SZKOLENIE W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY

MATERIAŁY SZKOLENIOWE Z ZAKRESU BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY DLA STUDENTÓW ROZPOCZYNAJĄCYCH

NAUKĘ W UCZELNI

2 z 57

Istota bezpieczeństwa i higieny pracy

Ogół środków i urządzeń służących do zapewnienia warunków pracy eliminujących zagrożenie życia lub zdrowia osób zatrudnionych.

BHP to identyfikacja, analiza i ocena zagrożeń czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, uciążliwymi i niebezpiecznymi oraz ocena ryzyka związanego i tymi zagrożeniami.

BHP to usuwanie lub ograniczanie szkodliwości związanych z procesem pracy i ze środowiskiem pracy:

zagrożeń ze strony maszyn i urządzeń technicznych; szkodliwych czynników chemicznych, fizycznych, biologicznych, np. gazów, pyłów,

promieniowania, temperatury zbyt wysokiej lub zbyt niskiej, drgań, hałasu itd. BHP to zapobieganie wypadkom przy pracy. BHP to zapobieganie chorobom zawodowym. Środki służące bezpieczeństwu i higienie pracy:

odpowiednie rozplanowanie i urządzenie pomieszczeń pracy, w tym pomieszczeń pracy studentów podczas zajęć;

udoskonalanie procesów wytwórczych; zapewnienie bezpieczeństwa technicznego (np. osłony przy maszynach); stosowanie odzieży ochronnej (np. fartuch, buty); stosowanie środków ochrony indywidualnej (okulary, ochronniki słuchu); stosowanie tzw. ochronnego odżywiania (gorące posiłki i napoje, zimne napoje); szkolenia w zakresie bezpiecznych metod pracy.

Nadzór nad warunkami pracy

Najwyższym źródłem prawnej ochrony pracy w Polsce jest KODEKS PRACY ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz.U. Nr 24, poz. 141 ze zm. tekst ujednolicony), w szczególności Dział X „Bezpieczeństwo i higiena pracy”. KODEKS PRACY określa prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika. Inne źródła prawnej ochrony pracy:

ustawy; normy; rozporządzenia właściwych ministrów; zarządzenia właściwych ministrów.

Nad przestrzeganiem ustaw, rozporządzeń i zarządzeń czuwają organy nadzoru

i kontroli warunków pracy u pracodawców: 1) Organy nadzoru zewnętrznego:

- Państwowa Inspekcja Pracy; - Państwowa Inspekcja Sanitarna; - Urząd Dozoru Technicznego; - Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska; - Państwowa Agencja Atomistyki;

3 z 57

- Państwowa Agencja Radiokomunikacji; - Główny Inspektorat Gospodarki Energetycznej; - Terenowe Organy Administracji Państwowej; - Komenda Główna Straży Pożarnej;

2) Organy nadzoru wewnątrzzakładowego: - Służba BHP; - Społeczny Inspektor Pracy. Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy (rozdział II b Kodeksu pracy) Art. 184. § 1. Nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy. § 2. Nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna. Art. 185. § 1. Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, sprawuje społeczna inspekcja pracy.

Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) Misja Państwowej Inspekcji Pracy

Misją Państwowej Inspekcji Pracy jest skuteczne egzekwowanie przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy, poprzez efektywne i ukierunkowane kontrole oraz działania prewencyjne, zmierzające do ograniczenia zagrożeń wypadkowych i poszanowania prawa pracy. Zadania Państwowej Inspekcji Pracy

1. Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad BHP. 2. Podejmowanie działań polegających na zapobieganiu i ograniczaniu zagrożeń

w środowisku pracy, w tym między innymi: a) badanie okoliczności i przyczyn wypadów przy pracy oraz kontrola stosowania

środków zapobiegających tym wypadkom; b) analizowanie przyczyn chorób zawodowych oraz kontrola stosowania środków

zapobiegających tym chorobom; c) udzielanie porad służących ograniczaniu zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników,

a także w zakresie przestrzegania prawa pracy; d) podejmowanie działań prewencyjnych i promocyjnych zmierzających do zapewnienia

przestrzegania prawa pracy.

4 z 57

Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS) Misja Państwowej Inspekcji Sanitarnej Nadzorowanie i kreowanie działań w zakresie zapobiegania i minimalizacji negatywnych skutków zdarzeń w obszarze zdrowia publicznego poprzez zarządzanie Państwową Inspekcją Sanitarną. Zadania Państwowej Inspekcji Sanitarnej

Państwowa Inspekcja Sanitarna jest powołana do realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego, w szczególności poprzez sprawowanie nadzoru nad warunkami między innymi higieny w zakładach pracy.

Obowiązek zawiadomienia organów nadzoru nad warunkami pracy

Pracodawca, który rozpoczyna działalność jest zobowiązany w terminie 30 dni zawiadomić pisemnie inspektora pracy oraz inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności. Rektor uczelni jest pracodawcą w myśl przepisów w zakresie prawa pracy. Obowiązki Rektora z zakresu zapewniania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy dotyczą zarówno pracowników uczelni, jak i studentów. Obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie

pracy. Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy.

2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany: organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,

reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy,

zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy,

5 z 57

uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych,

zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,

zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

W ramach tych obowiązków pracodawca:

powinien organizować stanowiska pracy wyłącznie w pomieszczeniach spełniających wymagania BHP;

powinien stosować w procesie pracy wyłącznie takie maszyny, urządzenia i narzędzia, które posiadają certyfikat na znak bezpieczeństwa lub deklaracje zgodności z obowiązującymi normami;

nie może stosować materiałów, surowców i technologii o nie ustalonym stopniu ich szkodliwości dla zdrowia i bez podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych (zwłaszcza w odniesieniu do substancji niebezpiecznych), które mają na celu ochronę zdrowia pracowników;

nie może używać w procesach technologicznych lub podczas badań i zajęć dydaktycznych środków chemicznych nie oznakowanych i nie posiadających kart charakterystyk (szczególne zasady obowiązują przy stosowaniu środków o właściwościach rakotwórczych);

powinien chronić pracowników / studentów przed promieniowaniem jonizującym; powinien zapewnić wykonywanie przez co najmniej dwie osoby prac, gdzie występuje

niebezpieczeństwo nagłego zagrożenia dla życia i zdrowia pracowników; powinien organizować badania lekarskie wstępne, okresowe i kontrolne; powinien informować pracowników / studentów o tzw. ryzyku zawodowym związanym

z wykonywaną pracą; powinien wykonywać badania poziomu stężeń i natężeń czynników szkodliwych

występujących w środowisku pracy, a wyniki udostępniać pracownikom / studentom; powinien zaopatrywać pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie

uciążliwych w posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych; powinien zaopatrzyć pracowników / studentów w odzież i obuwie robocze oraz środki

ochrony indywidualnej; powinien zapewnić szkolenia pracownikom z zakresu BHP – wstępne i okresowe,

włączając w to siebie oraz praktykantów oraz szkolenie z zakresu BHP dla studentów rozpoczynających naukę w uczelni;

pracodawca zatrudniający > 100 pracowników obowiązany jest zatrudnić służbę BHP; > 600 pracowników na pełen etat pracownika ds. BHP; < 100 pracowników obowiązki służby BHP może powierzyć specjalistom spoza zakładu pracy; > 250 pracowników pracodawca powołuje komisję ds. BHP – organ doradczy i opiniodawczy.

Uprawnienia pracodawcy

Pracodawca jest uprawniony do: nagradzania i wyróżniania pracowników / studentów;

6 z 57

stosowania kary upomnienia i kary nagany za nieprzestrzeganie przez pracownika / studenta ustalonego porządku, regulaminu pracy / regulaminów pracowni, przepisów BHP oraz przepisów przeciwpożarowych;

stosowania kary pieniężnej za nieprzestrzeganie przepisów BHP, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.

Obowiązki osób kierującymi pracownikami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

Osoba kierująca pracownikami, w tym osoby prowadzące zajęcia dydaktyczne jest zobowiązana:

organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami BHP; dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie

z przeznaczeniem; organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie

pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy;

dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgonie z przeznaczeniem;

egzekwować przestrzeganie przez pracowników / studentów przepisów i zasad BHP; zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad

pracownikami / studentami. Obowiązki pracownika / studenta w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

Pracownik / student jest zobowiązany: znać przepisy i zasady BHP; brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym

egzaminom sprawdzającym; wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami BHP; stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych; dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład

w miejscu pracy; stosować środki ochrony zbiorowej; używać przydzielone środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze,

zgodnie z ich przeznaczeniem; poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom

lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich; niezwłocznie zawiadomić przełożonego / prowadzącego zajęcia dydaktyczne

o zauważonym wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników / pozostałych studentów, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie;

współdziałać z pracodawcą i przełożonymi / prowadzącymi zajęcia dydaktyczne w wypełnianiu obowiązków dotyczących BHP.

7 z 57

Uprawnienia pracownika / studenta

Pracownik / student ma prawo: powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie

przełożonego / prowadzącego zajęcia dydaktyczne, w razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom BHP i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika, albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom;

oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego / prowadzącego zajęcia dydaktyczne, jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracownika;

powstrzymać się, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego / prowadzącego zajęcia dydaktyczne, od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.

Kary grzywny

Zgodnie z regulacjami karze grzywny mogą podlegać: pracodawca; osoby kierujące pracownikami; przedsiębiorca niebędący pracodawcą, organizujący pracę wykonywaną przez osoby

fizyczne; każdy inny pracownik, który wśród swych obowiązków zawodowych ma

odpowiedzialność w zakresie BHP. Zgodnie z regulacjami karze grzywny może podlegać pracodawca, który m.in.:

nie zapewnił pracownikom szkoleń z zakresu BHP; zatrudnia pracownika bez ważnych badań lekarskich; nie opracował i nie przedstawia pracownikom oceny ryzyka zawodowego; nie prowadzi dokumentacji wynikającej z przepisów z zakresu BHP; nie prowadzi dokumentacji pracowniczej; zawiera umowy z pracownikami w niewłaściwy sposób; nie wypłaca wynagrodzenia pracownikom; nie udziela urlopów pracownikom; stosuje wobec pracowników kary inne niż określone przepisami ustawy Kodeks

Pracy. Odpowiedzialność karna

Kto będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 (art. 220 §1 Kodeksu Karnego).

8 z 57

Jeśli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (art. 220 §2 Kodeksu Karnego). Ergonomia warunków pracy

Ergonomia – zmierza do dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii materialnego środowiska pracy i życia oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymogów fizycznych i psychicznych człowieka. Ergonomia korekcyjna zajmuje się analizą już istniejących stanowisk pracy z punktu widzenia ich dostosowania do psychofizycznych możliwości pracowników oraz formułowaniem zaleceń mających na celu polepszenie warunków pracy, zmniejszenie istniejących obciążeń, a także poprawę wydajności i jakości pracy. Ergonomia koncepcyjna zajmuje się takim projektowaniem obiektów przemysłowych, stanowisk pracy, maszyn, urządzeń, czy narzędzi, aby spełniały one podstawowe wymagania ergonomii. Ergonomia warunków pracy

czynniki materialnego środowiska pracy; czynniki techniczno-organizacyjne.

Ergonomia wyrobu dostosowanie obiektów technicznych do wymiarów i kształtów ciała ludzkiego; funkcjonalność obiektu technicznego; bezpieczeństwo i komfort użytkowania obiektu technicznego; estetyka kształtu, barw obiektu technicznego.

Zadania ergonomii warunków pracy

wykonywanie pomiarów oraz określenie dopuszczalnych wartości (norm) intensywności czynników tworzących fizyczne, chemiczne i biologiczne środowisko pracy;

określenie wpływu tych czynników na człowieka, zarówno na drodze badań diagnostycznych (określenie stanu istniejącego), jak i prospektywnych (prognozowanie skutków w procesie projektowania systemu);

określenie sposobów eliminacji uciążliwości i zagrożeń powodowanych przez czynniki środowiskowe oraz realizacja projektów korygujących warunki pracy.

Organizacja stanowiska pracy

Organizacja pracy stanowiska roboczego to suma działań technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych skierowanych na stworzenie optymalnego połączenia siły roboczej i środków produkcji oraz zapewnienie właściwych warunków pracy człowiekowi. Podstawowym zadaniem organizacji pracy jest:

wybór optymalnych metod pracy;

9 z 57

zapewnienie bezpieczeństwa pracy; zapewnienie odpowiednich warunków środowiska materialnego pracy; właściwy dobór pracowników; zapewnienie najdogodniejszej organizacji czasu pracy;

zapewnienie właściwej przemienności wysiłku i odpoczynku. Aby zapewnić optymalną metodę pracy, należy przestrzegać następujących zasad:

stanowisko robocze musi zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp obsługującym pracownikom;

należy ustalić stałe miejsce na materiały i narzędzia; materiały i narzędzia powinny być umieszczone w funkcjonalnym polu pracownika; materiały i narzędzia powinny być rozmieszczone w taki sposób, aby zapewniały

ustaloną kolejność ruchów; odległości między przedmiotami na stanowisku roboczym powinny być jak

najmniejsze; ułożenie przedmiotu powinno pozwalać na szybkie i łatwe uchwycenie.

Korzyści wynikające ze stosowania osiągnięć ergonomii

odczucie komfortu pracy z urządzeniami technicznymi; zwiększenie satysfakcji z pracy oraz pozytywnej motywacji; lepsze wykorzystanie czasu pracy; zmniejszenie zmęczenia pracą; lepsza i wydajniejsza praca; zwiększenie bezpieczeństwa pracy i eliminacja chorób zawodowych; zmniejszenie biologicznych kosztów pracy; zmniejszenie liczby oraz kosztów braków i błędów popełnionych w pracy; ograniczenie absencji zawodowej.

