Pani szczególnych zainteresowaƒ znajdujà si´ problemy onkolo-giczne. Prosz´ nam powiedzieç czy istniejà jakieÊ zwiàzki pomi´dzy endokrynologià a onkologià i jakie sà to zwiàzki?Zwiàzki te sà bardzo du˝e. Jestem lekarzem specjalistà endokrynologiem, onkologiem i medykiem nuklearnym. Te trzy specjalnoÊci ÊciÊle si´ ze sobà ∏àczà. Wszystkie narzàdy

Nauka o hormonach

wydzielania wewn´trznego mogà byç miejscem powstawania nowotworu. Z racji mojej pracy w Centrum Onkologii – Instytucie, dzia∏em endokrynologii, która mnie w sposób szczególny zajmuje, sà nowotwory tarczycy. Rak tarczycy jest jednym z najrzadziej wyst´pujàcych nowotworów, jednak˝e coraz cz´Êciej si´ z nim spotykamy. W przypadku tego nowotworu, jak i wszystkich innych, najistotniejsze jest jak najwczeÊniejsze jego wykrycie. Innym schorzeniem, którym si´ zajmuj´ jest osteoporoza. Schorzenie to dotyczy szczególnie kobiet w okresie pomenopauzalnym. Dotyczy ono tak˝e chorych leczonych przewlekle; nie oszcz´-dza tak˝e chorych leczonych z powodu chorób nowotworowych. Mo˝e ono w konsekwencji prowadziç do z∏amaƒ kostnych, co z kolei stwarza wiele niekorzystnych dla zdrowia nast´pstw, a˝ do Êmierci w∏àcznie. Hormonalna terapia zast´pcza jest obecnie najpowszechniejszà metodà zapobiegania i leczenia osteoporozy. Ale jak ka˝da metoda ma równie˝ swoje ujemne strony, a zatem jej stosowanie nale˝y zawsze dok∏adnie wywa˝yç.

Jak to si´ sta∏o, ˝e zainteresowa∏a si´ Pani medycynà nuklearnà? MyÊl´, ˝e mia∏a na to wp∏yw moja dzia∏al-noÊç jeszcze w czasie studiów w Kole Naukowym przy Zak∏adzie Fizjologii w Pracowni Izotopowej. Po ukoƒczeniu studiów rozpocz´∏am prac´ w Klinice Endokrynologii CMKP w Warszawie, kierowanej wówczas przez pana prof. Hartwiga. Tam uczy∏am si´ endokrynologii i tam te˝ prowa-dzi∏am badania naukowe, które by∏y podstawà mojej pracy doktorskiej. Nast´pny etap w mojej pracy zawodowej trwajàcy do dziÊ to Centrum Onkologii; poczàtkowo Zak∏ad Endokrynologii i Klinika Chemioterapii, a nast´pnie Zak∏ad Medycyny Nuklearnej i Endokrynologii Onkolo-gicznej.

Jak Pani Docent ocenia mo˝liwoÊci diagnostyczne LUX MED-u w zakresie dia-gnozowania chorób tarczycy?LUX MED jest prywatnà placówkà s∏u˝by zdrowia, która posiada mo˝liwoÊç przeprowadze-nie pe∏nego procesu diagnostycznego chorób tarczycy. Mo˝emy wykonaç badanie USG, biopsj´ guzków pod kontrolà USG, oznaczyç hormony za pomocà zestawów najnowszej generacji. W koniecznych przypadkach mo˝na wykonaç bada-nia radiologiczne. A zatem mo˝na przeprowadziç pe∏en proces diagnostyczno – terapeutyczny, niestety z wy∏àczeniem leczenia szpitalnego.

Dzi´kuj´ bardzo za rozmow´.rozmawia∏a Anna Kowalska

Na nasze pytania odpowiada doc. dr hab. n. med. Izabella Koz∏owicz-Gudziƒska

Doc. dr hab. med. Izabella Koz∏o-wicz-Gudziƒska ukoƒczy∏a Akademi´ Medycznà w Warszawie w 1973 roku. W latach 1974-78 odbywa∏a studia dokto-ranckie w Klinice Endokrynologii CMKP, uzyskujàc w 1980 r. stopieƒ dok tora nauk medycznych na podstawie rozprawy

„Wp∏yw ACTH na wydzielanie aldosteronu w chorobie Cushinga”, opracowanej pod kierunkiem prof. dr. hab. S. Zgliczyƒskiego. Jest specjalistà w wielu dziedzinach medy-cyny – chorób wewn´trznych, medycyny nuklearnej, onkologii, endokrynologii. W 1990 r. uzyska∏a tytu∏ doktora habilitowa-nego nauk medycznych w zakresie onko-logii na podstawie pracy habilitacyjnej pt. „Rola biochemicznych markerów nowo-tworowych i metod scyntygraficznych dla okreÊlenia stopnia zaawansowania, roko-wania i monitorowania przebiegu klinicz-nego chorych na raka p∏uca”, a nast´pnie mianowana na stanowisko docenta przez MZiOS.

Od 1978 r. zawodowo zwiàzana z Cen-trum Onkologii w Warszawie; poczàtkowo z Klinikà Chemioterapii i Zak∏adem Endo-krynologii (1978-1982), nast´pnie z Zak∏adem Medycyny Nuklearnej. W latach 1984-1994 pe∏ni∏a funkcj´ Kierownika Pra-cowni Scyntygraficznej Zak∏adu Medycyny Nuklearnej, nast´pnie Kierownika Zak∏adu Medycyny Nuklearnej. Od 2001 r. jest Kie-rownikiem Zak∏adu Medycyny Nuklearnej i Endokrynologii Onkologicznej w Centrum Onkologii – Instytucie w Warszawie.