Straty powodowane niską jakością ergonomiczną

Straty ekonomiczne bezpośrednie, których wielkość jest możliwa do oszacowania (np.: mała wydajność i produkcja braków spowodowana przemęczeniem, nadmiernym hałasem, złym oświetleniem, wysoką temperaturą, skutki wypadków przy pracy, choroby zawodowe, zwolnienia lekarskie); Straty ekonomiczne pośrednie, których wielkości w prosty sposób nie można oszacować (np.: utrata zdrowia, duża płynność kadr, niszczenie materiałów, narzędzi i maszyn wskutek niedbalstwa i nielubienia swojej pracy); Straty moralne, nie poddające się ekonomicznej wycenie (np.: złe samopoczucie spowodowane przemęczeniem, brak motywacji do pracy, wzrost bierności i apatii, zanik potrzeby wartości wyższych).

10 z 57

Wymagania dotyczące pomieszczeń pracy / pomieszczeń na uczelni

Stan wyposażenia pomieszczeń uczelni, a w szczególności: mebli, sprzętu, urządzeń i instalacji, nie może stanowić zagrożeń dla osób korzystających z tych pomieszczeń.

Rektor jest obowiązany do utrzymania w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne użytkowanie posiadanych przez uczelnię obiektów, urządzeń i terenów sportowych.

W pomieszczeniach uczelni powinny być spełnione warunki dotyczące oświetlenia, wentylacji, ogrzewania i powierzchni użytkowej, określone w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 1997 r. nr 129 poz. 844 z późn. zm.), a także z uwzględnieniem potrzeb użytkowych i funkcji poszczególnych pomieszczeń.

Pomieszczenia uczelni powinny być utrzymane we właściwym stanie sanitarnym.

Pomieszczeniami pracy nazywamy pomieszczenia przeznaczone na pobyt pracowników w których wykonywana jest praca (czynności produkcyjne, usługowe, badawcze itp.).

Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. W szczególności w pomieszczeniach pracy należy zapewnić:

oświetlenie naturalne i sztuczne, odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza, zabezpieczenie przed wilgocią, zabezpieczenie przed niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, zabezpieczenie przed drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia

i uciążliwościami, odpowiednie wymiary pomieszczeń, prawidłową ewakuację, właściwą odporność ogniową elementów budowlanych.

Pomieszczenia pracy stałej i czasowej

Pomieszczenie stałej pracy – rozumie się przez to pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny. Pomieszczenie czasowej pracy – rozumie się przez to pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin. Nie uważa się za przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczeń, w których:

a) łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany roboczej jest krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy, bądź

11 z 57

praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem albo konserwacją urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku,

b) mają miejsce procesy technologiczne nie pozwalające na zapewnienie odpowiednich warunków przebywania pracowników w celu ich obsługi, bez zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego reżimu organizacji pracy,

c) jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu przebywania w nich pracowników zajmujących się obsługą.

Pomieszczenia stałej pracy nie powinny być lokalizowane poniżej poziomu otaczającego terenu, z wyjątkiem pomieszczeń, o których mowa poniżej oraz jeżeli wymaga tego rodzaj produkcji (w chłodniach, rozlewniach win itp.). Na warunkach określonych poniżej i w przypadku zapewnienia oświetlenia dziennego, pomieszczenia stałej pracy mogą znajdować się w suterenach lub piwnicach. Poniżej poziomu otaczającego terenu mogą znajdować się pomieszczenia pracy w garażu, kotłowni i warsztatach podręcznych, pomieszczenia handlowe, usługowe i gastronomiczne w ulicznych przejściach podziemnych, w podziemnych stacjach komunikacyjnych i tunelach, w domach handlowych i hotelach oraz w obiektach zabytkowych, pod warunkiem zachowania wymagań przepisów techniczno-budowlanych i po uzyskaniu zgody właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, wydanej w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy. Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny zapewniać spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych technologii oraz czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach. Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.). Wysokości pomieszczeń pracy

Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być mniejsza niż 3 m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia. Wysokość określona powyżej może być zmniejszona do 2,5 m w świetle:

a) jeżeli w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie więcej niż 4 pracowników, a na każdego z nich przypada co najmniej po 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia lub

b) w pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczości mieszczącym się w budynku mieszkalnym, jeżeli przy wykonywanych pracach nie występują pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie przekracza dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych, określonych w Polskich Normach, a na jednego pracownika przypada co najmniej 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia.

Do 2,2 m w świetle - w dyżurce, portierni, kantorze, kiosku ulicznym, dworcowym i innym oraz w pomieszczeniu usytuowanym na antresoli otwartej do większego pomieszczenia. Wysokość pomieszczenia stałej pracy (praca powyżej 4 godzin) nie może być mniejsza niż 3,3 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.

12 z 57

Wysokość pomieszczeń (3m, 3,3m) może być obniżona w przypadku zastosowania klimatyzacji – pod warunkiem uzyskania zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego. W pomieszczeniu przeznaczonym na pobyt ludzi stosunek powierzchni okien, liczonej w świetle ościeżnic, do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1:8, natomiast w innym pomieszczeniu, w którym oświetlenie dzienne jest wymagane ze względów na przeznaczenie - co najmniej 1:12. Podłogi

W pomieszczeniach oraz na drogach znajdujących się w obiektach budowlanych podłogi powinny być stabilne, równe, nieśliskie, niepylące i odporne na ścieranie oraz nacisk, a także łatwe do utrzymania w czystości.

W pomieszczeniach, w których mogą wystąpić mieszaniny wybuchowe palnych par, pyłów lub gazów z powietrzem, powierzchnie podłóg powinny być wykonane z materiału nie powodującego iskrzenia mechanicznego lub wyładowań elektrostatycznych.

Ogrzewanie

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14°C (287 K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają.

W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C (291 K).

Rektor może czasowo zawiesić zajęcia na uczelni, jeżeli w salach temperatura wynosi poniżej 18°C

Wentylacja i klimatyzacja

W pomieszczeniach pracy powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z potrzeb użytkowych i funkcji tych pomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności oraz zanieczyszczeń stałych i gazowych.

W pomieszczeniach pracy, w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia, powinna być zapewniona taka wymiana powietrza, aby nie były przekraczane wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń tych substancji.

Naturalna wentylacja to wentylacja (wymiana powietrza) zachodząca wskutek działania naturalnych sił przyrody, tj. sił wyporu termicznego lub/i sił naporu wiatru. Jeżeli jest spowodowana przez różnicę gęstości powietrza na zewnątrz i wewnątrz pomieszczenia, to nosi nazwę wentylacji grawitacyjnej.

Wentylacja naturalna jest stosowana w budynkach przemysłowych, użyteczności publicznej, szkołach, garażach, budynkach mieszkalnych itp.

13 z 57

Intensywność wentylacji określa się krotnością wymiany powietrza (liczbą wymian powietrza). Jest to liczba określająca ile razy w ciągu godziny przepływa przez pomieszczenie strumień powietrza o objętości równej objętości pomieszczenia. Wentylacja mechaniczna jest wynikiem działania urządzeń mechanicznych lub strumieniowych, wprawiających powietrze w ruch. W pomieszczeniach pracy, w zależności od potrzeb, można stosować:

wentylację ogólną, powodującą wymianę powietrza w całym pomieszczeniu; wentylację miejscową, polegającą na wymianie powietrza w określonej przestrzeni

w pomieszczeniu, w obrębie stanowiska pracy lub urządzenia technologicznego; wentylację awaryjną – pozwalającą w krótkim czasie obniżyć niebezpieczne

stężenia substancji toksycznych lub niebezpiecznych. Klimatyzacja – jest to utrzymywanie odpowiednich warunków klimatycznych: ciśnienia, temperatury, wilgotności oraz składu chemicznego powietrza – wolnego od zanieczyszczeń w zamkniętych pomieszczeniach. Celem klimatyzacji jest zapewnienie właściwych warunków higienicznych i dobrego samopoczucia.

Klimatyzację należy stosować w pomieszczeniach, w których ze względów użytkowych, higienicznych, zdrowotnych lub technologicznych konieczne jest utrzymywanie odpowiednich parametrów powietrza wewnętrznego.

Pomieszczenia higieniczno – sanitarne

W obiektach i budynkach uczelni, na terenie których są organizowane stałe stanowiska pracy oraz zajęcia dydaktyczne, powinny znajdować się niezbędne pomieszczenia higieniczno-sanitarne odpowiednio urządzone oraz utrzymane w stanie pełnej sprawności i czystości. Pomieszczenia higieniczno-sanitarne to szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami, ustępy, palarnie, jadalnie, z wyjątkiem stołówek, pomieszczenia do ogrzewania się pracowników oraz pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży roboczej lub ochronnej.

Pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny znajdować się w budynku, w którym odbywa się praca, albo w budynku połączonym z nim obudowanym przejściem, które w przypadku przechodzenia z ogrzewanych pomieszczeń pracy powinno być również ogrzewane.

Szatnie

Szatnie powinny być urządzone w oddzielnych lub wydzielonych pomieszczeniach.

Pomieszczenia przeznaczone na szatnie powinny być suche i, w miarę możliwości, oświetlone światłem dziennym.

Szatnie mogą być urządzone w suterenach lub w piwnicach, pod warunkiem zastosowania odpowiedniej izolacji ścian zewnętrznych i podłóg zabezpieczającej pomieszczenia przed

14 z 57

wilgocią i nadmiernymi stratami ciepła oraz zapewnienia warunków ewakuacji ludzi z tych pomieszczeń. Szatnie te powinny być wyposażone w wentylację mechaniczną.

Szatnie powinny być dostosowane do rodzaju prac, stopnia narażenia pracownika na zabrudzenie ciała i zanieczyszczenia jego odzieży substancjami szkodliwymi, trującymi lub materiałami zakaźnymi.

Umywalnie

Pomieszczenia przeznaczone na natryski, łazienki, ustępy i umywalnie powinny być ogrzewane i wyposażone w wentylację zgodnie z przepisami dotyczącymi warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki, oraz Polskimi Normami.

Na każdych dziesięciu pracowników najliczniejszej zmiany powinna w umywalni przypadać co najmniej jedna umywalka indywidualna, a przy pracach brudzących i w kontakcie z substancjami szkodliwymi lub zakaźnymi – co najmniej jedna umywalka na każdych pięciu pracowników – lecz nie mniej niż jedna przy mniejszej liczbie zatrudnionych.

Na każdych trzydziestu mężczyzn lub na każde dwadzieścia kobiet jednocześnie zatrudnionych przy pracach biurowych lub w warunkach zbliżonych do tych prac powinna przypadać co najmniej jedna umywalka, lecz nie mniej niż jedna umywalka przy mniejszej liczbie zatrudnionych.

Ustępy

Ustępy powinny być zlokalizowane w odległości nie większej niż 75 m od stanowiska pracy (od stanowiska pracy chronionej – niż 50 m).

Odległość ta może być większa jedynie dla pracowników pracujących stale na otwartej przestrzeni, lecz nie powinna przekraczać 125 m od najdalszego stanowiska pracy.

W budynkach ustępy powinny być urządzone na każdej kondygnacji. Jeżeli na kondygnacji pracuje mniej niż dziesięć osób, ustępy mogą znajdować się nie dalej niż na sąsiedniej kondygnacji.

Jadalnie

Pracodawca zatrudniający powyżej dwudziestu pracowników na jednej zmianie powinien zapewnić pracownikom pomieszczenie do spożywania posiłków – jadalnię.

Obowiązek ten dotyczy również pracodawców zatrudniających dwudziestu i mniej pracowników, jeżeli narażeni są na kontakt ze szkodliwymi środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi, materiałami biologicznie zakaźnymi albo przy pracach szczególnie brudzących.

15 z 57

Nie dotyczy to zakładów pracy, w których wykonywane są prace wyłącznie o charakterze biurowym.

W jadalni należy umieścić w widocznych miejscach napisy lub znaki informujące o zakazie palenia tytoniu.

Dla pracowników zatrudnionych przy wykonywaniu prac w kontakcie z substancjami albo materiałami zakaźnymi lub trującymi powinny być urządzone oddzielnie jadalnie niedostępne dla innych pracowników. Jadalnia taka, powinna być oddzielona od pomieszczeń pracy pomieszczeniem izolującym, w którym należy urządzić miejsca do pozostawiania odzieży ochronnej oraz zainstalować umywalki z ciepłą bieżącą wodą.

Rektor nie ma obowiązku organizowania palarni. Na terenie uczelni obowiązuje zakaz palenia papierosów oraz e-papierosów.

Materialne warunki pracy Materialne warunki pracy – to całokształt czynników, z którymi człowiek spotyka się w toku wykonywania pracy zawodowej. Materialne warunki pracy dzielą się na:

rzeczowe warunki pracy, np. maszyny i urządzenia, wyposażenie pomocnicze, pomieszczenia pracy, stanowisko robocze itp.;

czynniki fizyczne, np. niewłaściwe oświetlenie, hałas, drgania (wibracje), promieniowanie jonizujące, laserowe, elektromagnetyczne itp.;

czynniki chemiczne, np. rozpuszczalniki, farby, lakiery itp.; czynniki biologiczne, np. bakterie, wirusy, grzyby itp.

Czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe

Rektor jest obowiązany ustalić zasady postępowania z substancjami i preparatami chemicznymi, szkodliwymi czynnikami biologicznymi, substancjami, preparatami oraz czynnikami o działaniu rakotwórczym lub mutagennym oraz materiałami promieniotwórczymi, zgodnie z przepisami dotyczącymi tych substancji, preparatów, czynników i materiałów. Pod wpływem czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy postają:

urazy ciała; choroba zawodowa; obniżenie sprawności organizmu; śmierć pracownika.

Czynniki niebezpieczne (urazowe) – działając na człowieka mogą spowodować uraz (wypadek przy pracy). Zagrożenie mogą stanowić następujące czynniki:

16 z 57

elementy ruchome i luźne; elementy ostre i wystające; przemieszczanie się ludzi; porażenie prądem elektrycznym; poparzenie; pożar lub/i wybuch.