Pe∏ni wiele zaszczytnych funkcji w ró˝-nych Radach Naukowych.

Jest laureatem nagród I i II stopnia Mini-sterstwa Zdrowia i Opieki Spo∏ecznej.

Odznaczona Honorowà Odznakà PCK i Z∏otym Krzy˝em Zas∏ugi.

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 6

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 7

Czas ma ogromne znaczenie…

dokoƒczenie

na str. 9

˜

Na nasze pytania odpowiada prof. dr hab. n. med. Tomasz Romer

Panie Profesorze, du˝o mówi si´ ostatnio o takich chorobach jak anoreksja czy bulimia. Czy sà one w jakiÊ sposób zwiàzane z hormonami?

Anoreksja i bulimia sà przede wszystkim chorobami psychiatrycznymi i powinny byç leczone psychiatrycznie. Wszystkie zaburzenia hormonalne, które wyst´pujà w tych chorobach sà zaburzeniami wtórnymi. Podobnie, pewne przesuni´cia czy ró˝nice hormonalne wyst´pujà u ludzi wychudzonych czy oty∏ych. Uk∏ad hormonalny musi dostosowaç si´ do aktualnego stanu organizmu. Nie sà to natomiast choroby spowodowane zaburzeniami czynnoÊci gruczo∏ów dokrewnych, czyli gruczo∏ów wydzielajàcych hormony.

Podobne wtórne zaburzenia hormonalne mogà wystàpiç tak˝e u ludzi oty∏ych.

Oty∏oÊç jest niezwykle wa˝nym problemem. Coraz wi´cej osób cierpi na nadwag´. Nie jest to tylko sprawa pewnego rodzaju defektu kosmetycznego. Jest stwierdzone, ˝e otyli ˝yjà krócej. Ka˝da oty∏oÊç przesuwa cz∏owieka w grup´ ryzyka wielu chorób. Otyli cz´Êciej zapadajà na ró˝nego typu przewlek∏e choroby, a co za tym idzie – wi´ksze Êrodki muszà byç kierowane na ich leczenie. Im wi´cej jest wi´c ludzi oty∏ych w spo∏eczeƒstwie, tym wi´cej to spo∏eczeƒstwo ponosi kosztów na leczenie. Jest to zatem wa˝ny problem spo∏eczny, który ma istotny wymiar ekonomiczny. Leczenie chorób, na które cierpià ludzie otyli poch∏ania znaczne Êrodki kosztem leczenia innych chorób. Uwa˝am, ˝e w etyce lekarza powinno mieÊciç si´ tak˝e leczenie ekonomiczne. Nale˝´ do tych lekarzy, którzy dostrzegajà koniecznoÊç skutecznego leczenia, tak˝e z uwzgl´dnieniem aspektu ekonomicznego. W zwiàzku z tym màdrym i celowym jest zapobiegaç oty∏oÊci. Problem jest bardzo trudny, ze wzgl´du na powszechnà dost´pnoÊç du˝ej iloÊci jedzenia. Jako gatunek ludzki jesteÊmy genetycznie przystosowani do okresu g∏odu, ∏atwy dost´p do Êrodków spo˝ywczych powoduje jednak, ˝e jemy zbyt du˝o, co najmniej o 30% wi´cej ni˝ jest to konieczne.

Panie Profesorze, wróçmy, jeÊli Pan pozwoli do poczàtków Pana drogi zawodowej. Jak to si´ sta∏o, ˝e zosta∏ Pan lekarzem?

MyÊl´, ˝e ogromne znaczenie mia∏a tu szko∏a i znakomici pedagodzy – nauczyciele z powo∏ania, których mia∏em szcz´Êcie w ̋ yciu spotkaç i których wp∏yw na mojà decyzj´ o studiach medycznych by∏ niezaprzeczalny. Musz´ tu wspomnieç mojego nauczyciela ze szko∏y Êredniej, znakomitego biologa pana B´dkowskiego, który w tak pasjonujàcy sposób potrafi∏ przekazaç wiedz´ o procesach przebiegajàcych w organizmie ludzkim, ˝e ju˝ po paru lekcjach wiedzia∏em, ˝e chc´ zostaç lekarzem. Po zdanych egzaminach wst´pnych rozpoczà∏em studia na Âlàskiej Akademii Medycznej. W czasie studiów mia∏em okazj´ dzia∏aç w Kole Naukowym w Zak∏adzie Patologii Ogólnej i DoÊwiadczalnej, gdzie pod kierunkiem profesora Kazimierza Duxa zajmowano si´ g∏ównie endokrynologià eksperymentalnà i klinicznà. Tak wi´c moje zainteresowania endokrynologià skrystalizowa∏y si´ ju˝ w czasach studenckich. Wybór specjalizacji po studiach nie by∏ wi´c u mnie sprawà przypadkowà. Wiedzia∏em, ˝e chc´ si´ zajàç w∏aÊnie endokrynologià. Za najbardziej interesujàcà uzna∏em endokrynologi´ dzieci i m∏odzie˝y, poniewa˝ zaburzenia hormonalne wyst´pujàce u doros∏ych majà swój poczàtek cz´sto w okresie dzieci´cym i m∏odzieƒczym. Jest to bardzo wa˝ny okres ˝ycia dla kszta∏towania si´ równowagi hormonalnej. Dlatego te˝ po studiach zrobi∏em specjalizacj´ z pediatrii, uznajàc, ̋ e jest to podstawowa specjalizacja dla endokrynologii. OsobiÊcie uwa˝am, ˝e endokrynologia jest królowà wszystkich nauk medycznych, poniewa˝ wchodzi dos∏ownie wsz´dzie; ∏àczy si´ nierozerwalnie z innymi dziedzinami medycyny. Hormony majà ogromny wp∏yw na funkcjonowanie ca∏ego organizmu. Nawet serce mo˝na uznaç za gruczo∏ wewn´trznego wydzielania, poniewa˝ wydziela hormon przedsionkowy. Na pewno, ka˝dy kto zajmuje si´ medycynà musi znaç przynajmniej cz´Êç endokrynologii, inaczej nie zrozumie podstawowych