Czynniki szkodliwe i uciążliwe – działają na pracownika przez okres dłuższy, mogą spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika (np. obniżenie wydajności pracy) lub zmiany w stanie zdrowia, mogące wywołać w ostateczności choroby zawodowe. Czynniki te dzielimy na podstawowe grupy:

czynniki fizyczne; czynniki chemiczne; czynniki biologiczne; czynniki psychofizyczne; czynniki społeczne.

Czynniki fizyczne:

hałas ustalony i nieustalony, hałas infradźwiękowy, hałas ultradźwiękowy; wibracja (ogólna i oddziałująca na organizm człowieka przez kończyny górne); mikroklimat; promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone i ultrafioletowe); promieniowanie jonizujące; promieniowanie laserowe; pole elektromagnetyczne (niskiej i wysokiej częstotliwości); pole elektrostatyczne; pyły przemysłowe.

Czynniki biologiczne:

mikroorganizmy roślinne i zwierzęce: - bakterie; - wirusy; - grzyby; - pierwotniaki oraz wytwarzane przez nie toksyny i alergeny;

makroorganizmy roślinne i zwierzęce. Czynniki chemiczne:

o właściwościach wybuchowych; o właściwościach utleniających; skrajnie łatwo palne; wysoce łatwo palne; łatwo palne; bardzo toksyczne; toksyczne; szkodliwe;

17 z 57

żrące; drażniące; uczulające; rakotwórcze; mutagenne; działające na rozrodczość; niebezpieczne dla środowiska.

Czynniki psychofizyczne:

obciążenie fizyczne - statyczne; - dynamiczne;

obciążenie psychonerwowe. Czynniki społeczne: Zależności, powiązania i wzajemne kontakty między przełożonymi a podwładnymi oraz między pracownikami. Pyły w środowisku pracy Pył – zbiór cząstek stałych, które wyrzucane do powietrza atmosferycznego pozostają w nim przez pewien czas. Najczęściej są to cząstki o wymiarach poniżej 300 μm. Pył całkowity – wszystkie cząstki zawarte w określonej objętości powietrza. Pył respirabilny – część masy wdychanego pyłu docierająca do bezrzęskowej części dróg oddechowych, o średnicy poniżej 7 μm, umożliwiającej ich przeniknięcie do obszaru wymiany gazowej. Ten pył nazywa się pyłem respirabilnym i jest on odpowiedzialny za rozwój pylicy płuc, większości nowotworów oraz zapalenia pęcherzyków płucnych. Włókna respirabilne – włókna o długości powyżej 5 μm o maksymalnej średnicy poniżej 3 μm i o stosunku długości do średnicy >3. Źródła pyłów w środowisku pracy

Do najbardziej pyłotwórczych procesów technologicznych należą: - kruszenie; - mielenie; - przesiewanie surowców; - transport ciał sypkich; - mieszanie ciał sypkich; - toczenie; - szlifowanie; - polerowanie; - oczyszczanie elementów itp.

18 z 57

Oddziaływanie pyłów na organizm ludzki

Szkodliwe działanie pyłu przemysłowego na organizm ludzki zależy od: rodzaju pyłu, wielkości poszczególnych cząstek; stężenia pyłu w powietrzu; czasu ekspozycji; rozpuszczalności pyłu w płynach ustrojowych; kształtu cząstek (włókna, kształty ostre, obłe); zawartości wolnej krystalicznej krzemionki, itp.

Pyły, w zależności od działania na organizm ludzki, można podzielić na:

pylicotwórcze; drażniące; alergiczne; toksyczne; rakotwórcze.

Ochrona przed nadmiernym pyleniem

1) zmiana procesu technologicznego pod kątem zmniejszenia emisji pyłu na stanowiskach pracy,

2) zmiana surowca na mniej pylący, 3) hermetyzacja procesu produkcyjnego, 4) automatyzacja lub robotyzacja procesu produkcyjnego, 5) stosowanie różnorodnych urządzeń odpylających, 6) stosowanie urządzeń wentylacyjnych, 7) stosowanie ochron osobistych odpowiednio dobranych do danego stanowiska pracy,

uwzględniające m.in. rodzaj pyłu, jego stężenie, strukturę pyłu, czas ekspozycji na pył i wydatek energetyczny.

Wibracje (drgania mechaniczne) Drgania mechaniczne (wibracje) - zjawiska polegające na przenikaniu energii ze źródła drgań do organizmu pracownika przez określoną część organizmu będącą w bezpośrednim kontakcie ze źródłem drgań. Wibracje to drgania wywołane kontaktem człowieka z urządzeniem mechanicznym, które mogą powodować negatywne skutki dla zdrowia człowieka. Rodzaje drgań ze względu na sposób oddziaływania

1) Drgania o oddziaływaniu przez kończyny górne – występuje miejscowe oddziaływanie wibracji na organizm człowieka.

2) Drgania o oddziaływaniu ogólnym – drgania przenoszone są przez stopy, plecy, biodra, pośladki – występuje tutaj oddziaływanie ogólne na organizm człowieka.

19 z 57

Źródła drgań

Źródła drgań o oddziaływaniu przez kończyny górne: narzędzia ręczne (młotki); narzędzia udarowe o napędach elektrycznym, pneumatycznym i hydraulicznym

(młoty pneumatyczne, wiertarki udarowe); narzędzia ręczne obrotowe (wiertarki, piły łańcuchowe, piły tarczowe); dźwignie sterujące maszyn i pojazdów obsługiwane rękami; źródła technologiczne (obrabiane elementy trzymane w dłoniach podczas

np.: szlifowania). Źródła drgań o oddziaływaniu ogólnym:

prasy mechaniczne i hydrauliczne; przesiewacze sitowe; wtryskarki i prasy do tworzyw sztucznych i gumy; maszyny do produkcji, transportu i układania mieszanki betonowej, zapraw itp.; maszyny do robót ziemnych, fundamentowania i zagęszczania gruntów urządzenia filtracyjno-wentylacyjne.

Zmiany w organizmie wywołane działaniem drgań mechanicznych przenoszonych przez kończyny górne

Zmiany w układzie krążenia krwi: napadowe skurcze naczyń krążenia obwodowego krwi; napadowe zaburzenia przepływu krwi w tętnicach palców, a w przypadku zmian

zaawansowanych także w tętnicy promieniowej lub łokciowej. Typowy napad zaburzeń objawia się blednięciem, czasami połączonym z sinicą, odczuwane jest mrowienie, drętwienie lub ból przez kilka minut do kilku godzin. Zmiany w układzie nerwowym:

bóle głowy, zawroty głowy, bezsenność, drażliwość, upośledzenia czucia dotyku przy niezmiennym czuciu bólu i temperatury, bóle piekące w obrębie kończyn - zaburzenia czynnościowe oraz zmiany organiczne w wyniku mikrourazów.

Zmiany w układzie kostno-stawowym:

mikrourazy kostne prowadzące do powstania pseudotorbieli; zmiany deformacyjne powierzchni stawowych - zaburzenia krążenia obwodowego

krwi.

Zmiany w organizmie wywołane działaniem drgań mechanicznych o charakterze ogólnym

Oddziaływania na układ kostny, w tym szczególnie kręgosłup – objawiają się bólami kręgosłupa w odcinku lędźwiowym i szyjnym oraz bólami kończyny dolnej o charakterze rwy kulszowej, co jest skutkiem zmian w krążkach międzykręgowych.

20 z 57

Oddziaływania na narządy wewnętrzne, w tym szczególnie przewód pokarmowy – najczęściej są to zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego, tego rodzaju zmiany w organizmie dotyczą przede wszystkim kierowców, motorniczych, maszynistów oraz operatorów maszyn budowlanych, które spowodowane są przez drgania mechaniczne przenoszone są z siedziska na tułów i głowę. Funkcjonalne skutki narażenia na nadmierne wibracje

Do skutków funkcjonalnych oddziaływania drgań miejscowych i ogólnych na organizm człowieka zalicza się:

zwiększenie czasu reakcji ruchowej ; zwiększenie czasu reakcji wzrokowej; zakłócenia w koordynacji ruchów; nadmierne zmęczenie; bezsenność; rozdrażnienie; osłabienie pamięci.

Ekonomiczne skutki narażenia na ponadnormatywne wibracje

Nadmierne drgania powodują: obniżenie jakości; obniżenie wydajności; wzrost liczby wypadków i chorób; wzrost składki na ubezpieczenie wypadkowe; konieczność wypłaty pracownikom dodatków za pracę w szkodliwych warunkach; konieczność częstszego wykonywania pomiarów czynników szkodliwych

w środowisku pracy; szybsze zużycie nieprawidłowo działających elementów maszyn – wibracje są często

objawem nieprawidłowego działania maszyny lub jej złego stanu technicznego; zwiększone zużycie energii.

Metody ograniczania narażenia na drgania mechaniczne

Metody ograniczenia narażenia na wibracje można podzielić na: techniczne:

automatyzacja, robotyzacja; ingerencja w wewnętrzną konstrukcję źródeł drgań; odpowiedni sposób montowania do podłoża; stosowanie środków ochrony indywidualnej (np. rękawice antywibracyjne, maty,

podkładki antywibracyjne); administracyjno-organizacyjne:

odpowiednia organizacja stanowisk pracy i czasu pracy; szkolenia; badania lekarskie.

21 z 57

Promieniowanie jonizujące Promieniowanie jonizujące – promieniowanie wywołujące jonizację ośrodka, przez który przechodzi Jonizacja – zjawisko polegające na odrywaniu elektronów z atomu w miejsce elektrycznie obojętnych atomów powstają pary jonów: jony dodatnie i uwolnione elektrony Rodzaje promieniowania jonizującego

Istnieje kilka rodzajów promieniowania jonizującego różniących się pochodzeniem i właściwościami, ale łączy je wspólna cecha – jonizacja jaką wywołują na swej drodze. Do promieniowania jonizującego zalicza się:

promieniowanie α, β, γ – wysyłane przez substancje promieniotwórcze promieniowanie X – wytwarzane w aparatach rentgenowskich promieniowanie neutronowe – powstaje w reaktorze atomowym

Właściwości promieniowania α,β,γ,X Promieniowanie α bardzo słabo przenikliwe jest silnie pochłaniane przez materię (zatrzymuje je kartka papieru lub kilkucentymetrowa warstwa powietrza). Promieniowanie β jest bardziej przenikliwe przechodzi bez trudu przez papier, ale zatrzyma je folia aluminiowa w powietrzu ma o wiele większy zasięg niż promieniowanie α – nawet do 10 m. Promieniowanie γ oraz X bardzo przenikliwe nie stanowi dla nich przeszkody papier czy folia, ale także ciało ludzkie (prześwietlenie rentgenowskie) zatrzymuje je kilkunastocentymetrowa warstwa ołowiu lub kilkudziesięciocentymetrowa warstwa betonu. Rodzaje narażenia na promieniowanie jonizujące

Człowiek stale jest poddany działaniu promieniowania jonizującego ze źródeł naturalnych i sztucznych. Rodzaje narażenia:

narażenie zewnętrzne – występuje gdy źródło promieniotwórcze znajduje się poza organizmem człowieka;

narażenie wewnętrzne – występuje gdy źródło promieniotwórcze znajduje się wewnątrz organizmu w wyniku wchłonięcia drogą pokarmową lub oddechową.

22 z 57

Wczesne i późne skutki napromieniowana

Skutki wczesne: choroba popromienna – złożony zespół chorobowy o różnym przebiegu,

np. uszkodzenie narządów oraz tkanek , ogólne wyniszczenie organizmu, śmierć Skutki późne:

choroby nowotworowe – promieniowanie jonizujące nie wywołuje nowotworów lecz zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworów w danej populacji; choroby nowotworowe występują po upływie długiego czasu od napromieniowania, trudno je odróżnić od zmian spowodowanych innymi przyczynami, mogącymi wystąpić także u osób, które nie zostały napromieniowane mutacje genów w kolejnych pokoleniach – choroby genetyczne.

Czynniki wpływające na efekt napromieniowania

W przypadku napromieniowania organizmów żywych na efekt napromieniowania wpływa wiele czynników takich jak:

wielkość dawki pochłoniętej rodzaj promieniowania i jego energii warunków napromieniowania (szybkość dawkowania, masa napromieniowana) wrażliwości narządów i tkanek na promieniowanie (najbardziej promienioczułe:

tkanka limfatyczna, tkanka krwiotwórcza, komórki rozrodcze, błona śluzowa jelit oraz soczewka oka)

napromieniowanie zewnętrzne czy wewnętrzne cechy indywidualne danego osobnika (wiek, płeć, stan zdrowia, wrażliwość).

Podstawowe zasady ochrony radiologicznej

1) Im dalej od źródła promieniowania tym bezpieczniej. 2) Im krótszy czas przebywania w pobliżu źródła, tym mniejsza dawka. 3) Osłona osłabia promieniowanie.

Kobietom w ciąży zabrania się pracy na stanowiskach, na których występuje promieniowanie jonizujące jako czynnik szkodliwy. Administracyjno-organizacyjne metody redukcji zagrożeń podczas pracy z substancjami promieniotwórczymi

1) wydzielenie osobnych pracowni izotopowych; 2) wykonywanie wszelkich prac dokładnie według instrukcji, regulaminów itp.; 3) prawidłowe i kompletne wyposażenie pracowni izotopowych; 4) dopuszczanie do pracy tylko przeszkolonych pracowników po uzyskaniu zgody od

lekarza na wykonywanie danej pracy; 5) szkolenie wstępne oraz okresowe wraz z rzetelną weryfikacją wiedzy personelu; 6) korzystanie z dostępnego w pracowni sprzętu dozymetrycznego oraz ochronnego; 7) wydzielenie osobnych magazynów substancji promieniotwórczych;

23 z 57

8) ścisła ewidencja substancji promieniotwórczych; 9) natychmiastowa likwidacja wszelkich nieprawidłowości; 10) zatrudnienie inspektora ochrony radiologicznej; 11) wydzielenie pomieszczenia przeznaczonego do odpoczynku lub innych prac dla

pracowników mających kontakt ze źródłami promieniotwórczymi; 12) stosowanie kontroli dozymetrycznej; 13) okresowe badania lekarskie pracowników.