Nauka o hormonach

procesów przebiegajàcych w organizmie. Ciesz´ si´ z mojego wyboru i ˝yczy∏bym sobie, ̋ eby endokrynologia by∏a dobrze reprezentowana w naszym kraju i chyba tak si´ dzieje, czego dowodem mi´dzy innymi jest to, ̋ e wkrótce b´dziemy obchodziç 50-lecie Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego, co jest na pewno wyjàtkiem w Europie. W 1999 roku zorganizowa∏em w Polsce I Europejski Zjazd Endokrynologiczny, co Êwiadczy o tym, ˝e polska endokrynologia zosta∏a dostrze˝ona i doceniona. LUX MED zresztà mia∏ w tym swój udzia∏, zabezpieczajàc t´ konferencj´ od strony medycznej.

Ch´tnie Panie Profesorze w∏àczamy si´ w takie akcje. Wracajàc do endokrynologii, to musz´ stwierdziç, ˝e obserwuje si´ du˝e zain-teresowanie tà dziedzinà medycyny wÊród naszych pacjentów. Mam wra˝enie, ˝e sta∏a si´ to bardzo modna dziedzina i pacjenci cz´sto rejestrujà si´ od razu do lekarzy endokrynologów, pomijajàc innych specjalistów. Zdarza si´ wi´c, ̋ e pacjent trafia do endokrynologa bez wyraênej potrzeby. Jakie Pana zdaniem objawy chorobowe wskazujà na to, ˝e niezb´dna jest konsultacja endokrynologa?

To bardzo trudne pytanie. Tak naprawd´ chodzi przecie˝ o to, ˝eby w∏aÊciwy pacjent we w∏aÊciwym czasie trafi∏ do w∏aÊciwego specjalisty. OsobiÊcie by∏bym po stronie tych pacjentów, którzy chcà byç przebadani endokrynologicznie, jako ˝e zaburzenia endokrynologiczne le˝à cz´sto u pod∏o˝a wielu przewlek∏ych chorób i ich leczenie powinno si´ rozpoczàç od leczenia endokrynologicznego. Dobrym przyk∏adem jest tu „nowa” endokrynologia dla ludzi, którzy chorowali na z∏oÊliwy nowotwór i zostali wyleczeni. Ci wszyscy chorzy obowiàzkowo powinni przejÊç kontrol´ endokrynologicznà, poniewa˝ bardzo agresywne leczenie prawie zawsze pozostawia jakieÊ Êlady w uk∏adzie hormonalnym. I lekarze, i pacjenci powinni mieç wi´c ÊwiadomoÊç, ˝e powodem ró˝nego typu schorzeƒ mogà byç zaburzenia hormonalne.

Endokrynologia jest na pewno bardzo rozleg∏à dziedzinà medy-cyny. Czy jest jakaÊ tematyka z tej dziedziny, która cieszy si´ Pana szczególnym zainteresowaniem?

Zawsze stara∏em si´ byç omnibusem w dziedzinie endokrynologii. Ju˝ swojà habilitacj´ poÊwi´ci∏em endokrynologii ogólnej, specjalizacja i praca zawodowa poÊwi´cona by∏a endokrynologii dzieci i doros∏ych. Zale˝a∏o mi na tym, aby zajmowaç si´ endokrynologià w jak najszerszym zakresie. Nie jest to wàska dziedzina medycyny, ale praktyka pokazuje, ˝e wielu lekarzy endokrynologów wybiera tylko czàstk´ endokrynologii. Przyk∏adem mo˝e byç cukrzyca, która jest typowà chorobà endokrynologicznà. Jest wielu znakomitych diabetologów, którzy endokrynologi´ w∏aÊnie do leczenia cukrzycy ograniczajà. Sà endokrynolodzy, którzy znakomicie znajà si´ na chorobach tarczycy, nie bardzo poruszajàc si´ w innych dziedzinach endokrynologii. Ca∏e swoje ̋ ycie zawodowe zabiega∏em o to, aby nie zaw´ziç si´ do jakiejÊ specjalnej dziedziny endokrynologii. Nie uniknà∏em oczywiÊcie ca∏kowicie specjalizacji i w kr´gu moich szczególnych zainteresowaƒ znajdujà si´ choroby przysadki, szczególnie jej niedoczynnoÊç – niedobór hormonu wzrostu. Jest to choroba, na którà cierpià zarówno doroÊli jak i dzieci. Hormon ten nazwany zosta∏ w XIX wieku hormonem wzrostu i nadal ta tradycyjna nazwa obowiàzuje, chocia˝ tak naprawd´ jest to hormon metaboliczny, który jest absolutnie nieodzowny tak˝e doros∏ym, chocia˝ ju˝ nie rosnà. Ma on wp∏yw na wiele innych procesów metabolicznych w organizmie. Ze wzgl´du na swojà nazw´, która nie zosta∏a zmieniona, jest on jednak kojarzony jednoznacznie z hormonem regulujàcym wzrost.

Jak mo˝emy pomagaç dzieciom, u których ten niedobór hormonu wzrostu stwierdzono?

Ta pomoc jest w za∏o˝eniu dobrze zorganizowana. Istnieje ca∏y system diagnozy, który pozwala wyselekcjonowaç dzieci z niedoborem tego

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 8

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 9

SpecjaliÊci

ˇ cd.

ze str.