Techniczne metody redukcji zagrożeń podczas pracy z substancjami promieniotwórczymi

1) osłony zatrzymujące lub osłabiające promieniowanie jonizujące stała – ściana między dwoma pomieszczeniami ruchoma – pojemniki do przechowywania lub transportu źródeł osłony osobiste – stosuje się fartuchy z gumy zawierającej związki ołowiu,

okulary ochronne, rękawice gumowe, inne elementy odzieży; 2) sprzęt dozymetryczny pozwalający min. na zaobserwowanie wzrostu

promieniowania i podjęcie odpowiednich działań (likwidację przyczyn wzrostu poziomu promieniowania, zabezpieczenie skażonego miejsca, ewakuację personelu, wezwanie wyspecjalizowanych służb) nawet jeszcze przed przekroczeniem dozwolonych dawek;

3) wentylacja pomieszczeń; 4) automatyzacja procesów wykorzystujących źródła promieniotwórcze mające na

celu oddalenie pracownika od źródeł promieniowania oraz skrócenie lub eliminacja czasu przebywania w bezpośredniej bliskości źródeł.

Promieniowanie elektromagnetyczne o wysokiej częstotliwości Pole elektromagnetyczne – przestrzeń, w której rozchodzą się fale elektromagnetyczne (w próżni z prędkością światła w ośrodkach materialnych z mniejszymi prędkościami). Falowym obrazem promieniowania elektromagnetycznego jest fala elektromagnetyczna. Fala elektromagnetyczna składa się ze sprzężonych ze sobą pól: elektrycznego (E) i magnetycznego (H). Promieniowanie elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości obejmuje długości fali od 0,1 mm do kilku tysięcy m. Źródłami tego rodzaju promieniowania są m. in.:

1) telefonia komórkowa; 2) telewizja satelitarna; 3) radiofonia; 4) telekomunikacja; 5) kuchenki mikrofalowe; 6) urządzenia lokalnej łączności bezprzewodowej.

24 z 57

Źródła tych fal wykorzystuje się również w medycynie i w badaniach naukowych, np. rezonans magnetyczny, diatermie fizykoterapeutyczne, spektroskopia mikrofalowa itp. Wpływ promieniowania elektromagnetycznego na organizm ludzki

Pole elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości powoduje powstanie różnych dolegliwości w zależności od:

natężenia pola elektrycznego; natężenia pola magnetycznego; częstotliwości pola.

W działaniu biologicznym promieniowania na człowieka obserwuje się: efekt termiczny – zmianę części energii promieniowania na ciepło powodujące

zmiany patologiczne i reakcje fizjologiczne uwarunkowane podwyższeniem temperatury całego ciała lub niektórych narządów;

efekt pozatermiczny. Dolegliwości wywołane przez pole elektromagnetyczne

U osób narażonych na działania tego typu promieniowanie mogą wystąpić zmiany: 1) układu nerwowego:

drżenie rąk; zmiany w zapisie EEG; bóle i zawroty głowy; zaburzenia snu; niestabilność emocjonalna; obniżona koncentracja; osłabienie pamięci; ogólne osłabienie organizmu.

2) układu oddechowego: nieżyty dróg oddechowych;

3) układu krwionośnego: zwolnienie akcji serca; obniżenie ciśnienia tętniczego krwi; zmiany w morfologii krwi.

4) układu pokarmowego: dysfunkcje przewodu pokarmowego; niestrawności; brak apetytu.

5) narządu wzroku: zmętnienie soczewki ocznej; podrażnienie oczu; wrażenia wzrokowe.

6) układu hormonalnego (zaburzenia miesiączkowania) 7) zmiany skórne.

25 z 57

Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym o wysokiej częstotliwości

Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym o wysokiej częstotliwości obejmuje: 1) stały nadzór nad warunkami pracy w przypadku eksploatowania urządzeń o mocy

wyjściowej przekraczającej 50 W; 2) przeprowadzenie okresowej oceny szkodliwości; 3) wprowadzenie środków organizacyjnych takich jak np.:

zmiana usytuowania stanowisk względem źródeł pól; skrócenie czasu pracy przy źródle, rotacja pracowników; oznakowanie stref ochronnych; opracowanie instrukcji bezpiecznej obsługi urządzeń zagrażających i nadzór nad

ich przestrzeganiem; okresowe szkolenia pracowników dotyczące zagadnień bezpiecznego

wykonywania pracy; regularne przeprowadzanie lekarskich badań kontrolnych;

4) zastosowanie środków technicznych: ekranowanie źródła pola (lokalizujące) zamknięcie pola wewnątrz obszaru,

do którego człowiek nie ma dostępu w czasie normalnej eksploatacji urządzenia;

ekranowanie stanowisk pracy (osłaniające) osłonięcie przed polami

elektromagnetycznymi tylko tej przestrzeni, w której przebywa człowiek

stosowanie indywidualnych środków ochrony przed promieniowaniem ubiory ochronne o określonym minimalnym poziomie tłumienia.

Promieniowanie laserowe Promieniowanie laserowe - promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali z zakresu promieniowania optycznego tj. od dalekiego nadfioletu (UV-C) do dalekiej podczerwieni (IR-C) Specyficzne cechy promieniowania laserowego:

wysoka spójność; monochromatyczność;

26 z 57

kierunkowość rozchodzenia się wiązki; możliwość uzyskiwania bardzo dużych gęstości mocy wiązki laserowej

(przekraczającej o wiele rzędów wielkości gęstości mocy osiągane w źródłach „konwencjonalnych”).

Zagrożenia związane z laserami

W zależności od typu, lasery i urządzenia laserowe mają różną energię i moc promieniowania. Zróżnicowanie to ma wpływ na ryzyko narażenia człowieka, zarówno zawodowe, jak i pozazawodowe. Niekorzystne oddziaływanie promieniowania laserowego na organizm człowieka zależy od:

długości fali; wielkości strumienia mocy; czasu ekspozycji; rodzaju tkanki; warunków środowiskowych; właściwości osobniczej.

Zagrożenia narządu wzroku:

w zakresie działania fal o długości 400 nm < λ <1400 nm może nastąpić uszkodzenie siatkówki, gdyż promieniowanie laserowe po wniknięciu do oka jest ogniskowane na siatkówce;

promieniowanie z zakresu poniżej 400 nm i powyżej 1400 nm może nastąpić uszkodzenie rogówki, gdyż promieniowanie laserowe nie wnika do wnętrza oka.

Zagrożenia skóry:

zwęglenie, oparzenie lub rumień; działanie rakotwórcze w wyniku absorpcji promieniowania nadfioletowego przez DNA.

Głębokość wnikania promieniowania przez skórę zależy od długości fali. Zagrożenia pochodzące od par i gazów:

gazy powstające podczas laserowej obróbki niektórych materiałów np. cięciu tworzyw sztucznych mogą być toksyczne - muszą być zatem odsysane z miejsca obróbki;

podczas zabiegów chirurgicznych dym powstający wskutek termicznego niszczenia tkanki zawiera: parę wodną, CO2, toksyczne związki chemiczne oraz nieuszkodzone bakterie i wirusy (także HIV) - należy zatem odsysać wytwarzane dymy i pary, przy czym instalacja odsysająca powinna być szczelna i wyposażona w odpowiednie filtry;

toksyczne gazy stosowane w niektórych laserach takie jak chlor lub fluor – należy je usuwać z lasera w sposób bezpieczny dla ludzi.

Zagrożenia pożarowe lub wybuchowe:

zagrożenia tego typu występują podczas pracy z laserami o dużej mocy – możliwość zapalenia się tkanin, zasłon, a w medycynie dotyczy to także pracy w obecności palnych środków anestetycznych oraz ich połączenia z tlenem lub tlenkiem azotu – należy zatem zachować ostrożność przy stosowaniu wiązki laserowej w pobliżu palnych środków opatrunkowych, nie wolno także używać tlenu lub innych palnych

27 z 57

gazów do nadmuchu w miejscu operacji np. do chłodzenia końcówek światłowodów (udział tlenu w mieszaninach gazowych stosowanych przy pracy z laserem nie może przekraczać 50 %).

Klasy laserów

Ze względu na zróżnicowany stopień zagrożeń pochodzący od promieniowania laserowego lasery i urządzenia laserowe podzielone są na klasy. Do celów klasyfikacji stosuje się następującą kolejność klas (powiązaną z rosnącym stopniem zagrożenia):

klasa 1, klasa 1M, klasa 2, klasa 2M, klasa 3R, klasa 3B, klasa 4

Zasady ochrony przed szkodliwym działaniem laserów

1) Przystosowanie pomieszczeń z laserami poprzez specjalne oznakowanie ich ostrzeżeniami i zakazami wstępu osób nieupoważnionych.

2) Zakaz usytuowania wiązki laserowej na linii wzroku. 3) Znajomość zasad posługiwania się laserem i urządzeniami laserowymi przez

użytkowników. 4) Przeprowadzanie wstępnych i okresowych szkoleń z zakresu BHP wraz z rzetelną

weryfikacją wiedzy pracowników. 5) Przeprowadzanie wstępnych i okresowych badań lekarskich. 6) Stosowanie środków ochrony indywidualnej, np. specjalnych okularów, odzieży

ochronnej itp. Hałas Hałas – dźwięk o dowolnym charakterze akustycznym, niepożądany w danych warunkach i przez daną osobę. Hałas jest najczęściej występującym czynnikiem szkodliwym. Uszkadzające działanie hałasu kumuluje się w czasie. Hałas mający stosunkowo niewielką intensywność, ale działający nieprzerwanie przez dłuższy czas (kilka lub kilkanaście lat), może być przyczyną trwałego uszkodzenia słuchu oraz powstawania i rozwinięcia się w organizmie chorób o podłożu nerwicowym. W zależności od częstotliwości drgań akustycznych rozróżniamy hałas:

słyszalny: 16 Hz – 16000 Hz

niesłyszalny:

28 z 57

2 Hz – 20 Hz hałas infradźwiękowy 10000 Hz – 100000 Hz hałas ultradźwiękowy

Hz (herc) – jednostka częstotliwości drgań akustycznych, czyli ilości drgań ośrodka sprężystego (powietrza) w 1 sekundzie. Skutki hałasu

Szkodliwe lub uciążliwe skutki hałasu zależą od: natężenia hałasu, poziomu ekspozycji, rodzaju źródeł hałasu, relacji między człowiekiem a źródłem hałasu.

Źródła hałasu

mechaniczne – np. hałas wywołany przez maszyny i urządzenia o napędzie mechanicznym, elektrycznym, pneumatycznym,

aerodynamiczne i hydrodynamiczne – np. ruch gazów i cieczy w rurociągach, wentylatorach itp.,

technologiczne – np. hałas wywołany zmianą spójności materiału, jak kruszenie, łamanie itp.

Parametry charakteryzujące hałas

Podstawowymi pojęciami fizycznymi służącymi do charakterystyki dźwięków są:

ciśnienie akustyczne Lp, natężenie akustyczne LI, moc akustyczna LN,

Ciśnienie akustyczne Lp – przyrost ciśnienia środowiska ponad ciśnienie statyczne, powstające w wyniku powstawania i rozchodzenia się dźwięku. Poziom ciśnienia akustycznego jest najczęściej mierzoną wielkością pola akustycznego. Najmniejsza wartość ciśnienia wywołująca wrażenie słuchowe to próg słyszalności i wynosi on 2∙10-5 Pa. Ciśnienie 100 Pa wywołuje uczucie bólu noszące nazwę progu bólu. Natężenie hałasu (poziom dźwięku) wyrażony w decybelach (dB) określa stosunek mocy akustycznej lub natężenia dźwięku albo ciśnienia akustycznego do wartości progu słyszalności, wyrażony w skali logarytmicznej. Poziom dźwięku A, B i C

Dźwięki występujące w hałasie charakteryzują się różnym oddziaływaniem biologicznym na człowieka w zależności od ich częstotliwości. Należy uwzględniać ten fakt podczas oceny narażenia na hałas.

29 z 57

Poziomy dźwięku: poziom dźwięku A – dB(A) charakterystyka wrażliwości ucha z zakresie niskich

poziomów intensywności dźwięków, poziom dźwięku B – dB(B) charakterystyka wrażliwości ucha z zakresie średnich

poziomów intensywności dźwięków, poziom dźwięku C – dB(C) charakterystyka wrażliwości ucha z zakresie wysokich

poziomów intensywności dźwięków.

Rodzaje hałasu

Mając na uwadze zmienność natężenia hałasu w czasie, wyróżnia się następujące rodzaje hałasu:

hałas ustalony – poziom dźwięku A w kreślonym miejscu zmieniający się podczas obserwacji nie bardziej niż o 5 dB,

hałas nieustalony – poziom dźwięku A w kreślonym miejscu zmieniający się podczas obserwacji bardziej niż o 5 dB,

hałas impulsowy – składa się z jednego lub wielu zdarzeń dźwiękowych, z których każdy trwa krócej niż 1 sekunda.

Hałas w środowisku pracy

Hałas w środowisku pracy jest charakteryzowany przez: poziom ekspozycji na hałas odniesiony do ośmiogodzinnego dobowego wymiaru

czasu pracy i odpowiadającą mu ekspozycję dzienną lub poziom ekspozycji na hałas odniesiony do tygodnia pracy i odpowiadającą mu ekspozycję tygodniową,

maksymalny poziom dźwięku A, szczytowy poziom dźwięku C.

Dopuszczalne wartości hałasu

Poziom ekspozycji – dopuszczalne wartości hałasu ze względu na ochronę słuchu obowiązują jednocześnie i nie powinny przekraczać poniższych wartości:

Czas ekspozycji Poziom ekspozycji na hałas [dB]

Ośmiogodzinny dzień pracy 85

Tydzień pracy 85

Maksymalny poziom dźwięku A 115

Szczytowy poziom dźwięku C 135

30 z 57

Dla kobiet w ciąży dopuszczalne wartości hałasu na stanowiskach pracy: poziom ekspozycji odniesiony do ośmiogodzinnego dobowego lub do przeciętnego

tygodniowego, określonego w Kodeksie Pracy, wymiaru czasu pracy nie przekracza 65 dB,

szczytowy poziom dźwięku C nie przekracza wartość 130 dB, maksymalny poziom dźwięku A nie przekracza wartość 110 dB.

Zapobieganie nadmiernemu hałasowi

Szkodliwemu oddziaływaniu hałasu na organizm można zapobiegać, stosując wymienione metody.

1) Eliminacja źródła hałasu lub zmniejszenie natężenia hałasu przez: wybór właściwych technologii, robotyzację, automatyzację procesów produkcyjnych, wymianę maszyn i urządzeń powodujących nadmierny hałas na maszyny

i urządzenia spełniające wymogi norm, utrzymanie maszyn i urządzeń w wymaganym stanie technicznym (wymiana

uszkodzonych części, niedopuszczenie do nadmiernych luzów itp.). 2) Ograniczenie rozprzestrzeniania się hałasu przez stosowanie:

izolacji akustycznej stanowiska pracy (ekrany dźwiękochłonne), obudowy źródeł hałasu, zwiększenie chłonności akustycznej.

3) Zmniejszanie czasu ekspozycji na hałas przez: posunięcia organizacyjne mające na celu ograniczenie przebywania

pracowników w hałasie, wydzielenie źródła hałasu i sprowadzenie jego obsługi do niezbędnego

minimum 4) Stosowanie ochron osobistych słuchu.

Mikroklimat Mikroklimat w znaczeniu encyklopedycznym jest to klimat charakterystyczny dla małej części środowiska, której odrębność jest wynikiem specyfiki układu czynników ją tworzących, np. wysokością i wahaniami temperatury, wilgotności, szybkością ruchu powietrza itp. Określonym mikroklimatem może się charakteryzować zarówno obszar geograficzny (np. miejscowość, kotlina, czy wąwóz), jak i twór sztuczny zbudowany przez człowieka (wnętrze samochodu, mieszkanie, hala produkcyjna). Czynniki kształtujące mikroklimat

Do podstawowych czynników kształtujących mikroklimat środowiska należy zaliczyć: temperaturę powietrza,

31 z 57

wilgotność, ruch powietrza, promieniowanie cieplne, ciśnienie atmosferyczne.

Czynniki wpływające na równowagę cieplną

Na równowagę cieplną ciała ludzkiego wpływają także: aktywność fizyczna człowieka; metabolizm; oporność cieplna odzieży (izolacyjność); stosunek pola powierzchni ciała okrytego odzieżą do pola odkrytego; temperatura powierzchni odzieży.

Wskaźniki przy pomiarach mikroklimatu

Dla środowiska gorącego stosuje się wskaźnik WBGT (Wet Bulb Globe Temperature). Dla środowiska umiarkowanego stosuje się wskaźnik PMV (Predictive Mean Vote) – przewidywana średnia ocena komfortu cieplnego i PPD (Predicted Percentage of Dissatisfied) – przewidywany odsetek niezadowolonych. Dla środowiska zimnego stosuje się wskaźnik WCI (Wind Chill Index) – wskaźnik siły chłodzącej powietrza i IREQ (Required Clothing Insulation) – wymagana ciepłochronności odzieży. Wskaźnik WBGT

Wskaźnik WBGT uwzględnia:

wpływ temperatury, prędkość ruchu powietrza, wilgotność bezwzględną powietrza, średnią temperaturę promieniowania otoczenia.

Wykonuje się pomiary temperatury wilgotnej naturalnej i temperatury poczernionej kuli oraz temperatury powietrza na następujących poziomach:

1) przy pracy stojącej: 0,1 m (kostki); 1,1 m (brzuch) oraz 1,7 m (głowa) od poziomu podłogi w środowisku

termicznym; 2) przy pracy siedzącej:

0,1 m (kostki); 0,6 m (brzuch) oraz 1,1 m (głowa) w środowisku termicznym; Uzyskane średnie wartości porównuje się z dopuszczalnymi wartościami uwzględniającymi metabolizm, aklimatyzację oraz prędkość przepływu powietrza.

32 z 57

Wskaźniki WCI i IREQ

Mikroklimat zimny występuje na stanowiskach pracy, gdy temperatura powietrza nie przekracza +14C. Ze względu na sposób oddziaływania mikroklimatu na organizm człowieka wyróżnia się:

chłodzenie miejscowe; chłodzenie ogólne.

Wskaźnik siły chłodzącej WCI ocenia chłodzenie miejscowe. Ocenia się go na tych samych poziomach co przy oznaczaniu WBGT. Wskaźnik wymaganej ciepłochłonności odzieży IREQ ocenia chłodzenie ogólne. Jeżeli ciepłochłonność odzieży pracownika jest niższa od wartości wyznaczonej, to należy:

zaopatrzyć pracownika w odzież zabezpieczającą go przed ogólnym działaniem środowiska zimnego na danym stanowisku pracy;

zmniejszyć ujemne obciążenie termiczne na danym stanowisku pracy. Oddziaływanie mikroklimatu na organizm

Mikroklimat gorący

1) utrata wody z organizmu; 2) utrata elektrolitów (Na, K, Cl itd.) z organizmu; 3) zaburzenia w gospodarce energetycznej organizmu; 4) omdlenia cieplne; 5) kurcze cieplne; 6) wyczerpanie; 7) udar cieplny.

Mikroklimat zimny

Zagrożenie występowania zmian wywołanych przez działanie zimna zależy od: stopnia utraty ciepła drogą przewodnictwa (np. wilgotna odzież, kontakt z zimnym

metalem); konwekcji (np. oziębienie przez wiatr); promieniowania (zależna od różnicy ciepłoty ciała i otoczenia).

Zmiany ogólne występujące pod wpływem niskich temperatur to hipotermia (obniżenie temperatury ciała prowadzące do utraty świadomości, zwolnienia lub zatrzymania oddychania, a nawet do zatrzymania krążenia). Profilaktyka

1) Zapewnienie pracownikowi odpowiedniej odzieży. 2) Zapewnienie odpowiednich napoi pod względem zawartości soli mineralnych. 3) Stosowanie środków ochrony osobistej. 4) Zapewnienie odpowiedniej wentylacji. 5) Zapewnienie odpowiedniej temperatury w zależności od rodzaju pracy.

33 z 57

6) Zmniejszeniu wydatku energetycznego pracownika w przypadku nadmiernego obciążenia środowiskiem termicznym.

7) Wprowadzenie skróconego czasu ekspozycji pracownika na działanie środowiska termicznego.

Czynniki biologiczne Szkodliwe czynniki biologiczne to:

drobnoustroje komórkowe, w tym zmodyfikowane genetycznie, jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału

genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie, hodowle komórkowe, pasożyty wewnętrzne człowieka, które mogą być przyczyną:

zakażenia, alergii, zatrucia.

Klasyfikacja czynników biologicznych

Podstawą klasyfikacji czynników biologicznych jest ich wpływ na zdrowie pracowników. W zależności od właściwości zakaźnych czynniki biologiczne zostały zaklasyfikowane do 4 grup zagrożeń. Kryteriami klasyfikacji czynników do poszczególnych grup są:

zdolność wywoływania choroby u człowieka i ciężkość jej przebiegu, możliwość rozprzestrzeniania się choroby w populacji, możliwość zastosowania skutecznej profilaktyki i leczenia.

Grupa zagrożenia 1

Grupa 1 zagrożenia obejmuje czynniki, które niekiedy wywołują choroby u ludzi, ale wywołanie jest mało prawdopodobne. Czynniki zaliczane do tej grupy praktycznie nie stanowią zagrożenia dla pracowników, dlatego nie zostały zamieszczone w wykazie szkodliwych czynników biologicznych. W przypadku pracy z czynnikami należącymi do 1 grupy zagrożenia, wystarczającym warunkiem eliminującym narażenie lub ograniczającym stopień tego narażenia jest przestrzeganie ogólnych zasad higieny określonych w obowiązujących przepisach. Do grupy 1 zagrożenia zalicza się:

osłabione szczepy bakterii stosowane do produkcji szczepionek oraz osłabione szczepionki żywe, które w wysokim stopniu utraciły swą patogenność (z wyłączeniem badań naukowych nad szczepionkami i ich opracowywania),

szczepy bakterii przeznaczone do celów laboratoryjnych oraz szczepy wykorzystywane w celach produkcyjnych, np. do produkcji enzymów stosowanych w środkach piorących,

34 z 57

drożdże stosowane w celach produkcyjnych (np. Saccharomyces cerevisiae do produkcji wyrobów piekarniczych),

czynniki biologiczne o działaniu uczulającym, przede wszystkim grzyby pleśniowe niektóre gatunki z rodzaju Aspergillus (np. Aspergillus niger) lub Penicillium (np. Penicillium camembertii).

Grupa zagrożenia 2

Grupa 2 zagrożenia obejmuje czynniki, które mogą wywoływać choroby u ludzi, mogą być niebezpieczne dla pracowników, ale rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest mało prawdopodobne. Zazwyczaj istnieją skuteczne metody profilaktyki lub leczenia. Do grupy zagrożenia 2 należą, m.in.: Bakterie: Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty), wywołuje zakażenia układowe i skóry, Salmonella typhimurium, wywołuje ostry nieżyt żołądka i jelit z wymiotami i biegunką, Clostridium tetani (laseczka tężca), wywołuje tężec. Grzyby: Aspergillus fumigatus (kropidlak popielaty), wywołuje grzybice narządowe, alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych, astmę, alergiczny nieżyt nosa, Microsporumspp, wywołuje grzybicę skóry, włosów, paznokci, Candi da albicans (bielnik biały), wywołuje grzybice skóry i błon śluzowych. Wirusy: polio (wirus choroby Heinego-Medina), wywołuje chorobę Heinego-Medina (paraliż dziecięcy), wirus różyczki, wywołuje zapalenie stawów, wykwity skórne, różyczkę, HAV (wirus zapalenia wątroby typu A), wywołuje zapalenie wątroby. Grupa zagrożenia 3

Grupa 3 zagrożenia obejmuje czynniki, które mogą wywoływać u ludzi ciężkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Zazwyczaj istnieją skuteczne metody profilaktyki lub leczenia. Do 3 grupy zagrożenia należą m.in.: Bakterie: Mycobacterium tuberculosis (prątek gruźlicy), wywołuje gruźlicę, Yersinia pestis (pałeczki dżumy), wywołują śmiertelną chorobę dżumę. Grzyby: Coccidioides immitis, wywołuje zakażenie dróg oddechowych, Blastomyces dermatitidis (drożdżowiec skórny), wywołuje grzybicę skóry.

35 z 57

Wirusy: Hanta wirusy (z wyłączeniem Hanta wirus Prospect Hill), wywołuje gorączkę krwotoczną z zespołem nerkowym. Grupa zagrożenia 3**

Grupa 3** zagrożenia obejmuje czynniki biologiczne grupy 3 mogące stanowić ograniczone ryzyko zakażenia dla pracowników, gdyż nie są zazwyczaj zakaźne drogą wziewną.

Do 3** grupy zagrożenia należą m.in.: Bakterie: Shigella dysenteriae typ 1 (pałeczka czerwonki), wywołuje czerwonkę bakteryjną, Salmonella typhi (pałeczka duru brzusznego), wywołuje dur brzuszny (tyfus). Wirusy: HIV (ludzki wirus upośledzenia odporności), wywołuje AIDS (zespół nabytego upośledzenia odporności immunologicznej), Lyssa virus canis (wirus wścieklizny), wywołuje wściekliznę, HBV (wirus zapalenia wątroby typu B), wywołuje zapalenie wątroby. Pasożyty: Echinococcus granulosus (tasiemiec bąblowcowy), wywołuje bąblowicę wątroby, płuc, mózgu. Grupa zagrożenia 4

Grupa 4 zagrożenia obejmuje czynniki, które wywołują u ludzi ciężkie choroby, są niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Do 4 grupy zagrożenia zakwalifikowane zostały jedynie wirusy m.in.:

wirus Ebola, wywołuje gorączkę Ebola, wirus Lassa, wywołuje gorączkę Lassa, wirus ospy prawdziwej, wywołuje ospę prawdziwą.

Niestety, zazwyczaj nie istnieją skuteczne metody profilaktyki lub leczenia. Drogi narażenia

Czynniki biologiczne mogą przedostawać się do organizmu człowieka wykorzystując trzy główne drogi narażenia:

1) inhalacyjną (powietrzną) – przez wdychanie powietrza zawierającego czynniki biologiczne (np. gruźlica, grypa, legionelloza, mononukleoza zakaźna odra),

2) skórną – przez kontakt skóry i błon śluzowych (nosa, oczu) z czynnikami biologicznymi (np. WZW B i C, AIDS),

36 z 57

3) pokarmową – przez jedzenie i (lub) picie produktów zawierających czynniki biologiczne (np. WZW A, zakażenie pałeczkami shigella i salmonelli).