7

MyÊl´ Panie Profesorze, ̋ e zmiany jakie dokona∏y si´ w ostatnim czasie w organizacji s∏u˝by zdrowia nie zawsze sprzyjajà sprawowaniu w∏aÊciwej opieki nad dzieckiem. Tak naprawd´ odpowiedzialnoÊç za zdrowie dziecka, czuwanie nad jego profilaktykà od urodzenia przez ca∏y okres dzieci´cy i szkolny przeniesiona zosta∏a z instytucji do tego powo∏anych na barki rodziców. A przecie˝ jest wielu zapracowanych rodziców, którzy nie zawsze majà czas i pami´tajà o tym, aby zg∏aszaç si´ do poradni dzieci zdrowych i kontaktujà si´ z lekarzem pediatrà tylko w przypadkach ostrych zachorowaƒ.

To prawda. Jest to wielkie niebezpieczeƒstwo dla zdrowia naszego spo∏eczeƒstwa. Od tego jak b´dziemy dbaç o zdrowie naszych dzieci, zale˝y jak zdrowe b´dziemy mieç spo∏eczeƒstwo. Musz´ przyznaç, ˝e w zwiàzku z wprowadzonymi zmianami ograniczona zosta∏a mo˝liwoÊç wczesnego wykrycia u dziecka wielu niepokojàcych nieprawid∏owoÊci, jak na przyk∏ad niedoboru wzrostu. A jak wspomnieliÊmy wczeÊniej, czas ma tu ogromne znaczenie. Od tego, kiedy w∏aÊciwe leczenie zostanie rozpocz´te zale˝y, jaki b´dzie jego wynik. Je˝eli matka nie otrzyma pisemnego zawiadomienia o zg∏oszeniu si´ z dzieckiem na bilans jego stanu zdrowia, to mo˝e si´ zdarzyç, chocia˝ nie powinno, ˝e umknie to jej uwadze. Rodzice muszà obecnie sami pami´taç o tym, aby zg∏aszaç si´ w okreÊlonym wieku dziecka do poradni na bilans stanu zdrowia; ma∏o tego, powinni tak˝e zwróciç uwag´ na to, aby by∏ on prawid∏owo wykonany.

Dzi´kuj´ za rozmow´. rozmawia∏a Anna Kowalska

hormonu. Nie zawsze jednak ten system dobrze funkcjonuje. Pi´kne idee, wskazania towarzystw medycznych, organizatorów s∏u˝by zdrowia nie zawsze sà w∏aÊciwie realizowane. Je˝eli na przyk∏ad nie przepro-wadza si´ we w∏aÊciwy sposób w ramach bilansu stanu zdrowia dzieci pomiaru wzro-stu, ÊciÊle zaprogramowanego odpowied-nimi przepisami, to nie jest si´ w stanie wykazaç, czy przyrost wzrostu mi´dzy jednym a drugim bilansem mieÊci si´ w normie i nie jest zbyt ma∏y. Bardzo cz´sto nie przywiàzuje si´ w∏aÊciwej wagi do pomiaru wzrostu dziecka i wykonuje si´ go nieprawid∏owo (jak si´ to mówi „na oko”), albo w ogóle nie wykonuje. Je˝eli na przyk∏ad w bilansie zdrowia dwulatka nie wykona si´ w∏aÊciwie pomiaru wzrostu, to przy bilansie czterolatka nie mo˝na stwierdziç, czy przyrost wzrostu w ciàgu dwóch lat jest prawid∏owy. Nie jest si´ wi´c w stanie stwierdziç, ˝e dziecko ju˝ cierpi na deficyt wzrostu i w ten sposób traci si´ mo˝liwoÊç wczesnej diagnostyki. Pomiary wzrostu wykonane niedok∏adnie, „na oko” nie majà dla nas ˝adnej wartoÊci i nie pozwalajà w miar´ wczeÊnie wyselekcjonowaç dzieci, u których wyst´puje niedobór wzrostu. Tylko wczesne rozpoznanie niedoboru hormonu wzrostu pozwala rozpoczàç w∏aÊciwe leczenie hormonalne. A tylko wczesne rozpocz´cie leczenia daje dziecku szans´ na to, aby w wieku szkolnym nie wyró˝nia∏o si´ zbyt niskim wzrostem od swoich rówieÊników. Ka˝de dziecko, które rozpoczyna obowiàzek szkolny a jest wyró˝niajaco niskie, prze˝ywa prawdziwà gehenn´ i ma to bardzo negatywny wp∏yw na jego psychik´. Dziecko ni˝sze traktowane jest jako dziecko m∏odsze, stawia si´ mu w zwiàzku z tym du˝o ∏atwiejsze zadania, co nie jest te˝ bez wp∏ywu na rozwój jego osobowoÊci. Wczesne rozpoznanie przyczyny niedoboru wzrostu jest pierwszym warunkiem do spe∏nienia celu leczenia. A cel leczenia dziecka niskiego jest dwojaki. Pierwszy to osiàgni´cie w wieku doros∏ym normalnego wzrostu. Drugi – aby przez ca∏y rozwojowy okres szkolny dziecko nie wyró˝nia∏o si´ w Êrodowisku, nie cierpia∏o na kompleks niskiego wzrostu i nie czu∏o si´ z tego powodu dyskryminowane.