Prace narażające pracowników na działanie czynników biologicznych:

w zakładach produkujących żywność, w rolnictwie, podczas których dochodzi do kontaktu ze zwierzętami lub produktami pochodzenia

zwierzęcego, w jednostkach ochrony zdrowia, w laboratoriach klinicznych, weterynaryjnych lub diagnostycznych, w zakładach gospodarki odpadami, przy oczyszczaniu ścieków, w innych okolicznościach niż wymienione powyżej, podczas których jest

potwierdzone narażenie na działanie czynników biologicznych. Środki chroniące zdrowie pracowników Środki organizacyjne i proceduralne, tj.:

ograniczanie liczby pracowników narażonych lub potencjalnie narażonych, stosowanie znaku ostrzegawczego przed zagrożeniami biologicznymi, informowanie

i szkolenie pracowników na temat: właściwego postępowania w przypadku niebezpiecznego zdarzenia z udziałem

szkodliwych czynników biologicznych (zakłucie, skaleczenie), zakazu spożywania posiłków na stanowiskach pracy, zakazu noszenia prywatnej odzieży w pracy oraz prania odzieży roboczej

w domu, unikanie czynności prowadzących do tworzenia aerozoli, fachowe zwalczanie i usuwanie szczurów i myszy.

Środki higieniczne, tj.:

stosowanie ogólnych środków higieny: udostępnienie i stosowanie środków czyszczenia, ochrony i pielęgnacji skóry, udostępnienie pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, umożliwienie oddzielnego przechowywania odzieży prywatnej i roboczej, zapewnienie możliwości oddzielnego przechowywania żywności i napojów, regularne czyszczenie lub wymiana odzieży roboczej i środków ochrony

indywidualnej, opracowanie planu czyszczenia i dezynfekcji (pomieszczeń, powierzchni roboczych,

sprzętu, urządzeń) obejmujące go terminy ich wykonywania, jak również konsekwentne ich realizowanie.

37 z 57

Czynniki chemiczne

Rektor jest obowiązany zapewnić, aby niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne były przechowywane w zamkniętych, wyraźnie oznakowanych pomieszczeniach i miejscach do tego przystosowanych, w opakowaniach chroniących przed ich szkodliwym, niebezpiecznym działaniem, pożarem lub wybuchem.

Rektor jest zobowiązany zapewnić prowadzenie ewidencji oraz zbieranie i likwidację odpadów niebezpiecznych, wytwarzanych na terenie uczelni. Substancja chemiczna to pierwiastek chemiczny lub jego związki w stanie, w jakim występują w przyrodzie lub zostają uzyskane za pomocą procesu produkcyjnego, z wszelkimi dodatkami wymaganymi do zachowania ich trwałości oraz wszelkimi zanieczyszczeniami powstałymi w wyniku zastosowanego procesu, wyłączając rozpuszczalniki, które można oddzielić bez wpływu na stabilność i skład substancji. Preparat to mieszanina lub roztwór składający się z dwóch lub większej liczby substancji. Szkodliwa substancja chemiczna (substancja toksyczna) jest to substancja chemiczna powodująca szkodliwe efekty w organizmach żywych. Substancje toksyczne występują w postaci gazów, par, cieczy lub ciał stałych. W warunkach narażenia zawodowego wchłanianie substancji toksycznych zachodzi przede wszystkim przez drogi oddechowe, skórę i z przewodu pokarmowego. Substancjami niebezpiecznymi i mieszaninami niebezpiecznymi są substancje i mieszaniny zaklasyfikowane co najmniej do jednej z poniższych kategorii:

1) substancje i mieszaniny o właściwościach wybuchowych; 2) substancje i mieszaniny o właściwościach utleniających; 3) substancje i mieszaniny skrajnie łatwopalne; 4) substancje i mieszaniny wysoce łatwopalne; 5) substancje i mieszaniny łatwopalne; 6) substancje i mieszaniny bardzo toksyczne; 7) substancje i mieszaniny toksyczne; 8) substancje i mieszaniny szkodliwe; 9) substancje i mieszaniny żrące; 10) substancje i mieszaniny drażniące; 11) substancje i mieszaniny uczulające; 12) substancje i mieszaniny rakotwórcze; 13) substancje i mieszaniny mutagenne; 14) substancje i mieszaniny działające szkodliwie na rozrodczość; 15) substancje i mieszaniny niebezpieczne dla środowiska.

Klasyfikacja na podstawie właściwości fizykochemicznych

substancje i preparaty wybuchowe;

38 z 57

substancje i preparaty o właściwościach utleniających; substancje i preparaty skrajnie łatwo palne; substancje i preparaty wysoce łatwo palne; substancje i preparaty łatwo palne; inne właściwości fizykochemiczne.

Klasyfikacja na podstawie toksyczności

substancje i preparaty bardzo toksyczne; substancje i preparaty toksyczne; substancje i preparaty szkodliwe; substancje i preparaty żrące; substancje i preparaty drażniące; substancje i preparaty uczulające; inne właściwości toksyczne.

Klasyfikacja na podstawie analizy skutków specyficznych dla zdrowia człowieka

substancje rakotwórcze; substancje mutagenne; substancje działające szkodliwie na rozrodczość.

Klasyfikacja na podstawie analizy skutków działania na środowisko

Substancje działające na: środowisko wodne; biosystemy inne niż środowisko wodne.

Symbole zagrożenia

39 z 57

Ostrzeżenie o właściwościach substancji

Zatrucie substancją chemiczną

Zatrucie substancją chemiczną ma miejsce wtedy, kiedy narażenie na substancje chemiczne przewyższa określone granice wydolności organizmu ludzkiego, tzn. organizm nie potrafi usunąć danej substancji (przez strawienie bądź wydalenie lub wchłonięcie). Możliwość wystąpienia szkodliwych skutków działania substancji zależy od dawki. Dawka jest to ilość substancji chemicznej podana, pobrana lub wchłonięta do organizmu określoną drogą, warunkująca brak lub wystąpienie określonych efektów biologicznych, wyrażonych odsetkiem organizmów odpowiadających na tę dawkę. Rodzaje dawek

dawka nieskuteczna – ilość substancji chemicznej nie działająca na organizm testowy;

dawka progowa – najmniejsza ilość substancji, która po wprowadzeniu do organizmu wywołuje określony efekt biologiczny lub kliniczny u 5% organizmów testowych;

dawka śmiertelna bezwzględna (LD100) – najmniejsza ilość substancji powodująca śmierć 100% organizmów testowych;

dawka śmiertelna medialna (LD50) – statystycznie obliczona na podstawie wyników badań doświadczalnych ilość substancji chemicznej, która powoduje śmierć 50% organizmów badanych po jej podaniu w określony sposób.

Rodzaje stężeń

stężenie śmiertelne (LC) – stężenie potencjalnie toksycznej substancji chemicznej w medium środowiskowym powodujące śmierć organizmów żywych w określonym czasie po narażeniu;

40 z 57

stężenie śmiertelne medialne (LC50) – statystycznie obliczone stężenie substancji chemicznej w medium środowiskowym, powodujące śmierć 50% organizmów danej populacji w określonych warunkach;

stężenie progowe – najniższe stężenie lub dawka substancji chemicznej powodująca zmiany czynności poszczególnych narządów lub układów w organizmie, przekraczające fizjologiczne możliwości adaptacyjne.

Łączne działanie substancji chemicznych

niezależne – substancje chemiczne wywołują różne efekty lub wykazują różne mechanizmy działania;

sumujące (addytywne) – wielkość efektów lub odpowiedzi powodowanej przez dwie lub więcej substancji chemicznych jest ilościowo równa sumie efektów lub odpowiedzi spowodowanych przez substancje chemiczne podawane pojedynczo;

synergistyczne – następuje potęgowanie działania toksycznego jednej substancji chemicznej przez inną substancję, jednocześnie wprowadzoną;

antagonistyczne – następuje osłabienie działania substancji toksycznej występującej w obecności innej substancji toksycznej.

Klasyfikacja substancji pod względem toksyczności

Metody ograniczania lub/i eliminowania zagrożeń a) odpowiednie pomieszczenia higieniczno-sanitarne (toalety, szatnie, pomieszczenia

do spożywania posiłków); b) środki ochrony zbiorowej (wentylacja ogólna, miejscowa); c) środki ochrony indywidualnej; d) łatwo zmywalne i odporne na działanie środków chemicznych powierzchnie podłóg,

ścian i blatów; e) bezpieczne systemy składowania i transportu odpadów; f) oddzielenie ludzi od obszarów zagrożonych, np. poprzez automatyzację pracy; a) ograniczanie liczby pracowników narażonych lub potencjalnie narażonych; b) informowanie i szkolenie pracowników na temat:

właściwego postępowania w przypadku niebezpiecznego zdarzenia z udziałem szkodliwych czynników chemicznych (zakłucie, skaleczenie),

41 z 57

zakazu spożywania posiłków na stanowiskach pracy, zakazu prania odzieży roboczej w domu;

c) unikanie czynności prowadzących do tworzenia gazowych oparów i aerozoli; d) zapoznawanie pracowników w kartami charakterystyki substancji i mieszanin.

Czynniki psychofizyczne Czynniki psychofizyczne:

obciążenie pracą (praca fizyczna) obciążenie psychonerwowe

Obciążenie fizyczne

obciążenie rąk związane głównie z czynnościami sterowania i manipulowania przedmiotami w czasie pracy;

obciążenie nóg wynikające z chodzenia, przenoszenia ciężarów lub pracy w pozycji stojącej.

Obciążenie statyczne – wywołane długotrwałym napięciem mięśni spowodowanym utrzymywaniem przez dłuższy czas ciała lub przedmiotów w tej samej pozycji, zwłaszcza wymuszonej pozycji; Obciążenie dynamiczne – związane z aktywnością ruchową podczas pracy, jego miarą jest wartość wydatkowanej energii czyli wydatek energetyczny (kcal lub kJ), który określa ilość energii zużytej przez organizm do wykonywania pracy. Obciążenie psychiczne

przeciążenie psychiki; niedociążenie psychiki; monotonia pracy.

Przemiana materii i wydatek energetyczny

Podstawowa przemiana materii (ppm) to najmniejsza ilość energii zużywana przez człowieka w stanie spoczynku (stanie ustroju przy możliwie całkowitym odprężeniu mięśniowym, na czczo przez 12 godzin, w porze rannej i przy temperaturze 20C). U osób dorosłych norma w zakresie podstawowej przemiany materii wynosi w granicach 1400 – 1700 kcal/dobę, przy czym jest wyższa u mężczyzn niż u kobiet i obniża się wraz z wiekiem. Stopień ciężkości pracy

praca lekka; praca umiarkowana;

42 z 57

praca ciężka; praca bardzo ciężka.

Klasyfikacja rodzajów pracy fizycznej według całkowitego dobowego wydatku energetycznego przy 8-godzinnym dniu pracy

Wydatek energetyczny

Składnikami dobowego wydatku energetycznego są: podstawowa przemiana materii; wydatek na pracę zawodową – w ciągu 8 godzin; wydatek energetyczny związany z działaniem pożywienia; wydatek na czynności poza pracą.

Stopień ciężkościWydatek energetyczny

[kcal/dobę]

Lekka 2300 – 2800

Umiarkowana 2800 – 3300

Średnia 3300 – 3800

Ciężka 3800 – 4300

Bardzo ciężka 4300 – 4800

Stopieńciężkości

pracy

Wydatek energetyczny na zmian ę roboczą

Mężczyźni Kobiety

kcal kJ kcal kJ

Bardzo lekka 300 1260 200 840

Lekka 300-800 1260-3350 200-600 840-2510

Umiarkowana 800-1500 3350-6290 600-1000 2510-4190

Ciężka 1500-2000 6290-8380 1000-1300 4190-5450

Bardzo ciężka > 2000 > 8380 > 1300 > 5450

43 z 57

Ocena stopnia obciążenia statycznego

Pozycje człowieka przy pracy

Zasadnicze pozycje ciała, w jakich człowiek musi pozostawać podczas wykonywania czynności roboczych:

stojąca; siedząca; leżąca; klęcząca i kuczna.

Pozycja leżąca Stwarza ograniczenie swobody ruchów, zwłaszcza dla kończyn górnych i zwiększa udział wysiłku statycznego (rąk, głowy i innych części ciała). Wykonanie jakiejkolwiek czynności roboczej stwarza duże niedogodności. Pozycja stojąca Podczas pracy w tej pozycji statycznie obciążone są mięśnie nóg i grzbietu, w wyniku czego część krwi (około 20-25%) gromadzi się w kończynach dolnych, co powoduje zmniejszenie dokrwienia całego organizmu i wpływa niekorzystnie na przemianę materii w komórkach organizmu. Pozycja ta przyczynia się do takich dolegliwości, jak m.in.: płaskostopie, zniekształcenie stawów kolanowych, żylaki, nieprawidłowa praca żołądka, trwałe zniekształcenia kręgosłupa w odcinku piersiowym, choroby nerek. Pozycja klęcząca i kuczna Jest to pozycja bardzo niewygodna, masa ciała przenoszona jest na podłoże przez kolana, a długotrwałe uciskanie kolan może być przyczyną stanów zapalnych i zmian zwyrodnieniowych kaletek maziowych stawu kolanowego.

Stopień wysiłku statycznego Pozycja ciała przy pracy

Słownie W punktach

Mały1 – 30

1 – 10 Siedząca niewymuszona

11 – 20Stojąca niewymuszona, z możliwością co pewien czas zmiany na siedzącą

21 – 30 Siedząca lub stojąca na przemian z chodzeniem

Średni31 – 60

31 – 40 Siedząca wymuszona, niepochylona bądź nieznacznie pochylona

41 – 50Stojąca niewymuszona, bez możliwości co pewien czas zmiany pozycji na siedzącą

51 – 60Stojąca wymuszona, niepochylona, z możliwością co pewien czas zmiany pozycji na siedzącą

Duży61 – 100

61 – 70 Siedząca wymuszona, bardzo pochylona

71 – 80Stojąca wymuszona, niepochylona, bez możliwości co pewien czas zmiany pozycji na siedzącą

81 – 90Stojąca wymuszona, pochylona niezależnie od możliwości zmiany pozycji

91 – 100 Klęcząca, w przysiadzie i inne nienaturalne pozycje

44 z 57

Pozycja siedząca Jest najbardziej naturalną pozycją ciała współcześnie pracującego człowieka. Jeżeli przy pracy w tej pozycji niewłaściwie jest zaprojektowane siedzisko czy proporcje między siedzeniem a płaszczyzną pracy, to ma miejsce wymuszone położenie tułowia i kończyn. Prowadzić to może do zmian sylwetki człowieka, np. poszerzenia bioder, spłaszczenia klatki piersiowej, wygięcia kręgosłupa i w konsekwencji przesunięć międzykręgowych powodujących nacisk na nerwy. Niewłaściwa pozycja siedząca przyczynia się do zmniejszenia zakresu ruchowego przepony i żeber, co pogarszać może wentylację płuc i utrudnione oddychanie. Upośledza to krążenie i sprzyja podwyższeniu ciśnienia tętniczego, zwężeniu naczyń krwionośnych i napięciom nerwowo-mięśniowym, co z kolei powoduje zmiany morfologiczne i czynnościowe wielu narządów. Długotrwała pozycja siedząca może przyczyniać się m.in. do: zastoju w żyłach i miednicy małej, osłabienia mięśni miednicy, ściśnięcie jamy brzusznej, zaburzenia trawienne, nieżyty jelita grubego i żylaki odbytu.

EWOLUCJA POSTAWY

Podnoszenie i ręczne przemieszczanie ciężkich przedmiotów Podnoszenie ciężarów – przemieszczenie z niższego poziomu na wyższy w płaszczyźnie poziomej. Dźwiganie ciężarów – podniesienie i jednoczesne przemieszczenie na odległość maksymalnie 2 m. Podnoszenie i przenoszenie ciężarów – podniesienie i jednoczesne przemieszczenie na odległość powyżej 2 m.

Rodzaj pracy Mężczyźni Kobiety

Przenoszenie ręczne przy pracy stałej

30 kg 12 kg (3 kg)

Przenoszenie ręczne przy pracy dorywczej

50 kg 20 kg (5 kg)

45 z 57

Zasady podnoszenia ciężarów

Oświetlenie Oświetlenie jest to stosowanie światła (promieniowania widzialnego) w celu uwidocznienia miejsc, obiektów lub ich otoczenia. Oświetlenie ma na celu stworzenie takiego środowiska świetlnego, aby znajdujący się w nim człowiek mógł wykonywać pracę wzrokową w sposób bezpieczny i efektywny przy jednoczesnym występowaniu wygody widzenia. Oświetlenie zaliczane jest do fizycznych czynników uciążliwych i nie ma NDN. Niewłaściwe oświetlenie stanowisk pracy może prowadzić do:

nadmiernego zmęczenia narządu wzroku, dolegliwości wzroku, spadku wydajności pracy, pogłębienia wad wzroku.

Czynnik ten występuje na każdym stanowisku pracy, dlatego pracodawcy są zobowiązani do zapewnienia oświetlenia elektrycznego o parametrach zgodnych z polskimi normami. Aby oświetlenie zapewniało bezpieczeństwo i wygodę widzenia muszą być spełnione wymagania normy PN-EN 12464-1:2012 dotyczące następujących podstawowych parametrów oświetlenia:

natężenie oświetlenia; równomierność oświetlenia; rozkład luminacji w polu pracy wzrokowej; ograniczenie olśnienia; barwa światła i oddawanie barw; migotanie i efekt stroboskopowy.

46 z 57

Obszar zadania – Obszar bezpośredniego otoczenia – Obszar tła

Natężenie oświetlenia i jego rozkład zarówno na obszarze zadania, jak i na obszarach otaczających go mają duży wpływ na to, jak szybko, bezpiecznie i komfortowo pracownik dostrzega i wykonuje tzw. zadanie wzrokowe.

Skala natężeń oświetlenia

20 – 30 – 75 – 100 – 150 – 200 – 300 – 500 – 750 – 1000 – 1500 – 2000 – 3000 – 5000 lx Dla prac niewymagających wykonywania prac szczególnie precyzyjnych natężenie oświetlenia powinno wynosić minimum 500 lx Natężenie oświetlenia na obszarze zadania

Minimalne wartości natężeń oświetlenia dla poszczególnych stanowisk i rodzaju wykonywanych prac ustala się biorąc pod uwagę następujące czynniki:

aspekty psychofizjologiczne takie jak komfort widzenia i dobre samopoczucie; wymagania dla zadań wzrokowych; ergonomię widzenia; wpływ na funkcjonalne bezpieczeństwo; ekonomię.

Minimalne wartości natężeń oświetlenia mogą być zaostrzone w pewnych sytuacjach, np. gdy:

praca wzrokowa jest krytyczna; naprawa błędów jest kosztowna; duże znaczenie ma dokładność, wyższa produktywność lub podniesienie

koncentracji; detale zadania mają bardzo małe wymiary lub mały kontrast; zadanie wykonywane jest w bardzo długim czasie; wzrokowa zdolność pracownika jest poniżej normalnej.

47 z 57

Natężenie oświetlenia na obszarze bezpośredniego otoczenia

Natężenie oświetlenia na obszarze bezpośredniego otoczenia nie może być niższe niż natężenie oświetlenia na obszarze zadania o następujące wartości:

Natężenie oświetlenia na obszarze tła

Zaleca się, aby obszar tła był pasem o szerokości co najmniej 3 m sąsiadującym z obszarem bezpośredniego otoczenia. Obszar tła powinien być oświetlony z natężeniem oświetlenia wynoszącym 1/3 wartości natężenia oświetlenia na obszarze bezpośredniego otoczenia.

Prowadzenie zajęć w laboratoriach, warsztatach i pracowniach specjalistycznych na uczelni

W zależności od rodzaju zajęć prowadzonych w laboratoriach, warsztatach i pracowniach specjalistycznych stosuje się przepisy BHP ustalone dla określonych gałęzi lub rodzajów pracy oraz przepisy wspomnianego rozporządzenia.

Rektor jest obowiązany zaopatrzyć pracowników w niezbędne środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze, w zależności od rodzaju zajęć i specyfiki poszczególnych kierunków studiów.

Rektor jest obowiązany zapewnić studentom niezbędne środki ochrony indywidualnej w zależności od rodzaju zajęć i specyfiki poszczególnych kierunków studiów lub prowadzonych badań.

Maszyny i inne urządzenia znajdujące się w laboratoriach, warsztatach i pracowniach specjalistycznych powinny:

a) być wyposażone w zabezpieczenia chroniące pracowników i studentów uczelni przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowaniem oraz szkodliwym lub niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy;

Natężenie oświetlenia naobszarze zadania

[lx]

Natężenie oświetlenia naobszarach bezpośredniego

otoczenia [lx]

≥ 750500300200150100≤ 50

500300200150150100≤ 50

48 z 57

b) uwzględniać zasady ergonomii; c) być utrzymywane w stanie zapewniającym pełną sprawność działania

i bezpieczeństwa pracy. Niedopuszczalne jest wyposażanie laboratoriów, warsztatów i pracowni specjalistycznych

w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań określonych w przepisach dotyczących oceny zgodności.

Maszyny i inne urządzenia techniczne czasowo niesprawne, uszkodzone lub pozostające w naprawie powinny być wyraźnie oznakowane i zabezpieczone w sposób uniemożliwiający ich uruchomienie. Obowiązek wyposażenia w instrukcje BHP osób korzystających z pomieszczeń uczelni

Rektor jest obowiązany udostępnić osobom korzystającym z laboratoriów, warsztatów lub pracowni specjalistycznych instrukcje uwzględniające zasady i przepisy BHP, określające w szczególności:

1) warunki bezpiecznej obsługi maszyn i innych urządzeń, 2) rodzaje prac i procesów technologicznych o szczególnym zagrożeniu dla życia lub

zdrowia, w tym sposób nadzoru nad ich wykonywaniem, 3) postępowanie z materiałami niebezpiecznymi i szkodliwymi dla zdrowia, 4) obowiązujący system znaków i sygnałów oraz sygnalizacji świetlnej i dźwiękowej, 5) sposób posługiwania się środkami ochrony indywidualnej i środkami ratunkowymi, 6) postępowanie w sytuacjach stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub życia

pracowników i studentów, w tym udzielanie pierwszej pomocy.

Ponadto Rektor jest obowiązany wyznaczyć osoby zobowiązane do sprawdzenia przed rozpoczęciem zajęć dydaktycznych i dopuszczeniem do nich pracowników i studentów, czy stan techniczny maszyn i urządzeń oraz instalacji elektrycznej, ogólny stan laboratorium, warsztatu lub pracowni specjalistycznej nie stwarza zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników oraz studentów.

Rektor jest obowiązany wyznaczyć osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo studentów w trakcie prowadzonych zajęć dydaktycznych.

Rektor jest obowiązany zapewnić, aby prowadzenie zajęć dydaktycznych w uczelni odbywało się pod nadzorem pracownika lub innej osoby prowadzącej zajęcia, posiadającej odpowiednie przygotowanie gwarantujące przeprowadzenie zajęć zgodnie z przepisami BHP.

Rektor w przypadku stwierdzenia, że sposób wykonywania czynności przez pracowników lub studentów stwarza zagrożenie dla ich życia lub zdrowia, jest obowiązany wstrzymać wykonywanie tych czynności oraz wskazać sposób ich bezpiecznego wykonania.

W przypadku stwierdzenia, że miejsce, w którym mają być prowadzone zajęcia, lub stan znajdujących się w nim urządzeń może stwarzać zagrożenie dla bezpieczeństwa studentów, jest obowiązany nie dopuścić do rozpoczęcia zajęć, wstrzymać zajęcia lub określić zadania i sposoby postępowania zapewniające bezpieczne prowadzenie tych zajęć.

49 z 57

Rektor jest obowiązany zapewnić, aby prowadzący zajęcia w warsztatach, pracowniach specjalistycznych, laboratoriach oraz prowadzący zajęcia wychowania fizycznego byli przeszkoleni w zakresie udzielania pierwszej pomocy.

Obowiązki dotyczące zaznajomienia studentów z przepisami BHP

Rektor jest obowiązany zapewnić, aby studenci przed dopuszczaniem do zajęć przy maszynach i innych urządzeniach technicznych, a także do zajęć w laboratoriach, warsztatach i pracowniach specjalistycznych, byli zaznajomieni z zasadami i przepisami BHP oraz wyznaczyć osoby zobowiązane do zaznajomienia studentów z tymi zasadami i przepisami.

Możliwość zawieszenia zajęć dydaktycznych

Rektor może czasowo zawiesić zajęcia w uczelni albo zarządzić czasowe zamknięcie uczelni lub jej jednostki organizacyjnej w przypadku wystąpienia na danym terenie klęski żywiołowej, epidemii albo innych zdarzeń zagrażających życiu lub zdrowiu pracowników lub studentów. Badania i eksperymenty mogące stanowić zagrożenie

W budynkach i pomieszczeniach uczelni, w których są wykonywane badania pilotażowe, eksperymenty chemiczne, fizyczne lub inne mogące stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia przebywających w nich osób, obowiązuje zachowanie szczególnych środków ostrożności. W pomieszczeniach, w których są wykonywane badania i eksperymenty, powinny być wywieszone instrukcje zawierające postanowienia dotyczące zapobiegania zagrożeniom dla zdrowia i życia ludzkiego.

Ryzyko zawodowe Ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą – w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku narażenia na zagrożenia zawodowe, występujące w środowisku pracy lub ze względu na sposób wykonywania pracy. Ocena ryzyka zawodowego

Etap I – analiza ryzyka obejmująca trzy kolejne kroki. Krok 1. Zebranie informacji niezbędnych do oceny. Krok 2. Identyfikacja zagrożeń. Krok 3. Oszacowanie ryzyka, związanego ze zidentyfikowanymi zagrożeniami.

Etap II – wyznaczenie dopuszczalności / akceptowalności ryzyka. Przy dokonywaniu oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy:

uwzględnić wszystkie prace wykonywane na tym stanowisku; zidentyfikować wszystkie zagrożenia występujące przy poszczególnych pracach

wykonywanych na tym stanowisku;

50 z 57

oszacować ryzyko występujące przy poszczególnych pracach; określić i podjąć niezbędne działania profilaktyczne.

Wypadki przy pracy Pojęcie wypadku przy pracy

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 z późn. zm.)

Aby zdarzenie mogło być zakwalifikowane jako wypadek przy pracy, muszą zostać spełnione wszystkie warunki, tj.:

nagłość zdarzenia; wywołanie go przyczyną zewnętrzną; spowodowanie urazu lub śmierci pracownika w wyniku zdarzenia; związek tego zdarzenia z pracą.

Brak choćby jednego z tych czynników uniemożliwia uznanie zdarzenia jako wypadek przy pracy!!! Nagłość zdarzenia

O tym, czy dane zdarzenie zakwalifikuje się jako wypadek przy pracy, czy jako chorobę zawodową, przesądza kryterium nagłości. W tym względzie ustalona została wykładnia w orzecznictwie sądowym, że zdarzenie jest nagłe wtedy, gdy trwa nie dłużej niż wynosi czas jednej zmiany roboczej (włączając ewentualne godziny nadliczbowe). Granica czasowa w postaci zmiany roboczej nie powinna być jednak traktowana w sposób sztywny, a ocena jej nagłości powinna odbywać się z uwzględnieniem wszystkich okoliczności danego wypadku. Nagłość nie musi oznaczać, że uszczerbek na zdrowiu powstaje natychmiast po wystąpieniu przyczyny zewnętrznej, np. działanie wysokiej temperatury powodującej udar cieplny po pewnym czasie.

51 z 57

Przyczyna zewnętrzna

Zdarzenie jest tylko wtedy wypadkiem przy pracy, jeżeli nastąpiło na skutek działania czynników zewnętrznych, takich jak:

działanie elementów ruchomych, luźnych, ostrych i wystających maszyn, urządzeń i narzędzi;

działanie zbyt wysokich lub zbyt niskich temperatur (odmrożenia lub oparzenia); działanie energii elektrycznej (porażenie prądem elektrycznym); działanie substancji chemicznych (np. zatrucia, poparzenia); wysiłek fizyczny niezbędny do wykonywania pracy (np. dźwiganie ciężarów); urazy spowodowane potknięciem i upadkiem itp.