Prof. dr hab. n. med. Tomasz Romer ukoƒczy∏ Wydzia∏ Lekarski Âlàskiej Akademii Medycznej w 1957 r. Przez pierwsze lata po studiach pracowa∏ w Zak∏adzie Patologii Ogólnej i DoÊwiadczal-nej w Âlàskiej AM, zajmujàc si´ endokrynologià eksperymentalnà. JednoczeÊnie robi∏ specjalizacj´ z pediatrii. Od 1959 r. rozpoczà∏ prac´ na etacie starszego asystenta w ̧ ódzkiej Akademii Medycznej, w Zak∏adzie Endokrynologii, kie-rowanym przez prof. Tadeusza Pawlikowskiego. W 1962 roku uzyska∏ I sto-pieƒ specjalizacji, w 1965 roku

– II stopieƒ specjalizacji. W 1964 roku obroni∏ prac´ doktor-skà na temat „CzynnoÊç tkanki t∏uszczowej brunatnej”. Habili-

tacj´ uzyska∏ w 1969 roku. W 1971 roku zosta∏ zatrudniony na etacie docenta w ¸ódzkiej AM. Przez rok przebywa∏ w Londynie w Zak∏adzie Zaburzeƒ Wzrostu profesora Tan-nera. Odby∏ liczne zagraniczne sta˝e w najbardziej presti˝owych oÊrodkach naukowych zajmujàcych si´ endokrynologià (Uniwersytet Thomasa Jefersona w Wirginii w USA u prof. Blizzarda – 1988 r., Londyn u prof. Sawage – 1995).

Dzia∏a w Polskim Towarzystwie Endokrynologicznym. W 1993 r. za∏o˝y∏ Polskie Towarzystwo Endo-krynologów Dzieci´cych. Uchwa∏à Zarzàdu tego Towarzystwa ustano-wiona zosta∏a nagroda im. Toma-sza Romera za najlepszà prac´ w roku z dziedziny endokrynologii dzieciecej.

Opublikowa∏ 200 prac nauko-wych, w tym 5 ksià˝ek.

Odznaczony Krzy˝em Kawaler-skim Orderu Odrodzenia Pol-ski. Jego hobby to ˝eglarstwo pe∏nomorskie. Bra∏ udzia∏ w rej-sach dooko∏a Ameryki Po∏udnio-wej w za∏odze jachtu „Âmia∏y”. Uprawia∏ dawniej wspinaczk´ wysokogórskà, nadal lubi cho-dziç po górach.

Doc. dr hab. med. Izabella Koz∏owicz-Gu-dziƒska – specjalista chorób wewn´trznych, medycyny nuklearnej, onkologii, endokrynologii. Kierownik Zak∏adu Medycyny Nuklearnej i Endo-krynologii Onkologicznej Centrum Onkologii w Warszawie. Jej praca doktorska poÊwi´cona by∏a wydzielaniu aldosteronu w chorobie Cushinga a habilitacyjna monitorowaniu przebiegu klinicz-nego chorych na raka p∏uc.

Prof. dr hab. med. Tomasz Romer – specjalista pediatra, endokrynolog. Jego praca doktorska by∏a poÊwi´cona badaniom nad tkankà brunatnà a habilitacyjna chromatynie p∏ciowej. Kierownik Kliniki Endokrynologii Centrum Zdrowia Dziecka.

Lek. med. Krystyna Fidryk – specjalista ginekolog – po∏o˝nik, endokrynolog; pracuje w Poliklinice MSWiA w Poradni Ginekologiczno-Endokrynologicznej.

Lek. med. Krzysztof G∏owacki – specjalista gine-

kolog-po∏o˝nik, wieloletni pracownik Kliniki Endo-krynologii Ginekologicznej Akademii Medycznej w Warszawie.

Dr n. med. Wies∏aw Grzesiuk – specjalista chorób wewn´trznych, endokrynolog. Jego praca doktorska by∏a poÊwi´cona badaniom nad digoksynà przy zaburzeniach elektrolitowych. Adiunkt w Klinice Endokrynologii Akademii Medycznej w Warszawie.

Dr n. med. Krzysztof Krzywdziƒski – gineko-log – po∏o˝nik, endokrynolog. Wieloletni pracow-nik Kliniki Endokrynologii i Reprodukcji przy Instytucie Ginekologii i Po∏o˝nictwa Akademii Medycznej w Warszawie. Jego praca doktorska poÊwi´cona by∏a doborowi terapii hormonalnej przy braku dojrzewania p∏ciowego.

Lek. med. Maria Koziara – specjalista ginekolog-po∏o˝nik, endokrynolog, tak˝e cytolog.

Dr n. med. Barbara Piotrowska-B´benkowska

– specjalista chorób wewn´trznych, endokrynolog. Pracowa∏a w Klinice Endokrynologii Centrum Medycz-nego Kszta∏cenia Podyplomowego oraz w Klinice Pulmonologii Akademii Medycznej w Warszawie. Jest tak˝e specjalistà pulmonologiem. Jej doktorat poÊwi´cony by∏ wydzielaniu kortyzolu u pacjentów z astmà oskrzelowà leczonych glikokortykosterydami.

Lek. med. Urszula Sanocka – specjalista chorób wewn´trznych, starszy asystent w Zak∏adzie Medycyny Nuklearnej oraz Poradni Leczenia Radioizotopami.

Lek. med. Gra˝yna WaÊniewska – specjalista chorób wewn´trznych, endokrynolog, starszy asystent Kliniki Endokrynologii Centrum Medycz-nego Kszta∏cenia Podyplomowego.

Lek. med. Marzena Wojda – specjalista chorób wewn´trznych, kontynuuje studia dok-toranckie w Klinice Endokrynologii Akademii Medycznej w Warszawie.

ZESPÓ¸ LEKARZY ENDOKRYNOLOGÓW W CENTRUM MEDYCZNYM LUX

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 10

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 11

PrzeczytaliÊmy dla Was:

przygotowa∏a Anna Pad∏o

Jest to choroba o du˝ej zakaênoÊci, zara˝amy si´ wdychajàc czàsteczki wirusa wydzielane przez chorà osob´ w czasie np. kichania czy kaszlu. Wirus grypy dzieli si´ na trzy typy: A, B, C. Najcz´Êciej choroba spowodowana jest zaka˝eniem wirusem typu A. Okres wyl´gania wynosi od 48 godzin do kilku dni.

Typowy przebieg to: wysoka goràczka (39oC i wi´cej) trwajàca 2-3 dni, „∏amanie w koÊciach”, bóle g∏owy i bóle kostno-mi´Êniowe, uczucie znacznego zm´czenia, ogólnego rozbicia, suchy m´czàcy kaszel, zapalenie b∏on Êluzowych górnych dróg oddechowych. Bardzo cz´sto do∏àczajà si´ wtórne infekcje bak-teryjne i grypa przebiega z powi-k∏aniami (np. zapalenie ucha Êrod-kowego, oskrzeli, p∏uc). Bardzo ci´˝kim powik∏aniem dochodzà-cym do 39% ÊmiertelnoÊci jest pierwotne, krwotoczne grypowe zapalenie p∏uc. Równie powa˝nym powik∏aniem jest zapalenie mi´Ênia sercowego, mogàce spowodowaç Êmierç lub trwa∏e kalectwo. W 2000 roku w Polsce zacho-rowa∏o na gryp´ ponad 1,6 mln. osób, a w 1999 r. odnotowano 402 zgony z powodu grypy.

Najlepszà metodà zabezpieczenia si´ przed grypà sà szczepienia ochronne.

Na czym polega uodporniajàce dzia∏anie szczepionki?

Do organizmu wprowadzone zostajà w minimalnej dawce czàstki wirusa. Nasz uk∏ad odpornoÊciowy rozpoznaje je jako element obcy i wytwarza przeciwko nim broƒ, czyli przeciwcia∏a. W momencie

zetkni´cia si´ z ˝ywym wirusem, wytworzone przez nas przeciwcia∏a natychmiast niszczà wroga. Zwi´ksza si´ tym samym odpornoÊç organizmu, która pozwala przezwyci´˝yç chorob´. Pami´tajmy jednak o tym, ˝e nabywanie odpornoÊci, czyli produkcja przeciwcia∏ trwa oko∏o dwóch tygodni, nale˝y wiec zaszczepiç si´ wczeÊniej.

Szczepionka jest bezpieczna; ka˝dego roku zwalcza aktualnie wyst´pujàce szczepy wirusów, zapobiegajàc ewentualnym epidemiom.

Charakteryzuje si´ wysokà skutecznoÊcià klinicznà potwierdzonà diagnostykà wirusologicznà w grupie kilkudziesi´ciu tysi´cy osób. Polska nadal niestety znajduje si´ na szarym koƒcu listy krajów bioràcych udzia∏ w szczepieniach przeciwko tej chorobie. O ile w Stanach Zjednoczo-nych zaszczepionych zosta∏o w ostatnim sezonie 24% populacji, we W∏oszech, Hiszpanii, Francji, Kanadzie – ok. 15%, to w Polsce tylko niestety ok. 9% populacji. Pocieszajàce jest jednak to, ˝e i u nas z roku na rok liczba osób szczepiàcych si´ przeciw grypie, powoli choç systematycznie roÊnie

– od ok. 2% populacji w sezonie 1997/98 do 9% w ostatnim roku. Prawdopodobnie spowodowane jest to stale zwi´kszajàcà si´ wiedzà na temat powik∏aƒ pogrypowych i ch´cià ich unikni´cia. Na gryp´ choruje co roku od 5 do 40% zatrud-nionych. Absencja z tego powodu jest powa˝nym problemem ekonomicznym dla przedsi´biorstw.

Zak∏ady pracy mogà zaszczepiç swoich pracowników i jest to liczone jako koszt uzyskania przychodów.

Warto wi´c zaszczepiç si´, majàc ÊwiadomoÊç, ̋ e koszt szczepienia jest nieporównywalnie ni˝szy od kosztu leczenia nie tylko grypy, ale i jej ewentualnych powik∏aƒ.

Szczepienie przeciw grypie zalecane jest przez Ministerstwo Zdrowia.

Kto powinien szczepiç si´ przeciwko grypie? Na pewno wszyscy, którzy powa˝nie myÊlà o swoim zdrowiu i chcà uniknàç groênych dla zdrowia i ˝ycia powik∏aƒ. Bezwzgl´dnie powinny zaszczepiç si´:

• osoby powy˝ej 65 roku ˝ycia,• doroÊli i dzieci z przewlek∏ymi chorobami: uk∏adu

krà˝enia, uk∏adu oddechowego, nerek, metabolicz-nymi,

• dzieci i m∏odzie˝ przyjmujàca stale aspiryn´,• osoby zara˝one wirusem HIV,• osoby przebywajàce w du˝ych skupiskach ludzkich:

szko∏y, internaty, domy rencistów, du˝e zak∏ady pracy, wojsko,

• pracownicy s∏u˝by zdrowia.Przeciwwskazaƒ do szczepienia jest ma∏o. Sà nimi:

• ostra choroba goràczkowa,• uczulenie na bia∏ko jaja kurzego.

Jesieƒ i zima to pory roku, w których ze wzgl´du na niezbyt sprzyjajàcà aur´, stosunkowo cz´sto przezi´biamy si´ i chorujemy. Najdotkliwiej daje nam si´ we znaki grypa

– choroba wirusowa przenoszona drogà powietrzno-kropel-kowà. Szczyt zachorowaƒ na gryp´ wyst´puje od stycznia do kwietnia.