Przedmiotem sporów bywają sytuacje, w których wypadek następuje na skutek działania przyczyn zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych w postaci schorzenia(mającego niekiedy charakter przewlekły), na które cierpiał pracownik – przyczyny mieszane. Najczęściej wypadek jest skutkiem całego zespołu przyczyn. Z tego względu do uznania danego zdarzenia za wypadek przy pracy wystarczy ustalenie przynajmniej jednej przyczyny zewnętrznej, choćby działały równocześnie i inne. Przykład: zawał serca u osoby chorej na serce.

Związek z pracą

Związek między wypadkiem a pracą zachodzi wówczas, gdy zdarzenie ma miejsce w czasie i w miejscu pracy. Związek wypadku z pracą zachodzi wtedy, gdy istotną przyczyną wypadku jest pełnienie przez pracownika obowiązków wynikających ze stosunku pracy, bądź z nim związanych. Okoliczność, że wypadek zdarzył się w czasie przeznaczonym na pracę (związek czasowy) i w miejscu pracy (związek miejscowy), stwarza domniemanie związku przyczynowego z pracą, chyba, że zachodzą okoliczności wykluczające istnienie takiego związku. Zerwanie związku z pracą następuje wówczas, gdy pracownik wykonuje czynności należące do jego sfery prywatnej. W szczególności związek z pracą zachodzi:

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Wykonywanie czynności podczas pracy – zachowanie się pracownika, jego działanie w czasie wykonywania zwykłych czynności, czyli czynności, które są zgodnie z:

umową o pracę; rodzajem zajmowanego stanowiska; zakresem czynności; zakresem uprawnień;

52 z 57

zakresem odpowiedzialności; zakresem obowiązków.

Związek z pracą, pod względem zarówno czasowym, jak i miejscowym zaczyna się w momencie przekroczenia przez pracownika bramy zakładu, wejścia na teren zakładu pracy lub do budynku, w którym mieści się zakład, a kończy się w momencie i miejscu opuszczenia zakładu.

Wszystkie normalne przerwy w procesie pracy, spowodowane względami organizacyjnymi oraz fizjologicznymi, nie przerywają związku z pracą lub związku ze zwykłymi czynnościami pracownika, pod warunkiem, że czynności te służą bezpośrednio bądź pośrednio prawidłowemu wykonywaniu obowiązków służbowych.

Nie przerywa związku przyczynowego z pracą np.: wypadek, jakiemu uległ pracownik korzystając z urządzeń sanitarnohigienicznych,

będących do dyspozycji pracownika w czasie pracy; wypadek, następujący wskutek nieprzestrzegania przez pracownika przepisów BHP; wypadek, następujący wskutek nietrzeźwości pracownika.

Nie może być kwalifikowany jako wypadek przy pracy np.:

samobójstwo pracownika w zakładzie pracy; wypadek, jaki zdarzył się pracownikowi w czasie przebywania w godzinach pracy

poza zakładem, np. w celu zakupu artykułów żywnościowych; wypadek w wyniku bójki na tle osobistym.

Uraz lub śmierć

Za wypadek przy pracy uznaje się takie zdarzenie, które powoduje uraz lub śmierć u poszkodowanego pracownika. Nie można zatem uznać za wypadek przy pracy zdarzenie nie powodujące urazu, chociaż np. spowodowało szkody materialne nawet znaczące. Jeżeli w wyniku wypadku przy pracy pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim, wówczas przysługuje mu 100% wynagrodzenia. Rodzaje wypadków

Wypadek śmiertelny – wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.

Wypadek ciężki – wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak np.: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

Wypadek zbiorowy – uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.

53 z 57

Klasyfikacja przyczyn wypadków PRZYCZYNY TECHNICZNE „T”

- niewłaściwy stan czynnika materialnego; - wada materiałowa czynnika materialnego; - niewłaściwa eksploatacja czynnika materialnego.

PRZYCZYNY ORGANIZACYJNE „O”

- niewłaściwa organizacja pracy; - niewłaściwa organizacja stanowiska pracy.

PRZYCZYNY LUDZKIE „L”

- niewłaściwe posługiwanie się czynnikiem materialnym; - niewłaściwe samowolne zachowanie się (np. żarty); - niewłaściwy stan psychofizyczny.

Wypadki traktowane na równi z wypadkami przy pracy

Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż dla wypadku przy pracy (np. w czasie pobytu w hotelu lub w innym miejscu przeznaczonym na odpoczynek pracownika), chyba, że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;

podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony; przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje

związkowe. Wypadki w drodze do pracy i z pracy

Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności, stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana – chyba, że przerwa byłą życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, lub gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.

Za drogę do pracy lub z pracy uważa się, oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu, również drogę z miejsca lub z miejsca:

innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego; zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych; zwykłego spożywania posiłków; odbywania nauki lub studiów.

54 z 57

Ubezpieczony, który uległ wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy, powinien niezwłocznie lub po ustaniu przeszkód uniemożliwiających niezwłoczne zawiadomienie, poinformować o wypadku pracodawcę. Wypadki studentów podczas zajęć dydaktycznych Rektor prowadzi ewidencję wypadków studentów, którym ulegli podczas zajęć organizowanych przez uczelnię. Przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków studentów stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Szczegółowy tryb postępowania w tych sprawach ustala Rektor. Rektor, na podstawie dokumentacji wypadkowej, jest obowiązany sporządzić raz w roku analizę okoliczności i przyczyn wypadków na terenie uczelni.

Rektor, na podstawie dokumentacji wypadkowej, jest obowiązany sporządzić raz w roku analizę okoliczności i przyczyn wypadków na terenie uczelni. Na podstawie analizy wypadkowej rektor jest obowiązany określić, w porozumieniu z kanclerzem i odpowiednimi służbami bezpieczeństwa i higieny pracy uczelni, główne kierunki działań w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w uczelni.

Student jest zobowiązany zgłosić wypadek, któremu uległ podczas zajęć dydaktycznych osobie prowadzącej zajęcia. Obowiązany jest również do złożenia wyjaśnień służących ustaleniu przyczyn i okoliczności wypadku, zarówno jako poszkodowany, jak i świadek wypadku. Poszkodowany student może skorzystać z prawa do odszkodowania z tytułu wypadku, jeżeli podlega ubezpieczeniu.

Koszty wypadków przy pracy / wypadków studentów

Ponoszone są przez: społeczeństwo w postaci kosztów ZUS i NFZ, pracowników i ich rodziny – dodatkowe koszty leczenia, możliwość utraty prawa do

wykonywania zawodu, trwałe kalectwo, oszpecenie, wyłączenie z możliwości normalnego życia,

pracodawców w postaci: kosztów straconego czasu pracy; bezpośrednich płatności bieżących; strat w majątku stałym i obrotowym; utraty dochodów; uzyskanych dochodów.

55 z 57

Działania prewencyjne

Działania prewencyjne jakie powinni podejmować pracodawcy to przede wszystkim: wdrażanie systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, ocena ryzyka zawodowego, istniejącego na poszczególnych stanowiskach pracy, wnikliwe badanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy / wypadków

studentów, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, niebezpiecznych sytuacji oraz błędów i odchyleń w procesach pracy – na bazie ustaleń podejmowanie właściwych wniosków profilaktycznych oraz pełna ich realizacja,

egzekwowanie od pracowników służb BHP, pełnej i terminowej realizacji zadań prawem na nich nałożonych,

zatrudnianie pracowników legitymujących się odpowiednimi kwalifikacjami zawodowymi,

rzetelne prowadzenie szkoleń BHP, systematyczne prowadzenie lekarskich badań profilaktycznych, stosowanie środków ochrony zbiorowej, wydawanie pracownikom / studentom

środków ochron indywidualnej, odzieży oraz obuwia roboczego. bezwzględne egzekwowanie, od pracowników – na każdym szczeblu oraz studentów

obowiązku przestrzegania przepisów prawa pracy, w tym przepisów i zasad BHP. Koszty i korzyści działań prewencyjnych

Zapobieganie wypadkom przy pracy / wypadkom studentów, urazom i chorobom nie tylko ogranicza koszty, ale także przyczynia się do poprawy funkcjonowania przedsiębiorstwa / uczelni jako całości. Bezpieczne i higieniczne warunki pracy mogą pozytywnie wpływać na działalność przedsiębiorstwa w różnoraki sposób, np.:

zdrowi pracownicy / studenci są bardziej produktywni i mogą przyczynić się do wzrostu jakości wykonywanej pracy,

mniej wypadków przy pracy / wypadków studentów lub/i chorób zawodowych oznacza mniej zwolnień chorobowych, co z kolei przyczynia się do ograniczenia przestojów w pracy oraz do obniżenia jej kosztów,

wyposażenie i środowisko pracy dostosowane do potrzeb procesu produkcyjnego i utrzymane w należytym stanie przyczyniają się do wzrostu produktywności, poprawy jakości pracy oraz ograniczenia zagrożeń dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników / studentów,

ograniczenie liczby wypadków przy pracy / wypadków studentów lub/i chorób zawodowych oznacza mniej strat oraz mniejsze ryzyko pociągnięcia firmy / uczelni do odpowiedzialności,

podniesienie wiarygodności zakładu / uczelni. Profilaktyczna opieka lekarska

Wpływ czynników szkodliwych i uciążliwych na organizm człowieka przez lata pracy może spowodować zmiany chorobowe u pracownika z powstaniem choroby zawodowej włącznie, a także obniżenie wydajności pracy. Wczesne wykrycie tych zmian i podjęcie odpowiednich środków profilaktycznych powinno zapobiec pogorszeniu stanu zdrowia

56 z 57

pracownika. W tym celu stosuje się badania lekarskie profilaktyczne. Badania profilaktyczne mają na celu stwierdzenie, czy zatrudniony pracownik nie ma przeciwwskazań do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Pracownik w czasie zatrudnienia przechodzi badania lekarskie profilaktyczne:

wstępne, okresowe, kontrolne.

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika, który nie przedstawił aktualnego orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Dotyczy to badań wstępnych, okresowych i kontrolnych. Badaniom wstępnym podlegają:

osoby przyjmowane do pracy pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy

przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Badania wstępne są przeprowadzane na koszt pracodawcy, który jest obowiązany przechowywać orzeczenia lekarskie (np. w aktach osobowych pracownika). Badania okresowe wykonuje każdy pracownik przed upływem daty ważności poprzednio wykonanych badań lekarskich i przeprowadzane są na koszt pracodawcy. Okresowe badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy, w związku z przeprowadzanymi badaniami, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługuje mu zwrot kosztów podróży według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych. Badaniom kontrolnym podlegają pracownicy w przypadku niezdolności do pracy trwającej ponad 30 dni. Badania kontrolne przeprowadzane są na koszt pracodawcy. Apteczki pierwszej pomocy

W każdym budynku uczelni, w pomieszczeniu dostępnym w godzinach prowadzenia zajęć dydaktycznych lub badań naukowych powinna znajdować się co najmniej jedna przenośna apteczka, wyposażona w niezbędne środki do udzielania pierwszej pomocy, których okres ważności nie upłynął, wraz z instrukcja o zasadach jej udzielania. Wykorzystane środki i materiały powinny być na bieżąco uzupełniane.

Miejsca, gdzie znajdują się apteczki na terenie uczelni, są odpowiednio oznakowane:

57 z 57

Podstawowe zasady ochrony przeciwpożarowej oraz postępowania w razie pożaru

Obiekty i budynki powinny być wyposażone w odpowiedni podręczny sprzęt gaśniczy, w zależności od zagrożenia wybuchem, kategorii zagrożenia ludzi, wielkości obciążenia ogniowego, zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej. Sprzęt powinien być utrzymany w pełnej sprawności do użycia.

Drogi ewakuacyjne i inne drogi oraz przejścia i dojścia dla pieszych na terenie uczelni powinny być utrzymane w należytym stanie, niestwarzającym zagrożeń dla użytkowników. Przyczyny powstawania pożarów:

nieostrożność w obchodzeniu się z otwartym ogniem; nieostrożność i pozostawianie bez dozoru odbiorników energii elektrycznej

nieprzystosowanych; do eksploatacji ciągłej; przeciążenie instalacji elektrycznej; wady urządzeń elektrycznych i energetycznych; używanie w procesach produkcji środków łatwopalnych; wady urządzeń technologicznych.

Obowiązki pracowników i studentów w razie pożaru: poinformowanie przełożonego / prowadzącego zajęcia o powstałym zagrożeniu; przerwanie pracy i/lub zajęć dydaktycznych; poinformowanie straży pożarnej; odłączenie spod napięcia urządzeń elektrycznych, wyłączenie instalacji

wentylacyjnych, transportowych i grzewczych; zamknięcie głównego zaworu gazowego, zablokowanie rurociągów; podjęcie działań ewakuacji ludzi przez koordynatorów ewakuacji z zagrożonej strefy; podjęcie działań gaśniczych dostępnymi środkami (gaśnicami).

Zasady BHP na terenie domów studenckich

Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązują także na terenie domów studenckich. W związku z powyższym należy zapewnić, aby stan instalacji oraz sprzętu i urządzeń w domach studenckich nie stanowił zagrożeń dla osób tam mieszkających i pracujących.

Pomieszczenia mieszkalne w domach studenckich powinny zapewniać co najmniej 5 m2 powierzchni mieszkalnej na jedną osobę.

W domach studenckich powinny być wydzielone, stosownie do potrzeb, pomieszczenia przeznaczone na indywidualną naukę oraz świetlica.

Oświetlenie pomieszczeń, wentylacja, instalacja elektryczna i gazowa oraz wszelkie urządzenia techniczne w domach studenckich powinny odpowiadać warunkom technicznym ustalonym w przepisach dotyczących warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki oraz Polskim Normom.