Grypa

Ksià˝ka pt. „Wielkie tabele kalo-

rii i war toÊci od˝ywczych” to znakomity porad-nik uwzgl´dnia-jàcy najnowsze osiàgni´cia nauki,

zawierajàcy wszelkie niezb´dne informacje dotyczàce zdrowego od˝ywiania si´.

Ksià˝ka prezentuje tabele kalorii i war-toÊci od˝ywczych wielu artyku∏ów spo˝yw-czych poczàwszy od mleka i jego przetworów, poprzez t∏uszcze, ryby, mi´so, zbo˝a, owoce, warzywa, napoje, s∏odycze, skoƒczywszy na gotowych potrawach (konkretne posi∏ki – dania, desery, przekàski). Przejrzysty uk∏ad tabeli z uwzgl´dnieniem zawartoÊci kalorii, sk∏adników od˝ywczych, minera∏ów i witamin,

daje mo˝liwoÊç szybkiego dotarcia do w∏a-Êciwego artyku∏u spo˝ywczego i ustalenia w zale˝noÊci od indywidualnych potrzeb najbardziej korzystnego jad∏ospisu.

W ksià˝ce mo˝emy znaleêç wiele cennych informacji na temat w∏aÊciwego od˝ywiania si´ w czasie choroby. Zamieszczone tu tabele zawierajà produkty zalecane przy najcz´Êciej wyst´pujàcych schorzeniach – cukrzycy, kamicy nerkowej, nadwadze, nadciÊnieniu. Mogà one tak˝e pomóc w ustalaniu diety oso-bom z podwy˝szonym poziomem cholesterolu, oraz uczulonym na nikiel i kwas salicylowy.

prof. dr Ibrahim Elmadfaprof. dr Erich Muskat

„Wielkie tabele kalorii i wartoÊci od˝ywczych”MUZA, Warszawa 2001

Poni˝ej prezentujemy Paƒstwu znakomità seri´ ksià˝ek, która zosta∏a wydana przez MUZ¢ pod nazwà „˚yj Lepiej”. Ksià˝ki te, napi-sane przez wybitnych specjalistów i kompe-tentnych znawców zagadnieƒ – psychologów, lekarzy, socjologów, ekonomistów, dietetyków

– poruszajà najwa˝niejsze problemy wspó∏cze-snego cz∏owieka i dotyczà ró˝nych sfer jego ˝ycia. Promujà zdrowy, higieniczny styl ˝ycia. Mo˝na dowiedzieç si´ z nich jak zapobiegaç chorobom serca, nadwadze, jak walczyç z bezsennoÊcià, jak zmniejszyç szkodliwe skutki palenia papierosów, jak rozwijaç w∏asny intelekt.

numer 3(12)

jesieƒ 2001

strona 12

Wiele danych epidemiologiczno-kli-nicznych sugeruje, ˝e zwiàzki chemiczne zwane nitrozaminami, obecne w pokarmach, zwi´kszajà u ludzi ryzyko wystàpienia raka ˝o∏àdka.

Grupa szwedzkich badaczy przeprowa-dzi∏a ostatnio badanie kliniczne w celu oceny, czy dieta z du˝à zawartoÊcià b∏on-nika zawartego w produktach zbo˝owych redukuje ryzyko raka ˝o∏àdka.

Grup´ badanà stanowi∏o 618 chorych na ró˝ne rodzaje raka dolnej cz´Êci prze-∏yku i górnej cz´Êci ˝o∏àdka, tzw. wpustu ˝o∏àdka. Porównano ich z odpowiednio dobranà grupà 815 pacjentów bez choroby nowotworowej. Wszyscy pacjenci z obu grup wype∏nili szczegó∏owy kwestionariusz dotyczàcy nawyków ˝ywieniowych.

Przy u˝yciu odpowiednich metod ana-lizy statystycznej ustalono, ˝e istnieje odwrotna zale˝noÊç pomi´dzy iloÊcià spo-˝ywanego b∏onnika, pochodzàcego g∏ów-nie z produktów zbo˝owych a cz´stoÊcià wyst´powania raków wpustu ˝o∏àdka (tzn. im wi´cej b∏onnika w diecie tym rzadziej wyst´powa∏y raki okolicy po∏àczenia prze-∏yku z ˝o∏àdkiem).

U osób spo˝ywajàcych wi´kszà iloÊç b∏onnika zaobserwowano tak˝e trend w kierunku zmniejszenia cz´stoÊci gruczola-koraka prze∏yku.

Zdaniem autorów, opisany korzystny wp∏yw diety z du˝à zawartoÊcià b∏onnika pochodzàcego z produktów zbo˝owych na redukcj´ cz´stoÊci raków okolicy wpu-stu ˝o∏àdka i prze∏yku, zachodzi poprzez zmniejszanie iloÊci nitrozamin wiàzanych przez b∏onnik pokarmowy.

Wyniki przedstawionej pracy dowodzà, ˝e p∏atki (np. owsiane lub kukurydziane), kasze i otr´by stanowià nie tylko smaczne, ale i bardzo zdrowe uzupe∏nienie naszych posi∏ków.

Przedstawione wyniki sà ponadto zgodne z obowiàzujàcymi ju˝ od kilku lat zaleceniami Instytutu ˚ywnoÊci i ˚ywienia, który zaleca spo˝ywanie potraw zbo˝owych 5 razy dziennie.

Tak wi´c stosujàc si´ do tych zaleceƒ nie tylko zmniejszamy ryzyko zachorowa-nia na raka ˝o∏àdka ale przeciwdzia∏amy rozwojowi mia˝d˝ycy t´tnic.

zebra∏ i opracowa∏:dr n. med. Marek Jarecki

Z w

iedz

à w

XXI

wie

kCzy wiesz ˝e…

Ju˝ od dawna intuicyjnie przypuszczano, ˝e regularnie wykonywane wysi∏ki fizyczne korzystnie wp∏ywajà na ogólny stan zdrowia.

Wyniki licznych badaƒ klinicznych, wykonanych w ostatnim okresie dowio-d∏y, ˝e aktywnoÊç fizyczna: • zmniejsza ca∏kowite ryzyko przedwczesnych zgonów • zmniejsza ryzyko przedwczesnych zgonów spowodowanych chorobami uk∏adu krà˝enia • zmniejsza ryzyko rozwoju cukrzycy • zmniej-sza ryzyko wystàpienia nadciÊnienia t´tni-czego • pomaga obni˝yç podwy˝szone ciÊnie-nie krwi u osób chorujàcych na nadciÊnienie t´tnicze • zmniejsza ryzyko rozwoju raka jelita grubego • zmniejsza cz´stoÊç wyst´powania stanów depresji i l´ku • pomaga uzyskaç i utrzymaç prawid∏owà mas´ cia∏a • pomaga w uzyskaniu i utrzymaniu zdrowego uk∏adu kostnego, mi´Êniowego i stawów • zmniejsza ryzyko upadków i z∏amaƒ koÊci (w starszym

wieku) • zwi´ksza we krwi poziom choleste-rolu we frakcji HDL, tzw. dobrego cholesterolu

• wzmaga dobre samopoczucie.Opisany wy˝ej korzystny wp∏yw wysi∏ków

fizycznych jest tym wi´kszy, im wi´ksza jest wykonywana aktywnoÊç fizyczna, ale nawet umiarkowane wysi∏ki fizyczne, powtarzane regularnie, powodujà obni˝enie ca∏kowitej umieralnoÊci w porównaniu do ludzi nieak-tywnych.

Szczególnie korzystne sà wysi∏ki dyna-miczne, do których nale˝y: spacerowanie, jog-ging, marszobieg, jazda na rowerze w terenie lub na rowerze stacjonarnym, p∏ywanie.

Warta zapami´tania jest regu∏a: 3 x 30 x 130co oznacza, ˝e nale˝y wykonywaç regu-

larne wysi∏ki fizyczne 3 razy w tygodniu po 30 minut, doprowadzajàc czynnoÊç serca (czyli puls) do 130/min.

Wp∏yw aktywnoÊci fizycznej na zdrowie

Bezpieczne papierosy – nie istniejà!

Wyniki obserwacji klinicznych, przeprowadzonych w Holandii i opublikowanych w uznanym mi´dzynarodowym czasopiÊmie lekarskim Epidemiology (2001, 12, 256) sugerujà, ˝e coraz cz´stszemu paleniu przez m´˝czyzn papierosów o niskiej zawartoÊci substancji smó∏kowych z filtrem, towarzyszy zwi´kszona cz´stoÊç wyst´powania specjalnego rodzaju raka p∏uc, o szczególnie z∏ym rokowaniu.

Autorzy przedstawionej pracy stwierdzili, ˝e pomi´dzy rokiem 1979 a 1997 odsetek m´˝czyzn palàcych papierosy z filtrem, o niskiej zawartoÊci substancji smó∏kowych, zwi´kszy∏ si´ z 30% do 78%.

W tym samym czasie cz´stoÊç zachorowaƒ na tzw. gruczolakoraka p∏uc uleg∏a podwojeniu. W przeciwieƒstwie do innych rodzajów raka p∏uc, dla których prze˝ycie nie zmieni∏o si´ w ostatnim czasie, czas prze˝ycia chorych na gruczolakoraka p∏uc uleg∏ w latach 1975 – 1992 istotnemu skróceniu, bo a˝ o 25%.

Najbardziej prawdopodobnà przyczynà cz´stszego wyst´powania gruczolakoraka p∏uc u wieloletnich palaczy papierosów, po zmianie rodzaju palonych papierosów na tzw. Lekkie z filtrem jest fakt, ˝e palàcy wciàgajà dym papierosowy g∏´biej i zatrzymujà go w drogach oddechowych d∏u˝ej. Zwi´ksza to ryzyko rozwoju raków w obwodowych cz´Êciach p∏uc, gdzie powstaje wi´kszoÊç gruczolakoraków.

Epidemiology, 2001, 12, 256

Migrenowe bóle g∏owy wyst´pujà okresowo u prawie co dziesiàtej osoby w polskim spo∏eczeƒstwie. Leki stosowane dotychczas w zapobieganiu migrenom sà skuteczne tylko u niektórych pacjentów, a ponadto sà obarczone licznymi dzia∏aniami niepo˝àdanymi.

Grupa naukowców norweskich zbada∏a skutecznoÊç leku stosowanego dotychczas w leczeniu nadciÊnienia t´tniczego i niewydolnoÊci krà˝enia, lizinoprilu, w zapobieganiu migrenom.

Okaza∏o si´, ˝e u pacjentów przyjmujàcych lizinopril lek ten znaczàco zmniejszy∏ czas trwania bólów g∏owy (o 20%), liczb´ dni z bólami g∏owy (o 17%), a tak˝e liczb´ dni z pe∏noobjawowymi migrenami (o 21%).

Lizinopril by∏ dobrze tolerowany a dzia∏ania niepo˝àdane by∏y rzadkie, niegroêne i ustàpi∏y samoistnie.

Uzyskane wyniki dowodzà, ˝e do leków stosowanych dotychczas w profilaktyce migreno-wych bólów g∏owy doszed∏ lizinopril, lek skuteczny, bezpieczny i dobrze tolerowany.

British Medical Journal, 2001, 322, 19

Dobra wiadomoÊç dla cierpiàcych na migreny – lizinopril!

B∏onnik zawarty w produktach zbo˝owych zmniejsza ryzyko niektórych raków przewodu pokarmowego